Uitgave 5 / 2012 Editor: dr. M.D. Njoo - Huidarts.com

Uitgave 5 / 2012 Editor: dr. M.D. Njoo Losse verkoopprijs: Euro 7,40 

Inhoud 

NIEUWE LASERTOEPASSINGEN 

Fractionele CO2 laser verwijdert effectief calcium hydroxylapatiet noduli in de huid 

Super gladde oplossing...............................................................................................................................6 

LAL en MIST met een temperatuur feedback voor de behandeling van submentum en hals 

Slappe hals binnenkort verleden tijd.........................................................................................................11 

Behandeling van pyogeen granuloom met de lange-puls 1064-nm Nd:YAG laser 

Zeer bevredigend……………………………….....................................................................................................….8 

Lange-puls 1064-nm Nd:YAG laser is in staat om dermaal collageen te remodelleren 

Onthullende studie bij haarloze muizen.....................................................................................................18 

Gehypopigmenteerde littekens met 1550-nm erbium fractionele laser en topische bimatoprost 

Opvallend bruinend mixje, maar wat doet wat? .......................................................................................12 

MSK effectief verwijderd met een nieuwe 1927-nm fractionele thulium fiber laser 

Duur alternatief voor vloeibaar stikstof.....................................................................................................15 

De behandeling van poikiloderma van Civatte met intense pulsed light 

Histopathologische bewijzen voor effectiviteit...........................................................................................10 

ONCOLOGIE 

Hoge frequentie huidkanker vastgesteld in chronische beenzweren 

Pleidooi voor routine huidbiopsie na 3 maanden.......................................................................................20 

Veranderingen in langzaam groeiende melanomen gedurende lange-termijn dermoscopische monitoring 

Silent killer.................................................................................................................................................3 

Daglicht PDT voor matig dikke tot dikke actinische keratosen 

Let there be (day) light ! ………………………………………...................................................................................10 

Voorbehandeling BCC met imiquimod vermindert tumoromvang en operatieduur bij Mohs chirurgie 

Eerst smeren en dan snijden.......................................................................................................................3 

Groeisnelheid en Breslowdikte voorspellen positiviteit schildwachtklier bij melanoom 

Check je vlekje dus met regelmaat.............................................................................................................14 

Mohs’ chirurgie van lentigo maligna: 

Voorbehandeling imiquimod 5% crème met vs zonder toevoeging van de retinoïde tazaroteen 0,1% gel...14 

Koude lucht vermindert pijnbeleving tijdens PDT van actinische keratosen 

Liever kou dan pijn...................................................................................................................................21 

PSORIASIS 

Etanercept onderdrukt epidermale expressie van interleukine 19, 20 en 24 bij psoriasis 

Werkingsmechanisme onthuld…………………………………….......................................................................…….16 

MTX polyglutamaten als marker voor therapietrouw en klinische respons bij psoriasis 

Kan nuttig zijn.........................................................................................................................................13 

Succesvolle behandeling en herbehandeling matig tot ernstige plaque psoriasis met certolizumab pegol 

Veelbelovende nieuwkomer.......................................................................................................................21 

Economische evaluatie van toepassing van biologicals bij plaque psoriasis 

Adalimumab blijkt meest kosteneffectief..................................................................................................12 

Smalband UVB therapie bij Spaanse patiënten met psoriasis 

Efffecten op inflammatoire- en metabole markers en lichaamsvet bestudeerd...........................................7 

PIGmENTSTOORNISSEN 

Excimer laser of smalband UVB fototherapie na punchgrafting bij vitiligo? 

Patiëntfactoren geven de doorslag…………………………..............................................................................….2 

CONTACTALLERGIE 

Allergieen niet aantoonbaar bij peristomale dermatitis 

Plaktesten als routine niet zinvol.............................................................................................................6 

Anafylaxie en ernstige systemische reacties huidcontact met persulfaten in haarbleekmiddelen 

Blond maar benauwd……………………………......................................................................................................22 

Contactdermatitis veroorzaakt door 1-bromo-3-chloro-5,5-dimethylhydantoïne 

Jeuken na zwempartij............................................................................................................................22 

FLEBOLOGIE 

Echogeleide foamsclerose voor de behandeling van insufficiënte vena saphena magna 

Gunstige 5 jaars resultaten....................................................................................................................11 

Lagere expressie van humaan bèta-defensine-2 leidt tot slechte wondgenezing bij diabetici 

Zoete zweren..........................................................................................................................................17 

Obesitas belemmert wondsluiting door een vasculogenisch mechanisme 

Zweren door vet.....................................................................................................................................20 

Sclerotherapie van telangiëctasieën: een pijnloze tweestaps techniek 

Alleen nuttig voor de angsthazen.............................................................................................................4 

VARIA 

Poolse vlecht 

Verwarring, verzinsels, en de dood van een aandoening..........................................................................4 

Abobotuline-toxine A verdund met gepreserveerde zoutoplossing geeft minder pijnlijke injecties 

Glad en strak met minder pijn................................................................................................................15 

Toepassing van corticosteroïden na excisie van keloïd en hypertrofische littekens 

Nieuw combinatieprotocol verlaagt recidiefkans.....................................................................................8 

Fractionele bipolaire radiofrequente microneedling verbetert acne littekens in het gezicht 

Studie naar effectiviteit en veiligheid……………………………........................................................................18 

Autologe platelet-rich plasma lijkt ook haargroei te bevorderen 

Nieuwe toepassing voor “vampierbehandeling” ....................................................................................16 

Dermatoscopie kan de diagnostiek van psoriasis, dermatitis, LP en PR vergemakkelijken 

Gewoon uitproberen................................................................................................................................17 

Excisie van apocrine klieren en oppervlakkige fascia voor behandeling axilliaire bromhydrosis 

mondmaskers op ! ……………………………………….......................................................................................….7 

CONGRESSEN....................................................................................................................................................23 

EDITORIAL 

NIEUWE LASERTOEPASSINGEN 

Lasers en IPL devices zijn anno 2012 niet 

meer weg te denken uit ons moderne behandelarsenaal. 

Deze “wondermiddelen”, 

althans in de ogen van de patiënt, blijven 

ons telkens verbazen. Op het moment dat 

we denken dat het plafond is bereikt, worden 

we aangenaam verrast door nieuwe 

toepassingen en innovaties. 

Wat dacht u van de “thulium fiber laser”? 

Hoezo, nooit van gehoord? Nieuwe 

toepassingen van de lange puls 1064 nm 

Nd:YAG laser omvatten onder andere collageen 

remodelling en de behandeling van 

goedaardige vasculaire tumoren zoals granuloma 

pyogenicum. De fractionele CO2 

laser verdampt alle Radiesse noduli en 

strijkt de huid weer glad. Ja, glad en strak 

zijn de toverwoorden. Het meest opvallend 

zijn echter de spectaculaire resultaten 

gemeld met laserliposuctie. Ach waarom 

niet, we stellen gewoon onze midlifevetcrisis 

uit; weg met de hamsterwangen, 

slappe halzen en de hangbuiken. 

Reshaping for all ! 

Trend in de oncologie is de ontwikkeling 

van weefselsparende oplossingen voor 

bestaande operatieve technieken. Voorbehandeling 

met imiquimod bij Mohs’ chirurgie 

van basaalcelcarcinoom en lentigo 

maligna is hiervan een goed voorbeeld. 

Vooraf smeren leidt tot minder snijden. 

Uit het hoofdstuk “Hoe vang ik een 

Pagina 2 

Editor dr. m.D. Njoo 

© 2012 Biermann Verlag GmbH. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze. zonder vooraf-gaande toestemming van Biemann Verlag 

GmbH. Dit geldt in het bijzonder, maar niet uitsluitend voor vermenigvuldiging, vertaling of elektronisch gebruik. Biermann Verlag en het logo van Biermann Verlag zijn gedeponeerde handelsmerken. Ook als deze niet getypeerd zijn, gelden overeenkomstige beschermingsbepalingen. 

Biermann Verlag GmbH verklaart dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kan op geen enkele wijze ingestaan worden voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Biermann Verlag GmbH aanvaardt dan ook 

geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van bedoelde informatie. Gebruikers dienen bij het gebruik van deze informatie hun professionele kennis en ervaring te gebruiken.

2 Kompakt 

Dermatologie - Uitgave 5 / 2012 

Excimer laser of smalband UVB fototherapie na punchgrafting bij vitiligo ? 

Patientfactoren geven de doorslag 

Bij vitiligopatiënten kan bestraling met 

UVB volgend op punchgrafting de migratie 

van melanocyten stimuleren van de 

grafts naar gedepigmenteerde gebieden, 

waardoor de repigmentatie toeneemt. De 

auteurs vergeleken de effecten van de 

308-nm xenon chloride excimer laser (EL) 

met die van smalband UVB (NB-UVB) na 

punchgrafting bij vitiligopatiënten. 

De auteurs onderzochten: 

(1) de repigmentatie (%); 

(2) de tevredenheid met de behandeling; 

(3) de voorkeur van de vitiligopatiënt voor 

NB-UVB of voor EL therapie na punchgrafting. 

Hiertoe werden 14 vitiligopatiënten 

behandeld met punchgrafting op 

twee symmetrische vitiligo plekken; 1 

week na deze ingreep werden de patiënten 

gedurende 3 maanden 2x per week random 

met EL op de ene en NB-UVB op de 

andere plek behandeld. De procentuele repigmentatie 

werd gemeten met een di- 

Editorial 

vroege melanoom” een tweetal artikelen 

die wederom het nut laten zien van dermoscopische 

monitoring van verdachte 

moedervlekken. 

Psoriasis dan. 

Een economische studie toont aan dat 

adalimumab (voorlopig) de strijd heeft 

gewonnen voor wat betreft de meest 

kosteneffectieve biological. 

Schoonheid is duur. 

Nieuws uit de contactallergie. Zwemmen 

in zwembadwater lijkt niet meer veilig. 

U kunt huiduitslag krijgen door contact 

met 1-bromo-3-chloro-5,5-dimethylhydantoïne, 

een desinfectans in het water. 

Piscina? No señor, vamos a la playa! 

Tot slot wat horrordermatologie. De bekende 

vampierbehandeling (lees “autologe 

PRP”) lijkt nu ook de haargroei 

te kunnen bevorderen. Bloody bloody 

gitaal beeldanalyse systeem. Ook werden 

de satisfactie van de patiënt en de voorkeur 

voor de ene of de andere behandeling 

bepaald. 

Beide behandelmethoden waren effectief, 

maar er was na 3 maanden geen significant 

verschil in de graad van de geïnduceerde 

repigmentatie. Wel was bij EL een 

71,4% lagere cumulatieve dosis bereikt. 

De patiënten waren significant meer tevreden 

met NB-UVB dan met EL. 

De conclusie is dat de keuze tussen EL en 

NB-UVB niet alleen op het repigmentatie 

resultaat moet berusten, maar eerder op 

andere factoren, met name patientvoorkeuren. 

Aan de andere kant pleit de lagere 

stralingsdosis voor EL. De auteurs bevelen 

EL aan voor gebruik bij kwetsbare populaties 

zoals kleine kinderen en patiënten 

met een door de zon beschadigde huid en 

interesting! En voor de dermatoloog die 

een nieuwe uitdaging zoekt: Open een 

behandelkliniek voor mensen met stinkoksels, 

de weg naar succes staat beschreven 

op pagina 7 Mondmaskers op, santé! 

dr. M.D. Njoo dermatoloog 

een lange geschiedenis van een UVB behandeling. 

Auteur: Linthorst Homan MW, Spuls PI, 

Nieuweboer-Krobotova L, de Korte J, Sprangers 

MA, Bos JD, Wolkerstorfer A, van der 

Veen JP. 

Adres: Netherlands Institute for Pigment 

Disorders Department of Dermatology Department 

of Medical Psychology, Academic 

Medical Centre, University of Amsterdam, 

Meibergdreef, Amsterdam, Nederland 

Studie: A randomized comparison of excimer 

laser versus narrow-band ultraviolet B 

phototherapy after punch grafting in stable 

vitiligo patients 

Bron: J Eur Acad Dermatol Venereol. 2012 

Jun;26(6):690-5 

Website: www.ncbi.nlm.nih.gov 

Colofon 

Kompakt Dermatologie 

Editor: dr. M. D. Njoo 

dermatoloog 

E-mail: m.njoo@zgt.nl 

Website: www.huidarts.com 

Verschijnt 6x per jaar 

Biermann Verlag GmbH 

Otto-Hahn-Str. 7, D-50997 Köln, Duitsland 

Tel: 0049-2236-376-0, Fax: -999 

Manager Nederland: 

Thijs van Egeraat 

Tel: 06-2450-6608, 

E-mail: tve@biermann.net 

Druk: 

Griebsch & Rochol Druck GmbH & Co. KG 

Gabelsbergerstraße 1 

D-59069 Hamm

Dermatologie - Uitgave 5 / 2012 Kompakt 

3 

Veranderingen in langzaam groeiende melanomen gedurende lange-termijn dermoscopische monitoring 

Silent killer 

Melanomen variëren in groeisnelheid van 

zich snel ontwikkelende nodulaire melanomen 

tot langzaam groeiende melanomen 

die gedurende vele jaren nauwelijks 

veranderen. Het doel van dit onderzoek 

betrof de longitudinale veranderingen in 

dermoscopische kenmerken van langzaam 

groeiende melanomen (LGM). Hiertoe 

werden retrospectief analyses uitgevoerd 

van dermoscopische beelden van gepigmenteerde 

laesies afkomstig uit 15 klinieken. 

Deze laesies waren in sequenties gevolgd 

met digitale dermoscopie gedurende 

ten minste 1 jaar. Aanvangsbeelden en 

follow-up beelden werden onderzocht op 

hun algehele patroon, organisatie, 

kleuren, structuur en afmeting. 

In totaal werden 92 LGMs aangetroffen. 

Tijdens de follow-up waren bij deze melanomen 

de volgende dermoscopische veranderingen 

waargenomen: het globale 

dermoscopische patroon was meer homogeen 

en minder reticulair; verminderde 

Voorbehandeling van basaalcelcarcinoom met imiquimod vermindert tumoromvang en operatieduur bij Mohs chirurgie 

Eerst smeren en dan snijden 

Imiquimod 5% crème kan oppervlakkige 

en kleine nodulaire basocellulaire carcinomen 

(BCC) reduceren of zelfs klaren. Dit 

zou een voorbehandeling van Moh’s 

micrografische chirurgie (MMS) kunnen 

zijn, waarbij de omvang van het defect 

kan worden gereduceerd. Dit werd door de 

auteurs onderzocht in een prospectieve 

gerandomiseerde gecontroleerde studie. 

Tevens werd het effect onderzocht op het 

aantal stadia in Moh’s chirurgie en de 

duur van de reconstructie. In totaal werden 

70 patiënten ouder dan 18 jaar met 

een primair nodulair BCC in het gezicht 

onderzocht. Bij een “imiquimod groep” 

werd imiquimod 5% crème gedurende 4 

weken gebruikt, voorafgaande aan MMS. 

Patiënten in de controle groep werden alleen 

met MMS behandeld. De afmeting 

van tumoren en defecten werden gemeten. 

organisatie nam toe van 67% van de gevallen 

tijdens de start tot 79% tijdens de 

follow-up; de lichtbruine kleur werd minder 

prominent, terwijl de donkerbruine 

kleur méér prominent werd; de frequentie 

nam toe van de kleuren rood (29% naar 

41%), wit (3% naar 10%), grijs ( 18% naar 

31%), blauw (6% naar 13%) en zwart (33% 

naar 45%); de prominentie van de dermoscopische 

structuur van het gepigmenteerde 

netwerk nam af, wat samenging 

met een toename van de prominentie van 

ongestructureerde gebieden; melanoomspecifieke 

dermoscopische structuren namen 

toe of verschenen voor het eerst (negatief 

netwerk, blauw-witte structuren en 

blaren). De meeste laesies (75%) behielden 

dezelfde afmeting of groeiden met slechts 

4 Kompakt 


Poolse vlecht 

Verwarring, verzinsels, en de dood van een aandoening 

Sinds de 16e eeuw hebben artsen en wetenschappers 

de etiologie en therapeutische 

opties onderzocht van een aandoening 

die bekend staat als plica polonica, 

ofwel Poolse vlecht. De aandoening werd 

in 1584 voor het eerst beschreven door Johannes 

Schenck von Grafenberg als een 

onomkeerbare vervlechting van het haar, 

die samenging met het optreden van 

hoofdluis, hoofdpijn, een verminkende 

artritis, scoliose, en onychogryfose 

(klauwnagel). De aandoening stond ook 

bekend als trica incubarus (duivelshaar), 

weichselzopf en plica polonica, Poolse 

vlecht. De vroege beschrijvingen betroffen 

zowel de spirituele achtergronden als 

medische oorzaken. 

Plica polonica werd inderdaad beschouwd 

als een belangrijk dermatologisch probleem, 

en vroege medische handboeken 

bevatten altijd een discussie van de aandoening. 

