Dichter bij de burger - Bureau de Helling

5. Dichter bij de burger?
Onvermoeid blijft het kabinet inzetten op het
herwinnnen van het vertrouwen van burgers in de
politiek. Het kabinet wil dichter bij de burger komen.
De lokale aanpak moet de politiek in de buurt
van de burger brengen. Wijkgericht werken, de
buurtaanpak, is daar een voorbeeld van. Met deze
aanpak wordt geprobeerd de onverschillige en
ontevreden burgers (zie hoofdstuk 1) te bewegen
tot meer participatie in de wijk. Deze methode zal
echter niet werken om het burgervertrouwen in
de politiek te herwinnen. Het zijn namelijk juist
de groepen die niet of niet genoeg participeren in
de vele inspraak- en medezeggenschapsorganen,
maar wel bij verkiezingen afrekenen met de
politiek – dat is hun democratisch recht. De
burgers die zijn aangeduid als de ‘geïnvolveerden’
en de ‘gezagsgetrouwen’, zijn doorgaans goed
georganiseerd en weten voldoende gebruik te
maken van de formele inspraakstructuren. Hierbij
spelen voor het bestuur de bekende dilemma’s
rondom burgerparticipatie en interactief beleid:
representativiteit en het nivea-effect. Grote
groepen burgers, met name zij die door hun
lage opleiding niet beschikken over de vereiste
burgerschapsvaardigheden, worden in hun rol
als afnemer van publieke dienstverlening echter
vergeten. Zij wensen niet meer
participatiemogelijkheden, maar betere publieke
dienstverlening. Het zijn juist deze groepen
burgers die de diepte van de kloof bepalen en voor
wie meer participatie geen bindmiddel is. Ook in
de kabinetsvisie en in het gevoerde debat rondom
de WMO bestaat voor deze ongeorganiseerde
burgers, de onverschilligen en de ontevredenen,
weinig aandacht.
Het kabinet wilde met de WMO – met veel
retoriek – vooral de AWBZ aanpakken. Het verzet
tegen deze wet kwam vooral van goed
georganiseerde groepen van gezagsgetrouwe en
geïnvolveerde burgers die hun door de AWBZverzekerde
aanspraken jegens de rijksoverheid
zien verdwijnen naar het lokale domein. Door
de ontschotting van budgetten en het omzetten
van verzekerde rechten – vooralsnog alleen de
huishoudelijke zorg – in niet juridisch afdwingbare
prestatievelden, wordt de rechtszekerheid van
burgers aangetast.
Tegelijk ontstaan er kansen voor de lokale
democratie, omdat de WMO burgers in hun
verschillende rollen als klant, als kiezer en als
meebepaler van beleid uitnodigt zich te laten
5. DICHTER BIJ DE BURGER?
gelden in de lokale politiek. De rechtszekerheid
kan zo op gemeentelijk niveau door de inwoners
worden afgedwongen. De goed georganiseerde
groepen burgers (de gezagsgetrouwen en
geïnvolveerden) kunnen via participatie in de
plaatselijke politiek hun belangen in het
beleidsplan en de verordening trachten veilig
te stellen. Daarmee komt de politiek dichter
bij deze burgers en wordt hun afstand tot
de politiek verkleind. De lokale politiek kan
zo weer interessant worden; belangen van
verschillende groepen worden immers tot inzet
van gemeenteraadsverkiezingen.
Daarbij past wel een kritische kanttekening:
de lokale politiek moet de belangen van álle
burgers, dus ook van ongeorganiseerde burgers
(de onverschilligen en de ontevredenen)
behartigen en zich niet uitsluitend laten lenen
voor de lobby van goed georganiseerde burgers.
Ook de belangen van deze burgers die de
hen toegedichte rol als meebepaler van beleid,
niet zullen kunnen waarmaken, omdat ze
bepaalde burgerschapsvaardigheden missen,
eenvoudigweg geen tijd hebben of liever hun
tijd anders willen besteden, dienen behartigd
te worden.
Ook het lokale welzijnsbeleid, nogal eens over
het hoofd gezien door alle kritiek uit de ‘AWBZhoek’,
kan door de WMO een nieuwe impuls
krijgen. Vrijwilligerswerk, nuttig en leerschool van
burgerschapsvaardigheden, ontstaat immers niet
vanzelf, maar vereist een actieve lokale overheid!
Van gemeenten wordt veel verwacht: als
dienstverlener, maar ook als regisseur en
marktpartij. Zij zullen de belangen van alle
betrokkenen moeten wegen en alle prestatievelden
moeten invullen. Doordat het kabinet de
gemeentelijke autonomie op belastingterrein fors
heeft ingeperkt door afschaffing van het
gebruikersdeel OZB op woningen en maximering
van de resterende OZB-tarieven, zullen zij het
béter moeten doen met minder geld. Voorlopig
is hun roep om meer instrumenten en middelen
aan dovemansoren gericht. Steeds vaker zullen
ze daarom met de vraag worden geconfronteerd:
‘moet eigen geld worden bijgelegd of moeten de
taken worden uitgevoerd tot het niveau waarvoor
geld beschikbaar is, eventueel voorzien van een
protest richting Den Haag?’
Ons ideaal is een ontspannen samenleving
waarin iedereen kan werken, zorgen en recreëren.
De WMO biedt door de ontschotting en de
23