Download publicatie
Download publicatie
Download publicatie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Parels van GeleTTerDHeID<br />
G o e d e v o o r b e e l d e n u i t d e p r a k t i j k
Parels van GeleTTerDHeID<br />
G o e d e v o o r b e e l d e n u i t d e p r a k t i j k<br />
CInOP, ‘s Hertogenbosch<br />
samenstelling:<br />
Clémence Roosen<br />
Marianne Dijt
In Nederland kunnen alle mensen toch le-<br />
zen en schrijven? U denkt misschien dat<br />
deze vraag met ja beantwoord kan worden.<br />
Echter, anderhalf miljoen mensen hebben<br />
daar moeite mee. Een brief lezen, een werk-<br />
instructie uitvoeren of een treinkaartje ko-<br />
pen bij de automaat is voor laaggeletterden<br />
vaak een probleem.<br />
Voor henzelf, maar ook voor de samenleving<br />
en voor de economie is het van belang daar<br />
wat aan te doen. Daarom is het landelijk<br />
Aanvalsplan Laaggeletterdheid gelanceerd.<br />
Dit plan is erop gericht om tussen 2006 en<br />
2010 de laaggeletterdheid terug te dringen<br />
en bovendien nieuwe laaggeletterdheid te<br />
voorkomen. Laaggeletterdheid voorkomen<br />
we door over de hele linie, van peuterspeel-<br />
zaal tot lerarenopleiding, aandacht te beste-<br />
den aan taalontwikkeling en de kwaliteit van<br />
het taalonderwijs te verbeteren. Laaggelet-<br />
terdheid dringen we terug door ervoor te<br />
zorgen dat zoveel mogelijk laaggeletterde<br />
volwassenen (beter) leren lezen en schrij-<br />
voorwoord<br />
ven. Daarbij spelen niet alleen onderwijs-<br />
aanbieders een rol, maar ook werkgevers,<br />
overheden en toeleiders, van consultatiebu-<br />
reaus tot woningbouwverenigingen.<br />
CINOP is in opdracht van het ministerie van<br />
OCW samen met Stichting Lezen & Schrij-<br />
ven en Stichting Expertisecentrum ETV.nl<br />
hoofduitvoerder van het landelijk Aanvals-<br />
plan Laaggeletterdheid.<br />
De projecten die in dit boekje staan be-<br />
schreven, zijn ‘parels’ van voorbeelden uit<br />
de praktijk. Op concrete wijze wordt be-<br />
schreven hoe u laaggeletterdheid zou kun-<br />
nen aanpakken in, of vanuit uw eigen werk-<br />
veld, regio of organisatie.<br />
Ik wens u nieuwe ideeën toe maar bovenal<br />
ook veel leesplezier.<br />
Marli Tijssen<br />
Programmamanager<br />
Aanvalsplan Laaggeletterdheid CINOP
leZen en sCHrIJven OP De WerKvlOer<br />
• De Struisvogel P. 07<br />
• Coca Cola P. 11<br />
• Merba P. 15<br />
leZen en sCHrIJven In De vOlWassen eDUCaTIe<br />
• SRE-10 P. 21<br />
• Roma jongeren P. 25<br />
• Woningbouwcoöperatie P. 29<br />
leesBevOrDerInG<br />
• Ik ben even naar de bibliotheek P. 35<br />
• Makkelijk Lezen Plein P. 39<br />
• De Voorleesvogel P. 43<br />
InITIeel OnDerWIJs<br />
Inhoudsopgave<br />
• Levende boeken P. 49<br />
• Scoren door scholing P. 53<br />
• Taalbeleid, Mondriaan P. 57<br />
TaBOeDOOrBreKInG, WervInG en TOeleIDInG<br />
• Doe weer mee! P. 63<br />
• Lees en Schrijf! P. 67<br />
• Sita P. 71
leZen en sCHrIJven OP De WerKvlOer
steek je kop niet in het zand<br />
struisvogel maakt bedrijven bewust
Het Albeda College in Ridderkerk voert<br />
campagne om volwassenen die niet goed<br />
kunnen lezen en schrijven op te roepen<br />
naar school te gaan. Omdat de doelgroep<br />
zelf moeilijk te bereiken is, richt het Al-<br />
beda College zich op de toeleiders. Uit<br />
onderzoek blijkt dat 6% van de werken-<br />
de beroepsbevolking laaggeletterd is. Op<br />
deze doelgroep richt de campagne zich.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het Albeda College benadert toeleiders uit<br />
het beroepsleven om laaggeletterde werk-<br />
nemers door te verwijzen naar een cursus<br />
lezen en schrijven. In Rot-<br />
terdam krijgen bedrij-<br />
ven een houten<br />
kistje met een<br />
pluche struis-<br />
vogel en het<br />
boekje ‘Steek<br />
je kop niet in<br />
h e t<br />
zand voor analfabetisme’. Deze ‘struisvo-<br />
gel mailpack’ maakt werkgevers duidelijk<br />
dat laaggeletterdheid productiviteitsverlies,<br />
veiligheidsrisico’s en gebrekkige communi-<br />
catie tot gevolg kan hebben en daarnaast<br />
het probleem dat laaggeletterden minder<br />
goed in staat zijn ‘mee te groeien’ met de<br />
organisatie. Het doel van de campagne is<br />
bewustwording en overtuiging bij de werk-<br />
gever van de noodzaak iets te doen tegen<br />
dit probleem. Bovendien wordt de werkge-<br />
ver zich bewust van de signalen om laag-<br />
geletterdheid te herkennen.<br />
aanPaK<br />
De aanpak van het Albeda College bestaat<br />
uit drie belangrijke stappen. De eerste stap<br />
is de omvangrijke acquisitiestrategie met<br />
behulp van de ‘struisvogel mailpack’. Bij<br />
deze mailpack zit een ondertekende brief<br />
van het College van Bestuur van het Albeda<br />
College, waarin de ontvanger wordt uitge-<br />
nodigd om in gesprek te gaan over een mo-<br />
gelijke aanpak van laaggeletterdheid binnen
het bedrijf. De website www.struisvogel.nl,<br />
een landingspagina voor ontvangers van de<br />
mailpack, geeft de werkgever extra informa-<br />
tie over de actie. Tot slot wordt een nabel-<br />
actie gehouden. Als de organisatie geïnte-<br />
resseerd is, volgt de tweede stap, de ‘Quick<br />
Scan’ Laaggeletterdheid voor bedrijven. Het<br />
doel van de Quick Scan is snel in beeld krij-<br />
gen of er een probleem is met taal- en/of<br />
rekenvaardigheid binnen het bedrijf. Hieruit<br />
volgt een voorstel hoe de toekomstige deel-<br />
nemers snel en effectief door het Albeda<br />
College geschoold kunnen worden. De der-<br />
de stap is het onderwijsaanbod. Het Albeda<br />
College heeft een vraaggericht aanbod van<br />
cursussen en trainingen ontwikkeld, gericht<br />
op laaggeletterdheid. Permanente instroom<br />
van deelnemers is hier mogelijk.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
De eerste uitkomsten zijn meer dan positief:<br />
97% van de ontvangende werkgevers heeft<br />
de mailpack opgemerkt en reageert zeer<br />
positief. Het presentje wordt gewaardeerd<br />
en de informatie is aandachtig doorge-<br />
lezen, kortom het probleem staat op de<br />
kaart. 40% is dermate positief dat men<br />
graag aanvullende informatie ontvangt,<br />
16% is bereid tot het maken van een<br />
afspraak om de mogelijkheden verder<br />
te bespreken.<br />
TIPs<br />
Werkgevers zijn vaak over-<br />
tuigd dat de problematiek<br />
binnen hun organisatie niet<br />
speelt. Zij vertonen ‘struis-<br />
vogelgedrag’ Door een op-<br />
vallende mailactie in te zet-<br />
ten is het mogelijk gebleken<br />
de ogen van het bedrijfsleven te<br />
openen.<br />
COnTaCT<br />
Dhr. O. (Olav) Rulander<br />
Albeda College<br />
010 – 297 47 63<br />
o.rulander@albeda.nl
Taal leer je in je vak<br />
Geïntegreerde taal- en vakscholing<br />
bij Coca-Cola
1<br />
Bij Coca-Cola gaan de ontwikkelingen<br />
razendsnel; nieuwe productielijnen en<br />
logistieke processen worden steeds<br />
verder geautomatiseerd. Voor de mede-<br />
werkers logistiek en productie betekent<br />
dit onder andere, dat ze voortaan moe-<br />
ten functioneren op mbo-niveau. Mede-<br />
werkers die niet het niveau hebben om<br />
direct in te kunnen stromen in een mbo-<br />
traject op maat, doorlopen eerst een<br />
lees- en schrijfvaardigheidstraining.<br />
Vakkennis en taalvaardigheid worden<br />
daarbij geïntegreerd aangeboden.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
De door Taalvakwerk verzorgde lees- en<br />
schrijfvaardigheidstraining bereidt de me-<br />
dewerkers voor op de toekomst en creëert<br />
bij hen het besef dat leren nodig is om op<br />
het werk goed te kunnen functioneren. Ook<br />
worden de medewerkers hierdoor breder<br />
inzetbaar. Hun inspanningen worden be-<br />
loond met een mbo-diploma van Helicon<br />
Opleidingen.<br />
aanPaK<br />
Eerst een lees- & schrijfvaardigheidstraining<br />
en daarna vakmatige ontwikkeling duurt wat<br />
Coca-Cola betreft te lang. De verwachting is<br />
dat medewerkers zich sneller ontwikkelen<br />
als ze leren over hun vak en de dagelijkse<br />
praktijk en tegelijkertijd de taal-, lees- en<br />
schrijfvaardigheid verwerven die ze daar-<br />
bij nodig hebben. Daarom is gekozen voor<br />
een geïntegreerde aanpak van taal, vak en<br />
werk; de deelnemers verwerven de algeme-<br />
ne Nederlandse taal én de taal van hun vak.<br />
Het traject begint met een intake bestaande<br />
uit een taaltest, een studievaardighedentest<br />
en een gesprek om een inschatting te ma-<br />
ken van de motivatie. Deelnemers die het<br />
Nederlands nog niet goed genoeg beheer-<br />
sen, krijgen vóór het geïntegreerde traject<br />
de lees- en schrijfvaardigheid bijgespijkerd.<br />
Voorafgaand aan het trainingsblok krijgen<br />
de deelnemers een opdracht die ze uitvoe-<br />
ren op de werkvloer. Deze opdracht keert<br />
terug in de les. Door de opdrachten kijken
de medewerkers intensief naar de inhoud,<br />
moeilijke woorden en zinsconstructies. Zon-<br />
der voorbereidingsopdracht is de les minder<br />
effectief.<br />
Centraal in de les staat de praktijk. Dit be-<br />
staat uit de taal op de werkvloer, zoals me-<br />
dedelingen, opschriften, borden, breuklijs-<br />
ten, werkinstructies en dagrapporten. In de<br />
