jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 259 ~
Tiecelijn 22
(fraude, I 916). Door misbruik te maken van mijn naastenliefde (pietas, I 917)
probeer je gewetenloos te zijn en met mijn diensten plavei jij de weg naar mijn
ondergang’ (I 899-918). In dit wrange betoog beschuldigt Reynaert Isegrim van
de loze streken die hij zelf voortdurend uithaalt; woorden als bedrog (fraude),
list (astu) en naastenliefde (pietas) hebben hier een hoogst ironische lading.
De vos, die zijn preek voorstelt als een lezing tijdens een kerkdienst, rondt af
met de dubbelzinnige woorden `Ik heb gelezen wat ik moest lezen’ (Quod lecturus
eram legi, I 927); naast ‘lezen’ betekent legere namelijk ook ‘verzamelen, stelen’.
Aan het eind van deze preek spreekt Reynaert de wolf voor het eerst in deze
episode aan met abt (domine abba, I 928), wat niet logisch uit het voorafgaande
volgt, maar de begroeting, even later, van de wolf door de dorpers voorbereidt.
Zij zien de wolf als een abt, evenals de dorpspastoor (I 1029, 1039).
Ondertussen gaat de vos ervandoor, nu echt, blij dat zijn staart licht is (levitate
caude, I 938), in tegenstelling tot de staart van de wolf. Hij had al een schuilplaats
uitgezocht (‘om het zien van zijn vijand op deze feestelijke dag niet te missen’,
I 939) en vanaf een hooggelegen strategische positie overziet hij als een ware
veldheer het slagveld. ‘Vijand’ (hostis, I 939) neemt het begin van de episode weer
op (I 530), ‘feestelijke dag’ (I 939) borduurt voort op het lied dat de pastoor bij
de kerk zong (I 741-743). Daar verdraaide Bovo de hymne ‘Welkom, feestelijke
dag!’ tot ‘Vervloekt, droeve dag!’ (I 744-745), maar nu zijn de kaarten opnieuw
geschud en wordt het ook voor de pastoor, die deze buitenkans om de wolf te
grazen te nemen niet kan laten liggen, toch nog een feestdag.
Aankomst en aanval van de dorpers (I 947-1064)
De boerenknokploeg wordt voorgesteld als een geordende afdeling soldaten:
phalanx (I 980), acies (I 1052) en cohors (II 2). Alsof ze een heuse oorlog (bellum,
I 1051) gaan voeren, grijpen de dorpers naar de ‘wapens’: stenen (I 763) en
knuppels (I 1060), terwijl de misdienaren zich voorzien hebben van schalen,
kruisstaven, kandelaars en reliekhouders, de koster van de kelk en de pastoor
van een bijbel en crucifixen (I 761-763). Alleen het aftandse oude vrouwtje
Aldrada zwaait met een enorme bijl, een wapen dat in een episch gevecht niet
zou misstaan. We zien hier een omkering van een veldslag uit het heldenepos:
boeren met gebruiksvoorwerpen in plaats van helden met schilden, zwaarden en