jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
galgscène is één daar van. Reynaert werd in beide versies ter dood veroordeeld
omwille van zijn wandaden. Waar hij in Van den vos Reynaerde werd vrijgelaten
nog voor hij tot aan de galg werd gebracht, kwam zijn executie in Reynaerts historie
veel dichterbij. Reynaert kreeg een strop om de nek en werd onder de galg,
op een ladder vastgehouden door Bruun de beer (die echter niet aanwezig is in
de omslagillustratie). Bovenaan de galg werd de strop vastgemaakt door Tybeert
de kater. Net voor zijn terechtstelling mocht Reynaert nog biechten over zijn
wandaden. Hij greep deze kans om met een list aan zijn straf te ontkomen.
Deze omslagillustratie refereert aan de beeldtraditie die voortkwam uit de
illustraties van Wilhelm von Kaulbach (1804-1874) bij Reineke Fuchs (1793)
van Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) bij de druk van 1846 (afb. 2).
Goethes versie van het verhaal gaat via een Nederduitse teksttraditie terug op
Reinaerts historie. 4 Hoewel Reineke Fuchs nooit in het Nederlands werd vertaald,
vonden de illustraties van Von Kaulbach toch op verschillende manieren hun
weg naar Vlaanderen. Ze hadden grote invloed op de brede beeldtraditie rond
de middeleeuwse vos. 5 De omslagillustratie van Reinaert is geen kopie van Von
Kaulbachs galgscène. De dieren zijn echter wel op een gelijkaardige manier
gehumaniseerd, door middel van hun ‘menselijke’ lichaamshouding en hun kledij.
Ook de compositie van de voorstelling heeft enkele opmerkelijke gelijkenissen,
zoals de houding van de vos en de positie van de leeuw daartegenover.
De omslagillustratie van Reinaert, waar men het programma van het blad
moest zoeken, verwees uiteraard niet enkel naar de galgscène uit het verhaal van
Reynaerts historie. Het tafereel werd aangewend om de visie van het tijdschrift
op de politieke situatie in Vlaanderen aan te kaarten. In de eerste rubriek, ‘Bij
de plaat’, gaf Parasie zijn verklaringen voor de illustratie weer in verschillende
losstaande berichten. ‘We bestelden aan onzen Rubens een illustratie op de
troonrede. De schelm heeft er bij vergissing, in plaats van de gelijkheid in rechte
en in feite, een tafereel uit een oud Vlaamsch vertelselken in te pas gebracht. Dat
hij om […] de naoorlogse lieftalligheden van krijgsraden en bloedhoven zou
hebben gedacht, is heelemaal uitgesloten, want het is een uiterst zachtmoedige
jongen’. 6 Deze verklaring is doordrongen van sarcasme en uiteraard niet letterlijk
te nemen. Toch waren er de grote lijnen uit af te leiden, van wat met de illustratie
werd bedoeld. Om Reinaerts ontevredenheid beter te begrijpen moet worden
teruggekeken naar de Eerste Wereldoorlog. Dan kan duidelijk worden waarom
de verschillende dieren, die animalificaties waren van politieke figuren en
instellingen in België, op de omslag werden weergegeven. De vereenzelviging
~ 232 ~