kun je het MER rapport downloaden - Ademloos

gechloreerde dibenzofuranen. In hetgeen volgt wordt de eerste groep PCDD (polychlorinated
dibenzo-p-dioxins), de tweede PCDF (polychlorinated dibenzofurans) genoemd. De PCDD-familie
heeft als basisstructuur twee benzeenringen die met elkaar op twee plaatsen verbonden zijn door
telkens één zuurstofatoom. Op beide benzeenringen kan op 4 plaatsen een chlooratoom aanwezig
zijn. Afhankelijk van het aantal aanwezige chlooratomen (tussen 1 en 8) en hun positie in de
molecule, bestaan er verschillende varianten PCDD's (zogenaamde congeneren). De familie omvat
75 leden. De basisstructuur van de PCDF-familie gelijkt sterk op deze van de PCDD's. De
tweevoudige verbinding tussen de twee benzeenringen wordt echter slechts één keer door een
zuurstofatoom gerealiseerd en een tweede keer door een directe binding. Door de minder
symmetrische structuur zijn er door chlorering meer congeneren mogelijk. De PCDF-familie telt 135
leden. Meten en analyseren van PCDD en PCDF kan globaal of specifiek (per congeneer)
verlopen. De belangrijkste eigenschap van dioxinen is evenwel hun toxiciteit, die binnen de
volledige groep congeneren zeer sterk verschilt. Daarom is een individuele bepaling van belang,
vooral dan voor wat betreft de meest toxische vertegenwoordigers. De biochemische rol van
dioxinen is niet precies gekend. De meest recente theorie gaat ervan uit dat dioxinen in het lichaam
een hormoonachtige werking uitoefenen. Vastgestelde verschillen in gevoeligheid tussen diverse
diersoorten hangen samen met de mate waarin dioxinen zich aan erfelijk materiaal (DNA) kunnen
binden en met de specifieke stofwisseling van de betreffende soort. Juist omdat er zulke grote
verschillen bestaan in gevoeligheid is het ontwikkelen van een norm voor mensen een moeilijke
zaak. Zoals gebruikelijk in de toxicologie wordt daarbij gebruik gemaakt van proefdiermodellen. Op
basis daarvan stelt men een veiligheidsmarge voor de mens vast (normaal gesproken een factor
100 lager dan die van de ratten, door de onzekerheid bij dioxine een factor 250). Experimenten uit
laboratoria doen vermoeden dat de mens minder gevoelig is voor dioxinen dan de meeste
proefdieren. Om de giftigheid van dioxinen te illustreren worden hieronder enkele cijfers gegeven
voor het meest giftige en meest onderzochte dioxine, 2,3,7,8-TCDD :
Maximale dosis zonder nadelige gevolgen : 1 ng/kg.dag
Minimale letale dosis : 3.10 -9 mol/kg
Daarmee is 2,3,7,8-TCDD veel giftiger (enkele grootte-ordes) dan andere door de mens
geproduceerde giftige producten zoals pesticiden en PCB's. Onder de natuurlijke gifstoffen bestaan
er enkele nog meer toxische. Het betreft toxines van bacteriën, zoals tetanus-toxine en difterietoxine.
De hierboven beschreven giftigheid geldt enkel voor 2,3,7,8-TCDD. De andere dioxinen zijn
minder giftig. Om alle dioxinen samen te kunnen beschouwen wordt de echte concentratie vaak
omgerekend tot een toxiciteitequivalent (TEQ) gebaseerd op 2,3,7,8-TCDD. De omrekening
gebeurt door te vermenigvuldigen met een toxiciteits-equivalent-factor (TEF). Een dioxine dat
1000 keer minder giftig is dan 2,3,7,8-TCDD krijgt bv. TEF = 0,001. Men heeft momenteel lang niet
van alle 210 congeneren van de PCDD- en PCDF-families een goede kennis. Naast 2,3,7,8-TCDD
worden nog 16 andere dioxinen milieuhygiënisch van belang geacht, vanwege hun hoge giftigheid
of doordat ze frequent voorkomen. Samen worden zij de dirty seventeen genoemd. Veelal wordt
nieuw onderzoek toegespitst op de 12 meest toxische dioxinen. Deze worden de dirty dozen
genoemd. Uit deze selecties kan afgeleid worden dat de meest giftige dioxinen 4, 5 of 6
chlooratomen bevatten (TEF = 0,05 à 1) en dat de toxiciteit verder afneemt bij dioxinen met 7 (TEF
= 0,01) of 8 chlooratomen (TEF = 0,001). De dioxinen met minder dan 4 chlooratomen worden
meestal milieuhygiënisch niet relevant geacht. Dioxinen zijn persistente moleculen, waardoor zij
zich opstapelen in het milieu. Men vermoedt dat hoger gechloreerde dioxinen in het milieu kunnen
worden gedechloreerd, waardoor zij worden omgezet in lager gechloreerde, doch dikwijls meer
toxische congeneren. Mogelijk komen gisten en/of schimmels tussen in de dehalogenering en/of in
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 678
Projectnummer: 07.0309