jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
Dan haalt Aldrada uit om Isegrims kop af te hakken. De wolf ontsnapt echter
aan de dood door zich achterover te werpen, zodat de bijl zijn doel mist en in het
ijs terecht komt. Voor Aldrada nogmaals uithaalt roept ze een bonte verzameling
dubieuze heiligen aan (II 59-96), onder wie Brigida, die geen mededogen
kent met wolven (seva lupis, I 68). De uitvoerigste beschrijving in deze volkse
canon (plebeius canon, II 60) is gewijd aan de Gentse heilige Pharaildis (Sinte-
Veerle), die volgens Aldrada’s vita (II 73-94) haar oog zou hebben laten vallen
op Johannes de Doper. Haar vader reageerde op de verliefdheid van zijn dochter
door Johannes te laten onthoofden en sindsdien werd ze achtervolgd door het
sissende hoofd. 25 Het motief van afgehakte dan wel sissende hoofden verbindt
dit merkwaardige verhaal met Aldrada’s poging Isegrims hoofd af te hakken. 26
Pharaïldis heette volgens Aldrada vroeger Herodias, maar ook nu vergist het
oudje zich: het gaat om Herodias’ dochter Salome.
Er is al veel geschreven over dit apocriefe vita van Pharaïldis, te veel om hier te
bespreken. Volgens de mijns inziens meest overtuigende interpretatie van deze
passage, van Wim Verbaal, gaat het hier om spot ten koste van de Sint-Baafsabdij.
Aldrada’s naam verwijst naar Landrada, een obscure heilige wier relieken in
Sint-Baafs werden bewaard. Aldrada’s volkse canon is de weerspiegeling van
de verzameling twijfelachtige heiligen van de Sint-Baafs, waar een deel van de
relieken van Sint-Pharaïldis werd bewaard. Ook de naam van de dorpspriester
met zijn bedenkelijke levenswandel, Bovo (samen met Aldrada de enige met
name genoemde mensen die handelend in het verhaal optreden), verwijst naar
de heilige Bavo, de stichter van de Sint-Baafs. 27
Na deze apocriefe litanie verhaspelt Aldrada een aantal bekende gebeden
(II 97-100), en dan trekt ze ten strijde. Haar weinig heroïsche tweegevecht met
de weerloze wolf wordt met filmische effecten geïllustreerd: er wordt ingezoomd
op de bijl, die in slow motion neerdaalt (II 103-113) en uit haar hand glipt; ze
gaat onderuit op het ijs en mist Isegrims kop, maar scheidt wel zijn staart van
zijn romp. Haar slapstickachtige aanval eindigt ermee dat ze met haar mond
tegen het achterste van de wolf aan glijdt en zijn pontificale kont kust (II 119-
28). Naast Aldrada’s mond komt ook haar neus in beeld: ‘Alsof het een pleister
was, werd haar kus op de wond gedrukt en haar neus bracht zijn gapende aars
verlichting (agit veniam)’ (II 122-123). Voigt tekent hierbij aan dat veniam agere
‘op de knieën gaan’ betekent, maar volgens Mann past de betekenis ‘verlichting
brengen’ beter in de context; Aldrada heelt dan als het ware het letsel dat ze
Isegrim met haar bijl heeft toegebracht. 28
~ 264 ~