kun je het MER rapport downloaden - Ademloos
kun je het MER rapport downloaden - Ademloos
kun je het MER rapport downloaden - Ademloos
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1<br />
Inhoudstafel<br />
1 ..................................................................................................................................... 1<br />
INHOUDSTAFEL ........................................................................................................... 1<br />
LIJST VAN FIGUREN.................................................................................................... 9<br />
LIJST VAN TABELLEN............................................................................................... 14<br />
LEESWIJZER .............................................................................................................. 21<br />
VOORWOORD............................................................................................................. 22<br />
0. INLEIDING ......................................................................................................... 26<br />
0.1. Beknopte pro<strong>je</strong>ctomschrijving....................................................................................... 26<br />
0.2. Toetsing aan de M.E.R-plicht ....................................................................................... 30<br />
0.2.1. Juridisch/beleidsmatig kader................................................................................. 30<br />
0.2.2. Toetsing van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct ........................................................................................ 31<br />
0.3. Coördinaten initiatiefnemer........................................................................................... 31<br />
0.4. <strong>MER</strong>-Coördinator en des<strong>kun</strong>digen ............................................................................... 32<br />
1. ADMINISTRATIEVE SITUERING VAN HET PROJECT ................................... 35<br />
1.1. Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale ................................................................. 35<br />
1.1.1. Algemene en kadastrale situering......................................................................... 35<br />
1.1.2. Algemene ruimtelijke en planologische situering .................................................. 38<br />
1.1.3. Tabel met relevante detailkaarten ter situering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct ............................ 41<br />
1.2. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden ............................................................ 63<br />
1.2.1. Ruimtelijke Ordening ............................................................................................. 63<br />
1.2.2. Milieubeleidsplanning ............................................................................................ 71<br />
1.2.3. Milieuvergunning ................................................................................................... 72<br />
1.2.4. Afval....................................................................................................................... 75<br />
1.2.5. Lucht...................................................................................................................... 85<br />
1.2.6. Water ..................................................................................................................... 94<br />
1.2.7. Bodem ................................................................................................................. 102<br />
1.2.8. Geluid en trillingen............................................................................................... 107<br />
1.2.9. Natuur.................................................................................................................. 110<br />
1.2.10. Milieuschade.................................................................................................... 117<br />
1.3. Administratieve voorgeschiedenis.............................................................................. 119<br />
1.3.1. Historiek van E.ON.............................................................................................. 119<br />
1.3.2. Vergunningsverplichtingen .................................................................................. 119<br />
1.3.3. Relevante milieu<strong>rapport</strong>ages............................................................................... 119<br />
2. PROJECTOMSCHRIJVING............................................................................. 121<br />
2.1. Verantwoording van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.................................................................................. 121<br />
2.1.1. E.ON en de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt .................................................. 121<br />
2.1.2. Ontwikkeling van de elektriciteitsvraag ............................................................... 121<br />
2.1.3. Dreigend tekort aan elektriciteitsproductiecapaciteit in België............................ 124<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 1<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.1.4. Veroudering van bestaande centrales ................................................................ 125<br />
2.1.5. Motivering centrale .............................................................................................. 126<br />
2.1.6. Locatie ................................................................................................................. 128<br />
2.1.7. Doelstelling en criteria ......................................................................................... 128<br />
2.2. Alternatieven............................................................................................................... 130<br />
2.2.1. Inleiding ............................................................................................................... 130<br />
2.2.2. Nulalternatief ....................................................................................................... 130<br />
2.2.3. Locatiealternatieven ............................................................................................ 131<br />
2.2.4. Doelstellingsalternatief ........................................................................................ 135<br />
2.2.5. Inhoud van de BREF en uitvoeringsalternatieven............................................... 136<br />
2.3. Actuele toestand E.ON-site – afbraakfase ................................................................. 214<br />
2.3.1. Inleiding ............................................................................................................... 214<br />
2.3.2. Procedure voor de afbraak van de BAYER-gebouwen....................................... 214<br />
2.3.3. Te verwijderen BAYER-gebouwen...................................................................... 214<br />
2.3.4. Afbraak en heraanleg van verschillende pijpleidingen........................................ 215<br />
2.3.5. Afbraak en gedeeltelijke verplaatsing van ondergrondse voorzieningen............ 215<br />
2.3.6. Verplaatsen van de spoorweg............................................................................. 215<br />
2.3.7. Aanleg van verschillende randfaciliteiten ............................................................ 215<br />
2.4. Aanlegfase.................................................................................................................. 216<br />
2.4.1. Locatie van de werfzones.................................................................................... 216<br />
2.4.2. Locatie van parkeerplaats tijdens de aanlegfase................................................ 219<br />
2.4.3. Beschrijving van de civiele werkzaamheden in de natuur- en de bufferzone. .... 221<br />
2.4.4. Beschrijving van de eigenlijke bouwfase............................................................. 222<br />
2.4.5. Aanleg kademuur ................................................................................................ 241<br />
2.5. Exploitatiefase ............................................................................................................ 249<br />
2.5.1. Inleiding ............................................................................................................... 249<br />
2.5.2. De brandstoffen................................................................................................... 250<br />
2.5.3. Transport, opslag en behandeling van kolen ...................................................... 257<br />
2.5.4. Ketelinstallatie en branders ................................................................................. 266<br />
2.5.5. Turbogeneratorinstallatie..................................................................................... 270<br />
2.5.6. Selectieve katalytische DeNOx-installatie ........................................................... 270<br />
2.5.7. Elektrostatische vliegasvangers.......................................................................... 272<br />
2.5.8. Alternatief voor ESP : Doekenfilters.................................................................... 273<br />
2.5.9. Rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI)............................................................... 278<br />
2.5.10. Afvoer en opslag van reststoffen ..................................................................... 282<br />
2.5.11. Overige installaties .......................................................................................... 283<br />
2.5.12. Koelwaterconcept ............................................................................................ 286<br />
2.5.13. Koolstofafvang en -opslag (CCS) .................................................................... 299<br />
2.5.14. Opslagtanks..................................................................................................... 309<br />
2.5.15. Efficiëntie ......................................................................................................... 309<br />
2.5.16. Stoom/warmteproductie voor externe afnemers.............................................. 312<br />
2.6. Onderhoudsfase ......................................................................................................... 314<br />
2.7. Interferentie met andere plannen en pro<strong>je</strong>cten .......................................................... 316<br />
2.7.1. Tweede spoorverbinding onder de Schelde, Liefkenshoekspoortunnel ............. 316<br />
2.7.2. Tweede Tijsmanstunnel ...................................................................................... 316<br />
2.7.3. Oosterweelverbinding.......................................................................................... 317<br />
2.7.4. Afbraakwerken bij BAYER................................................................................... 318<br />
2.7.5. Verdieping van de Westerschelde....................................................................... 318<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 2<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
3. HISTORIEK VAN HET STUDIEGEBIED ......................................................... 323<br />
4. ALGEMENE METHODOLOGIE....................................................................... 324<br />
4.1. Algemeen.................................................................................................................... 324<br />
4.2. Ingreep-effectenrelaties.............................................................................................. 324<br />
4.3. Reikwijdte van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> ............................................................................................. 325<br />
5. DISCIPLINE LUCHT ........................................................................................ 326<br />
5.0. Leeswijzer................................................................................................................... 326<br />
5.1. Discipline lucht voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling........................................... 326<br />
5.1.1. Methodologie....................................................................................................... 326<br />
5.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied ........................................................................ 327<br />
5.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 327<br />
5.1.4. Beschrijving van de referentiesituatie ................................................................. 327<br />
5.1.5. Beschrijving van de emissies en residuen .......................................................... 328<br />
5.1.6. Beschrijving van de immissies en milieueffecten................................................ 354<br />
5.1.7. Significantie van de milieueffecten...................................................................... 400<br />
5.1.8. Milderende maatregelen...................................................................................... 403<br />
5.1.9. Monitoring............................................................................................................ 403<br />
5.1.10. Besluit .............................................................................................................. 404<br />
5.2. Discipline lucht voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren ................................................... 406<br />
5.2.1. Methodologie....................................................................................................... 406<br />
5.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied ........................................................................ 406<br />
5.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 406<br />
5.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie ................................................................. 406<br />
5.2.5. Beschrijving van de emissies en residuen .......................................................... 406<br />
5.2.6. Beschrijving van de immissies en milieueffecten................................................ 416<br />
5.2.7. Significantie van de milieueffecten...................................................................... 440<br />
5.2.8. Milderende maatregelen...................................................................................... 443<br />
5.2.9. Monitoring............................................................................................................ 447<br />
5.2.10. Besluit .............................................................................................................. 449<br />
5.3. Discipline lucht voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa ...................... 450<br />
5.3.1. Emissies van de hoofdketel................................................................................. 450<br />
5.3.2. Immissies............................................................................................................. 451<br />
5.3.3. Bedrijfsvoering..................................................................................................... 456<br />
5.3.4. Besluit.................................................................................................................. 456<br />
5.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
457<br />
6. DISCIPLINE WATER ....................................................................................... 462<br />
6.0. Leeswijzer................................................................................................................... 462<br />
6.1. Discipline water voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling ......................................... 462<br />
6.1.1. Methodologie....................................................................................................... 462<br />
6.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied ........................................................................ 463<br />
6.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 464<br />
6.1.4. Beschrijving van de referentiesituatie ................................................................. 464<br />
6.1.5. Beschrijving van de milieueffecten...................................................................... 464<br />
6.1.6. Significantie van de milieueffecten voor scenario 1: directe koeling................... 509<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 3<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6.1.7. Milderende maatregelen...................................................................................... 510<br />
6.1.8. Monitoring............................................................................................................ 510<br />
6.1.9. Besluit.................................................................................................................. 511<br />
6.2. Discipline water voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren.................................................. 512<br />
6.2.1. Methodologie....................................................................................................... 512<br />
6.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied ........................................................................ 512<br />
6.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 512<br />
6.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie ................................................................. 512<br />
6.2.5. Beschrijving van de milieueffecten voor scenario 2 met koeltoren. .................... 512<br />
6.2.6. Significantie van de milieu-effecten voor scenario 2: koeltoren .......................... 527<br />
6.2.7. Milderende maatregelen...................................................................................... 527<br />
6.2.8. Monitoring............................................................................................................ 527<br />
6.2.9. Besluit.................................................................................................................. 527<br />
6.3. Discipline water voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa..................... 527<br />
6.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
528<br />
7. DISCIPLINE BODEM EN GRONDWATER...................................................... 529<br />
7.0. Leeswijzer................................................................................................................... 529<br />
7.1. Discipline bodem en grondwater voor scenario van de directe koeling ..................... 529<br />
7.1.1. Methodologie....................................................................................................... 529<br />
7.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied ........................................................................ 530<br />
7.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 530<br />
7.1.4. Beschrijving van de referentiesituatie ................................................................. 530<br />
7.1.5. Beschrijving van de milieueffecten...................................................................... 539<br />
7.1.6. Alternatief: Kolentunnel vanuit SEA-INVEST (Antwerp Bulk Terminal). ............. 547<br />
7.1.7. Significantie van de milieueffecten...................................................................... 548<br />
7.1.8. Milderende Maatregelen...................................................................................... 551<br />
7.1.9. Monitoring............................................................................................................ 551<br />
7.1.10. Besluit .............................................................................................................. 551<br />
7.2. Discipline bodem en grondwater voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren........................ 552<br />
7.2.1. Methodologie....................................................................................................... 552<br />
7.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied ........................................................................ 552<br />
7.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 552<br />
7.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie ................................................................. 552<br />
7.2.5. Beschrijving van de milieueffecten...................................................................... 552<br />
7.3. Discipline bodem en grondwater voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa<br />
557<br />
7.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
558<br />
7.4.1. Evaluatie en Milderende Maatregelen................................................................. 561<br />
7.4.2. Monitoring............................................................................................................ 561<br />
7.4.3. Besluit.................................................................................................................. 561<br />
8. DISCIPLINE GELUID EN TRILLINGEN .......................................................... 563<br />
8.0. Leeswijzer................................................................................................................... 563<br />
8.1. Discipline geluid en trillingen voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling ..................... 563<br />
8.1.1. Methodologie....................................................................................................... 563<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 4<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8.1.2. Afbakening studiegebied ..................................................................................... 564<br />
8.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 564<br />
8.1.4. Referentiesituatie ................................................................................................ 564<br />
8.1.5. Beschrijving van de milieueffecten...................................................................... 573<br />
8.1.6. Significantie van de milieueffecten...................................................................... 600<br />
8.1.7. Milderende maatregelen...................................................................................... 601<br />
8.1.8. Monitoring............................................................................................................ 602<br />
8.1.9. Besluit.................................................................................................................. 602<br />
8.2. Discipline geluid en trillingen voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren.............................. 605<br />
8.2.1. Methodologie....................................................................................................... 605<br />
8.2.2. Afbakening studiegebied ..................................................................................... 605<br />
8.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden................................................... 605<br />
8.2.4. Referentiesituatie ................................................................................................ 605<br />
8.2.5. Beschrijving van de milieueffecten...................................................................... 606<br />
8.2.6. Significantie van de milieueffecten...................................................................... 618<br />
8.2.7. Milderende maatregelen...................................................................................... 620<br />
8.2.8. Monitoring............................................................................................................ 621<br />
8.2.9. Besluit.................................................................................................................. 622<br />
8.3. Discipline geluid en trillingen voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa 624<br />
8.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
624<br />
9. DISCIPLINE MENS .......................................................................................... 626<br />
9.0. Leeswijzer................................................................................................................... 626<br />
9.1. Discipline mens voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling.......................................... 626<br />
9.1.1. Methodologie....................................................................................................... 626<br />
9.1.2. Toxicologische evaluatie ..................................................................................... 627<br />
9.1.3. Mobiliteit .............................................................................................................. 644<br />
9.1.4. Besluit.................................................................................................................. 656<br />
