WC ZL4_samenvatting.pdf - VETserieus.nl

www.VETserieus.nl
Beste Student,
De documenten op VETserieus.nl zijn alleen bedoeld als ondersteuning bij
het studeren. De samenvattingen worden nagekeken door studenten tijdens
het volgen van de lessen en waar nodig aangepast. Dit project heeft als doel
foutloze samenvattingen te bieden die met hun tijd meegaan, ondanks dit
streven is er altijd een kans dat er fouten in de documenten staan. Mocht je
tijdens het lezen van de samenvatting fouten vinden kun je dat doorgeven
via de contactpagina op de site of direct een mail sturen naar
vetserieus@gmail.com
De student is verantwoordelijk voor zijn of haar leermethode en voor het
uiteindelijke resultaat. Allemaal veel succes met de voorbereidingen!!
Hartelijke groet,
VETserieus.nl
1

Werkcolleges Ziekteleer 4
Werkcollege 1 reactiepatroon van het centraal zenuwstelsel
Casus 1: kalf met fibrinopurulente meningo-encephalitis
Twee dagen oud kalf, ernstig ziek. Het lag slap en plat op de grond en had een
ondertemperatuur. De ogen lagen diep in de kassen,
in het linkeroog was een lichte troebeling te zien.
Het dier is niet in buikligging te krijgen door een
krampachtige contractiegolf in de nekspieren, dit
komt door terminale hypoglycemie.
Microscopisch zie je de meningen als een donkere lijn. In
dit geval zie je daar een toegenomen celrijkdom, want de
breedte van de meningen is toegenomen. Ook zien we
sterke verwijding van de bloedvaten.
Daarnaast is er sprake van perivasculaire
cuffing: de ontsteking zit in de meningen om de
bloedvaten heen. Er is dan een manchet van
ontstekingscellen om het bloedvat te zien.
Macroscopisch valt aan de hersenen op dat er
exsudaat in de sulci ligt en er zijn ook gebieden met
hyperemie in de schors.
Linksonder zie je dat er ook sprake is van infiltratie in het
hersenweefsel. Vanuit het vlies gaat de ontsteking dus nu de cortex in.
Als we gaan inzoomen op het ontstekingsfiltraat, dan zien we dat deze
bestaat uit:
- pmk’s
- fibrine
We spreken dus van een purulente ontsteking en binnen de hersenen kun
je dan uitgaan van een bacteriële infectie!
Bij dit kalf zou je willen weten of de biestopname wel genoeg en snel genoeg heeft
plaatsgevonden. Daarbij is de duur van de partus ook van belang in verband met
zuurstofgebrek in de hersenen en het MDK. Moeilijke start barrière MDK ↓
maternale Ab’s ↓ door biest ↓ niet zo mooi…
De vatbaarheid voor infecties is binnen de schedel hoger omdat daar de
zuurstofspanning lager is ook de macrofaagactiviteit.
1

Werkcolleges Ziekteleer 4
Andere pathologische afwijkingen die we bij dit kalf zouden kunnen verwachten:
- polyarthritis
- polyserositis
- hypopyon (pus in het oog)
o dit ontstaat door exsudaat in de voorste oogkamer
Casus 2: pup met Carré
Klein op sterven-na-dood hondje, 2 maanden oud. Diepliggende
ogen met een hoeveelheid slijmig exsudaat, kan niet meer lopen.
Een toeval gehad. Problemen begonnen met diarree, daarna hoesten
en na 3 weken neurologische verschijnselen.
‘macroscopisch’ zien we hier het
cerebellum. Om het midden heen zijn
grote bleke gebieden zichtbaar, dit is
pathologisch.
Als we daarop inzoomen, blijkt het een beetje een spons-
achtige structuur te zijn. De vele witte gaatjes zijn opvallend,
zij zijn ontstaan door primaire demyelinisatie en door
degeneratie van de neuronen, er zijn namelijk veel neuronen
zonder kern te zien. Dit wordt opgeruimd door de macrofaag
welke een digestiekamer vormt.
Ook in deze coupe kun je de perivasculaire cuffing zien. Als we hier inzoomen op het
ontstekingsfiltraat, dan zijn het met name
- lymfocyten
- plasmacellen
en binnen de hersenen kun je dan uitgaan van een virale ziekte!
hier is goed een intranucleair insluitlichaampje te zien. Het paarse bolletje
is dus de kern. Het insluitlichaampje duwt het chromatine van de celkern
naar de rand, dit is het 1 e herkenningspunt. Ook dit is een aanwijzing voor
een virale infectie.
4 ziekten die de pup meegenomen kan hebben vanuit het asiel:
- Carré / hondenziekte / morbillivirus
- Parvo
- HCC door adenovirus
- Toxocara canis
Om je diagnose Carré te bevestigen, kun je je antilichamen tegen het virus op je coupe
gooien en aankleuren.
Carré uit zich in 2 viremieën. De eerste viremie geeft respiratoire kalchten, de 2 e viremie
geeft hersenklachten en komt een paar weken later.
2

Werkcolleges Ziekteleer 4
De veranderingen in de hersenen ontstaan direct door degeneratie van astrocyten en
oligodendrocyten. Indirect wordt het verergerd door de afweer en overgevoeligheid type
IV.
De klinische symptomen van Carré:
- Koorts
- Gastro-enteritis: diarree, braken, vermageren
- mucopurulente conjunctivitis en soms blindheid
- bronchitis/pneumonie: hoesten, benauwdheid,
- Na enkele weken:
o hyperkeratose van de neus en voetzolen
o hersenverschijnselen zoals ataxie, convulsies, paralyse en tremoren
Casus 3: paard met wobbler
Jaarling, begon atactisch te lopen en bij het wenden viel hij. Bij het achteruit lopen bleek
de locomotie van voor- en achterhand niet meer gecoördineerd te kunnen worden, het
paard zakte door de achterbenen.
Op een dwarsdoorsnede van het ruggenmerg, zit ventraal de grootste ‘gleuf’ met een
groot bloedvat. Aan de buitenzijde is de witte stof, de binnenkant is de grijze stof.
Dorsaal zijn de sensibele neuronen
Ventraal zijn de motorische neuronen.
De witte stof ligt vol met axonen, eigenlijk kijk je naar een bundel dwarsdoorgesneden
bundels. Deze bundels heten funiculi. Nu bekijken we de ventrale funiculi, dit ziet er erg
rommelig uit. De axonen zijn gezwollen, vervallen, eosinofiel en ook de myelineschedes
zijn gezwollen. Een gezwollen axon noemen we een spheroid.
Macrofagen komen de vervallen zooi opruimen. Een Mq is dus een teken van
degeneratie Wallerse degeneratie. Ook hier zijn weer digestiekamers te zien.
Macroscopisch zou te zien kunnen zijn dat de
tussenwervelschijven compressie geven op het
ruggenmerg.
linksonder is de grijze stof met de neuroncellichamen.
Rechtsboven is de witte stof met axonen
en myelineschedes.
In de witte stof: secundaire demyelinisatie, digestiekamers in het kader van de Wallerse
degeneratie, macrofagen en gezwollen axonen
In de grijze stof: niks bijzonders
3