Aan het eind van de 17e eeuw 

werd aan deze aandoening aandacht besteed 

door Tobias Cohn, een arts die was 

opgeleid aan de universiteit van Padua en 

die dienst deed als hofarts van de Turkse 

sultan Mehmet II. Cohn nam een uitgebreide 

verhandeling op over deze kwaal 

Sclerotherapie van telangiëctasieën: een pijnloze tweestaps techniek 

Alleen nuttig voor de angsthazen 

Sclerotherapie van telangiëctasieën en reticulaire 

beenaders kan voor sommige patiënten 

onaangenaam en pijnlijk zijn. Dit 

prospectieve, gerandomiseerde onderzoek 

betrof het pijnniveau bij twee verschillende 

sclerotherapie technieken. De hierbij 

betrokken patiënten hadden allen symmetrische 

telangiëctasieën en reticulaire 

aders aan beide benen. Zij werden random 

toegewezen aan één van de volgende behandelingen. 

Een groep kreeg een standaardbehandeling 

met successieve injecties 

van gechromeerde glycerine gemengd 

met 1/3 lidocaïne-epinefrine 1%. De andere 

groep werd behandeld met een tweestaps 

techniek, waarbij eerst alleen de re- 

in zijn Ma’aseh Tuviya, een medisch handboek 

dat was bestemd voor Hebreeuws lezende 

leken. Hij wijdde meer pagina’s aan 

plica polonica dan aan enig andere ziekte, 

wat aangaf hoe algemeen de aandoening 

voorkwam onder Oost-Europese joden, de 

doelgroep van Cohn. In lijn met de ideeën 

van eminente 17e eeuwse medische auteurs 

zoals Daniel Sennert, beschreef 

Cohn de rol van boze geesten en duivels 

als oorzakelijke factoren, maar hij gaf ook 

aan dat slechte hygiënische praktijken in 

Polen verantwoordelijk waren voor het 

endemische karakter van de aandoening. 

Zijn uitgebreide discussie van deze aandoening, 

gekoppeld aan de wijdverbreide 

onkunde omtrent het Latijn waarin de medische 

verhandeling was gepubliceerd, 

heeft geleid tot talrijke onjuiste beweringen, 

met name dat het werk van Cohn de 

eerste beschrijving van de kwaal was. 

In 1850 verrichte de Franse dermatoloog 

Pierre Louis Alphée Cazenave een diepgaand 

onderzoek naar de ontelbare opvattingen 

over de Poolse vlecht en concludeerde 

dat het geen op zichzelf staande 

ziekte is, maar slechts een vorm van seborrhea. 

Deze theorie werd overgenomen 

ticulaire aders werden behandeld met één 

injectie aan de basis van elke cluster van 

telangiëctasieën, waarna enkele minuten 

later de overige telangiëctasieën successief 

werden geïnjiceerd. Het pijnniveau 

werd vastgesteld met behulp van een 

100-punt visuele analoge pijnschaal (0 = 

geen pijn, 100 = maximale pijn). 

Van 53 consecutieve patiënten konden de 

gegevens worden verwerkt. De tweestapsbehandeling 

was significant minder pijnlijk 

(28,2) dan de standaardbehandeling 

(40,6; p

Janssen-Cilag B.V. 

Blijven dagen over 

om te focussen op leven... 

niet op psoriasis 

* 

*Onderhoudstherapie na 2 inductiedoses 

©Janssen-Cilag B.V. - 07-2012 - 9593

6 Kompakt 


Fractionele CO2 laser verwijdert effectief calcium hydroxylapatiet noduli in de huid 

Super gladde oplossing 

Injecties met een calcium hydroxylapatiet 

filler om huidrimpels op te vullen kan leiden 

tot de vorming van noduli. Dit wordt 

veroorzaakt door een te oppervlakkige 

plaatsing van de filler. Calcium hydroxylapatiet 

noduli zijn moeilijk te verwijderen. 

Eerder gepubliceerde therapeutische 

opties zijn beperkt. Genoemd zijn 

intralesionaal triamcinolon, massage, 

naaldbehandeling en excisie, maar geen 

van deze methoden blijkt consistente resultaten 

te geven en ook is er risico op littekenvorming. 

De auteurs hebben een volledige oplossing 

van de calcium hydroxylapatiet noduli 

geconstateerd na een eenmalige behandeling 

met een fractionele CO2 laser. 

De conclusie is dat een eenmalige fractionele 

CO2 laser behandeling voldoende 

is om in geselecteerde gevallen ontstane 

Allergieen niet aantoonbaar bij peristomale dermatitis 

Plaktesten als routine niet zinvol 

Huidaandoeningen vormen een algemeen 

probleem voor stomapatiënten: meer dan 

een derde van de bezoeken aan een stoma 

verpleegkundige heeft een huidaandoening 

als aanleiding. Irriterende reacties, 

vooral irriterende contactdermatitis, komen 

het vaakst voor; volgens sommige 

onderzoeken zijn zij verantwoordelijk 

voor >50% van de problemen. Het onderzoek 

betrof plaktesten bij peristomale dermatitis. 

De patiënten werden geïdentificeerd 

op basis van de database van de 

kliniek voor huidstomata. Bij hen werd 

plaktesten op verschillende stoffen uitgevoerd. 

Van de 850 stomapatiënten die bij 

de gecombineerde kliniek waren geregistreerd 

werden 149 met plaktesten onderzocht. 

Slechts 7 patiënten (4,7%) vertoonden 

relevante positieve reacties, maar bij 

geen van hen waren deze reacties gerelateerd 

aan onderdelen van de stoma 

constructie. Voor zover er sprake was van 

relevante allergenen ging het om preservatieven 

en geurstoffen. De symptomen 

calcium hydroxylapatiet noduli te verwijderen. 

Het achterliggende mechanisme 

zou een conversie kunnen zijn van calcium 

hydroxylapatiet naar tricalcium fosfaten, 

die gemakkelijk oplossen. Deze 

nieuwe therapeutische techniek betekent 

een uitbreiding van de behandelingsopties 

voor een moeilijk klinisch probleem. 

Auteur: Kavitha K. Reddy et al. 

Adres: Laser & Skin Surgery Center of New 

York, New York, New York 

Studie: Calcium Hydroxylapatite Nodule 

Resolution After Fractional Carbon Dioxide 

Laser Therapy 

Bron: Arch Dermatol. 2012;148(5):634-636 

Website: archderm.jamanetwork.com 

en de klinische verschijnselen van allergische 

contactdermatitis en irriterende 

contactdermatitis in de bedekte peristomale 

omgeving zijn vergelijkbaar en daarom 

moeilijk van elkaar te onderscheiden 

op alleen klinische kenmerken. Allergie is 

een relatief infrequente oorzaak van peristomale 

dermatitis, ondanks de continue 

blootstelling van de huid aan de componenten 

van reinigingsmiddelen, medicamenten, 

andere accessoires en de stomasystemen 

zelf. 

Auteur: Al-Niaimi F, Beck M, Almaani N, 

Samarasinghe V, Williams J, Lyon C. 

Adres: Salford Royal Foundation Trust, 

Manchester, U.K. 

Studie: The relevance of patch testing in peristomal 

dermatitis 

Bron: BJD 2012 Jul;167(1):103-9 

Website: www.blackwellpublishing.com 

STELARA (ustekinumab) – Verkorte productinformatie 

Productinformatie bij advertentie elders in dit blad 

Samenstelling: STELARA oplossing voor injectie. Elke flacon voor 

eenmalig gebruik bevat 45 mg ustekinumab in 0,5 ml. Geheel humaan 

IgG1-monoklonaal antilichaam tegen interleukine (IL)-12/23. 

Indicaties: Matige tot ernstige plaque psoriasis bij volwassenen met 

onvoldoende respons op, of een contra-indicatie of een intolerantie 

voor andere systemische therapieën waaronder ciclosporine, 

methotrexaat en PUVA. Dosering en wijze van toediening: 

Aanvangsdosis van 45 mg subcutaan toegediend in week 0, gevolgd 

door een dosis van 45 mg in week 4 en vervolgens iedere 12 weken. 

Voor patiënten met een lichaamsgewicht > 100 kg is de dosis 90 

mg, subcutaan toegediend in week 0, gevolgd door een dosis van 

90 mg in week 4 en vervolgens iedere 12 weken. Bij deze patiënten 

is 45 mg ook effectief gebleken, maar resulteerde 90 mg in grotere 

werkzaamheid. Er is geen aanpassing van de dosis nodig bij oudere 

patiënten ( 65 jaar). De veiligheid en werkzaamheid van STELARA 

bij kinderen jonger dan 18 jaar zijn nog niet vastgesteld. Er zijn geen 

gegevens beschikbaar. STELARA is niet bij patiënten met nier- en 

leverinsufficientie onderzocht. Er kunnen geen aanbevelingen worden 

gedaan omtrent de dosering. Contra-indicaties: Overgevoeligheid 

voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulpstoffen. Klinisch 

belangrijke, actieve infectie. Waarschuwingen en voorzorgen: 

Infecties STELARA kan mogelijk het infectierisico vergroten en latente 

infecties reactiveren. In klinische studies zijn bij patiënten die STELARA 

kregen ernstige bacteriële, schimmel- en virusinfecties waargenomen. 

Voorzichtigheid dient in acht te worden genomen indien het gebruik van 

STELARA wordt overwogen bij patiënten met een chronische infectie 

of een voorgeschiedenis van recidiverende infectie. Alvorens een 

behandeling met STELARA te beginnen, dient te worden nagegaan of 

de patiënt tuberculose heeft. STELARA mag niet worden gegeven aan 

patiënten met actieve tuberculose. Behandeling van latente tuberculose 

dient te worden begonnen vooraleer STELARA wordt toegediend. 

Tuberculostaticabehandeling dient ook te worden overwogen alvorens 

STELARA te beginnen bij patiënten met een voorgeschiedenis van 

latente of actieve tuberculose bij wie een adequate behandelkuur 

niet kan worden bevestigd. Patiënten die STELARA krijgen dienen 

tijdens en na de behandeling nauwgezet te worden gecontroleerd 

op verschijnselen en symptomen van actieve tuberculose. Patiënten 

dienen geïnstrueerd te worden om medische hulp te vragen als er 

verschijnselen of symptomen optreden die wijzen op een infectie. Als 

een patiënt een ernstige infectie ontwikkelt, dient de patiënt nauwgezet 

te worden gecontroleerd en STELARA dient niet toegediend te worden 

totdat de infectie is verdwenen. Maligniteiten Immunosuppressiva 

zoals STELARA kunnen mogelijk de kans op maligniteiten vergroten. 

Sommige patiënten die STELARA in klinische studies kregen, 

ontwikkelden cutane en niet-cutane maligniteiten. Er zijn geen studies 

uitgevoerd met patiënten met een maligniteit in de voorgeschiedenis 

of waarin de behandeling werd voortgezet bij patiënten die een 

maligniteit ontwikkelden terwijl ze STELARA kregen. Derhalve dient 

men voorzichtig te zijn wanneer men het gebruik van STELARA 

bij deze patiënten overweegt. Overgevoeligheidsreacties Ernstige 

overgevoeligheidsreacties zijn gemeld bij post-marketinggebruik, in 

enkele gevallen een aantal dagen na de behandeling. Anafylaxie en 

angio-oedeem zijn voorgekomen. Als er een anafylactische reactie 

of een andere ernstige overgevoeligheidsreactie optreedt, dient de 

toediening van STELARA onmiddellijk te worden beëindigd en dient 

een passende therapie te worden ingesteld. Vaccinaties Het wordt 

aanbevolen levende virale of levende bacteriële vaccins (zoals Bacillus 

Calmette Guérin (BCG)) niet tegelijk toe te dienen met STELARA. 

Voor een vaccinatie met levende virussen of levende bacteriën dient 

de behandeling met STELARA na de laatste dosis tenminste 15 

weken te worden onderbroken en kan deze op zijn vroegst 2 weken 

na de vaccinatie worden hervat. Patiënten die STELARA krijgen 

toegediend, mogen wel tegelijkertijd geïnactiveerde of niet-levende 

vaccinaties krijgen. Gelijktijdige behandeling met immunosuppressiva 

De veiligheid en werkzaamheid van STELARA in combinatie met andere 

immunosuppressiva, waaronder biologische geneesmiddelen, of 

fototherapie, zijn niet onderzocht. Men dient voorzichtig te zijn wanneer 

gelijktijdig gebruik van andere immunosuppressiva en STELARA wordt 

overwogen of bij het overschakelen van andere immunosuppressieve 

biologische geneesmiddelen. Speciale populaties Ouderen ( 65 

jaar) Er zijn over het algemeen geen verschillen waargenomen in 

werkzaamheid of veiligheid bij patiënten van 65 jaar en ouder die 

STELARA ontvingen ten opzichte van jongere patiënten. Omdat 

er bij de oudere populatie in het algemeen een hogere incidentie 

van infecties is, dient men voorzichtig te zijn bij het behandelen van 

ouderen. Bijwerkingen: Zeer vaak voorkomende bijwerkingen ( 

1/10) met STELARA bij psoriasis waren nasofaryngitis en infecties 

van de bovenste luchtwegen. De meeste werden beschouwd als 

mild en waren geen reden om de onderzoeksbehandeling te stoppen. 

Vaak voorkomende bijwerkingen waren ( 1/100 tot < 1/10): 

Ontsteking van onderhuids bindweefsel (cellulitis), virusinfectie van 

de bovenste luchtwegen, overgevoeligheidsreacties (waaronder rash 

en urticaria), depressie, duizeligheid, hoofdpijn, keelpijn, verstopte 

neus, diarree, pruritus, rugpijn, spierpijn, artralgie, vermoeidheid, 

erytheem op de injectieplaats. Soms ( 1/1.000 tot < 1/100): 

reacties op de injectieplaats, herpes zoster. Zelden ( 1/10.000 

tot < 1/1.000): Ernstige overgevoeligheidsreacties (waaronder 

anafylaxie en angio-oedeem), facialis verlamming. Infecties In 

gecontroleerde studies bij psoriasispatiënten waren de percentages 

infecties of ernstige infecties bij patiënten behandeld met STELARA 

en degenen behandeld met placebo vergelijkbaar. De gemelde 

ernstige infecties waren ontsteking van onderhuids bindweefsel 

(cellulitis), diverticulitis, osteomyelitis, virusinfecties, gastro-enteritis, 

pneumonie en urineweginfecties. In klinische studies ontwikkelden 

patiënten met latente tuberculose die tegelijkertijd werden behandeld 

met isoniazide geen tuberculose. Maligniteiten Het percentage 

maligniteiten, uitgezonderd niet-melanoom huidkankers, gemeld 

bij patiënten behandeld met ustekinumab was vergelijkbaar met het 

percentage verwacht in de algemene bevolking (gestandaardiseerde 

incidentie-ratio = 1,1 [95%-betrouwbaarheidsinterval: 0,76, 1,43]). 

De incidentie van niet-melanoom huidkanker was voor patiënten 

behandeld met ustekinumab 0,61 per 100 patiëntjaren in followup. 

Overgevoeligheidsreacties In klinische studies met STELARA 

zijn rash en urticaria elk waargenomen bij < 2% van de patiënten. 

Vergunninghouder: Janssen-Cilag International NV, Turnhoutseweg 

30, 2340 Beerse,België.Afleveringsstatus: U.R. Datum: Juni 2012 . 

Voor de laatst beschikbare, volledige SPC tekst verwijzen we naar de 

website www.janssennederland.nl. 

Internet: www.janssen-cilag.nl, E-mail: janssen@jacnl.jnj.com, 

Telefoon: 0800-242 42 42 

Janssen-Cilag B.V.


7 

Smalband UVB therapie bij Spaanse patienten met psoriasis 

Efffecten op inflammatoire- en metabole markers en lichaamsvet bestudeerd 

Eerder onderzoek heeft uitgewezen dat bij 

patiënten met psoriasis in toenemende 

mate een metabolisch syndroom optreedt. 

Het doel van dit onderzoek was het anthropometrische 

en metabolische profiel 

van Spaanse patiënten met matig tot ernstige 

psoriasis te karakteriseren en te vergelijken 

met controlepersonen die waren 

gematcht op geslacht, leeftijd en BMI. Ook 

werd de impact van smalband ultraviolet 

B (NB-UVB) therapie op het profiel van 

patiënten beoordeeld. Bij de start werden 

van 50 psoriasispatiënten en 50 gematchte 

controlepersonen de volgende variabelen 

gemeten: buikomvang, samenstelling van 

het lichaamsvet, het lipide, carbohydraat 

en calcium metabolisme profiel, ontstekingsmarkers, 

homocysteïne, vitamine D, 

B6 en B12 en foliezuur. Daarna werden 

patiënten behandeld met NB-UVB en werden 

de resultaten gecorreleerd met de klinische 

uitkomst. 

Ondanks vergelijkbare BMI waarden waren 

er enkele verschillen tussen patiënten 

en controlepersonen. Bij 54% van de patiënten 

werd volgens de criteria van de 

Excisie van apocrine klieren en oppervlakkige fascia voor de behandeling van axilliaire bromhydrosis 

Mondmaskers op ! 

Chirurgische excisie van apocrine klieren 

is de effectieve behandeling van axillaire 

bromhidrosis. Huidnecrose, de meest ernstige 

bijwerking die na de operatie wordt 

geconstateerd, leidt tot een verlengde 

wondgenezing en tot onzichtbare littekens 

in de okselholtes. Dit wordt voornamelijk 

veroorzaakt door de huidbeschadiging tijdens 

de operatie en de postoperatieve vorming 

van seroma of hematoom. Dit onderzoek 

betrof de effecten en complicaties 

van de chirurgische methode van de auteurs 

voor behandeling van axillaire 

bromhidrosis. Zij behandelden 63 patiënten 

met axillaire bromhidrosis. Een 

incisie werd gemaakt over een lengte van 

ca. 2/3 van de lengte van de wijdste transverse 

diameter in de okselplooi. De vrijge- 

International Diabetes Foundation een 

metabolisch syndroom geconstateerd, 

vergeleken met 42% van de controlepersonen 

(P=0,01); de score voor lichaamsvet 

was 29,9% bij patiënten tegen 28,0% in de 

controlegroep (P=0,037), wat correleerde 

met de buikomvang. De atherogenische 

profielen van de patiënten waren minder 

gunstig, met een hoger gehalte aan apolipoproteïne 

B en LDL-cholesterol dan controlepersonen. 

