klik hier om te downloaden - VisitBrussels

Come and ride the wave
of Fin-de-Siècle excitement.
A dazzling period of
decadence as well as hope.
An age when art was free
from all rules. A time
soaked in spleen and
splendor, endings and new
beginnings.
Yes, wow,
totally Fin-de-Siècle !

Relive
the 1900 years
Fernand Khnopff (1858-1921)
Een blauwe vleugel, 1894
Olieverf op doek, 88,5 x 28,5 cm
Collection Gillion Crowet,
depot van M. en Mevr. Gillion Crowet
1 | Every end is a new beginning
Talrijke actuele studies kennen aan cultuur, en in
het bijzonder aan het patrimonium, een belangrijke
rol toe bij de uitwerking van een economisch
herstelbeleid in Europa. Nu Europa bestempeld
wordt als ‘onzichtbaar’ of ‘oud’, en zich bewust is
van de noodzaak om een economie uit te werken
die gericht is op duurzame ontwikkeling, moet het
levenskracht putten uit wat zijn historische kwaliteit
uitmaakt: een kenniseconomie geworteld in
een patrimonium dat in eenzelfde perspectief
waardevolle landschappen koppelt aan weergaloze
getuigenissen van het verleden.
In 2009 legde het eerste Forum van Avignon het
accent op deze dubbele inzet van territoriale
ontwikkeling, waarbij duurzame ontwikkeling
gekoppeld wordt aan de ontsluiting van het culturele
erfgoed.
In dit verband hee de opening van het Musée
Magritte Museum in juni 2009 bijgedragen tot het
temperen van de impact van de economische crisis
in Brussel. Verschillende detailstudies hebben het
wervende eect van dit nieuwe initiatief aangetoond.
Dit succes, dat tot een verdubbeling van ons
bezoekersaantal leidde, ligt ook aan de basis van
een andere uitdaging, met name de herschikking
van de federale collecties in museale eenheden.
Deze ontsluiten een patrimonium dat, van de
prehistorie tot de hedendaagse kunst, van hier en
uit de hele wereld, een beschermd erfgoed voor de
komende generaties vormt. Onze ordewoorden
zijn: uitstalraam van onze collecties in hun totaliteit,
middel tot verdere ontwikkeling van het
wetenschappelijk onderzoek verder, economische
heoom in tijden van crisis, en tot slot bijdrage tot
de vorming van een Europese identiteit.
De oprichting van het Musée Fin-de-Siècle
Museum vanaf 7 mei 2013 luidt de tweede etappe
van dit proces in. Het nieuwe museum krijgt
onderdak krijgt in het gebouw dat Philippe
Roberts-Jones en Roger Bastin bouwden als
kleinste gemene deler van een publieke opinie die
toen nog maar weinig geneigd was moderne kunst
volop naar waarde te schatten. De sluiting van het
Museum voor Moderne Kunst stelde ons in staat
een reeks werken uit te voeren met het oog op de
herinrichting van de vier verdiepingen van niveau
-5 tot -8. Hoogdringende werken die de instelling
in grote problemen zouden hebben gebracht als ze
naar een latere datum waren uitgesteld. Met de

2 |
steun van de Regie der Gebouwen, de familie
Gillion Crowet en de Vrienden van de Koninklijke
Musea gebeuren niet alleen infrastructurele ingrepen
en verbeteringen, maar is ook een nieuwe
aanpak van de tentoonstellingsscenografie mogelijk.
Het Musée Fin-de-Siècle Museum vormt niet
langer een museum van de moderne kunst, maar
van het modernisme in de betekenis waarin het in
een laat 19de-eeuws tijdschri als L’art moderne
ontwikkeld werd. In onze communicatie bundelen
we een aantal boodschappen waarin duidelijk
blijkt dat de 19de eeuw een sleutelmoment in de
geschiedenis van de Europese cultuur is, en
tegelijkertijd dat er de basis gelegd wordt van
Brussel als centraal trefpunt en hoofdstad van het
toekomstige Europa. Een museum dat zich
opwerpt als één van de parels van ons patrimonium.
Wat houdt dat precies in?
De organisatie, in de zalen van ons museum, van
de salons van Les XX (1883-1894) en van La Libre
Esthétique (1894-1914), maakte van Brussel een
uniek trefpunt van de artistieke creatie. Waar deze
zich niet identificeerde met het impressionisme,
vond ze in het samengaan van het symbolisme,
het Wagnerisme en de art nouveau de emblemen
van een identiteit die het beeld van Brussel sterk
hee bepaald. «Brussel, hoofdstad van de art
nouveau» is niet enkel een architecturale realiteit:
de term dekt vooral ook de dynamiek van een
samenleving. En die manifesteerde zich in alle
domeinen van de artistieke creatie: literatuur,
schilderkunst, opera, muziek, architectuur,
fotografie en poëzie; Maeterlinck, Verhaeren,
Ensor, Khnop, Spilliaert, Maus, Horta, Van de
Velde, Kuerath, Lekeu... Deze opsomming is
niet volledig, maar getuigt wel van de rijkdom van
een creatie die tot ver buiten onze grenzen reikte.
De Europese - en zelfs wereldwijde - receptie van
iemand als Maeterlinck, die in 1991 de Nobelprijs
won, bewijst dit.
Dit museum put zijn legitimiteit uit de 31 salons
die in Brussel de kern van de Europese creatie
bijeenbrachten. Dit uit zich in de artistieke
kringen die vanaf 1863 - en de oprichting van de
Société libre des Beaux-Arts - in België het debat
lanceerden over de moderniteit. Op datzelfde
moment diept Charles Baudelaire in Parijs de
betekenis uit van de moderniteit met zijn Petits
poèmes en prose die Le Spleen de Paris vormen.
Félicien Rops (1833-1898)
De verzoeking van Sint-Antonius, 1878
Kleurkrijt, 73,8 x 54,3
Brussel, KBR
Henri Evenepoel (1872-1899)
Henriette met de grote hoed, 1899
Henriette / Jong meisje met de grote hoed / Meisje
met grote hoed / Henriette met de strohoed
Olieverf op doek, 72 × 58 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Auguste Rodin (1840-1917)
Gevallen kariatide die haar steen draagt, 1881-1897?
Zittende figuur, Franse steen, 62,5 × 46 × 43,5 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Dit multidisciplinaire avontuur in beeld brengen
kan enkel tot stand komen via een samenwerkingsverband
tussen de Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten, de Koninklijke Musea voor
Kunst en Geschiedenis, de Koninklijke
Bibliotheek, de Koninklijke Muntschouwburg en
het Koninklijke Filmarchief. Bij deze partners
horen ook nog het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest dat de uitzonderlijke Collectie Gillion
Crowet in depot gee, één van de hoogtepunten
en meteen ook de sluitsteen van ons
tentoonstellingsparcours.
Zoals duidelijk blijkt uit het beheerscontract van
10 juli jongstleden, ondertekend door Minister
Magnette en de voorzitter van Belspo Philippe
Mettens, zijn de synergiën tussen de instellingen
essentieel voor de ontwikkeling van de federale
wetenschappelijke instellingen. We staan voor een
enorme uitdaging: teneinde onze oude musea tot
performante onderzoekseenheden om te vormen,
tot economische ontwikkelingspolen voor cultuur
en toerisme te maken waarin onze erfgoedcollecties
tot hun recht komen, moeten we onze collecties
herschikken. In dit beleid kadert het Musée
Fin-de-Siècle Museum: Brussel bevestigen in zijn
rol als kruispunt voor een intense creatieve smeltkroes
in het hart van Europa.
Dit project vertegenwoordigt een budget van
ongeveer 6,5 miljoen euro waarvan meer dan een
3 | Every end is a new beginning
miljoen aomstig is van de familie Gillion Crowet
– wiens kunstcollectie in al zijn pracht zal schitteren
op niveau -8 van het museum. De
Koninklijke Musea van hun kant investeerden 2,6
miljoen euro in de renovatie van de tentoonstellingsruimtes.
Dit bedrag is grotendeels te danken
aan het succes van het Musée Magritte Museum en
getuigt aldus van het succes dat behaald werd door
elke museale eenheid te hervormen ten voordele
van het geheel. Tot slot, is er de tussenkomst van
Regie der Gebouwen in de renovatie van de zalen
renoveerde en in de klimaatregeling- en de belichtingsonkosten,
waarbij voor het Musée Fin-de-
Siècle Museum een globaal bedrag van 3,8 miljoen
euro werd vrijgemaakt.
Noch de musea, noch de federale overheid kunnen
dit initiatief alleen dragen; het moet beantwoorden
aan een breder streven, aan een dieper verlangen.
De burger moet het in zijn hart dragen en via
hem moeten de beleidsmakers het uitdragen als
een middel voor groei en ontwikkeling. Zowat
vijien jaar geleden was dit het geval in Parijs, en
nu in Berlijn. Niets zou deze mogelijke toekomst
van Brussel als stad, gewest, federale en Europese
hoofdstad in de weg mogen staan. Samen zullen
wij hier in slagen, ten bate van iedereen.
Michel Draguet

