jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

over heT saTirische weekblad
reinTje de vos (1901-1902)
~ 213 ~
Thema / Tiecelijn 22
jan van alPHen
Bij de Rotterdamse uitgeverij Schanzer en Co. verschijnt in de tweede
helft van 1901 het tijdschrift Reintje de Vos, Weekblad voor Scherts, Satire en
Belletrie. 1 Hoofdredacteur is B. Brown. Het blad wordt elke vrijdag bij de
abonnees aan huis bezorgd en is ook in de losse verkoop verkrijgbaar. De
prijs per aflevering bedraagt 2,5 cent, ‘losse nommers’ kosten 5 cent. Het telt
wekelijks 16-20 bladzijden op folioformaat. De inhoud biedt wat de ondertitel
belooft: een gevarieerde keur aan bijdragen. Het blad is rijkelijk geïllustreerd
in art nouveau- stijl. Het tijdschrift is op slecht houtpulppapier gedrukt en ook
daardoor ongetwijfeld vaak stukgelezen – dat zou de reden kunnen zijn dat er
zo weinig exemplaren van bewaard gebleven zijn.
Reintje de Vos in de laat-negentiende-eeuwse satirische journalistiek
Reintje de Vos is volstrekt niet enig in zijn soort. Eind negentiende eeuw bloeit
in heel West-Europa de satirische journalistiek. In Nederland verschijnen bladen
als De Karwats, Uilenspiegel, De Paljas. Ze stonden in een lange traditie van
satirische geschriften die al begon bij de Grieken en de Romeinen.
Satire is een talige (kunst-)uiting die wantoestanden op spottende wijze aan
de kaak stelt; ze vormt een aanklacht in een humoristische verpakking. Ze
komt voort uit idealisme en dient om de slechtheid en de dwaasheid te bestrijden.
Er zijn veel gradaties in, van spot en ironie tot bijtend en bewust kwetsend
sarcasme. De waarheid is het richtpunt van satire. Het motto van veel satirische
tijdschriften is ‘Ridendo dicere verum’, door scherts de waarheid zeggen.
Maar over wat waarheid is kun je dan nog altijd verschillende opvattingen hebben.
Vaak is satire meer dan relativering van geestdrijverij of spot met menselijke
dwaasheid. Ook woede om vermeend of apert onrecht kan drijfveer zijn
van de satiricus. De satire kent ook veel tekstvormen. De satiricus hult zijn
hekeling soms in een allegorische vermomming. In ons middeleeuwse Van den