Dichter bij de burger - Bureau de Helling

Inleiding
Een kleine hoogopgeleide politieke elite maakt
de dienst uit in de samenleving, vinden veel
wantrouwige burgers. Diezelfde politieke elite voelt
de naweeën van de aanslagen van 11 september en
de Fortuyn-revolte en wil het vertrouwen van boze en
angstige mensen in de politiek herstellen. Dit wordt
in deze publicatie ‘de kloofkwestie’ genoemd. Dé
burger bestaat niet, dé politiek evenmin. Toch blijft
het kabinet-Balkenende II, ondanks alle weerstand
tegen haar beleid, verwoed op zoek naar manieren
om de kloof te dichten. Het wil dichter bij de burger
komen en ziet in participatie het geëigende middel.
Maar wat is er eigenlijk waar van deze kloof en
wie zijn de burgers die zich niet gehoord voelen
door de politiek? Wat verstaat het kabinet onder
participatie? En: is participatie wel de oplossing voor
de kloofkwestie? Om deze vragen te beantwoorden,
worden in hoofdstuk 1 de verschillende typen burgers
en de rollen die zij vervullen geschetst.
Ook bij de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
(WMO) heeft het kabinet als doelstelling het
bevorderen van de participatie geformuleerd. Dit
wetsvoorstel wil het (langer) thuis wonen van mensen
met beperkingen mogelijk maken en de participatie
van van groepen kwetsbare burgers bevorderen. Het
kabinet wil via de WMO dichter bij de burger komen door
taken van de rijksoverheid over te hevelen naar de
gemeenten. Het wil ook vraagsturing, horizontalisering
en beleidsvrijheid mogelijk maken en de keuzevrijheid
van burgers en gemeenten vergroten. In hoofdstuk 2
worden deze doelstellingen toegelicht.
Er kwam veel harde kritiek op dit wetsvoorstel. Bij
de introductie van het wetsvoorstel in april 2004
maakte het kabinet onomwonden duidelijk dat achter
de stelselwijziging een bezuinigingsoperatie schuil
ging – en dat gekoppeld aan een communautaire
ideologie. Met veel CDA-retoriek rondom het begrip
civil society, werden met name vrijwilligers en vrouwen
aangespoord meer voor hun naasten te zorgen.
Hoofdstuk 3 gaat nader in op deze ideologisch
ingegeven doelstelling en geeft inzicht in het
maatschappelijke verzet tegen het wetsvoorstel. Met
cijfermateriaal van het SCP wordt hard gemaakt
dat het kabinet niet meedoen, maar eigen
verantwoordelijkheid als insteek had.
Van het oorspronkelijke wetsvoorstel is weinig
overgebleven. Een unieke coalitie van de
verschillende groepen in de civil society heeft er in
januari 2006 bij de behandeling van het wetsvoorstel
INLEIDING
in de Tweede Kamer voor gezorgd dat de conceptwet
vrijwel volledig aan hun wensen is aangepast, zoals
hoofdstuk 4 laat zien. Dat mag een nederlaag voor
het kabinet heten.
In hoofdstuk 5 wordt een verbindende conclusie
getrokken. Net als bij de kloofkwestie, is ook
bij de WMO sprake van lokale aanpak. Taken
van de rijksoverheid worden verschoven naar het
gemeentelijke domein, want dichter bij de burger.
Maar slaagt het kabinet er in dichter bij alle burgers
te komen? Wie kennen de weg naar Den Haag
en de gemeenteraad? En: wie dreigen er wederom
buiten de boot te vallen en zien hun belangen niet
behartigd?
Gemeenten krijgen met de ‘verbouwde’ WMO de
mogelijkheid om voorzieningen te creëren die
bijdragen aan de maatschappelijke participatie
en emancipatie van alle burgers. Betere publieke
dienstverlening zal de inzet moeten zijn van het
politieke debat op lokaal niveau. Dat kan de
kloof versmallen. Hoe dit concreet gestalte kan
krijgen, toont Waalwijk: een pioniersgemeente op
het gebied van de integrale aanpak van wonenwelzijn-zorg-maatschappelijke
dienstverlening. In
hoofdstuk 6 wordt verslag gedaan van een dag uit
het leven van Barth van Eeten, tot dit voorjaar
wethouder te Waalwijk. Van Eeten illustreert wat
er mogelijk is onder de vlag van de WMO. Een
voortvarende wethouder kan het verschil maken:
meedoen is in Waalwijk geen retoriek en evenmin
een bezuinigingsmiddel.
Tot slot een bijzonder woord van dank voor Noortje
Thijssen. Zij heeft in het kader van het afronden van
haar studie sociologie aan de Universiteit Utrecht
stage gelopen bij het Wetenschappelijk Bureau. Zij
nam samen met ondergetekende de interviews af
en is auteur van het hoofdstuk 1.
Bij het schrijven van de tekst van deze publicatie
heb ik voorts dankbaar gebruik gemaakt van de
kritische commentaren van Bart Snels, Gerrit Pas,
Jelle van der Meer, Kitty Kolen-Megens, Evert van
Schoonhoven en Christel Kohlmann. Voorts wil
ik alle bestuurders, ambtenaren en onderzoekers
die in het kader van dit project zijn geïnterviewd,
hartelijk bedanken.
Utrecht, maart 2006
Aysel Sabahoglu ˘
5