4 |
Musée Fin- de-Siècle
Museum,
toekomstige parel
van ons erfgoed
James Ensor (1860-1949)
Zonderlinge maskers, 1892
Olieverf op doek, 100 × 80 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
5 | Every end is a new beginning
Pierre Bonnard (1867-1947)
Naakt in tegenlicht, (ca. 1908)
Olieverf op doek, 73,8 × 54,3 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
William Degouve de Nuncques (1867-1935)
De pauwen, 1896
Pastel op papier gemaroufleerd op doek, 59,5 × 99 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB

6 |
Realisme, Société libre des Beaux-Arts
Het realisme is de dominante stroming in de
kunst en de literatuur tijdens de tweede hel van
de 19de eeuw waarvan de opkomst samenvalt met
diepgaande politieke en maatschappelijke veranderingen.
In navolging van de Franse kunstschilder
Gustave Courbet, maar ook van Belgen als
Charles De Groux of Alfred Stevens, verenigen
zich een groot aantal kunstenaars in de Société
Libre des Beaux-Arts die te Brussel wordt opgericht
in 1868. Hun streven wordt gekenmerkt door een
uitgesproken drang naar vrijheid, oprechtheid en
realisme. Om die reden keren ze zich af van het
door regels ingesnoerde academisme en van de
historieschilderkunst die enkel belangstelling
hee voor een geïdealiseerd verleden. In plaats
van deze conventionele en in hun ogen ouderwetse
geschiedenissen leggen ze de nadruk op de
eigen en eigentijdse omgeving en de natuur.
Voorwaarde voor deze op de ‘echte’ wereld
gerichte blik is de noodzaak om hun onderwerpen
nauwkeurig te observeren.
Uit de collectie — Charles De Groux, Félicien Rops, Jean-François Portaels,
Edouard Agneessens, Camille Van Camp, Alfred Stevens, Alfred Cluysenaar,
Charles Hermans, Émile Wauters. Louis Artan, Adrien-Joseph Heymans, Alfred
Verwee, Louis Dubois, Joseph Coosemans
Het sociaal realisme
In het verlengde van het realisme en in de lijn van
de filosofie en letterkunde van het naturalisme
vertonen Belgische kunstenaars een grotere
gevoeligheid voor de sociaalhistorische werkelijkheid
dan voorheen het geval was. In navolging
van de miserabilistische taferelen van Charles De
Groux, willen ze de gevolgen van de industriële
omwentelingen weergeven in hun werk. Daarin
beelden ze de volksmens af tijdens zijn labeur en
in zijn dagelijks leven. Hun bekommernis is
niettemin in eerste instantie beeldend van aard,
een zoeken naar authentieke artistieke en menselijke
expressie. Elk in zijn eigen stijl probeert
het anekdotische te overstijgen om het leven van
de volksmens weer te geven, even heroïsch en
episch als ellendig en berustend.
Parmi la collection — Josué Dupon, Léon Frederic, Eugène Laermans,
Charles Van der Stappen, Vincent van Gogh
Edmond Lambrichs (1830-1887)
Portret van de leden van la Société libre des Beaux-Arts, 1873-1880
Olieverf op doek, 175 × 236 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Charles Hermans (1839-1924), Bij dageraad, 1875
Olieverf op doek, 248 × 317 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Eugène Laermans (1864-1940)
De landverhuizers, 1894
Olieverf op doek, 150 × 211 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Gustave Courbet (1819-1877)
Portret van mevrouw Léon Fontaine,
Laure Janné, 1856 of 1857
Olieverf op doek, 92 × 75,5 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Gustave Courbet (1819-1877)
De bronnen van de Loue, 1864
Olieverf op doek, 80 × 100 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Louis Dubois (1830-1880)
De ooievaars, 1858
Olieverf op doek, 153 x 277 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
7 | Every end is a new beginning
Dossiertentoonstelling
Aansluitend bij de opening van het Musée Fin-de-
Siècle Museum wordt in een speciaal daartoe
gereserveerde zaal een eerste dossiertentoonstelling
georganiseerd. Deze wordt gewijd aan
Gustave Courbet en België. Het realisme van ‘levende
kunst’ tot ‘vrije kunst’.
Deze tentoonstelling wordt toegespitst op de
receptie in ons land van het oeuvre van deze
belangrijke Franse kunstenaar tijdens de jaren
1850, 1860 en 1870 en zal hoofdzakelijk met werk
uit de eigen museumcollectie opgebouwd worden.
De zes doeken van Courbet, landschappen
en portretten, die het museum rijk is, zullen er
geconfronteerd worden met werk van Belgische
meesters en met enkele uitgelezen bruiklenen
van Courbet zelf. Verder zullen de verschillende
studiereizen van de kunstenaar in België belicht
worden, alsook zijn inzendingen op diverse
tentoonstellingen en Salons, zijn impact op de
jongere generatie kunstenaars en kunstcritici en
tenslotte zijn receptie bij de Belgische verzamelaars
en kunsthandelaars. Steunend op een
onderzoeksproject, zal deze tentoonstelling
begeleid worden door een wetenschappelijke
publicatie uitgegeven in de reeks Cahiers van onze
musea.
Bij de tentoongestelde — Gustave Courbet, Joseph en Alfred Stevens,
Charles De Groux, Louis Dubois, Gustave De Jonghe, Edmond Lambrichs,
Louis Artan de Saint Martin

