jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap
Share Embed Flag
Download ePaper

jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

reynaertgenootschap.be
from reynaertgenootschap.be More from this publisher
14.09.2013 Views

Tiecelijn 22 7 Deze en andere citaten uit ‘Kiekerjan’ zijn gebaseerd op de dvd Hans Teeuwen, Hard & Zielig. Er is geen tekstuitgave van Teeuwens show; wel zijn er op de fansite www.hansteeuwen.net veel teksten van hem te vinden. Ik heb mijn afschrift daarmee vergeleken en met de genoemde uitgave in Van der Veer 2005. 8 ‘Kiekerjan’ staat op 46 in de ‘Kleinkunsttop 202’ van 2009 (jaargang 4). In deze lijst van het radioprogramma Andermans veren draait het in de eerste plaats om beluisterbare nummers, hetzij liedjes, hetzij sketches: http://www.avro.nl/radio/programmas_a-z/andermans_veren/ kleinkunsttop202.aspx. 9 De korte beschrijving van ‘Kiekerjan’ is van Theo Meder, verhalenspecialist van het Meertens Instituut in Amsterdam. Zie http://www.verhalenbank.nl/detail_volksverhalen. php?id=thm00249. Zie ook: http://www.beleven.org/verhalen/info/hans_teeuwen_kiekerjan. 10 Zie‘fabel-1’ en ‘dierenfabel’ in: G.J. van Bork e.a. (red.), Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek (DBNL 2002: www.dbnl.nl); vgl. Jozef Janssens & Rik van Daele, Reinaerts streken. Van 2000 voor tot 2000 na Christus. Leuven, 2001, p. 26. 11 ‘Vorm van heroïsche poëzie waarin op verheven wijze uitvoerig de (krijgs)daden van goden of helden bezongen worden. Aan de schriftelijke overlevering van epen gaat bij de meeste volkeren waarschijnlijk een lange orale traditie in de vorm van sagen en liederen vooraf.’ (G.J. van Bork e.a. (red.), Letterkundig lexicon voor de neerlandistiek, DBNL 2002, www.dbnl.nl, s.v. ‘epos of heldendicht’). Zie bijvoorbeeld de hoofdstukken over ‘Roland’ en ‘De Nibelungen’ in: Jef Janssens & Veerle Uyttersprot, Superhelden op perkament. Middeleeuwse ridderromans in Europa, Leuven, 2005. 12 Informatie van zijn manager Alexandra Kedderman (e-mail van 9 november 2008). Zie voor de verspreiding van kiek(je) en het meervoud kiek(er)en: A. Weijnen e.a., Woordenboek van de Brabantse dialecten, Dl. 1, afl. 6 (Assen, 1980), p. 957-958 en 950-952. 13 Zie de invloedrijke inleiding in Reinaert de Vos. Naar de oudste berijming uit de twaalfde eeuw en opnieuw in 1834 berijmd door Jan Frans Willems, Ingeleid door W.Gs Hellinga, 4 e druk, Den Haag, 1970 [1 e druk: 1958]. Zie ook: F.P. van Oostrom, ‘Benaderingswijzen van de Reinaert’, in: M. Spies (red.), Historische letterkunde. Facetten van vakbeoefening, Groningen, 1984, p. 13-33. 14 Zie Kick van der Veer, ‘Inleiding’ in: idem (samenstelling), Andermans Veren. Groot conferenceboek, 5 de druk, Amsterdam, 2005, p. 9. 15 Zie ‘De Waanzin van Wim Helsen. Over Bij mij zijt ge veilig’, de aanstekelijke inleiding van Katrien Wemel bij de tekstuitgave. Wim Helsen, Heden Soup! Ingeleid door Paul Mennes / Bij mij zijt ge veilig, Ingeleid door Katrien Wemel, Keerdruk. 2 de druk, Amsterdam/Antwerpen, 2007. 16 Helsen 2007, p. 30-38. 17 De Walabiwoestijn bestaat niet, wel de wallaby, een kleine soort kangoeroe. 18 Salamander II: Helsen 2007, p. 59-68, geciteerd onder stilzwijgende toevoeging van enkele leestekens. 19 Het beeld van de literaire dierentuin is ontleend aan het thema van de Nederlandse Boekenweek 2009; zie noot 2. ~ 186 ~

