jg 22 jaarboek 2 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 22
protest tegen de onmenselijke toestanden op de plantages, tegen plantageeigenaars
en sla ven drijvers. Een verschuivingsproces dat zich overigens, getuige
het onder zoek dat Wim Baart daarnaar verrichtte, op de Nederlandse Antillen
sterker doorzette dan in Suriname. 6
Vaak komt het er in de Caribische verhalen op neer dat Anansi zijn sterke vijanden
of andere machtige tegenspelers, Tijger of de koning, in hun hemd zet, vanuit
het idee ‘wie niet sterk is moet slim zijn’. Dat ge beurt bijvoorbeeld in de verhalen
‘Hoe Anansi de tijger bedroog’ en ‘Hoe Anansi de koning beetnam’. 7 Het is niet
moeilijk om je voor te stellen dat die koning en Tijger in de slaven tijd geïdentificeerd
werden met plantage-eigenaars en opzich ters. Zo kon je, door te vertellen
hoe Anansi het heersende gezag en brute kracht te slim af was, kritiek leveren
op je kwelgees ten en onderdruk kers. Onderhuidse kritiek, alleen te vatten door
de goede verstaander. Maar niet alleen dat: met hun humor en hun stellingname
voor de kleine man in zijn strijd om te overleven hielpen de Anansiverhalen om de
hoop op be vrij ding levend te houden.
De Caribische versies zijn geactu ali seerd en gede tail leerder uitgewerkt. Alsof de
Ghanese Anan sesem versteend zijn in hun oervorm en de verha len in het Caribisch
gebied een nieuwe impuls kregen, nota bene door de slaver nij. Een Ghane se
kun ste naar zei: ‘Hoe wel de Anan sesem oor spronke lijk van hier zijn, hebben jullie
daar ginds meer verha len en meer variaties dan wij.’
Verspreiding over het Caribisch gebied
De verhalen over Kwaku Ananse verspreidden zich over het hele Caribisch gebied.
In Suriname zijn de hoofdpersonen in de Anansitori (Anansiverhalen) Ba
Anansi, zijn vrouw Akoeba 8 en hebben ze elf of twaalf kinderen waarvan de jongste
Boy heet. Op de Antillen zijn het Kompa Nanzi, Shi Maria – of Ma Koko – en
hebben ze negen kinderen waarvan de jongste Pegasaya heet. Op Jamaica gaat het
om Bredda Anancy, zijn vrouw Crooky en hun drie kinderen.
In Brits Guyana heet Anansi Brer Anansi, in Belize, aan de Golf van Mexico en
grenzend aan Guatemala, heet Anansi Bra Hanaasi. 9 En of Anansi nu Ba, Brer,
Bredda of Bra voor zijn naam heeft staan, het stamt allemaal van het Engelse brother.
In het zuiden van de VS heet de slimmerik anders: Brer Rabbit. Dat klinkt
vreemd, want wat heeft Brer Rabbit, een konijn dus, in vredesnaam te maken met
~ 106 ~