Werkcolleges Ziekteleer 4
Het Wobbler-syndroom houdt eigenlijk in dat er beschadiging van het axon optreedt door
mechanische invloeden. Door de compressie zal het deel caudaal van de compressieplek
gaan degenereren.
De Ddx van demyelinisatie in het ruggenmerg bij het paard:
- statische stenosen
o bloeding
o neoplasie
o fractuur
o trauma
- dynamische stenose bij snelgroeiende hengsten
- equine herpesvirus
- EDM: Vit E tekort in de groei
- Sarcocystes neurona
- Nematoden
Doorslaggevend voor de diagnose van EDM: digestiekamers en verval van cellichamen..?
Werkcollege 2 infectieuze aandoeningen van het zenuwstelsel
Casus 1: een gekke koe?
Gegevens uit het signalement, de anamnese en het lichamelijk onderzoek die kunnen
wijzen in de richting van BSE:
- Signalement:
o 5 jaar oude koe: de eerste verschijnselen treden op bij runderen van 4 tot 5
jaar, door de lange incubatietijd (3 jaar)
o 6 weken post partum: wanneer de eerste verschijnselen rond de partus
optreden is het klinische verloop sneller
- anamnese:
o afwijkend gedrag:
loopt weg als de koeien uit de wei worden gehaald
zenuwachtig
trappen tijdens het melken
onrustig en nerveus
o matige conditie: dit wijst op een chronische aandoening
o niet kreupel, maar wel beiderzijds een dikke hak: de huisvesting is niet in
orde, of het dier ligt heel veel
o het is maar 1 dier op het bedrijf met deze klachten!! (kans virus/bacterie↓)
- neurologisch onderzoek
o overdreven alert
o dier trapt en zwaait met het hoofd naar de dierenarts (agressie)
o ataxie
o spiertrillingen zichtbaar bij spieren van het voorbeen
4

Werkcolleges Ziekteleer 4
o wankele gang, met name van de achterhand
o overdreven schrikreactie bij plots hard geluid
o dreigreflex versterkt
Een waarschijnlijkheidsdiagnose haal je dus uit je anamnese en de verschijnselen.
Wanneer je het vermoeden BSE hebt moet je de VWA inschakelen. Zij sturen dan een
specialistenteam. De definitieve diagnose wordt post mortem gesteld via histologisch
onderzoek van hersenweefsel en een immunohistochemische test op het voor BSE
kenmerkende prioneiwit.
Het bedrijf wordt op het moment van verdenking gesloten.
De etiologie van BSE: een prioneiwit. Alle dieren hebben prioneiwitten, door een
verkeerde vouwing van een van die eiwitten krijg je stapelingen, want het kan niet meer
afgebroken worden omdat het een ‘gekke vorm’ heeft. De ‘verkeerd gevouwen
prioneiwitten’ dringen hun conformatieverandering op aan andere hersencellen zodat zij
ook verkeer gaan vouwen afwijkende configuratie ellende. Er is geen
immunologische reactie, want het zijn eigen eiwitten, dus lastig aan te tonen.
Pathogenese: Het prioneiwit zit in slachtafval in het voer (diermeel) peyerse platen in
de darm (niet in andere lymforeticulaire weefsels zoals scrapie wel doet) zenuwen
centraal zenuwstelsen. Incubatietijd: 3 jaar.
Het prioneiwit is bijzonder resistent, het doorstaat bijvoorbeeld verhitting en hoge druk.
De uitbraken in Engeland waren met name het gevolg van de ‘slechte’ verwerking van de
dode dieren, maar ook van het feit dat er heel veel schapen in Engeland zijn en er een
verband gezocht wordt met scrapie. Tegenwoordig wordt de verwerking met hogere
temperatuur en hogere druk uitgevoerd. Ook wordt er nu geen diermeel meer aan LH
gevoerd, vroeger wel en zo kreeg je de kruisbesmetting.
Voor mensen is het van belang dat milt, ruggenmerg, hersenen en peyerse platen niet
worden verwerkt in ons eten.
De koe in deze casus komt dus hoogst waarschijnlijk aan deze aandoening het voer. De
kans op verticale transmissie is maar 10% en over horizontale besmetting wordt niet
gesproken. Het is natuurlijk wel zo dat hetzelfde cohort ook vaak hetzelfde vier krijgt.
Daarom worden ook vaak de runderen die 12 maanden voor of na de zieke koe geboren
zijn geruimd en de koeien die in het eerste half jaar in dezelfde groep hebben gestaan als
dit slachtoffer.
BSE is dus een aangifteplichtige ziekte, mede omdat het een mogelijke zoönose is. Er
zijn vele (erfelijke) vormen van Kreutzfield-Jacob, en een nieuwe variant daarvan wordt
toegeschreven aan BSE.
5

Werkcolleges Ziekteleer 4
Casus 2: een dolle hond?
Gegevens uit het signalement, de anamnese en het lichamelijk onderzoek die kunnen
wijzen in de richting van rabiës:
- anamnese
o afwijkend gedrag
bang
herkent eigenaar niet
o progressieve verlammingsverschijnselen
o speekselen
- aanvullende anamnese; vragen naar:
o agressie
o typisch hoge blaf
o contact met vleermuizen/vossen
o buitenland
o wanneer begonnen: bij rabiës na +/- 5 dagen vanaf de eerste verschijnselen
dood
- neurologisch onderzoek:
o gedesoriënteerd
o alert
o dier lijkt blind en ‘hapt’ om zich heen
o parese/paralyse: hond belast de poten niet
o dier lijkt blind en heeft een afhangende onderkaak
o agressief
o vertraagde palpebrale en corneale reflexen
o urine-incontinentie
o de hond geeft bij het opwekken van de pijnperceptie geen ‘centrale’
reactie.
Wanneer je een hond hebt met de waarschijnlijkheidsdiagnose rabiës, dan is het om
veiligheidsredenen af te raden om lichamelijk onderzoek te doen. De hond moet
aangegeven worden bij de VWA die voor verdere afwikkeling zullen zorgen.
Het is mogelijk om het virus te isoleren uit speeksel en cerebrale vloeistof, maar deze
uitslag is soms vals-negatief. Vaker worden er coupes van het hersenweefsel gemaakt,
hierin zijn de typische ‘insluitlichaampjes van Negri’ te zien. Betrouwbaarder is het
aantonen van virusantigeen door middel van een IFT op coupes of uitstrijkpreparaatjes
van verschillende plaatsen van de hersenen. Is deze uitslag negatief, maar blijft er een
sterke verdenking, dan kun je een bio-assay uitvoeren. Hierbij spuit je muizen in met
verdacht hersenmateriaal en deze sterven bij een positieve uitslag. Een PCR is het
alternatief.
Etiologie: het rabiësvirus is een enkelstrengs RNA virus en omvat drie genotypen.
1. klassiek - vos
2. EBLV1 - vleermuis
3. EBLV2 - vleermuis
6

