Het dynamische leven met het water - Voet van Oudheusden

water te bergen tussen de Diefdijk en de Culemborgsche
Vliet. Pas met de komst van stoombemaling bij
De Horn kwam er merkbaar verbetering in de
Culemborgse waterlossing. Eeuwenlang zorgde ze
voor een ongelooflijke ergernis en hersenbrekerij.
Slecht staal
Dat geldt ook voor een waterbeheersing die niet op
regionaal maar op nationaal niveau speelde. In de 18 e
eeuw leek Nederland het onderspit te gaan delven in
de strijd tegen de waterwolf. Door de aanleg van het
Pannerdensch Kanaal was de waterverdeling tussen
de Rijntakken dramatisch verstoord, tot nadeel van
het hart van Nederland. Vooral na dijkbreuken in de
Rijnstrangen stroomde zoveel water naar de Lek dat
de Utrechtse of Hollandse Lekdijken bezweken. Het
water zaaide dood en verderf, veroorzaakte panische
angst in het westen van het land. De directe oorzaak
van dit onheil was meestal de Lekdijk Bovendams,
tussen Amerongen en Vreeswijk. Deze Lekdijk
beschermde in feite een groot deel van het westen
van het land. Extra zorg baarde dat deze gewichtige
dijk rustte op slappe, veenachtige ondergrond: slecht
staal. In de wanhoop werden plannen uitgebroed om
de Lekdijk Bovendams bij nieuw hoogwater te ontzetten.
Jan Blanken
Zo ontstond het plan om het hooggewassen Lekwater
af te leiden naar het Land van Culemborg.
Er zouden sluizen komen in de Zuider Lekdijk.
Terwijl aan de oostkant van de Diefdijk een brede
strook land werd gereserveerd voor groene rivier.
De Diefdijk zou gaan fungeren als leidijk. Deze
moest het Lekwater afleiden naar de Linge bij Leerdam.
Via deze rivier zou het bij Gorcum worden
geloosd op de Merwede. Het plan kwam niet verder
dan de bureaulade door Gelderse tegenwerking.
Maar rond 1809 dook het idee van zijdelingse afleiding
weer op, bij de inspecteur-generaal van Waterstaat
Jan Blanken. Hij veranderde op last van
koning Lodewijk Napoleon de Diefdijklinie, om het
hart van het koninkrijk te behoeden voor overstroming.
Een van de maatregelen was het ombouwen
van de Diefdijklinie tot een leidijkenlinie. Een sleutelrol
was hierbij weggelegd voor de waaiersluizen,
vernuftige sluizen die tegen hoog buitenwater in
konden worden geopend. Het spook van zijdelingse
ontlasting van de Lek bij Culemborg bleef tot ver in
de 19 e eeuw rondwaren. Uiteindelijk bleken de normalisatie
van de Lek en de dijkverbeteringen een
heel wat betere oplossing.
Kaart met 18 e eeuwse
overstromingsscenario’s in
West-Nederland