9.1.5. Milderende maatregelen...................................................................................... 656<br />
9.2. Discipline mens voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren.................................................. 657<br />
9.2.1. Methodologie....................................................................................................... 657<br />
9.2.2. Toxicologische evaluatie ..................................................................................... 657<br />
9.2.3. Besluit.................................................................................................................. 675<br />
9.2.4. Milderende maatregelen...................................................................................... 675<br />
9.3. Discipline mens voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa..................... 676<br />
9.3.1. Toxicologische evaluatie ..................................................................................... 676<br />
9.3.2. Mobiliteit .............................................................................................................. 679<br />
9.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
683<br />
10. DISCIPLINE FAUNA EN FLORA..................................................................... 684<br />
10.0. Leeswijzer. .............................................................................................................. 684<br />
10.1. Discipline fauna en flora voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling......................... 684<br />
10.1.1. Methodologie ................................................................................................... 684<br />
10.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied .................................................................... 685<br />
10.1.3. Juridische en beleidsmatige context................................................................ 686<br />
10.1.4. Beschrijving van de Referentiesituatie ............................................................ 686<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 5<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.1.5. Beschrijving van de milieueffecten .................................................................. 703<br />
10.1.6. Milderende maatregelen.................................................................................. 735<br />
10.1.7. Monitoring ........................................................................................................ 737<br />
10.1.8. Besluit met betrekking tot de discipline fauna/flora ......................................... 737<br />
10.2. Discipline fauna en flora voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren ................................. 740<br />
10.2.1. Methodologie ................................................................................................... 740<br />
10.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied .................................................................... 740<br />
10.2.3. Juridische en beleidsmatige context................................................................ 740<br />
10.2.4. Beschrijving van de Referentiesituatie ............................................................ 740<br />
10.2.5. Beschrijving van de milieueffecten. ................................................................. 741<br />
10.2.6. Milderende maatregelen.................................................................................. 751<br />
10.2.7. Monitoring ........................................................................................................ 752<br />
10.2.8. Besluit met betrekking tot de discipline fauna/flora ......................................... 753<br />
10.3. Discipline fauna en flora voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa.... 754<br />
10.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de<br />
koeltoren................................................................................................................................ 754<br />
11. DISCIPLINE LANDSCHAP, BOUWKUNDIG ERFGOED EN ARCHEOLOGIE<br />
756<br />
11.0. Leeswijzer ............................................................................................................... 756<br />
11.1. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie voor <strong>het</strong> scenario van de<br />
directe koeling ....................................................................................................................... 756<br />
11.1.1. Methodiek en afbakening studiegebied ........................................................... 756<br />
11.1.2. Referentiesituatie............................................................................................. 756<br />
11.1.3. Toekomstige situatie........................................................................................ 765<br />
11.1.4. Besluit .............................................................................................................. 768<br />
11.2. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie voor <strong>het</strong> scenario van de<br />
koeltoren................................................................................................................................ 769<br />
11.2.1. Methodologie ................................................................................................... 769<br />
11.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied .................................................................... 770<br />
11.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden ............................................... 770<br />
11.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie.............................................................. 770<br />
11.2.5. Beschrijving van de milieueffecten .................................................................. 770<br />
11.2.6. Effecten............................................................................................................ 771<br />
11.2.7. Milderende maatregel ...................................................................................... 781<br />
11.2.8. Besluit .............................................................................................................. 782<br />
11.3. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie voor <strong>het</strong> scenario van de<br />
bijstook met 20% biomassa................................................................................................... 783<br />
11.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de<br />
koeltoren................................................................................................................................ 783<br />
12. OVERIGE DISCIPLINES.................................................................................. 784<br />
12.0. Leeswijzer ............................................................................................................... 784<br />
12.1. Overige disciplines voor voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling......................... 784<br />
12.1.1. Licht, warmte en stralingen.............................................................................. 784<br />
12.1.2. Afvalstoffen ...................................................................................................... 784<br />
12.1.3. Klimaat............................................................................................................. 785<br />
12.1.4. Veiligheid ......................................................................................................... 785<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 6<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
12.1.5. Andere aspecten.............................................................................................. 786<br />
12.2. Overige disciplines voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren ......................................... 786<br />
12.3. Overige disciplines voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa ............ 786<br />
12.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de<br />
koeltoren................................................................................................................................ 786<br />
13. WATERTOETS ................................................................................................ 787<br />
13.1. Juridisch/beleidsmatig kader................................................................................... 787<br />
13.2. Kenmerken van <strong>het</strong> instrument watertoets ............................................................. 788<br />
13.3. Integratie met milieueffect<strong>rapport</strong>age ..................................................................... 788<br />
13.4. Het pro<strong>je</strong>ct en de watertoets ................................................................................... 788<br />
13.4.1. Samenvatting van de in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> beoordeelde effecten ................................. 789<br />
13.4.2. Inzet van hulpmiddelen.................................................................................... 793<br />
13.5. Algemeen besluit..................................................................................................... 794<br />
14. GRENSOVERSCHRIJDENDE INFORMATIE-UITWISSELING ...................... 795<br />
15. SYNTHESE VAN DE MILIEUEFFECTEN EN MILDERENDE MAATREGELEN<br />
797<br />
15.1. Scenario met directe koeling................................................................................... 797<br />
15.1.1. Bijdrage tot de concentraties in de omgevingslucht voor verschillende<br />
polluenten 797<br />
15.1.2. Bijdrage tot de oppervlaktewaterkwaliteit van de Schelde voor een aantal<br />
parameters......................................................................................................................... 799<br />
15.1.3. Invloed op de kwaliteit van bodem en grondwater op <strong>het</strong> terrein.................... 800<br />
15.1.4. Bijdrage aan <strong>het</strong> geluidsimmissieniveau ......................................................... 801<br />
15.1.5. Impact op de verkeersgeneratie ...................................................................... 802<br />
15.2. Scenario met koeltoren ........................................................................................... 803<br />
15.3. Scenario met bijstook van maximaal 20% biomassa.............................................. 805<br />
15.3.1. Bijdrage tot de concentraties in de omgevingslucht voor de verschillende<br />
polluenten 805<br />
15.3.2. Invloed op de kwaliteit van bodem en grondwater op <strong>het</strong> terrein.................... 805<br />
15.3.3. Impact op de verkeersgeneratie ...................................................................... 805<br />
16. EINDSYNTHESE EN INTEGRATIE................................................................. 807<br />
17. MONITORING EN EVALUATIE....................................................................... 815<br />
17.1. Analyse van de luchtemissies................................................................................. 815<br />
17.2. Analyse van de luchtimmissies ............................................................................... 815<br />
17.3. Analyses van de wateremissies.............................................................................. 816<br />
17.4. Bodem en grondwater............................................................................................. 816<br />
17.5. Geluid en trillingen .................................................................................................. 816<br />
17.6. Fauna en flora......................................................................................................... 816<br />
18. LEEMTEN IN KENNIS ..................................................................................... 818<br />
19. TEWERKSTELLING, INVESTERINGEN EN GEBRUIKTE MATERIALEN .... 820<br />
19.1. Tewerkstelling ......................................................................................................... 820<br />
19.2. Investeringen........................................................................................................... 820<br />
19.3. Gebruikte materialen............................................................................................... 820<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 7<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20. NIET-TECHNISCHE SAMENVATTING ........................................................... 821<br />
20.1. Inleiding................................................................................................................... 821<br />
20.1.1. Beknopte pro<strong>je</strong>ctomschrijving.......................................................................... 821<br />
20.1.2. Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale .................................................... 822<br />
20.1.3. Toetsing aan de M.E.R-plicht .......................................................................... 826<br />
20.2. Actuele toestand E.ON-site – Afbraakfase ............................................................. 827<br />
20.3. Aanlegfase .............................................................................................................. 827<br />
20.4. Beschrijving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct .................................................................................... 828<br />
20.4.1. De brandstoffen ............................................................................................... 829<br />
20.4.2. Ketelinstallatie en branders ............................................................................. 834<br />
20.4.3. Turbogeneratorinstallatie................................................................................. 836<br />
20.4.4. Selectieve katalytische DeNOx-installatie........................................................ 836<br />
20.4.5. Elektrostatische vliegasvangers ...................................................................... 838<br />
20.4.6. Rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI) ........................................................... 839<br />
20.4.7. Afvoer en opslag van reststoffen ..................................................................... 842<br />
20.4.8. Overige installaties .......................................................................................... 843<br />
20.4.9. Koelwaterscenario ........................................................................................... 845<br />
20.4.10. Koolstofafvang en -opslag (CCS) .................................................................... 848<br />
20.4.11. Opslagtanks..................................................................................................... 854<br />
20.4.12. Efficiëntie ......................................................................................................... 854<br />
20.4.13. Stoom/warmteproductie voor externe afnemers.............................................. 856<br />
20.5. Onderhoudsfase...................................................................................................... 857<br />
20.6. Aanleg kademuur.................................................................................................... 857<br />
20.7. Milieueffecten.......................................................................................................... 860<br />
20.7.0. Leeswijzer........................................................................................................ 860<br />
20.7.1. Discipline Lucht................................................................................................ 860<br />
20.7.2. Discipline Water............................................................................................... 867<br />
20.7.3. Discipline Fauna en Flora................................................................................ 870<br />
20.7.4. Discipline geluid en trillingen ........................................................................... 872<br />
20.7.5. Discipline bodem en grondwater ..................................................................... 876<br />
20.7.6. Discipline mens................................................................................................ 882<br />
20.7.7. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie............................. 884<br />
20.8. Milderende maatregelen ......................................................................................... 885<br />
20.9. Leemten in de kennis.............................................................................................. 894<br />
20.10. Eindsynthese........................................................................................................... 895<br />
21. LIJST VAN AFKORTINGEN............................................................................ 897<br />
22. VERKLARENDE WOORDENLIJST ................................................................ 902<br />
23. LITERATUURLIJST......................................................................................... 905<br />
23.1. Algemeen ................................................................................................................ 905<br />
23.2. Pro<strong>je</strong>ctomschrijving................................................................................................. 905<br />
23.3. Discipline lucht ........................................................................................................ 905<br />
23.4. Discipline water....................................................................................................... 906<br />
23.5. Discipline bodem en grondwater............................................................................. 907<br />
23.6. Discipline geluid ...................................................................................................... 907<br />
23.7. Discipline mens....................................................................................................... 907<br />
23.8. Discipline fauna en flora.......................................................................................... 908<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 8<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bijlagen<br />
Lijst van bijlagen<br />
Bijlage 1: Effecten-ingreepmatrix<br />
Bijlage 2: Overzichtsplannen procesinstallaties elektriciteitscentrale<br />
Bijlage 3: Studiegebied lucht met aanduiding van de VMM-meetpunten<br />
Bijlage 4: Dispersieberekeningen discipline lucht<br />
Bijlage 5: Studie FEBEM-FEGE over de beschikbare biomassa-afval in<br />
Vlaanderen die in aanmerking komen voor de nieuwe<br />
kolencentrale<br />
Bijlage 6: Toetsing van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de BBT en BREF via checklijst<br />
Bijlage 7: Bijlagen horend bij discipline geluid en trillingen<br />
Bijlage 8: Overzichtskaart: terreinen waarvan E.ON wenst gebruik te<br />
maken tijdens de aanlegfase (synthese)<br />
Bijlage 9: Passende beoordeling<br />
Bijlage 10: Samenstelling van <strong>het</strong> biomassa-afval<br />
Bijlage 11: Vito-studie naar alternatieven voor een kolengestookte<br />
elektriciteitscentrale in Antwerpen<br />
Bijlage 12: Watertoets<br />
Bijlage 13: Stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningsaanvraag van BAYER voor<br />
de afbraakfase<br />
Bijlage 14: TÜV-certificaat<br />
Bijlage 15: Bodem- en grondwaterbijlages<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inhoudstafel 9<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Lijst van figuren<br />
FIGUUR 0.1: STROOMSCHEMA VAN DE M.E.R.-PROCEDURE, MET SITUERING VAN DE TERINZAGELEGGING<br />
INGEVAL GRENSOVERSCHRIJDENDE EFFECTEN VAN BELANG ZIJN............................................................26<br />
FIGUUR 1.1: LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP EEN TOPOGRAFISCHE KAART (BRON:<br />
NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT) ............................................................................................................36<br />
FIGUUR 1.2: LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP EEN TOPOGRAFISCHE KAART<br />
(DETAIL) (BRON: NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT)...............................................................................37<br />
FIGUUR 1.3: DE LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE EN NABURIGE BEDRIJVEN IN DE<br />
ANTWERPSE HAVEN (WWW.GOOGLE.BE) .........................................................................................................38<br />
FIGUUR 1.4: LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP HET GEWESTPLAN ANTWEPREN<br />
(BRON: NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT)...............................................................................................39<br />
FIGUUR 1.5: ORIGINEEL GEWESTPLAN D.D. 3/10/1979..............................................................................................43<br />
FIGUUR 1.6: DETAIL ORIGINEEL GEWESTPLAN .........................................................................................................44<br />
FIGUUR 1.7: GEWESTPLANWIJZIGING D.D. 28/10/1998 (BRON AGIV) ......................................................................44<br />
FIGUUR 1.8: BIOLOGISCHE WAARDERINGSKAART VERSIE 2 ..................................................................................46<br />
FIGUUR 1.9: ECOSYSTEEMKWETSBAARHEIDSKAART..............................................................................................47<br />
FIGUUR 1.10: VOGELATLASKAART...............................................................................................................................48<br />
FIGUUR 1.11: GEBIEDEN VAN HET VEN .......................................................................................................................49<br />
FIGUUR 1.12: DETAILGEBIEDEN VAN HET VEN ..........................................................................................................50<br />
FIGUUR 1.13: SPECIALE BESCHERMINGSZONE VOGELRICHTLIJNGEBIED EN HABITATRICHTLIJNGEBIED:<br />
OVERZICHT.............................................................................................................................................................51<br />
FIGUUR 1.14: SPECIALE BESCHERMINGSZONE VOGELRICHTLIJNGEBIED EN HABITATRICHTLIJNGEBIED:<br />
DETAIL.....................................................................................................................................................................51<br />
FIGUUR 1.15: UITTREKSEL UIT HET ONTWERPPLAN ‘NATURA 2000-GEBIED, BRABANTSE WAL ‘ BEHORENDE<br />
BIJ HET ONTWERPBESLUIT VAN HET NATURA 2000-GEBIED, AUTEUR: ALTERRA WAGENINGEN, I.O.<br />
MINISTERIE LNV, DIR. NATUUR EN DIR. REGIONALE ZAKEN ..........................................................................52<br />
FIGUUR 1.16: UITTREKSEL UIT DE LANDSCHAPSATLAS, BRON: AGIV 2006..........................................................52<br />
FIGUUR 1.17: NATUURRESERVATEN ...........................................................................................................................54<br />
FIGUUR 1.18: LANDSCHAPSATLAS...............................................................................................................................56<br />
FIGUUR 1.19: OVERSTROMINGSKAART: OVERZICHT................................................................................................57<br />
FIGUUR 1.20: OVERSTROMINGSKAART: DETAIL........................................................................................................57<br />
FIGUUR 1.21: SITUERING SUBHYDROGRAFISCHE ZONE..........................................................................................58<br />
FIGUUR 1.22: VLAAMSE HYDROGRAFISCHE ATLAS: BENEDEN-SCHELDEBEKKEN..............................................58<br />
FIGUUR 1.23: WATERTOETSKAART..............................................................................................................................59<br />
FIGUUR 1.24: BODEMKAART .........................................................................................................................................60<br />
FIGUUR 1.25: WEGENKAART .........................................................................................................................................61<br />
FIGUUR 1.26: DETAIL WEGENKAART ...........................................................................................................................61<br />
FIGUUR 1.27: BEREIKBAARHEIDSKAART.....................................................................................................................62<br />
FIGUUR 1.28: SPOORWEGENKAART ............................................................................................................................62<br />
FIGUUR 1.29: VOORKOOPRECHTENKAART ................................................................................................................63<br />