Werkcolleges Ziekteleer 4
Pathogenese: een infectie ontstaat na een bijtwond, speeksel komt in het onderhuidse
weefsel of spieren vermenigvuldiging concentratie virus ↑ virus komt
zenuwstelsel binnen: zenuwen CZS vermenigvuldiging verdere verspreiding via
de zenuwen.
Er zijn aanwijzingen dat de verspreiding ook oraal en aerogeen kan plaatsvinden, maar
hiervoor is nog geen bewijs.
Deze hond is dus hoogst waarschijnlijk gebeten door een ander dier (vos, vleermuis) of
heeft eventueel een dode vleermuis opgegeten.
Rabiës is een zoönose, als een mens gebeten wordt door een besmet dier, is er dus grote
kans op ellende. Daarom is het in Nederland zo dat er preventief wordt gevaccineerd.
Honden uit het buitenland of die naar het buitenland gaan, moeten minstens een maand
van te voren gevaccineerd zijn. Bij vossen wordt dit doormiddel van een lokaas gedaan
waarin zich het vaccin bevind.
Casus: een scheef schaap?
Gegevens uit het signalement, de anamnese en het lichamelijk onderzoek die kunnen
wijzen in de richting van listeriose:
- signalement
o twee jarige ooi (dus als niet te sepsisvorm meer)
o drachtig: meer kans
- anamnese
o sloom
o loopt rondjes linksom
o houdt de kop scheef! eenzijdig probleem
- algemene indruk
o links een afhangend oor, ooglid en lip
- algemeen onderzoek
o verhoogde ademhaling en pols
o T: 40,5
- Neurologisch onderzoek
o Gedesoriënteerd
o Dwangbewegingen
o Dier valt om bij het dubbeltreden
o Sterke miosis
De waarschijnlijkheidsdiagnose stel je door middel van de verschijnselen. Dit kun je
bevestigen met een kweek, maar dit duurt minstens 3 maanden en is erg duur.
De andere mogelijkheden:
- bloedonderzoek: gepaarde sera
- liquor: deze is niet vaak positief…
- microscopisch onderzoek op een hersencoupe: encephalitis en eenzijdig
multifocale abcessen
7

Werkcolleges Ziekteleer 4
Listeria leidt bij de geit snel tot de dood, bij het schaap al iets minder ernstig en het rund
is het minst ziek.
Etiologie: listeria monocytogenes. Deze bacterie kan in de voeding zitten, met name in
slecht geconserveerd kuilgras.
Pathogenese: de bacterie komt in de mond- of keelholte en gaat dan via de nn. trigeminus
of glossopharyngeus naar de hersenstam. Ook mogelijk: mond darm bloed
hersenen.
Listeriose is een zoönose en wordt met name verspreid via gekoeld voedsel zoals franse
kaasjes. Ook wordt het verspreid via bladgroentes, rauw vlees en rauwe vis. Er vindt geen
horizontale verspreiding plaats!
Listeria abortus bij het rund cutane vorm listeria bij de mens kans op
encephalitis
Werkcollege 3 botafwijkingen
Jonge trabekels zijn rood, oude zijn vet. Om de trabekels liggen de beenbalkjes.
Een osteoclast is donkerpaars en heeft meerdere kernen. De holte tussen de osteoclast en
het bot heet de Howshipse lacune.
Osteoid is niet gemineraliseerd, in de matrix, bevat collagenen, eiwitten wordt een
bedje voor cellen. Cellen in de matrix zijn osteocyten, welke ontstaan uit de osteoblasten.
De osteoblasten liggen altijd langs de rand van de beenbalkjes.
Casus 1: hond met osteodystrofia fibrosa
4½ jaar oude terriër, ging de laatste weken steeds moeilijker en pijnlijker lopen, met
kromme beenderen. Vitamine D therapie gaf verslechtering.
Bij sectie vertoonden de beenderen, die gemakkelijk buigbaar
waren, normale groeischijven en dunne cortices en de
bijschildklieren waren vergroot. Ontkalkte coupe van radius en
ulna werd gemaakt.
dunne cortex, wijde mergholte, gebogen beenderen,
greenstick-fractuur. Diagnose: osteoporose
8

Werkcolleges Ziekteleer 4
dit is het normale beeld van kraakbeenrijping. Bovenin zie je de
chondrocyten die zich rangschikken in kolommen. Daaronder, het donkere
gebied, worden de beenbalkjes (trabekels) gevormd.
De veranderingen in deze coupe berusten met name op
een toename van het aantal osteoclasten. De grote reuscellen zijn
behoorlijk prominent aanwezig. Na de botresorptie van de
osteoclasten blijft collageen over: fibrosering, met name in de
buurt van de osteoclasten. Hierdoor ogen de beenbalkjes wat
vleziger.
Deze jonge hond, leidend aan osteodystrofia fibrosa zal dit
ziektebeeld vertonen door een te lage calciuminname, een te hoge fosforgehalte of beide.
Het gaat om de verhouding.
Als Ca 2+ daalt en P stijgt (relatief) PTH ↑ osteoblast krijgt het signaal de osteoclast
te activeren.
Vit D zorgt ervoor dat de osteoclasten nog gevoeliger worden voor PTH, dus deze
therapie is niet aan te raden.
Verminderd been dunne cortex botten buigbaar.
Casus 2: cavia met Vitamine C deficientie
Cavia met als klachten: veel liggen, sloom, pijnlijk bij
palpatie. Bij sectie zijn vooral de subcutane bloedingen rond
de metafysaire gebieden opvallend. Het skelet was bovendien
buigbaar. Er werd een ontkalkte coupe gemaakt ter hoogte van
de ribkraakbeenovergang.
Een overzicht van de coupe
Wanneer je beter kijkt naar de spieren, blijken daar
vele bloedingen aanwezig. Dit komt omdat ook de
wand van bloedvaten als bestanddeel collageen bevat.
De bloedingen treden met name op in de buurt van de
gewrichten, omdat daar de druk- en trekkrachten groot
zijn.
Op de plek van de groeischijf is met name necrose te zien geen normale botopbouw.
En tussen het bot en het kraakbeen bevindt zich fibroangioblastenweefsel, dat is het
gevolg van de necrose. Deze zijn er nu in plaats van de trabekels.
De histopathologische diagnose: hypoplastische osteoporose
9

Werkcolleges Ziekteleer 4
De oorzaak: Vitamine C deficiëntie. Dit is nodig voor collageensynthese en beenmatrix
bestaat uit collageen waardoor er geen basis is voor osteosynthese.
Casus 3: hond met osteosarcoom
Duitse herder van 7 jaar, kreupel aan een voorbeen. Dikte in het
schoudergebied. Bij radiologisch onderzoek werd een proces met veel
verval en nieuwvorming in en rond de proximale humerus vastgesteld.
Tevens longverdichtingen. Er werd een onontkalkte coupe gemaakt van
de proximale humerus.
opvallend is het zeer onregelmatige aspect van de epifyse. Daarbij is
er necrose in het centrum aanwezig.
Wanneer we in zouden zoomen op de trabekels,
dan valt op dat zij geïnfiltreerd zijn met
tumorcellen.
links zijn tumorcellen, zij
hebben geen enkel onderling
verband, dat wijst erop dat het
om een mesenchymale tumor
gaat. Bij epitheliaal zie je soms
een buisje of andere structuur. De roze ‘wolkjes’
rechts bestaan uit osteoid-achtig materiaal wat
gevormd wordt door de tumorcellen.
De kenmerken van een maligne tumor:
- infiltratie in het beenweefsel
- metastasen in de longen (de longverdichtingen)
- slecht omschreven
- cellen zijn slecht gedifferentieerd en verschillend van vorm: pleiomorfie
Nu gaat het om de maligne osteosarcoom (uit osteoblast).
De osteosarcoom bij de hond is meestal gelokaliseerd in de metafysaire gebieden van de
lange pijpbeenderen:
- distale radius
- proximale humerus
- distale femur
- proximale en distale tibia
10

