Joost Legtenberg - Twentevisie

De triomftocht door Burkina Faso
Joost Legtenberg:
van koelie tot wielerkoning
Joost Legtenberg wilde nog één keer aan een mooie ronde meedoen alvorens
afscheid te nemen van het professionele wielerpeloton. Tot dan toe
had de 26-jarige Markeloër tamelijk naamloos tussen de grote ridders van
het stalen ros meegefietst. Altijd moest Legtenberg zich als knecht opofferen,
terwijl hij over de capaciteiten beschikte om zélf te winnen. Daarom
besloot de immer zwijgzame Twent zich niet langer door collega’s te laten
koeioneren tussen de dunne wieltjes. Met een opleiding als bedrijfseconoom
kiest hij voor een andere toekomst. Maar eerst nog die ene mooie
afscheidsronde: Le Tour de Burkina Faso. Ofwel: een glorieuze triomftocht
in verzengende hitte, over stoffige weggetjes, door dorpen van lemen hutten
met door armoe geteisterde mensen en exotische dieren .
“Ik heb daar dingen gezien en meegemaakt
die ik niet kan beschrijven, gewoon
omdat ze nauwelijks te bevatten
zijn.” Elke dag gingen de beelden van
barre etappes, primitieve omstandigheden
voor renners en publiek en exotisch
randgebeuren over de hele wereld. Een
actie van de Societé du Tour de France,
de organisator van de Tour de France die
sinds drie jaar ook de Tour du Faso in
zijn armen heeft gesloten. En indien
heren als Jean Marie Leblanc, Bernard
Hinault en Bernard Thevenet zich ergens
in wielerland mee bemoeien staan ook de
media meteen stram in het gareel. In het
kielzog van de Grande Messieurs du
Societé toog het hele circus derhalve
subiet richting Quadadougou om te registeren
hoe een in principe naamloos evenement
werd verheven tot een heus,
internationaal aansprekend spektakel. De
Internationale Wieler Unie (UCI) plakt er
een aantrekkelijk aantal bonuspunten aan
vast en dat alles samen is voldoende om
zelfs de meest kritische journalist te overtuigen
van het feit dat de Ronde van
Burkina Faso binnen no time is gepromoveerd
tot één van de grootste koersen ter
wereld.
Schitterend evenement
“De ronde wordt nu ook door de wat grotere
ploegen in Europa gezien als hét
wielerevenement van Afrika,” zegt Joost
Legtenberg. “Dat is aantrekkelijk voor de
publiciteit, temeer omdat met de grotere
sponsors en met de verbeterde organisatie
ook de betere renners aan het vertrek
komen. Vanaf dat moment is de cirkel
(door Gerhard Nijboer)
rond: betere organisatie, meer punten,
meer en betere renners, grotere sponsors
en meer media. Voeg daar dan ook nog
eens die specifieke armoedige Afrikaanse
toestanden bij en je hebt een schitterend
evenement voor zowel de Afrikaanse
als de Europese markt.”
Geen enkel zichzelf respecterend Afrikaans
land haalt het nu nog in zijn hoofd
om geen ploeg te laten starten in de
Ronde van Burkina Faso. Dat zou immers
een blamage voor het land zijn. De veelal
niet bijster democratische leiders zouden
dat niet alleen als een sportieve nederlaag
ervaren, maar ook als een klap in het
gezicht van de ‘hoge heren van de UCI en
de Tour de France’. En dus sturen zij een
ploeg van zes renners, die nauwelijks
voorzien zijn van materiaal, laat staan dat
er een volwaardig begeleidingsteam ter
beschikking is. De standaarduitrusting
van een Afrikaanse wielrenner bestaat
vaak dan ook uit niet meer dan een summier
EHBO-trommeltje, een blikken
doosje met wat sleutels en tangen en een
pakketje met niet meer dan twee reservebanden.
Van medische begeleiding hebben
ze nog nooit gehoord en het gebeurt
regelmatig dat een Afrikaanse renner met
pech in de koers langdurig langs de weg
moet wachten omdat zijn ploegleider
geen reservemateriaal voorhanden heeft
of, erger, hem gewoon over het hoofd ziet
in de stofwolken van voortrazende auto’s.