FIGUUR 2.1: OVERZICHT VAN ELEKTRICITEITSVRAAG VAN BELGIË (BRON: WWW.UCTE.COM) ......................123<br />
FIGUUR 2.2: LOAD DURATION CURVE, 2006 (ELIA) ..................................................................................................123<br />
FIGUUR 2.3: UITTREKSEL UIT HET ONDERZOEK UITGEVOERD DOOR CAPGEMINI............................................124<br />
FIGUUR 2.4: EVOLUTIE VAN DE JAARLIJKSE ELECTRICITEITSVRAAG (BRON: CREG-RAPPORT 27/9/07)........125<br />
FIGUUR 2.5: BIJKOMENDE CAPACITEITSVRAAG (BRON: CREG-RAPPORT 27/9/07) ...........................................126<br />
FIGUUR 2.6: SPREIDING BELGISCHE BRANDSTOFFEN VAN DE ELEKTRICITEITSPRODUCENTEN...................128<br />
FIGUUR 2.7: TJ NET PRODUCTIE T.O.V. DE VERSCHILLENDE CCS SCENARIO’S/JAREN ...................................161<br />
FIGUUR 2.8: TJ NET PRODUCTIE T.O.V. DE VERSCHILLENDE NIET-CCS SCENARIO’S / JAREN........................161<br />
FIGUUR 2.9: DE DRIE HOOFDOPTIES VOOR CO2-AFVANG BIJ ELEKTRICITEITSCENTRALES............................168<br />
FIGUUR 2.10: VERWIJDERING VAN CO2 UIT DE ROOKGASSEN .............................................................................169<br />
FIGUUR 2.11: OXY-FUEL VERBRANDING MET GERECIRCULEERD ROOKGAS.....................................................169<br />
FIGUUR 2.12: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN VERGASSING MET CO2-VERWIJDERING................................170<br />
FIGUUR 2.13 : VOORBEELD VAN EEN PROCESFLOWDIAGRAM VOOR EEN CCS PLANT (DESIGN DOOR<br />
MITSUBISHI HEAVY INDUSTRIES)......................................................................................................................172<br />
FIGUUR 2.14 : FOTO VAN EEN ABSORBER EN DESORBER VAN EEN PILOT CCS PLANT (DESIGN DOOR<br />
FLUOR) ..................................................................................................................................................................173<br />
FIGUUR 2.15: PRINCIPESCHEMA VAN EEN KV-STEG MET CO2-AFVANG ..............................................................177<br />
FIGUUR 2.16: VERSCHIL TUSSEN VERMEDEN EN VERWIJDERDE CO2.................................................................178<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van figuren 10<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
FIGUUR 2.17: OVERZICHT DIVERSE KOELTECHNIEKEN .........................................................................................181<br />
FIGUUR 2.18: SCHEMATISCHE WEERGAVE WATERGEKOELDE CONDENSOR....................................................181<br />
FIGUUR 2.19: SCHEMATISCHE WEERGAVE RECIRCULATIESYSTEEM; (A) KOELTOREN OP BASIS VAN<br />
NATUURLIJKE TREK, (B) NATTE KOELTOREN OP BASIS VAN KUNSTMATIGE TREK .................................182<br />
FIGUUR 2.20: SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN SPECIAAL RECIRCULATIESYSTEEM; HYBRIDE KOELTOREN<br />
...............................................................................................................................................................................183<br />
FIGUUR 2.21: SCHEMATISCHE WEERGAVE KOELCEL VAN EEN AËROCONDENSOR .........................................183<br />
FIGUUR 2.22: OVERZICHT VAN DE MOGELIJKE CONFIGURATIES VAN SCR SYSTEMEN. ..................................190<br />
FIGUUR 2.23 : INPLANTING PIJPLEIDINGEN OP GEWESTPLAN.............................................................................223<br />
FIGUUR 2.24: LIGGING VAN DE INSTALLATIES VOOR HET SCENARIO VAN DE DIRECTE KOELING .................226<br />
FIGUUR 2.25: LIGGING VAN DE INSTALLATIES VOOR HET SCENARIO VAN DE KOELTOREN............................226<br />
FIGUUR 2.26: SCHEMATISCHE OPBOUW VAN BENTONIETWAND, VERANKERING, EN BEMALING...................229<br />
FIGUUR 2.27: LOCATIESCHETS (LICHTE WIJZIGINGEN VAN DEZE SCHETS ZIJN LATER MOGELIJK):<br />
VOORSTELLING VAN DE BENTONIET WAND VOOR DE OPBOUW (DE GELE LIJNEN GEVEN DE<br />
BENTONIETWAND WEER)...................................................................................................................................230<br />
FIGUUR 2.28: 3D-SIMULATIE TOEKOMSTIGE SITUATIE MET OPEN KOLENOPSLAG VANUIT NOORDELIJKE<br />
RICHTING. .............................................................................................................................................................234<br />
FIGUUR 2.29: 3D-SIMULATIE TOEKOMSTIGE SITUATIE MET GESLOTEN KOLENOPSLAG VANUIT NOORDELIJKE<br />
RICHTING. .............................................................................................................................................................235<br />
FIGUUR 2.30: 3D-SIMULATIE TOEKOMSTIGE SITUATIE VANUIT OOSTELIJKE RICHTING. ..................................235<br />
FIGUUR 2.31 3D-SIMULATIE TOEKOMSTIGE SITUATIE MET OPEN KOLENOPSLAG VANUIT WESTELIJKE<br />
RICHTING. .............................................................................................................................................................236<br />
FIGUUR 2.32 3D-SIMULATIE TOEKOMSTIGE SITUATIE MET GESLOTEN KOLENOPSLAG VANUIT WESTELIJKE<br />
RICHTING. .............................................................................................................................................................237<br />
FIGUUR 2.33 3D-SIMULATIE TOEKOMSTIGE SITUATIE VANUIT ZUIDELIJKE RICHTING. .....................................237<br />
FIGUUR 2.34: AANLEG KADE: HUIDIGE SITUATIE.....................................................................................................243<br />
FIGUUR 2.35: AANLEG KADE: TOEKOMSTIGE SITUATIE..........................................................................................244<br />
FIGUUR 2.36: LAYOUT VAN DE NIEUWE KADEMUUR...............................................................................................246<br />
FIGUUR 2.37: VOORZIENINGEN AAN DE KADE IN GEVAL VAN KOLENLEVERING VIA SEA-INVEST EN VANUIT<br />
ROTTERDAM.........................................................................................................................................................248<br />
FIGUUR 2.38: TUNNEL GROOTTE ...............................................................................................................................262<br />
FIGUUR 2.39: INPLANTING TUNNEL............................................................................................................................263<br />
FIGUUR 2.40: VEREENVOUDIGD PROCESSCHEMA VOOR HET KOELWATERCONCEPT MET DIRECTE KOELING<br />
...............................................................................................................................................................................269<br />
FIGUUR 2.41: VOORBEELD VAN EEN ELEKTROSTATISCHE VLIEGASVANGER....................................................274<br />
FIGUUR 2.42 : DOEKEN FILTER TYPE HP/LV-DESIGN (TYPICAL PULSE-JET FILTER)..........................................275<br />
FIGUUR 2.43: VOORBEELD VERVANGEN VAN DE DOEKEN....................................................................................276<br />
FIGUUR 2.44 : FILTERSYSTEEM MET CONCENTRISCHE OPHANGING..................................................................277<br />
FIGUUR 2.45 : CLEANING VAN DE DOEKEN MET PERSLUCHT ...............................................................................278<br />
FIGUUR 2.46: PROCESSCHEMA ROOKGASONTZWAVELING..................................................................................281<br />
FIGUUR 2.47: PROCESSCHEMA KOELWATER IN ZO<strong>MER</strong>- EN WINTERMAANDEN ...............................................289<br />
FIGUUR 2.48: TEMPERATUURSIMPACT VAN HET KOELWATER.............................................................................289<br />
FIGUUR 2.49: FIJNFILTERINSTALLATIE MET VISBEKERS EN VISGOOT ................................................................290<br />
FIGUUR 2.50: MAATREGELEN VOOR VISBESCHERMING ........................................................................................291<br />
FIGUUR 2.51: SCHEMATISCH ZICHT VAN DE AFVOER VAN DE GASSEN VIA DE KOELTOREN. .........................294<br />
FIGUUR 2.52: LIGGING VAN HET GECOMBINEERD INNAME- EN UITLAATBOUWWERK IN DE SCHELDE..........297<br />
FIGUUR 2.53: VERWIJDERING VAN CO2 UIT DE ROOKGASSEN .............................................................................302<br />
FIGUUR 2.54 MOGELIJK TRACÉ VOOR DE CO2 PIJPLEIDING OP BELGISCH GRONDGEBIED............................307<br />
FIGUUR 2.55 MOGELIJK TRACÉ VOOR DE CO2 PIJPLEIDING OP NEDERLANDS GRONDGEBIED. ....................308<br />
FIGUUR 2.56: ONTWIKKELING EFFICIËNTIE ..............................................................................................................311<br />
FIGUUR 3.1: UITTREKSEL VAN GRAAF DE FERRARISKAART (+/-1770-1778) ........................................................324<br />
FIGUUR 5.1 KOLENONTLADING ZONDER EN MET BEVOCHTIGING, ZOALS UITGEVOERD IN HAMBURG. .......346<br />
FIGUUR 5.2: BIJDRAGEN AAN DE STOFCONCENTRATIES IN VLAANDEREN ........................................................382<br />
FIGUUR 6.1: STUDIEGEBIED DISCIPLINE WATER MET AANDUIDING VMM MEETPOST (PIJLTJE) (BRON:<br />
NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT) ..........................................................................................................465<br />
FIGUUR 6.2: SCHEMA WATERBALANS (BIJ NORMALE BEDRIJFSVOERING VAN DE HOOFDBOILER EN BACK-UP<br />
KETEL IN STAND BY). DE OPGEGEVEN GETALLEN ZIJN IN M³/H. .................................................................468<br />
FIGUUR 6.3: PROCESSCHEMA WZI ............................................................................................................................470<br />
FIGUUR 6.4: SCHEMA VAN DE MOGELIJKE CONSTRUCTIE VAN DE OPNAME EN LOZING VAN HET<br />
KOELWATER.........................................................................................................................................................487<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van figuren 11<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
FIGUUR 6.5: EVOLUTIE VAN HET JAARLIJKS GEMIDDELD VERSCHIL IN WATERTEMPERATUUR IN DE<br />
SCHELDE T.H.V. VLISSINGEN (MONDING WESTERSCHELDE) EN BOEI 87 ( BENEDEN ZEESCHELDE)<br />
TUSSEN 1964 EN 2006.........................................................................................................................................488<br />
FIGUUR 6.6: ALGEMEEN JAARLIJKS VERLOOP VAN DE WATERTEMPERATUUR IN DE BAALHOEK .................489<br />
FIGUUR 6.7: ALGEMEEN JAARLIJKS VERLOOP VAN DE WATERTEMPERATUUR T.H.V. DE HOOFDPLAAT......489<br />
FIGUUR 6.8: INVLOED OP DE WATERTEMPERATUUR IN OPTIE 1 - ZO<strong>MER</strong>SCENARIO.......................................491<br />
FIGUUR 6.9: VERSCHIL IN MAXIMALE TEMPERATUUR (ºC) AAN DE BODEM TIJDENS SPRINGTIJ (BOVENSTE)<br />
EN DOODTIJ (ONDERSTE) ..................................................................................................................................492<br />
FIGUUR 6.10: BEREIK VAN DE DIEPTEGEMIDDELDE TEMPERATUUR LANGS DE SCHELDE TIJDENS SPRINGTIJ<br />
(BOVEN) EN DOODTIJ TIJDENS DE ZO<strong>MER</strong> (LAGE RIVIER AFVOER) – VERGELIJKING TUSSEN OPTIE 1 EN<br />
OPTIE 2..................................................................................................................................................................494<br />
FIGUUR 6.11: VERSCHIL IN MAXIMALE TEMPERATUUR (ºC) AAN DE BODEM TIJDENS SPRINGTIJ (BOVENSTE )<br />
EN DOODTIJ (ONDERSTE) ..................................................................................................................................495<br />
FIGUUR 6.12: VERGELIJKING VAN DE TOENAME TIJDENS DE ZO<strong>MER</strong> EN DE WINTER VAN DE MAXIMALE EN<br />
MINIMALE DIEPTEGEMIDDELDE TEMPERATUUR LANGS DE SCHELDE TIJDENS SPRINGTIJ (BOVEN) EN<br />
DOODTIJ (ONDER) ...............................................................................................................................................497<br />
FIGUUR 6.13: VERSCHIL IN MAXIMALE TEMPERATUUR (ºC) AAN DE BODEM TIJDENS SPRINGTIJ (BOVENSTE )<br />
EN DOODTIJ (ONDERSTE) ..................................................................................................................................498<br />
FIGUUR 6.14: VERGELIJKING VAN DE TOENAME TIJDENS DE WARME EN DE GEMIDDELDE ZO<strong>MER</strong> VAN DE<br />
MAXIMALE EN MINIMALE DIEPTEGEMIDDELDE TEMPERATUUR LANGS DE SCHELDE TIJDENS SPRINGTIJ<br />
(BOVEN) EN DOODTIJ (ONDER) –OPTIE 1 ........................................................................................................501<br />
FIGUUR 6.15: VERSCHIL IN MAXIMALE TEMPERATUUR (ºC) AAN DE BODEM TIJDENS SPRINGTIJ – OPTIE 1<br />
(GEMID. ZO<strong>MER</strong>) ..................................................................................................................................................502<br />
FIGUUR 6.16: VERSCHIL IN MAXIMALE TEMPERATUUR (ºC) AAN DE BODEM TIJDENS DOODTIJ – OPTIE 1<br />
(GEMID.ZO<strong>MER</strong>) ...................................................................................................................................................502<br />
FIGUUR 6.17: BEPERKING VAN DE THERMISCHE VRACHT (%) VOLGENS DE VLAREM NORM IN FUNCTIE VAN<br />
DE TEMPERATUUR VAN HET GECAPTEERDE WATER (ºC)............................................................................504<br />
FIGUUR 6.18: OGENBLIKKELIJKE TEMPERATUUR T VAN HET GELOOSDE WATER TE ANTWERPEN (BLAUW)<br />
EN DE TEMPERATUUR GEMETEN IN BAALHOEK (ZWART). IN BLAUW GESTIPPELD DE KRITISCHE<br />
TEMPERATUUR VAN 33°C...................................................................................................................................507<br />
FIGUUR 6.19: DAGGEMIDDELDE TEMPERATUUR T VAN HET GELOOSDE WATER TE ANTWERPEN (BLAUW) EN<br />
DE TEMPERATUUR GEMETEN IN BAALHOEK (ZWART). IN BLAUW GESTIPPELD DE KRITISCHE<br />
TEMPERATUUR VAN 32°C...................................................................................................................................508<br />
FIGUUR 6.20: 30-DAGENGEMIDDELDE TEMPERATUUR T VAN HET GELOOSDE WATER TE ANTWERPEN<br />
(BLAUW) EN DE TEMPERATUUR GEMETEN IN BAALHOEK (ZWART). IN BLAUW GESTIPPELD DE<br />
KRITISCHE TEMPERATUUR VAN 30°C ..............................................................................................................508<br />
FIGUUR 6.21: OPGELOSTE ZUURSTOF IN HET OPPERVLAKTEWATER BIJ INVAL VAN HET KOELWATER.......510<br />
FIGUUR 6.22 : SCHEMA WATERBALANS (BIJ NORMALE BEDRIJFSVOERING VAN DE HOOFDBOILER EN BACK-<br />
UP KETEL IN STAND BY) IN SCENARIO MET KOELTOREN. DE OPGEGEVEN GETALLEN ZIJN IN M³/H. ..515<br />
FIGUUR 6.23: VOCHTIGHEIDSDIAGRAM VOOR HET WATER/LUCHTSYSTEEM ....................................................519<br />
FIGUUR 6.24: INNAME/UITLAAT BOUWWERK, ZIJ AANZICHT..................................................................................522<br />
FIGUUR 6.25 : INNAME/UITLAAT BOUWWERK, BOVENAANZICHT ..........................................................................522<br />
FIGUUR 6.26 : SITUERING INNAME EN UITLAATCONTRUCTIE IN SCENARIO MET KOELTOREN .......................523<br />
FIGUUR 6.27: SNELHEDEN AAN DE UITWATERING TIJDENS ‘EB’-KENTERING ....................................................526<br />
FIGUUR 6.28: SNELHEDEN AAN DE UITWATERING TIJDENS MAXIMALE VLOED .................................................526<br />
FIGUUR 6.29: SNELHEDEN AAN DE UITWATERING TIJDENS ‘VLOED’-KENTERING.............................................527<br />
FIGUUR 6.30: SNELHEDEN AAN DE UITWATERING TIJDENS MAXIMALE VLOED .................................................527<br />
FIGUUR 7.1: KAART VEREENVOUDIGDE BODEMTYPES IN EEN STRAAL 10 KM ..................................................534<br />
FIGUUR 7.2: OVERZICHT VAN DE KERNEN VAN VERONTREINIGING VAN BODEM EN GRONDWATER ............539<br />
FIGUUR 7.3: LIGGING BOUWPUTTEN, BEMALINGSINVLOEDSFEER EN AANGETOONDE<br />
GRONDWATERVERONTREINIGING ...................................................................................................................544<br />
FIGUUR 7.4: LOCATIE AAN VAN DE BOUWPUTTEN, DE BEMALINGINVLOED VOOR SCENARIO MET<br />
KOELTOREN. ........................................................................................................................................................554<br />
FIGUUR 8.1: DE LIGGING VAN DE IMMISSIEMEETPOSITIES ROND DE SITE.........................................................568<br />
FIGUUR 8.2: POSITIE GELUIDBRONNEN IN DE AFBRAAKFASE NW .......................................................................577<br />
FIGUUR 8.3: POSITIE INTERMITTERENDE GELUIDBRON (BETONPIKEUR) IN DE AFBRAAKFASE VAN<br />
BETONNEN FUNDERING EN CONSTRUCTIES..................................................................................................578<br />
FIGUUR 8.4: POSITIE GELUIDBRONNEN IN DE AANLEGFASE NW .........................................................................580<br />
FIGUUR 8.5: POSITIE IMPULS GELUIDBRON IN DE AANLEGFASE KADE EN AANLEGFASE<br />
KOELWATERAANZUIG.........................................................................................................................................582<br />
FIGUUR 8.6: POSITIE IMPULS GELUIDBRONNEN IN DE AANLEGFASE BOUWPUTTEN TUNNELS .....................583<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van figuren 12<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
FIGUUR 8.7: BRONPOSITIES T.H.V. CENTRALE ........................................................................................................589<br />
FIGUUR 8.8: BRONPOSITIES T.H.V. KOLENOPSLAG EN KADE................................................................................589<br />
FIGUUR 8.9: BRONPOSITIE KOLENTRANSPORT VANUIT KAAI 510 ........................................................................590<br />
FIGUUR 8.10: LIGGING BEOORDELINGSPOSITIES OP HET GEWESTPLAN...........................................................592<br />
FIGUUR 8.11: POSITIE OVERDRUKKLEPPEN ............................................................................................................596<br />
FIGUUR 8.12: POSITIE IMPULSACHTIGE GELUIDBRONNEN (HEIEN DAMPLATEN) – AANLEGFASE CONCEPT 2<br />
...............................................................................................................................................................................609<br />
FIGUUR 8.13: BRONPOSITIES CENTRALE CONCEPT 2 (MET KOLENAANVOER VANUIT KAAI 510) ...................611<br />
FIGUUR 8.14: 3D-VIEW CENTRALE CONCEPT 2 (MET KOLENAANVOER VANUIT KAAI 510) – ZICHT WEST .....612<br />
FIGUUR 8.15: POSITIE OVERDRUKKLEPPEN ............................................................................................................616<br />
FIGUUR 8.16: VOORKEURSPOSITIE STOOMKLEP OP MACHINEHAL .....................................................................622<br />
FIGUUR 9.1: WEGVERKEERSSITUATIE NABIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE VAN E.ON. (BRON:<br />
WWW.MAP24.BE) .................................................................................................................................................646<br />
FIGUUR 9.2: SPOORWEGVERKEER NABIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE ..........................................646<br />
FIGUUR 9.3: VERKEERSSCHETS NA DE AANLEG VAN DE TWEEDE TIJSMANSTUNNEL. (BRON:<br />
KENNISGEVINGSDOCUMENT <strong>MER</strong> TWEEDE TIJSMANSTUNNEL).................................................................648<br />
FIGUUR 9.4: SAMENVATTENDE FIGUUR VAN HET TOTAAL BIJKOMEND VERKEER DOOR DE NIEUWE<br />
ELEKTRICITEITSCENTRALE TIJDENS DE AANLEGFASE. ...............................................................................654<br />
FIGUUR 9.5: SAMENVATTENDE FIGUUR VAN HET TOTAAL BIJKOMENDE VERKEER TIJDENS DE<br />
EXPLOITATIEFASE INDIEN MET 100% KOLENSTOOK WORDT GEWERKT ...................................................654<br />
FIGUUR 9.6: WEGVERKEERSSITUATIE NABIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE VAN E.ON. (BRON:<br />
WWW.MAP24.BE) .................................................................................................................................................665<br />
FIGUUR 9.7: SPOORWEGVERKEER NABIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE ..........................................666<br />
FIGUUR 9.8: VERKEERSSCHETS NA DE AANLEG VAN DE TWEEDE TIJSMANSTUNNEL. (BRON:<br />
KENNISGEVINGSDOCUMENT <strong>MER</strong> TWEEDE TIJSMANSTUNNEL).................................................................667<br />
FIGUUR 9.9: SAMENVATTENDE FIGUUR VAN HET TOTAAL BIJKOMEND VERKEER DOOR DE NIEUWE<br />
ELEKTRICITEITSCENTRALE TIJDENS DE AANLEGFASE. ...............................................................................673<br />
FIGUUR 9.10: SAMENVATTENDE FIGUUR VAN HET TOTAAL BIJKOMENDE VERKEER TIJDENS DE<br />
EXPLOITATIEFASE INDIEN MET 100% KOLENSTOOK WORDT GEWERKT ...................................................673<br />
FIGUUR 9.11: SAMENVATTENDE FIGUUR VAN HET TOTAAL BIJKOMEND VERKEER DOOR DE NIEUWE<br />
ELEKTRICITEITSCENTRALE IN DE EXPLOITATIEFASE MET 20% BIJSTOOK. ..............................................683<br />
FIGUUR 10.1: UITTREKSEL VAN DE BWK IN DE OMGEVING VAN HET PROJECTGEBIED ...................................687<br />
FIGUUR 10.2: LIGGING VAN DE SPECIALE BESCHERMINGSZONES (SBZ) ...........................................................690<br />
FIGUUR 10.3: UITTREKSEL UIT HET ONTWERPPLAN ‘NATURA 2000-GEBIED, BRABANTSE WAL ‘ BEHORENDE<br />
BIJ HET ONTWERPBESLUIT VAN HET NATURA 2000-GEBIED, AUTEUR: ALTERRA WAGENINGEN, I.O.<br />
MINISTERIE LNV, DIR. NATUUR EN DIR. REGIONALE ZAKEN ........................................................................691<br />
FIGUUR 10.4: UITTREKSEL UIT DE LANDSCHAPSATLAS, BRON: AGIV 2006........................................................691<br />
FIGUUR 10.5: LIGGING VAN HET VLAAMS ECOLOGISCH NETWERK TER HOOGTE VAN HET PROJECTGEBIED<br />
...............................................................................................................................................................................692<br />
FIGUUR 10.6: LIGGING VAN DE (ERKENDE) NATUURRESERVATEN IN DE OMGEVING VAN HET<br />
PROJECTGEBIED .................................................................................................................................................693<br />
FIGUUR 10.7: DUBBELE SCHIETFUIK .........................................................................................................................700<br />
FIGUUR 10.8: LIGGING VAN DE VISBEMONSTERINGSPLAATSEN..........................................................................701<br />
FIGUUR 10.9: BELANGRIJKSTE TRENDS IN HET VOORKOMEN VAN VISSEN OP HET SLIK TER HOOGTE VAN<br />
LIEFKENSHOEKTUNNEL .....................................................................................................................................704<br />
FIGUUR 10.10: EVOLUTIE VAN HET JAARLIJKS GEMIDDELD VERSCHIL IN WATERTEMPERATUUR IN DE<br />
SCHELDE T.H.V. VLISSINGEN (MONDING WESTERSCHELDE) EN BOEI 87 ( BENEDEN ZEESCHELDE)<br />
TUSSEN 1964 EN 2006.........................................................................................................................................720<br />
FIGUUR 11.1: RELICTZONES IN DE BUURT VAN E.ON .............................................................................................758<br />
FIGUUR 11.2: ANKERPLAATSEN IN DE OMGEVING VAN E.ON................................................................................761<br />
FIGUUR 11.3: LUCHTFOTO OP DE SITE VAN E.ON VANUIT OOSTELIJKE RICHTING ...........................................765<br />
FIGUUR 11.4: LUCHTFOTO VAN DE SITE VAN E.ON VANUIT NOORDWESTELIJKE RICHTING ...........................766<br />
FIGUUR 11.5: TOEKOMSTIG UITZICHT VANUIT NOORDWESTELIJKE RICHTING..................................................767<br />
FIGUUR 11.6: TOEKOMSTIGE UITZICHT VANUIT ZUIDWESTELIJKE RICHTING ....................................................767<br />
FIGUUR 11.7: TOEKOMSTIGE LANDSCHAPPELIJKE SITUATIE VANUIT ZUIDOOSTELIJKE RICHTING ...............768<br />
FIGUUR 11.8: TOEKOMSTIGE SITUATIE VANUIT ZUIDELIJKE RICHTING...............................................................768<br />
FIGUUR 11.9 TOEKOMSTIGE SITUATIE MET KOELTOREN VANUIT NOORDELIJKE RICHTING. ..........................773<br />
FIGUUR 11.10 TOEKOMSTIGE SITUATIE MET KOELTOREN VANUIT OOSTELIJKE RICHTING. ...........................773<br />
FIGUUR 11.11TOEKOMSTIGE SITUATIE MET KOELTOREN VANUIT WESTELILJKE RICHTING. ..........................774<br />
FIGUUR 11.12: FOTOLOCATIES IN DE RUIME OMGEVING VAN HET PROJECTGEBIED.......................................775<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van figuren 13<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
FIGUUR 11.13: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD VANOP DE DIJK BIJ FORT LIEFKENSHOEK IN<br />
BEVEREN ..............................................................................................................................................................776<br />