les is er voortdurend aandacht voor taal. Aan<br />
het eind van de trainingsbijeenkomst leggen<br />
de deelnemers een theorietoets af. Wanneer<br />
zij eerst voorbereidingsopdrachten doen,<br />
halen zij de toets makkelijker. Belangrijk is<br />
dat na de training de borging op de werk-<br />
vloer plaatsvindt. Om te laten zien dat de<br />
medewerker de vakinhoud beheerst, maakt<br />
hij/zij een praktijkgerichte eindopdracht.<br />
Eindopdracht, handelingenlijst en theorie-<br />
toets vormen een portfolio, die besproken<br />
wordt tijdens het eindgesprek, waarin de<br />
examinator van Helicon en de leidinggeven-<br />
de beoordelen of de deelnemer voldoet aan<br />
de van tevoren opgestelde criteria.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
De deelnemers aan de lees- en schrijfvaar-<br />
digheidstraining zijn allemaal geslaagd en<br />
ingestroomd in het geïntegreerde vaktaal-<br />
traject, waardoor nu 29 medewerkers een<br />
mbo-diploma hebben gehaald. Enkele andere<br />
medewerkers gaan door met een training die<br />
bestaat uit opdrachten op de werkvloer. Sinds<br />
de training werken de deelnemers beter sa-<br />
men, hebben ze meer zelfvertrouwen en zijn<br />
initiatiefrijker en meer betrokken. Leidingge-<br />
venden weten veel beter waar hun medewer-<br />
kers in hun ontwikkeling staan. Zij zijn beter<br />
in staat hen te begeleiden en beoordelen. Ook<br />
is er in de organisatie meer waardering en<br />
openheid voor laaggeletterden.<br />
De allochtone medewerkers die inburge-<br />
ringsplichtig waren en nu hun mbo-diploma<br />
hebben gehaald, hoeven het inburgering-<br />
examen niet meer af te leggen.<br />
1
1<br />
TIPs<br />
- Spreek de deelnemers aan op hun ei-<br />
gen verantwoordelijkheid.<br />
- Bied duidelijkheid en structuur.<br />
- Stel de eigen werkpraktijk centraal.<br />
- Laat lezen en schrijven even zwaar we-<br />
gen als vakkennis.<br />
- Zorg voor een goede samenwerking<br />
tussen trainer en leidinggevende.<br />
COnTaCT<br />
Frank van Loon<br />
Learning & Development<br />
Manager Operations<br />
Coca-Cola Enterprises Nederland B.V.<br />
Postbus 24<br />
5100 BB Dongen<br />
013-579 34 27<br />
fvanloon@ge.cokecce.com
van inpakster naar machinebediende<br />
functionele lees- en schrijftraining<br />
bij banketbakkerij Merba
16<br />
Bij banketbakkerij Merba werken veer-<br />
tien laaggeletterde Turkse vrouwen als<br />
inpakker. Robots nemen hun inpakwerk<br />
over. De werknemers moeten worden<br />
omgeschoold van inpakker tot machi-<br />
nebediener. Hiervoor moeten ze leren<br />
om een machine te bedienen, kwali-<br />
teitsformulieren in te vullen, klok te<br />
kijken, een etiket te lezen en de weeg-<br />
schaal af te lezen. Om het omscholings-<br />
traject succesvol te doorlopen, dienen<br />
de medewerkers het Nederlands goed<br />
te beheersen. Daarom volgen ze een op<br />
maat ontwikkelde taal- en lees/schrijf-<br />
training op de werkvloer.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
De lees- en schrijftraining is verzorgd door<br />
Taalvakwerk, de cursus machinebediener<br />
door het agrarisch opleidingencentrum Heli-<br />
con Opleidingen. Aansluitend op de lees- en<br />
schrijftraining ondersteunt Taalvakwerk de<br />
docent en deelnemers aan deze cursus.<br />
aanPaK<br />
De voorbereidende lees- en schrijftraining is<br />
praktijkgericht. Leidraad zijn de handelingen<br />
op de werkvloer, zoals bediening en onder-<br />
houd van de machine of het aanpakken van<br />
storingen. Elke trainingssessie omvat een<br />
mondeling gedeelte, waarin bijvoorbeeld<br />
wordt besproken waarom schoonmaken be-<br />
langrijk is, en een schriftelijk gedeelte, waar-<br />
in de medewerkers letters in bedrijfsteksten<br />
leren herkennen en naschrijven. Ook worden<br />
er in de les formulieren en andere bedrijf-<br />
steksten ingevuld, praktische vaardigheden<br />
geoefend, zoals het noteren van de tijd en<br />
de datum, of beschrijven waar onderdelen<br />
zich bevinden in de werkruimte. Behalve aan<br />
taalvaardigheid wordt ook aan rekenvaardig-<br />
heid, interculturele communicatie en de hou-<br />
ding van de deelnemers gewerkt.<br />
De verworven kennis en vaardigheden wordt<br />
direct geoefend in de praktijk. Het lesmateri-<br />
aal bestaat vrijwel geheel uit materiaal van de
werkvloer, zoals checklists, formulieren, op-<br />
schriften en nieuwsbrieven. Na de voorberei-<br />
dende training stromen de deelnemers door<br />
naar de cursus machinebediende. Het cur-<br />
susmateriaal is aangepast aan het taalniveau<br />
van de vrouwen. De vakdocent past de werk-<br />
wijze aan op taalgebruik, didactiek rond het<br />
aanleren van nieuwe woorden en toetsing. Zo<br />
neemt de vakdocent het examen niet schrif-<br />
telijk af, maar mondeling aan de machine.<br />
Gedurende de cursus machinebediener<br />
krijgt de deelnemers één uur per week on-<br />
dersteuning op het gebied van taal-, schrijf-<br />
en leesvaardigheid, zodat zij hetgeen zij<br />
moeten leren, begrijpen. De vakdocent is<br />
bij dit extra uur aanwezig, zodat hij/zij pre-<br />
cies weet waar de taalkundige knelpunten<br />
liggen. Zo kan hij/zij effectiever aan de slag<br />
met het technische deel van de cursus.<br />
Elke tien weken wordt getoetst of de deel-<br />
nemers de leerstof beheersen, elke drie<br />
maanden welk lees- en schrijfniveau zij<br />
hebben bereikt. Ook wordt er, samen met<br />
de leidinggevende en de cursisten, regelma-<br />
tig geëvalueerd.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
De helft van de voormalige inpakkers is in-<br />
middels machinebediende. Dankzij de lees-<br />
en schrijftraining kunnen nu bovendien alle<br />
werknemers lezen en schrijven. Bij twee-<br />
derde van de deelnemers is het niveau zelfs<br />
aanmerkelijk gestegen.<br />
De medewerkers zijn op het werk meer Ne-<br />
derlands gaan spreken. De communicatie<br />
met hun Nederlandstalige leidinggevenden<br />
en collega’s is sterk verbeterd. Door de trai-<br />
ning zijn de werknemers bovendien zelf-<br />
standiger en initiatiefrijker geworden: op<br />
het werk sturen ze elkaar voortaan bij. Ook<br />
is hun ambitieniveau gestegen. Eén streeft<br />
er nu bijvoorbeeld naar om bandleider te<br />
worden. Een aantal deelnemers tenslotte<br />
17
1<br />
is van een tijdelijk uitzendcontract doorge-<br />
stroomd naar vast werk bij het bedrijf. Ook<br />
in hun privéleven hebben de vrouwen pro-<br />
fijt van de training. Zo zijn ze hun kinderen<br />
voor gaan lezen, rijles gaan nemen, kijken<br />
ze voortaan naar de Nederlandse televisie,<br />
hebben ze in het Nederlands leren telefone-<br />
ren, en zijn ze nu in staat om zelf formulie-<br />
ren in te vullen bij de dokter.<br />
TIPs<br />
- Zorg voor een open en duidelijke com-<br />
municatie. Dit voorkomt strubbelingen.<br />
COnTaCT<br />
J.P. Visser<br />
Banketbakkerij Merba BV<br />
Postbus 119<br />
4900 AC Oosterhout<br />
0162-481000<br />
jvisser@merba.com
leZen en sCHrIJven In De vOlWassen eDUCaTIe<br />
1
Plan sre-10<br />
samenwerken met effect<br />
1
Om tot een wijd bereik, effectieve wer-<br />
ving en goede scholing te komen, heb-<br />
ben tien Brabantse gemeenten en ROC<br />
Eindhoven de handen ineen geslagen.<br />
Zij hebben samenwerkingsafspraken<br />
gemaakt voor de periode van 2007 tot<br />
2010, waarbij zij gebruik maken van de<br />
WEB-gelden voor de werving van laag-<br />
geletterden. Plan SRE-10 werkt vanuit<br />
het principe van de communicerende<br />
vaten; de gelden kunnen voor zowel<br />
uitvoering van educatie als voor laag-<br />
geletterdheid ingezet worden. Aan-<br />
vankelijk wordt veel geïnvesteerd in<br />
werving en toeleiding en minder in de<br />
uitvoering, om vervolgens toe te wer-<br />
ken naar een omgekeerde situatie.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
In mei 2006 is het Actieplan Alfabetisering<br />
van Nederlandssprekende laaggeletterden<br />
verschenen. Het was een plan waarmee de<br />
School voor Volwasseneneducatie beschreef<br />
hoe zij het aantal laaggeletterden deelne-<br />
mers wilde verdubbelen. Projectmatig en<br />
vraaggestuurd werken waren daarin de kern-<br />
woorden. Maar het gemeentelijk draagvlak<br />
en de financiële middelen ontbraken om de<br />
benodigde activiteiten te ontplooien op het<br />
gebied van het bereik en werving van deze<br />
doelgroep, terwijl de daadwerkelijke aan-<br />
pak betreffende laaggeletterdheid, vooral<br />
op lokaal niveau gevoerd dient te worden.<br />
Uit deze bevindingen is het projectprogram-<br />
ma van tien Brabantse gemeenten en ROC<br />
Eindhoven School voor Volwasseneneduca-<br />
tie ontstaan. Het projectprogramma getiteld<br />
Bereik, werving en scholing van Nederlands-<br />
sprekende laaggeletterden is 1 januari 2007<br />
van start gegaan. Het doel van de samen-<br />
werking is allereerst het bereik te vergroten<br />
en laaggeletterden daarbij aan te spreken op<br />
hun rol als wijkbewoner, werkende/werkzoe-<br />
kende, en ouder/opvoeder. Ten tweede wil-<br />
len de gemeenten de werving intensiveren.<br />
Ten derde is het de bedoeling de effectiviteit<br />
van de scholing te verhogen door het educa-<br />
tiepakket verder te ontwikkelen.
