Het dynamische leven met het water - Voet van Oudheusden

onderdeel van de Betuwe. Er bestond nog geen
beproefd stelsel van dwarsdijken dat de opmars van
het vloedwater kon vertragen. De dwarsdijk van
Over-Betuwe, de Spanjaardsdijk van Neder-Betuwe
en de Aalsdijk van Buren/Culemborg werden pas in
de 15 e en 16 e eeuw gebouwd. Schier ongehinderd kon
rond 1300, na dijkbreuken in de bovenmond van de
delta, het overstromingswater westwaarts ruisen,
naar het met zoveel pijn en moeite aangelegde boerenland
in Holland. Keer op keer werd dit een prooi van
het Gelderse water. Dat spoorde aan tot de bouw van
een dwarsdijk die immense gevolgen zou krijgen
voor de waterbeheersing tussen Lek en Linge.
Kinderdijk
In het voorjaar van 1284 werd in de kerk van Everdingen
gesproken over een doelmatige waterkering
en -lossing in de huidige Vijfheerenlanden. Ook de
grootgrondbezitters waren van de partij, waaronder
de kapittels van de Dom en Oudmunster in Utrecht.
Een van de besluiten was om de Diefweg uit te bouwen
tot een dijk. Een dijk, die de Hollandse polders zou
kunnen beschermen tegen het Gelderse overstromingswater.
Daartoe zou de Diefweg worden
op- gehoogd. Deze weg vormde grotendeels een
aaneenrijging van zijkaden van ontginningsblokken.
Die kaden lagen tussen een complex van stroomgordels
bij Everdingen en de stroomgordel van de Linge
bij Leerdam. Door de tijd heen werd de Diefdijk nog
meermalen verbeterd. Zo kreeg op den duur een
formidabele waterkering gestalte. Eeuwenlang zou
zij een onverzettelijke Hollandse rots vormen in de
Gelderse branding. Al was ze niet altijd opgewassen
tegen het geweld van de waterwolf.
Dan ging ook de Alblasserwaard kopje onder, helemaal
tot aan de Kinderdijk.
Vingerling
De themakaart laat zien dat het landschap van de
Diefdijk te vergelijken is met het uiterlijk van een
gehavende bokser. De dijk kent tal van littekens van
een eeuwenlange strijd tegen het water. Het indrukwekkendst
zijn wel de reusachtige, grondeloos diepe
wielen of doorbraakkolken, waaronder het Wiel van
Bassa en de Waai bij Zijderveld. Na de doorbraken
moest de dwarsdijk steeds worden hersteld. Daarbij
verrees de dijk nu eens binnenom dan weer buitenom
de doorbraak. Hierbij ontstonden de karakteristieke
dijkkronkels – inlagen en uitlagen. Hoogst
zeldzaam zijn de relicten van een nooddijkje, een
vingerling, buitenom de uitgestrekte Waai bij
Zijderveld. In de wijde omtrek zijn stille getuigen
Overstroming van 1809; de
Diefdijklinie hield geen stand
zodat het water de Kinderdijk
bereikt.