FIGUUR 11.14: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD VANUIT HET HAVENTJE VAN HET FORT VAN LILLO<br />
...............................................................................................................................................................................777<br />
FIGUUR 11.15: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD OP DE SCHELDELAAN TEN ZUIDEN VAN HET<br />
PROJECTGEBIED .................................................................................................................................................777<br />
FIGUUR 11.16: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD VANOP HET WANDELPAD IN NATUURGEBIED DE<br />
KUIFEEND .............................................................................................................................................................778<br />
FIGUUR 11.17: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD NABIJ DE KERN VAN BERENDRECHT......................778<br />
FIGUUR 11.18: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD NABIJ DE KERN VAN PUTTE .....................................779<br />
FIGUUR 11.19: TOEKOMSTIG LANDSCHAPPELIJK BEELD VAN OP HET NOORDERTERRAS AAN DE<br />
SCHELDEKAAI IN HET CENTRUM VAN ANTWERPEN......................................................................................779<br />
FIGUUR 11.20: HUIDIG LANDSCHAPPELIJK BEELD VANUIT HET HAVENTJE VAN HET FORT VAN LILLO IN DE<br />
RICHTING VAN DE KOELTORENS VAN DE KERNCENTRALE VAN DOEL ......................................................780<br />
FIGUUR 20.1: LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP EEN TOPOGRAFISCHE KAART<br />
(BRON: NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT).............................................................................................823<br />
FIGUUR 20.2: LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP EEN TOPOGRAFISCHE KAART<br />
(DETAIL) (BRON: NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT).............................................................................824<br />
FIGUUR 20.3: DE LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE EN NABURIGE BEDRIJVEN IN DE<br />
ANTWERPSE HAVEN (WWW.GOOGLE.BE) .......................................................................................................825<br />
FIGUUR 20.4: LIGGING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP HET GEWESTPLAN ANTWEPREN<br />
(BRON: NATIONAAL GEOGRAFISCH INSTITUUT).............................................................................................826<br />
FIGUUR 20.5: VOORBEELD VAN EEN ELEKTROSTATISCHE VLIEGASVANGER....................................................839<br />
FIGUUR 20.6: PROCESSCHEMA ROOKGASONTZWAVELING..................................................................................842<br />
FIGUUR 20.7 : : SCHEMATISCH ZICHT VAN DE AFVOER VAN DE GASSEN VIA DE KOELTOREN. ......................849<br />
FIGUUR 20.8: VERWIJDERING VAN CO2 UIT DE ROOKGASSEN .............................................................................852<br />
FIGUUR 20.9 : LAY OUT WEER VAN DE KADE IN HET SCENARIO MET AANLEVERING VAN KOLEN VIA SEA-<br />
INVEST ..................................................................................................................................................................860<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van figuren 14<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Lijst van tabellen<br />
TABEL 0.1: DE ENERGIEMIX VAN DE DOOR E.ON GEPRODUCEERDE ELEKTRICITEIT (IN %). ............................28<br />
TABEL 0.2: OPWEKKINGSEENHEDEN DIE KOLEN GEBRUIKEN IN BELGIË SAMEN MET HUN ELEKTRISCH<br />
VERMOGEN ............................................................................................................................................................30<br />
TABEL 0.3: EXTERNE DESKUNDIGEN...........................................................................................................................34<br />
TABEL 1.1: RELEVANTE BESCHERMINGSGEBIEDEN.................................................................................................49<br />
TABEL 1.2: SITUERING SBZ ZONES T.A.V. VOORGENOMEN PROJECT...................................................................53<br />
TABEL 1.3: OPPERVLAKTE NATUURRESERVATEN ....................................................................................................55<br />
TABEL 1.4: LIGGING NATUURRESERVATEN................................................................................................................55<br />
TABEL 1.5: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .....................................................................64<br />
TABEL 1.6: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .....................................................................72<br />
TABEL 1.7: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .....................................................................73<br />
TABEL 1.8: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .....................................................................77<br />
TABEL 1.9: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .....................................................................86<br />
TABEL 1.10: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN ...................................................................95<br />
TABEL 1.11: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .................................................................103<br />
TABEL 1.12: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .................................................................108<br />
TABEL 1.13: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .................................................................111<br />
TABEL 1.14: JURIDISCHE EN BELEIDSMATIGE RANDVOORWAARDEN .................................................................118<br />
TABEL 2.1: PRODUCTIEPARK VAN ELEKTRICITEITSCENTRALES OP BASIS VAN KOLEN, SAMEN MET HUN<br />
ELEKTRISCH VERMOGEN...................................................................................................................................126<br />
TABEL 2.2: VERGELIJKING VAN DE 3 SITES TEN OPZICHTE VAN DE VEREISTE PARAMETERS VOOR DE<br />
EXPLOITATIE EN AANLEG VAN DE KOLENCENTRALE (MET VOOR- EN NADELEN)....................................133<br />
TABEL 2.3: BBT VOOR HET TERUGDRINGEN VAN DE UITSTOOT VAN VASTE DEELTJES BIJ BEPAALDE<br />
VERBRANDINGSINSTALLATIES..........................................................................................................................139<br />
TABEL 2.4: BBT VOOR DE VERMINDERING VAN DE UITSTOOT VAN SO2 VAN BEPAALDE<br />
VERBRANDINGSINSTALLATIES..........................................................................................................................140<br />
TABEL 2.5: BBT VOOR DE VERMINDERING VAN DE NOX UITSTOOT VOOR VERBRANDINGSINSTALLATIES OP<br />
STEEN- EN BRUINKOOL. .....................................................................................................................................141<br />
TABEL 2.6: BBT VOOR DE VERMINDERING VAN DE NOX UITSTOOT BIJ VERBRANDINGSINSTALLATIES OP<br />
TURF, VLOEIBARE BRANDSTOFFEN OF BIOMASSA. ......................................................................................142<br />
TABEL 2.7: BBT VOOR DE VERMINDERING VAN DE NOX EN CO UITSTOOT VAN STOOKINSTALLATIES OP GAS.<br />
...............................................................................................................................................................................142<br />
TABEL 2.8: VERGELIJKENDE TABEL TUSSEN DE VERSCHILLENDE ALTERNATIEVEN: CONVENTIONELE<br />
TECHNIEKEN ........................................................................................................................................................146<br />
TABEL 2.9: VERGELIJKENDE TABEL TUSSEN DE VERSCHILLENDE ALTERNATIEVEN: ALTERNATIEVE<br />
TECHNIEKEN ........................................................................................................................................................148<br />
TABEL 2.10: BENODIGDE OPPERVLAKTE PER TECHNOLOGIE VOOR EEN GEÏNSTALLEERD VERMOGEN VAN<br />
1.100 MWH ............................................................................................................................................................149<br />
TABEL 2.11: JAARLIJKSE PRODUCTIE UREN PER TECHNOLOGIE IN EQUIVALENT ‘VOLLAST’ - UREN ............149<br />
TABEL 2.12: BENODIGDE OPPERVLAKTE PER TECHNOLOGIE VOOR EEN JAARLIJKSE PRODUCTIE VAN 9<br />
TWHE.....................................................................................................................................................................150<br />
TABEL 2.13: BEWEZEN WERELD ENERGIE RESERVES UITGEDRUKT IN R/P VOOR 2006 EN 2008 ...................151<br />
TABEL 2.14: MILIEUBELEIDSOVEREENKOMST VOOR DE ELEKTRICITEITSSECTOR BETREFFENDE NOX EN SO2<br />
EMISSIES ..............................................................................................................................................................153<br />
TABEL 2.15: VERSCHILLENDE BESCHOUWDE ALTERNATIEVE TECHNOLOGIEËN VOOR<br />
ELEKTRICITEITSPRODUCTIE .............................................................................................................................154<br />
TABEL 2.16: OVERZICHT VAN DE EMISSIES EN KOSTEN, GERELATEERD AAN DE VERSCHILLENDE<br />
ALTERNATIEVEN VOLGENS DE FACTSHEETS (LITERATUURONDERZOEK)................................................155<br />
TABEL 2.17: OVERZICHT VAN DE EMISSIES EN KOSTEN, GERELATEERD AAN DE VERSCHILLENDE<br />
ALTERNATIEVEN OPGENOMEN IN HET MARKAL MODEL...............................................................................157<br />
TABEL 2.18: OVERZICHT VAN DE EMISSIES EN KOSTEN, GERELATEERD AAN DE VERSCHILLENDE<br />
ALTERNATIEVEN OPGENOMEN IN HET MARKAL MODEL, EMISSIES UITGEDRUKT IN G/MWHE ..............157<br />
TABEL 2.19: IEA DATA ROND DISTRIBUTIEKOSTEN VAN BRANDSTOFFEN..........................................................159<br />
TABEL 2.20: 8 MODELSIMULATIES BINNEN DEZE STUDIE: 1 TOT 5 .......................................................................160<br />
TABEL 2.21: 8 MODELSIMULATIES BINNEN DEZE STUDIE: 6 TOT 8 .......................................................................160<br />
TABEL 2.22: CO2-EMISSIES PER OPWEKKINGSSOORT IN DE VERSCHILLENDE SCENARIO’S...........................162<br />
TABEL 2.23: NIET VERDISCOUNTEERDE JAARLIJKSE MEERKOST........................................................................166<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 15<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
TABEL 2.24: OVERZICHT VAN DE SLEUTELPARAMETERS BIJ DE KEUZE VAN EEN KOELMETHODE ...............185<br />
TABEL 2.25: TOETSING BBT ‘LARGE COMBUSTION PLANTS’ .................................................................................195<br />
TABEL 2.26: TOETSING BBT ‘AFVALVERBRANDING’ ................................................................................................196<br />
TABEL 2.27: TOETSING BBT ‘ENERGIEWINNING’......................................................................................................197<br />
TABEL 2.28: NORMENTOETSING AAN BREF AFVALVERBRANDING.......................................................................201<br />
TABEL 2.29: TOETSING BREF ‘WATER’ ......................................................................................................................207<br />
TABEL 2.30: MASSABALANS VAN DE GEPLANDE ELEKTRICITEITSCENTRALE IN GEVAL VAN BIJSTOOK MET<br />
20% BIOMASSA-AFVAL........................................................................................................................................212<br />
TABEL 2.31: ENERGIEBALANS VAN DE GEPLANDE ELEKTRICITEITSCENTRALE IN GEVAL VAN BIJSTOOK MET<br />
20% BIOMASSA-AFVAL........................................................................................................................................213<br />
TABEL 2.32: BESCHRIJVING WERFZONES ................................................................................................................218<br />
TABEL 2.33: PARKINGZONES ......................................................................................................................................220<br />
TABEL 2.34: OVERZICHT S-GEHALTES IN STEENKOOL UIT VERSCHILLENDE LANDEN. ....................................253<br />
TABEL 2.35.: MINIMUM EN MAXIMUM SAMENSTELLING VAN DE STEENKOLEN. .................................................254<br />
TABEL 2.36: SAMENSTELLING VAN DE BRANDSTOFFEN AFKOMSTIG VAN BAYER/LANXESS ..........................255<br />
TABEL 2.37: MASSABALANS VAN DE GEPLANDE ELEKTRICITEITSCENTRALE IN GEVAL VAN 100%<br />
KOLENSTOOK EN BRANDSTOFFEN IN GEVAL VAN HET SCENARIO MET DE DIRECTE KOELING............257<br />
TABEL 2.38: ENERGIEBALANS VAN DE GEPLANDE ELEKTRICITEITSCENTRALE IN GEVAL VAN 100%<br />
KOLENSTOOK EN BRANDSTOFFEN IN GEVAL VAN HET SCENARIO MET DE DIRECTE KOELING............257<br />
TABEL 2.39: GEGEVENS KETELINSTALLATIE............................................................................................................268<br />
TABEL 2.40: OVERZICHT VAN DE OPSLAGTANKEN BIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE.....................310<br />
TABEL 4.1: ALGEMENE INGREPEN VAN EEN INDUSTRIEEL PROJECT VOOR DE VERSCHILLENDE<br />
MILIEUDISCIPLINES..............................................................................................................................................325<br />
TABEL 5.1: BEREKENING VAN HET TOTALE BRANDSTOFVERBRUIK PER DAG...................................................329<br />
TABEL 5.2: ALGEMENE EMISSIEFACTOREN EN BEREKENDE ATMOSFERISCHE EMISSIES OP DAGBASIS.....330<br />
TABEL 5.3: OVERZICHT VAN EMISSIEFACTOREN VOOR VRACHTWAGENS OP DIESEL EN BEREKENING VAN<br />
EMISSIES PER DAG .............................................................................................................................................330<br />
TABEL 5.4 KEN<strong>MER</strong>KEN VAN DE HUIDIGE ROOKGASEMISSIES VAN DE BAYER KETEL ....................................333<br />
TABEL 5.5: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN HET EMISSIEPUNT VAN DE HOOFDKETEL EN DE ROOKGASEMISSIES ............334<br />
TABEL 5.6: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN HET EMISSIEPUNT VAN DE HOOFDKETEL EN DE ROOKGASEMISSIES BIJ<br />
VERWERKING VAN AFVALSTOFFEN OF BIOMASSA .......................................................................................335<br />
TABEL 5.7: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN HET EMISSIEPUNT VAN DE BACK UP BOILER EN DE ROOKGASEMISSIES ......336<br />
TABEL 5.8: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN DE EMISSIEPUNTEN VAN DE HULPBOILERS EN VAN DE ROOKGASEMISSIES 337<br />
TABEL 5.9: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN DE STOFEMISSIEPUNTEN VAN DE SILO’S.............................................................339<br />
TABEL 5.10: TOTAAL GEMIDDELDE JAARLIJKSE GELEIDE EMISSIES AFKOMSTIG VAN DE NIEUWE<br />
ELEKTRICITEITSCENTRALE VAN E.ON .............................................................................................................340<br />
TABEL 5.11: KARAKTERISTIEKEN VAN EN EMISSIES VAN BAYER (MET INBEGRIP VAN GEGEVENS VAN<br />
WEGVALLENDE EMISSIES).................................................................................................................................342<br />
TABEL 5.12 STOFEMISSIES VAN DE KOLENOVERSLAG BIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE VOOR<br />
KOLENOVERSLAG MET CAPESIZERS (REF: DUITSE RICHTLIJN ‘VDI RICHTLINIE 3790 BLATT 3)’............345<br />
TABEL 5.13 : KLASSEINDELING VAN STORTGOEDEREN EN STOFEMISSIE: EMISSIEFACTOR (GEW. °/°°)........345<br />
TABEL 5.14 KLASSE INDELING VAN STORTGOEDEREN EN FIJNSTOFEMISSIE...................................................347<br />
TABEL 5.15: OVERZICHT VAN DE EMISSIES DOOR DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE ...........................348<br />
TABEL 5.16 VERDELING NATIONALE EMISSIEPLAFONDS VOOR BELGIË. % BIJDRAGE VAN E.ON PROJECT. 348<br />
TABEL 5.17: VERGELIJKING VAN DE EMISSIES VAN E.ON MET DE EMISSIEPLAFONDS UIT DE MBO MET DE<br />
ELEKTRICITEITSSECTOR IN 2014 ......................................................................................................................349<br />
TABEL 5.18 BIJDRAGE E.ON PROJECT TEN OPZICHTE VAN ALLE ELEKTRICITEITSCENTRALES IN<br />
VLAANDEREN. ......................................................................................................................................................350<br />
TABEL 5.19 BIJDRAGE E.ON PROJECT TEN OPZICHTE VAN HET EMISSIES IN DE ANTWERPSE HAVEN. ......351<br />
TABEL 5.20: VLAREM II EMISSIENORMEN STOOKINSTALLATIES MET VASTE BRANDSTOFFEN .......................352<br />
TABEL 5.21: VLAREM II EMISSIEGRENSWAARDEN ENKEL VOOR AFVALSTOFFEN.............................................353<br />
TABEL 5.22: VLAREM II EMISSIEGRENSWAARDEN STOOKINSTALLATIES EN MEEVERBRANDING<br />
AFVALSTOFFEN ...................................................................................................................................................353<br />
TABEL 5.23: VOORGESTELDE EMISSIENORMEN (DAGGEMIDDELDEN)................................................................353<br />
TABEL 5.24: CALORISCHE WAARDEN AFVALSTOFFEN...........................................................................................355<br />
TABEL 5.25: LIGGING VAN DE VERSCHILLENDE MEETPOSTEN VOOR LUCHTIMMISSIEMETINGEN VAN DE<br />
VMM, 2006 .............................................................................................................................................................357<br />
TABEL 5.26: MEETRESULTATEN VAN DE MEETPOSTEN BINNEN HET STUDIEGEBIED VAN DE<br />
ELEKTRICITEITSCENTRALE VOOR 2006...........................................................................................................358<br />
TABEL 5.27: OVERZICHT VAN DE WEERHOUDEN IMMISSIETOETSINGSWAARDEN (ALGEMEEN) ....................364<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 16<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
TABEL 5.28: GEMIDDELDE IMMISSIECONCENTRATIES AAN NO EN NO2 VAN 11 VLAAMSE MEETPOSTEN<br />
(ACHTERGRONDWAARDE IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE) (2006) .......368<br />
TABEL 5.29: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN NOX<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................369<br />
TABEL 5.30: BIJDRAGE VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR NOX NABIJ DE VERSCHILLENDE VMM-<br />
MEETPOSTEN MET HUN PROCENTUELE BIJDRAGE. .....................................................................................370<br />
TABEL 5.31: GEMIDDELDE IMMISSIECONCENTRATIES AAN SO2 VAN 11 VLAAMSE MEETPOSTEN<br />
(ACHTERGRONDWAARDE IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE) (2006) .......371<br />
TABEL 5.32: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN SO2<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................372<br />
TABEL 5.33: BIJDRAGE VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR SO2 NABIJ DE VERSCHILLENDE VMM-<br />
MEETPOSTEN MET HUN PROCENTUELE BIJDRAGE. .....................................................................................373<br />
TABEL 5.34: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
TOTAAL STOF IN HET STUDIEGEBIED LUCHT. ................................................................................................375<br />
TABEL 5.35: GEMIDDELDE IMMISSIECONCENTRATIES AAN PM10 VAN 4 VLAAMSE MEETPOSTEN<br />
(ACHTERGRONDWAARDE IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE) (2006) .......376<br />
TABEL 5.36: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN PM10<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................377<br />
TABEL 5.37: BIJDRAGE VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR PM10 NABIJ DE VERSCHILLENDE VMM-<br />
MEETPOSTEN MET HUN PROCENTUELE BIJDRAGE. .....................................................................................379<br />
TABEL 5.38: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
PM2,5 IN HET STUDIEGEBIED LUCHT. ................................................................................................................380<br />
TABEL 5.39: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN CO<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................384<br />
TABEL 5.40: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
CHLORIDEN IN HET STUDIEGEBIED LUCHT.....................................................................................................385<br />
TABEL 5.41: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
FLUORIDEN IN HET STUDIEGEBIED LUCHT. ....................................................................................................386<br />
TABEL 5.42: TOETSING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE TEN OPZICHTE VAN DE THALLIUM NORM<br />
. ..............................................................................................................................................................................387<br />
TABEL 5.43: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE DEPOSITIEWAARDEN VAN<br />
CADMIUM EN THALLIUM IN HET STUDIEGEBIED LUCHT................................................................................388<br />
TABEL 5.44: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
KWIK IN HET STUDIEGEBIED LUCHT.................................................................................................................389<br />
TABEL 5.45: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE VERZURENDE DEPOSITIE IN HET<br />
STUDIEGEBIED LUCHT........................................................................................................................................391<br />
TABEL 5.46: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE EUTROFIËRENDE DEPOSITIE ALS<br />
GEVOLG VAN HET PROJECT..............................................................................................................................393<br />
TABEL 5.47: VERKEERSINTENSITEITEN IN DE REFERENTIESITUATIE EN GEPLANDE SITUATIE......................394<br />
TABEL 5.48: LUCHTKWALITEITSNORMEN..................................................................................................................395<br />
TABEL 5.49: REFERENTIESITUATIE. OVERZICHT VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR NO2 EN PM10<br />
LANGS DE WEGEN...............................................................................................................................................396<br />
TABEL 5.50: SIGNIFICANTIEKADER VOOR DE BEOORDELING VAN DE LUCHTKWALITEIT.................................397<br />
TABEL 5.51: GEPLANDE SITUATIE, AANLEGFASE. OVERZICHT VAN DE VERWACHTE<br />
IMMISSIECONCENTRATIES VOOR NO2 EN PM10 TIJDENS DE AANLEGFASE. ..............................................397<br />
TABEL 5.52: BEOORDELING VAN DE BIJDRAGE VAN HET VOORGENOMEN PROJECT AAN DE<br />
LUCHTIMMISSIES LANGS DE WEGEN IN DE AANLEGFASE ...........................................................................398<br />
TABEL 5.53: GEPLANDE SITUATIE. OVERZICHT VAN DE VERWACHTE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR NO2<br />
EN PM10 TIJDENS DE EXPLOITATIEFASE, 100% KOLEN. ................................................................................399<br />
TABEL 5.54: BEOORDELING VAN DE BIJDRAGE VAN E.ON AAN DE LUCHTVERONTREINIGING LANGS DE<br />
WEGEN IN DE EXPLOITATIEFASE, 100% KOLEN. ............................................................................................400<br />
TABEL 5.55: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN HET EMISSIEPUNT VAN DE HOOFDKETEL EN DE ROOKGASEMISSIES ..........409<br />
TABEL 5.56: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN HET EMISSIEPUNT VAN DE HOOFDKETEL EN DE ROOKGASEMISSIES BIJ<br />
VERWERKING VAN AFVALSTOFFEN OF BIOMASSA .......................................................................................411<br />
TABEL 5.57: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN DE EMISSIEPUNTEN VAN DE BACK-UP BOILER EN DE ROOKGASEMISSIES .412<br />
TABEL 5.58: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN DE STOFEMISSIEPUNTEN VAN DE SILOS’S ........................................................413<br />
TABEL 5.59: TOTAAL GEMIDDELDE JAARLIJKSE GELEIDE EMISSIES AFKOMSTIG VAN DE NIEUWE<br />
ELEKTRICITEITSCENTRALE VAN E.ON .............................................................................................................413<br />
TABEL 5.60: STOFEMISSIES VAN DE KOLENOVERSLAG BIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE BIJ<br />
GEBRUIK MET BARGES (REF: DUITSE RICHTLIJN ‘VDI RICHTLINIE 3790 BLATT 3’.....................................415<br />
TABEL 5.61: VOORGESTELDE EMISSIENORMEN......................................................................................................416<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 17<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