Werkcolleges Ziekteleer 4
Werkcollege 4 (septische) arthritis
Arthritis kan op verschillende manieren worden ingedeeld:
- mono- of polyarthritis
- primair (trauma gewricht) of secundair (ontsteking elders in het lichaam)
- acuut of chronisch
o onderverdeling bij acuut:
sereus
serofibrineus
purulent
- septisch of nonseptisch of immuungemedieerd
Over het algemeen begint een arthritis als een synovialitis: ontsteking in
synoviaalmembraan verspreid naar synovia kraakbeen gaat mee doen bot gaat
meedoen enz.
De oorzaken van
- een monoarthritis
o trauma (prikkeldraad)
o gewrichtspunctie (iatrogeen)
o vanuit peri-arthritis (lang blijven liggen / vaak dezelfde plek beschadigen)
- polyarthritis
o hematogeen (sepsis / immuungemedieerd)
met name na een navelontsteking
De verschijnselen:
- kreupel
- zwelling van het gewricht
- pijn
- standaard ontstekingsbeeld
- algemeen ziek bij hematogene infectie polyserositis
De diagnostische mogelijkheden:
- gewrichtspunctie synoviaalvocht
o troebel / pus / fibrine
o bloed: kan simpelweg een bloedvat aangeprikt hebben
o BO
Bacterie kan ook via jouw punctie (contaminatie) gekomen zijn
o Leukocyten horen er niet in
o Consistentie: hoort hoge viscositeit te hebben, stroperig. Bij een
ontsteking is het minder plakkerig
- röntgenfoto
o eventueel botaantasting te zien
o bij een acute septische arthritis: niets te zien!
11

Werkcolleges Ziekteleer 4
De componenten van het behandelplan:
- rust
- koelen bij acute infectie
- AB
o Bij voorkeur smal spectrum
o Parenteraal
o Kans op chemische arthritis bij depot in gewricht aanbrengen
- Spoelen van het gewricht
- NSAID’s (het dier gaat wel het been meer belasten…_
- Bandage bewegingsbeperking
Kreupele biggen
U gaat op bedrijfsbezoek bij een varkensfokker. U komt bij een hok van biggen van
enkele dagen oud. U ziet direct een biggetje dat zijn linker voorpootje niet belast en
welke diarree heeft.
De waarschijnlijke oorzaak van deze kreupelheid is septische polyarthritis, aangezien dit
het meeste voorkomt. Het biggetje zal te weinig melk gehad hebben minder weerstand
vatbaarder voor infectie E.coli diarree. Het dier staat ook bij de achterste speen, wat
ook een reden is voor te weinig melkopname.
De meest waarschijnlijke veroorzaker van de polyarthritis is de Streptococcus suis, deze
zit overal en heeft dus met name te maken met de verminderde weerstand van de
biggetjes. Als de andere biggetjes wel voldoende melk krijgen, dan is voor hen het risico
al aanzienlijk minder.
De behandeling zal uit parenterale toediening van AB bestaan.
De prognose voor het kreupele biggetje is goed, mits je er in een vroeg stadium bij bent.
Als je ‘te laat’ bent is het al meer een chronisch stadium en zal hij niet meer naar de
slacht kunnen euthanasie.
Er is pas een vergroot ziekterisico voor de andere biggen als de zeug ziek wordt. Deze zal
je dan eerst moeten behandelen. Eventueel is het dan wijs alle biggetjes preventief met
AB te behandelen.
In een ander toom, wat gisteren geboren is, treft u een mollig biggetje wat zich
nauwelijks kan voortbewegen. Het biggetje belast het rechter voorpootje helemaal niet en
heeft ook moeite met het belasten van het linkerpootje. De gewrichten zijn niet gezwollen.
Waarschijnlijk is bij dit biggetje sprake van een verkorting van de buigpezen, ook wel
arthrogrypose genoemd. In de ddx moet je ook schoonmaakmiddelen opnemen. Biggetjes
hebben hele zachte zooltjes, als er bijtend schoonmaakmiddel in een plasje in de hoeken
ligt, dan kan het biggetje zijn pootjes ‘verbranden’. Ook moet aan trauma gedacht
worden.
12

Werkcolleges Ziekteleer 4
De huid van het linker voorknietje is beschadigd en bedekt met een korst. Dit is een periarthritis
en kan leiden tot een septisch proces. Dit kan komen door:
- de te korte buigpezen
- de zeug geeft te weinig melk big gaat melktrappelen tegen de speen
voorknietje open kan dan ook gewricht overbelasten door het trappelen
makkelijke ontsteking (+ weinig melk… is niet zo mooi)
In dit kraamhok check je daarom ook de zeug en de andere biggen.
In het volgende hok zitten biggen van 2 weken oud. Wederom is er een biggetje kreupel,
maar deze heeft grove beschadigingen aan de tarsus.
Dit biggetje zal lijden aan splay-leg, waardoor nu een polyarthritis is ontstaan met een
streptococcus suis. Deze bacterie komt oraal bij de zeug voor en is dus in de buurt van de
biggetjes. Dit kan dan via de wondjes op de tarus hematogeen verspreid worden en zo
naar het gewricht gaan.
De diagnose stel je door de duidelijke verschijnselen en eventueel door in een biopt
myofibrillaire hypoplasie vast te stellen.
De prognose is nu niet meer zo goed, het is nu al een chronisch probleem en dus zal het
biggetje nooit meer op een normaal slachtgewicht komen. Het had beter geweest het
biggetje gelijk te tapen, zodat de pootjes niet over de grond slepen en normaal onder het
lijfje komen. Het is een erfelijke aandoening en het voer van de zeug rond de partus is
van groot belang. De vette en magere zeugen hebben grotere kans op biggetjes met splayleg.
En dan is er nog een veulen van 2 weken, en de eigenaar heeft het over veulenziekte.
Met veulenziekte wordt polyarthritis bedoeld.
De verschijnselen van veulenziekte:
- zwelling
- liggend dier
- andere ziekten
Deze ziekte kan gekomen zijn
- via een ontsteking elders
- intra-uteriene besmetting
- partusproblemen
De behandeling:
- spoelen gewricht
- NSAID’s
- Rust
- AB
13

Werkcolleges Ziekteleer 4
De prognose is niet heel rooskleurig. 2/3 van de veulens sterft aan de aandoening. Het is
afhankelijk van de duur, het ontstaan, de therapie en de toestand van het veulen.
De adviezen om dit in de toekomst te voorkomen:
- voldoende colostrum
- navelstrengdesinfectie
- preventieve AB
Werkcollege 5 gewrichtsaandoeningen
Normaalbeeld van beenweefsel met een AZAN-kleuring.
Blauw is kraakbeen, rood is collageen.
Casus 1: mestvarken met leg weakness
Mestvarken, 6 maanden, moeilijke en pijnlijke gang, verdikte
kniegewrichten. Na euthanasie bleken de femoro-tibiale gewrichten
gevuld te zijn met een helder vocht en vertoonde het gewrichtskraakbeen
van de mediale femurcondylen een zeer onregelmatig oppervlak.
Ontkalkte coupe van dit proces
Links zie je een fissuur en woekering van kraakbeen. Eigenlijk is
het een ussuur en geen
fissuur, want het is niet
alleen een spleetje. De
synovialis eromheen is
hyperemisch gewoekerd
hier zie je de fissuur met
daaroverheen de losse
kraakbeenflap. Rechts van het
midden, onderin zie je een stuk
(wit) zonder beentrabekels. Als je dit beeld vergelijkt met het
normaalbeeld, dan zie je een duidelijke verbeding van het kraakbeen:
osteochondrose.
Het stukje ‘wit’ in het plaatje hierboven is nu uitvergroot. Dit
noemen we een kraakbeeneiland. Links van dit eiland zie je een
roze massa, dit is fibrosering. Op deze plek zijn geen
beentrabekels gevormd door de gestoorde enchondrale ossificatie.
14

