jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
er weer van de raaf te doden, onder het motto ‘geen kwaad met kwaad
vergelden’. Ze laten de raaf, die ‘zijn lesje wel heeft gehad’, vrij.
Terwijl de vos en Kiekerjan de goede afloop vieren, is de raaf echter
naar de boerderij gevlogen en heeft hij de boer gewaarschuwd ‘dat de
vos Kiekerjan lastigvalt’. De boer pakt zijn geweer en schiet de vos
dood. Als de boer inziet wat hij heeft aangericht, krijgt hij onmiddellijk
spijt. Bij wijze van boetedoening neemt de boer dan de plaats in
van de vogelverschrikker en Kiekerjan krijgt van hem de boerderij en
zijn vrouw als genoegdoening. Af en toe vangt de boer-vogelverschrikker
uit de boerderij klanken op van rauwe seks. En de raaf leeft nog
steeds…
Einde verhaal, na zes minuten.
De wraak van de raaf: een fabelparodie
In de digitale Verhalenbank van het Meertens Instituut is ‘Kiekerjan’ opgenomen
als een parodie op een fabel, en dan wel in het bijzonder op de bekende fabel van
de vos en de raaf met de kaas in zijn snavel. 9 De sketch van Teeuwen voldoet
inderdaad aan een aantal kenmerken van dit genre: het is een kort, vermakelijk
verhaaltje waarin sprekende dieren als hoofdpersonen worden opgevoerd, die
zich als mensen gedragen; de dieren hebben geen namen en houden de mensen
een spiegel voor. 10 En er valt ook wel wat voor te zeggen dat het een parodie is:
er zit in het verhaaltje zelfs een toespeling op de fabel van de raaf met de kaas.
Dat is althans de meest voor de hand liggende uitleg van de opmerking die de
vos maakt als hij de raaf om hulp smeekt, dat zij nooit vrienden zijn geweest
en elkaar het leven zuur hebben gemaakt. De vos heeft de raaf immers de kaas
afhandig gemaakt door met een glad praatje diens ijdelheid te strelen (al zou
deze opmerking ook kunnen worden opgevat als een algemene verwijzing naar
de natuurlijke vijandschap tussen het roofdier en zijn potentiële prooi).
De omkering van de rollen – de te relaxte vos als slachtoffer van de doortrapte
raaf – past goed in deze lijn. Zo ook het ontbreken van een expliciete moraal
aan begin of einde. Eigenlijk wordt het publiek opgescheept met het tegendeel
ervan: een slechte afloop waarin de raaf, de verpersoonlijking van het kwade,
triomfeert. Komt er echter binnen de vertelling niet een moraal voorbij als de
vos tegen Kiekerjan zegt: ‘geen kwaad met kwaad vergelden’? Maar als iets wordt
ontkracht in dit verhaaltje, dan is het die vredelievende boodschap. De raaf heeft
zijn lesje nu juist niet geleerd. ‘Kiekerjan’ een fabelparodie? Ja, dus. Toch er is
~ 174 ~