aanPaK<br />
De tien gemeenten en het ROC hebben sa-<br />
menwerkingsafspraken gemaakt om de ge-<br />
zamenlijke doelstellingen te bereiken. De<br />
samenwerkingsafspraken zijn:<br />
- dat voor de periode 2007-2010 de<br />
WEB-gelden, zoals die beschikbaar zijn<br />
voor Basiseducatie, niet alleen besteed<br />
kunnen worden aan de uitvoering van<br />
educatie, maar ook ingezet kunnen<br />
worden voor activiteiten op het gebied<br />
van de werving van laaggeletterden;<br />
- dat het daarmee mogelijk is om extra<br />
middelen in te zetten om deze zo moei-<br />
lijk te bereiken doelgroep te activeren<br />
tot educatie;<br />
- dat er projectmatig en vraaggestuurde<br />
activiteiten ontwikkeld kunnen wor-<br />
den, opdat in de komende drie jaar het<br />
aantal laaggeletterde deelnemers mi-<br />
nimaal verdubbeld kan worden.<br />
De stuurgroep SRE-10 komt 10-wekelijks<br />
bijeen om nieuwe en lopende projecten te<br />
bespreken. Op die manier wordt de continu-<br />
iteit van het project gewaarborgd. Dit pro-<br />
ject zal (in ieder geval) gedurende drie jaar<br />
uitgevoerd en gemonitord worden.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Plan SRE-10 is gestart in januari 2007. In de<br />
eerste periode van vier maanden is gestart<br />
met de opbouw van een lokaal netwerk.<br />
Daarnaast zijn de eerste wervingsprojecten<br />
van start gegaan. Zo organiseert ROC Eind-<br />
hoven in samenwerking met de bibliotheek<br />
te Oirschot een viertal workshops rondom<br />
taal: voorlezen, verhalen schrijven, gedich-<br />
ten maken en dialect spreken. Daarnaast<br />
wordt aangesloten bij bestaande projecten<br />
die in het kader van het Aanvalsplan Laag-<br />
geletterdheid worden georganiseerd.
TIPs<br />
Om tot een goede samenwerking te komen<br />
zijn heldere afspraken belangrijk. Om tot<br />
continuïteit van het project te komen, zorgt<br />
de stuurgroep voor een 10-wekelijks over-<br />
leg en evaluatie. Per projectdeelplan worden<br />
steeds de activiteiten en resultaten (zowel<br />
kwantitatief als kwalitatief) beschreven.<br />
COnTaCT<br />
Dhr. P. (Pol) Goethals<br />
Kenniscentrum Basiseducatie<br />
ROC Eindhoven<br />
School voor Volwasseneneducatie<br />
040 – 269 58 60<br />
Ptm.goethals@roceindhoven.nl
alfabetisering van roma-jongeren<br />
roma-jongeren aan het leren geslagen
6<br />
De gemeente Veldhoven heeft een al-<br />
fabetiseringsproject voor Roma-jonge-<br />
ren opgestart. Naar schatting 90% van<br />
de Roma is werkloos en heeft weinig<br />
onderwijs gehad. Met het leertraject<br />
wil de gemeente de zelfredzaamheid,<br />
maatschappelijke participatie en finan-<br />
ciële verzelfstandiging van de groep<br />
bevorderen, zodat deze een beter toe-<br />
komstperspectief krijgt.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het project ‘Alfabetisering van Roma-jonge-<br />
ren’ is gericht op de groep jongeren vanaf<br />
15 jaar voor wie geen passend scholings-<br />
aanbod bestaat. De jongeren hebben vaak<br />
geen basisonderwijs gevolgd of zijn na het<br />
basisonderwijs uitgestroomd. Hun kennis<br />
van het lezen en schrijven is daardoor mi-<br />
niem of ontbreekt. Het betreft veelal jon-<br />
geren tussen de 15 en 25 jaar die kinderen<br />
hebben en een uitkering genieten. Omdat<br />
deze Roma-jongeren een bijstandsuitkering<br />
krijgen, kan de gemeente hen verplichten<br />
mee te doen met het leertraject.<br />
Roma spreken Romanees, een taal die maar<br />
250 woorden kent. Voorbeeld: Een hond is<br />
een dier. Roma maken geen onderscheid in<br />
verschillende dieren. Katten, geiten en koeien<br />
zijn allemaal dieren. Dus: er loopt een man<br />
op straat met een dier. Dit verschil met de<br />
Nederlandse taal maakt het voor Roma niet<br />
eenvoudig de taal goed eigen te worden.<br />
De Roma-gemeenschap kent bovendien<br />
geen ‘leercultuur’, Roma zijn dan ook niet<br />
zelden laaggeletterd. De woordenschat die<br />
zij hebben, is beperkt en per persoon af-<br />
hankelijk. Door de taal van Roma en de be-<br />
perkte leercultuur, is het voor hen moeilijker<br />
verbanden te leggen.<br />
aanPaK<br />
Het onderwijsaanbod is flexibel opgezet. In-<br />
dien nodig wordt het onderwijs aangepast<br />
aan de specifieke eisen van de doelgroep.<br />
Het alfabetiseringsproject bestaat uit en-<br />
kele onderdelen: werving en toeleiding, het<br />
leertraject en het vasthouden van de jon-
geren. Voor de werving en toeleiding is een<br />
contactpersoon van ‘stichting Stimulans’<br />
(intermediair) ingezet in wie de gemeen-<br />
schap vertrouwen heeft. Het leertraject be-<br />
vat lessen lezen en schrijven, maar ook so-<br />
ciale vaardigheden, koken, computerlessen<br />
enzovoort. Door de jongeren te motiveren,<br />
het leren leuk te maken en een streng be-<br />
leid vanuit de gemeente te voeren, worden<br />
de jongeren ‘bij de les’ gehouden. Door<br />
aan basale vaardigheden als geletterdheid<br />
te werken en tegelijkertijd interesse voor<br />
andere zaken te wekken, wordt beoogd de<br />
lethargie en terughoudendheid om aan de<br />
samenleving mee te doen te doorbreken.<br />
Een blijvend aandachtspunt is dat spannin-<br />
gen in de gemeenschap doorwerken in het<br />
klaslokaal. De docenten besteden hier veel<br />
aandacht aan. Incidenten kunnen heel veel<br />
invloed hebben en het leerproces negatief<br />
beïnvloeden. Belangrijk is rekening te hou-<br />
den met hiërarchische verhoudingen binnen<br />
de Roma-gemeenschap.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Nagenoeg alle startende Roma (17 perso-<br />
nen) doen nog steeds mee met het leertra-<br />
ject (16 personen). Deelnemers ervaren nu<br />
dat leren best leuk kan zijn.<br />
TIPs<br />
De succesfactor van Alfabetisering Roma-<br />
jongeren is het lik-op-stuk beleid. Meteen<br />
actie ondernemen als een deelnemer ver-<br />
zuimt. Daarnaast blijkt de individuele bena-<br />
dering effectief, ieder heeft zijn/haar eigen<br />
leertraject en leerdoelen. Het modulaire<br />
en flexibele aanbod blijft een continu aan-<br />
dachtspunt: het leertraject wordt steeds op-<br />
nieuw tegen het licht gehouden en zodanig<br />
ingericht dat het zo goed mogelijk aansluit<br />
bij de behoeften en wensen van de Roma.<br />
Cruciaal is dat het traject uitgevoerd wordt<br />
door docenten die er expliciet voor kiezen<br />
om met deze groep te werken. Zij hebben<br />
inmiddels een behoorlijk vertrouwen op-<br />
gebouwd bij de deelnemers. Bovendien is<br />
er samenwerking tussen docenten en een<br />
7
pedagogisch medewerker met kennis van<br />
de doelgroep. De pedagogisch medewerker<br />
helpt de doelgroep te enthousiasmeren en<br />
stimuleren.<br />
COnTaCT<br />
Mw. I. (Ingrid) Willems<br />
Gemeente Veldhoven<br />
040 - 258 45 90<br />
Ingrid.willems@veldhoven.nl
Op les in de wijk<br />
Woningbouwcorporatie leidt huurders<br />
toe naar lees- en schrijfcursus
0<br />
In de wijk Nieuw Den Helder huren veel<br />
laaggeletterden een woning bij de wo-<br />
ningstichting. Brochures en formulie-<br />
ren aan hen uitleggen kost de mede-<br />
werkers van de woningstichting veel<br />
tijd. De woningstichting besloot er iets<br />
aan te doen: samen met het opbouw-<br />
werk leidt zij laaggeletterden toe naar<br />
een lees- en schrijfcursus in het wijk-<br />
centrum.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het wijkcentrum is laagdrempeliger en ‘vei-<br />
liger’ dan de centrale lokatie van het ROC.<br />
Daardoor trekt de cursus mensen die nor-<br />
maliter geen lees- en schrijftraining zouden<br />
volgen. Toch zijn het gewoon educatiedo-<br />
centen van ROC Kop van Noord-Holland<br />
die de cursus verzorgen. Bij het lesgeven<br />
worden zij ondersteund door een gepensi-<br />
oneerde ex-collega en door een vrijwilliger.<br />
Drie andere vrijwilligers, die zijn geworven<br />
via de Vrijwilligerscentrale, dragen zorg<br />
voor de kinderopvang. Daardoor kunnen<br />
ook moeders aan de cursus deelnemen. De<br />
cursisten leren niet alleen (beter) lezen en<br />
schrijven, maar ook luisteren, spreken, de<br />
computer gebruiken en zichzelf redden in de<br />
maatschappij. Behalve via Woningstichting<br />
Den Helder en WMD Opbouwwerk komen zij<br />
ook binnen via andere diensten in wijkcen-<br />
trum De Dintel.<br />
aanPaK<br />
Om de cursus te promoten heeft Wonings-<br />
tichting Den Helder er informatie over op-<br />
genomen in haar Woonmagazine. Ook ver-<br />
scheen er een artikel in de lokale krant, en<br />
stuurde het ROC een wervingsfolder aan<br />
huisartsen, apothekers en andere toelei-<br />
ders. Aangezien de toeleiding door meer-<br />
dere instanties geschiedt, zijn er duidelijke<br />
afspraken gemaakt over plaatsing.<br />
De instroom van deelnemers is flexibel. Tus-<br />
sen inschrijving en plaatsing zit vaak maar<br />
één dag. Na inschrijving worden de dossiers<br />
van de deelnemers bestudeerd. Levert dat<br />
onvoldoende informatie op, dan wordt een
toets afgenomen om het niveau te bepalen.<br />
Uitgangspunt van het onderwijs is de leer-<br />
vraag van de cursist: deze geeft zelf aan<br />
wat hij of zij specifiek wil leren. Op basis<br />
daarvan wordt een Globaal Persoonlijk Plan<br />
opgesteld en maatwerk geleverd. Daarbij<br />
wordt ook rekening gehouden met de leefsi-<br />
tuatie van de cursist.<br />
Bij het leren lezen en schrijven werken de<br />
