jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

oorman en de meTamorfosen
~ 149 ~
Bruno van GaSSe
Dat metamorfosen van alle tijden zijn, blijkt duidelijk als je op een zomeravond
kikkertjes uit het poeltje ziet kruipen waar ze tot even voordien als dikkopjes
rondzwommen, en het thema is fascinerend genoeg om ook nu nog in de
populaire cultuur op te duiken. Het lelijke kleine eendje dat uiteindelijk
uitgroeit tot een fraaie zwaan bestaat niet alleen in het bekende sprookje, maar
ook in tv-series (bijvoorbeeld de VTM-serie Sara, waarin een intelligent, maar
schutterig meisje zich ontpopt tot een aantrekkelijke dame). 1 Het gegeven is
uiteraard ook bekend uit gecanoniseerd literair werk als De Gedaanteverwisseling
van Kafka 2 en de Metamorfosen van Ovidius. Een typisch verhaal is dat van de
oude Philemon en Baucis, die door Zeus en Hermes uit dankbaarheid in bomen
veranderd worden en zo als het ware eeuwig samen kunnen verder leven.
Metamorfosen die van iemand ‘een ander mens maken’ inzake vaardigheden of
attitudes kunnen ook ingrijpend zijn en worden soms net als bij Ovidius aan een
of ander machtig wezen uit hemel of hel toegeschreven.
‘Oh Lord, save poor Bob, if you please’
(Robert Johnson, Cross Road Blues)
Thema / Tiecelijn 22
Als jonge snaak was Robert Johnson (1911-1938) naar men zegt een knoeier
op zijn instrument, maar na een periode waarin hij als het ware van de aardbodem
verdwenen was, werd hij snel erkend als virtuoos gitarist. 3 Men zei dat
Johnson zijn ziel had verkocht aan de duivel en die had hem zogezegd op korte
tijd alles geleerd. Johnson zelf deed geen moeite om in te gaan tegen die legende:
’s nachts oefende hij met zijn kompaan Ike Zinnerman zijn gitaartechniek op
het kerkhof (daar was het immers rustig) en in zijn teksten komen vaak verwijzingen
voor naar het bovennatuurlijke. Titels als Me And The Devil en Hellhound
On My Trail laten in die context weinig aan de verbeelding over. Het
motief van de artiest die zijn ziel aan de duivel verkoopt, komt wel vaker voor in
zowel de Amerikaanse als Europese folklore. 4