jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

hoewel de stad het gewenste opschrift verbood, toch noemden onze
leurders het ‘De Pispersijn’. (Peegie I, p. 59)
~ 127 ~
Tiecelijn 22
De Nieuwmarkters hebben hun eigen gebruiken en spreken een eigen taaltje:
een Bargoens waarvan de woorden en uitdrukkingen vooral te maken hebben
met leuren: ‘leep schoepen’ (er listig iemand inluizen; schoepen = stelen), een
‘lepen type’, ‘kaffers en kafferinnen’ (boeren en boerinnen of de beste klanten op
‘voyage’), centen zijn ‘jetons’, ‘piekens’ of ‘baarden’, drinken is ‘buizen in een derrekeete’
(herberg), schone meiskes hebben ‘een toffe gibe’ of een schoon aangezicht,
om de tuin leiden is ‘befazelen’; ‘leep den being, maas nen fokker, ge zult befazeld
worden’ betekent: let op vent, ge zult bedrogen worden.
Voordat ze op tocht gaan, sluiten ze de houten vensterluiken en plaatsen ze
voor de deur een groot houten schot. Er is grote samenhorigheid, rijk of arm en
‘hoe meer jetons (munten) ze hebben hoe meer ze er laten glijden.’ Wel gierig
op tocht, maar thuis royaal. Eigenlijk vormen ze ‘een staat in de staat’ die zich
niet met de rest van de stad assimileert. De vrouwen zijn ‘de properheid zelve.’
In hun huizen met een salon, die alleen tijdens de kermis en andere feestelijke
dagen werd gebruikt, staan schone meubels en hangt er een ‘luster’ (kroonluchter).
Ze wonen in ‘t stal (ruimte vroeger gebruikt als paardenstal) en in de gang
ligt er ‘emballage (verpakkingsmateriaal) in jute’. ‘Vroegertijds leurden ze met vis
en garnalen. Ze hielden ‘trafiek’ (ze leefden van de handel) en trokken met hun
paardjes en karrekes tussen de kust en de stad en ze fournierden (voorzagen)
de streek van verse vis. Maar de tijd staat niet stil. Toen de eerste stoomtreinen
op rails door Roeselare puften, was het gedaan met de trafiek. De vis kwam toe
met de trein en met de slag lag hun commerce dood en begraven. Ze verkochten
hun mooie ‘peerdjies’ en ‘karregies’ (paardjes en karretjes) en trokken de wereld
in met stoffen, zeep, zeemlappen, mortiers (vijzels), peper en honderdduizend
dingen en nog, die de mensen gemakkelijk aan de deur kochten.
‘In deze kerels schuilt een oerkracht die wij, beschaafde lui, reeds lang verloren
hebben. Zij kunnen deftig zijn, beschaafd spreken, beleefd zijn als niet één, doch
van zodra zij op hun tenen worden getrapt of het kritische punt in het drinken
hebben overschreden, komt hun oud-keltische aard boven en… schuif de deur
uit, al zijt ge prins of minister!’ (p. 60).