Dichter bij de burger - Bureau de Helling

maatschappelijke organisaties aan een tekort
aan vrijwilligers te hebben (SCP 2005a: 196).
De veronderstelling van het kabinet dat er een
onbenut groeipotentieel aan vrijwillige inzet is,
klopt dus niet. Bovendien omvat vrijwilligerswerk
in het kader van de WMO wel iets meer dan het
vrijblijvend ‘opleuken’ van straten: het gaat om
het leveren van langdurige informele zorg met
zo min mogelijk beroep op formele zorg. Omdat
vrijwilligers minder continu beschikbaar willen
zijn, zijn er in absolute zin ook meer vrijwilligers
nodig om te voldoen aan de vraag naar informele
zorg (Morée 2005: 42).
Toch wordt er, ondanks de sterke inzet op
en de hoge verwachtingen van de civil society,
door het kabinet bezuinigd op subsidies voor
vrijwilligersorganisaties. Onder de WMO wordt het
een gemeentelijke taak om het vrijwilligerswerk te
stimuleren. Of de gemeenten daarvoor de macht
en middelen hebben, is zeer de vraag. In 2001 is de
drie jaar durende Tijdelijke Stimuleringsmaatregel
Vrijwilligerswerk (TSV) ingevoerd, maar van een
bestendig vrijwilligersbeleid is geen sprake (SCP
2005a: 205). Het SCP concludeert dat, gelet op het
belang dat de overheid hecht aan dienstverlening
vanuit het maatschappelijk middenveld, het
onbegrijpelijk is dat het overheidsbeleid voor het
vrijwilligerswerk maar tijdelijk van aard is. Het
versterken van vrijwillige samenwerking en dit
goed benutten voor het realiseren en besturen
van collectieve voorzieningen, zou wel eens de
grote opgave voor de toekomst van de democratie
kunnen zijn. Maar, zo stelt het SCP, het is
onwaarschijnlijk dat dit vanzelf wordt gerealiseerd
als de overheid zich terugtrekt (SCP 2004b: 210).
Emancipatie van mensen met beperkingen wordt
miskend
De vermaatschappelijking van de zorg kwam er bij
3. DE KRITIEK OP DE WMO
dit kabinet op neer dat (gezonde) burgers (meer)
moeten zorgen voor de (afhankelijke) naasten.
Hierdoor werd de emancipatie van mensen met
beperkingen miskend: zij worden weer afhankelijk
gemaakt van hun naasten. Het streven van dit
kabinet was er niet op gericht dat kwetsbare
mensen met beperkingen volwaardig kunnen
meedoen aan de samenleving. Omdat thuiswonen
van deze groep goedkoper is dan verblijf in een
instelling, vernauwde het kabinet de definitie
van vermaatschappelijking tot extramuralisering.
Zelfstandig wonen leidt echter niet vanzelf tot
meer participatie en minder isolement. Het kabinet
zette alleen in op het aanpakken van de
kostenstijgingen van de AWBZ via zorg in eigen
kring en vrijwilligerswerk. De brede doelstelling
van de WMO, een voor iedereen toegankelijke
en faciliterende samenleving, werd daarmee bij
voorbaat gereduceerd tot het bevorderen van
mantelzorg.
Alle politieke partijen, ook het CDA, alle overheden
en alle sociale partners streven naar meer politieke,
maatschappelijke en arbeidsparticipatie van burgers,
waarbij arbeidsparticipatie voorop dient te staan. Er
was daarom terecht veel kritiek op de WMO. De veelal
ideologisch ingegeven veronderstellingen bleken,
getoetst aan het beschikbare onderzoeksmateriaal,
niet te kloppen en niet emancipatoir: ze waren
rolbevestigend en vergrootten de afhankelijkheid
van mensen. Vermaatschappelijking betekent dat de
maatschappij zodanig wordt ingericht dat iedereen
(met en zonder beperking) bijvoorbeeld naar de
bioscoop kan gaan. De civil society van het CDA
heeft daarmee weinig om het lijf: ze ontaardt in
een carrousel waarbinnen de groepen die het hardst
roepen het beste gehoord worden en de mensen die
het toch al zwaar hebben, worden vergeten. Dat is
voor de democratie geen vooruitgang.
17