10 07 Eindrapport Bestuurlijke Toekomst - Gemeente Noordwijk

88
tweede vertrekpunt worden – fusie – dan moet vanuit de streek alsnog de lokale situatie
benaderd worden en is aandacht nodig voor de tweede groep van ‘waarden’. We
belichten de plaats van de waarden van ‘klein’ in de context van een fusiegemeente in
drie sleutelwoorden: decentralisatie en zelfbestuur, nabijheid van de politiek en
identiteit.
10.1 Decentralisatie en zelfbestuur
In grotere gemeenten wordt veel gediscussieerd over de wijk als handelingskader voor
inwoners en overheid, over sociale samenhang en, over burgerparticipatie en over
decentralisatie. Die discussies gaan nooit gepaard met de gedachte om een gemeente af
te schalen. Niemand wil Haarlem of Leiden splitsen. En dat geldt ook voor recente
fusiegemeenten als Westland of Súdwest Fryslân. Het debat in grotere gemeenten gaat
anders.
In de eerste plaats is er ook binnen een grotere gemeente veel ruimte voor territoriale
decentralisatie vanuit de overheid. Een voorbeeld komt uit Súdwest Fryslân. Die
gemeente is ontstaan uit een fusie van vijf. Sommigen van die vijf waren op zich ook al
fusieproducten. Uiteindelijk gaat het om een archipel van tientallen kernen. Van de
historische elf Friese steden liggen er zes in deze ene gemeente. Na de herindeling is een
dorpscoördinator aangewezen: iemand die ambtelijk verantwoordelijk is voor het
terugkoppelen van alle signalen uit stad of dorp naar het ‘back office’ van de gemeente
in Sneek. De gemeente stimuleert actief het functioneren van wijk- en
dorpsverenigingen. Dat zijn de gesprekspartners van de coördinator. De coördinator
heeft dus een actieve achterban die kan meedenken en het totaal overziet (anders dan
een klacht van ene individuele burger). Die achterban stelt hem in staat om snel
resultaat te boeken in het ‘back office’. De eerste resultaten wijzen er op dat de
fusiegemeente op zowel nabijheid van bestuur als kwaliteit van dienstverlening beter
scoort dan de oude en kleinere gemeenten. Natuurlijk zijn successen niet te kopiëren.
Maar Súdwest Fryslân geeft wel aan dat een grote gemeente dichtbij de burgers kan
staan, wanneer daar voldoende politieke energie ingestoken wordt. Daar past de
kanttekening bij dat het niet gaat om ‘gelijk krijgen’ van de dorpscoördinator of het
gemeentebestuur, maar om de responsiviteit. De gemeente moet antwoord geven, zelfs
wanneer dat antwoord inhoudelijk gezien niet het gewenste antwoord is. Betrokkenheid
van burger en bestuur lijkt vooral een zaak van responsiviteit, niet van fysieke afstand
(de afstand tot het gemeentehuis kan in Súdwest Fryslân oplopen tot 35 kilometer).
Er kan geargumenteerd worden dat de dorpsraad feitelijk de rol overneemt van een
gekozen gemeenteraad. Dat klopt wel als het gaat om het signaleren van wat er in het
dorp aan de hand is: de leden van de dorpsraad zijn aanspreekbaar voor de
dorpsbewoners. Maar het geldt niet als het gaat om het mechaniek: de dorpsraad of
wijkvereniging heeft geen kiezers, hoeft niet te scoren en kan dus op basis van minnelijk
overleg zaken met de dorpscoördinator doornemen. Súdwest Fryslân heeft dus een
nieuwe, nog niet bestaande vorm van decentrale aansturing uitgevonden.