TABEL 5.62: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN NOX<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................418<br />
TABEL 5.63: BIJDRAGE VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR NOX NABIJ DE VERSCHILLENDE VMM-<br />
MEETPOSTEN MET HUN PROCENTUELE BIJDRAGE. .....................................................................................420<br />
TABEL 5.64: GEMIDDELDE IMMISSIECONCENTRATIES AAN SO2 VAN 11 VLAAMSE MEETPOSTEN<br />
(ACHTERGRONDWAARDE IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE) (2006) .......421<br />
TABEL 5.65: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN SO2<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................422<br />
TABEL 5.66: BIJDRAGE VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR SO2 NABIJ DE VERSCHILLENDE VMM-<br />
MEETPOSTEN MET HUN PROCENTUELE BIJDRAGE. .....................................................................................423<br />
TABEL 5.67: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
TOTAAL STOF IN HET STUDIEGEBIED LUCHT. ................................................................................................424<br />
TABEL 5.68: GEMIDDELDE IMMISSIECONCENTRATIES AAN PM10 VAN 4 VLAAMSE MEETPOSTEN<br />
(ACHTERGRONDWAARDE IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE) (2006) .......425<br />
TABEL 5.69: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN PM10<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................426<br />
TABEL 5.70: BIJDRAGE VAN DE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR PM10 NABIJ DE VERSCHILLENDE VMM-<br />
MEETPOSTEN MET HUN PROCENTUELE BIJDRAGE. .....................................................................................428<br />
TABEL 5.71: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
PM2,5 IN HET STUDIEGEBIED LUCHT. ................................................................................................................429<br />
TABEL 5.72: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN CO<br />
IN HET STUDIEGEBIED LUCHT...........................................................................................................................431<br />
TABEL 5.73: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
CHLORIDEN IN HET STUDIEGEBIED LUCHT.....................................................................................................432<br />
TABEL 5.74: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
FLUORIDEN IN HET STUDIEGEBIED LUCHT. ....................................................................................................433<br />
TABEL 5.75: TOETSING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE TEN OPZICHTE VAN DE THALLIUM NORM<br />
. ..............................................................................................................................................................................435<br />
TABEL 5.76: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE DEPOSITIEWAARDEN VAN<br />
CADMIUM EN THALLIUM IN HET STUDIEGEBIED LUCHT................................................................................436<br />
TABEL 5.77: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE IMMISSIECONCENTRATIE VAN<br />
KWIK IN HET STUDIEGEBIED LUCHT.................................................................................................................437<br />
TABEL 5.78: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE VERZURENDE DEPOSITIE IN HET<br />
STUDIEGEBIED LUCHT........................................................................................................................................438<br />
TABEL 5.79: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE EUTROFIËRENDE DEPOSITIE ALS<br />
GEVOLG VAN HET PROJECT..............................................................................................................................440<br />
TABEL 5.80: STOF EMISSIES BIJ AANLEVERING KOLEN MET CAPE SIZERS........................................................445<br />
TABEL 5.81: STOF EMISSIES BIJ AANLEVERING KOLEN MET BARGES.................................................................445<br />
TABEL 5.82: INVLOED OP TOTAAL STOF BIJ GESLOTEN OPSLAG.........................................................................446<br />
TABEL 5.83: VERGELIJKING VAN DE INVLOED OP DE DIFFUSE EMISSIES (TOTAAL STOF) TUSSEN SITUATIE<br />
MET CAPE-SIZERS EN SITUATIE MET GESLOTEN KOLENOPSLAG. .............................................................446<br />
TABEL 5.84: VERGELIJKING VAN DE INVLOED OP DE DIFFUSE EMISSIES ( PM10 98 PERCENTIEL) TUSSEN<br />
SITUATIE MET CAPE-SIZERS EN SITUATIE MET GESLOTEN KOLENOPSLAG . ...........................................447<br />
TABEL 5.85: EMISSIES VAN DE HOOFDKETEL BIJ EEN BIJSTOOK VAN BIOMASSA-AFVAL VAN MAX. 20(GEW.)%<br />
...............................................................................................................................................................................451<br />
TABEL 5.86: GEMIDDELDE DEPOSITIEWAARDEN VAN DIOXINES VAN 6 VLAAMSE MEETPOSTEN<br />
(ACHTERGRONDWAARDE IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE) (2006) .......453<br />
TABEL 5.87: SIGNIFICANTIEKADER DIOXINES ..........................................................................................................453<br />
TABEL 5.88: INVLOED VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE OP DE DEPOSITIE VAN DIOXINES IN HET<br />
STUDIEGEBIED LUCHT........................................................................................................................................454<br />
TABEL 5.89: UITGANGSGEGEVENS VERKEERSINTENSITEITEN VOOR HET TOEPASSEN VAN HET CAR-MODEL<br />
IN DE EXPLOITATIEFASE MET 20% BIJSTOOK VAN BIOMASSA-AFVAL........................................................455<br />
TABEL 5.90: GEPLANDE SITUATIE. OVERZICHT VAN DE VERWACHTE IMMISSIECONCENTRATIES VOOR NO2<br />
EN PM10 TIJDENS DE EXPLOITATIEFASE BIJ BIJSTOOK VAN 20% BIOMASSA ............................................455<br />
TABEL 5.91: BEOORDELING VAN DE BIJDRAGE VAN E.ON AAN DE LUCHTVERONTREINIGING LANGS DE<br />
WEGEN IN DE EXPLOITATIEFASE MET 20% BIOMASSA................................................................................456<br />
TABEL 5.92: OVERZICHTSTABEL ................................................................................................................................458<br />
TABEL 6.1: SAMENSTELLING EFFLUENT VAN DE WATERZUIVERING (MAXIMALE WAARDEN)..........................470<br />
TABEL 6.2: KEN<strong>MER</strong>KEN VAN HET REGENERATIEWATER......................................................................................471<br />
TABEL 6.3: ALGEMENE LOZINGSNORMEN VOOR LOZING IN OPPERVLAKTEWATER .........................................475<br />
TABEL 6.4 MEETRESULTATEN MEETPLAATS SCHELDE DICHTST BIJ DE E.ON...................................................479<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 18<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
TABEL 6.5: BEREKENDE BIJDRAGE AAN DE BASISWATERKWALITEITSNORMEN VAN DE AFVALWATERLOZING<br />
VAN E.ON ..............................................................................................................................................................482<br />
TABEL 6.6: OVERSCHRIJDINGSPERCENTAGES GECAPTEERDE WATER TE ANTWERPEN >25°C IS [%] .........505<br />
TABEL 6.7: PERCENTAGE VAN DE TIJD WAAROP DE WARMTEVRACHT IN HET GELOOSDE WATER ZAL<br />
MOETEN WORDEN TERUGGEVOERD (TE ANTWERPEN) [%].........................................................................506<br />
TABEL 6.8: MAXIMALE SAMENSTELLING GELOOSDE KOELWATER IN SCENARIO 2...........................................516<br />
TABEL 6.9: INVLOED OP HET KANAALWATER...........................................................................................................518<br />
TABEL 6.10: POSITIE VAN DE INNAME CONSTRUCTIE IN RD..................................................................................523<br />
TABEL 7.1: OVERZICHT VAN DE GEOLOGISCHE FORMATIES ................................................................................535<br />
TABEL 7.2: HYDROGEOLOGISCHE KARAKTERISTIEKEN VAN GEOLOGISCHE FORMATIES ..............................536<br />
TABEL 7.3: DETAIL VAN HET GRONDVERZET ...........................................................................................................540<br />
TABEL 7.4: INSCHATTING VAN DE BEMALINGSINVLOED ALS HET OPGEPOMPTE (EVENWICHTS)DEBIET .....542<br />
TABEL 7.5: SIGNIFICANTIEKADER VAN DE MILIEUEFFECTEN NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE ...............549<br />
TABEL 7.6: TOEPASSING VAN HET SIGNIFICANTIEKADER OP DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE........551<br />
TABEL 7.7: TOEPASSING VAN HET SIGNIFICANTIEKADER OP DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE........551<br />
TABEL 7.8: SIGNIFICANTIEKADER VAN DE MILIEUEFFECTEN NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE ...............559<br />
TABEL 7.9: TOEPASSING VAN HET SIGNIFICANTIEKADER OP ALLE VARIANTEN................................................560<br />
TABEL 8.1: SAMENVATTING MEETRESULTATEN MP1 PER PERIODE....................................................................569<br />
TABEL 8.2: SAMENVATTING MEETRESULTATEN MP2 PER PERIODE....................................................................570<br />
TABEL 8.3: SAMENVATTING MEETRESULTATEN MP3 PER PERIODE....................................................................570<br />
TABEL 8.4: SAMENVATTING MEETRESULTATEN MP4 PER PERIODE....................................................................571<br />
TABEL 8.5: SAMENVATTING MEETRESULTATEN MP5 PER PERIODE....................................................................571<br />
TABEL 8.6: MILIEUKWALITEITSNORMEN VOLGENS BIJLAGE 2.2.1 VLAREM II .....................................................572<br />
TABEL 8.7: TOETSING OORSPRONKELIJK OMGEVINGSGELUID IN MP1 AAN MILIEUKWALITEITSNORMEN EN<br />
BEPALING GW ......................................................................................................................................................572<br />
TABEL 8.8: TOETSING OORSPRONKELIJK OMGEVINGSGELUID IN MP2 AAN MILIEUKWALITEITSNORMEN EN<br />
BEPALING GW ......................................................................................................................................................572<br />
TABEL 8.9: TOETSING OORSPRONKELIJK OMGEVINGSGELUID IN MP3 AAN MILIEUKWALITEITSNORMEN EN<br />
BEPALING GW ......................................................................................................................................................573<br />
TABEL 8.10: TOETSING OORSPRONKELIJK OMGEVINGSGELUID IN MP4 AAN MILIEUKWALITEITSNORMEN EN<br />
BEPALING GW ......................................................................................................................................................573<br />
TABEL 8.11: TOETSING OORSPRONKELIJK OMGEVINGSGELUID IN MP5 AAN MILIEUKWALITEITSNORMEN EN<br />
BEPALING GW ......................................................................................................................................................574<br />
TABEL 8.12: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID AAN DE VLAREM II GRENSWAARDEN VOOR CONTINUE<br />
GELUIDEN TIJDENS DE WEEK - DAGPERIODE ................................................................................................577<br />
TABEL 8.13: TOETSING VAN HET INTERMITTEREND SPECIFIEK GELUID TIJDENS DE AFBRAAKFASE VAN<br />
BETONNEN FUNDERING EN CONSTRUCTIES AAN DE VLAREM II GRENSWAARDEN VOOR<br />
IINTERMITTERNDE GELUIDEN TIJDENS DE DAGPERIODE ............................................................................578<br />
TABEL 8.14: GELUIDVERMOGENNIVEAU GELUIDSBRONNEN TIJDENS AANLEGFASE .......................................580<br />
TABEL 8.15: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID AAN DE VLAREM II GRENSWAARDEN VOOR CONTINUE<br />
GELUIDEN TIJDENS DE WEEK - DAGPERIODE ................................................................................................581<br />
TABEL 8.16: SPECIFIEKE BIJDRAGE PER BRON (AANLEGFASE NW) NAAR BP1..................................................581<br />
TABEL 8.17: TOETSING VAN HET IMPULSACHTIG SPECIFIEK GELUID T.H.V. DE KADE AAN DE VLAREM II<br />
GRENSWAARDEN VOOR IMPULSGELUIDEN TIJDENS DE DAGPERIODE.....................................................583<br />
TABEL 8.18: TOETSING VAN HET IMPULSACHTIG SPECIFIEK GELUID T.H.V. DE KOELWATERAANZUIGMOND<br />
AAN DE VLAREM II GRENSWAARDEN VOOR IMPULS GELUIDEN TIJDENS DE DAGPERIODE ..................584<br />
TABEL 8.19: GELUIDVERMOGENNIVEAU (OCTAAFBANDEN) VAN DE RELEVANTE GELUIDSBRONNEN TIJDENS<br />
DE EXPLOITATIE ..................................................................................................................................................586<br />
TABEL 8.20: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID BIJ MAXIMAAL REGIME TIJDENS DAGPERIODE............593<br />
TABEL 8.21: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID BIJ MAXIMAAL REGIME TIJDENS NACHTPERIODE .......593<br />
TABEL 8.22: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID BIJ NORMAAL REGIME TIJDENS DE NACHTPERIODE..594<br />
TABEL 8.23: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID VAN DE OPSTARTFASE TIJDENS DE NACHTPERIODE 594<br />
TABEL 8.24: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID BIJ MAXIMAAL REGIME TIJDENS NACHTPERIODE .......595<br />
TABEL 8.25: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID TIJDENS AFBLAAS OVERDRUKKLEPPEN ......................597<br />
TABEL 8.26: TOETSING VAN HET CONTINU SPECIFIEK GELUID TIJDENS ONDERHOUDSFASE........................598<br />
TABEL 8.27: EMISSIEGEGEVENS VERDWIJNENDE GELUIDBRONNEN BAYER/LANXESS ...................................598<br />
TABEL 8.28: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP1 .................599<br />
TABEL 8.29: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP2 .................599<br />
TABEL 8.30: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP3 .................599<br />
TABEL 8.31: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP4 .................600<br />
TABEL 8.32: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP5 .................600<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 19<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
TABEL 8.33: SIGNIFICANTIEKADER GELUID..............................................................................................................601<br />
TABEL 8.34: TOETSING VAN HET IMPULSACHTIG SPECIFIEK GELUID (HEIEN DAMPLATEN VOOR DIVERSE<br />
BOUWPUTTEN) AAN DE VLAREM II GRENSWAARDEN VOOR IMPULSACHTIGE GELUIDEN TIJDENS DE<br />
DAGPERIODE .......................................................................................................................................................608<br />
TABEL 8.35: GELUIDVERMOGENNIVEAU EN OMSCHRIJVING VAN DE RELEVANTE GELUIDSBRONNEN<br />
TIJDENS DE EXPLOITATIE ..................................................................................................................................609<br />
TABEL 8.36: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID BIJ NORMAAL REGIME TIJDENS DE DAGPERIODE ......613<br />
TABEL 8.37: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID BIJ NORMAAL REGIME TIJDENS DE NACHTPERIODE..614<br />
TABEL 8.38: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID VAN DE OPSTARTFASE TIJDENS DE NACHTPERIODE 614<br />
TABEL 8.39: TOETSING VAN HET SPECIFIEK GELUID TIJDENS AFBLAAS OVERDRUKKLEPPEN ......................616<br />
TABEL 8.40: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP1 .................617<br />
TABEL 8.41: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP2 .................617<br />
TABEL 8.42: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP3 .................618<br />
TABEL 8.43: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP4 .................618<br />
TABEL 8.44: VERGELIJKING SPECIFIEK GELUID MET LA95,1H VAN HET OMGEVINGSGELUID IN MP5.............619<br />
TABEL 8.45: SPECIFIEK GELUID T.H.V. BP7 (RIETZONE BINNENKANT SCHELDEDIJK) .......................................620<br />
TABEL 9.1: OVERZICHT VAN DE BEVOLKINGSSAMENSTELLING OP 01/01/2004 (VOOR VLAANDEREN) IN DE<br />
(DEEL-)GEMEENTEN IN DE OMGEVING VAN DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE (BRON: FOD<br />
ECONOMIE, K.M.O., MIDDENSTAND EN ENERGIE)..........................................................................................631<br />
TABEL 9.2:RISICOPOPULATIES NABIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE .................................................631<br />
TABEL 9.3 BIJDRAGEN VANWEGE HET PROJECT TOT DE IMMISSIECONCENTRATIES VAN ATMOSFERISCHE<br />
POLLUENTEN. ......................................................................................................................................................632<br />
TABEL 9.4: BIJDRAGE VANWEGE HET PROJECT TOT DE DEPOSITIEWAARDEN.................................................634<br />
TABEL 9.5: GEMIDDELDE VERKEERSINTENSITEITEN OP DE R2 IN 2006 (BRON: VERKEERSTELLINGEN 2006)<br />
...............................................................................................................................................................................649<br />
TABEL 9.6: VERDELING VAN DE VERSCHILLENDE VOERTUIGEN OP DE R2 TER HOOGTE VAN DE<br />
TIJSMANSTUNNEL EN VERREKENING NAAR TOTALE BELASTING VAN DE WEG. (BRON:<br />
VERKEERSTELLINGEN 2000)..............................................................................................................................650<br />
TABEL 9.7: INSCHATTING VAN HET GOEDERENVERKEER IN DE AANLEGFASE .................................................652<br />
TABEL 9.8: INSCHATTING VAN HET GOEDERENVERKEER IN DE EXPLOITATIEFASE INDIEN 100% KOLEN<br />
WORDEN VERSTOOKT........................................................................................................................................652<br />
TABEL 9.9: SAMENVATTENDE TABEL MODAL SPLIT AANLEGFASE.......................................................................653<br />
TABEL 9.10: SAMENVATTENDE TABEL MODAL SPLIT EXPLOITATIEFASE MET 100% KOLENSTOOK ...............653<br />
TABEL 9.11 BIJDRAGEN VANWEGE HET PROJECT TOT DE IMMISSIECONCENTRATIES VAN ATMOSFERISCHE<br />
POLLUENTEN: IN CONCEPT MET KOELTOREN ...............................................................................................658<br />
TABEL 9.12: BIJDRAGE VANWEGE HET PROJECT TOT DE DEPOSITIEWAARDEN...............................................661<br />
TABEL 9.13: GEMIDDELDE VERKEERSINTENSITEITEN OP DE R2 IN 2006 (BRON: VERKEERSTELLINGEN 2006)<br />
...............................................................................................................................................................................669<br />
TABEL 9.14: VERDELING VAN DE VERSCHILLENDE VOERTUIGEN OP DE R2 TER HOOGTE VAN DE<br />
TIJSMANSTUNNEL EN VERREKENING NAAR TOTALE BELASTING VAN DE WEG. (BRON:<br />
VERKEERSTELLINGEN 2000)..............................................................................................................................669<br />
TABEL 9.15: INSCHATTING VAN HET GOEDERENVERKEER IN DE AANLEGFASE ...............................................671<br />
TABEL 9.16: INSCHATTING VAN HET GOEDERENVERKEER IN DE EXPLOITATIEFASE INDIEN 100% KOLEN<br />
WORDEN VERSTOOKT........................................................................................................................................671<br />
TABEL 9.17: SAMENVATTENDE TABEL MODAL SPLIT AANLEGFASE.....................................................................672<br />
TABEL 9.18: SAMENVATTENDE TABEL MODAL SPLIT EXPLOITATIEFASE MET 100% KOLENSTOOK ...............672<br />
TABEL 9.19: BIJDRAGEN VANWEGE HET PROJECT TOT DE DEPOSITIEWAARDEN VAN DIOXINES .................677<br />
TABEL 9.20: OVERZICHT VAN HET GOEDERENTRANSPORT IN DE EXPLOITATIEFASE MET 20% BIOMASSA-<br />
AFVAL ....................................................................................................................................................................681<br />
TABEL 9.21: SAMENVATTENDE TABEL MODAL SPLIT EXPLOITATIEFASE MET 20% BIJSTOOK ........................682<br />
TABEL 10.1: BIOLOGISCHE WAARDERINGSKAART (BWK) IN ONMIDDELLIJKE OMGEVING VAN HET<br />
PROJECTGEBIED. ................................................................................................................................................688<br />
TABEL 10.2: SPECIALE BESCHERMINGSZONES (SBZ) EN GEBIEDEN OPGENOMEN IN HET VLAAMS<br />
ECOLOGISCH NETWERK (VEN)..........................................................................................................................689<br />
TABEL 10.3: OVERZICHT VAN DE ERKENDE NATUURRESERVATEN IN DE OMGEVING VAN HET<br />
PROJECTGEBIED. (NWL: NATUURPUNT WASE LINKERSCHELDE-OEVER VZW; ANB: AGENTSCHAP VOOR<br />
NATUUR EN BOS,WHP: NATUURPUNT HOBOKENSE POLDER VZW; KVNS: KON. VER. VOOR NATUUR- EN<br />
STEDENSCHOON)................................................................................................................................................692<br />
TABEL 10.4: LIGGING VAN DE ERKENDE NATUURRESERVATEN T.O.V. HET PROJECTGEBIED........................692<br />
TABEL 10.5: OVERZICHT EN GEMIDDELD VOORKOMEN VAN DE VISSOORTEN IN DE SCHELDE TER HOOGTE<br />
VAN HET PROJECTGEBIED (STEVENS, 2008) ..................................................................................................701<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 20<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
TABEL 10.6: OVERZICHT VAN DE VERWACHTE EFFECTEN (P/T: PERMANENT OF TIJDELIJK EFFECT; OMVANG:<br />
X: *: GERING; **: MATIG; ***: MOGELIJK GROOT) .............................................................................................704<br />
TABEL 10.7: INDELING VAN DE VISSOORTEN IN KWETSBAARHEIDSCATEGORIËN VOOR STERFTE DOOR<br />
MECHANISCHE BESCHADIGING. .......................................................................................................................711<br />
TABEL 10.8: HET AANTAL GESCHATTE INDIVIDUEN PER SOORT DAT TIJDENS 1 UUR IN DE CENTRALE<br />
WORDT WEERHOUDEN, HET AANTAL INDIVIDUEN DAT GEDURENDE 1 UUR VOOR DE CENTRALE VAN<br />
E.ON PASSEERT EN DE IMPACT VAN DE CENTRALE OP 2 SOORTEN GARNALEN EN 11 VISSOORTEN. 713<br />
TABEL 10.9: OVERZICHT KOELWATERONTTREKKING.............................................................................................720<br />
TABEL 10.10: OPLOSBAARHEID VAN ZUURSTOF IN FUNCTIE VAN DE TEMPERATUUR .....................................721<br />
TABEL 10.11: TOETSING VAN HET EFFECT EUTROFIËRING AAN DE KRITISCHE DEPOSITIEWAARDE VOOR<br />
LANDDUINEN VAN 10,4 KG N/HA/JAAR..............................................................................................................729<br />
TABEL 10.12: TOETSING VAN HET EFFECT EUTROFIËRING AAN DE STREEFWAARDE VOOR HEIDE VAN 5,4 KG<br />
N/HA/JAAR.............................................................................................................................................................729<br />
TABEL 10.13: BIJDRAGE VAN HET VOORGENOMEN PROJECT AAN DE VERZURENDE DEPOSITIE TER HOOGTE<br />
VAN DE BELANGRIJKE ECOLOGISCHE RECEPTOREN. ALS TOETSINGSWAARDE WORDT EEN KRITISCHE<br />
VERZURINGSWAARDE VAN 700 ZEQ/HA/JAAR VOOR ZANDVERSTUIVINGEN GENOMEN. .......................732<br />
TABEL 10.14: OVERZICHT VAN DE VERWACHTE EFFECTEN..................................................................................742<br />
TABEL 10.15: SIGNIFICANTIEKADER EUTROFIËRING ..............................................................................................747<br />
TABEL 10.16: TOETSING VAN HET EFFECT EUTROFIËRING AAN DE KRITISCHE DEPOSITIEWAARDE VOOR<br />
LANDDUINEN VAN 10,4 KG N/HA/JAAR..............................................................................................................747<br />
TABEL 10.17: TOETSING VAN HET EFFECT EUTROFIËRING AAN DE STREEFWAARDE VOOR HEIDE VAN 5,4 KG<br />
N/HA/JAAR.............................................................................................................................................................748<br />
TABEL 10.18 : SIGNIFICANTIEKADER VERZURENDE DEPOSITIE. ..........................................................................749<br />
TABEL 10.19: BIJDRAGE VAN HET VOORGENOMEN PROJECT AAN DE VERZURENDE DEPOSITIE TER HOOGTE<br />
VAN DE BELANGRIJKE ECOLOGISCHE RECEPTOREN...................................................................................749<br />
TABEL 10.20: VERGELIJKING VAN HET OPEN KOELWATERSYSTEEM MET HET CONCEPT KOELTOREN .......755<br />
TABEL 11.1: VERGELIJKING VAN DE VERSCHILLENDE KOELMETHODEN MET BETREKKING TOT DE VISUELE<br />
IMPACT..................................................................................................................................................................769<br />
TABEL 11.2: VERGELIJKING VAN DE VERSCHILLENDE KOELMETHODEN MET BETREKKING TOT DE VISUELE<br />
IMPACT..................................................................................................................................................................769<br />
