jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 257 ~
Tiecelijn 22
je vangst te groot is en je blijft maar doorvangen? Je vraagt om losgemaakt te
worden? Bij de sterren in de hemel, je doet maar alsof!’ (simulas, I 881) (I 879-
881). Veinzen – dat heeft Reynaert zelf tot kunst verheven, met woorden, maar
ook met zijn twee halfslachtige vluchtpogingen (I 849, 869). De vos voert zijn
schijnheiligheid ten top met zijn volgende verwijt: ‘Je broedt op iets anders dan
je tong laat horen!’ (mens aliter versat, quam tua lingua sonat, I 882). In VI 177
(De verdeling van de buit) zegt de verteller mens aliter versat over Reynaert, wanneer
hij weer een val voor Isegrim zet.
In I 885-892 komt nadrukkelijk het motief ‘vastzitten’ aan de orde: ‘Waarom
zit je daar dan vastgenageld, bewegingloos, vastgekleefd…’ (Quid defixus, iners,
heres… (I 885), waarop Isegrim antwoordt: ‘… ik bleef onbeweeglijk vastzitten!
Ik ben geketend, zit steviger vast dan een onwrikbare Alp!’ (‘… immobilis hesi;
alligor, immota firmius Alpe sedens’, I 891-892). Waarom uitgerekend een Alp?
Ik denk dat het antwoord (weer) te vinden is in Vergilius’ Aeneis. In het vierde
boek, over Dido en Aeneas, vraagt Anna, namens haar zuster Dido, aan Aeneas
om niet onmiddellijk te vertrekken. Aeneas blijft echter bij zijn voornemen om
uit te varen. Zijn vastberadenheid wordt geïllustreerd met een vergelijking over
een oude, krachtige eik in de Alpen (Alpini, Aeneis IV 442): ‘Hij houdt vast
(haeret) aan de rotsen, en even ver als hij met zijn top naar de hemel reikt, reikt
hij met zijn wortel de onderwereld in: zo wordt de held door haar voortdurend
herhaalde woorden heen en weer geslingerd en tot in het diepst van zijn grote
hart voelt hij zorgen, zijn geest blijft onbewogen (immota), vruchteloze tranen
worden vergoten.’ 15 Het tertium comparationis is het onbeweeglijke vastzitten.
Andere verbale echo’s in de omgeving van deze verzen onderstrepen de verwijzing:
‘die verrader’ (ille perfidus, Aeneis IV 421 (Dido over Aeneas) vinden we in
de Ysengrimus twee keer kort achter elkaar (perfide, Y. I 877, 889) wanneer Isegrim
Reynaert zo aanspreekt. Dido’s vraag: ‘Waarheen haast hij zich?’ (quo ruit,
Aeneis IV 424) klinkt na in Isegrims vraag aan Reynaert: ‘Waarheen haast je je?’
(quo ruis, Y. I 870). Hier treedt Isegrim op in de rol van Dido en Reynaert in
die van Aeneas, terwijl bij fige gradum in I 793 (hierboven besproken) de rollen
juist omgekeerd waren. Ook nu weer wordt een hoogst emotionele scène uit de
Aeneis in het belachelijke getrokken door een parallel te trekken tussen de vos en
de wolf van het dierenepos en de Trojaanse leider en de koningin van Carthago
in het klassieke epos.
Op Reynaerts verwijt aan Isegrim dat hij maar net doet alsof hij vastzit, antwoordt
de wolf dat het echt zo is en maakt de vos nogmaals voor verrader uit