jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

~ 147 ~
Tiecelijn 22
een jas op de grond leggen (A2’). En hij postuleert een regel R2’ die A2 en A2’
verbindt en die de mensen graag willen horen: ‘Als de jas verdwenen is, staat de
kerk op de goede plek’ – in plaats van het veel verstandigere R2’’: ‘Als een jas
verdwenen is, heeft iemand hem weggenomen.’
Als de jas dan werkelijk verdwenen is, maken de Rømøers Pua geen verwijt
– wat ze volgens Z2’’ (‘Pua heeft de jas gestolen’) zouden moeten doen, maar
ze zijn tevreden met de nieuwe positie van hun kerk en laten Pua met de jas
vertrekken (Z2’).
(c) De brutaliteit en boosheid van Pua lijken gewoon naar de harde en soms
brutale levensomstandigheden op een Fries eiland te verwijzen. Maar als het
karakter van Pua zo maar typisch zou zijn, zou hij niet de verbazing en verontwaardiging
veroorzaken die hij in het verhaal (en met het verhaal) wekt. Zijn
slechtheid blijkt precies de functie te hebben om het verhaal bijzonder te maken
– en dit zeker niet in een feodale of burgerlijke context (hof of stad). Het is
voor/door een publiek van Friezen dat dit verhaal een gevoel van onmiddellijkheid
en tegenwoordigheid (‘presentie’) krijgt in plaats van de gewone meer
gedistantieerde literaire representatie. 11
Niet minder belangrijk dan de context is het genre: de sage, waarin het altijd
over een strijd op leven en dood gaat en waar de ‘held’ eigenlijk helemaal geen
schelm mag zijn, maar een echte held of een echte schurk. De receptie van Pua
zou dus net zoals de receptie van Reynaert kunnen evolueren van schurk tot
schelm. 12
Noten
1 Wilhelm Jessen, Sylter Sagen, herausgegeben nach Schriften des Heimatforschers Christian Peter
Hansen, zesde druk (1e in 1925), Münsterdorf, 2001.
2 Hermann Schmidt, Geschichten um Pua Moders, den Schelm von Sylt, Westerland, 1969.
3 Alfred Flögel, ‘Pua Modders – ein friesischer Eulenspiegel’, in: Eulenspiegel-Jahrbuch,
30 (1990), p. 84-85.
4 Het volgende is een eerste poging om een kleine systematische analyse te geven. Flögel, Papendorf/Schwarz
en Schmidt beperken zich tot opmerkingen betreffende de overlevering en
een weergave van de inhoud; zie: Charlotte Papendorf & Alexander Schwarz, ‘Eulenspiegelähnliche
Figuren’, in: Ulrich Müller & Werner Wunderlich (red.), Verführer, Schurken, Magier =
Mittelaltermythen III, Konstanz, 2001, p. 211-225, vooral p. 214.