TABEL 11.3: SIGNIFICANTIEKADER VOOR DE EFFECTGROEP: WIJZIGEN VAN PERCEPTIEVE KEN<strong>MER</strong>KEN .771<br />
TABEL 11.4: OVERZICHT VAN DE VERWACHTE EFFECTEN....................................................................................771<br />
TABEL 11.5: GESELECTEERDE FOTOLOCATIES VOOR SIMULATIE.......................................................................775<br />
TABEL 11.6: OVERZICHT VAN DE VERWACHTE EFFECTEN (P/T: PERMANENT OF TIJDELIJK EFFECT)...........781<br />
TABEL 16.1 OVERZICHT TECHNISCHE EN MILDERENDE MAATREGELEN............................................................811<br />
TABEL 20.1.: MINIMUM EN MAXIMUM SAMENSTELLING VAN DE STEENKOLEN. .................................................830<br />
TABEL 20.2: SAMENSTELLING VAN DE BRANDSTOFFEN AFKOMSTIG VAN BAYER/LANXESS ..........................831<br />
TABEL 20.3: MASSABALANS VAN DE GEPLANDE ELEKTRICITEITSCENTRALE IN GEVAL VAN 100%<br />
KOLENSTOOK.......................................................................................................................................................833<br />
TABEL 20.4: ENERGIEBALANS VAN DE GEPLANDE ELEKTRICITEITSCENTRALE IN GEVAL VAN 100%<br />
KOLENSTOOK.......................................................................................................................................................833<br />
TABEL 20.5: GEGEVENS KETELINSTALLATIE............................................................................................................836<br />
TABEL 20.6: OVERZICHT VAN DE OPSLAGTANKEN BIJ DE NIEUWE ELEKTRICITEITSCENTRALE.....................855<br />
TABEL 20.7: INVLOED OP TOTAAL STOF BIJ GESLOTEN OPSLAG.........................................................................864<br />
TABEL 20.8: OVERZICHTSTABEL ................................................................................................................................865<br />
TABEL 20.9: DETAIL VAN HET GRONDVERZET .........................................................................................................878<br />
TABEL 20.10 OVERZICHTSTABEL TECHNISCHE/MILDERENDE MAATREGELEN. .................................................891<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van tabellen 21<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Leeswijzer<br />
Voorliggend document bevat informatie over <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct ‘E.ON-elektriciteitscentrale te Antwerpen’ en over de wijze<br />
waarop de milieueffecten van dit pro<strong>je</strong>ct bestudeerd werden. Dit <strong>MER</strong> omvat drieëntwintig hoofdstukken.<br />
Hieronder wordt kort de inhoud van de hoofdstukken toegelicht.<br />
Het inleidend hoofdstuk (hoofdstuk 0) geeft algemene inlichtingen met betrekking tot <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, de<br />
initiatiefnemer van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct en <strong>het</strong> team van erkende m.e.r.-des<strong>kun</strong>digen die <strong>het</strong> onderzoek voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctmilieueffect<strong>rapport</strong><br />
hebben uitgevoerd. Daarnaast wordt <strong>het</strong> wettelijk kader voor milieueffect<strong>rapport</strong>age voor<br />
pro<strong>je</strong>cten op Vlaams niveau toegelicht. Tevens wordt de procedure voor de uitvoering van een pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong> in<br />
Vlaanderen beschreven en toegelicht.<br />
In hoofdstuk 1 worden de ruimtelijke, administratieve, juridische en beleidsmatige randvoorwaarden overlopen<br />
die voor dit pro<strong>je</strong>ct en zijn eventuele milieueffecten relevant <strong>kun</strong>nen zijn.<br />
In hoofdstuk 2 wordt <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in detail beschreven. De verantwoording van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, de ruimtelijke situering,<br />
de technische aspecten, de beschrijving van de werken, de interferentie met andere plannen en pro<strong>je</strong>cten, en de<br />
alternatieven worden in dit hoofdstuk toegelicht. Aangegeven wordt welke alternatieven (naast <strong>het</strong> basispro<strong>je</strong>ct) de<br />
initiatiefnemer in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> heeft laten onderzoeken en legt ook uit waarom bepaalde andere alternatieven niet<br />
(meer) in aanmerking komen.<br />
Hoofdstuk 3 gaat kort in op de historiek van <strong>het</strong> studiegebied.<br />
Hoofdstuk 4 sc<strong>het</strong>st de algemene methodologie, met name de werkwijze die in dit <strong>MER</strong> wordt gevolgd, en geeft<br />
een overzicht van de ingreep-effectenmatrix.<br />
In de hoofdstukken 5 tot en met 12 wordt een analyse gemaakt van de te verwachten milieueffecten ten gevolge<br />
van de aan <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct voorafgaande afbraakwerken, alsook ten gevolge van de aanleg, exploitatie en<br />
onderhoud van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct. Per discipline (o.m. lucht, water, bodem, geluid, mens, fauna en flora) wordt<br />
een overzicht gegeven van de emissies, de milieueffecten en de milderende maatregelen.<br />
In elk hoofdstuk worden de scenario’s besproken, namelijk deze met <strong>het</strong> open koelwater concept, deze met <strong>het</strong><br />
koeltoren concept en deze met de bijstook van 20% biomassa-afval als alternatief. In dit geval wordt ook per<br />
discipline een overzicht gegeven van de emissies, immissies, milieueffecten, monitoringeisen en milderende<br />
maatregelen.<br />
Hoofdstuk 13 vat de effecten op <strong>het</strong> watersysteem samen (watertoets).<br />
Hoofdstuk 14 bespreekt de potentiële grensoverschrijdende milieueffecten.<br />
Hoofdstuk 15 biedt een synthese van alle in dit <strong>MER</strong> beschreven milieueffecten alsook een synthese van alle in<br />
dit <strong>MER</strong> voorgestelde milderende maatregelen.<br />
De algehele eindsynthese en samenvatting van alle hoofdstukken van dit <strong>MER</strong> is opgenomen in hoofdstuk 16.<br />
Hoofdstuk 17 geeft een overzicht van de monitoringactiviteiten en evaluatie.<br />
In hoofdstuk 18 wordt een opsomming gegeven van de leemten in de kennis en van de eventuele voorstellen<br />
voor monitoring en evaluatie tijdens en na de uitvoering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
Hoofdstuk 19 geeft een zicht op de geplande investering en de te verwachten tewerkstelling.<br />
De niet-technische samenvatting van dit <strong>MER</strong> is opgenomen in hoofdstuk 20.<br />
Tot slot zijn nog een lijst van afkortingen (hoofdstuk 21), een verklarende woordenlijst (hoofdstuk 22), een<br />
literatuurlijst (hoofdstuk 23) en een aantal bijlagen met achtergrondinformatie (hoofdstuk 24) toegevoegd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Leeswijzer 22<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voorwoord<br />
Milieueffect<strong>rapport</strong>age: algemeen<br />
Milieueffect<strong>rapport</strong>age (m.e.r.) is een juridisch-administratieve procedure waarbij de<br />
milieugevolgen van een gepland pro<strong>je</strong>ct op een wetenschappelijk verantwoorde wijze<br />
bestudeerd, besproken en geëvalueerd worden. Dit gebeurt voordat <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct plaatsvindt en<br />
resulteert in <strong>het</strong> al dan niet opstellen van een milieueffect<strong>rapport</strong> (<strong>MER</strong>). De<br />
milieueffect<strong>rapport</strong>age gaat vooraf aan de aanvraag van een vergunning en <strong>het</strong><br />
milieueffect<strong>rapport</strong> moet bij de vergunningsaanvraag gevoegd worden als informatief<br />
instrument. Via <strong>het</strong> milieuonderzoek wordt getracht om de voor <strong>het</strong> milieu mogelijk negatieve<br />
effecten in een vroeg stadium van de besluitvorming te kennen zodat ze <strong>kun</strong>nen worden<br />
voorkomen. Op die wijze kan <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct worden bijgestuurd.<br />
Kort overzicht van de m.e.r-procedure<br />
Het nieuwe decreet betreffende milieueffect- en veiligheids<strong>rapport</strong>age van 18 december 2002<br />
(<strong>het</strong> zogenaamde m.e.r./vr-decreet, hierna ‘<strong>het</strong> decreet’ genoemd) beschrijft de <strong>MER</strong>-procedure<br />
(B.S. 13 februari 2003). Deze procedure is opgebouwd uit vier belangrijke stappen die ook<br />
schematisch weergegeven zijn in Figuur 0.1.<br />
a) Kennisgevingsfase<br />
De initiatiefnemer controleert of de vergunningsplichtige activiteit moet onderworpen worden<br />
aan een milieueffect<strong>rapport</strong>age. Voor pro<strong>je</strong>cten wordt de m.e.r.-plicht beschreven in <strong>het</strong><br />
uitvoeringsbesluit gepubliceerd op 17 februari 2005. Als de voorgenomen activiteit m.e.r.plichtig<br />
is, stelt de initiatiefnemer een team van des<strong>kun</strong>digen samen. Na <strong>het</strong> opstellen van <strong>het</strong><br />
kennisgevingsdossier dient de initiatiefnemer <strong>het</strong> dossier in bij de bevoegde overheid, namelijk<br />
de Dienst Mer, afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid, van de Administratie Milieu, Natuur,<br />
Land- en Waterbeheer (LNE). Na <strong>het</strong> ontvangen van de kennisgeving onderzoekt de Dienst Mer<br />
of de kennisgeving volledig is en betekent deze beslissing binnen een termijn van 20 dagen na<br />
ontvangst van de kennisgeving.<br />
b) Richtlijnenfase<br />
Binnen 10 dagen na ontvangst van de volledigverklaring van de kennisgeving stuurt de<br />
initiatiefnemer <strong>het</strong> kennisgevingsdossier door naar de betrokken gemeentebesturen, de<br />
vergunningverlenende overheid en de door de Vlaamse regering aangewezen administraties.<br />
Het college van burgemeester en schepenen van de gemeente, waar <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct gepland is,<br />
legt deze kennisgeving binnen de 10 dagen na ontvangst ter inzage. Op deze kennisgeving<br />
<strong>kun</strong>nen de burgers reageren. Binnen de 30 dagen na aanvang van de terinzagelegging bezorgt<br />
<strong>het</strong> college de bij hen binnengekomen reacties van inwoners en eigen opmerkingen aan de<br />
Dienst Mer. Op basis van inspraakreacties van de inwoners en reacties van de aangeschreven<br />
administraties en openbare besturen en na een informele vergadering met de betrokkenen,<br />
stellen de medewerkers van de Dienst Mer richtlijnen op die de initiatiefnemer moet volgen bij<br />
<strong>het</strong> opstellen van <strong>het</strong> milieueffect<strong>rapport</strong>. De Dienst Mer betekent deze richtlijnen binnen de 70<br />
dagen (of 90 dagen ingeval van grensoverschrijdende effecten) na goedkeuring van de<br />
kennisgeving aan de initiatiefnemer, de betrokken overheden, administraties en <strong>het</strong> college van<br />
burgemeester en schepenen van de betrokken gemeentebesturen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Voorwoord 23<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
c) Uitvoeringsfase<br />
Tijdens de uitvoeringsfase stelt <strong>het</strong> team van erkende des<strong>kun</strong>digen <strong>het</strong> <strong>MER</strong> op onder leiding<br />
van een <strong>MER</strong>-coördinator. Meestal wordt er tussentijds een ontwerp-<strong>MER</strong> opgesteld dat<br />
informeel besproken wordt door de initiatiefnemer, <strong>het</strong> team van des<strong>kun</strong>digen, de Dienst Mer en<br />
aangeschreven administraties en openbare besturen.<br />
d) Beoordelingsfase<br />
Na indiening van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> bij de Dienst Mer controleert deze of <strong>het</strong> <strong>MER</strong> beantwoordt aan de<br />
inhoudelijke vereisten van de richtlijnen. Daarna keurt de dienst <strong>het</strong> <strong>MER</strong> goed of af en stelt een<br />
goedkeurings- of afkeuringsverslag op. Deze goed- of afkeuring wordt binnen een termijn van<br />
40 dagen (of 60 dagen in geval van grensoverschrijdende effecten) betekend aan de<br />
initiatiefnemer, de betrokken overheden, administraties, de <strong>MER</strong>-coördinator en <strong>het</strong> college van<br />
burgemeester en schepenen van de betrokken gemeentebesturen. Een goedgekeurd <strong>MER</strong><br />
maakt deel uit van de vergunningsaanvraag en is een openbaar document.<br />
De kennisgevingsfase van de <strong>MER</strong>-procedure<br />
Zoals hoger aangegeven is de kennisgeving de eerste procedurele stap in de opmaak van <strong>het</strong><br />
milieueffect<strong>rapport</strong>. In de kennisgeving zijn o.m. de voorgenomen activiteit, de aard, de ligging,<br />
doelstellingen en verantwoording van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct beschreven en zijn de coördinaten van de<br />
initiatiefnemer en namen van de uitvoerders van <strong>het</strong> milieueffect<strong>rapport</strong> vermeld. Ook geeft de<br />
initiatiefnemer hierin een overzicht van de juridische en beleidsmatige context en beschrijft hij<br />
de onderzochte alternatieven, bestaande en beoogde vergunningen en relevante gegevens uit<br />
vorige <strong>rapport</strong>ages en goedgekeurde <strong>rapport</strong>en. Daarnaast beschrijft de initiatiefnemer de<br />
specifieke milieuaspecten die onderzocht en beschreven zullen worden in <strong>het</strong> <strong>MER</strong>, inclusief de<br />
verdere aanpak voor de bepaling en de beoordeling van deze aspecten. Ook is <strong>het</strong> wenselijk<br />
dat de reeds gekende moeilijkheden en leemten in de kennis aangegeven worden. Indien er<br />
grensoverschrijdende effecten verwacht worden, vermeldt de initiatiefnemer de nodige<br />
gegevens die de Dienst Mer toelaten na te gaan of de bevoegde autoriteiten van naburige<br />
lidstaten betrokken dienen te worden bij de procedure.<br />
Doel van de terinzagelegging<br />
Het doel van de terinzagelegging van de kennisgeving is ten eerste om de betrokken inwoners<br />
van de gemeenten op de hoogte te stellen van de voorgenomen activiteit en zijn mogelijke<br />
gevolgen op de omgeving. Ten tweede is <strong>het</strong> de bedoeling om concrete, zinvolle reacties uit te<br />
lokken (zie verder) waarmee de Dienst Mer rekening kan houden bij de opmaak van richtlijnen.<br />
De richtlijnen bakenen de inhoud af van de te bespreken en te onderzoeken onderwerpen in <strong>het</strong><br />
milieueffect<strong>rapport</strong>. Door nuttige inspraakreacties van inwoners van de betrokken gemeenten<br />
kan <strong>het</strong> onderzoek voor <strong>het</strong> milieueffect<strong>rapport</strong> inhoudelijk bijgestuurd worden. Meer informatie<br />
is beschikbaar in een folder die de Dienst Mer daarover heeft opgesteld. Deze folder bevindt<br />
zich op de webstek www.mervlaanderen.be of bij de milieuambtenaren van de gemeenten. De<br />
folder kan ook aangevraagd worden via mer@vlaanderen.be.<br />
Termijn van de terinzagelegging<br />
Concreet dienen de gemeenten, waar <strong>het</strong> m.e.r.-plichtige pro<strong>je</strong>ct gepland is, een afschrift van<br />
deze kennisgeving ter inzage te leggen binnen een termijn van 10 dagen na ontvangst. Vanaf<br />
<strong>het</strong> begin van deze terinzagelegging heeft <strong>het</strong> college van burgemeester en schepenen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Voorwoord 24<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
maximaal 30 dagen de tijd om de opmerkingen van de inwoners toe te sturen naar de Dienst<br />
Mer. De inwoners <strong>kun</strong>nen hun opmerkingen ook rechtstreeks doorsturen naar de Dienst Mer 1 .<br />
Wat zijn nuttige inspraakreacties?<br />
De terinzagelegging is geen openbaar onderzoek waarbij bezwaarschriften <strong>kun</strong>nen ingediend<br />
worden. Bezwaarschriften <strong>kun</strong>nen enkel ingediend worden tijdens <strong>het</strong> openbaar onderzoek dat<br />
georganiseerd zal worden naar aanleiding van de vergunningsaanvraag. Dit is dus tijdens de<br />
latere besluitvormingsprocedure en niet gedurende de m.e.r.-procedure. Het milieueffect<strong>rapport</strong><br />
is bij een dergelijk openbaar onderzoek overigens bruikbaar als instrument om bezwaarschriften<br />
te onderbouwen maar ook een basis om ze te weerleggen. Het is dus in ieders belang dat <strong>het</strong><br />
milieueffect<strong>rapport</strong> van goede kwaliteit is. Zoals eerder vermeld kan de Dienst Mer enkel<br />
zinvolle reacties gebruiken voor <strong>het</strong> opstellen van richtlijnen die de initiatiefnemer en de<br />
des<strong>kun</strong>digen moeten volgen bij <strong>het</strong> opstellen van <strong>het</strong> <strong>MER</strong>. Dit <strong>kun</strong>nen opmerkingen zijn over<br />
de vorm en presentatie van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> maar ook inhoudelijke opmerkingen zoals opmerkingen<br />
over <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct zelf, over de alternatieven, over de beschrijving van de<br />
bestaande toestand, milieueffecten en milderende maatregelen, over de opvolging en evaluatie<br />
van de effecten, over de leemten in de kennis.<br />
Wat gebeurt er met de inspraakreacties?<br />
De Dienst Mer bundelt de zinvolle reacties op de kennisgeving en neemt een beslissing over de<br />
inhoud van <strong>het</strong> milieueffect<strong>rapport</strong>, de inhoudelijke aanpak, de methodologie van de <strong>rapport</strong>age<br />
en over de opstellers van <strong>het</strong> milieueffect<strong>rapport</strong>. De Dienst Mer betekent de richtlijnen voor <strong>het</strong><br />
opstellen van <strong>het</strong> milieueffect<strong>rapport</strong> aan de initiatiefnemer en de betrokken instanties binnen<br />
70 dagen na volledigverklaring van de kennisgeving of indien grensoverschrijdende effecten te<br />
verwachten zijn, binnen 90 dagen na volledigverklaring. Deze richtlijnen zijn een openbaar<br />
document en elke burger kan ze bij de milieuambtenaar van zijn gemeente opvragen. Deze<br />
richtlijnen zullen in de toekomst tevens beschikbaar zijn op de webstek www.mervlaanderen.be.<br />
1 Vlaamse Overheid, Departement LNE, Afdeling Milieu- en Natuur- en energiebeleid, Dienst Mer, Koning<br />
Albert II-laan 20 bus 8, 1000 BRUSSEL; mer@vlaanderen.be; webstek: www.mervlaanderen.be<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Voorwoord 25<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 0.1: Stroomschema van de m.e.r.-procedure, met situering van de terinzagelegging ingeval<br />
grensoverschrijdende effecten van belang zijn<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Voorwoord 26<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
0. Inleiding<br />
0.1. Beknopte pro<strong>je</strong>ctomschrijving<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA (met maatschappelijke zetel in Antwerpen) is een 100%<br />
dochteronderneming van de Duitse GmbH E.ON Kraftwerke (met maatschappelijke zetel in<br />
Hannover), die op haar beurt ressorteert onder de Duitse AG E.ON (met maatschappelijke zetel<br />
in Düsseldorf). E.ON is <strong>het</strong> grootste private stroom- en gasbedrijf ter wereld met een omzet van<br />
bijna 69 miljard euro en met ongeveer 88.000 werknemers, 40 miljoen klanten en een<br />
geïnstalleerd elektrisch vermogen van circa 76 GW.<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA plant op de site van BAYER Antwerpen een nieuwe<br />
poederkoolgestookte elektriciteitscentrale met een bruto elektrisch vermogen van 1.100 MWe,<br />
die zal voorzien in basiselektriciteitsproductie. De centrale zal elektriciteit opwekken die door<br />
E.ON grotendeels aan <strong>het</strong> openbare net zal worden geleverd. De brandstof zal bestaan uit<br />
steenkool, en mogelijk ook uit brandstoffen van BAYER-LANXESS en reststoffen vanuit de<br />
waterzuivering. De bijstook met 20% biomassa wordt als alternatief onderzocht.<br />
Met een elektrisch rendement van 45,6 % zal de geplande elektriciteitscentrale één van de<br />
meest efficiënte steenkoolcentrales in de wereld zijn. (Méér dan) de best beschikbare<br />
technieken zullen worden toegepast om de milieuimpact te beperken. Illustratief in dit verband<br />
is dat op basis van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van voorliggend<br />
<strong>MER</strong>, door E.ON werd besloten om <strong>het</strong> systeem van directe koeling te vervangen door <strong>het</strong><br />
uitvoeringsalternatief van de koeltoren, omdat dit minder impact op water heeft. Illustratief is<br />
eveneens dat E.ON zal gaan voor een gesloten kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER, dit om<br />
mogelijke stofemissies nog beter te voorkomen. Illustratief is tenslotte ook dat in lay-out en<br />
proces reeds (voortijdig) voldoende ruimte zal worden gereserveerd om latere CO2-afvangst<br />
(post-combustion) te <strong>kun</strong>nen realiseren, zoals ook blijkt uit de certificatie van de eenheid in juni<br />
2009 als ‘capture ready’ door de TÜV-Nord.<br />
E.ON opteert voor een locatie in de haven van Antwerpen, boven de locatiealternatieven<br />
Beringen en Gent, onder meer omwille van de specifieke toegankelijkheid van de Antwerpse<br />
haven voor grote schepen (cape-sizers), naast deze voor barges, voor de aanvoer van kolen.<br />
Omgekeerd heeft <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct voor de haven van Antwerpen een hoge toegevoegde<br />
waarde door <strong>het</strong> genereren van extra haventrafiek: <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct betekent voor de haven ten<br />
opzichte van 2008 een groei van ongeveer 1,7% van <strong>het</strong> totaal goederenvervoer, 4,8% van de<br />
massagoederen en 32,5% op gebied van kolentransport. Ook voor latere CO2-afvangst scoort<br />
de Antwerpse locatie <strong>het</strong> best omdat er meerdere mogelijkheden zijn voor afvoer via<br />
pijpleidingen naar Rotterdam, de Kempen en mogelijk ook de Belgische kust, en voor al deze<br />
mogelijkheden de afstand minder dan 100 km bedraagt.<br />
E.ON beoogt een synergie te bereiken met de overige activiteiten op de BAYER-site: de<br />
warmtelevering aan BAYER maakt hiervan deel uit. Verder(reikend)e mogelijkheden voor<br />
warmteleveringen worden onderzocht; de centrale is voorbereid op een latere toepassing van<br />
additionele warmteleveringen, en E.ON wil met nog nader te identificeren partners een bredere<br />
haalbaarheidsstudie over warmwaterleveringen in <strong>het</strong> havengebied te laten uitvoeren.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 27<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Samenvattend streeft <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct een optimaal evenwicht na tussen een zo gering<br />
mogelijke ecologische impact, een hoge economische efficiëntie door lage productiekosten en<br />
bijgevolg stabiele en lagere energieprijzen voor de afnemers en een grote zekerheid van<br />
levering. De voordelen van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, zoals de diversificatie van de Belgische energiemix voor<br />
elektriciteitsproductie, een grotere zekerheid van levering, een betrouwbare energievoorziening<br />
met stabielere prijzen vergeleken met gascentrales en een hoger rendement vergeleken met de<br />
bestaande kolencentrales (gemiddeld 25% hoger), komen ten goede van België en Vlaanderen.<br />
Historiek/voorstelling van E.ON en haar dochterondernemingen<br />
De GmbH E.ON-Kraftwerke is op 15 augustus 2000 opgericht uit de samensmelting van de<br />
elektriciteitsactiviteiten van BAYERnwerk en PreussenElektra. De start van de energieopwekkingsactiviteiten<br />
gaan terug tot <strong>het</strong> jaar 1888. De GmbH E.ON-Kraftwerke en haar<br />
voorgangers hebben meer dan 100 jaar ervaring in elektriciteitsopwekking op grote schaal.<br />
1° De AG E.ON<br />
De AG E.ON is <strong>het</strong> grootste private stroom- en gasbedrijf ter wereld met een omzet van bijna 69<br />
miljard euro en met ongeveer 88.000 werknemers, 40 miljoen verbruikers en een geïnstalleerd<br />
elektrisch vermogen van circa 76 GW. De energiemix van de door E.ON geproduceerde<br />
elektriciteit wordt weergegeven in Tabel 0.1.<br />
Tabel 0.1: De energiemix van de door E.ON geproduceerde elektriciteit (in %).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 28<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
2007 2006 2005<br />
Kolen 44,5 45,5 44,0<br />
Kernenergie 32,4 34,1 34,3<br />
Olie/gas 12,0 9,7 10,6<br />
Waterkracht 9,2 7,9 9,1<br />
Wind 0,4 0,4 0,4<br />
Afval en andere 0,7 - -<br />
Andere hernieuwbare energiebronnen 0,1 0,6 0,3<br />
Andere 0,8 1,8 1,3<br />
totaal 100,0 100,0 100,0<br />
E.ON beschikt hiermee over een brede en evenwichtige energiemix, dankzij dewelke E.ON:<br />
• kan instaan voor zowel basiselektriciteitsproductie als piekverbruiken;<br />
• concurrentiële prijzen kan garanderen;<br />
• haar bedrijfsinterne klimaatdoel kan bereiken:<br />
o Einde 2007 heeft E.ON haar productie- en gasstrategie gewijzigd en aan de<br />
uitdagingen van de klimaatverandering aangepast. E.ON heeft zichzelf tot doel<br />
gesteld om tegen 2015 18% van haar elektriciteit uit hernieuwbare<br />
energiebronnen te winnen. Tegen 2030 dient dit aandeel tot 25% te stijgen.<br />
E.ON focust daarbij vooral op waterkracht, windenergie en biomassa.