Individualisten
De aanwezigheid van landenploegen van
Senegal, Mali, Kongo, Marokko, Tunesië
en natuurlijk het gastland levert derhal-
ve met regelmaat grote hilariteit in het
peloton op. “Het is toch ongelooflijk hoe
die jongens met dergelijk materiaal en
die matige begeleiding redelijk meekomen
tussen de Europese collega’s. Ik heb
meerdere dagen gehad dat ik met mijn
ploeg tot het uiterste moest gaan om de
koers te kunnen controleren. En ik had
meer last van de Afrikaanse renners dan
van de Europeanen. Die lokale coureurs
zijn gewend aan de hitte, de slechte voeding
en de onhygiënische omstandigheden.
Die gaan dus maar door, want een
etappeoverwinning is voor hen het
hoogst bereikbare in hun carrière. Dan
zijn ze ook meteen een held in heel
Afrika. Alleen het tactische vermogen
om een koers naar hun hand te zetten
missen die jongens. En van samenwerking
in een ploeg hebben ze ook nog
nooit gehoord. Een ploegleider kan daar
niets aan doen, dat is daar niet meer dan
een veredelde mecanicien. Rijdt achter
het peloton in een rammelend busje dat
van narigheid bijna uit elkaar valt. En
67
Langs het parcours
boden
vrouwen versnaperingen
aan aan de
renners op de
traditionele
manier: op
hun hoofd!
Twentevisie. 10/2001

Info: 074 - 245 52 52

maar schreeuwen, zelfs al heeft hij geen
renner meer in koers. Evenals de renners
zijn de Afrikaanse ploegleiders pure
individualisten. De meeste renners
komen na een etappe helemaal uitgewoond
over de streep. Demarreren de
hele dag op de gekste momenten en wanneer
ze maar kunnen. Wij Europeanen
laten ze dan maar razen, halen ze een
paar kilometer voor de finish in en sprinten
dan zelf voor de overwinning. Maar
qua conditie en vechtlust moet je diep
respect voor ze hebben.”
Bernard Hinault
Al vanaf de eerste dag werd Joost Legtenberg
van alle kanten gefêteerd door de
organisatie, maar vooral door de plaatselijke
bevolking en stamhoofden. Een dag
nadat het door financiële zorgen gekwelde
Sabena de Markeloër met één van zijn laatste
vluchten op het vliegveld van Quadadougou
had gedropt, sprintte Legtenberg
naar de zege in de eerste etappe. “We kwamen
in de slotfase met vijf man los van het
peloton. Twee Afrikanen en drie renners
uit onze Marco Polo-ploeg. Ik win,
Maarten Tjallingi wordt tweede en een
Marokkaan derde. Ja en dan naar het podium
voor de huldiging.” Niemand minder
dan vijfvoudig Tour-winnaar Bernard
Hinault trok Joost Legtenberg de gele trui
over het hoofd. “Dan sta je toch even te kijken
in zo’n plaatsje. Midden tussen de hutten
van de plaatselijke bevolking hadden
ze een podium in elkaar geprutst, wat
spandoeken van de sponsors er over heen,
ik werd er op gezet, kreeg de gele trui en
wat bloemen van Hinault en toen begon
het feest van zang en dans door de plaatselijke
bevolking. Werkelijk één deinende
massa. En telkens kwamen weer verschillende
stamhoofden of andere hoogwaardigheidsbekleders
in kleurige kleding om
mij te huldigen. Die ceremonie duurde de
eerste dag wel een uur. In de brandende
zon ruim boven de veertig graden.”
Levende kip
Vanaf die eerste dag trok Joost Legtenberg
als een vorst door de jungle van Burkina
Faso. Iedere dag voor de start waren er de
officiële plichtplegingen zoals Afrikanen
dat gewend zijn: met veel zang en dans
en diverse authentieke presentjes uit de
regio. Ieder gebied heeft zijn eigen specialisme
en Legtenberg maakte kennis
met bijna alles. “Zelfs met een levende
kip,” volgt de zoveelste anekdote. “Die
mensen hebben daar dus echt niets. Daar
komt nog bij dat een levende kip zo’n
beetje het symbool voor de vruchtbaarheid
is. Zo’n dier vertegenwoordigt een
enorme waarde voor de gewone bevol-
king van Burkina Faso. Afijn, we hebben
weer eens een huldiging in één of ander
dorp, komt er een dorpshoofd aan met
wel tien vrouwen aan zijn zijde. Ik trek
mijn zoveelste gele trui van Bernard
Hinault aan, zwaai met de bloemen naar
de mensen en wordt meteen omringd
door die vrouwen. Ze beginnen te dansen
in een kring rondom mij en in die tussentijd
krijg ik van het dorpshoofd een enorme
levende kip in mijn handen geduwd.