cursisten vaak zelfstandig, in duo’s of in<br />
kleine groepjes. Er wordt gebruik gemaakt<br />
van computerprogramma’s, klokbladen en<br />
reclamefolders. De laatste worden vaak<br />
aangedragen door de cursisten zelf, die ook<br />
regelmatig met overheidspapieren komen.<br />
De deelnemers krijgen taallesjes, dictees<br />
en letteroefeningen, leren alfabetisch rang-<br />
schikken en ordenen, verbeteren hun hand-<br />
schrift en doen lees- en schrijfoefeningen.<br />
Alle niveaus kunnen worden bediend.<br />
In de loop van de cursus, die een jaar duurt,<br />
worden er regelmatig toetsen afgenomen.<br />
Gedurende minimaal twee, maximaal vier<br />
periodes per jaar worden er bovendien per<br />
cursist voortgangsnotities gemaakt. Voor het<br />
succes van de cursus (het aantal deelnemers<br />
overtreft al jaren het streefgetal) zijn ver-<br />
schillende verklaringen aan te dragen. Het<br />
vrijwillige karakter van de cursus is er één.<br />
Een tweede verklaring is dat de cursus zeer<br />
dichtbij huis is. Ten derde is de cursus nage-<br />
noeg gratis: de woningstichting vergoedt haar<br />
huurders wekelijks drie euro materiaalkosten,<br />
de gemeente subsidieert de overige kosten.<br />
Een vierde succesfactor is dat de cursus voor<br />
veel deelnemers een belangrijke sociale func-<br />
tie vervult. Mede daardoor zijn zij zeer gemo-<br />
tiveerd en is er nauwelijks verzuim.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
De cursisten zijn enthousiast en hun zelf-<br />
vertrouwen is toegenomen. Behalve hun<br />
lees- en schrijfvaardigheid is ook hun<br />
spreekvaardigheid verbeterd. Zo kan men<br />
met cursisten die aan het begin slechts met<br />
1
handen en voeten spraken, nu een heel ge-<br />
sprek voeren.<br />
Vanwege het hoge aantal aanmeldingen zijn<br />
er thans een toelatingsstop en een wacht-<br />
lijst. Men maakt vooral geen reclame, om-<br />
dat anders het aantal cursisten nóg groter<br />
zou worden.<br />
COnTaCT<br />
Loes Bout<br />
ROC Kop van Noord-Holland<br />
Postbus 165<br />
1780 AD Den Helder<br />
0223 - 61 12 60<br />
boutloes@hotmail.com
leesBevOrDerInG
Ben even naar de bibliotheek<br />
samenwerking Bibliotheek en MBO
6<br />
Bibliotheek Súd Fryslân steekt veel<br />
energie in de samenwerking met MBO<br />
Friesland College en basisscholen. Ver-<br />
schillende doelen met als uitgangs-<br />
punt leesbevordering liggen hieraan<br />
ten grondslag. Door de samenwerking<br />
tussen bibliotheken en MBO komen er<br />
meer jongeren in de bibliotheek. De jon-<br />
geren krijgen bovendien een positiever<br />
beeld over bibliotheken en er worden<br />
veel jonge kinderen bereikt door de<br />
activiteiten van de studenten. Studen-<br />
ten krijgen de mogelijkheid praktijk-<br />
ervaring op te doen en de bibliotheken<br />
vinden meer jongeren en kinderen in<br />
de bibliotheek. Een win-win situatie is<br />
gecreëerd.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
De bibliotheken Súd Fryslân werken samen<br />
met MBO Friesland College in Heerenveen.<br />
De studenten van het MBO voeren prak-<br />
tijkopdrachten uit in de bibliotheek. Zij<br />
voeren opdrachten uit voor bijvoorbeeld de<br />
Kinderboekenweek, de herinrichting van de<br />
bibliotheek of het jongerenpanel. Het doel<br />
van de samenwerking tussen bibliotheken en<br />
het MBO is het terugbrengen van een stukje<br />
leesplezier bij de jeugd. De bibliotheken<br />
doen dit door te wijzen op de vele mogelijk-<br />
heden van de bibliotheek voor de beroeps-<br />
praktijk. Zij laten zien dat de bibliotheek<br />
meer te bieden heeft dan boeken, denk aan<br />
cd’s, dvd’s, tijdschriften enzovoort. Bij on-<br />
derdelen die betrekking hebben op leesbe-<br />
vordering, bijvoorbeeld Kinderboekenweek,<br />
Leesprogramma, Herinrichting bibliotheek,<br />
worden studenten nauw betrokken bij de<br />
voorbereiding en uitvoering.<br />
aanPaK<br />
De bibliotheek formuleert opdrachten aan<br />
het Friesland College voor studenten van<br />
verschillende opleidingen. Bijvoorbeeld:<br />
OPDraCHT<br />
Enquête opstellen en uitvoeren onder de<br />
jeugd van 12 t/m 16 jaar, ten behoeve van
de herinrichting van de jongerenafdeling<br />
van de bibliotheek.<br />
GevraaGD<br />
Vijf studenten van het Friesland College<br />
(twee studenten van Vervoer en Logistiek,<br />
één student van XL en twee studenten van<br />
Interieur en Design).<br />
Er is een klantenpanel ingesteld om nieuwe<br />
ontwikkelingen en trends bij te houden. Zo<br />
blijft de bibliotheek inspelen op behoeften<br />
van klanten. De verruiming van activiteiten<br />
in de bibliotheken breidt zich uit naar lees-<br />
bevordering in het basisonderwijs. Jongeren<br />
blijven een bijdrage leveren aan de invulling<br />
van verschillende projecten.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Succesvoorbeeld: Tijdens de Kinderboe-<br />
kenweek 2006 hebben 160 studenten van<br />
het Friesland College deelgenomen aan dit<br />
project. Er zijn 126 groepen 1 t/m 4 op de<br />
basisscholen bereikt door promotie van de<br />
Kinderboekenweek en het Kinderboeken-<br />
weekprogramma van de bibliotheek. Bo-<br />
vendien zijn er 55 groepen 5 en 6 in de<br />
bibliotheken geweest voor een circuit. Daar-<br />
naast heeft de bibliotheek de opening en de<br />
aankleding van de Kinderboekenweek uit<br />
handen gegeven aan de studenten van het<br />
Friesland College. Door deze samenwerking<br />
zijn er tijdens deze 10 dagen in totaal 6143<br />
kinderen (4 t/m 12 jaar) bereikt. Zowel het<br />
Friesland College als de bibliotheek heeft<br />
veel baat bij deze samenwerking! De bibli-<br />
otheken in Súd Fryslân krijgen door deze<br />
samenwerking veel jongeren over de vloer,<br />
terwijl het bezoek van deze doelgroep de<br />
laatste jaren flink aan het afnemen is.<br />
Daarbij krijgen de jongeren door deze acti-<br />
viteiten een positiever beeld over het imago<br />
van de bibliotheek.<br />
TIPs<br />
Door nauw contact met scholen in de omge-<br />
ving te onderhouden, kunnen mooie samen-<br />
7
werkingsverbanden ontstaan. Dat kan met<br />
het MBO zijn, maar ook contacten met ba-<br />
sisscholen zijn belangrijk. Studenten voeren<br />
in hun opleiding steeds meer opdrachten en<br />
stages uit in de praktijk. De bibliotheek kan<br />
hier zijn voordeel mee doen.<br />
Het initiatief kan uiteraard ook liggen bij de<br />
MBO-opleidingen.<br />
COnTaCT<br />
Mw. W. (Wiesje) Eppinga<br />
Bibliotheek Heerenveen<br />
0513 – 62 66 75<br />
weppinga@obheerenveen.nl
Makkelijk lezen Plein<br />
Plezier in lezen draait<br />
niet om leeftijd of niveau
0<br />
Een Makkelijk Lezen Plein is een plek<br />
in de openbare bibliotheek die speciaal<br />
is gericht op kinderen die leesproble-<br />
men ervaren door dyslexie, concentra-<br />
tieproblemen en/of taalachterstanden.<br />
Het ‘plein’ is aantrekkelijk ingericht<br />
en de media staan gepresenteerd rond<br />
aansprekende thema’s. Thema’s die<br />
aansluiten bij de belevingswereld en<br />
interesse van een kind.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het Makkelijk Lezen Plein in de stadsbibli-<br />
otheek van Haarlem is een plek die speci-<br />
aal is ingericht voor kinderen die leespro-<br />
blemen ervaren. De collectie op het plein is<br />
speciaal voor deze doelgroep geselecteerd:<br />
toegankelijke boeken, verfilmde boeken,<br />
luisterboeken, internet en informatieve me-<br />
dia. Naast de kinderen vallen ook ouders en<br />
leerkrachten onder de doelgroep. Daarom<br />
is advies en informatie op het plein te vin-<br />
den over bruikbare media, hulpmiddelen<br />
en methodes van aanpak rond plezier in le-<br />
zen. Tot slot worden voor hen bijeenkom-<br />
sten georganiseerd. De bibliotheek is met<br />
het Makkelijk Lezen Plein afgestapt van de<br />
indeling naar leeftijd en leesniveau. Kinde-<br />
ren met leesproblemen ervoeren deze aan-<br />
bodgerichte werkwijze als ontoegankelijk<br />
en konden niet vinden wat ze wilden. Een<br />
voorbeeld: boeken worden op het Makkelijk<br />
Lezen Plein met de cover naar voren gepre-<br />
senteerd. Met de nieuwe indeling wil de bi-<br />
bliotheek aanzetten tot meer lezen en meer<br />
informatieverwerking door kinderen.<br />
Het Makkelijk Lezen Plein is bovendien méér<br />
dan een fysieke plek, ook de rol van de bi-<br />
bliothecaris is duidelijk gedefinieerd, opdat<br />
kinderen daadwerkelijk geholpen worden.<br />
aanPaK<br />
In Haarlem is door middel van ervaringson-<br />
derzoek geëxperimenteerd met de plaatsing<br />
van een Makkelijk Lezen Plein. Belangrijke<br />
instrumenten hierbij zijn overtuigingskracht,<br />
ervaringsgegevens en kennisdeling. Om tot
een mooi concept te komen, is samenge-<br />
werkt door regionale en landelijke onder-<br />
wijsbegeleidingsdiensten (CPS), ouder-<br />
vereniging Balans, Provinciale Bibliotheek<br />
Centrale (ProBiblio) en onderwijsgevenden<br />
waaronder intern begeleiders.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Stadsbibliotheek Haarlem heeft de uitleen-<br />
cijfers zien groeien. De kinderen lezen met<br />
plezier en ook de ouders oefenen het lezen<br />
met hun kinderen met meer enthousiasme.<br />
Omdat het concept Makkelijk Lezen Plein is<br />
gestart in een stadsbibliotheek, die steeds<br />
heeft ingezet op het doorgeven van de ex-<br />
pertise, is het concept verspreid. Dankzij de<br />
