jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Vertelpraktijk
~ 109 ~
Tiecelijn 22
Van oudsher beginnen de verhalen over Anansi met een formule. In Ghana, bij
de Ashanti’s is dat in het Twi: ‘Ye’ nse se, ‘nse o!’ (‘We beweren niet, we beweren
niet dat het verhaal dat we gaan vertellen waar is.’) 17 In Suriname in het Sranan
Tongo: ‘Er tin tin, sigri tin tin!’ (‘Er was eens, lang geleden…’) 18 En in Nederland
zegt de Antilliaans-Nederlandse acteur Wijnand Stomp: ‘Luister met drie oren!’ 19
In Suriname werden de verhalen veelal door grootmoe ders verteld die op de
kinderen pasten als de moeders werk ten. Ook in dede-oso’s, sterfhuizen, werden
Anansitori ver teld, vaak door beroepsvertellers, die allerlei hebbe lijk he den van de
overle dene in hun verhaal verwerkten. Na een begrafenis werd er acht dagen gerouwd.
Vooral in de laat ste nacht, de aiti dé, werden de verhalen verteld, afgewisseld
door liederen en gebeden. ‘Dan gingen de koffie, de chocolade en de pinda koeken
rond en er werd gegeten en gedronken tot de dag aan brak’, aldus Johan Ferrier. 20
Veel vertellers werk ten samen met een piki-man, iemand uit het publiek met
wie afge sproken wordt dat hij voortdurend reageert op de vertel ler met kreten,
ontkenningen, aanmoedi gingen als ‘Vertel verder, man!’ of opmerkingen in de
trant van ‘Ik was er zelf bij!’ Een soort gangmaker dus. 21
Anansi maakte deel uit van het dagelijks leven. Als een kind bijvoor beeld loog
tegen zijn moeder, kon zij zeggen: ‘Je gaat géén Anansi fo me spelen, jo!’ Of als je
been sliep en je kreeg er een prikkelend gevoel in was het: ‘Ik heb Anansi aan me
voet!’
De verschillende situaties en talen op de eilanden en het vasteland vormden
een vruchtbare bodem voor de Anansiverha len, zodat zich een enorm scala aan
variaties kon ontwikke len. 22 Maar ook daar raakte de rek eruit, lijkt het wel, en
begon er eenzelfde proces van vergeten dat we ook in Ghana opmerk ten. Het élan,
de ontwikkelingsmogelijkheden van de verhalen lijken zich naar West-Europa te
hebben verplaatst, in elk geval naar Nederland.
Anansi in Nederland: identiteitsversterkende functie
In de twintigste eeuw kwamen de Anansiverhalen met Surina mers en Antillianen
mee naar Nederland. Hier – en ook in bijvoorbeeld Engeland – ontstond
een nieuwe bloei pe riode. De Anansiverhalen sloegen aan, niet alleen bij Suri-