8 |
Constantin Meunier
In het midden van de 19de eeuw groeit België uit
tot één van de meest toonaangevende industriemachten
van West-Europa. Vanaf 1882 brengt de
realistische schilder en beeldhouwer Constantin
Meunier (1831-1905) de harde wereld van de industriearbeider
in beeld. Met het unieke observatievermogen
van een reporter gee hij de activiteiten
weer in de hoogovens, staal- en glasfabrieken, op
de kades en in de steenkoolmijnen, en getuigt hij
van de lastige levensomstandigheden van het
proletariaat. Hij onderscheidt zich met dit oeuvre
in 1886, niet toevallig één jaar na de oprichting van
de Belgische Werkliedenpartij. Hij ontpopt zich tot
internationaal erkend boegbeeld van de culturele
milieus rond het progressieve tijdschri L’art
moderne.
Constantin Meunier (1837-1905)
Puddelaar, 1884 / 1887-1888
Zittend beeld, brons, 145,5 × 81,5 × 87,5 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Openlucht landschap en ontstaan autochtoon
impressionisme
In Tervuren en elders schildert Boulenger direct
naar de natuur en wordt hij de centrale figuur van
een kleine kunstenaarskolonie. Zélf lanceert hij
op het salon van 1866 de benaming ‘School van
Tervuren’, alluderend op de school van Barbizon
die hem en zijn medekunstenaars diepgaand
hee beïnvloed. Zijn verehandeling is vrij en
onstuimig en op die manier gee hij op krachtige
wijze uiting van zijn getourmenteerde persoonlijkheid.
Hij hee invloed op een hele kunstenaarsgeneratie
wat het ontstaan van een autochtoon
impressionisme bewerkstelligt. Hier worden
impressies van bos, stad of zee, soms in slechte
weersomstandigheden, met directe en losse
schriuur en gevoelig kleurgebruik op het doek
geschilderd. Zo had de vrije en soms ongecontroleerde
borstel- en paletmestechniek van Vogels,
alsook zijn schetsmatige en rijke matière behandeling
invloed op Ensor.
Uit de collectie — Hippolyte Boulenger, Guillaume Vogels, Willy Finch,
Marine, Félicien Rops, Pericles Pantazis
Hippolyte Boulenger (1837-1874)
De oude Haagbeukdreef. Tervuren, 1871-1872
Olieverf op doek, 130,5 × 93 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Ensor
In het België van de jaren 1880 - 1890 wordt de
vernieuwer James Ensor door zijn tijdgenoten
niet goed begrepen. Vandaag ontsnapt zijn
geniale en visionaire visie nog steeds aan elke
classificatie en wordt hij beschouwd als de
voorloper van de moderne kunst. Eerst teert de
kunstenaar op het realisme, maar vrij snel begint
hij mysterie en innerlijkheid te evoceren in
donkere burgerinterieurs en experimenteert met
verfmaterie en kleur. Vanaf 1883 kent zijn uitbundige
creativiteit een nieuwe wending, waarin de
werkelijkheid, het fantastische of de ironie door
elkaar gaan vloeien. Masker en skelet verschijnen
als hoofdmotief. Hij voelt zich miskend en
eenzaam en aan de hand van spot en karikatuur
bijt hij zich af tegen de gevestigde maatschappij.
Zijn originaliteit ligt in het invoeren van een
carnavaleske en macabere iconografie die getuigt
van een expressionisme avant la lettre.
Enkele voorbeelden illustreren zijn al dan niet
tegenstrijdige banden met zijn
generatiegenoten.
Uit de collectie — Willy Finch et Fernand Khnopff
James Ensor (1860-1949)
De slechte dokters, 1892
Olieverf op panneel, 50 × 61 cm
Collection ULB, en dépôt au MRBAB / KMSKB
James Ensor (1860-1949)
Skeletten bekvechten om een bokking, 1891
Olieverf op hout, 16 × 21,5 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
James Ensor (1860-1949)
De geërgerde maskers, 1883
Olieverf op doek, 135 × 112 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
9 | Every end is a new beginning

10 |
Les XX & La Libre Esthétique
Tussen 1883 en 1893 fungeert de kunstkring “Les
XX”, onder leiding van secretaris Octave Maus,
als invloedrijkste forum van de avant-garde in
België en als draaischijf in de internationale
verspreiding. Door de open tentoonstellingspolitiek,
de democratische werkingsstructuur en de
originele opzet van hun evenementen onderscheidden
de Vingtisten zich binnen de bestaande
artistieke scène. In de marge van het salon
presenteert de kring ook een omkaderingsprogramma
van lezingen over eigentijdse kunst en
literatuur en alsook concerten van hedendaagse
muziek. Spreekbuis van de kring is het in 1881
door Edmond Picard en Octave Maus opgerichte
tijdschri “L’art moderne”, dat niet alleen
wekelijks verslag brengt van hun activiteiten
maar ook in kritieken en opiniestukken de
progressieve doelstellingen van kring en redactie
propageert. De jaarlijkse salons, die aanvankelijk
in de lokalen van het Paleis voor Schone Kunsten
en vanaf 1887 in het Museum voor Schilderkunst
doorgingen (beiden vandaag KMSKB), kenden
een groeiend succes. Na de ontbinding van “Les
XX” in 1893 worden de activiteiten ten dele
verder gezet binnen “La Libre Esthétique”, met
meer aandacht voor de decoratieve kunst van de
art nouveau en thematentoonstellingen.
Uit de collectie — Documents d’archives du Fonds Octave Maus, Rembrandt
Bugatti, Gisbert Combaz, Fernand Khnopff, Théo van Rysselberghe
Affiche van de internationale tentoonstelling van schilderijen en
beeldhouwwerken van Les XX, 1884
89,8 × 62,7 cm
Brussel, AHKB
Project voor de affiche van La Libre Esthétique door Théo Van Rysselberghe,
s.l., 24.01.1897
14,2 × 9,1 cm
Brussel, AHKB
Neo-impressionnisme
De introductie van het pointillisme is het persoonlijke
antwoord van de Franse kunstenaar
Georges Seurat op de problematiek van licht,
vorm en kleur die de impressionisten tot dan toe
bezighield. Vanaf 1886 ontwikkelt hij een stippeltechniek
die stoelt op de wetenschappelijke
verdeling van kleuren door de natuurkundige
Chevreul. Ongemengde kleurstipjes worden
systematisch naast elkaar gezet, zodat de optische
menging zich bij waarneming op afstand
voltrekt, in het oog van de toeschouwer. Het
resultaat is een levendig vibrerend schouwspel
van lichtweerkaatsingen en een verfijnde weergave
van wisselende atmosferische gewaarwordingen.
Vrij vlug kent deze schilderkunstige
vernieuwing internationale weerklank, mede
door de aanwezigheid van Seurat en Signac op de
salons van Les Vingt en la Libre Esthétique. In
België geldt de jonge Henry van de Velde als
belangrijkste vertegenwoordiger van deze
stroming.
Uit de collectie — Georges Seurat, Paul Signac, Théo Van Rysselberghe,
Henry Van de Velde, Willy Finch, Auguste Rodin
Théo Van Rysselberghe (1862-1926)
Portret van mevrouw Charles Maus, 1890
Olieverf op doek, 56 × 47 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Georges Seurat (1959-1891)
De Seine bij de Grande-Jatte, 1888
Olieverf op doek, 65 × 82 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
11 | Every end is a new beginning

12 |
Post-impressionnisme. Les Nabis.
Daar waar de impressionisten het vluchtige licht
buitenshuis weergeven en zodoende de soliditeit
van het beeld ondergraven, gaan de post-impressionistische
Nabis (Hebreeuws voor ‘de
Profeten’) op zoek gaan naar goed leesbare
synthetische vormen. Zij beogen niet langer een
directe weergave van de werkelijkheid, maar een
evocatieve transpositie ervan tot een weloverwogen
esthetische orde. Vernieuwend autonoom
lijn -en kleurgebruik, met een voorkeur voor
platte vlakken en krachtige decoratieve contouren,
biedt de kunstenaars de mogelijkheid om
hun persoonlijke belevingswereld tot uitdrukking
te brengen. Deze zoektocht naar artistieke
herbronning en zucht naar primitivisme hebben
Paul Gauguin, de inspirator van deze Franse
kunstenaarsgroep, van Parijs over Bretagne tot in
de Markiezeneilanden gebracht. Anderen trokken
zich terug in een mentale wereld van religiositeit
en mystiek, verwant aan deze van het
opkomende idealisme.
Uit de collectie — Paul Gauguin, Édouard Vuillard, Pierre Bonnard
Paul Gauguin (1848-1903), De groene Christus, 1889
Olieverf op doek, 92 × 73 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Belgische Impressionisme
Omstreeks 1880 komt er in België een inheems
impressionisme op dat voordeel haalt uit de
vernieuwingen van de realisten. Zo geven realistische
landschapschilders in de open lucht de
lichtschakeringen weer of leggen ze nadruk op
heldere kleuren. Een belangrijke stap wordt
gezet wanneer Ensor in zijn “burgerinterieurs”
een zeer tastbare “poëzie van het licht” invoert.
Ook Henri De Braekeleer experimenteert iets
later in dezelfde zin. Het Belgische impressionisme
kent echter vooral een doorbraak als
Franse kunstenaars vanaf 1886 te Brussel gaan
tentoonstellen bij de groep les XX. Er volgt een
stroomversnelling wanneer reeds het jaar nadien
Un dimanche à la Grande Jatte van Georges Seurat te
Brussel wordt getoond. Dankzij dit manifest van
het neo-impressionisme wordt de techniek van
Fernand Khnopff (1858-1921)
Liefkozingen, 1896
Olieverf op doek, 50,5 × 151 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
13 |
Every end is a new beginning
het ‘pointillisme’ hier al vroeg geïntroduceerd.
Het duurt echter nog tot 1904 wanneer de triomf
van het Franse impressionisme bevestigd wordt
tijdens een tentoonstelling van La Libre Esthétique.
België wordt er vertegenwoordigd door de kring
Vie et Lumière die in 1904 is opgericht en die het
“luminisme” ingang doet vinden als (een late)
Belgische strekking in het impressionisme.
Uit de collectie — Émile Claus, Anna Boch, Jenny Montigny, Adrien-Joseph
Heymans
Emile Claus (1849-1924)
Koeien bij het oversteken van de Leie, 1899
Olieverf op doek, 200 × 305 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB

14 |
Khnop
De technisch veelzijdige kunstenaar Fernand
Khnop is één van de belangrijkste vertegenwoordigers
van het symbolisme in België. Zijn
Brugge – de stad waar hij zijn prille kinderjaren
hee doorgebracht- en Fosset – het familiale
vakantieverblijf in de Ardennen- als hoofdthema’s
te beschouwen, dan is zijn zuster
Marguerite zijn lievelingsmodel en muze.
Literatuurfreak, anglofiel, medestichter van
Les XX en later van de Libre Esthétique, ontwerper
van decors en kostuums voor de opera, zoekt hij
steeds naar het ‘schoonheidsideaal’. Hij doet zich
gelden als de schilder van DE vrouw: engel, vamp
of duivel.
Vanaf 1900 spitst hij zich toe op de bouw van zijn
huis, ‘de tempel van het ik’ (ondertussen is dit
gebouw afgebroken).
Fernand Khnopff (1858-1921)
Memories (lawn tennis), 1889
Pastel op papier gemaroufleerd op doek, 127 × 200 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
L’opéra
DTijdens het Musée Fin-de-Siècle Museum
evolueert de Brusselse Muntschouwburg tot
internationaal centrum van symbolistische
cultuur, wegens haar centrale rol in België én in
Frankrijk bij de receptie van de opera’s van de
Duitse componist Richard Wagner. Het fenomeen
van het Wagnerisme en de esthetiek van het
Gesamtkunstwerk groeide uit tot een ware hype in
Brussel en ligt mede aan de basis van de eigenlijke
symbolistische opera. In beide gevallen zien we
een intense samenwerking tussen componisten,
muzikanten, theatermakers, literatoren en
beeldende kunstenaars zoals Fernand Khnop in
het culturele milieu rond het vooruitstrevende
operahuis van directeur Maurice Kuerath. De
Germaanse sagen en mythen over dreigende
ondergang, fatale vrouwen en de nodige heroïek
bieden de sleutelthema’s voor deze creaties.
Uit de collectie — Maquettes de décors d’opéra, Henry de Groux, Godefroid
De Vreese, Juliaan Dillens, Fernand Khnopff, Constantin Meunier, Charles
Samuel
Henry De Groux (1867-1930)
De Walkurenrit, (ca. 1890)
Pastel op papier, gekleefd op dik karton
794 x 1122 mm
Brussel, MRBAB / KMSKB
De nacht
In het spoor van de literatuur uit de donkere
romantiek, ontwikkelt zich tijdens het Musée
Fin-de-Siècle Museum een voorkeur voor in
duisternis gehulde taferelen van schemering en
nacht. Evocatieve scènes, waarvan de ware
betekenis niet met de rede gekend kan worden,
maar enkel met hart en gevoel. Het nachtelijk
duister omfloerst alle contouren, nodigt uit tot
metamorfose en reveleert een inerte wereld van
poëzie, slaap, droom, onderbewustzijn, hartstochten,
duistere drien en dood.
Uit de collectie — William Degouve de Nuncques, Jean Delville, Juliaan
Dillens, Xavier Mellery, Félicien Rops, Odilon Redon, Willy Schlobach
Félicien Rops (1833-1898), De opperste ondeugd, 1884
Potlood, Oost-Indische inkt, gehoogd met witte gouache op papier,
238 x 160 mm
Brussel, MRBAB / KMSKB
15 | Every end is a new beginning
Sir Edward Coley Burne-Jones (1833-1898)
De bruidsstoet van Psyche, 1895
Olieverf op doek, 119,5 × 215,5 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
Symbolisme
Het symbolisme is een stroming in de literatuur
en de beeldende kunsten die in 1886 te Parijs
wordt gedefinieerd. Het beschouwt het impressionisme
als een door fysische indrukken
beheerst materialisme en moedigt daarom het
idealisme en een meer poëtische gevoeligheid
aan. De kunst zou opnieuw een ontdekkingsreis
worden naar de mysteries van de ziel en de
wereld van de symbolen, door de droom, de
erotiek, de angst en zelfs esoterische doctrines.
Het symbolisme hee zijn wortels in het diepste
aanvoelen van het bestaan en het onderbewustzijn,
nog voor dat dit laatste door Freud is geanalyseerd.
De beweging komt in Parijs onder Sâr
Péladan te staan die in 1892 de ‘Salons de la Rose
+ Croix’ sticht, tentoonstellingen waaraan ook
Belgische kunstenaars deelnemen. Sommige
kunstenaars zoeken een sfeer van diepe verinnerlijking
uit te stralen, anderen verzinken in meer
oppervlakkiger decoratieve eecten.
Uit de collectie — Jean Delville, William Degouve de Nuncques, Émile Fabry,
Albert Ciamberlani, Willy Schlobach, Léon Frederic, Constant Montald, Henry
De Groux, Edward Burne-Jones, Henri Le Sidaner, Jan Toorop

