jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
dingen komen we op verschillende manieren tegen in Isegrim visser: de vanger
wordt gevangen, de grote wolf laat zich in de luren leggen door de kleinere vos,
leken gaan een geestelijke te lijf (de dorpers, onder wie Aldrada, tegen de wolf
als abt/bisschop), de enige die de wolf met een echt wapen aanvalt is een oud
vrouwtje, en een (oude) vrouw (Aldrada) mishandelt een man (Isegrim). In dit
verband is het interessant dat de dichter nadrukkelijk zegt dat de gebeurtenissen
zich in februari afspelen (I 665). In I 886 wordt februari in een vergelijking
nogmaals genoemd. Nu was het zo dat vrouwen het op bepaalde feestdagen in
deze maand voor het zeggen hadden. 36 Dat zou mede kunnen verklaren waarom
juist Aldrada als een gemankeerde Amazone een hoofdrol speelt in de gewelddadige
afstraffing van de wolf.
Ditzelfde oudje wordt door de dichter ingezet om de spot te drijven (middels
haar krankzinnige heiligenlitanie, fantastische vita van Pharaildis en verhaspelde
gebeden) met religieuze zaken. Heer Bovo vervult een soortgelijke rol: deze
dorpspastoor wordt geportretteerd als een bon-vivant die meer waarde hecht
aan zijn pluimvee dan aan de mis, barst zonder blikken of blozen uit in een
apocriefe versie van het Salve, festa dies en lastert met God, heiligen en Maria.
Hij bekogelt de vluchtende vos met de Bijbel en crucifixen, terwijl de koster en
misdienaren niet voor hem onderdoen in het ontheiligen van kerkelijk goed.
Ook de hoger geplaatste clerus, in de gedaante van de wolfsmonnik, wordt
door het slijk gehaald. Isegrim wordt immers nadrukkelijk als een geestelijke
voorgesteld: gedreven door de hebzucht van de monnik wordt hij in zijn rol van
abt afgetuigd door de dorpers en tenslotte als bisschop bijna van kant gemaakt.
Op komische wijze krijgen allerlei ‘foute’ geestelijken ervan langs.
Naast alle komische motieven, spot met alles en iedereen en veelvuldig gebruik
van ironie plundert de dichter allerlei teksten waar hoog opgeleide kloosterlingen
– en zo zullen we ons het publiek van dit Latijnse dierenepos moeten
voorstellen – vertrouwd mee waren om zijn verhaal een extra komische lading
te geven. Zo wijst Reynaert op de Regel om Isegrim ertoe te verleiden te gaan
vissen en leest hij de wolf de les aan de hand van bijbelse beeldspraak (staanvallen-opstaan).
Ook met verwijzingen naar klassieke teksten weet de dichter
komische effecten te bereiken: hij voert de vos en de wolf op in rollen waarin de
woorden van Aeneas en Dido uit Vergilius’ Aeneis doorklinken en verwijst op
speelse wijze naar passages uit Ovidius’ Metamorphoses.
Het grootste deel van al deze spitsvondigheden is verwerkt in flitsende en
gevatte dialogen; vooral daarin leeft de dichter van de Ysengrimus zich uit, veel
~ 268 ~