Bekijk de catalogus. - Plantin Genootschap

More documents

Recommendations

Info

Twee werelden werd door de mannen van De Stijl nauwelijks bedreven; het binnenwerk van het tijdschrift was typografisch conventioneel en weinig interessant. De volgende ‘golf’ van modernistische pioniers hield zich intensiever met teksttypografie bezig. Piet Zwart, Paul Schuitema en Gerard Kiljan manifesteerden zich vanaf ongeveer 1925 als vernieuwers van wat zij ‘reclame’ noemden; rond 1930 ontwikkelden ze een door het constructivisme geïnspireerde werkwijze waarin foto’s en (vaak diagonaal gezette) tekst werden gecombineerd tot wat wel ‘typo-foto’ genoemd werd. Met hun rechtstreekse en opzettelijk on-esthe tische aanpak introduceerden ze een nieuwe kijk op communicatie waarvoor ze, naast linksradicale opdrachtgevers, soms ook belangrijke commerciële klanten vonden. Piet Zwart ontwierp voor de Nederlandse Kabel Fabrieken en de ptt, Paul Schuitema voor de vleeswaren- en weegschaal-producerende gebroeders Van Berkel. Even belangrijk was de invloed van Schuitema en Kiljan door het onderwijs: de door hen geleide Reclame-afdeling aan de Haagse Kunstacademie bracht tussen 1930 en 1959 tientallen talentvolle laureaten voort, die niet alleen grafisch ontwerper werden, maar ook tentoonstellingmaker, fotograaf, speelgoedontwerper of tvregisseur. Tot hun studenten uit de jaren ’30 en ’40 behoorden Dick Elffers, Wim Brusse en het echtpaar Corry Mobach-Rokus van Blokland, de ouders van letterontwerpers Petr en Erik van Blokland én de bedenkers van de klassieke Sio Montage-bouwdozen. Ten slotte waren er – we zijn nog steeds in het interbellum – de erfgenamen van de Nieuwe Kunst: architecten en ontwerpers rond het tijdschrift Wendingen, die omwille van hun voorkeur voor decoratie en ornament wel ‘de Versierders’ worden genoemd. De meesten van hen maakten werk dat past binnen de stijl die we tegenwoordig kennen als Art Deco: een hybride van opgestrakte Art Nouveau, modernistische invloeden en exotische elementen. Op grafisch vlak wordt Art Deco door de geschiedschrijving vaak wat stiefmoederlijk behandeld, maar een marginaal verschijnsel was het niet: zowel in Nederland als in België was Art Deco in de dagelijkse reclame, in tijdschriften boekontwerp, een hoofdstroom. Tussen en zelfs binnen deze drie stromingen (traditionalisme, avant-garde en decoratie) bestonden heel wat meningsverschillen en werd er soms bitter strijd geleverd. Maar wat de ontwerpers uit al die kampen gemeen hadden was de wil om de hoogst mogelijke kwaliteit te bereiken en de energie om samen met drukkers en binders de grenzen van de techniek te verkennen – en dit niet altijd tot onvoorwaardelijke vreugde van die laatsten. Vlaamse experimenten In het vooroorlogse Vlaanderen ontbrak het equivalent van het Nederlandse boektypografische elan. Het vak van boekverzorger was vrijwel onbestaand; zetwerk werd volgens beproefde gewoontes door de drukkerijen uitgevoerd. Open- 20