Werkcolleges Ziekteleer 4
vergroting van het kraakbeen onder de kraakbeenflap.
Je ziet proliferatie van chondrocyten (broedkapsels)
en degeneratie van chondrocyten (zwelling).
Bij de asterisk zie je het normaalbeeld, 1 cel in 1 lacune en de cel
is niet gezwollen. De pijl geeft dus een duidelijk broedkapsel of
broednest aan. Een broedkapsel wijst op activiteit.
Dus, de veranderingen in het gewrichtskraakbeen:
- onregelmatig
- fissuur
- broedkapsels
- necrose (dit is eigenlijk meer in het bot)
De veranderingen in het subchondrale been:
- onregelmatige beenbalkjes
- fibrosering
- kraakbeeneiland
De enchondrale ossificatie is in dit geval gestoord en we spreken nu van osteochondrose.
(LET OP: enchondrale ossificatie en kraakbeenrijping is alleen bij jonge dieren!!)
Door de botafwijkingen krijg je irritatie van de synovia ontsteking van de synovia
pijn kreupelheid. Door de ontsteking van het synoviale membraan gaat de
vochtproductie omhoog, wat de overvulling van het femoro-tibiale verklaart.
Een belangrijke oorzaak van deze gewrichtsaandoening is overbelasting.
Casus 2: hond met osteochondrose
Bouvier, 7 maanden, kreupel aan beide voorbenen. Dit bleek schouderkreupelheid te zijn.
Bij sectie bleek het gewrichtskraakbeen in de linker
en rechter humeruskop lokaal verdikt. Ontkalkte
coupe van de kraakbeenverdikking en het
onderliggende beenweefsel
1. Een ussuur
2. Verdikking
van het
kraakbeen,
waarschijnlijk
begin van een
losse flap. Het is te glimmend, waarschijnlijk is hiet
het kraakbeen weg zodat je op het bot kijkt.
3. Hyperemisch kraakbeen/synovia.
15

Werkcolleges Ziekteleer 4
Een detail van de fissuur:
1. necrose
2. Fibroangioblastenweefsel, in plaats van been-trabekels
3. Geen kolomvorming van de chondrocyten, dus geen
kraakbeenrijping.
Dus, veranderingen in gewrichtskraakbeen en subchondraal
been:
- fissuur
- afwijkend kraakbeen
- necrose
De diagnose: osteochondrose dissicans
De pathogenese: vertraagde kraakbeenrijping
bij punt 1 zie je dat het kraakbeen dikker is dan op
de andere plaatsen. Daarbij zit onder 1 een
dwarsfissuur.
Ook zie je in de groeischrijf dat er plaatselijke
verdikkingen zijn. Histologisch valt hier necrose op.
Deze aandoening vind je alleen bij jonge dieren. Door de snelle groei is er ook verhoogde
kraakbeengroei, dus daar vindt rijping plaats.
Casus 3: zeug met actieve chronische synovitis
Zeug, lange tijd kreupel aan een achterbeen. Na slachten
bleek de synovialis van het kniegewricht diffuus vlokvormig
verdikt en intens rood gekleurd. Coupe van het
gewrichtskapsel.
de plooiing ontstaat omdat het weefsel vergroot is, zo
worden de synoviaalcellen groter en meerlagig.
Macroscopisch zie je met name de opvallende hyperemische
synovialis. Dit duidt op een acute ontsteking.
1: toename bindweefsel
2: sterke plooiing
16

Werkcolleges Ziekteleer 4
normaalbeeld van synoviaalmembraan, losmazig
bindweefsel, weinig cellen, kleine synoviocyten
(paarse stippen links) en bloedvaten.
In deze coupe vallen op:
- pmk’s
- plasmacellen
- hypertrofische
synoviocyten
- hyperplasie van
synoviocyten
We noemen deze aandoening een actieve chronische synovitis.
We zien zowel exsudatieve ontstekingscomponenten (pmk’s) als
proliferatieve ontstekingscomponenten (plasmacellen en bindweefsel)
De oorzaak is waarschijnlijk infectieus, vanwege de plasmacellen (immunologische
afweer). Doordat er pmk’s zijn is dit een aanwijzing voor een bacteriële infectie.
De prognose is afhankelijk van de oorzaak en de ernst.
Werkcollege 6 huid/mammae aandoeningen
Casus 1: hond met furunculose/folliculitis
Duitse herder, 5 jaar, huidklachten. Heftige jeuk, er werden regelmatig vlooien gezien.
Veranderingen in de huid die begonnen zijn als papels, pustels, erosies en crustae
(korsten) en in een later stadium tumorachtige knobbels met ulcera en fistels. In de
herstelfase vertoonde de huid alopecia. Er werd een huidbiopt gemaakt.
De Ddx die je uit deze anamnese kunt halen:
- vlooienallergie
- demodex
- tumoren (mastcel)
17

Werkcolleges Ziekteleer 4
- bacteriële infectie (staphylococcen
De diagnose stel je door een afkrabsel te nemen, een biopt te nemen, met een UV-lamp te
kijken (schimmels) en anders een diagnostische therapie.
Macroscopisch valt het ontstoken haarfollikel hoor, dit duidt op
een folliculitis. Daarbij zie je dat de epidermis verdikt is.
Hieronder zie je het normaalbeeld van de huid. Rechts is een
detail van links:
een overzicht van de huidcoupe
1. ulceratie
2. haarfollikels gevuld met materiaal
3. verwijde zweetklier
Wanneer je de ulceratie beter bekijkt zie je verlies van
epidermis, de hoornlaag is verdwenen. Ook zie je
veranderingen in de dermis, namelijk toegenomen
celrijkdom.
Het haarfollikel is gevuld met hoorn en purulent exsudaat folliculitis
De celrijkdom in de dermis is een ontsteking, want er zijn verschillende celtypen te zien
zoals:
- neutrofiele granulocyten
- eosinofiele granulocyten
- plasma cellen
- macrofagen
Met adnexa bedoelt men haren, talgklieren en zweetklieren. In dit geval lijkt er een relatie
tussen de celrijkdom en de adnexa, want de toename van de ontstekingscellen zit met
name in de haarzakjes. De dermis rondom de haarfollikels is te ‘blauw’, dit zijn de
ontstekingscellen. Er zijn veel neutrofielen en dit past bij een bacteriële infectie, maar dat
18

Werkcolleges Ziekteleer 4
kan secundair zijn… De wand van het haarzakje is ook helemaal ontstoken, het epitheel
is te dun.
Een complicatie van een folliculitis is dat dit barst uitbreiding naar het omliggende
weefsel haar en pus in de dermis heftige furunculose
In dit geval is dus de pathologisch anatomische diagnose: een folliculitis met op sommige
plaatsen furunculose.
Mogelijke etiologische agentia:
- demodex canis
o geven niet in alle haarzakjes ontsteking. Met name rond de ogen een
grijze, schilferige, kale huid.
o Huidafkrabsel, histologisch onderzoek
- staphylococcus intermedius
o schimmelkweek, histologisch onderzoek
- microsporum canis
o bacteriekweek, histologisch onderzoek
Casus 2: kat met pemphigus
Volwassen kat, huidveranderingen met name aan de oren, de
neusspiegel en de voetzooltjes. In de huid komen veel crustae voor en
enkele pustulae. Er werden enkele huidbiopten genomen van de
pustuleuze (jongste laesies).
oor van de kat
De Ddx die je bij deze anamnese op kunt stellen:
- demodex (rond de ogen)
- schimmel
- pemhigus foliaceus (auto-immuun)
- bacterieel
- (bij een witte kat met korsten op 1 oor, moet je denken aan een
plaveiselcelcarcinoom)
Een overzicht van de histologie van de oorhuid. Op de plaats van de
X is een duidelijk pustula te zien. Daar is de epidermis los van de
dermis. De pustula bevinden zich in het stratum corneum en tussen
stratum corneum en stratum granulosum Wanneer we deze pustula
beter bekijken zien we:
- neutrofiele granulocyten
- eosinofiele granulocyten
- plasmacellen
- wanneer de desmosomen zijn aangetast (deze eiwitstructuur wordt aangevallen
door autoantilichamen gericht tegen antigenen op de keratinocyten) komen de
keratinocyten los te liggen en dan noemen we ze: acantolytische keratinocyten
19