Beide groepen vertoonden 

insufficiënte vitamine D serum spiegels (< 

20 ng.ml–1). De gemiddelde verbetering in 

de Psoriasis Area and Severity Index 

(PASI) na behandeling met NB-UVB was 

78,2%. Ferritine, B12 en C-reactief proteïne 

namen significant af na behandeling 

met NB-UVB. Vitamine D spiegels be- 

reikten adequate waarden na fototherapie; 

er was echter geen relatie met de verbetering 

in de PASI score. 

De auteurs karakteriseerden inflammatoire 

en atherogenische profielen van 

Spaanse patiënten met psoriasis en vergeleken 

die met gematchte controlepersonen. 

Na behandeling met NB-UVB trad een 

prepareerde lagen tussen de dermis en de 

oppervlakkige fascia met apocrine klieren 

werden zorgvuldig ondermijnd met een 

irisschaar. Daarna werd het volledige oppervlakkige 

fascia complex met apocrine 

klieren met een elektrochirurgisch potlood 

van het centrum naar de superieure 

en inferieure randen weggenomen. 

Van de 126 axillae werd in 112 gevallen 

de penetrante zweetgeur volledig weggenomen 

en in 14 gevallen sterk gereduceerd. 

Er waren 3 gevallen van huidnecrose. 

De Dermatology Life Quality Index 

score verminderde aanzienlijk en de levenskwaliteit 

verbeterde na de operatie. 

De conclusie is dat de chirurgische techniek 

van de auteurs leidt tot minimale 

weefselschade en een blijvende postopera- 

verbetering op in de psoriasis en sommige 

systemische ontstekingsmarkers; dit stond 

los van de verhoging van de vitamine D 

synthese. 

Auteur: Romaní J, Caixàs A, Carrascosa JM, 

Ribera M, Rigla M, Luelmo J. 

Adres: Departments of Dermatology Diabetes, 

Endocrinology and Nutrition, Corporació 

Sanitària Universitària Parc Taulí, Institut 

Universitari Parc Taulí, Autonomous 

University of Barcelona, 08208 Sabadell, 

Barcelona, Spain Department of Dermatology, 

Hospital Universitari Germans Trias i 

Pujol, Autonomous University of Barcelona, 

Badalona, Spanje 

Studie: Effect of narrowband ultraviolet B 

therapy on inflammatory markers and body 

fat composition in moderate to severe psoriasis 

Bron: Br J Dermatol. 2012 Jun;166(6):1237- 

44. doi: 10.1111/j.1365-2133.2012.10883.x. 


tieve absentie van hematoom oplevert. De 

ontwikkeling van huidnecrose was gering. 

De levenskwaliteit verbeterde na de 

behandeling bij de behandelde populatie. 

Auteur: He J, Wang T, Dong J. 

Adres: Department of Plastic and Reconstructive 

Surgery, Shanghai 9th People‘s 

Hospital, Shanghai Jiao Tong University 

School of Medicine, Shanghai, China 

Studie: Excision of apocrine glands and 

axillary superficial fascia as a single entity 

for the treatment of axillary bromhidrosis 

Bron: JEADV 2012 Jun;26(6):704-9 

Website: www.ncbi.nlm.nih.gov

8 Kompakt 


Toepassing corticosteroïden na excisie van keloïd en hypertrofische littekens 

Nieuw combinatieprotocol verlaagt recidiefkans 

Uit gepubliceerd onderzoek is gebleken dat 

corticosteroïd injecties het recidiveren 

van keloïd na excisie kan worden voorkomen. 

Er zijn echter ongewenste bijwerkingen 

bekend van het herhaaldelijk intralaesionaal 

injiceren van steroïden en 

dat maakt deze nabehandeling minder 

gewenst. Overigens hadden maar enkele 

van genoemde onderzoekingen een gestandaardiseerd 

behandelprotocol. Dit onderzoek 

is gebaseerd op een nieuw, uniform 

behandelprotocol dat corticosteroïd 

injecties combineert met de toepassing 

van zalf om het recidiefpercentage na excisie 

van keloïd of hypertrofische littekens 

te reduceren. Tot de standaard procedure 

behoort, dat de eerste corticosteroïd injectie 

plaatsvindt na verwijdering van de 

hechtingen en daarna nog maximaal 5x 

om de 2 weken. De na de operatie ontstane 

wonden werden door de patiënten zelf 2x 

per dag ingesmeerd met steroïdzalf over 

Behandeling van pyogeen granuloom met de lange-puls 1064-nm Nd:YAG laser 

Zeer bevredigend 

Er zijn verschillende therapeutische opties 

voor de behandeling van pyogeen granuloom 

(PyG), maar de resultaten zijn vaak 

onbevredigend, in het bijzonder als het 

gaat om moeilijk te bereiken plekken en 

grote laesies. Het doel van dit onderzoek 

was het succes te bepalen van een behandeling 

van PyG met behulp van de langepuls 

1064-nm neodymium-doped yttrium 

aluminium garnet (Nd:YAG) laser in vergelijking 

met state-of-the-art behandelmethoden. 

Deze behandeling werd uitgevoerd 

bij 20 patiënten met PyG met 

sterktes van 60 tot 180 J/cm2, spot size 

van 7 mm en een pulsduur van 40 ms. 

Voor een volledige verwijdering waren 1 

tot 4 sessies nodig. Genezing zonder recidieven 

trad op bij 19 van de 20 patiënten 

(follow-up ≥ 6 maanden, maximum 22 

maanden). Er was één patiënt die niet goed 

reageerde en een hevige bloeding kreeg. 

Deze werd met succes behandeld met een 

CO2 laser. De cosmetische resultaten wa- 

een periode van 6 maanden. In dit onderzoek 

duurde de postoperatieve follow-up 

tussen de 24 en 57 maanden. In 3 van de 

21 gevallen van keloïd (14,3%) en in 1 van 

de 6 gevallen van hypertrofische littekens 

(16,7%) trad een recidief op. De conclusie 

is dat lage recidiefpercentages worden bereikt 

met de nieuw voorgestelde gestandaardiseerde 

adjuvante corticosteroïd therapie 

na excisie van keloïd of 

hypertrofische littekens. 

Auteur: Hayashi T et al. 

Studie: A new uniform protocol of combined 

corticosteroid injections and ointment 

application reduces recurrence rates 

after surgical keloid/hypertrophic scar excision 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jun;38(6):893-7 

Website: onlinelibrary.wiley.com 

ren goed; textuurveranderingen in de 

huid waren gering of kwamen in het geheel 

niet voor. De conclusie is dat met de 

goede strategie en een passend patiëntencohort 

de lange-puls 1,064-nm Nd:YAG 

laser een effectieve, minimaal invasieve 

weinig riskante methode is voor de behandeling 

van PyG. Bovendien werden 

ook goede cosmetische resultaten behaald, 

in het bijzonder bij PyG laesies met een 

grote diameter, die niet geschikt zijn om 

met de pulsed dye laser te behandelen. 

Auteur: Hammes S et al. 

Adres: Laserklinik Karlsruhe, Duitsland 

Studie: Pyogenic Granuloma: Treatment 

with the 1,064-nm Long-Pulsed Neodymium-Doped 

Yttrium Aluminum Garnet Laser 

in 20 Patients 

Bron: Derma.Surg ‘12 Jun;38(6):918-23 


Verkorte productinformatie Enbrel (augustus 2012). 

De volledige productinformatie (SPC van 31 juli 2012) is op aanvraag verkrijgbaar. 

Samenstelling: Enbrel bevat als werkzaam bestanddeel etanercept 

en is verkrijgbaar als: 1) 25mg poeder en oplosmiddel voor oplossing voor injectie, 

2) 10mg poeder en oplosmiddel voor oplossing voor injectie voor kinderen, 

3) 25mg en 50mg oplossing voor injectie in een voorgevulde injectiespuit en 

4) 50mg oplossing voor injectie in een voorgevulde pen (MYCLIC). Indicaties: 

Enbrel in combinatie met methotrexaat is geïndiceerd voor de behandeling van 

volwassenen met matige tot ernstige actieve reumatoïde artritis, waarbij de 

respons op disease-modifying antirheumatic drugs, waaronder methotrexaat 

(tenzij gecontra-indiceerd), ontoereikend is gebleken. Enbrel kan als monotherapie 

verstrekt worden bij intolerantie voor methotrexaat, wanneer verdere behandeling 

met methotrexaat als ongepast wordt ervaren en voor de behandeling van 

ernstige, actieve en progressieve reumatoïde artritis bij volwassenen die niet 

eerder behandeld zijn met methotrexaat. Juveniele idiopathische artritis (JIA): 

Behandeling van polyartritis (reumafactor positief of negatief) en uitgebreide 

oligoartritis bij kinderen en adolescenten vanaf 2 jaar die een ontoereikende 

respons hebben gehad op methotrexaat of die methotrexaat niet verdroegen. 

Behandeling van artritis psoriatica bij adolescenten vanaf 12 jaar die een ontoereikende 

respons hebben gehad op methotrexaat of die methotrexaat niet 

verdroegen. Behandeling van enthesitis-gerelateerde artritis bij adolescenten 

vanaf 12 jaar die een ontoereikende respons hebben gehad op conventionele 

therapie of die conventionele therapie niet verdroegen. Enbrel is niet bestudeerd 

bij kinderen jonger dan 2 jaar. Actieve en progressieve artritis psoriatica bij 

volwassenen, bij onvoldoende respons op‘disease modifying antirheumatic 

drugs’. Behandeling van ernstige actieve spondylitis ankylopoëtica bij volwassenen 

bij wie de respons op conventionele therapie onvoldoende was. Matige tot 

ernstige plaque psoriasis bij volwassenen waarbij andere systemische therapie 

(zoals PUVA, methotrexaat of ciclosporine) onvoldoende effectief of gecontraindiceerd 

was. Chronische ernstige plaque psoriasis bij kinderen en adolescenten 

vanaf 6 jaar met onvoldoende controle door, of intolerantie voor andere 

systemische therapieën of fototherapieën. Farmacotherapeutische groep: Immunosuppressieve 

middelen, Tumornecrosefactoralfa-(TNF-α-) remmers ATC 

code: L04AB01. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel 

of voor één van de hulpstoffen. Sepsis of een risico op sepsis. Behandeling 

met Enbrel mag niet worden begonnen bij patiënten met actieve infecties, 

met inbegrip van chronische of lokale infecties. Waarschuwingen/voorzorgsmaatregelen: 

Infecties: Patiënten dienen voor, tijdens en na de behandeling met 

Enbrel op infecties te worden gecontroleerd. Bij gebruik van Enbrel zijn ernstige 

infecties, sepsis, tuberculose en andere opportunistische infecties gemeld. Enkele 

van deze infecties zijn fataal geweest. De toediening van Enbrel dient gestaakt 

te worden indien zich bij een patiënt een ernstige infectie ontwikkelt. Enbrel 

dient niet gestart te worden bij patiënten met een actieve infectie, inclusief 

chronische en locale infecties. Artsen dienen voorzichtigheid in acht te nemen 

als zij het gebruik van Enbrel overwegen bij patiënten met een medische geschiedenis 

die een predispositie kan vormen voor infecties. Tuberculose: Er zijn 

gevallen van actieve tuberculose (incl. miliaire- en extrapulmonaire tuberculose) 

gemeld bij patiënten die met Enbrel werden behandeld. Patiënten dienen 

voordat met Enbrel gestart wordt, gecontroleerd te worden op actieve- als inactieve 

tuberculose. Hepatitis B virus-reactivering: Bij chronische dragers van dit 

virus is reactivering van het hepatitis B virus gemeld. Patiënten die het risico 

lopen op een HBV-infectie dienen gecontroleerd te worden voordat met Enbrel 

gestart wordt. Enbrel moet met voorzichtigheid worden gebruikt bij dragers van 

HBV. Verergering van hepatitis C: Er zijn meldingen van verergering van hepatitis 

C bij patiënten die Enbrel kregen. Gelijktijdige behandeling met anakinra: 

Gecombineerd gebruik van Enbrel en anakinra wordt afgeraden omdat gelijktijdige 

toediening van deze middelen in verband is gebracht met een groter risico 

op ernstige infecties en neutropenie vergeleken met toediening van alleen Enbrel. 

Gelijktijdige behandeling met abatacept wordt niet aanbevolen. Allergische reacties: 

Als een ernstige allergische of anafylactische reactie optreedt, dient de 

Enbrel-behandeling onmiddellijk te worden gestopt en een passende behandeling 

te worden gestart. Immunosuppressie: Bij TNF-antagonisten, waaronder 

Enbrel, kan de afweer van de gastheer tegen infecties en maligniteiten worden 

aangetast, aangezien TNF ontstekingen medieert en de cellulaire immuunrespons 

moduleert. De veiligheid en werkzaamheid van Enbrel voor patiënten met 

immunosuppressie of chronische infecties zijn niet geëvalueerd. Maligniteiten 

en lymfoproliferatieve aandoeningen: Tijdens de post-marketing periode waren 

er meldingen van verscheidene maligniteiten (waaronder borst- en longcarcinomen 

en lymfomen). Melanoom en non-melanoma huidkanker zijn gemeld bij 

patiënten die werden behandeld met TNF-antagonisten, waaronder Enbrel. Gevallen 

van Merkelcelcarcinoom zijn zeer zelden gemeld bij patiënten die behandeld 

worden met Enbrel. Het wordt aanbevolen om periodiek huidonderzoek te 

verrichten bij alle patiënten, in het bijzonder bij hen die een verhoogd risico 

hebben op huidkanker. Vaccinaties: Levende vaccins dienen niet samen met 

Enbrel te worden gegeven. Vorming van auto-antilichamen: Behandeling met 

Enbrel zou kunnen resulteren in de vorming van auto-immuunantilichamen. 

Hematologische reacties: Zeldzame gevallen van pancytopenie en zeer zeldzame 

gevallen van aplastische anemie (sommige met een fatale afloop) zijn gemeld 

bij patiënten die behandeld werden met Enbrel. Voorzichtigheid dient te worden 

betracht bij patiënten die een voorgeschiedenis hebben van bloeddyscrasieën. 

Neurologische aandoeningen: Er zijn zelden demyeliniserende aandoeningen van 

het CZS gemeld na behandeling met Enbrel. Daarnaast zijn er zeer zeldzame 

meldingen geweest van perifere demyeliniserende polyneuropathieën. Congestief 

hartfalen (CHF): Er zijn postmarketing meldingen geweest van verergeren 

van CHF, met en zonder aanwijsbare precipiterende factoren, bij patiënten 

die Enbrel gebruikten. Alcoholische hepatitis: Enbrel dient niet gebruikt te 

worden voor de behandeling van alcoholische hepatitis. Artsen dienen zorgvuldigheid 

te betrachten wanneer zij Enbrel gebruiken bij patiënten die ook matige tot 

ernstige alcoholische hepatitis hebben. Wegener-granulomatosis: Enbrel wordt 

niet aanbevolen voor de behandeling van Wegener-granulomatosis. Hypoglykemie 

bij patiënten die worden behandeld voor diabetes: Er zijn meldingen geweest 

van hypoglykemie na initiatie van Enbrel bij patiënten die medicatie voor 

diabetes krijgen met als gevolg daarvan een noodzakelijke vermindering van 

anti-diabetische medicatie bij enkelen van deze patiënten. Pediatrische patiënten: 

Het wordt aanbevolen om, indien mogelijk, pediatrische patiënten alle immunisaties 

zoals die overeenkomen met de geldende immunisatierichtlijnen toe 

te dienen voordat zij beginnen met Enbrel-therapie. Er zijn meldingen geweest 

van inflammatoire darmziekten en uveïtis bij JIA-patiënten tijdens de behandeling 

met Enbrel. Bijwerkingen: Zeer vaak: Infecties, reacties op de injectieplaats. 

Vaak: Allergische reacties, auto-antilichaam vorming, pruritus, koorts. Soms: 

Ernstige infecties (zoals pneumonie en sepsis), non-melanoma huidkankers, 

trombocytopenie, systemische vasculitis (waaronder antineutrofiele cytoplasmatische 

antilichaampositieve vasculitis), uveïtis, interstitiële longaandoening 

(inclusief pneumonitis en longfibrose), angio-oedeem, urticaria, uitslag, psoriasiforme 

huiduitslag, psoriasis (inclusief nieuwe of erger wordende uitbraken die 

met pyodermie gepaard gaan, voornamelijk op de handpalmen en de voetzolen). 