website www.makkelijklezenplein.nl, studie-<br />
dagen en vakbladen en de drive en overtui-<br />
gingskracht van de medewerkers van biblio-<br />
theek Haarlem, zijn er in vijf jaar tijd al 103<br />
andere Makkelijk Lezen Pleinen geopend.<br />
TIPs<br />
Veel bibliotheken hebben het voorbeeld<br />
van stadsbibliotheek Haarlem al opgevolgd.<br />
Daarmee heeft stadsbibliotheek Haarlem al<br />
veel ervaring met het overdragen van het<br />
concept dat zij ontwikkeld hebben. Plannen<br />
van aanpak, communicatieplan, folders en-<br />
zovoort zijn te downloaden via de website<br />
van ProBiblio: www.probiblio.nl.<br />
COnTaCT<br />
Mw. N. (Nanda) Geuzebroek<br />
Stadsbibliotheek Haarlem<br />
023 – 511 53 00<br />
n.geuzebroek@haarlem.nl<br />
1
De vogel leest je voor<br />
Multimediaal voorleesprogramma<br />
voor kinderen van 0 tot 6 jaar
Eén van de beste manieren om laaggelet-<br />
terdheid te voorkómen is ervoor te zor-<br />
gen dat kinderen (en hun ouders) plezier<br />
krijgen in lezen. Dit kun je bereiken met<br />
‘De Voorleesvogel’, een multimediaal<br />
voorleesprogramma voor kinderen van 0<br />
tot 6 jaar, hun ouders en professionals.<br />
Met het programma, dat is ontwikkeld<br />
door Stichting Lezen en de bibliotheken<br />
van de vier grote steden, verbeteren ou-<br />
ders en kinderen samen spelenderwijs<br />
hun taal- en leesvaardigheid. Bibliotheek<br />
Rotterdam en ROC Zadkine hebben aan<br />
het programma twee lesmodules voor<br />
het volwassenenonderwijs toegevoegd.<br />
Met de ene module leren anderstaligen<br />
Nederlands, met de andere leren Neder-<br />
landstaligen lezen en schrijven.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
De beide lesmodules zijn vooral geschikt<br />
voor de trajecten opvoeders, voorschool en<br />
brede school. Zij richten zich op deelnemers<br />
aan lees- en schrijfvaardigheidscursussen en<br />
aan cursussen Nederlands voor anderstali-<br />
gen, maar ook op bibliotheekmedewerkers<br />
en docenten. In Rotterdam kunnen docenten<br />
volwassenenonderwijs die van de lesmodules<br />
gebruik maken, namelijk bij de bibliotheek<br />
terecht voor een aantal bij de lesmodules<br />
behorende activiteiten. Deze activiteiten zijn<br />
opgenomen in het reguliere educatieve pro-<br />
gramma van Bibliotheek Rotterdam.<br />
aanPaK<br />
Het voorleesprogramma omvat enerzijds<br />
een website en anderzijds een film. De<br />
website (www.voorleesvogel.nl) richt zich<br />
op professionals in consultatiebureaus, pe<br />
uterspeelzalen,kinderdagverblijven, voor-<br />
schoolse opvang, brede scholen, basison-<br />
derwijs, bibliotheken en instellingen voor<br />
volwasseneneducatie en inburgering. Zij<br />
vinden op de website informatie over ver-<br />
schillende programma’s op het gebied van<br />
voor- en vroegschoolse educatie. Voor me-<br />
dewerkers van bibliotheken en van voor- en<br />
vroegschoolse instellingen zijn er tevens
handleidingen voor het samenstellen en<br />
gebruiken van een collectie die ouders sti-<br />
muleert om voor te lezen. Ook hebben me-<br />
dewerkers voor een bepaalde periode de<br />
beschikking over boeken en materialen om<br />
interactief voor te lezen. In samenwerking<br />
met de bibliotheek kunnen zij het gebruik<br />
van de collectie combineren met workshops<br />
voor professionals, ouderbijeenkomsten<br />
over voorlezen en kennismakingsbezoeken<br />
aan de bibliotheek.<br />
Docenten volwasseneneducatie en biblio-<br />
theekmedewerkers kunnen op de website<br />
terecht voor de lesmodules lees-/schrijf-<br />
vaardigheid en Nederlands voor anderstali-<br />
gen. Het tweede element van het voorlees-<br />
programma is, zoals gezegd, een film. Deze<br />
film, die eveneens ‘De Voorleesvogel’ heet,<br />
beoogt ouders en opvoeders te informeren<br />
over voorlezen. De film laat onder andere<br />
zien waarom voorlezen belangrijk is, wie er<br />
allemaal kunnen voorlezen en wat goede<br />
momenten zijn om voor te lezen. De film<br />
speelt een prominente rol in de lesmodu-<br />
les voor lees-/schrijfvaardigheid en Neder-<br />
lands voor anderstaligen. De lessen in deze<br />
modules zijn namelijk opgebouwd aan de<br />
hand van de verschillende afleveringen van<br />
de film, die wordt uitgezonden door de edu-<br />
catieve regionale omroep van Stichting Ex-<br />
pertisecentrum ETV.nl (zie www.etv.nl). De<br />
film is daarnaast ook als dvd verkrijgbaar,<br />
bij NBD/Biblion. Dankzij de dvd kan de film<br />
gebruikt worden tijdens ouderbijeenkom-<br />
sten in voorschoolse instellingen, consulta-<br />
tiebureaus en basisscholen. De afleveringen<br />
van de film zijn kort. Daardoor is de film<br />
geschikt als aanvulling van presentaties.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
In Rotterdam maakt De Voorleesvogel deel<br />
uit van het reguliere educatieve programma<br />
en is in 2006-2007 aangeboden aan 324<br />
voorschoolse instellingen, 274 basisscholen<br />
en 72 instellingen voor volwasseneneducatie<br />
en inburgering. Behalve in de regio’s Rotter-<br />
dam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht lijkt
6<br />
het programma zich thans ook te versprei-<br />
den in andere delen van het land. Voor de<br />
lesmodules uit Rotterdam bestaat veel be-<br />
langstelling bij ROC’s en andere instellingen<br />
voor volwassenenonderwijs.<br />
TIPs<br />
Geef het stimuleren van voorlezen een<br />
plaats in trajecten voor opvoeders en kop-<br />
pel zo leesbevordering aan het werven van<br />
cursisten. Voor veel laaggeletterden is de<br />
wens om hun (klein)kinderen voor te kun-<br />
nen lezen, namelijk een drijfveer om zich in<br />
te schrijven voor een lees- en schrijfcursus.<br />
COnTaCT<br />
Judith Pietersma,<br />
medewerker Ontwikkeling & Advies<br />
Bibliotheek Rotterdam<br />
Hoogstraat 110<br />
3011 PV Rotterdam<br />
010-28 16 240<br />
educatie@bibliotheek.rotterdam.nl
InITIeel OnDerWIJs<br />
7
levende boeken<br />
luister,<br />
lees en doe mee met dit verhaal
0<br />
Levende Boeken zijn geanimeerde<br />
prentenboeken via het internet. Kin-<br />
deren bekijken de verhalen op de com-<br />
puter, via www.levendeboeken.nl. De<br />
kinderen worden geboeid door de be-<br />
wegende beelden, ingesproken stem-<br />
men en geluidseffecten. Af en toe wordt<br />
het verhaal onderbroken met een vraag<br />
om de woordenschat en het verhaalbe-<br />
grip te testen. Zo worden leesplezier en<br />
taalontwikkeling op speelse wijze met<br />
elkaar verbonden.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het doel van Levende Boeken is om de woor-<br />
denschatontwikkeling en het verhaalbegrip<br />
bij kinderen van 5-7 jaar te stimuleren en<br />
kinderen enthousiast te maken voor pren-<br />
tenboeken. De Levende Boeken worden ge-<br />
bruikt in combinatie met het ‘echte’ prenten-<br />
boek. Het voordeel van de Levende Boeken<br />
is de interactie die kan plaatsvinden. Op de<br />
computer beantwoorden de kinderen vragen<br />
door op een afbeelding te klikken, waarna<br />
het echte verhaal verder gaat. De kinderen<br />
vinden de Levende Boeken fantastisch en de<br />
leerkrachten merken dat hun woordenschat<br />
en verhaalbegrip inderdaad vooruit gaan.<br />
Leerkrachten kunnen kinderen individueel<br />
laten spelen met Levende Boeken. Herha-<br />
ling is belangrijk voor taalzwakke kinderen<br />
en dit kan met Levende Boeken op maat<br />
worden aangeboden. Uiteindelijk is het de<br />
bedoeling dat er op school, in de bibliotheek<br />
en thuis gewerkt wordt met de Levende<br />
Boeken, zodat de verschillende educatieve<br />
omgevingen elkaar versterken.<br />
aanPaK<br />
Om de Levende Boeken te ontwikkelen is<br />
samengewerkt door vele partijen:<br />
Molendrift (pedagogische inhoud), Ordina<br />
(ICT), Het Woeste Woud (animatie),<br />
Universiteit Leiden (onderzoek), Sardes<br />
(onderzoek), KRO (televisie-uitzendingen)<br />
Stichting Lezen (promotie).<br />
Door deze samenwerking is het mogelijk<br />
geweest naast enthousiasmerende prenten-
oeken ook een goede pedagogische inhoud<br />
te geven aan Levende Boeken. Dankzij de<br />
samenwerking met Sardes en de Universi-<br />
teit Leiden is het mogelijk gemaakt de me-<br />
thode bij te stellen en zo goed mogelijk te<br />
laten aansluiten op de doelgroep. Tevens is<br />
ingezet op promotie en bekendheid in sa-<br />
menwerking met KRO en Stichting Lezen.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Als een kind een vraag in het Levende Boek<br />
onjuist beantwoordt, helpen de figuurtjes<br />
Joris en Jep hem het juiste antwoord te ge-<br />
ven. Het kind bouwt zo (taal)kennis en zelf-<br />
vertrouwen op. Ook uit onderzoek blijkt dat<br />
geanimeerde prentenboeken een effectief<br />
middel zijn voor woordenschatstimulering .<br />
TIPs<br />
Uit een goede samenwerking tussen ver-<br />
schillende partijen met elk hun eigen exper-<br />
tise kunnen mooie producten ontstaan. Het<br />
contact met proefscholen en ontwikkelaars<br />
heeft geholpen technische hobbels weg te<br />
werken. Ook heeft onderzoek tot nieuwe<br />
inzichten geleid. Levende Boeken heeft op<br />
vier pilotlocaties met testversies gewerkt.<br />
Deskundigen van de Universiteit Leiden en<br />
Sardes hebben adviezen gegeven voor de<br />
juiste formulering van de juiste vragen en<br />
de juiste feedback.<br />
COnTaCT<br />
Mw. E. (Ellen) Loykens<br />
Molendrift<br />