Werkcolleges Ziekteleer 4
De rest van de epidermis en dermis zien er goed uit.
Omdat de aandoening redelijk oppervlakkig is, noemen we dit pemphigus foliaceus.
Andere huidaandoeningen met een vergelijkbare pathogenese:
- pemphigus foliaceus
- lupus erythematosus (ook de diepe delen van de huid)
Casus 3: koe met galactophoritis
Witgele vlokken in de melk van 1 kwartier, het kwartier
voelt stevig aan. Na insnijden van het kwartier blijken de
ducti lactiferi en de uiercisterne gevuld met troebel
exsudaat. Het uierparenchym heeft een grijze kleur.
doorsnede van het uier
1. verbrede wanden van de melkgangen
2. purulent materiaal in de melkgangen
het normaalbeeld van een melkklier:
1. melkgang
2. interstitium
3. acini
De afwijkende melkklier uit deze casus
Opvallend is al het materiaal in de
melkgangen, dit is pus (pmk’s).
Ook het interstitium is veranderd, deze bestaat nu uit
1. proliferatie epitheel
a. infiltratie van ontstekingscellen
b. erosies en ulceraties
c. ook juist hyperplasie
2. fibrosering
3. fibro-angioblastenweefsel
De ontstekingscellen in het interstitium:
- histiocyten
- eosinofielen
- plasmacellen
- lymfocyten
In de acinus zie je met name eosinofiele granulocyten
De acinus is bekleed met kubisch epitheel, maar de cellen zijn nu bleek en gezwollen,
hyperplastisch en gevuld met exsudaat. Het AB komt hierdoor slecht op de plek.
20

Werkcolleges Ziekteleer 4
Als de melkblaasjes zijn ontstoken noem je dat een mastitis.
Wanneer de melkgangen zijn ontstoken noem je dat een galactophoritis.
We noemen de aandoening in dit geval: chronische purulente galactophoritis en mastitis.
De meest waarschijnlijke verwekkers: staphylococcus aureus en streptococcen.
Acuut
Chronisch
Coli/Klebsiela strepto staphylo
Werkcollege 7 infectieuze oorzaken van huidproblemen
Ectoparasieten:
- bijten: direct pijn/jeuk veroorzaken
- vectoren die ziektekiemen overbrengen of waarin bepaalde stadia van kiemen
kunnen ontwikkelen.
- Veroorzaken onrust kost energie nadeel in de veehouderij
Arthropoden:
- spinachtigen (acarina)
o teken
harde teken
zachte teken
o mijten
langpotige schurftmijten
kortpotige schurftmijten
andersoortigen
demodex
cheylletiella
dermanyssus
- insecten (hexapoda)
o vliegen
o luizen
bijtende luizen
zuigende luizen
o vlooien
Casus 1: poedel Bobby
Intact teefje, 12 jaar, stevige jeuk over het hele lichaam, sinds een aantal dagen. Enkele
dagen voordat het jeuken begon is Bobby uit logeren geweest. Op dit logeeradres hadden
de mensen 3 katten en een hond. De vlooien bij Bobby worden preventief bestreden met
een adulticide middel en er werden nog nooit vlooien gezien.
21

Werkcolleges Ziekteleer 4
Ddx:
- dermatofyten (minder jeuk)
- bacteriën (duidelijker laesies en korsten, hot spots zitten vaak op 1 plek)
- teken (normaal lokaal)
- mijten
o sarcoptes
o cheylletiella
o demodex
- vliegen en muggen (onwaarschijnlijk)
- vlooien (mogelijk, er kan sprake zijn van een ontwikkeling van een allergie of de
laatste behandeling is al lang geleden)
- luizen (passen ook goed in het beeld, mallophaga geven meeste jeuk)
Je kunt nog verder vragen naar de vlooien. Hoe vaak en wanneer is Bobby voor het laatst
behandeld. En is de omgeving ook behandeld en de dieren op het logeeradres?
De verdere stappen om tot een diagnose te komen:
- na het algemene onderzoek begin je met een vachtinspectie
o de vacht blijkt schilferig, zonder laesies of korsten
- eventueel de vacht nalopen met een loep
o de schilfering lijkt te bewegen
- een afkrabsel nemen: diep en oppervlakkig
- altijd meerdere afkrabsels nemen!
- haren plukken op zoek naar schimmel, ook is de Woodse lamp te gebruiken. De
geplukte haren bekijk je onder de microscoop schimmel, dan zie je een rafelig
aspect van de haren. Als er niets te zien is, dan maak je een kweek.
- Eerst desinfecteren en dan pas bemonsteren als het om schimmels gaat
- Mackenzie methode: borstelen van het dier
- Stofzuigmonster nemen: opsturen in een papieren zakje (langpotige mijten)
- Plakbandmethode: niet doen!
- Vlooien: vlooienpoep zoeken met kammetje, vlooienpoepjes op wit papiertje
bloed te zien
- Stel: je vindt sarcoptes en demodex. Dan is de diagnose sarcoptes, want deze is
heel lastig te vinden.
Uiteindelijk denk je, door de bewegende schilfers, dat het hier gaat om Cheyletiella
yasguri. Bobby komt hier waarschijnlijk aan van de andere hond, al kun je de katten als
oorzaak ook niet uitsluiten.
Het advies aan de eigenaar van Bobby naast de behandeling:
De logeerdieren ook behandelen en bovendien is het een zoönose! Mensen hoeven niet te
worden behandeld, want de infectie is zelflimiterend (na behandeling van de dieren).
Cheylletiella kan bij koel en vochtig weer tot een maand overleven, dus eventueel de
behandeling een keer herhalen.
22

Werkcolleges Ziekteleer 4
Casus 2: koeien met jeuk
Aan een koe valt u op dat er erg veel korsten rond de staartbasis zijn en ook enkele kale
plekken aan de achterhand. U trekt er enkele haren uit en houdt ze tegen het licht, u ziet
enkele beestjes aan de haren zitten.
Naar alle waarschijnlijkheid zijn dit luizen. Vlooien zijn ook macroscopisch te zien, maar
deze heeft het rund niet. Teken, vliegen en larven zijn natuurlijk ook te zien.
De luizen zijn grofweg in 2 groepen te delen:
- bijtende luizen
o kop breder dan de thorax
- zuigende luizen
o kop smaller dan de thorax
U denkt dat de korsten mogelijk veroorzaakt worden door mijten.
De mijten die in Nederland voorkomen bij het rund:
- sarcoptes
o voorkeurslokatie:
rond de kop
diep
- chorioptes
o voorkeurslokatie:
staartbasis, melkspiegel
oppervlakkig
- psoroptes
o voorkeurslokatie:
op de rug, van schoft tot staart
oppervlakkig
- demodex
o knobbeltjes
o diagnose rund: insnijden
Nu stel je de diagnose dus door een diep en oppervlakkig afkrabsel.
Voor deze infecties zijn middelen geregistreerd. Wel moet je goed kijken dat het niet
wordt uitgescheiden via de melk en eventueel zijn er wachttijden op melk en vlees.
- Amitraz: wachttijd 4 dagen
- Moxydectine: geen wachttijd
- Ivermectine: geef je alleen aan niet melkgevende koeien
Het is essentieel dat adulticide middelen binnen 24 uur hun werk doen. Poppen op de
grond worden actief. Door trillingen/warmte- en lichtonderbreking van het dier, induceert
dit het springen op dit dier. Het vrouwtje legt dan binnen 24 uur eitjes, en die moet dus
binnen 24 uur dood zijn. Zo voorkom je een herinfectie.
23

