jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

komische moTieven en ironie
in isegrim visser
(Ysengrimus I 529-1064, II 1-158)
Inleiding
~ 243 ~
arTikel / Tiecelijn 22
Mark nieuWenHuiS
‘Zo speelt een lenige kat met de muis die ze gevangen heeft: heeft ze die te
pakken, dan legt ze ze neer; heeft ze haar neergelegd, dan pakt ze haar weer. De
gevangene houdt zich stil en ontsnapt niet wanneer ze wordt losgelaten omdat
ze net zo bang is om te vluchten als het haar verdriet doet daar te blijven. Als de
winnaar zijn ogen tenslotte zelfverzekerd afwendt, vergeet de ander haar trouw
en herinnert zich dat ze moet vluchten. De bedrieger wordt bedrogen en de
muis, die niet klaagt dat niemand haar in de gaten houdt, glipt zonder een woord
van afscheid een hol binnen’ (I 63-69). Met deze uitvoerige vergelijking wordt de
eerste confrontatie tussen de wolf en de vos in de Ysengrimus geïllustreerd, een
vergelijking over een kat (Isegrim, die de vos zachtjes bijt) en een muis (Reynaert,
die lijdzaam wacht) die zo uit een Tom-en-Jerry-film lijken te zijn weggelopen.
Al gaat het om een ander medium, een vergelijking met tekenfilms als die van
Tom en Jerry, roadrunner en coyote en, nog recenter, de Ice Age-films, laat heel
wat parallellen zien tussen deze moderne animatiefilms en het middeleeuwse
dierenepos: opposities als groot-klein, snel-langzaam, sterk-zwak, slim-dom en
roofdier-prooidier kenmerken de verschillende hoofdrolspelers; de natuurlijke
machtsverhoudingen worden nogal eens omgedraaid; het dierlijk lichaam
is ondanks veel, komisch verbeeld geweld vrijwel onverwoestbaar; schrans-
en vechtpartijen drijven de handeling voort, en met name in de Ice Age-films
zorgen de verbale schermutselingen tussen de dieren voor vermakelijke situaties.
Mensen spelen slechts een bijrol. Tenslotte bieden deze films niet alleen vermaak,
maar kan de goede verstaander er ook nog allerlei wijze lessen uit putten.
Niet voor niets heeft Jill Mann, die in 1987 een editie van de Ysengrimus bezorgd
heeft, een van haar artikelen over dit dierenepos voorzien van de ondertitel: The
cartoon world of the Ysengrimus. 1 Hierin wijst ze op de uitzonderlijke rol en aard
van het lichaam in het gedicht (overdreven, groteske beschrijvingen van het