16 |
Spilliaert & Minne
Ingebed in een symbolistische context, weet
Léon Spilliaert met zijn Japans geïnspireerd werk
met abstraherende lijnen en kleuren een sfeer van
mysterie en vervreemding op te roepen.
Duizelingwekkende perspectieven en beklemmende
afwezigheid verraden zijn meest intieme
angsten. Omwille van het bevreemdende karakter
van zijn oeuvre wordt hij wel eens als voorloper
van het surrealisme beschouwd. Beeldhouwer
George Minne daarentegen vond inspiratie in een
expressief primitivisme. De jonge kunstenaar
oogstte al gauw bijval bij de symbolistische
schrijvers, die hem introduceerden bij de groep
Les XX. Minne, die door Maeterlinck ‘de grote
uitbeelder van de smart’ genoemd werd, wordt
later in Sint-Martens-Latem erkend als de vader
van het expressionisme.
Uit de collectie — George Minne, Léon Spilliaert
Fotografie & film
In de 19de eeuw ontstaan met de fotografie en de
film nieuwe technieken om beelden te realiseren.
Beide kennen ze tot in 1914 een snelle evolutie.
Terwijl de fotografie al zeer snel uitgroeit tot een
democratisch medium en zich aldus vanaf de
jaren 1880 populariseert, kaapt ze ook - hoewel
niet onbetwist - de aandacht weg van kunstenaars
en fotografen-kunstenaars. De discussie
omtrent de vraag of fotografie een kunst is,
verlegt in de jaren 1890 echter de focus naar een
esthetische benadering. Alexandre is de bekendste
Belgische fotograaf uit die periode. Hij
maakte deel uit van de ‘picturalistische beweging’
die in Engeland ontstond - deze fotografen
concentreerden zich op de esthetiek van het
beeld - maar werkte evenzeer met Fernand
Khnop aan picturaal bewerkte foto’s.
In 1895 ontstonden de eerste cinematografische
projecties. Dit medium maakte een nog snellere
evolutie door dan de fotografie: al voor 1914
werden de eerste langspeelfilms gerealiseerd.
Sedertdien beïnvloeden fotografie en film de blik
van de kunstenaars en bijgevolg ook de evolutie
van de schone kunsten waarin deze nieuwe
artistieke expressiemiddelen zich in de loop van
de 20ste eeuw volledig zouden gaan integreren.
Léon Spilliaert (1881-1946)
Baadster, 1910
Chinese inkt, penseel, pastel op papier, 64,9 × 50,4 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
George Minne (1866-1941)
De kleine reliekdrager, 1897
Marmer, 67 × 18,5 × 38 cm
Brussel, MRBAB / KMSKB
De Gillion Crowet collectie
De vermaarde Gillion Crowet collectie werd in
de jaren 1960 samengesteld door Roland en
Anne-Marie Gillion Crowet, in een periode
waarin nog maar weinig kunstlieebbers en
verzamelaars zich aan de art nouveau interesseerden.
Als getuige van de ontmoeting tussen
schone kunsten en sierkunsten verenigt ze meer
dan 230 stukken uit deze belangrijke periode van
de Belgische kunst. Deze collectie is als een
totaalkunstwerk dat ons een beeld gee van de
snelheid van de creatie in die tijd. Bovendien
illustreert ze ook de bijzonder hechte banden die
Brussel, cultureel kruispunt van Europa, verbonden
met Parijs en Nancy.
Naast deze rijke inhoud is er de verscheidenheid
aan kunstenaars, waaronder Majorelle, Gallé,
Mucha, Wolfers, Cros en Horta. De collectie
bevat ook werken van belangrijke Belgische
symbolistische schilders als Delville en Khnop.
Alphonse Mucha (1860-1939)
De natuur, 1899-1900
Sculptuur van verguld brons met ornamenten van malachiet, H 70 cm
Collectie Gillion Crowet, schenking van M. en Mevr. Gillion Crowet aan het
Brussels Gewest
17 | Every end is a new beginning

Een publieke ruimte,
toegankelijk voor iedereen
Doorgaans biedt de creatie en renovatie van musea hun
afdeling publiekswerking de gedroomde gelegenheid om
zijn opdrachtomschrijving of educatieve en culturele
werking te herdenken en sterker uit te werken. Vaak laat
dit ook toe om de toegankelijkheid voor diverse publieksgroepen
te optimaliseren. Dankzij de bijkomende financiele
steun kan de publiekswerking zijn taak als bemiddelaar
en permanente vormer verder uitbouwen door zich te
baseren op recent onderzoek en de allernieuwste ervaringen
op het terrein.
Voor Educateam, de educatieve dienst van de Koninklijke
Musea voor Schone Kunsten van België die al veertig jaar
lang actief is, betekent de opening van het Musée Fin-de-
Siècle Museum de start van een nieuw avontuur.
Om kinderen en jonge bezoekers te sensibiliseren, legt
Educateam de nadruk op de vele parameters die de
cultuur en geestesgesteldheid van het einde van de 19de
eeuw hebben vorm gegeven. Geleide bezoeken aan de
collectie worden gecombineerd met ontdekkingswandelingen
van de Brusselse art nouveau en poëtische performances
waarin men in de huid kan kruipen van romaneske
personages of kunstenaars uit deze bijzonder
kunstperiode.
Andere parcours met muzikale fragmenten en opgebouwd
rond de wisselwerking tussen schilderkunst en muziek,
waaronder ook opera, dompelen het publiek onder in de
kunst van die tijd- terwijl het tegelijkertijd de aantrekkelijke
klankdouches van een totaal vernieuwde museologie
ontdekt.
In hun benadering van de kunst streven onze kunsthistorici
naar multidisciplinaire zintuiglijke ervaringen, naar
ontdekkingen die niet enkel intellectueel zijn, maar ook
creatief en ervaringsgericht (atelier aan het begin van het
parcours) en bovendien voldoende ruimte laten voor
wederzijdse dialoog.
19 | Every end is a new beginning
Een museum voor iedereen,
rondleidingen op maat
Het Musée Fin-de-Siècle Museum is zo opgevat dat het
ook maximaal toegankelijk is voor personen met een
beperking. De cel Museum op Maat van Educateam
verzorgt programma’s voor specifieke doelgroepen
(slechthorenden en slechtzienden, fysiek, sociaal of
psychologische zwakkeren) en werkt vanuit zijn ervaring
met betrekking tot de toegankelijkheid van museale
ruimtes voor dergelijke publieksgroepen samen met de
ingenieurs die belast waren met de aanpassingswerken.
Dankzij de steun van de Nationale Loterij kunnen we
gelijke tred houden met wat op internationaal vlak wordt
aangeboden inzake comfort voor onze blinde, slechtziende,
dove of gewoonweg oudere bezoekers.
Dankzij het eciënte mecenaat van Princes Amaury de
Merode en in verderzetting van de werking die al zo’n 20
jaar geleden werd opgestart, kan Museum op Maat
rondleidingen aanbieden die aangepast zijn aan deze
specifieke publieksgroepen, waaronder rondleidingen in
gebarentaal, audio-descriptie, klankbezoeken en andere
verrassende invalshoeken.
Lezingen, workshops, gezinsactiviteiten, gids voor de jeugdige bezoeker,
Family Day, surf naar:
www.extra-edu.be | www.museesurmesure.be | www.museumopmaat.be

Een technische uitdaging
De zalen van het oude Museum Moderne Kunst
hadden nood aan een grondige renovatie inzake
technische installaties, het gebouw en de
verlichting.
Door de goede samenwerking met de Regie der
Gebouwen en een sterke inzet van alle actoren
zullen we erin slagen een gebouw af te leveren
dat niet alleen voldoet aan de huidige normering
maar zich ook op verschillende vlakken
cutting edge kan noemen..
Technische installaties
Door een vernieuwde reglementering was de branddetectie
niet meer reglementair. Daarom werd deze volledig
vernieuwd en verbeterd.
De bestaande bekabeling hield een groot brandgevaar in.
Om alle risico’s te vermijden is bij plaatsing van alle nieuwe
elementen de bekabeling vernieuwd.
Het beheersysteem (BMS) was verouderd en diende
vernieuwd te worden. Het doel is om in de toekomst met
dit BMS systeem, naast de verlichting, ook de energiemetingen
en andere technische installaties in beheer te
nemen.
Het HVAC klimatiseringsysteem was 30 jaar oud. De
regeling van dit systeem werd nog volledig lokaal gestuurd.
Ook was er tijdens het concept van deze installatie weinig
rekening gehouden met de energie-eciëntie. Na overleg
is beslist de bestaande installatie volledig te vernieuwen en
een warmtewisselaar te plaatsen om de uitgaande luchtstroom
te ontdoen van zijn energie en die af te leiden naar
de inkomende luchtstroom. Hiernaast wordt de volledige
installatie gelinkt aan de BMS. Dit zal zorgen voor een
eciënter beheer.
Alle elementen zijn klaargemaakt om indien noodzakelijk
snel een volledige wifi-dekking te verkrijgen in het
toekomstige Musée Fin-de-Siècle Museum.
21 | Every end is a new beginning
Gebouw
De bestaande epoxy-mortelvloer was sterk bevlekt en er
was geen mogelijkheid deze te reinigen. In overleg met de
Regie der Gebouwen werd beslist een PU-vloer te leggen.
Op verschillende plaatsen werd de bestaande architectuur
aangepast aan de architectuurstijl van het toekomstige
Musée Fin-de-Siècle Museum, dit natuurlijk met respect
voor de basisarchitectuur.
De lichtkoker ter hoogte van de lichtput is afgesloten,
omwille van een koudebrug die regelmatig condensatie en
waterinfiltratie in de zalen veroorzaakte.
De nodige schilderwerken zijn uitgevoerd.
Verlichting
Vóór de renovatie was het, voor de vervanging van de
werkverlichting, noodzakelijk het vals plafond volledig open
te leggen. Om budgettaire redenen en om de werklast te
verlagen, werd gekozen om onder dit vals plafond, dat
tegelijk de expo- en werkverlichting bevat, een volledig
nieuw railsysteem te voorzien. Bovendien kan dit systeem
ook stroom leveren voor andere apparaten zoals projectoren,
geluidsinstallaties,…
Tegelijk met deze aanpassingen is ook gekozen voor energie
- eciëntere verlichting in de vorm van LED-verlichting.
Deze verlichting biedt een groot voordeel t.o.v. halogeenverlichting.
Enerzijds is er geen nood aan een snelle
vervanging van de lamp, anderzijds hee dit type verlichting
geen kwaliteitsvermindering bij het dimmen, iets wat bij
halogeenverlichting wel het geval is. Bovendien is er een
sterke besparing in energieverbruik t.o.v. halogeenverlichting.
De geplaatste LED-spots verbruiken een derde
minder energie t.o.v. de meest eciënte
halogeenverlichting.
Bij de keuze van de verlichting is grondig gezocht naar de
ideale spot die aan alle criteria voldeed: perfecte lichtkwaliteit,
regelbaarheid en energie-eciëntie.