Werkcolleges Ziekteleer 4
De stofjes die je in de praktijk hebt:
Stofnaam en Kat adulticide Hond adulticide Kat residuele Hond residuele
merknaam werking na werking na werking werking
Fipronil
(frontline)
24-36 uur 18-24 uur 35 dagen 35-84 dagen
Imidoclopramid
(advantage)
Selamectine
(stronghold)
Nitenpyram
(Capstar)
24 uur
12-18 uur
21-28 dagen
28 dagen
24 uur 36-42 uur 30 dagen 30 dagen
3-4 uur 3-4 uur geen geen
Bij een volwassen hond kies je voor fipronil of imidoclopramid. Nitenpyram is ook
prima, maar moet je erg vaak toedienen.
Bij de kat kies je voor Selamectine.
Casus 3: merrie met bulten
Een 6 jarige, goed doorvoede merrie, sinds enkele dagen kleine korstige bultjes onder het
zadel. Merrie lijkt nauwelijks jeuk te hebben.
De meest waarschijnlijke diagnose’s:
- dermatofytose
- foliculitis
Schimmelinfecties komen vaak voor op drukplaatsen (onder het zadel).
De huidschimmels bij het paard: trichophyton en microsporum.
Foliculitis is vaak wat gegeneraiseerder.
Om de diagnose dermatofytose te bevestigen pluk je wat haren en onderzoek je deze.
Allereerst desinfecteer je het gebied en laat je dit drogen. De haren breng je aan op een
medium en je kijkt of de kleur veranderd.
Voor de diagnose dermatofylose: korstjes eraf halen en een swab maken van het
ondergelegen weefsel.
Pas wel op, schimmels zijn een zoönose. Het paard mag even geen contact hebben met
andere dieren en ook de spullen van het paard moet je goed schoonmaken. Dit kun je
doen met antischimmelmiddelen of anders chloor lang laten intrekken. Schimmel wordt
overgedragen via direct contact, fomites en contact met mensen.
De therapie: het paard wassen (en evt scheren). Minimaal 3x in zijn geheel wassen met
interval van 3-5 dagen. Eventueel systemisch behandelen.
Eventueel zou je als preventie een vaccinatie kunnen overwegen (insoldermatofiton). Dit
geeft met name een versnelling van het herstel en niet zozeer bescherming.
Schimmelinfecties bij kalveren:
24

Werkcolleges Ziekteleer 4
- trichophyton ferrucosum
- trichophyton metagrophytes
- microsporum canis
- microsporum gypseum
preventieve maatregelen bij kalveren:
Het vaccin insoltrichofiton meer duurzame immuniteit op populatieniveau. Dit vaccin
bevat geen microsporum.
Werkcollege 8 vaccinologie
In NL wordt 20% van de katten jaarlijks gevaccineerd en 60% van de honden.
Verschillende factoren spelen een rol bij de keuze om te gaan vaccineren tegen een
bepaalde infectieziekte en met welk vaccin, op welke leeftijd en de frequentie waarmee
wordt geïmmuniseerd. Hierbij moet rekening gehouden worden met:
- immuniteitsopbouw van het dier
- de eigenschappen van de vaccins
o levend
o dood
- kennis van de epidemiologische situatie
Bij pup is de eerste enting meestal rond de 6 weken.
Of een vaccinatie dan zin heeft, hangt af van de hoeveelheid maternale antilichamen. Als
dit namelijk te hoog is, zal het vaccin
geen effect hebben, maar bij sommige
pups is de titer na 6 weken al voldoende
laag. Dit niveau daalt tussen de 6 en 12
weken.
De titer moet onder lijn 1 zijn en dan
vangen niet alle maternale antilichamen
het vaccin op zodat de hond een
afweerreactie gaat krijgen. Maar als de
titer onder de 2 zakt zijn er eigenlijk te
weinig antilichamen om beschermd te
zijn. Dit noemt men ook we ‘the
immunity gap’ of ‘the window of susceptibility’. In die tijd is er dus kans op infectie
omdat de maternale antilichamen dalen en de hond zelf nog geen immuunrespons heeft
opgebouwd.
Je vaccineert dus op 6 weken omdat je een kans hebt op een pup die al na 6 weken zo
weinig maternale antilichamen heeft dat hij een immuunrespons creëert na vaccinatie.
Van belang is dat de pup de eerste dag colostrum krijgt, want dan kunnen de antilichamen
nog door de darmwand omdat er dan nog receptoren op de epitheelcellen zitten om ze
door te sluizen. Deze verdwijnen na de geboorte.
25

Werkcolleges Ziekteleer 4
Strategieën die men heeft toegepast om de effectiviteit van de vaccinatie op deze leeftijd
te verhogen:
- hogere virustiter in het vaccin en/of virussen die minder afgezwakt zijn
- heterotypisch vaccin: met verwant virus vaccineren
o geeft minder immunisatie, maar wordt niet geremd door maternale
antilichamen. Dit dan alleen de 1 e enting doen.
- Titers van de maternale antilichamen bepalen (weinig gedaan). Er zijn wel nu
sneltesten op de markt.
In de praktijk wordt er meestal gekozen voor een levend vaccin:
- brede immuniteit / immuunrespons
- hechtere en langdurigere immuniteit / immuunrespons
- betere celgemedieerde immuniteit (MHC-1 cytotoxische T-cel)
- kan intranasaal
o dood vaccin niet!
- kan eenmalig als het goed immuuncompetent is
o dood minimaal 2x met 3-4 weken tussentijd
- kan niet binnen een week nog een keer
o vaccin interferon 2 e vaccin kan niet vermeerderen = interferentie
o dit is niet zo bij een dood vaccin
- milde neveneffecten
o niet bij dood vaccin
- geen adjuvants nodig
Het entschema voor een pup
Op 6 weken: parvo en hondenziekte
Op 9 weken: parvo en leptospirose (=dood vaccin)
Op 12 weken: cocktail
Tegen parvo ent je 2x omdat er een hoog risico is.
Daarna doe je jaarlijks de cocktail. Dit zou niet helemaal noodzakelijk zijn. Je zou
kunnen volstaan met jaarlijks leptospirose en om de 3 jaar de hele cocktail.
De cocktail:
- HCC (CAV-1, maar CAV-2 in het vaccin)
- Parvo
- Leptospirose
o Canicula
o Icterohaemoragica
- Hondenziekte
- PI
- Bordetella bronchiseptica
- Coronavirus
Een dier kan na een vaccinatie acuut gaan braken en diarree krijgen. Dit kan direct maar
ook pas na een dag. Dit komt dan door een allergische reactie, de anafylactische type I.
26