Zelden: tuberculose, opportunistische infecties, lymfomen, melanomen, anemie, 

leukopenie, neutropenie, pancytopenie, ernstige allergische/anafylactische reacties 

(waaronder angio-oedeem, bronchospasme), sarcoïdose, epileptische aanvallen, 

demyelinisatie van het CZS wijzend op multipele sclerosis of gelokaliseerde 

demyeliniserende aandoeningen, zoals optische neuritis en myelitis 

transversa, verergering van congestief hartfalen, verhoogde leverenzymen, auto-immuun 

hepatitis, cutane vasculitis (inclusief leukocytoclastische vasculitis), 

Stevens-Johnson-syndroom, erythema multiforme, subacute cutane lupus 

erythematosus, discoïde lupus erythematosus, lupusachtig syndroom. Zeer zelden: 

aplastische anemie, perifere demyelinisatie (inclusief het syndroom van 

Guillain-Barré, chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie, demyeliniserende 

polyneuropathie en multifocale motorische neuropathie), toxische 

epidermale necrolyse. Niet bekend: leukemie, Merkelcelcarcinoom, macrofaagactivatiesyndroom. 

Naast bovengenoemde bijwerkingen zijn bij kinderen tot 17 

jaar tevens varicella, appendicitis, gastro-enteritis, depressie/persoonlijkheidsstoornis, 

huidulcus, oesofagitis/gastritis, septische shock door streptokokken 

groep A, diabetes mellitus type I en infectie van zacht weefsel en postoperatieve 

wonden gemeld. Verder werden bij deze groep patiënten hoofdpijn, misselijkheid, 

buikpijn en braken vaker gemeld dan bij volwassenen. Afleveringsstatus: 

U.R. Registratienummers: EU/1/99/126/001-022. Vergoeding en prijzen: Enbrel 

wordt onder voorwaarden vergoed. Voor medische informatie over dit 

product belt u met 0800-MEDINFO (6334636). Registratiehouder: Pfizer Limited., 

Verenigd Koninkrijk. Neem voor correspondentie en inlichtingen contact 

op met de lokale vertegenwoordiger: Pfizer bv, Postbus 37, 2900 AA Capelle 

a/d IJssel. 

Referenties: 1. Richtlijn psoriasis 2011, NVDV 

Pfizer bv Postbus 37, 

2900 AA Capelle aan den IJssel, 

www.enbrel.nl, www.pfizer.nl 

12.ENP.21.23

Een eerste keus biological 

volgens de NVDV-richtlijn 1 

12.ENP.21.23

10 Kompakt 


Daglicht PDT voor matig dikke tot dikke actinische keratosen : 

Let there be (day) light ! 

Fotodynamische therapie (PDT) is een interessante 

therapie voor non-melanoma 

huidkanker en actinische keratosen (AKs). 

Door daglicht geactiveerde PDT is een 

eenvoudige en goed verdragen behandelingsprocedure. 

PDT met methylaminolaevulinate 

is goedgekeurd voor de behandeling 

van dunne of non-hyperkeratotische 

AKs op het gezicht en de scalp. Dikke AK 

laesies worden echter vaak meebehandeld 

als ze in het te behandelen gebied liggen. 

Het betrof hier een gerandomiseerd multicentre 

onderzoek om de effectiviteit van 

door daglicht geactiveerde PDT te bepalen 

voor de verschillende stadia van AKs. 

Hiertoe werden 145 patiënten met in totaal 

2768 AKs (graad I-III) op het gezicht en 

de scalp gerandomiseerd gedurende 1½ 

dan wel 2½ uur aan daglicht blootgesteld. 

Na het aanbrengen van een zonnefilter 

(protectiefactor 20) en een voorzichtige 

preparatie van de laesie, werd methylaminolaevulinaat 

toegepast over het volledige 

behandelde gebied. De patiënten verlieten 

De behandeling van poikiloderma van Civatte met intense pulsed light 

Histopathologische bewijzen voor effectiviteit 

De klinische effectiviteit van intense 

pulsed light (IPL) voor de behandeling 

van poikiloderma van Civatte (PC) is goed 

gedocumenteerd, maar er is weinig bekend 

over microscopische veranderingen. 

Dit onderzoek was gericht op de histopathologische 

analyse van de halshuid van 

personen met PC nadat die met IPL behandeld 

waren. IPL werd uitgevoerd in 3 

maandelijke sessies bij 14 patiënten met 

PC in de hals. Biopten en klinische foto’s 

werden vóór en 60 dagen na de behandeling 

genomen. Een dermatopatholoog 

analyseerde vervolgens histopathologische 

coupes gekleurd met hematoxyline 

and eosine, Masson‘s trichrome kleuring, 

Verhoeff-van Gieson kleuring en Fontana-Masson 

kleuring, of voorbereid voor 

CD-34 immunohistochemie. De coupes 

werden ook onderzocht met digitale 

de kliniek onmiddellijk na de behandeling 

en stelden zich bloot aan zonlicht volgens 

de randomisering. De blootstelling aan 

licht werd gemonitord met een aan de pols 

bevestigde dosimeter. 

Er werd geen verschil in reactie van de 

laesie gevonden tussen de twee expositietijden. 

De gemiddelde reactie was aanzienlijk 

hoger bij graad I laesies (75,9%) 

dan bij graad II (61,2%) en graad III laesies 

(49,1%) (P < 0,0001). De meeste graad II 

(86%) en graad III AKs (94%) reageerden 

volledig of hadden een lagere graad bij de 

follow-up. Er werd een grote variatie gevonden 

in respons in gevallen van graad 

II en III AKs tussen de bij het onderzoek 

betrokken centra. Er werd geen associatie 

gevonden tussen de respons en de licht 

dosis bij patiënten die een effectieve dosis 

van >3,5 J/cm2 hadden ontvangen. 

De auteurs concluderen dat PDT met daglicht 

voor de behandeling van matig dikke 

tot dikke actinische keratosen minder ef- 

beeldanalyse. De klinische resultaten waren 

gebaseerd op de analyse van de beelden 

door 3 dermatologen en op de tevredenheid 

van de patiënten. 

De behandeling met IPL resulteerde in een 

meer homogene verspreiding van melanine, 

een groter aantal fibroblasten en 

niet gefragmenteerde elastische fibers, en 

een hogere dichtheid (p=0,01), kleurintensiteit 

(p=0,02), aantal en dikte van de collageenbundels. 

Er werden geen significante 

veranderingen in het aantal of de 

diameter van bloedvaatjes geconstateerd. 

Klinische resultaten waren positief in 

92,9% van de gevallen. 

De conclusie is dat de behandeling van 

poikiloderma van Civatte met intense 

pulsed light een meer homogene spreiding 

fectief was dan daglicht PDT van dunne 

AKs, in het bijzonder in sommige centra. 

Bijna alle dikkere laesies (graad II en III) 

waren echter 3 maanden na een eenmalige 

behandeling met daglicht PDT een graad 

dunner geworden. 

Auteur: Wiegell SR, Fabricius S, Gniadecka 

M, Stender IM, Berne B, Kroon S, Andersen 

BL, Mørk C, Sandberg C, Ibler KS, Jemec GB, 

Brocks KM, Philipsen PA,Heydenreich J, 

Haedersdal M, Wulf HC. 

Adres: Department of Dermatology, Health 

Science Faculty, Bispebjerg Hospital, University 

of Copenhagen, Denemarken 

Studie: Daylight-mediated photodynamic 

therapy of moderate to thick actinic keratoses 

of the face and scalp: a randomized 

multicentre study 

Bron: BJD 2012 Jun;166(6):1327-1332 


van melanine induceerde, alsmede een 

toename van niet gefragmenteerde elastische 

fibers, collageendichtheid en intensiteit. 

Deze veranderingen waren gerelateerd 

aan een klinische verbetering. 

Auteur: Scattone L, de Avelar Alchorne 

MM, Michalany N, Miot HA, Higashi VS. 

Adres: Department of Dermatology, Federal 

University of São Paulo, São Paulo, Brazilië 

Studie: Histopathologic changes induced by 

intense pulsed light in the treatment of poikiloderma 

of civatte 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jul;38 

doi: 10.1111/j.1524-4725.2012.02393.x. 

Epub 2012 Apr 27 

Website: onlinelibrary.wiley.com


11 

Gecombineerde laser liposuctie en MIST met een temperatuur feedback voor de behandeling van submentum en hals 

Slappe hals binnenkort verleden tijd 

Er is behoefte aan een niet-chirurgische 

behandeling van excessief halsvet en 

huidlaxiteit. De auteurs wilden daarom 

een vergelijking treffen tussen een gecombineerde 

laser liposuctie (LAL) en een 

minimaal invasieve huid verstrakking 

(MIST) van het submentum en de hals onder 

directe temperatuurcontrole. Dit geschiedde 

via een gerandomiseerd, prospectief, 

driedelig onderzoek van een 

enkelvoudige LAL-MIST behandeling 

waarbij de golflengten 1064 nm, 1319 nm 

en een combinatie 1064 nm en 1319 nm 

werden vergeleken. 

Er werden 12 personen random verdeeld 

over deze 3 behandelingen. LAL werd fiber 

aangebracht in de adipose laag, gevolgd 

door aspiratie. MIST werd laser fiber 

aangebracht in het subdermale vlak. De 

behandeling werd herhaald tot een uniforme 

45-48°C was bereikt in het behandelvlak. 

In totaal werd 5000-7000 J aan 

energie toegediend. Van de personen werden 

foto’s genomen vóór de behandeling 

en 1, 2, 3, 4, 5 en 6 maanden erna; deze 

werden beoordeeld met een 4-punts kwan- 

Echogeleide foamsclerose voor de behandeling van insufficiënte vena saphena magna 

Gunstige 5 jaars resultaten 

Spataderen in het onderbeen komen veel 

voor en demonstreren een lange-termijn 

morbiditeit. Behandelmethoden voor de 

vena saphena magna (VSM) omvatten 

hoge ligatie met strippen en endoveneuze 

laser chirurgie. Dit onderzoek was gericht 

op de klinische resultaten van de behandeling 

van insufficiënte VSMs met echogeleide 

foamsclerose (UGFS) onder gebruikmaking 

van 3% natrium 

tetradecylsulfaat (NTS). Hiertoe werden 

tussen 2005 en 2009 patiënten met symptomatische 

spataderen in relatie tot VSM 

insufficiëntie onderzocht; zij werden behandeld 

met 3% NTS schuim dat werd ingebracht 

in de VSM onder ultrageluid visualisatie. 

Ultrageluid onderzoek en 

klinische follow-up werden uitgevoerd 

titatieve laxiteit schaal en vet aspiraat 

kwantitatie. 

Verbeteringen in de situatie werden uitgedrukt 

in gemiddelde percentages met hun 

standaard deviatie, en wel voor (1) het begin, 

(2) de follow-up, (3) het verschil in 

laxiteitsgraad en (4) procentuele verbetering 

vergeleken met de beginsituatie voor 

de drie behandelingen. Voor 1064 nm waren 

de resultaten 3,19 ± 0,38%, 1,88 ± 

0,85%, 1,31 ± 0,55% respectievelijk 43,8 ± 

18,5%; voor 1319 nm waren de resultaten 

3,75 ± 0,29%, 2,38 ± 0,25%, 1,38 ± 0,25% 

respectievelijk 36,6 ± 5,9%; voor de combinatie 

1064/1319 nm waren de resultaten 

3,38 ± 0,48%, 2,13 ± 0,63%, 1,25 ± 0,29% 

respectievelijk 39,3 ± 12,9%; voor het 

totaal waren de waarden 3,44 ± 0,43%, 

2,13 ± 0,61%, 1,31 ± 0,36%, respectievelijk 

39,4 ± 12,1%. De gemiddelde vet aspiraat 

volumes waren 6,13 ± 3,28 ml voor 1064 

nm, 8,25 ± 2,50 ml voor 1319 nm, en 6,50 

± 5,74 ml voor 1064/1319 nm. De klinische 

verbetering was consistent bij alle personen; 

alle foto’s van vóór en na de behandeling 

werden gepresenteerd, behalve 

met tussenpozen van 3 tot 6 maanden. 

Follow-up consultaties werden voortgezet 

tot en met april 2011. 

In totaal werden 288 ledematen van 233 

patiënten behandeld. De gemiddelde follow-up 

periode was 27,8 maanden. Occlusie 

werd bereikt bij 89,6% van de insufficiënte 

aders na twee sessies met UGFS. Het 

gemiddelde aantal sessies per been was 

1,53. De inwendige diameter van de behandelde 

aders nam af tot 66,9% na 3 

maanden en tot 32,7% na 12 maanden. De 

conclusie is dat echogeleide foamsclerose 

effectief is in het afdichten van insufficiënte 

vena saphena magna aderen. De 

procedure is minimaal invasief en kan 

verscheidende keren worden herhaald bij 

voor één herkenbaar persoon (i.v.m. privacy). 

Er werd geen blaarvorming, littekenvorming 

of dyspigmentatie waargenomen. 

De conclusie is dat de gecombineerde temperatuur-gecontroleerde 

LAL-MIST behandeling 

van overtollig vet en huidlaxiteit 

van submentum en hals met 

uitstekende veiligheid en effectiviteit 

kunnen worden uitgevoerd. 

Auteur: Alexiades-Armenakas M. 

Adres: Department of Dermatology, School 

of Medicine, Yale University, New Haven, 

Connecticut; Dermatology and Laser Surgery 

Center, New York, New York, USA 

Studie: Combination laser-assisted liposuction 

and minimally invasive skin tightening 

with temperature feedback for treatment 

of the submentum and neck 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jun;38(6):871- 

81. doi: 10.1111/j.1524-4725.2012.02348.x. 

Epub 2012 Mar 12 


terugkeren van de aandoening. UGFS is 

eenvoudiger en minder pijnlijk dan zowel 

stripping chirurgie als endoveneuze laserbehandeling. 

Auteur: Chen CH, Chiu CS, Yang CH. 

Adres: Chang Gung Memorial Hospital, Taipei, 

Taiwan; Chang Gung University College 

of Medicine, Tao-Yuan, Taiwan 

Studie: Ultrasound-guided foam sclerotherapy 

for treating incompetent great 

saphenous veins-results of 5 years of analysis 

and morphologic evolvement study 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jun;38(6):851-7 


12 Kompakt 


Economische evaluatie van toepassing van biologicals bij plaque psoriasis 

Adalimumab blijkt meest kosteneffectief 

Verschillende biologicals worden gebruikt 

voor de behandeling van psoriasis. Eerder 

onderzoek heeft uitgewezen dat adalimumab 

het meest efficiënte medicijn is in 

termen van kosteneffectiviteit. Er is echter 

nieuw onderzoek nodig waarbij recent 

geïntroduceerde biologicals in de vergelijking 

moeten worden betrokken. 

De auteurs vergeleken de kosteneffectiviteit 

van de volgende in Spanje toegelaten 

biologicals: adalimumab, etanercept, 

infliximab en ustekinumab. Deze middelen 

werden toegediend aan patiënten 

met matig tot ernstige psoriasis. De vergelijking 

werd gebaseerd op een economisch 

evaluatiemodel dat bestond uit een beslissingsstructuur 

voor elk medicijn waarvoor 

wetenschappelijke documentatie beschikbaar 

was. Het perspectief van de 

betaler (het Spaanse Nationale Instituut 

voor de National Gezondheid) werd in beschouwing 

genomen, waarbij alleen de 

kosten van de medicijnen werden inbegrepen. 

Gegevens over de effectiviteit betrof- 

fen het aandeel patiënten met een 75% 

reductie in de Psoriasis Area and Severity 

Index score (PASI 75) zoals gerapporteerd 

in de gerandomiseerde gecontroleerde 

trials. Wanneer meer dan één trial voor 

elke behandeling was gepubliceerd werd 

een meta-analyse uitgevoerd. In het geval 

van infliximab, waar de dosis afhankelijk 

is van het gewicht van de patiënt, werd het 

gewicht van de bestudeerde personen gestandaardiseerd 

naar leeftijd en geslacht 

van de Spaanse populatie, gecorrigeerd 

voor de toename in gewicht van personen 

met psoriasis. Onzekerheid werd vastgesteld 

via sensitiviteitsanalyse. 

De incrementele effectiviteit varieerde 

van 31,19% (etanercept in een dosis van 

2x per week 25 mg gedurende 12 weken) 

tot 78,35% (infliximab, 5 mg/kg gedurende 

24 weken). Efficiëntie, in termen van 

incrementele kosteneffectiviteit, varieerde 

van 8013 euro (adalimumab) tot 17.981 

euro (ustekinumab in een dosis van 90 

mg) per PASI 75 respondent gewonnen. 

Repigmentatie van gehypopigmenteerde littekens met 1550-nm erbium fractionele laser en topische bimatoprost 

Opvallend bruinend mixje, maar wat doet wat ? 

Gehypopigmenteerde littekens vormen 

een uitdaging omdat de behandeling ervan 

tot nu toe niet effectief is en de resultaten 

tijdelijk. 

Het is echter aangetoond dat non-ablatieve 

fractionele resurfacing effectief en veilig 

is. De auteurs gingen hierop door en 

combineerden fractionele resurfacing met 

bimatoprost en topische tretinoïne of pimecrolimus 

voor de behandeling van gehypopigmenteerde 

littekens. 

Deze combinatie werd toegepast bij 14 patiënten 

met deze littekens. Zij werden bestraald 

met een 1550-nm erbium fractionele 

laser in gemiddeld 4,5 sessies met 4-8 

weken tussenpoos en kregen daarna bimatoprost 

en topische tretinoïne of pimecrolimus. 

Het resultaat werd beoordeeld 

door een onafhankelijke arts aan de hand 

van digitale foto’s die waren genomen bij 

de start en 4 weken na de laatste laser behandeling. 

Hierbij werd een schaal met 

kwartielen gebruikt: graad 1 = ≤25% verbetering, 

graad 2 = 26-50%, graad 3 = 51- 

75%, graad 4, >75% verbetering. 

