ZOMERNACHTEN - Helders Kamerorkest

Hector Berlioz 1803-1869
De Franse componist Hector Berlioz was een belangrijk
en vernieuwend vertegenwoordiger van de franse
romantiek, en tevens was hij actief als muziekcriticus
en dirigent. Als zoon van een plattelandsdokter
werd hij naar Parijs gestuurd om geneeskunde
te studeren, echter zonder succes. Ondanks het
staken van de ouderlijke toelage liet hij zich op
het conservatorium inschrijven. Aangezien hij
zeer onder de indruk was gekomen van Gluck,
Beethoven wilde hij componist worden.
Berlioz schreef muziek in veel verschillende
genres, maar de kamermuziek ontbreekt vrijwel
geheel in zijn oeuvre. Wel schreef hij liederen
voor zang en piano, maar met uitzondering van Les
nuits d’été, worden deze niet tot zijn belangrijkste
werken gerekend. Hij voelde zich beter thuis in werken
met omvangrijke bezettingen.
Zelf noemde Berlioz als de belangrijkste kenmerken van zijn muziek de hartstochtelijke
expressie, de innerlijke gloed, de ritmische kracht en het element van verrassing.
Berlioz was een zeer kundig orkestrator, schreef hierover een baanbrekend essay, nog
altijd een belangrijk naslagwerk voor componisten. Hij gebruikte nieuwe orkesteffecten
en paste dikwijls nieuwe instrumenten toe in zijn orkestbezetting. Hij permitteerde zich
een grote vormvrijheid en introduceerde het leidmotief (bij hem: idée fixe) in de muziek.
Berlioz geldt als de vader van de programmamuziek: muziek die een buitenmuzikaal
onderwerp uitbeeldt.Al deze aspecten komen tot uitdrukking in zijn beroemdste
compositie, de Symphonie fantastique (Épisode de la vie d’un artiste) uit 1830.
Maar veel tijdgenoten vonden zijn muziek vaak controversieel, te modern. Vergelijk de
finale van de Symphonie Fantastique met andere werken die vlak voor 1830 ontstonden
zoals de laatste pianowerken van Schubert.
Berlioz was een groot liefhebber van poezie, had veel vrienden-dichters, o.a. Victor Hugo.
Hij hechtte, bij het op muziek zetten van gedichten veel belang aan het volgen van de
inhoud, die moest in de muziek tot uitdrukking komen, niet gemakkelijk zijn of gezellig.
Zijn bekendste liederen, getoonset op zes gedichten van Théophile Gautier, Les Nuits
d’ été schreef Berlioz zonder een speciale opdracht, wellicht voor zichzelf in een van
de turbulente periodes van zijn leven. Aanvankelijk niet als een cyclus, maar los, voor
verschillende zangstemmen. Pas in 1856 verscheen de orkestversie; de liederen waren
5