050 – 318 51 42<br />
e.loykens@molendrift.nl<br />
1
scoren door scholing<br />
fC Twente ondersteunt risicojongeren<br />
bij beroepskeuze
Sommige jongeren weten niet precies<br />
wat ze willen, en haken mede daar-<br />
door af van school, met het risico dat<br />
ze werkloos worden. Erachter komen<br />
wat je wilt, wordt echter makkelijker<br />
als je daarbij wat hulp kunt krijgen. Ze-<br />
ker als die hulp komt van een professi-<br />
onele voetbalclub als FC Twente. Deze<br />
club werkt samen met het ROC van<br />
Twente om jongeren te helpen met hun<br />
beroepskeuze. FC Twente stelt hiervoor<br />
zijn oefenaccommodatie in Hengelo be-<br />
schikbaar en laat deelnemers meepro-<br />
fiteren van de mogelijkheden die een<br />
groot voetbalbedrijf heeft.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het programma ‘Scoren door Scholing’ be-<br />
gint met het afnemen van een aantal tes-<br />
ten en onderzoeken om duidelijk te krijgen<br />
waar de interesse van een deelnemer ligt.<br />
Na de toetsen krijgt de deelnemer de gele-<br />
genheid om de gekozen beroepsrichting(en)<br />
in de praktijk uit te proberen. Het uitpro-<br />
beren gebeurt door stage te lopen bij FC<br />
Twente zelf of bij een bedrijf dat lid is van<br />
een van de businessclubs van deze voetbal-<br />
club. Door de uitstraling van FC Twente en<br />
doordat er zoveel bedrijven lid zijn van de<br />
businessclubs, is het mogelijk om in korte<br />
tijd voor iedereen stageplaatsen te vinden.<br />
Een stage duurt drie weken en kan plaats-<br />
vinden in allerlei beroepsrichtingen, zoals<br />
horeca, beveiliging, administratie, techniek,<br />
groenvoorziening en detailhandel. Door de<br />
twee stages van elk drie weken en de inten-<br />
sieve begeleiding gedurende het in totaal<br />
tien weken durende programma krijgen de<br />
deelnemers stap voor stap een helder beeld<br />
van wie ze zijn, wat ze kunnen en hoe ze<br />
zich verder willen ontwikkelen: via een (an-<br />
dere) opleiding of via werk.<br />
aanPaK<br />
Het gaat erom dat de deelnemers aan den<br />
lijve ondervinden of het door hen gekozen<br />
beroep c.q. de stage ook datgene is wat<br />
ze ervan verwachten, en of het aansluit bij
hun capaciteiten. Daarom houden ze een<br />
interview met een beroepsbeoefenaar en<br />
lopen ze twee snuffelstages met wekelijkse<br />
terugkomdag. Aan de hand van een stage-<br />
werkboek met gerichte opdrachten worden<br />
de stages uitgediept. Tussen beide stages<br />
is er een terugkomweek, waarin de eerste<br />
stage wordt uitgewerkt en de tweede stage<br />
voorbereid. Bij de voorbereiding horen ook<br />
gesprekstechnieken, die worden geoefend<br />
door middel van rollenspelen, en is ook inbe-<br />
grepen dat de deelnemer sollicitatiegesprek-<br />
ken oefent en een CV leert maken. Na de<br />
tweede stage volgt een eindweek, waarin de<br />
deelnemer zijn definitieve beroeps- of op-<br />
leidingskeuze maakt. De laatste tijd worden<br />
deelnemers ook verwezen ‘ter diagnosestel-<br />
ling’. ‘Scoren door Scholing’ kijkt in dit geval<br />
wat er precies aan de hand is met de deel-<br />
nemer en wat een goed behandelplan zou<br />
kan zijn. Doordat er in de cursus veel aan-<br />
dacht wordt besteed aan (het trainen van)<br />
sociale vaardigheden, worden de antwoor-<br />
den op deze beide vragen in de loop van de<br />
cursus snel duidelijk. Na enkele cursusweken<br />
is de problematiek en de hulpvraag van de<br />
individuele deelnemer duidelijk. Op grond<br />
daarvan wordt voor ieder individu een tra-<br />
ject vastgesteld. Zo’n individueel traject kan<br />
bijvoorbeeld zijn dat er geen volledige maar<br />
een gedeeltelijke stage wordt gelopen, die<br />
dan wordt gecombineerd met hulpverlening<br />
of therapie. Aan jongeren die op een hoger<br />
niveau functioneren worden andere, hogere<br />
eisen gesteld. Het traject wordt afgesloten<br />
met een eindpresentatie en met een rappor-<br />
tage, waaruit blijkt waarom de deelnemer is<br />
gestart bij ‘Scoren door Scholing’, wat hij of<br />
zij heeft gedaan en wat het vervolgtraject is.<br />
Dit vervolgtraject wordt door ‘Scoren door<br />
Scholing’ zoveel mogelijk snel in gang gezet.<br />
Degenen die het programma succesvol heb-<br />
ben doorlopen ontvangen een certificaat.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
In het eerste jaar is 67 % van de deelnemers<br />
uitgestroomd naar het ROC, 6 % naar werk,<br />
en 12 % naar een alternatief traject. Het to-
6<br />
tale rendement komt daarmee op 85 %. Het<br />
project genereerde bovendien veel goodwill<br />
bij betrokken partijen, zoals de provincie,<br />
de gemeenten in de regio, FC Twente en zijn<br />
toeleveringsbedrijven, vmbo-scholen en het<br />
ROC. Het project kreeg veel aandacht in de<br />
media.<br />
TIPs<br />
- Maak gebruik van de belevingswereld<br />
(bijvoorbeeld voetbal) van jongeren.<br />
- Appelleer aan de maatschappelijke ver-<br />
antwoordelijkheid van de voetbalclub,<br />
bedrijven en andere organisaties.<br />
- Werk samen met vmbo-scholen en bij-<br />
voorbeeld het servicebureau van het<br />
ROC om cursisten toe te leiden.<br />
COnTaCT<br />
Edwin Kamp<br />
ROC van Twente<br />
Traject- & adviesbureau<br />
Lokatie AKA Enschede<br />
Schuttersveld 17<br />
7514 AC Enschede<br />
tel. 053 – 48 03 170 / 06 46 70 58 05<br />
ekamp@rocvantwente.nl
De ijssalon van a tot Z<br />
Taalbeleid<br />
bij de Mondriaan onderwijsgroep<br />
7
Veel MBO-leerlingen hebben moeite<br />
om het taalgebruik op school, op hun<br />
stageplek of op de werkvloer te begrij-<br />
pen. Uit onderzoek van CINOP blijkt<br />
dat zij het lesmateriaal, toetsopgaven<br />
of de uitleg van de docent vaak niet be-<br />
grijpen. Om dat te veranderen voeren<br />
steeds meer ROC’s een taalbeleid. De<br />
Mondriaan onderwijsgroep, een ROC in<br />
Den Haag en omstreken, is één van de<br />
scholen die hierin het voortouw neemt.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Taalbeleid is een samenhangend pakket van<br />
maatregelen waarmee een school twee din-<br />
gen wil bereiken. Ten eerste dat het taal-<br />
gebruik in de les, de toetsen en het onder-<br />
wijsmateriaal toegankelijker wordt voor de<br />
leerlingen. Van docenten vergt dit bijvoor-<br />
beeld dat ze niet te moeilijke woorden ge-<br />
bruiken, niet te ingewikkelde zinnen maken,<br />
en hun uitleg verduidelijken met illustraties.<br />
Het tweede doel van taalbeleid is dat de<br />
school zich inzet om de taalvaardigheid van<br />
de leerlingen zelf te vergroten; bijvoorbeeld<br />
door ervoor te zorgen dat niet alleen taal-<br />
maar ook vakdocenten bewust werken aan<br />
het stimuleren van de ontwikkeling van de<br />
taalvaardigheid van hun leerlingen, en de<br />
taalvaardigheid meenemen in praktijkop-<br />
drachten en toetsen. De Mondriaan onder-<br />
wijsgroep vindt taalbeleid erg belangrijk.<br />
Om te verzekeren dat het taalbeleid door<br />
héél de organisatie wordt gedragen, stuurt<br />
de Mondriaan onderwijsgroep het centraal<br />
aan.<br />
aanPaK<br />
De centrale aansturing geschiedt door drie<br />
beleidsmedewerkers. Zij adviseren het Col-<br />
lege van Bestuur en faciliteren de directies<br />
van de verschillende domeinen, zoals het<br />
domein Mens & Maatschappij. Er is voor heel<br />
het ROC een visie op taalbeleid ontwikkeld.<br />
Op basis van deze visie hebben de beleids-<br />
medewerkers een lijst met standaarden en<br />
indicatoren aangelegd, die de domeindirec-<br />
ties richting geeft bij het invoeren van het
taalbeleid. Ook zijn er instrumenten ontwik-<br />
keld om de taalvaardigheid van nieuwe leer-<br />
lingen te meten, en checklists geproduceerd<br />
waarmee docenten hun lesmateriaal en<br />
toetsen kunnen screenen. In het Landelijk<br />
Platform Taalbeleid worden kennis en erva-<br />
ringen uitgewisseld met andere ROC’s.<br />
Het taalbeleid van de domeindirecties wordt<br />
verder vormgegeven door taalbeleidscoör-<br />
dinatoren. Zij stimuleren de ontwikkelingen<br />
binnen hun domein, en vertalen die naar<br />
de opleidingen, bijvoorbeeld door vragen te<br />
stellen als: welke taaleisen stellen deze ont-<br />
wikkelingen aan de toekomstige beroepsbe-<br />
oefenaren? Welke taaltaken moeten leerlin-<br />
gen daarvoor kunnen vervullen? Hoe meet<br />
je of ze dat ook daadwerkelijk kunnen? Wat<br />
vergt het van de docenten? En hoe organi-<br />
seer je het?<br />
Het stimuleren van taalbeleid op het ni-<br />
veau van de opleidingen, zoals de opleiding<br />
Schoonheidsverzorging, is in handen van<br />
de taalcoaches. Zij verzorgen bijvoorbeeld<br />
workshops voor docenten om die bewust te<br />
maken van de problematiek. Ze begeleiden<br />
docententeams, of bezoeken leraren in de<br />
klas en geven hun dan didactische handrei-<br />
kingen. Ook ontwikkelen zij soms (instru-<br />
menten voor) taal in het nieuwe curriculum.<br />
Zowel de taalcoaches als de taalbeleidsco-<br />
ordinatoren volgen een training bij CINOP.<br />
Een belangrijk hulpmiddel in het taalbeleid<br />
zijn de taalprofielen. Een taalprofiel is een<br />
overzicht van de taalvaardigheid die nodig<br />
is om een bepaald beroep uit te kunnen oe-<br />
fenen. Zo kan men aan het taalprofiel ‘fast-<br />
foodmedewerker’ zien op welk niveau een<br />
verkoper in bijvoorbeeld een ijssalon moet<br />
kunnen luisteren, lezen, spreken, schrijven<br />