Van de 14 patiënten hadden er 5 een >75% 

verbetering en 12 >50% verbetering. Na 

een gemiddelde follow-up van 20,1 maanden 

waren bij alle patiënten nog steeds 

verbeteringen te zien. Ongewenste bijwerkingen 

bleven beperkt tot voorbijgaande 

edema en erythema. 

De conclusie is dat de combinatie van 

fractionele resurfacing gevolgd door topische 

behandeling met bimatoprost en 

De conclusie in termen van kosteneffectiviteit, 

was dat adalimumab de meest kosten-effectieve 

biological is. De robuustheid 

van deze bevinding werd bevestigd 

door een sensitiviteitsanalyse. 

Auteur: Ferrándiz C, García A, Blasco AJ, 

Lázaro P. 

Adres: Service of Dermatology, Hospital 

Universitari Germans Trias i Pujol, Universitat 

Autónoma de Barcelona, Badalona, 

Barcelona, Spain Service of Dermatology, 

Hospital Universitario La Princesa, Madrid, 

Spain Advanced Techniques in Health Services 

Research (TAISS), Madrid, Spanje 

Studie: Cost-efficacy of adalimumab, 

etanercept, infliximab and ustekinumab for 

moderate-to-severe plaque psoriasis 

Bron:J Eur Acad Dermatol Venereol. 2012 

Jun;26(6):768-77 

doi: 10.1111/j.1468-3083.2011.04357.x 

Website: www.ncbi.nlm.nih.gov 

tretinoïne of pimecrolimus een potentieel 

effectieve basis is voor de behandeling 

van gehypopigmenteerde littekens, met 

lange-termijn resultaten. 

Auteur: Massaki AB, Fabi SG, Fitzpatrick R. 

Adres: Goldman, Butterwick, Fitzpatrick, 

Groff, and Fabi Cosmetic Laser Dermatology, 

San Diego, California, USA 

Studie: Repigmentation of Hypopigmented 

Scars Using an Erbium-Doped 1,550-nm 

Fractionated Laser and Topical Bimatoprost 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jul;38 995-1001 


Epub 2012 Apr 27 



13 

MTX polyglutamaten als marker voor therapietrouw en klinische respons bij psoriasis 

Kan nuttig zijn 

Methotrexaat wordt geactiveerd door de 

sequentiële toevoeging van glutaminezuur 

residuen waardoor methotrexaat polyglutamaten, 

MTXPG(1-5) worden gevormd. 

Deze remmen enzymen van de 

folaat purine pyrimidine paden, en MTX- 

PG(3-5) typen met een langere keten worden 

dan actiever. Het doel van dit onderzoek 

was het bepalen van het patroon van 

erythrocyt MTXPG(1-5) bij patiënten die 

begonnen waren met een behandeling van 

psoriasis met oraal methotrexaat, en het 

potentiële nut van MTXPGs als markers 

voor therapietrouw en/of een klinische 

respons. Het betrof hier een single-centre, 

prospectief onderzoek van 55 volwassen 

patiënten met chronische plaque psoriasis 

die een behandeling kregen met wekelijks 

oraal methotrexaat. De erythrocyt MTX- 

PG(1-5) concentratie werden gemeten in 

de weken 4, 8, 12, 24 en 52, door middel 

van hoge-prestatie vloeistofchromatografie. 

Patiënten die reageerden op de methotrexaat 

behandeling bereikten na 24 

weken een ≥50% verbetering in de Psoriasis 

Area and Severity Index (PASI) score, 

of in de algemene indruk van de arts gescoord 

als “geklaard” / “vrijwel geklaard”. 

MTXPG spiegels werden bepaald bij 14-33 

patiënten in bovenvermelde weken. Alle 

MTXPG(1-5) typen werden gedetecteerd 

in week 4 van de therapie. Een stabiele 

toestand voor wat betreft lage-keten 

MTXPG(3-5) en totaal MTXPG(1-5) werd 

bereikt in week 24. MTXPG(3) kwam naar 

voren als het dominante MTXPG type 

(vanaf week 12), waarmee de algehele polyglutamaat 

status werd weerspiegeld 

(hier werd een sterke correlatie gevonden 

met MTXPG(2-5), MTXPG(3-5) en MTX- 

PG(4-5); R =0,76-0,95, P

14 Kompakt 


Mohs’ chirurgie van lentigo maligna: 

Voorbehandeling imiquimod 5% crème met vs zonder toevoeging retinoïde tazaroteen 0,1% gel 

Het doel van dit onderzoek was te bepalen 

of de volledige response rate bij lentigo 

maligna (LM) op imiquimod 5% crème 

kan worden verhoogd door de toevoeging 

van een topisch retinoïde. Het ging hier 

om een prospectief gerandomiseerd onderzoek 

van patiënten die behandeld werden 

met alleen imiquimod vs. imiquimod 

plus een topische retinoïde, gevolgd door 

conservatieve gefaseerde excisies. Het onderzoek 

vond plaats in een academische 

kliniek voor Moh’s chirurgie. Er werden 

90 patiënten onderzocht, die in totaal 91 

door een biopsie bevestigde LMs hadden. 

Zij werden random verdeeld over twee 

groepen. Een groep van 46 patiënten met 

47 LMs kreeg imiquimod 5% crème, 5 dagen 

per week gedurende 3 maanden, de 

andere groep van 44 patiënten met 44 LMs 

kreeg bovendien tazaroteen 0,1% gel 2 dagen 

per week gedurende 3 maanden. Volgende 

op deze topische therapie ondergingen 

alle patiënten gefaseerde excisies en 

Groeisnelheid en Breslowdikte voorspellen positiviteit schildwachtklier bij melanoom 

Check je vlekje dus met regelmaat 

Het doel van dit onderzoek was vast te 

stellen of de groeisnelheid (GR) van huidmelanoom 

de histologische positiviteit 

van de schildwachtklier voorspelt. Het betrof 

hier een retrospectief cohortonderzoek, 

waarbij twee tertiaire melanoom 

referentiecentra waren betrokken. In 

totaal waren 698 patiënten met invasief 

primair huidmelanoom bij het onderzoek 

betrokken bij wie de schildwachtklier tussen 

1 januari 2000 en 30 juni 2010 werd 

gevolgd. De belangrijkste uitkomstmaat 

was gebaseerd op eerder onderzoek waarbij 

een vervangende maat voor GR bij primair 

invasief melanoom werd berekend 

als de ratio tussen de Breslow dikte en de 

tijd verstreken tot de ontwikkeling van 

het melanoom. 

De schildwachtklier reageerde positief bij 

20,2% van de patiënten. Uit multivariate 

werd een frozen section analysis uitgevoerd 

met Melan-A immunokleuring om 

eventuele negatieve randen te vast te stellen. 

De uitkomstmaat was de aan- of afwezigheid 

van LM restanten ten tijde van 

de gefaseerde excisie. 

Van de patiënten met monotherapie werd 

bij 42 van de 47 LMs de behandeling 

voortgezet tot het geplande einde met 27 

volledige responses (64%) als resultaat. 

Van de patiënten met de gecombineerde 

therapie werd bij 37 van de 44 LMs de behandeling 

tot het einde voortgezet met 29 

volledige responses (78%) als resultaat. 

Het verschil was niet significant (P=0,17). 

Tot aan het afsluiten van het onderzoek, 

met een gemiddelde follow-up van 42 

maanden, kwam geen recidieven voor. Bij 

de patiënten met alleen topisch imiquimod 

kwam bij 8 van de 37 laesies (22%) LM restanten 

voor bij de gefaseerde excisies, tegen 

15 van de 42 laesies (36%) van de patiënten 

met de gecombineerde therapie. 

logistische regressie bleek dat GR, Breslow 

dikte en de aanwezigheid van microscopische 

satellitosis onafhankelijk van elkaar 

geassocieerd waren met de positiviteit 

van de schildwachtklier. De 

waarschijnlijkheid van schildwachtklier 

positiviteit was 8,2% voor de langzaam 

groeiende melanomen (0,50 mm/maand). De groeisnelheid 

was geen onafhankelijke predictieve 

factor voor overleving. 

De conclusie is dat de groeisnelheid van 

primair huidmelanoom, samen met de 

Breslow dikte en de aanwezigheid van 

microscopische satellitosis de histologische 

positiveit van de schildwachtklier 

voorspelt. 

De conclusie is dat een voorbehandeling 

van lentigo maligna met imiquimod 5% 

crème de omvang van de chirurgische defecten 

kan verminderen. Echter, een volledig 

vertrouwen op topisch imiquimod 

als alternatief voor chirurgie brengt een 

vergroot risico op recidief met zich mee. 

Auteur: Mark A. Hyde, Michael L. Hadley, 

Payam Tristani-Firouzi, David Goldgar, 

Glen M. Bowen 

Adres: The University of Utah, Salt Lake 

City, USA 

Studie: A Randomized Trial of the Off-label 

Use of Imiquimod, 5%, Cream With vs Without 

Tazarotene, 0.1%, Gel for the Treatment 

of Lentigo Maligna, Followed by Conservative 

Staged Excisions 


Website: archderm.jamanetwork.com 

Auteur: Antonio Tejera-Vaquerizo, MD; 

Eduardo Nagore, MD; Enrique Herrera-Acosta, 

MD; Antonio Martorell-Calatayud, MD; 

Paula Martín-Cuevas, MBBS; Víctor Traves, 

MD; Enrique Herrera-Ceballos, MD 

Adres: Servicio de Dermatología, Hospital 

“Virgen de la Victoria,” Málaga (Drs Tejera- 

Vaquerizo, Herrera-Acosta, Martín-Cuevas, 

and Herrera-Ceballos), and Servicios de 

Dermatología (Drs Nagore and Martorell- 

Calatayud) and Anatomía Patológica (Dr 

Traves), Instituto Valenciano de Oncología, 

Valencia, Spain. 

Studie: Prediction of Sentinel Lymph Node 

Positivity by Growth Rate of Cutaneous Melanoma 


Website: archderm.jamanetwork.com


15 

Abobotuline-toxine A verdund met gepreserveerde zoutoplossing geeft minder pijnlijke injecties 

Glad en strak met minder pijn 

De Amerikaanse Food and Drug Administration 

heeft het reconstitueren van botuline-toxine 

A met een preservatief-vrije 

zoutoplossing goedgekeurd. Van reconstitutie 

van onabotuline-toxine A met een 

gepreserveerde zoutoplossing is eerder gerapporteerd 

dat dit de pijn van injecties 

vermindert. 

De auteurs presenteren de eerste split-face 

studie van de verschillen in subjectieve 

pijn bij het gebruik van een gepreserveerde 

vs. een preservatief-vrije zoutoplossing 

als reconstitutieoplossing voor 

abobotuline-toxine A. 

Het doel van deze studie is uit te maken of 

patiënten een verschil in pijn ervaren tussen 

(Z+) een injectie met abobotuline- 

toxine A verdund met een gepreserveerde 

zoutoplossing en (Z–) een injectie verdund 

met een preservatief-vrije zoutoplossing. 

Het ging hier om een prospectieve, gerandomiseerde, 

dubbel-blinde, side-by-side 

Maculaire seborrhoïsche keratosen effectief verwijderd met een nieuwe 1927-nm fractionele thulium fiber laser 

Duur alternatief voor vloeibaar stikstof 

Maculaire seborrhoïsche keratosen (MSK) 

zijn algemeen voorkomende goedaardige 

gezwellen. Deze werden bij 6 personen, 

geregistreerd bij een privé dermatologisch 

laser centrum, en behandeld met een 

nieuwe 1927-nm fractionele thulium fiber 

laser. Het ging hier om de effectiviteit en 

veiligheid van deze methode bij het klaren 

van maculaire seborrhoïsche keratosen op 

plekken buiten het gezicht. De personen 

waren 56,8 ± 9,5 jaar oud, hadden ten 

minste 4 maculaire seborrhoïsche keratosen 

van ≥ 3 mm op een arm of been, in de 

hals of op de borst, en hadden toestemming 

gegeven voor de behandeling. Zij 

kregen 3 behandelingen met 3-4 weken 

tussenpoos. Elke behandeling bestond uit 

4-8 exposities aan 10 - 20 mJ op 30% - 

55% van het te behandelen oppervlak. De 

onderzoekers telden het aantal maculaire 

trial, uitgevoerd in een dermatologie afdeling 

van een private praktijk in Boulder, 

Colorado. Hier kregen 20 patiënten vrijwillig 

random een injectie met Z+ aan de 

ene kant van het gezicht en Z– aan de andere 

kant. 

Patiënten rapporteerden over hun pijn met 

behulp van een 10-punt visuele analoge 

pijnschaal. Ook hielden de patiënten een 

dagboek bij gedurende 48 uur na de 

behandeling waarbij eventuele voortgezette 

pijn werd genoteerd, en ook het begin 

van een reactie op de injectie en ongewenste 

bijwerkingen. Na 2 weken vond 

een follow-up consult plaats waar eventuele 

ongewenste bijwerkingen werden 

besproken. 

Van de patiënten rapporteerden 60% minder 

pijn aan de gelaatshelft die met Z+ was 

geinjiceerd. Noch de patiënten noch de onderzoekers 

merkten enige verschil op tussen 

het begin van het effect van de injectie 

aan de ene of aan de andere gelaatshelft. 

seborrhoïsche keratosen op de ledematen 

en binnen een 25 cm2 vierkante transparante 

sheet en bepaalden de graad van 

laesie dikte. Ook werden bijwerkingen genoteerd. 

Ten slotte gaven de patiënten de 

mate van ondervonden pijn aan met behulp 

van een visuele analoge schaal. Bij 

de start kwam de maculaire seborrhoïsche 

keratosen telling uit op 43,2 ± 27,3. Na 1 

maand follow-up was dit cijfer gedaald tot 

20,7 ± 16,6, na 3 maanden tot 17,7 ± 23,8 

en na 6 maanden tot 14,7 ± 18,6 laesies. 

Ook het aantal maculaire seborrhoïsche 

keratosen binnen het vierkantje en de 

dikte van de laesies waren verminderd. 

Onder de bijwerkingen werden genoemd 

matige erythema en milde edema. De conclusie 

is dat non-ablatieve resurfacing met 

de 1927-nm thulium fiber laser een effectieve 

behandeling is voor de reductie van 

De conclusie is dat reconstitutie van abobotuline-toxine 

A met een gepreserveerde 

zoutoplossing resulteert in aanzienlijk 

minder pijn. Gepreserveerde zoutoplossing 

wordt aangeraden als de reconstitutieoplossing 

voor abobotulinetoxine. 

Auteur: Allen SB, Goldenberg NA. 


of Medicine, University of Colorado, Denver, 

Colorado, USA 

sallen.dsb@gmail.com 

Studie: Pain Difference Associated with 

Injection of AbobotulinumtoxinA Reconstituted 

with Preserved Saline and Preservative-Free 

Saline: A Prospective, Randomized, 

Side-by-Side, Double-Blind Study 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jun;38(6):867- 

70. doi: 10.1111/j.1524-4725.2011.02284.x. 

Epub 2012 Jan 23 


maculaire seborrhoïsche keratosen. 

Auteur: Polder KD, Mithani A, Harrison A, 

Bruce S. 

Adres: Department of Dermatology, University 

of Texas Southwestern Medical School, 

Dallas, Texas; Suzanne Bruce and Associates, 

Houston, Texas; Dallas Center for Dermatology 

and Aesthetics, Dallas, Texas, 

USA 

Studie: Treatment of Macular Seborrheic 

Keratoses Using a Novel 1927-nm Fractional 

Thulium Fiber Laser. 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jul;38:1025-31 


Epub 2012 May 4 


16 Kompakt 


Etanercept onderdrukt epidermale expressie van interleukine 19, 20 en 24 bij psoriasis 

Werkingsmechanisme onthuld 

Psoriasis is een door Th17/Th1 bevorderde 

huidaandoening die vaak reageert op therapieën 

met de antitumor necrosefactor 

(TNF-α), zoals etanercept. Het doel van dit 

onderzoek was een beter begrip van de 

mechanismen die bijdragen tot de verbetering 

van de psoriasis door middel van 

etanercept, alsmede inzicht in de pathogenese 

van de aandoening. De auteurs onderzochten 

de vroege biochemische en 

cellulaire effecten van etanercept op 

huidlaesies bij op de behandeling reagerende 

patiënten vóór een substantiële klinische 

verbetering optrad (≤ 4 weken). 

Na 1 week onderdrukte etanercept acuut 

de genexpressie van de interleukine (IL)- 

20 subfamilie van cytokinen (IL-19, IL-20, 

IL-24); deze bleken hoofdzakelijk afkomstig 

uit de epidermis en waren betrokken 

bij de stimulatie van epidermale hyperplasie. 

Ook werd na 1 week therapie suppressie 

van andere van keratinocyten afkomstige 

producten gevonden; dit betrof 

chemokines en antimicrobiële proteïnen. 

Suppressie van epidermale regeneratieve 

hyperplasie trad op binnen 1 tot 3 weken. 

Th17 elementen (IL-23p19, IL-12p40, IL- 

17A, IL-22) werden onderdrukt na 3 tot 4 

weken. In vitro, stimuleerden TNF-α en 

IL-17A gecoördineerd de expressie van de 

IL-20 subfamilie in normale keratinocyten. 

