jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 263 ~
Tiecelijn 22
wordt vergeleken (XI 659-663) en onvermoeid met haar rechterhand een machtige
bijl zwaait (validam dextra rapit indefessa bipennem, XI 651). Naast bipennis
wordt Aldrada’s bijl drie keer aangeduid als securis (II 43, 44, 109), dat ook een
komische lading lijkt te hebben. De nadrukkelijke herhaling van dit woord in II
43-44 roept het sterk erop lijkende securus (onbezorgd, onbevreesd, veilig) op,
in alles het tegendeel van hoe de wolf zich voelt tegenover Aldrada en haar bijl.
Als vergelding voor de roof van haar kippen en ganzen wil ze Isegrim onthoofden.
Ze zou hem het liefst nog meer koppen afhakken, maar ‘niemand kan
meer geven dan hij heeft’ (II 27). Aldrada roert hier een belangrijk motief aan
dat nadrukkelijk terugkeert in de prachtige scheldrede van Reynaert tegen zijn
tanden in De vos en de haan (V 21-130). In deze ironische lof op de hebzucht
geeft de vos hoog op van de schraapzucht van de paus, die in vasthoudendheid
enkel door bisschop Anselm van Doornik wordt overtroffen: ‘De herder van
Doornik ontdoet zijn schapen en bokken persoonlijk tot in het levende vlees van
hun vachten. (…) Hij dreigt als het ware met evenveel rovers als hij tanden heeft
en staat niet toe dat de geroofde vachten weer aangroeien’ (V 111-112; 119-
120). Bisschop Anselm neemt dus ook meer dan zijn slachtoffers kunnen geven.
Vandaar dat Aldrada in Isegrim, vanwege zijn mateloze hebzucht, een bisschop
ziet. 22 Isegrim, de wolfsmonnik, is de verpersoonlijking van het type geestelijke
dat er in de Ysengrimus het hardst van langs krijgt: de monnik/abt die het klooster
verlaat om een hoge positie in de wereld in te nemen (zoals bisschop Anselm
van Doornik en paus Eugenius III deden) en daar hun mateloze hebzucht botvieren.
23 Isegrim visser is het relaas van een strafexpeditie tegen de wolfsmonnik:
Reynaert lokt de wolf als monnik in de val, als abt wordt hij afgeranseld door
Bovo en de dorpers, en nu is Aldrada – als dorper, leek en aftands, kwijlend oud
vrouwtje de minderwaardigste, maar in de omgekeerde wereld juist waardigste
tegenstander van een hoge geestelijke – aan de beurt om de wolf als bisschop te
grazen te nemen
Aldrada besluit haar aanklacht tegen de wolf met een grap over zijn tonsuur:
‘Ik zal in één klap je nek en je hoofd scheren zodat je kruin geen regelmatig kappersbezoek
meer nodig heeft wanneer je haar weer aangroeit!’ (II 33-34). Elders
komen we ook tonsuurgrappen tegen, zoals in I 857 en in het verhaal van Isegrims
ontmoeting met de ruin Corvigaar. 24 In beide gevallen gaat het erom dat
Isegrims tonsuur na zijn vertrek uit het klooster hersteld moet worden. Deze
grappen houden verband met het motief van de wolfsmonnik als wegloper uit
het klooster.