Iedereen juichen, want het was zo’n beetje
het mooiste cadeau dat je van hem kon
krijgen. En ik maar buigen als een knipmes.
Maar ja, wat moet ik met zo’n kip?
Na bijna een dag in de kofferbak gezeten
te hebben, hebben we het beestje maar
weer weggegeven aan de bevolking van
een ander dorp. Dolblij waren ze er mee”.
Marco Polo
Tussen de feestelijkheden en andere exotische
ervaringen door moest Legtenberg
wel degelijk hard werken om zijn leidende
positie te behouden. Hij had daarbij de
steun van de Marco Polo-ploeg, een gelegenheidsformatie
die door de Stichting
Marco Polo in het leven is geroepen. De
Stichting stelt zich ten doel om de wielersport
over de hele wereld te promoten,
vooral in Azië, Afrika en Zuid-Amerika.
Eerder stond Marco Polo al met teams aan
de start in de ronden van onder meer
China, Afghanistan, Bolivia, Tibet en
Kirgizië. “Het is een vrijwilligersorganisatie,
puur gericht op promotie van het fietsen”,
verklaart Legtenberg, die zich bij de
organisatie aanmeldde om zijn afscheidswedstrijd
als profrenner te rijden. “Bij
AXA (de ploeg waar Legtenberg de laatste
twee jaar prof in dienst was) had ik het
niet zo erg naar mijn zin. Ik ben gevoelig
voor sfeer en voor een management dat
respect predikt. Bij die ploeg was het allemaal
wat afstandelijk. Dat strookte niet zo
met mijn mentaliteit en ik zit ook niet zo
in elkaar dat ik daarover mijn beklag doe.
Naarmate het seizoen vorderde kreeg ik in
de gaten dat ik ook op termijn geen kans
zou krijgen om wedstrijden te mogen win-
De verzorging vond
plaats in tenten.
Op de grond ligt
Legtenberg, een
masseur knielt bij
hem neer om zijn
benen te masseren.
69
De podiumplaats
waar Legtenberg
keer op keer
gehuldigd werd.
Twentevisie. 10/2001

nen. Dan wordt het tijd om eens bij jezelf
te rade te gaan of de wielersport wel je toekomst
is. Ik ben tot de conclusie gekomen
dat ik het beter elders kan gaan zoeken.
Maar ik wilde nog een mooie afscheidsronde
rijden. Als je een overwinning dan
toch aan iemand op moet dragen, doe ik
dat aan die organisatie. Zij hebben me die
onvergetelijke ervaring bezorgd.”
Gezond blijven
Die dank is wederzijds, want dankzij
Legtenberg is de naam van Marco Polo
zeker in Afrika gevestigd. Elke dag controleerde
de blauwe Nederlandse trein de
koers, reed altijd in de voorste gelederen
mee, won met Legtenberg niet alleen het
individuele eindklassement, maar de
Markeloër zegevierde ook in het sprintklassement
(de groene trui), het regelmatigheidsklassement
en ook het algemeen
ploegenklassement werd een prooi voor
de Marco Polo-formatie. En dat in het
gezelschap van niet alleen de reeds
genoemde Afrikaanse landenploegen,
maar ook van zes semi-profteams uit
Frankrijk en drie Belgische formaties. De
successen van Legtenberg en zijn maten
in Burkina Faso krijgen nog meer glans bij
de wetenschap dat van de 162 gestarte
coureurs er na twaalf etappes maar 46 de
finish in Quadadougou. De rest was ziek,
zwak en misselijk afgestapt: de man die
de ronde van Burkina Faso wil winnen,
moet gezond blijven! “Daar gezond blijven
is een hele opgave, zeker voor de
Europeanen. Onze Afrikaanse collega’s
zijn gewend om iedere dag voedsel te nuttigen
waar wij onze neus voor ophalen.
Het is absoluut niet hygiënisch, maar zij
hebben kennelijk een natuurlijk afweersysteem
opgebouwd. Water drinken is
voor ons verboden, want het is niet meer
dan bruine drab. Maar die Afrikanen slurpen
dat gewoon op en hebben nergens
last van. Ongelooflijk wat deze mensen
kunnen verdragen. Ik ben ook ziek
geweest, maar kreeg snel in de gaten dat
ik daar naast het wielrennen niets anders
moest doen dan liggen. Uitrusten.”