De auteurs stellen op grond van de snelle 

suppressie van regeneratieve hyperplasie, 

chemokines en andere van keratinocyte 

afkomstige producten, inclusief de IL-20 

subfamilie, dat epidermale activering een 

vroege target van etanercept is. Aangezien 

vele van deze keratinocyte markers 

worden gestimuleerd door TNF-α, weerspiegelt 

de snelle downregulatie waarschijnlijk 

het etanercept antagonisme van 

TNF-α. De verminderde epidermale hyperplasie 

zou specifiek kunnen zijn veroorzaakt 

door de acute suppressie van de 

IL-20 subfamilie; ook dat is waarschijnlijk 

Autologe platelet-rich plasma lijkt ook haargroei te bevorderen 

Nieuwe toepassing voor “vampierbehandeling” 

Autologe platelet-rich plasma (PRP) heeft 

recent de aandacht getrokken bij verschillende 

medische specialismen, waaronder 

plastische en orthopedische chirurgie en 

dermatologie. Met name het vermogen bij 

te dragen tot wondheling is interessant. 

PRP is ook getest bij facelifts, waarbij het 

ging om een reductie van zwellingen en 

bij en haartransplantatie vanwege de toename 

van de haardichtheid. De auteurs 

wilden het effect van PRP op de haargroei 

onderzoeken met behulp van in vivo en in 

vitro modellen. PRP werd geprepareerd 

met de dubbele-spin methode toegepast op 

dermale papilcellen (DPs). Het prolifererende 

effect van geactiveerd PRP op DP 

werd gemeten. Om de mechanismes achter 

het effect van geactiveerd PRP op haargroei 

te begrijpen werden signaalpaden 

gevolgd. In een in vivo studie werd geac- 

tiveerd PRP toegediend aan muizen door 

middel van subcutane injecties, en de resultaten 

werden vergeleken met die van 

controlemuizen. 

Inderdaad werd door geactiveerd PRP de 

proliferatie van DPs verhoogd en vond stimulering 

plaats van extracellulair signaal-gereguleerd 

kinase en AKT signalering. 

Fibroblast groeifactor 7 (FGF-7) en 

bèta-catenine, potente stimuli voor haargroei, 

werden opgereguleerd in DPs. De 

injectie met geactiveerd PRP bij muizen 

induceerde een snellere transitie van telogeen 

naar anageen dan bij controlemuizen. 

Dit onderzoek bevestigt het mogelijke effect 

van geactiveerd PRP op de haargroei 

en levert ondersteunende gegevens op 

een gevolg van het antagonisme tussen 

etanercept en TNF-α. Aldus is de IL-20 

subfamilie potentieel belangrijk bij de pathogenese 

van psoriasis en de therapeutische 

response op etanercept. 

Auteur: Wang F, Smith N, Maier L, Xia W, 

Hammerberg C, Chubb H, Chen C, Riblett M, 

Johnston A, Gudjonsson JE, Helfrich Y, 

Kang S, Fisher GJ, Voorhees JJ. 

Adres: Department of Dermatology, University 

of Michigan, Ann Arbor, MI 48109, 

U.S.A. The Johns Hopkins Department of 

Dermatology, Baltimore, MD, U.S.A. 

Studie: Etanercept suppresses regenerative 

hyperplasia in psoriasis by acutely downregulating 

epidermal expression of interleukin 

(IL)-19, IL-20 and IL-24 

Bron: Br J Dermatol. 2012 Jul;167(1):92-102. 



voor de klinische toepassing van autoloog 

PRP en de ermee verbonden afscheidingsfactoren 

voor de bevordering van haargroei. 

Auteur: Li ZJ, Choi HI, Choi DK, Sohn KC, 

Im M, Seo YJ, Lee YH, Lee JH, Lee Y. 


of Medicine, Chungnam National University, 

Daejeon, Korea 

Studie: Autologous platelet-rich plasma: a 

potential therapeutic tool for promoting 

hair growth 



Epub 2012 Mar 27 



17 

Dermatoscopie kan de diagnostiek van psoriasis, dermatitis, lichen planus en pityriasis rosea vergemakkelijken 

Gewoon uitproberen 

Dermoscopie is nuttig bij de beoordeling 

van huidtumoren, maar de toepasbaarheid 

strekt zich uit tot inflammatoire huidaandoeningen. 

Plaque psoriasis (PP), dermatitis, 

lichen planus (LP) and pityriasis rosea 

(PR) zijn algemeen voorkomende inflammatoire 

huidaandoeningen, maar er 

is nog weinig bekend over hun dermoscopische 

kenmerken. Dit onderzoek had tot 

doel de dermoscopische patronen geassocieerd 

met PP, dermatitis, LP en PR te bepalen 

en vergelijken, alsmede de validiteit 

van bepaalde dermoscopische criteria in 

de diagnose van PP vast te stellen. Patiënten 

met PP, dermatitis, LP en PR werden 

prospectief bij het onderzoek betrokken. 

De meest recent ontwikkelde laesie 

werd dermoscopisch en histopathologisch 

onderzocht. Daarbij werden de volgende 

variabelen meegenomen: vasculaire morfologie, 

vasculaire rangschikking, achtergrondkleur, 

kleur en verspreiding van 

Lagere expressie van humaan bèta-defensine-2 leidt tot slechte wondgenezing bij diabetici 

Zoete zweren 

Het helen van een wond is een dynamisch, 

gecompliceerd proces waarbij ontstekingen, 

re-epithelialisatie en angiogenese 

een belangrijke rol spelen. Het is intrigerend 

dat alle drie deze processen gestoord 

zijn bij het helen van wonden bij diabetici. 

Nu is het gebleken dat humaan bèta-defensine-2 

(hBD2) geassocieerd is met de 

regulatie van deze processen. Het verwonden 

van de huid induceert een cutane 

hBD2 expressie, terwijl verwonding bij 

diabetici tot inadequate hBD expressie 

leidt. De auteurs onderzochten de effecten 

van een milieu met veel glucose op een 

kweek van humane keratinocyten. De 

mRNA en proteïne spiegels van hBD2 werden 

bepaald en de activering van relevante 

paden werd nagegaan. De benadering 

met “small interference RNA” werd 

toegepast om de functionele rol van het 

voorgestelde pad bij de hBD2 expressie te 

bevestigen. 

schilfers en aanwezigheid van striae van 

Wickham. Univariate en gecorrigeerde 

odds ratios werden berekend en discriminant 

functies werden gebruikt om de plot 

receiver-operator characteristic (ROC) 

curves te bepalen. 

In totaal werden 83 patiënten met PP en 

86 patiënten met dermatitis, LP of PR onderzocht. 

Stipvormige vaatjes in een regelmatig patroon 

op een lichtrode achtergrond met 

witte schilfers waren zeer predictief voor 

de diagnose van PP; dermatitis vertoonde 

meer gele schilfers en stipvormige vaatjes 

pleksgewijs verspreid. PR werd gekarakteriseerd 

door een geelachtige achtergrond, 

stipvormige vaatjes en perifere schilfers; 

witachtige lijnen (striae van Wickham) 

kwamen uitsluitend voor bij LP. 

Als conclusie werd genoemd dat plaque 

psoriasis, lichen planus, pityriasis rosea 

en dermatitis specifieke dermoscopische 

Keratinocyten die bij een hoge glucose 

concentratie werden gekweekt toonden 

constitutief lagere spiegels van hBD2 en 

gefosforyleerde signaal transducer en activator 

van transcriptie (pSTAT)-1. Ook 

was pSTAT-1 signalering op kritische wijze 

betrokken bij de hBD2 expressie. De 

vorming van geavanceerde glycatie eindproducten, 

een direct gevolg van de hoge 

glucoseconcentratie, houdt een constitutieve 

downregulatie van pSTAT-1 en hBD2 

in. De toevoeging van interleukine-1β, een 

belangrijk cytokine tijdens het helingsproces 

van huidwonden, leidde tot de opregulatie 

van de hBD2 expressie van zowel 

onder normale als onder hoge 

glucoseconcentratie gekweekte keratinocyten, 

maar de absolute spiegels van hBD2 

waren significant lager bij hoge glucoseconcentratie. 

De conclusie is dat hBD2 een veelzijdige 

rol bij het proces van wondheling speelt, 

patronen vertonen die hun klinische diagnose 

vergemakkelijken. Bepaalde combinaties 

van dermoscopische kenmerken 

kunnen de diagnose van plaque psoriasis 

betrouwbaar voorspellen. 

Auteur: Lallas A, Kyrgidis A, Tzellos TG, 

Apalla Z, Karakyriou E, Karatolias A, Lefaki 

I, Sotiriou E, Ioannides D, Argenziano G, 

Zalaudek I. 

Adres: State Clinic of Dermatology, Hospital 

of Skin and Venereal Diseases, Thessaloniki, 

Griekenland 

Studie: Accuracy of dermoscopic criteria for 

the diagnosis of psoriasis, dermatitis, lichen 

planus and pityriasis rosea 

Bron: Br J Dermatol. 2012 Jun;166(6):1198- 

1205 doi: 10.1111/j.1365-2133.2012.10868.x. 


en dat de expressie van hBD2 inadequaat 

is onder diabetische condities, wat leidt tot 

een gebrekkige wondheling. 

Auteur: Lan CC, Wu CS, Huang SM, Kuo HY, 

Wu IH, Liang CW, Chen GS. 

Adres: Kaohsiung Medical University Hospital, 

Kaohsiung, Taiwan, Kaihsiung Medical 

University, Kaohsiung, Taiwan, Kaohsiung 

Municipal Ta-Tung Hospital, 

Kaohsiung, Taiwan, Kaohsiung Medical 

University, Kaohsiung, Taiwan, National 

Sun Yat-Sen University, Kaohsiung, Taiwan 

Studie: High-glucose environment reduces 

human β-defensin-2 expression in human 

keratinocytes: implications for poor diabetic 

wound healing 

Bron: BJD 2012 Jun;166(6):1221-1229 

Website: www.blackwellpublishing.com

18 Kompakt 


Lange-puls 1064-nm Nd:YAG laser kan dermaal collageen remodelleren 

Onthullende studie bij haarloze muizen 

Non-ablatieve lasers worden gebruikt voor 

het remodelleren van dermaal collageen. 

Hoewel klinische verbeteringen zijn gerapporteerd 

voor verschillende typen laser 

is het mechanisme achter het remodelleren 

van dermaal collageen nog steeds 

onbekend. Onderzocht werden de effecten 

van energy fluences van de lange-puls 

Nd:YAG non-ablatieve laser op dermaal 

collageen remodellering, en een evaluatie 

van het mechanisme van de remodellering. 

Haarloze muizen werden vóórbehandeld 

met UVB om foto-schade op de huid 

te veroorzaken. Vervolgens werden de beschadigde 

plekken bestraald met langepuls 

1064-nm Nd:YAG laser met energie 

fluences van 20, 40 en 60 J/cm2. De hoeveelheid 

dermaal collageen en expressies 

van de transformerende groei-factor bèta 

(TGF-β), matrix metalloproteïnase-1 

(MMP-1) en weefsel inhibitor van metalloproteïnase-1 

(TIMP-1) van de behandelde 

FRM verbetert acne littekens in het gezicht 

Studie naar effectiviteit en veiligheid 

Fractionele technologie vermijdt de problemen 

met ablatieve lasers, zoals onnauwkeurige 

dieptecontrole en schade aan 

de epidermis. Een behandeling met minimaal 

invasieve fractionele bipolaire radiofrequente 

microneedling (FRM) zorgen 

voor een meer selectieve verwarming van 

de dermis. Het doel van dit onderzoek was 

een beoordeling van de klinische effectiviteit 

van deze methode bij toepassing op 

acne littekens en grote poriën in het gezicht. 

FRM werd uitgevoerd bij 30 patiënten 

met deze aandoeningen. Huidlaesies 

werden beoordeeld op de graad van 

acne littekens, de algemene indruk van de 

grote poriën, ruwheid van de huid, transepidermaal 

vochtverlies (TEWL), dermale 

densiteit, microscopische en samengestelde 

beelden, een meting van het sebumgehalte, 

en vragenformulieren over de satisfactie 

van de patiënten. De toestand van 

de acne littekens en de poriën in het ge- 

huid werden vergeleken met die van niet 

behandelde huid. De behandeling met de 

Nd:YAG laser deed de hoeveelheid dermaal 

collageen toenemen en de TGF-β expressie 

significant toenemen. De expressie 

van MMP-1 verminderde met lage 

energie fluence. De expressie van TIMP-1 

was niet significant verschillend. De conclusie 

is dat lange-puls 1064-nm Nd:YAG 

laser het dermale collageen vergroot, in 

samenhang met de toegenomen expressie 

van TGF-β. 

Auteur: Lee YB et al. 

Adres: Catholic University of Korea, Korea 

Studie: Effects of Long-Pulsed 1,064-nm 

Nd:YAG Laser on Dermal Collagen Remodeling 

in Hairless Mice 



zicht verbeterde bij > 70% van de patiënten. 

Ook ruwheid van de huid, dermale 

dichtheid en de toestand volgens de beeldanalyse 

verbeterden, maar TEWL en sebumgehalte 

veranderden niet. De conclusie 

is dat de klinische verbetering door de 

FRM behandeling blijkt te zijn gerelateerd 

aan dermale matrix regeneratie. De behandeling 

is effectief zowel voor een verbetering 

van de toestand van de littekens 

als voor de poriën in het gezicht. 

Auteur: Cho SI et al. 

Adres: Hallym University, Seoul, Korea 

Studie: Evaluation of the clinical efficacy of 

fractional radiofrequency microneedle 

treatment in acne scars and large facial pores 

Bron: Dermatol Surg. 2012 Jul;38 


VERKORTE PRODUCTINFORMATIE PROTOPIC® 

Samenstelling: Protopic 0,03% en 0,1% bevat respectievelijk 0,3 mg of 1 mg 

tacrolimus per gram zalf. Indicatie: Protopic 0,03% zalf is geregistreerd voor de 

behandeling van matige tot ernstige atopische dermatitis bij kinderen (vanaf de 

leeftijd van 2 jaar) die niet afdoende reageren op conventionele behandelingen, 

zoals lokale corticosteroïden, evenals voor onderhoudsbehandeling van matige 

tot ernstige atopische dermatitis bij kinderen (vanaf de leeftijd van 2 jaar) ter 

preventie van recidivering (fl ares) en ter verlenging van fl arevrije perioden bij 

patiënten met een hoge frequentie van exacerbaties (d.w.z. het optreden van 4 

of meer per jaar) die eerder een gunstig eff ect ondervonden van een tweemaal 

daagse behandeling met tacrolimuszalf gedurende maximaal 6 weken (laesies 

verdwenen, vrijwel verdwenen of de huid is nog licht aangetast). Protopic 0,1% 

en 0,03% zalf is geregistreerd voor matige tot ernstige atopische dermatitis 

bij volwassenen die niet afdoende reageren op conventionele behandelingen, 

zoals lokale corticosteroïden, of deze behandelingen niet verdragen, evenals 

voor onderhoudsbehandeling van matige tot ernstige atopische dermatitis bij 

volwassenen ter preventie van recidivering (fl ares) en ter verlenging van fl arevrije 

perioden bij patiënten met een hoge frequentie van exacerbaties (d.w.z. het 

optreden van 4 of meer per jaar) die eerder een gunstig eff ect ondervonden van 

een tweemaal daagse behandeling met tacrolimuszalf gedurende maximaal 6 

weken (laesies verdwenen, vrijwel verdwenen of de huid is nog licht aangetast). 

Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor macroliden in het algemeen, voor 

tacrolimus of voor één van de hulpstoff en. Dosering en wijze van toediening: 

Protopic zalf dient in een dunne laag op de te behandelen delen van 

de huid te worden aangebracht (met uitzondering van de slijmvliezen) tot 

volledige verdwijning van het eczeem waarna de behandeling stopgezet moet 

worden. Daarna wordt de patiënt geschikt geacht voor onderhoudsbehandeling. 

Protopic kan worden gebruikt voor behandeling op korte en intermitterende 

lange termijn. Bij de eerste tekenen van heroptreden (fl are) van de ziektesymptomen 

dient behandeling te worden herstart. Niet onder occlusie aanbrengen, 

en niet continu gebruiken. Indien na twee weken behandeling geen verbetering 

kan worden vastgesteld, dienen verdere behandelingsopties overwogen te worden. 

Kinderen (vanaf 2 jaar): Gedurende maximaal 3 weken tweemaal daags 

aanbrengen, hierna frequentie verminderen tot éénmaal daags tot het letsel 

volledig genezen is. Volwassenen (vanaf 16 jaar): Tweemaal daags aanbrengen 

en de behandeling voortzetten tot de laesies geheeld zijn. Bij heroptreden de 

therapie hervatten. Indien de klinische toestand het toelaat de frequentie van 

aanbrengen verminderen of zalf met lagere sterkte (0,03%) gebruiken. Kinderen 

(tot 2 jaar): Protopic zalf is niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen jonger dan 

twee jaar totdat nadere gegevens beschikbaar zijn. Onderhoudsbehandeling: 

Tweemaal per week (bijvoorbeeld op maandag en donderdag) eenmaal 

daags aanbrengen op gebieden die vaak door atopische dermatitis worden 

aangetast. Tussen het aanbrengen van de zalf dienen 2-3 behandelingsvrije 

dagen te zitten. Als er tekenen van recidivering zijn dient de behandeling met 

Protopic zalf tweemaal daags te worden hervat totdat de klinische toestand het 

toelaat de onderhoudsbehandeling te herstarten. Waarschuwingen: Protopic 

dient niet te worden gebruikt door patiënten met aangeboren of verworven 

immuundefi ciënties of door patiënten die behandeld worden met middelen 

die immunosuppressie kunnen veroorzaken. Het eff ect van de behandeling 

op de ontwikkeling van het immuunsysteem bij kinderen en in het bijzonder 

jonge kinderen is niet onderzocht. Blootstelling aan zonlicht tot een minimum 

beperken, evenals het gebruik van ultraviolet (UV) licht van een solarium, UVBtherapie 

of UVA-therapie in combinatie met psoralenen (PUVA) vermijden. Niet 

aanbrengen op mogelijke maligne of premaligne laesies. Binnen 2 uur vóór of 

na het aanbrengen Protopic zalf geen emollientia op dezelfde plek aanbrengen. 

