jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
botte boeren zijn, of hebben ze het verkeerd geleerd van de pastoor die het zelf
ook niet zo goed weet?
De pastoor roept de dorpers op om in het geweer te komen met de woorden:
‘O goede mensen, allen die willen verdienen dat ik voor hen bid en een hart hebben
dat trouw is aan mij en aan God, kom snel mee!’ (I 754-756). Nu is proceres
probi (letterlijk: brave edellieden) wel iets teveel van het goede voor deze boeren.
Het is tekenend voor de diepgang van ‘s mans vroomheid dat hij eerst vraagt
naar hun trouw aan hem en dan pas naar hun trouw aan God. 7 ‘Kom snel mee!’
(accelerate, I 754) vormt een aardige echo van Isegrims oproep aan Reynaert om
snel op pad te gaan naar de visplaats in I 608: ‘Vooruit! (accelera) Ik sterf als ik
niet ga vissen!’ En zo maant de pastoor zijn kudde om snel achter de vos aan te
gaan, zoals de wolf haast had om zich door Reynaert naar zijn visstek te laten
brengen.
Gejaagd grijpen de dorpers naar wapens (arma, I 757), nou ja, wapens: ‘Allen
grepen wapens. Alles wat zij zagen, zagen zij als wapens. (…) Ontelbare
mensen wierpen hun voortvluchtige vijand ontelbare voorwerpen achterna: de
misdienaren schalen, kruisstaven, kandelaars, reliekhouders; de koster de kelk;
de pastoor zelf de Bijbel. Tierend en met gebalde vuisten raasde de pastoor voor
iedereen uit’ (I 757, 760-764).
Het landschap waar deze woeste bende doorheen raast bestaat deels uit bergen
en dalen, die zich eerder laten lokaliseren in een fictief, literair landschap dan in
de omgeving van Gent, waar de Ysengrimus zich afspeelt. Dezelfde formulering
als in het Gentse dierenepos (per iuga, per valles, I 759) komen we tegen in
Metamorphoses XIV 425, het verhaal over de nimf Canens en haar geliefde
Picus, die door de tovenares Circe in een specht was veranderd. Zoals we eerder
gezien hebben verwees de dichter van de Ysengrimus met de zinsnede nacta
locum (I 667) mogelijk naar hetzelfde verhaal. Komische contrasten schuilen
in de zangkwaliteiten van de nimf (haar naam betekent ‘zingend’) tegenover de
pastoor en de dorpelingen die kerkliederen verhaspelen, en in de Metamorphoses
dwaalt een nimf door bergen en dalen op zoek naar de door haar beminde koning
Picus, terwijl de Vlaamse dorpers achter een fel gehaat roofdier aan jagen.
~ 252 ~