van reinaerT de vos en TybaerT de kaTer Satirische bladen voor verstandige lieden Wie slim wil wezen Moet Tybaert lezen. ~ 187 ~ Thema / Tiecelijn 22 rik van daele In Van den vos Reynaerde wordt Tibeert (Tybaert) de kater na het onfortuinlijke avontuur van de domme ridder beer Bruun als tweede hofbode naar Malpertuus gestuurd. De fysiek sterke beer slaagde er niet in de vos mee naar het hof van koning Nobel te brengen. Via een tweede ‘queeste’ stelt de koning zijn hoop op de slimme kater. Hij moet naar de kwade burcht en ervoor zorgen dat recht kan worden gesproken en de moord op Coppe gewroken. Voor Nobel zijn Reynaert en Tibeert intellectueel aan elkaar gewaagd. Koning leeuw beschouwt kater Tibeert immers als ‘vroet’ (A 1013), ‘wijs ende wel gheleert’ (A 1032). Wanneer in de tweede helft van de negentiende eeuw Reynaert de vos een positieve metamorfose heeft ondergaan (die al veel vroeger is begonnen), wordt hij de ‘schutspatroon’ van een satirisch Antwerps zondagsblad ‘voor verstandige lieden’. Wanneer deze Reinaert de Vos twee jaar na de dood van zijn bezieler in 1868 ophoudt te bestaan, duurt het ruim twee decennia vooraleer er een opvolger op de markt komt. Niet Reynaert, maar Tibeert, die blijkbaar eenzelfde positieve beeldverandering heeft ondergaan, zal zijn naam geven aan het nieuwe weekblad. Vooraleer we echter deze Antwerpse Tybaert de kater onder de loep nemen, gaan we in dit themadeel over satirische tijdschriften met een reynaerdiaanse naam in op de roemruchte voorganger, aan wie Marcel Ryssen al in 1993 een uitvoerige bijdrage wijdde. 1 Reinaert de Vos kreeg trouwens ook een lemma in de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging 2 en dit in tegenstelling tot Tybaert de kater. Dit is opvallend omdat de (Vlaamse) standpunten in Tybaert even radicaal waren en bovendien was de levensduur van het katerblad bijna het negenvoudige van het vossenblad (acht tegenover 68). De kat met negen levens had wellicht minder impact en was in haar latere leven niet zo interessant doordat ze steeds

van reinaerT de vos en TybaerT de kaTer<br />

Satirische bladen voor verstandige lieden<br />

Wie slim wil wezen<br />

Moet Tybaert lezen.<br />

~ 187 ~<br />

Thema / Tiecelijn <strong>22</strong><br />

rik van daele<br />

In Van den vos Reynaerde wordt Tibeert (Tybaert) de kater na het onfortuinlijke<br />

avontuur van de domme ridder beer Bruun als tweede hofbode naar Malpertuus<br />

gestuurd. De fysiek sterke beer slaagde er niet in de vos mee naar het<br />

hof van koning Nobel te brengen. Via een tweede ‘queeste’ stelt de koning zijn<br />

hoop op de slimme kater. Hij moet naar de kwade burcht en ervoor zorgen dat<br />

recht kan worden gesproken en de moord op Coppe gewroken. Voor Nobel zijn<br />

Reynaert en Tibeert intellectueel aan elkaar gewaagd. Koning leeuw beschouwt<br />

kater Tibeert immers als ‘vroet’ (A 1013), ‘wijs ende wel gheleert’ (A 1032).<br />

Wanneer in de tweede helft van de negentiende eeuw Reynaert de vos een<br />

positieve metamorfose heeft ondergaan (die al veel vroeger is begonnen), wordt<br />

hij de ‘schutspatroon’ van een satirisch Antwerps zondagsblad ‘voor verstandige<br />

lieden’. Wanneer deze Reinaert de Vos twee jaar na de dood van zijn bezieler<br />

in 1868 ophoudt te bestaan, duurt het ruim twee decennia vooraleer er een<br />

opvolger op de markt komt. Niet Reynaert, maar Tibeert, die blijkbaar eenzelfde<br />

positieve beeldverandering heeft ondergaan, zal zijn naam geven aan het nieuwe<br />

weekblad.<br />

Vooraleer we echter deze Antwerpse Tybaert de kater onder de loep nemen,<br />

gaan we in dit themadeel over satirische tijdschriften met een reynaerdiaanse<br />

naam in op de roemruchte voorganger, aan wie Marcel Ryssen al in 1993 een<br />

uitvoerige bijdrage wijdde. 1 Reinaert de Vos kreeg trouwens ook een lemma in<br />

de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging 2 en dit in tegenstelling tot Tybaert de<br />

kater. Dit is opvallend omdat de (Vlaamse) standpunten in Tybaert even radicaal<br />

waren en bovendien was de levensduur van het katerblad bijna het negenvoudige<br />

van het vossenblad (acht tegenover 68). De kat met negen levens had wellicht<br />

minder impact en was in haar latere leven niet zo interessant doordat ze steeds

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!