Infecties op de te behandelen plaatsen dienen te zijn geheeld voor met 

behandeling wordt gestart. Patiënten met atopische dermatitis zijn vatbaar 

voor oppervlakkige huidinfecties. De behandeling met Protopic kan samengaan 

met een verhoogd risico op virale herpes infecties. Bij transplantatie patiënten 

is langdurige systemische blootstelling aan intensieve immunosuppressie na 

systemische toediening van calcineurineremmers in verband gebracht met 

een verhoogd risico op het ontwikkelen van lymfomen en huidmaligniteiten. 

Bij patiënten die tacrolimus zalf hebben gebruikt, zijn gevallen van maligniteit, 

inclusief (huid)lymfomen en huidkanker gerapporteerd. Bij patiënten met atopische 

dermatitis behandeld met Protopic zijn geen signifi cante systemische 

tacrolimus spiegels waargenomen. De kans op lokale immunosuppressie op 

de lange termijn (d.w.z. over een periode van een aantal jaar), is niet bekend. 

Lymfadenopathie werd zeldzaam (0,8%) gerapporteerd in klinische studies. De 

meerderheid van deze gevallen had te maken met infecties en losten op met antibioticatherapie. 

Ontwikkeling van lymfadenopathie dient te worden gevolgd 

teneinde er zeker van te zijn dat deze verdwijnt. Lymfadenopathie aanwezig 

tijdens start van behandeling dient te worden onderzocht en onder controle 

te worden gehouden. Van hardnekkige lymfadenopathie moet de ethiologie 

worden onderzocht. Hoewel bloedspiegels bij topische therapie laag zijn, 

dient de nodige voorzichtigheid worden betracht bij patiënten met leverfalen. 

Gebruik van Protopic zalf wordt afgeraden bij patiënten met genetisch bepaalde 

epidermale barrièredefecten. Oplettendheid dient te worden betracht wanneer 

Protopic gedurende een langere periode wordt toegediend aan patiënten met 

een groot aangedaan huidoppervlak, vooral bij kinderen. Het gebruik van tacrolimuszalf 

bij zwangere vrouwen is niet onderzocht. Interacties: Er zijn geen 

formele op topische geneesmiddeleninteracties gerichte studies uitgevoerd. 

Meest voorkomende bijwerkingen: Branderig gevoel van de huid, pruritus 

en erytheem op plaats van aanbrengen, huidtintelingen, folliculitis, acne, herpes 

simplex, hyperesthesie van de huid, alcoholintolerantie (fl ushing of huidirritatie 

na alcoholgebruik) Verpakkingsvorm: Tubes van 30 g en 60 g. Vergoeding: 

Protopic wordt volledig vergoed voor personen vanaf 2 jaar en ouder met matig 

tot ernstig constitutioneel eczeem die onvoldoende reageren op behandeling 

met andere lokale middelen, waaronder in ieder geval corticosteroïden. Vanwege 

wijziging van de zorgverzekeringswet stelt bijlage 2 van de Regeling 

Zorgverzekering alleen indicatievoorwaarden. Zorgverzekeraars Nederland heeft 

aanvullend Tacrolimus in groep 1 van bijlage 2 ingedeeld. Geen aanvullende 

voorwaarden, zoals 1e voorschrift via dermatoloog, zijn van toepassing. A fl e - 

veringstatus: UR. Prijs: zie G-standaard. Zie geregistreerde IB1-tekst voor de 

volledige productinformatie. Deze is op aanvraag verkrijgbaar. 10 augustus 2009. 

Astellas Pharma B.V. 

Elisabethhof 19 

Postbus 108, 2350 AC Leiderdorp 

tel. (071) 54 55 854 (tacrolimus 0,03%; 0,1% zalf)

Zie voor de verkorte productinformatie elders in dit blad 

GEEF ECZEEM GEEN KANS OM OP TE KOMEN 

Protopic 0,1% (volwassenen), Protopic 0,03% (kinderen en volwassenen)

20 Kompakt 


Hoge frequentie huidkanker vastgesteld in chronische beenzweren 

Pleidooi voor routine huidbiopsie na 3 maanden 

Het doel van dit onderzoek was de bepaling 

van de frequentie van het optreden 

van huidkanker in samenhang met chronische 

beenzweren. Deze zijn waarschijnlijk 

van vasculaire oorsprong en moeilijk 

te genezen; zowel oppervlak als diepte 

van de wond kunnen toenemen ondanks 

een passende behandeling van 3 maanden. 

Het betrof hier een prospectief multicentrum 

cross-sectie onderzoek aan ambulante 

of opgenomen patiënten van 17 

Franse dermatologie afdeling. 

In totaal werden tussen 1 januari 2006 en 

31 mei 2008 144 patiënten onderzocht op 

beenzweren, die werden toegeschreven 

aan veneuze en/of perifere arteriële aandoeningen, 

en die toenamen in oppervlak 

en diepte van de wond ondanks 3 maanden 

standaardbehandeling. Bij de inclusie 

werden routinematig ten minste twee 

6-mm biopten genomen, een aan de rand 

van de wond en een in een klinisch meest 

verdacht gebied in de wond. De belangrijk- 

Obesitas belemmert wondsluiting door een vasculogenisch mechanisme 

Zweren door vet 

Aangezien bij personen met obesitas wondheling 

wordt bemoeilijkt, en vasculogenische 

progenitor cellen (PCs) uit beenmerg 

belangrijk zijn voor het herstellen van 

weefselherstel, stelden de auteurs de hypothese 

op dat de door obesitas belemmerde 

wondheling althans gedeeltelijk verband 

houdt met de verminderde PC mobilisatie, 

trafficking en functie van PCs. Hiertoe 

werd perifeer bloed verzameld van non- 

diabetische obese (BMI>30, n=25), en nonobese 

(BMI


21 

Succesvolle behandeling en herbehandeling van matig tot ernstige plaque psoriasis met certolizumab pegol 

Veelbelovende nieuwkomer 

Certolizumab pegol (CZP) is een PEG- 

ylated antitumor necrose factor agens. Dit 

onderzoek ging over de effectiviteit en 

veiligheid van certolizumab pegol bij patiënten 

met plaque psoriasis. Het betrof 

hier een gerandomiseerde placebo-gecontroleerde, 

dubbel-blind studie van 176 patiënten. 

met matig tot ernstige psoriasis. 

Deze kregen een placebo of certolizumab 

pegol 400 mg in week 0 gevolgd door placebo, 

of certolizumab pegol (200 of 400 

mg) om de andere week tot week 10. Primaire 

uitkomstmaten waren ≥ 75% verbetering 

sinds de start in de Psoriasis Area 

and Severity Index (PASI 75) en een 

gunstige beoordeling door de arts 

(Physician‘s Global Assessment, PGA): geklaard 

of vrijwel geklaard in week 12. Er 

waren patiënten met certolizumab pegol 

PASI 75 die een terugval hadden na een 

observatie periode zonder behandeling 

van 12 – 24 weken. Bij 71 van hen werd 

een herbehandeling uitgevoerd en de resultaten 

in het onderzoek verwerkt. 

Koude lucht vermindert pijnbeleving tijdens PDT van actinische keratosen 

Liever kou dan pijn 

Fotodynamische therapie (PDT) is een effectieve 

behandeling van actinische keratosen 

en non-melanoma huidkanker. De belangrijkste 

ongewenste bijwerking van PDT 

is pijn bij de patiënt gedurende de belichting. 

Het doel van dit onderzoek was het 

vaststellen van het effect van koude lucht 

als pijnstiller tijdens een behandeling met 

methylaminolevulinaat PDT (MAL-PDT) 

voor field cancerization op verschillende 

delen van het lichaam. Het betrof hier een 

prospectief, open, intra-individueel rechtslinks 

vergelijkend onderzoek bij 43 patiënten 

met MAL-PDT als veld tumorisatie. 

Een gebied kreeg koude lucht analgesie 

maar het andere niet. De pijn werd beoordeeld 

door middel van een numerieke rating 

schaal (NRS) tijdens de belichting. De patiënten 

ontvingen een vragenformulier en 

noteerden ervaringen omtrent pijn en post- 

Een PASI 75 score werd bereikt door 44 

van de 59 patiënten (75%) met certolizumab 

pegol 200 mg, 48 van de 58 patiënten 

(83%) met certolizumab pegol 400 

mg en 4 van de 59 (7%) placebo patiënten 

(P

22 Kompakt 


Anafylaxie en systemische reacties bij huidcontact met persulfaten in haarbleekmiddel 

Blond maar benauwd 

Uit de literatuur blijkt dat persulfaten, die 

onder meer in haarbleekmiddelen kunnen 

zitten, zowel directe als vertraagde 

huidreacties teweeg kunnen brengen. Via 

inhalatie kunnen zij ook onmiddellijke reacties 

van de muceuze membranen van de 

bronchiën veroorzaken, wat kan leiden tot 

astma en rhinitis. Anafylactische reacties 

veroorzaakt door persulfaten zijn zeldzaam. 

Het mechanisme van de directe reacties 

die door persulfaten worden veroorzaakt 

is onduidelijk. De auteurs 

rapporteren twee gevallen van systemische 

reacties na huidcontact met persulfaten 

en stellen een testprotocol voor 

om directe reacties te diagnosticeren. Er 

werden priktesten en plaktesten uitge- 

voerd met series verdunningen van ammonium- 

en kaliumpersulfaat. Persulfaatspecifiek 

IgE werd gedetecteerd met twee 

verschillende IgE immunoblotting technieken. 

De priktesten waren voor zowel 

Contactdermatitis veroorzaakt door BCDMH 

Jeuken na zwempartij 

1-bromo-3-chloro-5,5-dimethylhydantoïne 

(BCDMH) wordt gebruikt als desinfectans 

in recreatiewater. Deze stof is ook 

beschreven als verantwoordelijk voor een 

epidemie van irriterende contactdermatitis 

in het Verenigd Koninkrijk, in 1983. 

Ook is er discussie over het eventuele sensitiserende 

vermogen. Het doel van dit onderzoek 

was om vast te stellen of BCDMH 

zoals gebruikt voor het desinfecteren van 

zwembaden en kuurbaden allergische 

contactdermatitis kan veroorzaken onder 

de gebruikers. Hiertoe werd onderzoek 

verricht aan 10 patiënten met dermatitis 

die was geassocieerd aan het gebruik van 

zwembaden die gedesinfecteerd waren 

met BCDMH, alsmede aan 40 controlepersonen. 

Verdunningen van BCDMH van 

10% tot 1 ppm werden gebruikt voor plaktesten. 

Alle 10 patiënten vertoonden een 

positieve plaktest op BCDMH 1% in petrolaat. 

In ten minste één geval was er sprake 

van een beroepsmatige relevantie, met 

ammoniumpersulfaat als kaliumpersulfaat 

positief, maar er werd geen specifiek 

IgE gevonden in het serum. Plaktesten 

toonden vroege positieve reacties op beide 

persulfaten bij 1 patiënt. De conclusie is 

dat priktesten en plaktesten waardevol 

kunnen zijn bij een vermoeden van een 

directe reactie op contact met persulfaten. 

Het mechanisme achter deze reacties blijft 

onduidelijk. 

Auteur: Hoekstra M, van der Heide S, Coenraads 

PJ, Schuttelaar ML. 

Adres: , University of Groningen, Nederland 

Studie: Anaphylaxis and severe systemic 

reactions caused by skin contact with persulfates 

in hair-bleaching products 

Bron: Contact Dermatitis. 2012 Mar 16 

Website: www.wiley.com 

zelfs een positieve reactie bij 1 ppm. De 

controlepersonen reageerden niet. Op 

grond van de klinische bevindingen, de 

positieve plaktest op BCDMH en de negatieve 

plaktest van de controlepersonen 

kan worden geconcludeerd dat de waargenomen 

huidreacties veroorzaakt werden 

door een allergisch contactdermatitis op 

BCDMH die gebruikt wordt als desinfectans 

in het water van zwembaden. Wanneer 

personen die gezwommen hebben in 

zwembadwater lijden aan een jeukende 

dermatitis moet dus rekening worden gehouden 

met contactallergie. 

Auteur: Dalmau G et al. 

Studie: Swimming pool contact dermatitis 

caused by 1-bromo-3-chloro-5,5-dimethyl 

hydantoin 

Bron: Contact Dermatitis. 2012 Mar 16 

Website: www.wiley.com 

VERKORTE PRODUCTINFORMATIE REMICADE ® (infliximab). Voor de volledige en meest 

recente productinformatie verwijzen wij naar de SmPC op www.ema.europa.eu. NAAM VAN 

HET GENEESMIDDEL: Remicade ® 100 mg poeder voor concentraat voor oplossing voor infusie. 

KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING: Per injectieflacon 100 mg infliximab, 

chimerische humaan-muriene IgG1 monoklonale antistof. Na reconstitutie 10 mg infliximab per 

ml. THERAPEUTISCHE INDICATIES: Reumatoïde artritis: in combinatie met methotrexaat 

(MTX) voor vermindering van tekenen en symptomen evenals verbetering van fysiek 

functioneren bij volwassen patiënten met actieve ziekte wanneer respons op DMARDs inclusief 

MTX onvoldoende was, of bij volwassen patiënten met ernstige, actieve en progressieve ziekte 

die niet eerder behandeld werden met MTX of andere DMARDs. Ziekte van Crohn bij 

volwassenen: Behandeling van matige tot ernstige, actieve ziekte van Crohn bij volwassen 

patiënten die nog niet reageerden ondanks volledige en adequate behandeling met 

corticosteroïd en/of immunosuppressivum, of als zulke therapie niet verdragen wordt of 

gecontra-indiceerd is; behandeling van actieve ziekte van Crohn met fistelvorming bij volwassen 

patiënten die nog niet reageerden ondanks volledige en adequate conventionele behandeling. 

Ziekte van Crohn bij pediatrische patiënten: Behandeling van ernstige, actieve ziekte van. Crohn 

bij kinderen en adolescenten van 6 - 17 jaar die nog niet reageerden op conventionele therapieën 

incl. corticosteroïd, immunomodulator en primaire voedingstherapie; of als zulke behandeling 

niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is. Remicade is alleen onderzocht in combinatie met 

conventionele immunosuppressieve therapie. Colitis ulcerosa bij volwassenen (UC): 

Behandeling van matige tot ernstige actieve UC bij volwassen patiënten die niet voldoende 

reageerden op conventionele therapie incl. corticosteroïden en 6-mercaptopurine (6-MP) of 

azathioprine (AZA), of als zulke therapie niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is. Colitis 

ulcerosa bij pediatrische patiënten: Behandeling van ernstig actieve UC bij kinderen en 

adolescenten van 6-17 jaar die niet voldoende reageerden op conventionele therapie incl. 

corticosteroïden en 6-MP of AZA, of als zulke therapie niet verdragen wordt of gecontraindiceerd 

is. Spondylitis ankylosans (AS): Behandeling van ernstige, actieve AS bij volwassen 

patiënten die onvoldoende reageerden op conventionele therapie. Artritis psoriatica (PsA): 

Behandeling van actieve en progressieve PsA bij volwassen patiënten wanneer respons DMARDs 

onvoldoende was. Remicade moet worden toegediend in combinatie met MTX of alleen bij 

patiënten met intolerantie of contra-indicatie voor MTX. Remicade bleek het fysiek functioneren 

bij patiënten met PsA te verbeteren en progressiesnelheid van perifere gewrichtsbeschadiging te 

verminderen, gemeten met röntgenfoto’s bij patiënten met polyarticulaire symmetrische 

subtypen van de ziekte. Psoriasis: Behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis bij 

volwassen patiënten die niet reageerden op andere systemische therapie incl. ciclosporine, MTX 

of PUVA, of als zulke therapie gecontra-indiceerd is of niet verdragen wordt. CONTRA- 

INDICATIES: Overgevoeligheid voor infliximab, andere muizenproteïnen of één van de 

hulpstoffen, tuberculose of andere ernstige infecties zoals sepsis, abcessen en opportunistische 

infecties, matig/ernstig hartfalen (NYHA-klasse III/IV). BELANGRIJKSTE WAARSCHUWINGEN 

EN VOORZORGEN BIJ GEBRUIK: Infusiereacties en overgevoeligheid: Acute infusiereacties, 

waaronder afylactische reacties kunnen optreden binnen enkele seconden of uren na infusie. 

Indien acute infusiereacties optreden, moet de infusie onmiddellijk stopgezet worden. 

