10 07 Eindrapport Bestuurlijke Toekomst - Gemeente Noordwijk

90
van een particulier belang versus een overstijgend belang. Iedereen wil zich kunnen
verplaatsen, maar slechts weinigen accepteren de overlast die daar bij hoort: het ‘Not In
My Backyard’ syndroom. Het is de taak van de politiek om een goede afweging te maken
tussen het particulier en het overstijgende belang. Daar is juist een zekere afstand tot de
kiezer voor nodig.
Er komt bij dat het politieke gesprek in een kleine gemeente weliswaar nabij is, maar
inhoudelijk smal is. Het gaat vaak over directe omgevingsbelangen. Activiteiten die het
leven van de inwoners op de langere termijn beïnvloeden, zoals bovenlokale ruimtelijke
planning, woningmarkt, onderwijs, werkgelegenheid en gezondheidsbeleid, komen in
een kleinere gemeente getrapt op tafel. Niet als onderdeel van de eigen lokale agenda,
maar als onderdeel van een regionale agenda waar de gemeente zelf maar beperkt
invloed op heeft. Het beste voorbeeld in Europa van het verband tussen omvang en
(on)macht is Frankrijk. Frankrijk telt 36.000 gemeenten. Gemiddeld zijn dat 1816
inwoners per gemeente. In Nederland is dat gemiddelde 40.931. De lokale politiek is in
Frankrijk zeer nabij, op het platteland kan de enige caféhouder van het dorp zijn functie
combineren met het burgemeesterschap. Maar Frankrijk is een zeer centralistisch land.
Vergeleken met Nederland, is een gemeente daar een bijna inhoudsloze
aangelegenheid.
Het ‘huiswerk’ voor een fusiegemeente ligt voor de hand. Het gaat niet om het
krampachtig zoeken van methodes om raadsleden toch dichtbij de inwoners te laten
functioneren. Er moet vanzelf een nieuw evenwicht ontstaan staan tussen nabijheid
(signaleren, ombudsfunctie) en politiek-programmatische afweging door raadsleden.
Het gaat wel om het echt ‘naar binnen halen’ van de schaalvoordelen. De fusiegemeente
krijgt een flink deel van de agenda die belegd was op bovenlokale tafels, weer in eigen
huis. In kleine gemeenten is op dit moment sprake van ene democratisch tekort: veel
thema;s bewegen zich aan een abstracte waar de gemeente hooguit indirect invloed
heeft. De democratische winst van een fusie moet worden geboekt in het daadwerkelijk
betrekken van bevolking en stakeholders bij die thema’s. Het is een vorm van
‘insourcing’. Het gesprek tussen raadslid en inwoner wordt minder frequent, maar het
gaat wel over veel meer.
10.3 Identiteit
Het derde sleutelwoord dat vaak gebruikt wordt in een pleidooi voor het behouden van
een kleinere gemeente is de lokale identiteit. Het historisch en sociaal bepaalde gezicht
van een gemeenschap zou blijven bestaan wanneer die gemeenschap samenvalt met
een gemeentegrens en over een eigen politieke woordvoering in de vorm van een
gemeenteraad zou beschikken.
We kijken eerst naar de rol van de politieke identiteit, de eigen cultuur van het lokale
electoraat.
Het is in Nederland hoogst ongebruikelijk om een politieke identiteit van een bevolking
– in de zin van stemgedrag – een rol te laten spelen bij een gemeentelijke herindeling.
Dat is heel anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar administratieve