en gesprekken voeren. Bij ‘lezen’ gaat het,<br />
in het geval van de ijscoman, vooral om<br />
het lezen van instructies, zoals veiligheids-<br />
instructies, de huisregels van het bedrijf,<br />
voorschriften omtrent de bereidingswijze<br />
van producten en richtlijnen ten aanzien van
60<br />
de hygiëne. Bij de vaardigheid ‘gesprekken<br />
voeren’ gaat het erom dat de verkoper een<br />
telefoongesprek kan voeren met een klant.<br />
Al deze deelvaardigheden, die een ijssalon-<br />
medewerker van A tot Z dient te beheersen,<br />
worden in het taalprofiel beschreven in ter-<br />
men van functionele taaltaken.<br />
Hoe komt nu een taalprofiel tot stand? Eerst<br />
wordt op basis van het kwalificatiedossier,<br />
dat in meer algemene termen aangeeft welke<br />
competenties iemand voor een beroep nodig<br />
heeft, een analyse gemaakt van de taalta-<br />
ken in de beroepscontext. Aan de hand van<br />
deze analyse worden interviews afgenomen<br />
in stagebedrijven om te achterhalen welke<br />
taaltaken er voorkomen en met welke fre-<br />
quentie. Daarna vraagt men naar knelpunten<br />
bij stagiaires en naar specifieke aandachts-<br />
punten voor de opleiding. Dit gebeurt aan<br />
de hand van een vraagprocedure. Na de in-<br />
terviews wordt het taalprofiel opgesteld, dat<br />
docenten een concreet handvat biedt.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Dankzij het taalbeleid krijgt taalvaardigheid<br />
een duidelijke plaats in het competentiege-<br />
richt onderwijs. De taalprofielen verschaffen<br />
taal- en vakdocenten een gemeenschappe-<br />
lijke terminologie. Daardoor gaan zij met<br />
elkaar het gesprek aan over lesmateriaal,<br />
didactiek en de wijze van toetsen en exa-<br />
mineren. Aldus verbeteren zij samen hun<br />
onderwijs.<br />
COnTaCT<br />
Meer informatie vindt u op de website<br />
van de Mondriaan onderwijsgroep:<br />
www.mon3aan.nl
TaBOeDOOrBreKInG, WervInG en TOeleIDInG<br />
61
6<br />
Doe weer mee! is een uitgebreide regi-<br />
onale wervingscampagne voor het te-<br />
rugdringen van laaggeletterdheid onder<br />
autochtone Nederlanders in de regio<br />
Haaglanden. Het doel van de campagne<br />
is laaggeletterden toe te leiden naar<br />
een cursus lezen, schrijven en/of reke-<br />
nen. Daarnaast is het doel bewustzijn<br />
bij de toeleiders te scheppen. Zij spelen<br />
een belangrijke rol bij het motiveren en<br />
bieden van steun aan laaggeletterden.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het project Doe weer mee! richt zich op twee<br />
doelgroepen, namelijk autochtone laaggelet-<br />
terden en toeleiders. Het doel is laaggeletter-<br />
de autochtone inwoners van de regio Haag-<br />
landen de moed te doen verzamelen om weer<br />
naar school te gaan. Om deze doelgroep te<br />
bereiken is het belangrijk dat toeleiders zich<br />
bewust zijn van signalen over laaggeletterd-<br />
heid. Zij moeten weten hoe zij laaggelet-<br />
terden kunnen stimuleren en motiveren om<br />
een cursus lezen, schrijven en/of rekenen te<br />
gaan volgen. De doelgroep toeleiders om-<br />
vat onder meer persoonlijke bekenden (fa-<br />
milie, vrienden, kennissen, collega’s, buren)<br />
en professioneel betrokkenen (huisartsen,<br />
verpleegkundigen, werkgevers, onderwijzers<br />
van kinderen, medewerkers van sociale dien-<br />
sten van gemeenten). Tot slot richt Doe weer<br />
mee! zich op groepen die mede de randvoor-<br />
waarden bepalen voor de aanpak van laag-<br />
geletterdheid. Bijvoorbeeld politieke partijen,<br />
gemeentelijke- en provinciale bestuurders,<br />
bibliotheken, ROC’s en redacties van media.<br />
Met behulp van regionale wervingsspots,<br />
folders en de alfabetiseringstram, wordt de<br />
hele regio betrokken. Dankzij opvallende ac-<br />
tiviteiten trekt Doe weer mee! de aandacht.<br />
Zo doopte toenmalig staatssecretaris van on-<br />
derwijs Bruno Bruins de Alfabetiseringstram<br />
op 20 november 2006. Verder worden am-<br />
bassadeurs ingezet op radio en televisie om<br />
laaggeletterden te bereiken. Al met al is Doe<br />
weer mee! een zeer breed opgezette cam-<br />
pagne, waarbij veel verschillende partijen
worden ingezet om laaggeletterdheid in de<br />
regio Haaglanden te bestrijden.<br />
aanPaK<br />
In de regio Haaglanden ontstond het plan<br />
om samen met de provincie het maatschap-<br />
pelijk probleem van laaggeletterdheid onder<br />
autochtonen uit taboesferen te halen en ver-<br />
volgens op de Regionale Agenda Samenle-<br />
ving te zetten. Financiering van de vereiste<br />
‘lange adem-aanpak’ werd zo bereikt.<br />
Doe weer mee! startte in 2004 en kreeg in<br />
2005 de aanmoedigingsprijs van het minis-<br />
terie van OC&W. Vanaf 2006 is Doe weer<br />
mee! een onderdeel van de Regionale Agen-<br />
da Samenleving Haaglanden 2006 – 2008.<br />
Deze regionale agenda is een afsprakenka-<br />
der tussen de provincie, de negen gemeen-<br />
ten en het Stadsgewest Haaglanden over de<br />
aanpak van maatschappelijke problemen.<br />
Doe weer mee! ontwikkelde een groot aantal<br />
nieuwe materialen voor de benadering van<br />
doelgroepen. Er ontstond een wervingsspot<br />
via TV West en folders die wijd verspreid<br />
worden. Voor toeleiders is een herkennings-<br />
wijzer gemaakt met tips voor het herkennen<br />
van signalen van laaggeletterdheid. Hierbij<br />
hoort ook een gespreksleidraad.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Het aantal autochtone cursisten dat een cur-<br />
sus lezen, schrijven en/of rekenenen volgt<br />
steeg met ruim 20% sinds de start van de<br />
wervingscampagne in 2004. Het voorbeeld<br />
van de Belangengroep Analfabete Neder-<br />
landers (BAN) heeft er toe geleid dat meer<br />
nieuwe cursisten bereid zijn zich in te zetten<br />
voor ‘Doe weer mee!’ Meer inwoners van re-<br />
gio Haaglanden begrijpen het taboe en zijn<br />
bekend met het fenomeen laaggeletterd-<br />
heid bij autochtonen. Een ander mooi re-<br />
sultaat is dat de provincie Zuid-Holland het<br />
project Doe weer mee! als basis kan nemen<br />
voor beleid in die regio.<br />
6
66<br />
TIPs<br />
De binnen Doe weer mee! ontwikkelde ma-<br />
terialen en methodieken worden inzichtelijk<br />
gemaakt via het ‘Dossier Laaggeletterdheid’<br />
dat te vinden is op de website van Netwer-<br />
ken Sociale Initiatieven (NSI) Zuid-Holland<br />
www.nsi-zh.nl<br />
Opgebouwde expertise en ontwikkelde ma-<br />
terialen leverden een bijdrage aan de ontwik-<br />
keling van een aantal landelijk beschikbare<br />
hulpmiddelen: de herkenningswijzer en de<br />
handleiding ‘Taalkracht voor bedrijven’ van<br />
Stichting Lezen en Schrijven, de ‘Leidraad<br />
voor toeleiders’ van CINOP en het werkboek<br />
bij de serie ‘Lees en Schrijf’ van ETV.nl. Ook<br />
fungeerden stuurgroepleden van Doe weer<br />
mee! als klankbord bij de ontwikkeling van<br />
‘Taalkracht voor gemeenten’. Al deze mate-<br />
rialen kunnen andere regio’s helpen bij het<br />
bestrijden van laaggeletterdheid.<br />
Tot slot is een belangrijke afspraak die ROC’s<br />
maakten om cursisten gelijk te laten starten<br />
met een cursus zodra zij zich aanmeldden.<br />
COnTaCT<br />
Dhr. H. Hoeffnagel<br />
De Mondriaan onderwijsgroep<br />
070 – 30 84 261<br />
h.hoeffnagel@mon3aan.nl
lees en schrijf!<br />
Multimediale aanpak met effect<br />
67
6<br />
Sinds 5 maart 2007 is er in heel Ne-<br />
derland een nieuw programma te vol-<br />
gen via (vrijwel alle) regionale tele-<br />
visiezenders: het programma Lees en<br />
Schrijf! Om tot het programma Lees<br />
en Schrijf! te komen is samengewerkt<br />
door ROC’s die aangesloten zijn bij<br />
Stichting Expertisecentrum ETV.nl. Zij<br />
ontwikkelden niet alleen het televisie-<br />
programma, maar ook een bijbehorend<br />
gratis werkboek en een website met<br />
oefeningen en extra informatie. Boven-<br />
dien staat de gratis bellijn 0800 023 44<br />
44 tot de beschikking van de kijkers<br />
voor ondersteuning en coaching.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Lees en Schrijf! heeft als doel laaggeletter-<br />
den te motiveren om aan de slag te gaan<br />
met hun lees- en schrijfvaardigheden en de<br />
weg naar het cursusaanbod NT1 op het ROC<br />
alsnog in te slaan. Lees en Schrijf! beoogt<br />
de lees- en schrijfvaardigheden van laag-<br />
geletterde volwassenen te verbeteren door<br />
aandacht te besteden aan alledaagse woon-<br />
en werksituaties waarin informatietechnolo-<br />
gie een rol speelt. De serie is te zien via re-<br />
gionale zenders en op internet. Het initiatief<br />
omvat een televisieserie van 12 afleverin-<br />
gen van ieder 20 minuten met rolmodellen<br />
en leermomenten. Om verder te oefenen<br />
bij de televisieserie is een gratis te verkrij-<br />
gen werkboek en een website (www.lees-<br />
enschrijf.nl) met aanvullende oefeningen<br />
ontwikkeld. Op de website bestaat ook de<br />
mogelijkheid om de tv-serie te bekijken. De<br />
gratis bellijn 0800 023 44 44 is beschikbaar<br />
gesteld voor coaching en ondersteuning bij<br />
het bekijken van de serie en het oefenen<br />
met lezen en schrijven. Bovendien kunnen<br />
de telefonisten advies geven over cursussen<br />
bij het ROC. Tot slot is voor Lees en Schrijf!<br />
communicatiemateriaal gemaakt, bestaan-<br />
de uit posters, kaartjes, magnetische boe-<br />
kenleggers en het pakket Taalkracht voor<br />
ROC’s.