Noodmiddelen zoals adrenaline, een antihistaminicum, corticosteroïden en een 

beademingscanule moeten beschikbaar zijn. Voorafgaande behandeling met bv. een 

antihistaminicum, hydrocortison en/of paracetamol is mogelijk om milde en voorbijgaande 

effecten te vermijden. Infecties: patiënten die TNF-blokkers gebruiken zijn gevoeliger voor 

ernstige infecties. De incidentie van ernstige infecties was hoger bij patiënten ouder dan 65 jaar 

dan bij patiënten jonger dan 65 jaar. Enkele hadden een fatale afloop. Bij ouderen dient speciale 

aandacht te worden besteed aan het risico op infectie. In klinische studies worden infecties 

vaker bij pediatrische patiënten gemeld dan bij volwassen patiënten. Als zich een nieuwe 

infectie ontwikkelt tijdens behandeling dient de patiënt nauwgezet te worden gecontroleerd en 

volledige diagnostische evaluatie te ondergaan. Stop met Remicade als de patiënt een nieuwe 

ernstige infectie of sepsis ontwikkelt en start geschikte antimicrobiële of 

antischimmelbehandeling. Aangezien eliminatie van infliximab tot zes maanden kan duren, 

dient controle op infecties gedurende deze periode voortgezet te worden. Tuberculose: Vóór, 

tijdens en na behandeling met Remicade dient nauwlettend gecontroleerd te worden op TBC Als 

actieve TBC wordt vastgesteld, mag geen behandeling met Remicade worden ingesteld. Als 

latente TBC wordt vermoed, als er verscheidene of significante risicofactoren voor het 

ontwikkelen van TBC zijn of een voorgeschiedenis van latente of actieve TBC waarbij een 

adequate behandeling niet kan worden bevestigd, moeten in overleg met een arts met expertise 

op dit gebied, de voordelen en risico’s van de behandeling met Remicade zorgvuldig worden 

afgewogen. Alle patiënten dienen ook medisch advies in te winnen bij tekenen en/of symptomen 

die mogelijk op TBC wijzen tijdens of na de behandeling met Remicade. Invasieve 

schimmelinfecties: Bij met Remicade behandelde patiënten moet invasieve schimmelinfectie 

zoals aspergillose, candidiase, pneumocystose, histoplasmose, coccidioïdomycose of 

blastomycose worden vermoed als zij ernstige systemische ziekte ontwikkelen. Een arts met 

deskundigheid bij het diagnosticeren en behandelen van invasieve schimmelinfecties moet bij 

onderzoek van deze patiënten in een vroeg stadium geraadpleegd worden. Voor patiënten die 

gewoond/gereisd hebben in/naar gebieden waar invasieve schimmelinfecties voorkomen, 

moeten de voor- en nadelen van behandeling met Remicade vóór instelling van Remicade 

zorgvuldig worden afgewogen. Ziekte van Crohn met fistelvorming: Bij patiënten met ziekte van 

Crohn met fistelvorming met acute, suppuratieve fistels mag geen behandeling met Remicade 

worden ingesteld voordat een mogelijke infectiebron, voornamelijk abcessen, is uitgesloten (zie 

rubriek 4.3). Hepatitis B (HBV) reactivering: HBV reactivering kwam voor bij chronische HBVdragers 

die een TNF antagonist kregen (incl. infliximab), soms met fatale afloop. Vóór 

behandeling met Remicade moet op HBV worden getest. Indien positief wordt getest, wordt 

aanbevolen te overleggen met een arts die deskundig is in de behandeling van HBV. HBVdragers 

voor wie Remicade vereist is, moeten nauwgezet worden gevolgd. Indien HBVreactivering 

zich ontwikkelt, moet Remicade worden stopgezet. Lever- en galaandoeningen: 

Zeer zeldzame gevallen van geelzucht en niet-infectieuze hepatitis, soms met tekenen van autoimmune 

hepatitis, zijn gezien tijdens post-marketing ervaring met Remicade. Gelijktijdige 

toediening van een TNF -remmer en anakinra: Ernstige infecties en neutropenie zijn gezien 

tijdens klinische onderzoeken met gelijktijdig gebruik van anakinra en een andere TNF -remmer, 

etanercept, zonder bijkomend klinisch voordeel boven etanercept alleen. Daarom wordt 

Remicade in combinatie met anakinra niet aanbevolen. Gelijktijdige toediening van een TNF - 

remmer en abatacept: In klinische studies is gelijktijdige toediening van een TNF -remmer en 

abatacept geassocieerd met verhoogd risico op infecties incl. ernstige infecties vergeleken met 

TNF antagonist alleen, zonder verhoogd klinisch voordeel. Combinatie van Remicade met 

abatacept wordt niet aanbevolen. Wisselen tussen biologische DMARDs: Bij overstappen van 

een biologisch geneesmiddel op een ander dient gecontroleerd te worden op tekenen van 

infectie. Vaccinaties: Er zijn geen gegevens over respons op vaccinatie met levende vaccins of 

secundaire transmissie van infecties door levende vaccins bij patiënten die anti-TNF-therapie 

krijgen. Het wordt aangeraden levende vaccins niet gelijktijdig toe te dienen. Het wordt 

aanbevolen om bij pediatrische patiënten, indien mogelijk, alle vaccinaties bij te werken volgens 

de huidige vaccinatierichtlijnen alvorens met Remicade te starten. Auto-immuunprocessen: 

Relatieve TNF -deficiëntie door anti-TNF-therapie kan leiden tot het begin van een autoimmuunproces. 

Neurologische effecten: TNF-remmers incl. infliximab zijn geassocieerd met 

gevallen van nieuwe of verergerde klinische symptomen en/of radiografisch aangetoonde 

demyeliniserende aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (CZS), incl. multiple sclerose en 

demyeliniserende aandoeningen van het perifere zenuwstelsel, waaronder het syndroom van 

Guillain-Barré. Stoppen met Remicade dient te worden overwogen als deze aandoeningen zich 

ontwikkelen. Maligniteiten en lymfoproliferatieve aandoeningen: In de gecontroleerde delen 

van klinische onderzoeken met TNF-remmers werden meer maligniteiten waaronder lymfoom 

waargenomen bij de TNF-remmer-groep in vergelijking met de controlegroep. Voorzichtigheid is 

geboden bij psoriasis en een voorgeschiedenis van extensieve immunosuppressieve therapie of 

aanhoudende PUVA-behandeling. Post-marketing is zelden hepatosplenisch T-cellymfoom 

gemeld bij patiënten behandeld met TNF remmers, incl. Remicade. Maligniteiten, soms met 

fatale afloop, zijn gemeld bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen (tot 22 jaar) 

behandeld met TNF-blokkers, inclusief Remicade (start van de behandeling ≤ 18 jaar), in de 

postmarketingsituatie. Ongeveer in de helft van de gevallen ging het om een lymfoom. In de 

andere gevallen ging het om verschillende maligniteiten, waaronder zeldzame maligniteiten die 

gewoonlijk in verband worden gebracht met immunosuppressie. Een risico op de ontwikkeling 

van maligniteiten bij kinderen en adolescenten die met TNF-blokkers worden behandeld, kan 

niet worden uitgesloten. Hartfalen: Voorzichtigheid is geboden bij mild hartfalen (NYHAklasse 

I/II). Hematologische reacties: Er zijn meldingen geweest van pancytopenie, leukopenie, 

neutropenie en trombocytopenie bij patiënten die TNF-blokkers, incl. Remicade, gebruiken. 

BIJWERKINGEN: Bovensteluchtweginfectie was de meest voorkomende, in klinisch onderzoek 

gemelde bijwerking die optrad bij 25,3 % van de infliximabgroep vs. 16,5 % van de 

controlegroep. De ernstigste bijwerkingen bij gebruik van TNF-blokkers die gemeld zijn voor 

Remicade zijn HBV-reactivatie, CHF, ernstige infecties (incl. sepsis, opportunistische infecties en 

TBC), serumziekte (vertraagde overgevoeligheidsreacties), hematologische reacties, SLE/lupusachtig 

syndroom, demyeliniserende aandoeningen, lever-galaandoeningen, lymfoom, HSTCL, 

intestinaal of perianaal abces (bij de ziekte van Crohn) ernstige infusiereacties. virale infecties 

(bijv. griep, herpes), hoofdpijn, bovensteluchtweginfectie, sinusitis, abdominale pijn, 

misselijkheid, infusie gerelateerde reactie, pijn. : bacteriële infecties (bijv. sepsis, cellulitis, 

abces), neutropenie, leukopenie, anemie, lymfadenopathie, symptoom bij respiratoire allergie, 

depressie, slapeloosheid, vertigo, duizeligheid, hypesthesie, paresthesie, conjunctivitis, 

tachycardie, palpitaties, hypotensie, hypertensie, ecchymose, opvliegers, flushing, lagere 

luchtweginfectie (bijv. bronchitis, pneumonie), dyspneu, epistaxis, gastro-intestinale 

hemorragie, diarree, dyspepsie, gastro-oesofageale reflux, obstipatie, abnormale hepatische 

functie, verhoogde transaminasen, eerste symptomen of verergering van psoriasis incl. psoriasis 

pustulosa (vooral handpalmen en voetzolen), urticaria, uitslag, pruritus, hyperhidrose, droge 

huid, fungale dermatitis, eczeem, alopecia, artralgie, myalgie, rugpijn, urineweginfectie, pijn op 

de borst, vermoeidheid, koorts, reactie op de injectieplaats, koude rillingen, oedeem. 

tuberculose, schimmelinfecties (bijv. candidiasis), trombocytopenie, lymfopenie, lymfocytose, 

anafylactische reactie, lupusachtig syndroom, serumziekte of op serumziekte lijkende reactie, 

amnesie, agitatie, verwardheid, slaperigheid, nervositeit, convulsies, neuropathie, keratitis, 

periorbitaal oedeem, hordeolum, hartfalen (nieuw of verergering), aritmie, syncope, 

bradycardie, perifere ischemie, tromboflebitis, hematoom, pulmonaal oedeem, bronchospasme, 

pleuritis, pleurale effusie, intestinale perforatie, intestinale stenose, diverticulitis, pancreatitis, 

cheilitis, hepatitis, hepatocellulaire beschadiging, cholecystitis, bulleuze eruptie, 

onychomycose, seborroe, rosacea, huidpapilloom, hyperkeratose, abnormale huidpigmentatie, 

pyelonefritis, vaginitis, verstoord genezingsproces, positieve autoantistoftest. meningitis, 

opportunistische infecties (zoals invasieve schimmelinfecties [pneumocystose, histoplasmose, 

aspergillose, coccidioïdomycose, cryptococcose, blastomycose], bacteriële infecties [atypische 

mycobacteriële, listeriose, salmonellose] en virale infecties [cytomegalovirus]), parasitaire 

infecties, reactivering van hepatitis B, lymfoom, non-Hodgkinlymfoom, de ziekte van Hodgkin, 

leukemie, agranulocytose, trombotische trombocytopenische purpura, pancytopenie, 

hemolytische anemie, idiopathische trombocytopenische purpura, anafylactische shock, 

vasculitis, sarcoïd-achtige reactie, myelitis transversa, demyeliniserende aandoeningen van het 

centrale zenuwstelsel (multipele sclerose-achtige ziekte en neuritis optica), demyeliniserende 

aandoeningen van het perifere zenuwstelsel (zoals het syndroom van Guillain-Barré, chronische 

inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie en multifocale motorische neuropathie), 

endoftalmitis, cyanose, pericardeffusie, verstoorde bloedsomloop, petechie, vasospasme, 

interstitiële longziekte (inclusief snel progressieve ziekte, longfibrose en pneumonitis), autoimmune 

hepatitis, geelzucht, toxische epidermale necrolyse, syndroom van Stevens-Johnson, 

erythema multiforme, furunculose, granulomateuze laesie, abnormale complementfactor. : 

hepatosplenisch T-cellymfoom (vooral bij adolescenten en jonge volwassenen met de ziekte van 

Crohn en UC), tijdelijk minder goed zien, tijdens of binnen 2 uur na de infusie, myocardischemie/ 

myocardinfarct tijdens of binnen 2 uur na de infusie, leverfalen. FARMACOTHERAPEUTISCHE 

GROEP: TNF -remmers, ATC-code: L04AB02. REGISTRATIEHOUDER: Janssen Biologics B.V., 

Einsteinweg 101, 2333 CB Leiden, Nederland. LOKALE VERTEGENWOORDIGER: MSD BV, 

Waarderweg 39, 2031 BN, Haarlem, tel. 0800-9999000, medicalinfo.nl@merck.com 

REGISTRATIENUMMERS: EU/1/99/116/001-005. VERGOEDING: Remicade wordt onder 

bepaalde voorwaarden als add-on volledig vergoed bij de volgende indicaties: - reumatoïde 

artritis , ziekte van Crohn , colitis ulcerosa , spondylitis ankylopoetica, artritis psoriatica, 

psoriasis, visusbedreigende uveïtis, (neuro)sarcoïdose, hidradenitis suppurativa, ziekte van 

Behçet. AFLEVERSTATUS: UR. DATUM SPC: 19 maart 2012. 

Referenties 

1. Reich K et al. Br J Dermatol 2006; 154(6):1161-8 

2. Reich K et al. Lancet 2005; 366: 1367-74 

3. Rich P et al. J Am Acad Dermatol 2008; 58:224-31 

4. Rigopoulos D et al. Br. J Dermatol 2008; 159 (2): 453-456


23 

The Sixth 

Winchester-Jersey Masterclass 

in Oncoplastic Breast Surgery 

Datum: 31.10 – 01.11.2012 

Plaats: The Education Centre 

Royal Hampshire County Hospital 

Romsey Road 

Winchester 

Hampshire 

SO22 6DR, Engeland 

Tel: 01962 863535 

Informatie: Helen Gooch 

Bridge House 

Finches Lane 

Twyford 

Winchester Hants 

SO21 1QF, Engeland 

E-mail: helen.gooch@btinternet.com 

9th International Congress of the Society 

for Melanoma Research 2012 Congress 


Plaats: Hollywood, CA, USA 

Loews Hollywood Hotel 

Informatie: Prova Education 

500 Office Center Drive 

Suite 300 

Fort Washington, PA 19034 

Tel: +1 877.776.8211 

Website: www.melanomacongress.com 

6th World Meeting of Interdisciplinary 

Melanoma/Skin Cancer Centers & 8th 

EADO Congress 2012 (Melanoma 2012) 


Plaats: Barcelona, Spanje 

Congress Venue 

Hotel Fira Palace 

Av. Rius i Taulet, 1-3 

08004 Barcelona, Spanje 

Tel: +34 934 262 223 

Fax: +34 934 248 679 

Website: www.fira-palace.com 

Congress Organization 

SBC Servicios Básicos de Congresos 

Mont Roig 13, At.2ª 

08006 Barcelona, Spanje 

Tel: +34933685538 

Fax: +34 933685829 

melanoma2012@sbc-congresos.com 

Website: www.melanoma2012.com 

7th European Congress of Andrology Berlin 

(ECA) 2012 

Datum: 28.11 -01.12.2012 

Plaats: Seminaris Campus Hotel Berlin, 

Science & Conference Center 

Takustr. 39 

14195 

Berlijn, Duitsland 

Informatie: Conventus Congressmanagement 

& Marketing GmbH, Jana Radoi 

Tel: +49 3641 3116346 

Fax: +49 3641 3116241 

E-mail: jana.radoi@conventus.de 

5e Jaarsymposium Dermatologie 

12 maanden dermatologie in vogelvlucht 

Datum: 13 december 2012 van 14.00 tot 

20.15 uur 

ontvangst vanaf 13.30 uur 

Plaats: de Janskerk, te Utrecht, Nederland 

Informatie: 

Benecke 

Deelnemersadministratie 

MediArena 13 

1099 CZ Amsterdam 

Nederland 

Tel.: +31 20 715 06 39 

Fax: +31 20 691 84 46 

Website: www.continuumdermatologie.nl 

17th Ipras World Congress-Santiago 2013 

Datum: 24.02 – 01.03.2013 

Plaats: Santiago, Chile 

Gerencia de Ventas 

Congress & Conventions 

Karla Benavente Sub Gerente de Ventas 

Corporativa y Congresos 

Av. El Salto 5000, Huechuraba, Sgto., Chile 

Tel.: +56 2 470 44 73 

Website: www.espacioriesco.cl 

Espacio Riesco, Santiago 

Informatie: Mrs. Irene Katti 

Tel: +302111001783 

International Investigative Dermatology 

Datum: 08.05 – 11.05.2013 

Plaats: Edinburgh, Scotland 

Edinburgh International Conference Centre 

(EICC) 

The Exchange Edinburgh 

EH3 8EE, Scotland 

Tel: +44 131 300 3000 

E-mail: sales@eicc.co.uk 

Informatie: IID 2013 

Conference & Event Services 

4 Fitzroy Square 

London 

W1T 5HQ 

Tel: +44 20 7391 6357 

Fax: +44 20 7388 0487 

Email: iid2013@bad.org.uk 

Website: www.iid2013.org

0812REM11NL1518J0811 

Snelle en aanhoudende effectiviteit bij 

plaque psoriasis én nagelpsoriasis 2-4 

Postbus 581, 2003 PC Haarlem 

Tel: 0800 - 9999 000 

e-mail: medicalinfo.nl@merck.com 

www.msd.nl 

Voor meer productinformatie en de 

referenties zie verkorte SPC elders in dit blad. 

Remicade (infliximab) is een geregistreerd 

handelsmerk van Janssen Biologics B.V. 

Raadpleeg de volledige productinformatie 

(SPc) alvorens Remicade voor te schrijven

Uitgave 5 / 2012 Editor: dr. M.D. Njoo - Huidarts.com

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?