Bekijk de catalogus. - Plantin Genootschap

Twee werelden
De Kunstdrukschool Onze-Lieve-Vrouw (kolv) in Gent was een technisch instituut
waar de opleiding zich niet tot techniek beperkte. Deze school gaf onder
andere het mooi gemaakte kwartaalblad Grafiek uit en de bezieler van dit blad,
de leraar Jan Evarist Peeters (Broeder Zephirijn), was ook de auteur van het door
de kolv geproduceerde boekje Letterkennis en letterkeus (1956). Dit leerboekje over
geschiedenis en stijlontwikkeling van het schrift is pittig geschreven, bevat fraai
uitgevoerde reproducties van bestaande schrifttoepassingen en zit beter in elkaar
dan soortgelijke publicaties die in dezelfde periode in Nederland ontstonden.
Maar kennelijk was het kolv een uitzondering en ontbrak bij de meeste drukkersopleidingen
de aandrift om de leerlingen naast het hoe ook het waarom van
goed drukwerk bij te brengen. Wie zich uit creatieve neigingen tot het ontwerpersvak
aangetrokken voelde, vermeed (zoals dat ook in Nederland het geval was)
de technische scholen en schreef zich aan een kunstacademie in. En omdat de
Vlaamse academies maar al te vaak werden ervaren als ‘muffe post-neogotische
kunststolpen’ (aldus Herman Lampaert) kozen sommige van de meest getalenteerde
Vlaamse studenten voor wat decennia lang de enige Belgische kunstacademie
met charisma lijkt te zijn geweest: de Franstalige school voor kunstnijverheid
Ter Kameren (La Cambre) in Brussel. Daar was nog altijd het idealisme voelbaar
van de oprichter, architect-vormgever Henry van de Velde, pionier van Art Nouveau
én modernisme, en grondlegger van het Bauhaus in Weimar. Veel aankomende
ontwerpers kozen daarnaast voor studie of stage in Duitsland, Nederland
of Zwitserland.
Hoe zag het grafisch ontwerpen in België er in de decennia na 1950 uit? Documentatie
is lastig te vinden, en is meestal te impressionistisch en te persoonlijk om
als definitieve geschiedschrijving beschouwd te kunnen worden. Hier ligt een taak
voor de universiteiten. Meerdere hoofdrolspelers uit de na-oorlogse periode zijn
nog gezond en actief, en hun archieven zijn (deels) nog intact – en dus moet er aan
de (kunst-)historische instituten van Vlaanderen maar eens actie worden ondernomen.
Wat het onderzoek niet vergemakkelijkt, is dat bij de voornaamste competitie
waar boekontwerp werd bekroond – de Plantin-Moretusprijzen, onlangs
heringericht – de naam van de ontwerper geen vermelding waardig werd geacht;
de prijs ging naar de uitgever.
Ruwweg vallen drie na-oorlogse tendensen te onderscheiden. Er tekent zich
een vernieuwing en kwaliteitsverbetering af in de boektypografie. De productie
van krachtige reclame-affiches, waarin België ook in de eerste eeuwhelft uitblonk,
wordt voortgezet in het werk van onder meer Leo Marfurt, Jacques Richez en
Julian Key. En ten slotte is er de modernistisch-functionalistische richting, die
onder meer het fenomeen huisstijl (of corporate identity) onderzoekt en waartoe
Corneille Hannoset, Michel Olyff, Herman Lampaert en Paul Ibou gerekend kunnen
worden. Ook hier zijn de grenzen niet scherp te trekken: de laatstgenoemde
28