Werkcolleges Ziekteleer 4
Op de mestcellen zitten al antilichamen en die gaan nu een interactie aan met de
antigenen (het dier heeft het antigeen dus al eens gezien!) release histamine
dilatatie vaten shock
Als therapie zou je kunnen denken aan anti-histaminica en heel snel vocht (infuus!)
Bij een mildere reactie zou je kunnen volstaan met cortico’s. Zuurstof wanneer nodig.
Voor de volgende vaccinatie:
- vaccineren met opname
- kritisch evalueren of vaccinatie wel nodig is (antilichamen bepalen)
- ander type vaccin of andere fabrikant
- preventief cortico’s (dit is niet onderzocht!)
Eisen met betrekking tot veiligheid
Bijvoorbeeld het Aujeszky-virus
- moet niet te virulent zijn voor de gastheer en andere dieren na uitscheiding
- moet niet terug muteren naar een virulentere stam, dus het moet genetisch stabiel
zijn
- mag geen latente infecties veroorzaken
- mag geen contaminatie
- mag niet uitgescheiden worden
- geen verticale transmissie via de placenta
Bij Felv moet je ook nog met andere dingen rekening houden. Dit is namelijk een
retrovirus wat een reverse transcriptase heeft en zich in kan bouwen in het genoom van
de gastheer. Hier zit het dan net voor een oncogen transformatie cellen tumoren.
Het is dus van belang dat het virus zich niet kan inbouwen in chromosomen van de
gastheercellen. Dus je kunt al geen levend vaccin geven. In NL wordt vaak gebruik
gemaakt van vectorvaccins (adeno/pokken met oppervlakte-eiwitten van Felv erin). Dit
kan dan wel een cel infecteren, en er worden wel eiwitten gemaakt, maar er kunnen geen
nieuwe virusdeeltjes worden gemaakt, dus er vindt geen vermeerdering plaats.
Wanneer je runderen wilt vaccineren tegen rota- en coronavirusinfecties, dan vaccineer je
dragende koeien, want de 1 e week na de geboorte is de kans op ziekte bij het kalf het
grootst. Pas na 3-4 weken zijn er titers waarneembaar, dus zo vroeg voor de partus gaan
enten. Dit kan met een levend of dood vaccin.
Markervaccin
Tegen BHV kunnen runderen geënt worden met een markervaccin.
Na vaccinatie met een markervaccin kan onderscheid gemaakt worden tussen dieren die
alleen zijn gevaccineerd en dieren die (ook) een veldinfectie hebben doorgemaakt.
DIVA: differentiation infected from vaccinated animals.
Het veldvirus heeft bijvoorbeeld oppervlakte-eiwitten die vierkant zijn, rond, met een
sterretje, met een driehoekje enzovoorts. Het vaccinvirus geef je dan bijvoorbeeld alleen
een vierkantje. Je checkt dan later op de antilichamen en als die ook
stervormig/rondvormig enzovoorts zijn, dan weet je dat je te maken hebt met een
veldvirus.
27

Werkcolleges Ziekteleer 4
Dit is handig als je vrij wilt worden van een ziekte. Als er toch alsnog een infectie plaats
vindt, dan is er wel minder uitscheiding waardoor er minder andere dieren worden
geïnfecteerd.
De eisen waaraan een markervaccin moet voldoen:
- de oppervlakte-eiwitten die je eruit haalt, moeten niet essentieel zijn voor de
immunisatie
- alle veldvirussen moeten wel het oppervlakte-eiwit hebben dat je hebt uitgekozen
voor je marker-vaccin
- het moet een goede immuunrespons opwekken en bij alle dieren
- het mag niet interfereren met de replicatie van het virus.
Werkcollege 9 zoonosen
Er zijn:
- zooanthroponoses: de mens is natuurlijke gastheer. Andere vertebraten kunnen
een infectie oplopen door contact met de mens
o m. tuberculosis
- anthropozoonose: dierlijke vertebraat is natuurlijke gastheer. Mensen worden
geïnfecteerd door contact met dieren
o brucella abortus
- amphixenose: zowel mens als andere vertebraat species kan natuurlijke gastheer
zijn; er vindt vrije uitwisseling plaats van infectieuze agentia tussen mens en dier.
o E. coli
Dierenartsen krijgen op verschillende manieren met zoonosen te maken:
- als patiënt
- voorlichting geven
o aan veehouder
o aan humane artsen
o aan de overheid
- voedselveiligheid
De routes hoe zoonotische agentia worden overgedragen van dier op mens:
- direct of indirect contact
o intensiviteit met dieren
- voedsel
28

Werkcolleges Ziekteleer 4
Specialisme Zoönosen Porte d’entree
Dierenarts kleine herkauwer Chlamydofila abortus Aerogeen en oraal
ecthyma Direct huidcontact/wondjes
Q-fever Aerogeen
pluimveedierenarts Aviaire influenza Aerogeen
salmonella Voedsel
NCD Aerosolen via conjunctiva
varkensdierenart influenza Aerogeen
salmonella Contact en consumptie
gezelschapsdierenarts Kattenkrabziekte (Bartonella) Contact
toxoplasmose Oraal
Salmonella (reptielen)
toxocara Oraal
rundveedierenarts ringworm Contact
brucellose contact
Bij de kleine herkauwer loop je dus het grootste risico wanneer je hulp geeft bij de partus.
Vooral YOPI’s zijn gevoelig.
- Young
- Old
- Pregnant
o Verschuiving van cellulair humoraal. Dit omdat de foetus 50%
lichaamsvreemd is, en de moeder het niet af wil stoten.
o Veel agentia gaan graag om/in de vrucht
Flinke verspreiding
Veel gevoelige individuen om je geen (nog meer drachtige ooien)
- Immuundeficient
o Aids
o Chronische ziekte
o Cortico’s
o DM
o Oververmoeidheid/stress
Veel zoönosen geven griepachtige, aspecifieke verschijnselen. Daarom worden ze vaak
niet juist gediagnosticeerd.
Leptospiren kunnen de volgende ziekten veroorzaken bij de mens:
- ziekte van Weil
o l. icterohaemorrhagiae
o reservoir is rat
- melkerskoorts
o l. hardjo
o reservoir is rund
29

Werkcolleges Ziekteleer 4
- modderkoorts
o l. grippotyphosa
o reservoir is veldmuis
Het bevestigen dat een bepaald dier of een bepaalde diersoort verantwoordelijk is voor
een leptospirose-uitbraak kun je doen door eerst te bepalen met welk serovar je te maken
hebt. Zij hebben alle 200 een gastheer-voorkeur. Of deze dieren besmet zijn kun je
checken door de urine te testen of eventueel de melk.
De melkerskoorts komt tegenwoordig nog maar weinig voor. Dit komt door een
verbeterde hygiëne, maar ook omdat de bedrijven vrij moeten zijn om melk te mogen
leveren. Hiervoor is een monitoringsonderzoek, waarbij het tankcelgetal wordt gemeten.
De maatregelen die een mens preventief kan nemen:
- goede hygiëne
- geen rauwe melk drinken
- niet bij urine komen en anders je handen wassen
- niet zwemmen in verdacht water
Ecthyma duurt ongeveer zo’n 4 weken. Het begint met een puist met een hyperemische
randzone, dit barst agens in het milieu korstje. Veel mensen krijgen dit doordat ze
fleslammeren hebben. Dit kun je voorkomen door handschoenen te dragen en goede
hygiëne te bedrijven
Dit is besmettelijk van mens op mens, want er zit virulent materiaal in de wondjes en in
de korstjes die loslaten.
2 belangrijke complicaties:
- keratitis, door na het krabben met je vinger in je oog te zitten
- ontsteking van de blaren
therapie: verbandje eromheen, met betadine
Eisen aan een geslaagde zoönose:
- infectieus voor mens en dier weinig diersoortspecifiek
- reservoir
- hoge virulentie
- grote hoeveelheden uitscheiden
- luchtverspreiding
- matig pathogeen
30