Een buitengewone en multidisciplinaire
samenwerking/partnerschap
Khnop, ontwerper van operadecors en -kostuums;
van de Velde, Lemmen, Van Rysselberghe
en de boekkunst; Ensor en zijn libretto voor de
ballet-pantomime La Gamme d’amour; Khnop,
Minne, Doudelet, Spilliaert en tal van anderen
als boekillustratoren; Pélléas et Mélisande van
Maeterlinck, maar later ook van Debussy en
Khnop; Khnop en Evenepoel en de fotografie
… en in de omgekeerde richting L’Orphée van
Delville, La Glèbe van Meunier, Thaïs van
Devreese, Le vice suprême van Rops, la Chévauchée
des Walkyries van Henry de Groux...
Het Musée Fin-de-Siècle Museum of de kunst
van rond 1900 doorgronden, een museum uitwerken
om de kunst van deze befaamde periode
weer te geven, te laten ontdekken en te laten
aanvoelen zonder daarbij de literatuur te betrekken,
de boekkunst, de muziek en de opera in het
Koninklijke Bibliotheek van België
Als partner van het museum is de Koninklijke Bibliotheek
van België de wetenschappelijke bibliotheek van de
Belgische federale staat; ze kan buigen op een wereldwijd
erkend en uitzonderlijk rijk patrimonium, bewaard in de
afdelingen Kaarten en plannen, Prenten, Eigentijds
drukwerk, Kranten en nieuwe media, Handschrien,
Munten en penningen, Muziek en Kostbare werken. Door
het tentoonstellen van boeken, boekbanden, tekeningen,
etsen en muzikale documenten, laat ze het muzikale leven
ontdekken zoals het opbloeide in de Muntschouwburg en
tijdens de concerten in de salons van Les XX of La Libre
Esthétique.
De Munt
De Munt staat aan de top van de operahuizen in Europa.
Het huis presenteert naast opera’s ook concerten en
dansvoorstellingen. In 2011 werd de Munt door het
tijdschri Opernwelt tot Opernhaus des Jahres bekroond.
De collecties bevatten stukken die teruggaan tot het
ontstaan van de Munt in 1700, waaronder programma’s,
persartikels, aches, productie- en personenfoto’s,
decor- en kostuummaquettes, schilderijen en kostuums.
Uit dit rijke fonds vindt u in het Musée Fin-de-Siècle
Museum over opera’s van Wagner en uit het symbolisme
reconstructies van operamaquettes en schetsen, aches,
partituren, libretti, uitnodigingen, foto’s van toenmalige
operasterren...
23 | Every end is a new beginning
bijzonder, de nieuwe technieken van de fotografie
en de film - dat zou zo’n museum hol maken
en de eigenheid van deze periode miskennen.
Zeker, de vrije kunsten hebben elkaar altijd al
wederzijds beïnvloed en zij doen dit ook nu nog.
Niettemin kan deze interactie beschouwd
worden als de hoogbloei zelve van het einde van
de 19de eeuw. Hervorming van de kunst, hervorming
van het leven - men mikte hoog, het
Gesamtkunstwerk was de heersende visie toen.
De schone kunsten vormen de wezenskern van
dit nieuwe museum, maar die krijgt pas zijn volle
betekenis dankzij de samenwerking tussen
diverse instellingen die echte pareltjes in huis
hebben, kunstvoorwerpen, boeken, foto’s, films
of archiefmateriaal, om deze ‘cohabitation van de
kunsten’ gedurende het hele museumparcours
tot leven te brengen.
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis
Koninklijk Filmarchief
Last but not least, het is dankzij de collecties van de
Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis en van het
Koninklijk Filmarchief dat de internetgeneratie de
oorsprong kan leren kennen van deze thans zo verspreide
technieken die al meer dan 100 jaar de wereld van het beeld
en van onze kijk op de wereld diepgaand beïnvloeden.
Bovenop schatten van de nationale archeologie, de
Europese sierkunsten en muziekinstrumenten (tentoongesteld
in het MIM) of zelfs van de Klassieke Oudheid en
de buiten-Europese beschavingen, beschikken de KMKG
ook over een zeer rijk fonds foto’s uit de jaren 1890, toen
de Belgische overheid een geheel aan foto’s aankocht als
aanzet voor een museum van de fotografie dat echter nooit
tot stand kwam.
Het Koninklijk Filmarchief werd opgericht in 1938 (in 2013
viert het overigens zijn 75ste verjaardag) en hee een zeer
rijke filmcollectie, zowel fictie als documentaires, die
wereldvermaard is. Het beheert ook een
Documentatiecentrum waar soms zeer oude documenten
bewaard worden (tijdschrien, persknipsels, foto’s…)
waarmee de geschiedenis van de film, zelfs tot aan zijn
vroegste oorsprong, kan worden onderzocht. Tot slot hee
het Filmarchief ook een collectie schitterende filmtoestellen,
voorouders van de filmprojector, waarvan een deel
tentoongesteld wordt in de Wunderkammer van de
Cinematek (Baron Hortastraat).

