Het dynamische leven met het water - Voet van Oudheusden

11
cultuurhistorie diefdijk-noord vianen e.o.
Bisschopsgraaf bij de Zeedijk,
hier zijkade van de polder
Lanxmeer in Culemborg.
rond de Linge, waren al in cultuur gebracht.
Vanaf deze hoogten werd de aanval geopend op de
aangrenzende woeste gronden: een mengelmoes van
smalle stroomgordels en omvangrijke drassige kommen
(zie kaart Actueel Hoogtebestand Nederland
[voortaan: ahn] p. 30). Om het land te kunnen
bewerken moest eerst het water worden beheerst,
met name door de aanleg van kaden. Deze lagen al
volop rond de dorpen op de brede stroomgordels.
Eerst waren hier zijkaden of zijdewenden en achterkaden
of achterwenden verrezen. De zijkaden leidden
het rivierwater, dat via de geulen en laagten in/
tussen de stroomruggen landinwaarts stroomde, af
van het boerenland van het dorp. De Achterkaden
voorkwamen dat het rivierwater vanuit de kommen
opklom naar de weiden en hooilanden op de hellingen
van de stroomruggen.
Natte wildernis
Op de themakaart ‘Waterstaat’ geven donkerblauwe
pijlen aan hoe het rivierwater mogelijk een tijdlang
naar de komgronden in het hartje van het plangebied
stroomde. Vermoedelijk gebeurde dat in de 10 e
- 11 e eeuw rond De Meer, waarlangs Culemborg zou
ontspruiten, rond een weggespoeld deel van de
stroomgordel van Redichem en rond het Zeisdal (dal
= laagte), pal ten oosten van Everdingen. De oriëntatie
van de verkaveling in het Culemborgse Veld geeft
nog een idee van het natuurlijke verhang. Het water
stroomde blijkbaar uit de richting van Beusichem en
Culemborg zuidwestwaarts, richting Leerdam.
In het prille begin vormde de Donkere Kade de achterkade
van de Leerdamse polder Oud Schaik. Rond
de huidige Diefdijk lag de zijkade van die oude ont-
ginning. Beide kaden beschermden het Schaikse boerenland
op de stroomgordel en oeverzone van de
Linge tegen het water opdringend vanuit de natte
wildernis van het Culemborgse Veld. Opvallend is
ook de ligging van de Rietveldse Weg – een kade
van de ontginningspolders Lanxmeer (met Achter
’t Zand) en Rietveld/Paveien – ten opzichte van het
gebied waar een deel van de stroomgordel van Redichem
werd weggespoeld door de Lek. Het Lekwater
moet hier een tijdlang bij hoge rivierstand haast
ongehinderd landwaarts hebben gestroomd. De
themakaart wekt de indruk dat de Rietveldse Weg
een aaneenschakeling van voorkaden van ontginningspolders
vormde in een tijd dat Goilberdingen
en Prijs nog niet bestonden en de rivier hier soms
nog gemakkelijk toegang had.
Samenhangende bekading
Opmerkelijk is dat de lage gronden in het plangebied
al waren ontgonnen voordat de dijkringen tus-