aanPaK<br />
Er heeft ruim twee jaar voorbereiding plaats-<br />
gevonden waarin draagvlak bij ROC’s is ge-<br />
creëerd en bij diverse andere partijen. Lees<br />
en Schrijf! heeft een mooi voorbeeld gehad<br />
aan het Ierse Read Write Now. Zo lang als<br />
de aanloopperiode was, zo snel is de ont-<br />
wikkeling van het programma zelf verlopen<br />
(juni 2006 – maart 2007). Twaalf ambassa-<br />
deurs zijn voor de televisie geportretteerd.<br />
Zij zijn een prachtig rolmodel voor potenti-<br />
ele cursisten.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Op dit moment is de 12delige serie uitgezon-<br />
den op de regionale zenders. In september<br />
2007 wordt deze serie herhaald. Tot eind juli<br />
zijn er 15.160 werkboeken aangevraagd.<br />
Op www.leesenschrijf.nl hebben zich 11.457<br />
mensen aangemeld. De website www.etv.nl<br />
heeft dit jaar al zo’n 200.000 unieke bezoe-<br />
kers gehad.<br />
TIPs<br />
Dankzij een grote dosis doorzettingsvermo-<br />
gen heeft Stichting Expertisecentrum ETV.nl<br />
het project Lees en Schrijf! op de agenda van<br />
het ministerie van OCW kunnen krijgen.<br />
Met de inzet van ambassadeurs en veel<br />
andere partijen (zoals Stichting Lezen &<br />
Schrijven en Stichting Landelijk Nedwerk<br />
Nederlandstaligen in de Volwasseneneduca-<br />
tie ) is in relatief korte tijd een programma<br />
op poten gezet met een wijd bereik.<br />
COnTaCT<br />
Dhr. B.A.M. (Ben) Vaske<br />
Stichting Expertisecentrum ETV.nl<br />
010 – 266 69 69<br />
b.vaske@etv.nl<br />
6
leren rapporteren op het werk<br />
volledig geletterde organisatie<br />
71
7<br />
Een volledig geletterde organisatie, dat<br />
is het doel van Sita Nederland. Het be-<br />
drijf zet zich in om medewerkers die<br />
daar moeite mee hebben, te leren lezen<br />
en schrijven. De risicogroepen bij Sita<br />
zijn beladers, chauffeurs, medewerkers<br />
van het afvalbrengstation en medewer-<br />
kers van de overslag. Met behulp van<br />
Taalvakwerk en het ROC leren de mede-<br />
werkers lezen en schrijven en ze worden<br />
tijdens de lessen gewoon doorbetaald.<br />
KOrTe BesCHrIJvInG<br />
Het project “Leren rapporteren bij Sita<br />
Nederland” richt zich op medewerkers die<br />
moeite hebben met het lezen en schrijven<br />
van de Nederlandse taal. Deze medewer-<br />
kers krijgen een intake en volgen een trai-<br />
ning van telkens 20 weken, voor de duur<br />
van maximaal twee jaar. In de trainingen<br />
wordt materiaal gebruikt dat gericht is op<br />
het werk binnen Sita, aangevuld met ma-<br />
teriaal dat gericht is op zelfredzaamheid in<br />
de Nederlandse samenleving.<br />
aanPaK<br />
Om te komen tot een goede aanpak van<br />
laaggeletterdheid binnen Sita Nederland is<br />
een decentrale werkgroep opgestart. Een<br />
bijdrage hierin is/wordt geleverd door:<br />
Sita Nederland, Taalvakwerk, ROC Ter AA,<br />
CINOP en Stichting Lezen en Schrijven.<br />
Met een intake wordt gekeken wie in aan-<br />
merking komt voor de cursus. Deelname<br />
aan een cursus is voor medewerkers ver-<br />
plicht. Het project werkt niet alleen taboe-<br />
doorbrekend, maar ook preventief door bij<br />
aanname van nieuwe medewerkers te kij-<br />
ken naar het lees- en schrijfniveau. Is dit<br />
niveau niet voldoende en vindt men deze<br />
kandidaat wel geschikt, dan krijgt hij/zij<br />
ondersteuning in de taal.<br />
WaT HeefT HeT OPGeleverD?<br />
Het voordeel van de lees- en schrijfcursus<br />
straalt door naar beide partijen. Voor Sita<br />
is het positieve effect dat medewerkers<br />
van Sita breder inzetbaar worden. Boven-
dien wordt de klanttevredenheid vergroot.<br />
Ook het ziekteverzuim kan teruggedron-<br />
gen worden door de medewerkers op deze<br />
wijze te stimuleren. De werknemer kan<br />
trots zijn op het behaalde resultaat en kan<br />
de nieuwe vaardigheden in werk en privé-<br />
leven toepassen.<br />
Een van de grootste behaalde resultaten<br />
is het feit dat de computer in de vracht-<br />
wagen als minder bedreigend wordt erva-<br />
ren en dat de deelnemers trots zijn op de<br />
behaalde resultaten. Liep men eerst niet<br />
met de taalmap te koop, nu wordt ieder-<br />
een, van de kantinejuffrouw tot leiding-<br />
gevenden, door de deelnemers bij het tra-<br />
ject betrokken. Het taboe is doorbroken.<br />
De leergierigheid is groot en op het ge-<br />
bied van lezen en schrijven zijn concrete<br />
resultaten geboekt. In Duiven en Helmond<br />
verlopen de trajecten succesvol. Daarom<br />
zal in september ook een traject in Utrecht<br />
gaan starten. Er is binnen het bedrijf veel<br />
begrip gekweekt voor het onderwerp laag-<br />
geletterdheid. Ook de betrokkenheid van<br />
de leidinggevenden is vergroot.<br />
TIPs<br />
Sita vergoedt de opleiding van medewer-<br />
kers voor maximaal twee jaar. Ook de kilo-<br />
meters worden vergoed en de studie-uren<br />
worden door Sita uitbetaald als werkuren.<br />
Hiermee wordt de drempel voor werkne-<br />
mers om een cursus te volgen verlaagd.<br />
Deelname is bovendien verplicht, waarbij<br />
een minimale aanwezigheid geldt.<br />
Tussentijds (na elke 20 weken) wordt een<br />
(voorwaardelijke) toets afgenomen om de<br />
vorderingen vast te stellen.<br />
7
7<br />
COnTaCT<br />
Mw. F. (Floortje) Vermeer<br />
Sita Nederland B.V.<br />
026 – 400 15 06 / 06 – 51343406<br />
Floortje.vermeer@sita.nl
Titel:<br />
Parels van geletterdheid<br />
Ontwerp en opmaak: Compact Drukwerken<br />
Postbus 2054<br />
6201 CD Maastricht<br />
Bestellen: akepser@cinop.nl<br />
Uitgave: CINOP,<br />
Copyright © 2007<br />
‘s Hertogenbosch<br />
2007<br />
Niets uit deze uitgave mag worden ver-<br />
menigvuldigd of openbaar gemaakt door<br />
middel van druk, fotokopie, op welke an-<br />
dere wijze dan ook, zonder vooraf schriftel-<br />
ijke toestemming van de uitgever.<br />
Colofon<br />
Postbus 1585<br />
5200 BP ‘s Hertogenbosch<br />
Telefoon; 073-6800800<br />
Fax; 073-6123425<br />
www.cinop.nl
76<br />
Dit boekje beschrijft goede praktijkvoorbeelden<br />
van de aanpak van laaggeletterdheid op lokaal,<br />
regionaal en nationaal niveau. Het geeft een<br />
handreiking met tips en ideeën. Het laat zien wat<br />
u zelf zou kunnen doen om de laaggeletterdheid<br />
in uw omgeving te bestrijden en te voorkomen.<br />
De meeste van de beschreven praktijkvoorbeelden<br />
zijn in de afgelopen jaren bekroond met, of ge-<br />
nomineerd voor, een Nationale Alfabetiseringsprijs.<br />
De winnaars van de Nationale Alfabetiseringsprijzen<br />
van 2007 staan ook beschreven.<br />
Deze uitgave is tot stand gekomen in het kader van het Aanvalsplein Laaggelleterdheid 2006-2010:<br />
‘Van A tot Z betrokken’ van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.