24 |
La Région de Bruxelles-Capitale.
De collectie Gillion Crowet
Ten gevolge van de samenwerkingsovereenkomst die in
september 2006 getekend werd tussen de familie, het
Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Koninklijke Musea
voor Schone Kunsten van België, werd de schenking
Gillion Crowet in depot gegeven aan het museum. De
tentoonstelling De 20 meesterwerken van de Collectie Gillion
Crowet die aan het einde van datzelfde jaar 2006 werd
georganiseerd, bracht reeds een eerste selectie uit deze
voormalige privécollectie.
Gesterkt door de uitwerking van haar collectie als schenking,
wilde de familie Gillion Crowet het project van het
Musée Fin-de-siècle Museum, naar een concept van de
Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, ondersteunen.
Zij gaf de aanzet tot de realisatie van de zalen die deze
collectie onderdak zullen bieden en gaf de werken die in
hun bezit waren in depot.
De gehele collectie is thans ondergebracht in het schrijn
dat het Musée Fin-de-Siècle Museum vormt. Voortaan is
ze permanent toegankelijk voor het publiek en neemt ze in
het parcours van het Musée Fin-de-Siècle Museum een
centrale plaats. Zij benadrukt de centrale rol als hoofdstad
van de art nouveau die Brussel speelde, op het kruispunt
van de kunsten en de avant-gardes.
Belfius, partner van
het Musée Fin-de-Siècle Museum
Belfius Bank en Verzekeringen was meteen gewonnen voor
de creatie van het Fin de Siècle Museum en wou er zijn
naam aan verbinden door een twaalal representatieve
werken uit zijn collectie uit te lenen aan de Koninklijke
Musea voor Schone Kunsten van België. Deze werken
zullen in overleg met de Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten van België gekozen worden.
Via dat partnership met de Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten van België wil Belfius zijn maatschappelijke rol
ten volle spelen en uiting geven aan zijn engagement om
de samenleving een reële toegevoegde waarde te bieden,
onder meer door zijn kunstcollectie zoveel mogelijk te
delen met het grote publiek.
De kunstcollectie van Belfius, een van de hoekstenen van
het actieve en gerichte cultuurbeleid dat de bank al meer
dan een halve eeuw voert, bevat drie luiken:
– “Vlaamse meesters uit de 16de en de 17de eeuw” :
topwerken van schilders als Antoon Van Dijck, Jacob
Jordaens, Roeland Savery.
– “Moderne kunst van 1860 tot 1960” : een overzicht van
de Belgische kunst. Alle grote stromingen vanaf het
realisme zijn hier vertegenwoordigd met toonaangevende
figuren als Charles Degroux, James Ensor, Fernand
Khnop, Xavier Mellery, Rik Wouters, Paul Delvaux, René
Magritte, …;
– ”Kunst van 1960 tot vandaag” : werken van onder andere
Marcel Broodthaers, Roger Raveel, Luc Tuymans, Jan
Fabre, Berlinde De Bruyckere.
Naast het partnership met de Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten van België komt het engagement van
Belfius om zijn collectie te delen met zo veel mogelijk
mensen, ook tot uiting in:
– tentoonstellingen in het kader van het programma
“Cultuur voor iedereen” in de gebouwen van Belfius (bv.
20 oktober tot en met 16 maart 2013 onze tijdelijke
tentoonstelling ‘Brisure. Artistieke verwantschappen’ en
een selectie uit onze eigen collectie. Beide zijn elke 3de
zaterdag van de maand gratis te bezoeken. Verder onze
jaarlijkse wedstrijd Belfius Art in samenwerking met de
Belgische academies);
– een nauwe samenwerking met Belgische musea om
tijdelijke “partnertentoonstellingen” te organiseren;
– tentoonstellingen in samenwerking met de Belgische
gemeenten.
Belspo, Het Federaal Wetenschapsbeleid
Het is een open deur intrappen door te stellen dat ons land
voor belangrijke uitdagingen staat. We denken bijvoorbeeld
aan het halen van de Barcelona-doelstelling (3% van
het BBP besteden aan onderzoek en ontwikkeling),
meewerken aan het creëren van jobs en welzijn door
innovatie, optimaliseren van de werking van de Belgische
onderzoeksruimte en strijden tegen de klimaatwijzigingen.
Het departement van het Federaal Wetenschapsbeleid
en zijn 2.800 medewerkers dragen daar ruimschoots toe
bij.
Met de door ons Departement beheerde onderzoeksprogramma’s
reiken we de regering betrouwbare en valabele
gegevens aan waarmee zij onderbouwde beslissingen kan
nemen op het gebied van duurzame ontwikkeling, strijd
tegen de klimaatwijzigingen, biodiversiteit, energie,
gezondheid, mobiliteit en de informatiemaatschappij.
We beheren tevens de Belgische bijdrage aan de Europese
ruimtevaartorganisatie. Die deelname van België, als vijfde
grootste financier van de ESA, is van strategisch belang
voor ons land en van essentieel belang voor onze bedrijven.
Wij bieden bedrijven die aan de verschillende AIRBUSprogramma’s
wensen deel te nemen O&O-steun die
onmisbaar is om zich te kunnen positioneren, nu er
wereldwijd een onverbiddelijke strijd woedt in die sector.
De 10 Federale Wetenschappelijke Instellingen, die deel
uitmaken van het departement, bieden wetenschappers
een uitzonderlijk onderzoekskader en -instrumentarium
aan en huisvesten eveneens kunst- en historische collecties
die jaarlijks meer dan 1,2 miljoen bezoekers komen
bewonderen.
Belnet
BELNET, ons nationaal onderzoeksnetwerk, levert snelle
internetlijnen aan Belgische universiteiten, hogescholen,
onderzoekscentra en overheidsdiensten. Dit alles wordt
aangevuld met de DWTI die informatiebemiddeling aan de
wetenschappelijke gemeenschap, de sociaaleconomische
wereld en de overheidsbesturen biedt.
Het Federaal Wetenschapsbeleid coördineert tot slot de
onderzoeksinspanningen van alle overheden van het land
en zorgt ervoor dat onze onderzoekers kunnen inpassen in
de internationale onderzoeksnetwerken. In die zin vormt
het departement de kern van de Belgische onderzoeksruimte
en een belangrijke pool van de Europese
onderzoeksruimte.
Het Federaal Wetenschapsbeleid vertegenwoordigt bijna
30% van het totale Belgisch budget inzake onderzoek.
Het Federaal Wetenschapsbeleid vormt tevens een koepel
over een aantal prestigieuze instellingen zoals de Academia
Belgica in Rome, de Stichting Biermans-Lapôtre in Parijs,
het meetstation op de Jungfraujoch in de Alpen, de
Overzeese Academie voor Wetenschappen, het Belgisch
Filmarchief, het Euro Space Center en het Von Karman
Instituut. Deze instellingen bieden een bijkomende
mogelijkheid voor onze onderzoekers om zich op internationaal
vlak te profileren.
De Regie der Gebouwen
Expertise ten gunste van het Musée Fin-de-Siècle Museum
Samen met de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van
België realiseert de Regie der Gebouwen het nieuwe Musée
Fin-de-Siècle Museum in Brussel. Het museum wordt
ingericht in de ondergrondse verdiepingen waar vroeger het
museum voor Moderne Kunst was gehuisvest. De Regie der
Gebouwen coördineert de werken, en dit vanaf de aanbesteding
tot en met de uitvoering van de werken. Dit gaat
gepaard met een investering van circa 4,9 miljoen € voor de
creatie van het Musée Fin-de-Siècle Museum.
In een eerste fase werden de zalen voor de tijdelijke
tentoonstellingen (niveaus -3 en - 4) vernieuwd. Sommige
wanden werden uitgebroken, de verlichting werd aangepast
en alle muren kregen een lik verf. Deze vernieuwde ruimte
werd in maart 2012 in gebruik genomen voor een tijdelijke
fotografie-tentoonstelling.
De tweede fase houdt de renovatie in van de niveaus -5 tot
-8 waar het Musée Fin-de-Siècle Museum wordt ingericht.
Op niveau -8 werd een verhoogde marmeren vloer gelegd
en worden sommige tentoonstellingswanden uitgebroken.
De bijzondere technieken zoals de databekabeling, de
klimaatregeling, de elektriciteit, de liinstallaties en de
(brand)veiligheid worden aangepast en vernieuwd.
Bijzondere aandacht gaat uit naar de klimaatregeling, de
beveiliging en de verlichting van de zalen, essentieel voor
het uitlichten van de tentoongestelde kunstwerken.
25 | Every end is a new beginning
Renovatie van de Koninklijk Musea voor Schone Kunsten van België
De Regie der Gebouwen werkt sinds 2005 actief mee aan de
uitvoering van het algemeen renovatieplan van de gebouwen
van de Koninklijk Musea voor Schone Kunsten van
België. Het doel is om dit waardevol patrimonium veilig te
stellen, de architecturale harmonie van het Koningsplein te
verbeteren en de bekendheid van de Musea te vergroten.
Renovatiefase 4B is gestart waarbij het bestaande auditorium
volledig wordt vernieuwd en aangepast aan de
hedendaagse normen inzake comfort, werking en (brand)
veiligheid.
Aan het Museumplein komt een aparte ingang met vestiaire
voor bezoekersgroepen. Dankzij deze ingrepen zal het
auditorium onaankelijk van de rest van het museum
kunnen functioneren. En groepen die het museum wensen
te bezoeken, zullen op een vlottere wij toegang krijgen.
Deze nieuwe ingang wordt een belangrijk werkingsinstrument
voor het Museum.
Daarnaast worden nieuwe kinderateliers ingericht en wordt
er plaats gemaakt voor een kleine cafetaria die in de
zomermaanden nieuw leven zal brengen op het
Museumplein. Een plein dat vandaag de dag nog altijd te
weinig gekend is bij het grote publiek.
De Regie der Gebouwen volgt en coördineert ook hier alle
werken en investeert zo’n 9 miljoen € in de ruwbouwwerken
en de afwerking.
Zoom op de Regie der Gebouwen
De Regie der Gebouwen zorgt dat de federale ambtenaren
in kwalitatieve kantoren kunnen werken en houdt het
federale architecturaal patrimonium in stand. Zij voert ook
de verbintenissen uit die de Belgische staat is aangegaan
met internationale instellingen met betrekking tot gebouweninfrastructuur,
zoals de Europese Scholen (Europese
Commissie) of de Raad van de Europese unie.
Haar vastgoedportefeuille omvat zo’n 7,8 miljoen m²
verspreid over een 1.420 tal gebouwensites. Hiervan zijn
circa 945 gebouwensites eigendom van de federale staat
(ongeveer 4,9 miljoen m2) terwijl zo’n 483 gebouwensites
worden gehuurd (ca. 2,9 miljoen m2).
Op architecturaal en historisch vlak omvat het beheerde
patrimonium enkele schitterende pareltjes, zoals de site
van het Jubelpark met de Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis, Autoworld en het Koninklijk Museum van
het Leger en de Krijgsgeschiedenis. De Regie der
Gebouwen waakt als beheerder van dit patrimonium over
het behoud van deze monumenten en opmerkelijke
gebouwen die een getuige zijn van ons rijk verleden en een
weerspiegeling zijn van onze cultuur.
Sinds jaren breidt de Regie der Gebouwen haar knowhow
uit in restauratie- en conservatietechnieken. Elk jaar slaagt
zij erin om enkele waardevolle gebouwen en monumenten
in eer te herstellen. Denk maar aan de Koninklijke
Muntschouwburg, het Paleis der Academiën, het
Muziekinstrumentenmuseum, de Koninklijke Musea voor
Schone Kunsten van België, de Hallepoort, de Japanse
toren, het Chinees paviljoen, het Paleis voor Schone
Kunsten, enz.
Dankzij haar kwalitatieve dienstverlening en haar specifieke
en unieke knowhow op het vlak van bouw, restauratie en
vastgoedbeheer, is de Regie der Gebouwen de vastgoedexpert
van de federale overheid.

