jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

en dat van mijn eigen moeder onderop. Ik mag alleen het water van
mijn eigen moeder nemen, maar als ik dat niet heel voorzichtig doe,
krijgt het ruzie.’
Duldt-Geen-Tegenspraak zei: ‘Jij aap van een jongen, je lie gt!’
Meteen zei Ananse: ‘Sla hem dood!’.
‘Waarom zou ik doodgeslagen moeten worden?,’ zei Duldt-Geen-
Tegenspraak.
Ananse antwoordde: ‘Je haat het om tegengesproken te worden, maar
je spreekt wel iemand anders tegen. Dáárom zeg ik dat je doodgeslagen
moet worden.’
Toen Duldt-Geen-Tegenspraak dood was, sneed Ananse zijn vlees in
kleine stukjes en strooide het in het rond. En zo komt het, zeggen de
Ashanti, dat er tegenspraak onder de mensen kwam.’
Wat is een trickster?
~ 115 ~
Tiecelijn 22
Uit dit authentieke verhaal komt Anansi naar voren als trick sterfiguur. Tegenspraak
is één van de wezenlijke trekken van de trickster, een personage met een
zeer com plex karakter. Hij is ‘tricky’ in verschillende opzichten. Als type is hij
een listige, handige leugenaar vol streken, zowel clown als dwaas, subtiel als grof.
Maar hij is ook een ongrijp baar, ambigu personage dat met een schalks genoegen
elke poging tot beschrij ving ontduikt. Hij is een dubbel fi guur die probleemloos
minstens twee tegen strijdige rollen in zich verenigt. Hij heeft zowel posi tieve als
nega tieve trekken, hemel se en aardse. Hij is weldoe ner én bedrie ger, brengt de
mens goed én kwaad. In bovenstaand ver haal is Ananse met zijn kinderen kampioen
liegbeest, maar hij brengt de mens tegelijkertijd een belang rijk stuk sociaal
leven, namelijk de te genspraak.
En er zijn meer verhalen waarin Ananse de mensen be paalde sociale, culturele
en natuurlijke zaken brengt. Posi tief bijvoorbeeld in verhalen over waar de wijsheid
van daan komt, hoe de taal ontstond, en hoe de mensen aan de hak kwamen
om het land te bewerken.
En negatief in verhalen over waar ziekten, jaloezie en kies pijn vandaan komen,
en waarom kinderen slaag krijgen. Dat zijn in zekere zin scheppingsverhalen,
want Ananse werkt erin mee aan de totstand koming van de wereld zoals die is.
Ook al komt zijn bijdrage daaraan vaak tegen wil en dank tot stand, het is een
goddelij ke functie, die bijvoor beeld in de Griekse mytho logie is voorbe houden