o E.ON richtte daartoe ook een nieuwe vennootschap op, E.ON Climate &<br />
Renewables, die tot 2010 6 miljard euro zal investeren, overwegend in<br />
windenergie. Het betreft hier 10% van <strong>het</strong> volledige investeringsbedrag ten<br />
belope van ongeveer 63 miljard euro.<br />
o Tegen 2030 zal de helft van de energiemix (inclusief kernenergie)<br />
geproduceerd worden met CO2-vri<strong>je</strong> technologieën. De overige 50% zullen<br />
CO2-arme productievormen gebruiken.<br />
o E.ON heeft zich tot doel gesteld om de CO2-uitstoot per kW-uur tegen 2030 te<br />
verminderen met 50% ten opzichte van deze van 1990, wat per kW-uur<br />
geproduceerde stroom neerkomt op 360 gram CO2 in plaats van 720 gram<br />
CO2.<br />
Hiermee zijn de centrale grondpijlers van de productiestrategie van E.ON herbevestigd:<br />
• de elektriciteitsproductie moet te allen tijde aan de elektriciteitsvraag <strong>kun</strong>nen voldoen;<br />
• de elektriciteitsproductie moet rendabel zijn;<br />
• de elektriciteitsproductie moet ecologisch verantwoord zijn.<br />
2° De E.ON Kraftwerke GmbH (EKW)<br />
De E.ON Kraftwerke GmbH (EKW), met maatschappelijke zetel in Hannover, is binnen de<br />
E.ON-groep de specialist in de planning, bouw en exploitatie van (steen- en bruin-)kool- en<br />
gasgestookte elektriciteitscentrales. De 4500 medewerkers van EKW en haar<br />
dochterondernemingen realiseerden in 2007 een omzet van circa drie miljard euro.<br />
EKW heeft op dit moment op 25 locaties in Duitsland kolen-, gas- en oliegestookte<br />
elektriciteitscentrales in werking. Gezamenlijk produceren deze centrales ongeveer 15.000<br />
megawatt (MW). Zij leveren jaarlijks circa 50 miljard kWh aan <strong>het</strong> elektriciteitsnet, waarmee<br />
EKW in circa 10% van de Duitse elektriciteitsbehoefte voorziet.<br />
EKW heeft tal van nieuwbouwpro<strong>je</strong>cten, verspreid over heel Europa: niet alleen in Duitsland en<br />
België, maar ook in Roemenië, Hongari<strong>je</strong>, Slovaki<strong>je</strong>, Nederland en Groot-Brittannië zijn<br />
centrales gepland (voor meer info, zie www.eon-kraftwerke.com). Belangrijk hierbij is dat de<br />
‘nieuwe generatie’-kolengestookte centrales zich zeer duidelijk onderscheiden van de<br />
voorgangers door de hogere efficiëntie, de lagere CO2-uitstoot en de mogelijkheid tot<br />
implementatie van de CCS-technologie.<br />
3° De E.ON Power Plants Belgium BVBA<br />
E.ON is in België reeds actief in de verkoop van elektriciteit: E.ON Power Plants Belgium BVBA<br />
(een 100% dochteronderneming van de GmbH E.ON Kraftwerke) levert stoom en gas aan meer<br />
dan 170.000 klanten, waaronder de energie-intensieve industie. Via <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in Antwerpen wil<br />
E.ON nu ook investeren in de productie van elektriciteit.<br />
E.ON en de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt<br />
De positie van E.ON en de ontwikkeling van de nieuwe kolencentrale moet worden gezien<br />
tegen de algemene achtergrond van de liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt. De<br />
betreffende wetgeving (met name de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de<br />
elektriciteitsmarkt) heeft de rol van de overheid op <strong>het</strong> gehele gebied van <strong>het</strong> energiebeleid<br />
veranderd van actieve deelnemer/eigenaar tot regisseur. Centrale elementen van de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 29<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
geliberaliseerde elektriciteitsmarkt zijn de vrijheden van productie (inclusief brandstofkeuze),<br />
handel en levering van elektriciteit.<br />
E.ON bestudeerde vraag en aanbod in België, en kwam tot de vaststelling dat er nood is aan<br />
bijkomende productiecapaciteit. België heeft bovendien ook nood aan een evenwicht in<br />
brandstoffen. Op vandaag is er een overwicht aan nucleaire elektriciteit en een afhankelijkheid<br />
van gas, wat de keuze voor steenkool evident(er) maakt. De inzet van kolen als brandstof voor<br />
elektriciteitsopwekking is in beginsel aantrekkelijk voor de voorzieningszekerheid vanwege de<br />
grote voorraden (de kolenvoorraden zijn veel uitgebreider dan deze van gas en zijn bovendien<br />
voldoende groot om in de komende 160 tot 200 jaar aan de vraag te voldoen) en de<br />
geografische spreiding (de voorraden zijn beter verspreid en liggen voornamelijk in politiek<br />
stabiele landen als de VS, Australië, Zuid-Afrika en Zuid-Amerika).<br />
Het E.ON-pro<strong>je</strong>ct streeft een optimaal evenwicht na tussen een zo gering mogelijke ecologische<br />
impact, een hoge economische efficiëntie door lage productiekosten en bijgevolg stabiele en<br />
lagere energieprijzen voor de consument en een grote zekerheid van levering. De voordelen<br />
van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, zoals de diversificatie van de Belgische energiemix voor elektriciteitsproductie,<br />
een grotere zekerheid van levering, een betrouwbare energievoorziening met stabielere prijzen<br />
vergeleken met gascentrales en een hoger rendement vergeleken met de bestaande<br />
kolencentrales (gemiddeld 25% hoger), komen ten goede van België en Vlaanderen.<br />
Veroudering van bestaande centrales<br />
Het Belgische elektriciteitsproductiepark heeft meerdere opwekkingseenheden die kolen<br />
gebruiken als brandstof. Deze staan opgelijst in Tabel 2.1.<br />
Tabel 0.2: Opwekkingseenheden die kolen gebruiken in België samen met hun elektrisch vermogen<br />
Centrale Producent Brandstof We*<br />
Langerlo Electrabel kolen, gas, fuel 548<br />
Rodenhuize** Electrabel kolen, hoogovengas, fuel 551<br />
Ruien Electrabel kolen, gas, fuel 839<br />
Mol Electrabel kolen, gas, fuel 255<br />
Amercoeur Electrabel kolen, gas 259<br />
Awir Electrabel kolen, gas 416<br />
Totaal 2.868<br />
* Gegevens uit 'Eind<strong>rapport</strong> Evaluatie van <strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse polluenten naar <strong>het</strong> compartiment lucht voor de<br />
elektriciteitsproductie in Vlaanderen. (mei, 2002), Vito, studie in opdracht van Aminal.<br />
** Groep 1 uit dienst is in rekening gebracht<br />
Kijkend naar de leeftijdsopbouw van <strong>het</strong> Belgische productiepark blijkt dat de<br />
steenkoolcentrales een gemiddelde leeftijd hebben van meer dan 35 jaar. Hoewel de<br />
technische levensduur in principe veel langer is (30 jaar en langer), voldoen oudere centrales<br />
vaak niet meer aan de moderne eisen ten aanzien van rendement en emissies. Door de<br />
vervanging van dergelijke centrales wordt een verlaging van de emissies (uitgedrukt per kWh)<br />
bereikt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 30<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
0.2. Toetsing aan de M.E.R-plicht<br />
0.2.1. Juridisch/beleidsmatig kader<br />
Op 18 december 2002 is <strong>het</strong> ‘decreet tot aanvulling van <strong>het</strong> decreet van 5 april 1995 houdende<br />
algemene bepalingen inzake milieubeleid met een titel betreffende de milieueffect- en<br />
veiligheids<strong>rapport</strong>age’ goedgekeurd (B.S. 13 februari 2003).<br />
Het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse regering over de categorieën van pro<strong>je</strong>cten waarvoor (al<br />
dan niet) een milieueffect<strong>rapport</strong> moet worden opgemaakt, werd goedgekeurd door de Vlaamse<br />
regering op 10 december 2004 (B.S. 17 februari 2005). De categorieën van pro<strong>je</strong>cten waarvoor<br />
een pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong> moet worden opgesteld of waarvoor een initiatiefnemer een gemotiveerd<br />
verzoek tot ontheffing kan indienen bij de bevoegde overheid (Dienst Mer), zijn respectievelijk<br />
vermeld in bijlage I (<strong>MER</strong> steeds nodig) en bijlage II (<strong>MER</strong> nodig, maar ook ontheffing van<br />
m.e.r.-plicht mogelijk) van dit besluit.<br />
Bijlage I bevat de steeds pro<strong>je</strong>ct-m.e.r.-plichtige pro<strong>je</strong>cten. Bijlage II bevat de m.e.r.beoordelingsplichtige<br />
pro<strong>je</strong>cten, waarvoor eventueel ontheffing kan bekomen worden wanneer<br />
kan aangetoond worden dat geen betekenisvolle milieueffecten verwacht worden.<br />
Bijlage II pro<strong>je</strong>cten zijn eveneens m.e.r.-plichtig, maar de initiatiefnemer kan een gemotiveerd<br />
verzoek tot ontheffing van m.e.r.-plicht indienen bij de bevoegde overheid (Dienst Mer).<br />
Ontheffing is mogelijk indien vroeger al een plan-<strong>MER</strong> over een plan of programma waarin <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct past werd goedgekeurd of wanneer al een pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong> werd<br />
goedgekeurd over een pro<strong>je</strong>ct waarvan <strong>het</strong> voorgenomen initiatief een herhaling, voortzetting of<br />
alternatief is of indien aangetoond kan worden dat <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct geen aanzienlijke<br />
gevolgen kan hebben voor <strong>het</strong> milieu en een nieuw pro<strong>je</strong>ct <strong>MER</strong> redelijkerwijze geen nieuwe of<br />
bijkomende gegevens over aanzienlijke milieueffecten kan bevatten.<br />
Met betrekking tot de inhoud van de m.e.r., gaat bijzondere aandacht naar artikel 4.3.7., § 1, d)<br />
en e) van <strong>het</strong> decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzak milieubeleid,<br />
overeenkomstig dewelke een sc<strong>het</strong>s van de beschikbare alternatieven voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct of<br />
onderdelen ervan moet worden opgenomen, onder meer inzake doelstellingen, locaties en wijze<br />
van uitvoering of inzake de bescherming van <strong>het</strong> milieu, alsook een vergelijking tussen <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct en de beschikbare alternatieven die redelijkerwijze onderzocht <strong>kun</strong>nen<br />
worden, alsmede de redenen voor de selectie van de te onderzoeken alternatieven. Dat <strong>het</strong><br />
alternatievenonderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, resultaten heeft<br />
afgeworpen, blijkt uit de beslissing van E.ON om, in <strong>het</strong> kader van de vergunningsaanvraag, te<br />
kiezen voor een aantal in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> onderzochte redelijke alternatieven (o.m. de koeltoren in<br />
plaats van <strong>het</strong> systeem van de directe koeling, en de gesloten kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van<br />
BAYER).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 31<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
0.2.2. Toetsing van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Volgens <strong>het</strong> m.e.r.-besluit is <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct <strong>MER</strong>-plichtig, gelet op de inhoud van<br />
Bijlage I, rubriek 2 a) ‘Thermische centrales en andere verbrandingsinstallaties met een<br />
warmtevermogen van ten minste 300 megawatt’. Het warmtevermogen van de geplande<br />
elektriciteitscentrale bedraagt immers circa 2391 MW. Het voorliggende pro<strong>je</strong>ct is bovendien,<br />
omwille van <strong>het</strong> mogelijke scenario van de aanleg van een nieuwe kademuur, ook m.e.r.beoordelingsplichtig,<br />
gelet op de inhoud van Bijlage II, 10 f) ‘Aanleg van havens en<br />
haveninstallaties, met inbegrip van visserijhavens, waaronder de aanleg van dokken en<br />
sluizen’.<br />
Omdat <strong>het</strong> toekomstige scenario van CO2-afvangst, -transport en -opslag (zie <strong>het</strong> feit dat de<br />
eenheid in juni 2009 door de TÜV-Nord is gecertificeerd als ‘capture ready’) pas in een later<br />
stadium voorwerp kan uitmaken van vergunningsaanvragen (waarvoor <strong>het</strong> Europees- en<br />
internrechtelijk kader immers nog in de maak is – zie Hoofdstuk 1.2.5. van dit <strong>MER</strong>) maakt deze<br />
‘Coal Capture and Storage (CCS)’ géén deel uit van <strong>het</strong> in casu voorliggende m.e.r.-plichtige<br />
‘pro<strong>je</strong>ct’<br />
0.3. Coördinaten initiatiefnemer<br />
Initiatiefnemer: Briefwisseling:<br />
E.ON Kraftwerke GmbH Burkhard Stormanns<br />
Tresckowstrasse 5 p/a Scheldelaan 420 Haven 507<br />
D-30457 Hannover B-2040 Antwerpen<br />
en haar op 13 juni 2008 opgerichte dochteronderneming (B.S. 30 juni 2008):<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA<br />
Scheldelaan 420 Haven 507<br />
B-2040 Antwerpen<br />
Detailgegevens:<br />
E.ON Kraftwerke GmbH, vennootschap naar Duits recht met zetel te 30457 Hannover<br />
(Duitsland), Tresckowstrasse 5, ingeschreven in <strong>het</strong> handelsregister te Hannover onder<br />
nummer HRB 58691 heeft een besloten vennootschap opgericht met als administratieve<br />
gegevens:<br />
Naam: E.ON Power Plant Belgium BVBA<br />
Maatschappelijke zetel:<br />
Gemeente: 2040 Antwerpen:<br />
Straat: Scheldelaan420 Haven 507<br />
Rechtsvorm: B.V.B.A.<br />
Oprichtingsakte: Datum: 13/06/2008<br />
Publ. B.S. van 30/06/2008<br />
RPR Antwerpen 0898.664.913<br />
BTW BE 0898.664.913<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 32<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Exploitatieadres:<br />
Op de site van BAYER Antwerpen:<br />
Scheldelaan, 420<br />
Haven, 507<br />
2040 Antwerpen<br />
De E.ON-Kraftwerke GmbH is op 15 augustus 2000 opgericht als gevolg van een<br />
samensmelting van de elektriciteitsactiviteiten van BAYERnwerk en Preussen Elektra. De start<br />
van de energie-opwekkingsactiviteiten gaan terug tot <strong>het</strong> jaar 1888. De E.ON-Kraftwerke GmbH<br />
en haar voorgangers hebben meer dan 100 jaar ervaring in elektriciteitsopwekking op grote<br />
schaal. De moederonderneming E.ON AG is <strong>het</strong> grootste private stroom- en gasbedrijf ter<br />
wereld met een omzet van bijna 69 miljard euro en met ongeveer 88.000 werknemers, 40<br />
miljoen verbruikers en een geïnstalleerd elektrisch vermogen van circa 76 GW. De E.ON<br />
Kraftwerke GmbH (EKW), met maatschappelijke zetel in Hannover, is binnen de E.ON-groep de<br />
specialist in de planning, bouw en exploitatie van (steen- en bruin-)kool- en gasgestookte<br />
elektriciteitscentrales. EKW heeft op dit moment op 25 locaties in Duitsland kolen-, gas- en<br />
oliegestookte elektriciteitscentrales in werking. Gezamenlijk produceren deze centrales<br />
ongeveer 15.000 megawatt (MW). Zij leveren jaarlijks circa 50 miljard kWh aan <strong>het</strong><br />
elektriciteitsnet, waarmee EKW in circa 10% van de Duitse elektriciteitsbehoefte voorziet. EKW<br />
heeft tal van nieuwbouwpro<strong>je</strong>cten, verspreid over heel Europa: niet alleen in Duitsland en<br />
België, maar ook bijvoorbeeld in Roemenië, Hongari<strong>je</strong>, Slovaki<strong>je</strong>, Nederland en Groot-Brittannië<br />
zijn centrales gepland (voor meer info, zie www.eon-kraftwerke.com). E.ON is in België reeds<br />
actief in de verkoop van elektriciteit. E.ON-Benelux levert stoom en gas aan meer dan 170.000<br />
klanten, waaronder de energie-intensieve industrie. Via <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in Antwerpen wil E.ON nu<br />
ook investeren in de productie van elektriciteit in België.<br />
0.4. <strong>MER</strong>-Coördinator en des<strong>kun</strong>digen<br />
De coördinatie van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> wordt uitgevoerd door:<br />
Kristin Driessens<br />
SGS Belgium N.V.<br />
De taak van de coördinator bestaat uit:<br />
• <strong>het</strong> coördineren van <strong>het</strong> interdisciplinair overleg in elke fase van <strong>het</strong> m.e.r.-proces;<br />
• <strong>het</strong> opstellen van <strong>het</strong> ingreep-effectenschema;<br />
• <strong>het</strong> bepalen van de volgorde van de in <strong>het</strong> <strong>rapport</strong> te bespreken milieufactoren;<br />
• <strong>het</strong> op elkaar afstemmen van de inhoud en structuur van de verschillende disciplines;<br />
• <strong>het</strong> opstellen van de eindbespreking;<br />
• de eindredactie van <strong>het</strong> <strong>rapport</strong>;<br />
• de redactie van de niet-technische samenvatting.<br />
De externe erkende des<strong>kun</strong>digen die verantwoordelijk zullen zijn voor de opmaak van <strong>het</strong> <strong>MER</strong>,<br />
worden voorgesteld in volgende Fehler! Verweisquelle konnte nicht gefunden werden.. Als<br />
sleuteldisciplines voor dit <strong>MER</strong> worden geïdentificeerd:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 33<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Discipline lucht<br />
• Discipline water (deeldomein oppervlaktewater)<br />
• Discipline bodem en grondwater<br />
• Discipline geluid en trillingen<br />
• Discipline mens (deelgebied toxicologische en psychosomatische aspecten)<br />
• Discipline fauna en flora<br />
• Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie. (voor koeltorenconcept)<br />
Tabel 0.3: Externe des<strong>kun</strong>digen<br />
Erkende<br />
Discipline<br />
des<strong>kun</strong>dige<br />
Coördinator<br />
Water<br />
(oppervlaktewater)<br />
Lucht<br />
Mens<br />
(toxicologische en<br />
psychosomatische<br />
aspecten)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 34<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Erkenningsnummer<br />
Einddatum van de<br />
erkenning<br />
Firma<br />
Kristin Driessens <strong>MER</strong>/EDA/295/V3 1 augustus 2012 SGS Belgium NV<br />
Philippe Cornille**<br />
Anne-Marieke<br />
Cools***<br />
Jan Verstraeten<br />
****<br />
Philippe Cornille**<br />
Dr. Ulrik Van<br />
Soom *****<br />
MB/<strong>MER</strong>/EDA/396/V-2/A<br />
MB/<strong>MER</strong>/EDA/701<br />
MB/<strong>MER</strong>/EDA/048/V-3<br />
<strong>MER</strong>/EDA/396/U/V-1<br />
MB/<strong>MER</strong>/EDA/676<br />
13 oktober 2009<br />
24 november 2011<br />
21 december 2009<br />
19 mei 2010<br />
13 november 2012<br />
SGS Belgium NV<br />
SGS Belgium NV<br />
Lu&Na, Lucht en<br />
Natuur<br />
SGS Belgium NV<br />
MENSURA<br />
Bodem en Grondwater Wim Cadron* MB/<strong>MER</strong>/EDA/191/V3/A 17 mei 2011 ABO NV<br />
Geluid en Trillingen Bert De Winter MB/<strong>MER</strong>/EDA/676 8 februari 2012 SGS Belgium NV<br />
Fauna en flora<br />
Landschap,<br />
Bouw<strong>kun</strong>dig Erfgoed<br />
en Archeologie<br />
Jan Verstraeten <strong>MER</strong>/EDA/U/048/A 15 juli 2009<br />
* werkt in onderaanneming van SGS<br />
** bespreekt ook mobiliteit<br />
*** als <strong>MER</strong>-des<strong>kun</strong>dige lucht toegevoegd aan <strong>het</strong> <strong>MER</strong>-team<br />
**** werkt in onderaanneming voor SGS, en is als <strong>MER</strong>-des<strong>kun</strong>dige lucht toegevoegd aan <strong>het</strong> <strong>MER</strong>-team<br />
***** werkt in onderaanneming van SGS, en is als <strong>MER</strong>-des<strong>kun</strong>dige mens toegevoegd aan <strong>het</strong> <strong>MER</strong>-team<br />
De overige disciplines zullen in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> door de coördinator besproken worden, namelijk:<br />
Lu&Na, Lucht en<br />
Natuur<br />
• Licht, warmte en straling: De bouw van de elektriciteitscentrale omvat tevens <strong>het</strong><br />
aanpassen van de plaatselijke hoogspanningsinfrastructuur. Er dienen nieuwe<br />
hoogspanningskabels (ondergronds) van de nieuwe elektriciteitscentrale naar <strong>het</strong><br />
nieuwe hoogspanningsstation ten westen van de E.ON-site aangelegd te worden. Het<br />
nieuwe hoogspanningsstation, dat door ELIA gepland is, wordt vergunningstechnisch
door ELIA behandeld. Nu geen relevante (bijkomende) stralingseffecten verwacht<br />
worden (er zijn reeds hoogspanningsmasten aanwezig), werd geopteerd om geen<br />
des<strong>kun</strong>dige in deze materie in <strong>het</strong> <strong>MER</strong>-team op te nemen. De verlichting gedurende de<br />
nacht zal gelijk zijn aan die van andere industriële installaties<br />
• Mens, sociaal-organisatorische aspecten (voornamelijk mobiliteit): Op de site<br />
zullen een 100-tal mensen werkzaam zijn in de exploitatie-fase (75 direct, 25 indirect).<br />
Tijdens de aanlegfase <strong>kun</strong>nen op piekmomenten tot circa 1000-1.800 mensen<br />
aanwezig zijn op de werf. Dit zal tijdelijk een impact hebben op de verkeerssituatie in de<br />
onmiddellijke omgeving. Gezien <strong>het</strong> beperkte piekperiodes van impact betreft, zal dit<br />
thema door de <strong>MER</strong>-coördinator zelf besproken worden.<br />
Volgende externe des<strong>kun</strong>dige heeft aan <strong>het</strong> <strong>MER</strong> meegewerkt:<br />
• Daniël Termont Haskoning Belgium NV<br />
Volgende interne des<strong>kun</strong>digen van E.ON hebben aan <strong>het</strong> <strong>MER</strong> meegewerkt:<br />
• Matthias Ruhl General Pro<strong>je</strong>ct Manager<br />
• Burkhard Stormanns Permitting Engineer<br />
• Josef Joemann Technical Pro<strong>je</strong>ct Manager<br />
• Maurice van den Nobelen Deelpro<strong>je</strong>ctleider Technisch Ontwerp<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 35<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1. Administratieve situering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
1.1. Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
1.1.1. Algemene en kadastrale situering<br />
De nieuwe elektriciteitscentrale zal gebouwd worden op de terreinen van BAYER-LANXESS in<br />
de Antwerpse haven op rechteroever, ter hoogte van de Scheldelaan. Het terrein bestemd voor<br />
E.ON kan onderverdeeld worden in twee delen (zie Figuur 1.1 en Figuur 1.2). De figuren geven<br />
de ligging weer voor <strong>het</strong> eerste concept. Voor <strong>het</strong> tweede concept zal de oppervlakte iets<br />
uitgebreider zijn.<br />
Figuur 1.1: Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale op een topografische kaart (bron: Nationaal Geografisch<br />
Instituut)<br />
% 500 m<br />
Op <strong>het</strong> eerste terrein, kadastraal gekend onder Antwerpen, afdeling 16, sectie F,<br />
perceelsnummers 234 T, S, B, W en V. (ca. 20 ha waarvan 10 ha bebouwd) zullen de ketel- en<br />
turbine-installaties worden opgericht, evenals alle hulpvoorzieningen zoals de installaties voor<br />
koelwater, rookgasreiniging, vliegas- en gipsinstallaties, opslag van vloeibare en biomassa<br />
gerelateerde brandstoffen (enkel bij alternatief biomassa-afval bijstook), werkplaatsen,<br />
waterbehandeling en energie afvoer (hoogspanningsinstallaties) en de back-up stoomketels<br />
Een tweede terrein (8 ha waarvan 4 ha bebouwd) zal worden gebruikt door kolenopslag,<br />
handelinginstallaties, de losinstallatie van kolenschepen en beladinginstallaties van vliegas en<br />
gipsschepen. Dit terrein is aan <strong>het</strong> Kanaaldok B1 gelegen en is kadastraal gekend onder<br />
Antwerpen, afdeling 16, sectie F, perceelsnummers 234 H, 241T en 241 P.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 36<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
electriciteitscentrale<br />
electriciteitscentrale<br />
electriciteitscentrale<br />
E.on E.on E.on terrein terrein<br />
terrein terrein<br />
Kolenopslag<br />
Kolenopslag
Voor <strong>het</strong> tweede terrein worden twee scenario’s op <strong>het</strong> gebied van kolenopslag besproken in dit<br />
<strong>MER</strong>:<br />
• In <strong>het</strong> eerste scenario worden de kolen aangeleverd met cape-sizers en wordt dit<br />
deelterrein volledig uitgerust met vier kolenopslagvelden.<br />
• Het tweede scenario bestaat erin dat de kolen zullen worden aangeleverd door SEA-<br />
INVEST via een tunnel of dat de kolen worden geleverd via schip met intermediaire<br />
opslag. De milieuimpact is in dit scenario minder dan in geval van kolenopslagvelden.<br />
Figuur 1.2: Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale op een topografische kaart (detail) (bron: Nationaal Geografisch<br />
Instituut)<br />
%<br />
500 m<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 37<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
electriciteitscentrale<br />
electriciteitscentrale<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
Kolenopslag<br />
Kolenopslag<br />
De belangrijkste herkenningspunten (zie Figuur 1.3) in de omgeving van de site zijn:<br />
• Schelde ten westen van de site;<br />
• Kanaaldok B1 ten oosten van de site;<br />
• R2 ten noorden van de site.