“Onze hele ploeg heeft twee weken zo
geleefd en wij zijn als enige team compleet
aan de finish gekomen. De Afrikanen werden
gesloopt door het gebrek aan faciliteiten,
de Europeanen door het gebrek aan
lichamelijke weerstand. Alleen wij bleven
overeind. Maar ik was wel ontzettend blij
dat het afgelopen was. Ik was echt aan het
eind van mijn Latijn. Die hitte, het slechte
eten en drinken en de onmogelijkheid om
een goede nachtrust te genieten slopen je
op den duur helemaal.” Dat Legtenberg de
situatie ter plekke op waarde had geschat
blijkt uit het feit dat hij de eerste niet-
Afrikaanse winnaar in de 15-jarige geschiedenis
van de Ronde van Burkina Faso is.
Winnaarsplicht
“En zo schrijft een tamelijk anonieme
Nederlandse prof in zijn afscheidswedstrijd
toch nog wielergeschiedenis.” Het
onverwachte succes in Burkina Faso
heeft hem niet op andere gedachten
gebracht. Hij stopt als professioneel wielrenner,
maar voelt zich wel verplicht om
volgend jaar minimaal nog één keer vol
aan de bak te gaan. “Dat is de plicht van
een winnaar. Ik zal toch proberen om
mijn gezicht ook volgend jaar in Burkina
Faso te laten zien. En dan niet om alleen
mee te rijden, want het volk ziet me daar
echt als een vedette. Dus zal ik weer pro-
‘De terugreis duurde
twee dagen en
kostte uiteindelijk
meer dan wat we
verdiend hadden’
beren om te winnen, ik hoop met een
gesponsorde Marco Polo-ploeg. Maar van
de andere kant zie ik er nu al als een berg
tegenop om nog eens twee weken in die
geweldige hitte te moeten rijden. Maar ik
doe het wel, want eerlijk is eerlijk: ik heb
iets met die mensen gekregen. Deze ervaring
zal me mijn hele leven bij blijven.
Zelfs een paar weken later zie ik nog die
gelukkige gezichtjes van kinderen die mij
een handje mochten geven. En het stamhoofd
dat voor mij op de knieën ging. En
de koning van het land, die mij op de
laatste dag in een witte toga hulde, omdat
dat voor Burkina Faso veel belangrijker is
dan de gele trui in Frankrijk. En er zijn
nog zoveel andere indrukken en ervaringen
die mij geestelijk tot een tot rijker
mens hebben gemaakt. Wat dacht je bijvoorbeeld
van de eerste etappe-overwinning
van een renner uit Burkina Faso in
eigen land? Hij won dit jaar de op één na
laatste etappe en is nu voor eeuwig held
van de staat. Deze jongen hoeft zich nooit
meer zorgen te maken.”
Uniek wielrenner
Joost Legtenberg beseft inmiddels dat hij
als een uniek wielrenner de geschiedenis
in gaat. Hij is de eerste Nederlander die
een etappe in een Afrikaanse rittenkoers
won, hij is de eerste Europeaan die een
meerdaagse rittenkoers in Afrika won en
hij is de eerste blanke wielrenner die de
Ronde van Burkina Faso won. Ongeveer
30.000 gulden fietste Joost Legtenberg met
zijn Marco Polo-team bij elkaar in Burkina
Faso. In totaal bedroeg het prijzengeld
ruim 70.000 gulden. Dat is in principe niet
veel in vergelijking met de Europese rondes,
maar voor Afrikaanse begrippen is
Legtenberg nu miljonair. “We hadden afgesproken
dat het gewonnen geld naar
Marco Polo zou gaan, maar uiteindelijk
bleef er niets van over. Want de retourtickets
van Sabena bleken niets meer waard.
De maatschappij was failliet, de hele ploeg
moest met Air France naar Parijs vliegen
en vervolgens met de TGV naar Nederland.
Die reis duurde twee dagen en kostte
uiteindelijk meer dan wat we verdiend
hadden. Ik heb dus nog een paar gulden
bijbetaald om de kosten te dekken. Maar
heb geen medelijden met mij, want het
einde van mijn profcarrière heeft een
onuitwisbare indruk achtergelaten.” ■
De internationale
pers interviewt
Legtenberg na zijn
overwinning.
71
Twentevisie. 10/2001