21 Twee werelden bare discussies zoals die in Nederland plaatsvonden op het gebied van boekvormgeving en communicatie waren in Vlaanderen nauwelijks denkbaar. Vlaanderen en Nederland waren dan ook heel verschillende landen. Nederland was neutraal tijdens de eerste wereldoorlog, een groot deel van Vlaanderen was tijdens de loopgravenoorlog omgeploegd en vernield. De invloed die de geestelijkheid uitoefende op het culturele leven was reëel, en ook op een ander niveau moest nog een emancipatiestrijd gestreden worden: de cultuur van het ‘officiële schrijven’ was vaak nog sterk Franstalig. Het zal dus geen verrassing zijn dat de culturele avant-garde in Vlaanderen niet alleen klein en geïsoleerd was, maar ook behoorlijk radicaal. Wat betreft het boekenvak en het grafisch-beeldende terrein was vooral Antwerpen een centrum van activiteit. Omdat in Vlaanderen geen artistiek georiënteerde opleiding tot boekverzorger of typograaf bestond, kwamen de meeste vernieuwers van het grafisch ontwerp uit de beeldende kunst. Een belangrijke uitzondering vormt het werk van de literator Paul van Ostaijen, die mag doorgaan voor de origineelste en meest radicale typograaf in het Vlaanderen van voor 1940. Zijn Bezette stad, een neerslag van de ontnuchterende ervaring van de Grote Oorlog (1914–1918), heeft in het hele taalgebied zijn gelijke niet. Een modernistisch bolwerk was de Antwerpse uitgeverij De Sikkel, in 1919 opgericht door Eugène De Bock. Bij dit fonds zag veel werk het licht van belangrijke kunstenaars als Jozef Cantré, Frans Masereel en Joris Minne – drie leden van de groep De Vijf, de internationaal befaamde vernieuwers van de houtsneekunst. Vooral Cantré was, behalve als houtsnijder en beeldhouwer, ook typografisch actief. Zijn leven lang was hij met drukwerk bezig; hij sneed initialen, tekende vignetten en boekbanden en verzorgde de totale vormgeving van boeken en tijdschriften. Volgens auteur Alex Campaert (in De Linie, 1959) was Cantrés grote verdienste ‘dat hij, vooral in de zuidelijke Nederlanden, het uiterlijk van het boek heeft helpen verjongen en vernieuwen en ook, dat hij het is geweest, die hier als eerste de boekillustratie weer als een organisch element in de boekdrukkunst heeft weten op te nemen.’ Cantré zou in de eerste jaren van het Plantin Genootschap een belangrijke rol spelen als docent. Ook bij De Sikkel bracht de reeds genoemde Theo van Doesburg een beroemd geworden boekje uit: Klassiek, Barok, Modern uit 1920. Nog een Antwerps initiatief waar kunstenaars sleutelden aan de conventies van de typografie was het tijdschrift Het Overzicht (1921–1925), rond Michel Seuphor, Geert Pijnenburg en Jozef Peeters. De meestal in een wat ruwe constructivistische stijl vormgegeven omslagen behoren tot het meest uitdagende drukwerk dat in deze periode in de Lage Landen verscheen; anders dan in Nederlandse bladen als De Stijl en Wendingen werd de radicaliteit ook in het binnenwerk voortgezet. Nadat Het Overzicht was opgedoekt vestigde Seuphor (ps. van Ferdinand Berckelaers) zich
Page 1: Magistraal Meesters van het Plantin
Page 4 and 5: Fotoverantwoording Amsterdam, Unive
Page 6 and 7: I Woord vooraf n zijn gouden eeuw w
Page 8 and 9: 18de-eeuws salon Het Plantin Genoot
Page 16 and 17: Twee werelden Grafisch ontwerpen in
