Bekijk de catalogus. - Plantin Genootschap

Twee werelden
resultaat van nieuwe combinaties tussen al die verschillende wijzen van aanpakken:
van functioneel modernistisch denken en fantasierijke, postmoderne tegenstroom;
van strak doorontwerpen en een meer associatieve, persoonlijke werkwijze.
Een speciale plek in dat landschap wordt ingenomen door de nieuwe generatie
letterontwerpers. Het ontwerp van (vooral) tekstletters is een specialisme dat wonderwel
aansluit bij de Nederlandse mentaliteit: het vraagt om een flinke dosis eigenwijsheid,
aanleg voor systematisch denken en een pragmatische instelling. Gerrit
Noordzij, typograaf, lettertekenaar en historicus, maakte tussen 1970 en 1990 het
schrijven en tekenen van letters tot een geïntegreerd aspect van de opleiding tot
grafisch vormgever aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Dit leidde begin
jaren ’80 tot een plotselinge opleving van de de belangstelling voor letterontwerp
onder zijn studenten. Min of meer toevallig waren daaronder ook enkele computerwizards,
zoals de broers Petr en Erik van Blokland en de werkpartner van die
laatste, Just van Rossum; mede daardoor groeiden Noordzij’s klassen uit tot een laboratorium
van digitale letterexperimenten. In Den Haag ontstond zo een ‘school’
van letterontwerpers die in de wereld zijn weerga niet kent en waartoe naast de genoemde
drie ook Frank E. Blokland, Noordzij’s zoons Christoph en Peter Matthias
Noordzij, Jelle Bosma, Peter Verheul en Luc(as) de Groot behoorden. Terzelfdertijd
maakten aan de Arnhemse academie, onder de informele impuls van docenten
Jan Vermeulen en Alexander Verberne, drie studenten de opstap naar een carrière
als letterontwerper: Martin Majoor, Fred Smeijers en Evert Bloemsma.
Letter en beeld in Vlaanderen
Ook Vlaanderen zocht begin jaren ’80 naar alternatieven voor de rigide vormtaal
van het functionalisme. Omdat het grafisch onderwijs door rigiditeit gekenmerkt
werd, kwamen de alternatieven uit andere hoeken. De illustrator Ever Meulen (Eddy
Vermeulen) tekende in een aan Joost Swarte verwante, heldere stijl affiches die soms
geestig waren, soms monumentaal van constructie. In Gent leverde de samenwerking
tussen theatermakers Erik Devolder en Dirk Pauwels en fotograaf Michiel
Hendrickx oorspronkelijke affiches op. In Antwerpen maakte decorontwerper Jan
Versweyfeld bijzondere vormgeving voor Akt-Vertikaal. In Leuven ontwierp schilder
Johan Daenen (later lid van het bureau Mega L.Una) schitterende decors en affiches
voor producties van ’t Stuc. En in 1983 begon kunstenaar Gorik Lindemans,
mogelijk het grootste Vlaamse grafische talent uit de jaren tachtig, te werken voor
Rosas en de theaterorganisatie Schaamte. Lindemans’ tegendraadse werk was vaak
verrassend extreem; voor het eerst werd er in Nederland weer met verwondering en
bewondering gekeken naar wat er in Vlaanderen blijkbaar mogelijk was.
Ook de renaissance van de boekvormgeving die eind jaren ’80, vooral in het
Gentse, werd ingezet, was deels het werk van autodidacten, ontwerpers die van
opleiding bijvoorbeeld illustrator/grafisch kunstenaar waren, zoals Gert Dooreman
34