Tussen Afsluitdammen en Deltadijken - t Zeeuws Bodemvenster ...

Witte Huis" werd verkocht; eerst in 1966 werd het gebouw afgebroken.
In Oost Zeeuwsen Vlaanderen staat een boerderij „Het Paviljoen" dicht
bij de noordelijke dijk van de in 1846 bedijkte Catharinapolder. Ook in de
Ghellinckpolder bij Sas van Gent werd bij de bedijking (1826) een paviljoen
gebouwd. Fig. 104, p. 260 geeft een afbeelding van een dergelijk
directiegebouw, gebouwd door de eigenaren van de in 1907 bedijkte
Hertogin Hedwigpolder. Dat „paviljoen" staat buitendijks aan de noordoosthoek
van de polder langs de Schelde dichtbij de Nederlands-Belgische
grens.
De zeewerende polders en dan in hoofdzaak de calamiteuze waterschappen
hadden langs de zeewering een eigen directiegebouw of polderhuis.
Dat bestond dan veelal uit een royale woning met kantoor voor de
districtsambtenaar en een vergaderzaal voor het polderbestuur of voor het
bestuur van de calamiteuze waterkering.
De districtambtenaar was in de vorige eeuw, allereerst de „werkbaas", daarna sprak
men van de „dijkbaas", toen kwam in 1920 de waterbouwkundig ambtenaar, die
sinds enige jaren bijna overal heeft plaats gemaakt voor de technisch of waterstaatkundig
ambtenaar of hoofdambtenaar/waterbwwkundige/mgenieur als staffunctionaris
of hoofd van de gecentraliseerde Technische Diensten der nieuwe waterschappen.
Er is mij wel eens verteld dat de lengte van de waterkering in de voormalige
districten en de plaats der toen zogenoemde „dijkbazenwoningen" eertijds zo werd
gekozen dat de „diekbaes" des voormiddags een controlerende te voet heen en •weer
langs de ene helft van zijn zeewering kon afleggen om des namiddags de andere helft
te inspecteren. De woning werd dan ongeveer halverwege het district geplaatst;
de lengte van het district werd op ongeveer 8 km gesteld
De jongste wijzigingen in het besturen der polders en waterschappen
hadden tot gevolg dat de nog overgebleven zgn. directiegebouwen, restanten
van een stuk Zeeuwse polderhistorie, niet meer aan hun bestemming
beantwoordden en gedoemd waren te verdwijnen. Omdat enkele van die
gebouwen tegen en op de zeedijk waren gebouwd paste dat tevens in het
plan van de aan de gang zijnde algemene dijkverzwaring tot „deltahoogte".
Dïrectiegebouwen stonden o.a. te Cadzand ten behoeve van het toenmalige waterschap
aldaar. Dit gebouw is later als eigendom van het waterschap Het Vrije van Smis
aan een particulier verkocht en draagt thans als zomerwoning de naam „Zwinhoek".
Het vjn. LHtwateringswaterschap Sluis aan de Wielingen had vlakbij de sluis te Cadzandhaven,
een eigen dienstgebouw, thans eigendom van Het Vrije van Sluis. Op de duinregel
van de Tienhonderd en Zwartepolder heeft een directiekeet (op de zeekaart van 1875
genoemd „'t Huisje van de Gaten") en later een: directiegebouw gestaan. Het werd in de
oorlogsjaren 1940/45 gesloopt.
Aan het v.m. 'waterschap Groede ea Baanst woonde tot voor enkele jaren de districtambtenaar
in een dienstwoning onder aan de zeedijk van de 's Gravenpolder bij het
kustlicht „Kruishoofd". Voor de cal. polders Oud en Jong Breskens stond een directiegebouw
op de zeedijk bij Nieuwesluis. Het werd in de oorlog 1940/45 vernield. Ook het
directiegebouw van de cal. Hoofdplaat- en Thomaespolders, staande aan de zeedijk bij de
in 1969 gesloten haven van Hoofdplaat, moest het in dezelfde oorlog ontgelden.
Het directiegebouw van de cal. Nieuw Neuzenpolder was van bescheiden formaat.
Het stond op de inlaagdijk, die in het kader van de dijkverzwaring in 1966 werd opgeruimd,
waarbij tevens het gebouw werd gesloopt. Het was gebouwd in 1875 voor ƒ 4590
als woning voor de waterbouwkundig ambtenaar met een vergaderkamer ten dienste
van bestuur en leden van de dijkraad.
209