Page 18 and 19: Twee werelden ‘Het schoone boek
Page 22 and 23: Twee werelden in Parijs, waar hij b
Page 24 and 25: Twee werelden helden betoond. Toch
Page 26 and 27: Twee werelden gevoeligheid voor mod
Page 28 and 29: Twee werelden De Kunstdrukschool On
Page 30 and 31: Twee werelden van laureaat. Bijna v
Page 32 and 33: Twee werelden de eerste Belgische o
Page 34 and 35: Twee werelden resultaat van nieuwe
Page 36 and 37: Twee werelden tegelijk en niet over
Page 38 and 39: Twee werelden 3 Theo van Doesburg,
Page 40 and 41: Een winwinrelatie Het Museum Planti
Page 42 and 43: Een winwinrelatie Plantiniana, dat
Page 44 and 45: Een winwinrelatie aanpassing kon de
Page 46 and 47: Een winwinrelatie inrichtingswerken
Page 48 and 49: Een winwinrelatie middelen zijn ind
Page 50 and 51: Een winwinrelatie Moretus vanaf naj
Page 52 and 53: Een winwinrelatie zowel inzet voor
Page 54 and 55: Zaal 1 Ger Schmook Antwerpen 1898-1
Page 56 and 57: Zaal 1 Ger Schmook leven lang voor
Page 58 and 59: Zaal 1 Gerrit Willem Ovink Utrecht
Page 60 and 61: Zaal 1 Gerrit Willem Ovink 5 G.W. O
Page 62 and 63: Zaal 1 Hendrik D.L. Vervliet Antwer
Page 64 and 65: Zaal 1 Hendrik D.L. Vervliet boek e
Page 66 and 67: Zaal 3 Jan van Krimpen Gouda 1892 H
Page 68 and 69: Zaal 3 Jan van Krimpen hem een nieu
Page 70 and 71:
Zaal 3 Jan van Krimpen 70
Page 72 and 73:
Zaal 3 Jan van Krimpen 9 Karel van
Page 74 and 75:
Zaal 3 Sem Hartz Leiden 1912 Haarle
Page 76 and 77:
Zaal 3 Sem Hartz door het Plantin G
Page 78 and 79:
Zaal 3 Sem Hartz 17 William Royall
Page 80 and 81:
Zaal 6 Huib van Krimpen Den Haag 19
Page 82 and 83:
Zaal 6 Huib van Krimpen In 1975 wer
Page 84 and 85:
Zaal 6 Huib van Krimpen 8 Estelle D
Page 86 and 87:
Zaal 6 Gerrit Noordzij Rotterdam 19
Page 88 and 89:
Zaal 6 Gerrit Noordzij 29 ‘De str
Page 90 and 91:
Zaal 6 Gerrit Noordzij 28 Dubbele b
Page 92 and 93:
Zaal 7 Berthe van Regemorter Mechel
Page 94 and 95:
Zaal 7 Berthe Van Regemorter 1 Pol
Page 96 and 97:
Zaal 7 August Kulche Tilburg 1927 A
Page 98 and 99:
Zaal 7 August Kulche 7 Jaakske met
Page 100 and 101:
Prentenkabinet Frank van den Wijnga
Page 102 and 103:
Prentenkabinet Frank van den Wijnga
Page 104 and 105:
Prentenkabinet Jozef Cantré Gent 1
Page 106 and 107:
Prentenkabinet Jozef Cantré 6 Kare
Page 108 and 109:
Prentenkabinet Antoon Herckenrath A
Page 110 and 111:
Prentenkabinet Antoon Herckenrath 1
Page 112 and 113:
Prentenkabinet Antoon Herckenrath 1
Page 114 and 115:
Prentenkabinet Gerard Gaudaen Sint-
Page 116 and 117:
Prentenkabinet Gerard Gaudaen 116 2
Page 118 and 119:
Prentenkabinet Jacques Gorus Antwer
Page 120 and 121:
Prentenkabinet Jacques Gorus 120 Te
Page 122 and 123:
Prentenkabinet Jacques Gorus 25 Het
Page 124 and 125:
Prentenkabinet Leo Marfurt Aarau 18
Page 126 and 127:
Prentenkabinet Leo Marfurt van 1930
Page 128 and 129:
Prentenkabinet Leo Marfurt 38.3 Sau
Page 130 and 131:
Prentenkabinet Mark Severin Brussel
Page 132 and 133:
Prentenkabinet Mark Se verin uitgev
Page 134 and 135:
Prentenkabinet Mark Se verin 51 Kar
show all

Bekijk de catalogus. - Plantin Genootschap

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?