Nom et charte graphique
Base Design werd door de Koninklijke Musea voor Schone
Kunsten van België (KMSKB) aangezocht om de nieuwe
identiteit te bepalen van het Musée Fin-de-Siècle
Museum. Deze opdracht startte met het vastleggen van
een wervende en voor iedereen bevattelijke naam, en ging
van daaruit verder met de uitwerking van de huisstijl van
deze nieuwe instelling. Base Design ontwikkelde tegelijkertijd
ook een transversaal grafisch systeem dat de
samenhang versterkt tussen de verschillende musea die
samen de KMSKB vormen. Koningsstaf, kroon, grafische
opbouw en typografie zijn de basiselementen van deze
gedeelde identiteit, terwijl kleuren worden ingezet om de
musea van elkaar te onderscheiden. Met dit open en
tijdloos systeem kunnen nieuwe instellingen naderhand
nog steeds bij de KMSKB aangesloten worden.
27 | Every end is a new beginning
Base volgt nooit de platgetreden paden.
We specialiseren ons op vele en veelzijdige manieren in
grafisch ontwerp, artistiek beleid, audiovisuele media,
copywriting en typografie.
Brussel, New York, Barcelona, Madrid en Santiago de Chili
worden aldus experimentele laboratoria waar onze
creatievelingen hun grenzeloze talenten voor lay-out
kunnen botvieren.
Deze dorst naar creativiteit ligt aan de basis van zeer
uiteenlopende projecten voor klanten van velerlei pluimage,
waaronder BOZAR, De Munt/La Monnaie, Delvaux,
Kipling, Women’secret, BeTV, MoMA QNS en tal van
anderen.
Onze specialiteit is verandering.

28 |
Info
info@fine-arts-museum.be
www.fine-arts-museum.be
T +32 (0)2 508 32 11
F +32 (0)2 508 32 32
communication@finearts-museum.be
Adres
Hoofdingang voor
individuele bezoekers
Regentschapsstraat 3
1000 Brussel
Ingang voor (school)
groepen (met gids of
zonder gids):
Koningsplein 2 (Gresham)
1000 Brussel
Ingang voor personen met
beperkte mobiliteit
(rolstoel):
Regentschapsstraat 1A
1000 Brussel
Openingsuren
Van dinsdag tot zondag,
geopend van 10u00 tot
17u00.
Gesloten op maandag,
1 januari, de 2de donderdag
van januari, 1 mei, 1 en 11
november, 25 december.
Bereikbaarheid
Wagen
Parking Albertina /
Congrès,via de
Stuiverstraat of het
Poelaertplein
Metro
halte Centraal Station of
Park (lijn 1)
Train
halte Brussel - Centraal
Tram 92, 94
Bus 27, 29, 38, 71, 95
MuseumShop
Informatie
T +32(0)2 508 34 20
museumshop@fine-artsmuseum.be
Tickets
Tickets voor individuele
bezoekers
Aan de ticketbalie van de
Musea (verkoop tot 16u30)
Tickets voor groepen (vrij
bezoek)
Enkel op aanvraag via
reservation@fine-artsmuseum.be
T +32 (0)2 508 33 33
http://onlineticketing.
fine-arts-museum.be
Tarieven
€ 9,00
normaal tarief
€ 6,00
verlaagd tarief (senior,
volwassenen in groepsverband
vanaf 15 p.)
€ 3,00
sterk verlaagd tarief
(studenten 18-25 jaar,
schoolgroepen)
Gratis
Vrienden van de KMSKB,
werklozen, leerkrachten,
gehandicapten met hun
begeleider, kinderen - 18
jaar (vergezeld van een
volwassene; in
familieverband).
Audivisiogids
Prijs : € 5
Beschikbaar in:
Nederlands, Frans, Engels
en Duits
Geleide bezoeken
Enkel op aanvraag via
reservation@fine-artsmuseum.be
T +32 (0)2 508 33 33
Rondleidingen in het
Nederlands, Frans, Duits,
Engels, Spaans, Italiaans,
Russisch, Grieks, Japans
en Gebarentaal.
Vrienden van de KMSKB
Secretariaat
T +32 (0)2 511 41 16
T +32 (0)2 512 63 13
Mecenaat en schenking
Sponsor
M. et Mme Gillion Crowet
Institutionele partners
Structurele partners
In samenwerking met
Met de steun van
© 2012
Images © SABAM 2012, Vincent
Everarts Photographie, Photo
d’art Speltdoorn & Fils, J. Geleyns