Figuur 1.3: De ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale en naburige bedrijven in de Antwerpse haven<br />
(www.google.be)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 38<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1.1.2. Algemene ruimtelijke en planologische situering<br />
Figuur 1.4: Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale op <strong>het</strong> gewestplan Antwepren (bron: Nationaal Geografisch<br />
Instituut)<br />
%<br />
1km<br />
13<br />
9<br />
14<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 39<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
16<br />
500 m<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
11<br />
12<br />
3<br />
15<br />
5<br />
10<br />
7<br />
6<br />
8
Legende K.B. 28 december 1972 (algemene voorschriften) en legende gewestplan Antwerpen (aanvullende<br />
voorschriften):<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 40<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 41<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Volgens de bepalingen van <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen (zie Figuur 1.4) bevindt <strong>het</strong> terrein van<br />
E.ON zich in een industriegebied (paars ingekleurd). Ten noorden is er een bufferzone<br />
afgebakend (T) die wordt onderbroken door <strong>het</strong> kanaaldok. Ten zuidwesten, tussen de<br />
Scheldelaan en de Schelde bevinden sich strook natuurgebied (N), een natuurreservaat (R),<br />
een bijzonder natuurgebied (NH) en reservatie- en erfdienstbaarheidsgebieden (schuine<br />
arcering). Tevens zijn verschillende leidingsstraten afgebakend op <strong>het</strong> gewestplan.<br />
Het belangrijkste natuurgebied in de omgeving ligt op circa 300m ten westen van de site<br />
(Habitatgebied ‘Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent’). Dit gebied is<br />
op Figuur 1.4 angeduid als ‘H’.<br />
Ten noordwesten van <strong>het</strong> E.ON terrein op een afstand van ongeveer 1,5 km is een woongebied<br />
met cultureel, historische en of ethische waarde (rood, cirkelvormig gebied) gelegen. Aan de<br />
overkant van de Schelde ligt een natuurgebied met erfdienstbaarheid t.a.v. transport en<br />
pijpleidingen (groen gebied met paarse arcering).<br />
De belangrijkste woonkernen in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale zijn (<strong>het</strong> cijfer<br />
tussen haak<strong>je</strong>s refereert naar <strong>het</strong> nummer op <strong>het</strong> gewestplan – zie Figuur 1.4):<br />
(1) Zandvliet, centrum 6 km ten noorden van de site;<br />
(2) Berendrecht, centrum 5,5 km ten noorden van de site;<br />
(3) Stabroek, centrum 5,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(4) Putte, centrum 8,4 km ten noordoosten van de site;<br />
(5) Hoevenen, centrum 6,3 km ten oosten van de site;<br />
(6) Kapellen, centrum 7,8 km ten oosten van de site;<br />
(7) Ekeren, centrum 7,4 ten oost-zuidoosten van de site;<br />
(8) Merksem, centrum 9,3 km ten zuidoosten van de site;<br />
(9) Kallo, centrum 5,9 km ten zuidwesten van de site;<br />
(10) Antwerpen, centrum 11 km ten zuidzuidoosten van de site;<br />
(11) Zwijndrecht, centrum 9,5 km ten zuiden van de site;<br />
(12) Burcht, centrum 11 km ten zuiden van de site;<br />
(13) Beveren, 9,7 km ten zuidwesten van de site;<br />
(14) Melsele, centrum 9,1 km ten zuid-zuidwesten van de site;<br />
(15) Doel, centrum 3,3 km ten westen van de site.<br />
(16) Lillo, centrum 1,4 km ten west-noordwesten van de site.<br />
De dichtstbijgelegen woning bevindt zich op een afstand van 1,3 km ten westnoordwesten van<br />
de site (Lillo).<br />
1.1.3. Tabel met relevante detailkaarten ter situering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Hierna worden - in tabelvorm - de belangrijkste kenmerken van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied en de<br />
onmiddellijke omgeving ervan gesitueerd. Deze deelaspecten komen verder aan bod bij de<br />
evaluatie van de verschillende disciplines.<br />
1.1.3.1. Ruimtelijke ordening<br />
GEWESTPLAN dd. 3/10/1979 EN GEWESTPLANWIJZIGING dd. 28/10/1998 (bron: RWO Brussel)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 42<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
a. Kaarten<br />
Figuur 1.5: Origineel gewestplan d.d. 3/10/1979.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 43<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.ON
Figuur 1.6: Detail origineel gewestplan<br />
Figuur 1.7: Gewestplanwijziging d.d. 28/10/1998 (bron AGIV)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 44<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
. Relevante stedenbouw<strong>kun</strong>dige voorschriften<br />
Algemene gewestplanvoorschriften (K.B. 28 december 1972)<br />
De industriegebieden zijn bestemd voor de vestiging van industriële of ambachtelijke<br />
bedrijven. Ze omvatten een bufferzone. Voor zover zulks in verband met de veiligheid en de<br />
goede werking van <strong>het</strong> bedrijf noodzakelijk is, <strong>kun</strong>nen ze mede de huisvesting van <strong>het</strong><br />
bewakingspersoneel omvatten. Tevens worden in deze gebieden complementaire<br />
dienstverlenende bedrijven ten behoeve van de andere industriële bedrijven toegelaten,<br />
namelijk: bankagentschappen, benzinestations, transportbedrijven, collectieve restaurants,<br />
opslagplaatsen van goederen bestemd voor nationale of internationale verkoop .<br />
De natuurgebieden omvatten de bossen, wouden, venen, heiden, moerassen, duinen, rotsen,<br />
aanslibbingen, stranden en andere dergelijke gebieden. In deze gebieden mogen jagers- en<br />
vissershutten worden gebouwd voor zover deze niet <strong>kun</strong>nen gebruikt worden als woonverblijf, al<br />
ware <strong>het</strong> maar tijdelijk.<br />
De reservatie- en erfdienstbaarheidsgebieden zijn die waar perken <strong>kun</strong>nen worden<br />
opgesteld aan de handelingen en werken ten einde de nodige ruimten te reserveren voor de<br />
uitvoering van werken van openbaar nut, of om deze werken te beschermen of in stand te<br />
houden.<br />
De bufferzones dienen in hun staat bewaard te worden of als groene ruimte ingericht te<br />
worden, om te dienen als overgangsgebied tussen gebieden waarvan de bestemmingen niet<br />
met elkaar te verenigen zijn of die ten behoeve van de goede plaatselijke ordening van elkaar<br />
moeten gescheiden worden.<br />
Aanvullende voorschriften (gewestplan Antwerpen, K.B. 3 oktober 1979)<br />
De bijzondere natuurgebieden: De natuurgebieden langs de Schelde, die op de kaart welke<br />
de bestemmingsgebieden omschrijven door de letters N.H. overdrukt zijn, zijn mede bestemd<br />
voor werken voor waterzuivering en daarbij behorende afvoerleidingen naar de Schelde<br />
alsmede voor de aanleg van de ondergrondse leidingstraten tussen beide Schelde-oevers.<br />
Werken en handelingen die daarmee verband houden zijn er toegelaten, op voorwaarde dat <strong>het</strong><br />
natuurlijk milieu er maximaal wordt behouden en beschermd of hersteld.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 45<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1.1.3.2. Natuur<br />
BIOLOGISCHE WAARDERINGSKAART VERSIE 2 (BRON AGIV 2006 - TERREINBEZOEK KARTEERDER JULI<br />
2002)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.8: Biologische waarderingskaart versie 2<br />
complex van biologisch waardevolle en zeer waardevolle elementen<br />
Biologisch zeer waardevol Faunistisch voornaam gebied<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 46<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Biologisch waardevol
ECOSYSTEEMKWETSBAARHEIDSKAART (bron AGIV 2006)<br />
Signaalkaart voor ecotoopverlies, verdroging, verzuring, vermesting, barrière, ontsnippering<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.9: Ecosysteemkwetsbaarheidskaart<br />
Gebiedbeleid: zone 3: prioritair<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 47<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Gebiedbeleid: zone 1b<br />
Gebiedbeleid: zone 2: prioritair
VOGELATLAS (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.10: Vogelatlaskaart<br />
Legende<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 48<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
GEBIEDEN VAN HET VEN (VLAAMS ECOLOGISCH NETWERK) RUIME OMGEVING (BRON<br />
AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.11: Gebieden van <strong>het</strong> VEN<br />
b. Relevante beschermingsgebieden<br />
Tabel 1.1: Relevante beschermingsgebieden<br />
Gebied Situering t.a.v. voorgenomen pro<strong>je</strong>ct<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 49<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
gebieden opgenomen in <strong>het</strong> VEN<br />
afstand (km) oriëntatie<br />
304: De Slikken en Schorren langs de Schelde (GEN) 0,3 W<br />
303: De Kuifeend (GEN) 2,4 ONO<br />
340: De Blokkersdijk (GEN) 7,9 ZZO<br />
306: De Oude Landen en Bospolder (GEN) 8,0 OZO<br />
204: De Wase Scheldepolders 9,0 WZW
GEBIEDEN VAN HET VEN (VLAAMS ECOLOGISCH NETWERK) DETAIL E.ON-SITE (BRON<br />
AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.12: Detailgebieden van <strong>het</strong> VEN<br />
b. Relevante voorschriften<br />
• Besluit van de Vlaamse regering van 18 juli 2003 houdende definitieve vaststelling van <strong>het</strong><br />
afbakeningsplan voor de Wase Scheldepolders, de Slikken en schorren langsheen de<br />
Schelde en de Blokkersdijk (B.S., 17 oktober 2003)<br />
• Besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2003 houdende definitieve vaststelling van <strong>het</strong><br />
afbakeningsplan voor de Grote Eenheden Natuur en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling<br />
van de Kalmthoutse heide, de Maat<strong>je</strong>s, de Kuifeend en de Oude Landen en Bospolder (B.S.,<br />
17 oktober 2003)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 50<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.ON
SPECIALE BESCHERMINGSZONES: VOGELRICHTLIJNGEBIEDEN EN<br />
HABITATRICHTLIJNGEBIEDEN (SBZ – H en SBZ - V) (BRON AGIV 2006 EN ALTERRA WAGENINGEN, I.O.<br />
MINISTERIE LNV, DIR. NATUUR EN DIR. REGIONALE ZAKEN)<br />
a. Kaarten (omgeving E.ON-site en havengebied)<br />
Figuur 1.13: Speciale beschermingszone vogelrichtlijngebied en habitatrichtlijngebied: overzicht<br />
Figuur 1.14: Speciale beschermingszone vogelrichtlijngebied en habitatrichtlijngebied: detail<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 51<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Schelde- en Durmeëstuarium van Nederlandse grens tot Gent
SITUERING SBZ - GEBIED: ‘De Brabantse Wal’ t.o.v. <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied:<br />
Figuur 1.15: Uittreksel uit <strong>het</strong> ontwerpplan ‘Natura 2000-gebied, Brabantse Wal ‘ behorende bij <strong>het</strong> ontwerpbesluit van<br />
<strong>het</strong> Natura 2000-gebied, auteur: Alterra Wageningen, i.o. Ministerie LNV, Dir. Natuur en Dir. Regionale Zaken<br />
Figuur 1.16: Uittreksel uit de landschapsatlas, bron: AGIV 2006<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 52<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
AFSTAND : CA 6,5KM<br />
PROJECTZONE<br />
BRABANTSE WAL:<br />
SBZ: VOGELRICHTLIJNGEBIED<br />
BRABANTSE WAL:<br />
SBZ: VOGELRICHTLIJNGEBIED
. Relevante voorschriften<br />
• Besluit van de Vlaamse regering van 17 oktober 1988 tot aanwijzing van speciale<br />
beschermingszones in de zin van artikel 4 van de richtlijn 79/409/EEG van de Raad van<br />
de Europese Gemeenschappen van 2 april 1979 inzake <strong>het</strong> behoud van de vogelstand<br />
(B.S., 29 oktober 1988).<br />
• Besluit van de Vlaamse Regering van 24 mei 2002 tot vaststelling van de gebieden die<br />
in uitvoering van artikel 4, lid 1 van de Richtlijn 92/43 van de Raad van de Europese<br />
Gemeenschappen van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke<br />
habitats en de wilde flora en fauna aan de Europese Commissie zijn voorgesteld als<br />
speciale beschermingszone (B.S., 17 augustus 2002)<br />
• Besluit van de Vlaamse Regering van 15 februari 2008 houdende de definitieve<br />
vaststelling van <strong>het</strong> gebied « Waterzone van <strong>het</strong> gebied Schelde- en Durmeestuarium<br />
van de Nederlandse grens tot Gent » dat in aanmerking komt als speciale<br />
beschermingszone in toepassing van de Habitatrichtlijn 92/43/EEG van de Raad van de<br />
Europese Gemeenschappen van 21 mei 1992 (B.S., 31 maart 2008)<br />
• Ramsargebied ‘De schorren van de Beneden-Zeeschelde’<br />
Verdrag van Ramsar: Internationale overeenkomst inzake watergebieden die van<br />
internationale betekenis zijn in <strong>het</strong> bijzonder als woongebied voor watervogels,<br />
aangenomen te Ramsar (Iran) op 2 februari 1971 (goedgekeurd door België bij wet van<br />
22 februari 1979, B.S., 12 april 1979)<br />
KB van 27 september 1984 tot aanwijzing van de watergebieden van internationale<br />
betekenis (B.S., 31 oktober 1984)<br />
c. Toelichting / specifieke aandachtspunten<br />
Tabel 1.2: Situering SBZ zones t.a.v. voorgenomen pro<strong>je</strong>ct<br />
Gebied Situering t.a.v. voorgenomen pro<strong>je</strong>ct<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 53<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
afstand (km) oriëntatie<br />
SBZ: Speciale BeschermingsZone - Vogelrichtlijngebied - Habitatrichtlijngebied<br />
BE2300006: Schelde- en Durmeëstuarium van Nederlandse grens tot<br />
Gent<br />
BE2100045: Historische fortengordels van Antwerpen als<br />
vleermuizenhabitat<br />
SBZ-V: Speciale BeschermingsZone – Vogelrichtlijngebied<br />
0,3 W<br />
5 NO<br />
2.2 De Kuifeend en Blokkersdijk 2,4/7,9 ONO/ZZO<br />
3.6 Schorren en polders van de Beneden Schelde 1 W<br />
De SBZ-V strekt zich voornamelijk uit op de Linkerschelde-oever. Op de Rechterschelde-oever<br />
zijn de belangrijkste deelgebieden die deel uitmaken van de SBZ-V: De Kuifeend,<br />
Galgenschoor en de Ettenhovense polder.<br />
De SBZ-H beperkt zich tot de slikken en schorren langs de Schelde. Belangrijke deelgebieden<br />
zijn hier Galgenschoor, Ketenisse, Groot Buitenschoor en de slikken en schorren ten noorden<br />
van Doel.
Het Ramsargebied ‘De schorren van de Beneden-Zeeschelde’ valt grotendeels samen met<br />
de slik- en schorgedeelten van SBZ-V Schorren en polders van de Beneden Schelde.<br />
Ter bescherming van Ramsargebieden geldt een meldingsplicht bij ecologische veranderingen<br />
(Montreux Record) en een compensatieplicht.<br />
Een passende beoordeling is noodzakelijk voor de activiteiten in of nabij de SB-zones.<br />
NATUURRESERVATEN IN DE RUIME OMGEVING VAN DE E.ON-SITE<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.17: Natuurreservaten<br />
b. Erkende natuurreservaten en hun afstand tot <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
Overzicht van de erkende natuurreservaten in de omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied.<br />
(NWL: Natuurpunt Wase Linkerschelde-oever vzw; ANB: Agentschap voor Natuur en Bos,WHP:<br />
Natuurpunt Hobokense Polder vzw; KVNS: Kon.Ver.Voor Natuur- en stedenschoon)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 54<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 1.3: Oppervlakte natuurreservaten<br />
Gemeente Naam Beheerder Oppervlakte (ha)<br />
Antwerpen Bospolder - Ekersmoeras Natuurpunt 84,21<br />
Antwerpen Blokkersdijk NWL 100<br />
Antwerpen Galgenschoor Natuurpunt 45,75<br />
Antwerpen Groot buitenschoor Natuurpunt 261,15<br />
Antwerpen Kuifeend – Grote Kreek Natuurpunt 83,9<br />
Antwerpen Oude Landen Natuurpunt 98,36<br />
Antwerpen Ruige Heide Natuurpunt 1,6202<br />
Antwerpen Vlakte van Zwijndrecht ANB 52,9553<br />
Beveren Grote Geule KVNS 21,5998<br />
Beveren Putten Natuurpunt 46,4686<br />
Beveren Schorren van Oude Doel Natuurpunt 51,1298<br />
Beveren Drijdyck ANB 36,7155<br />
Beveren Groot Rietveld ANB 82,3655<br />
Beveren Zuidelijke Groenzone ANB 101,541<br />
Stabroek Schans van Smoutakker Natuurpunt 1,6171<br />
Ligging van de erkende natuurreservaten t.o.v. <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
Tabel 1.4: Ligging natuurreservaten<br />
Natuurreservaat Lambertcoördinaten Afstand (m) Richting t.o.v. pro<strong>je</strong>ct<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 55<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
x y<br />
Bospolder - Ekersmoeras 152500 219000 6,6 OZO<br />
Blokkersdijk 148500 213500 7,9 ZZO<br />
Galgenschoor 143900 223500 3,3 NW<br />
Groot buitenschoor 141250 228000 8,5 NW<br />
Kuifeend – Grote Kreek 148500 221750 2,4 ONO<br />
Oude Landen 154000 217500 8,6 OZO<br />
Ruige Heide 146000 228000 3,6 N<br />
Groot Rietveld - Vlakte van Zwijndrecht 144500 215000 6,3 ZZW<br />
Putten 137800 219500 8,6 WZW<br />
Schorren van Oude Doel 141500 225500 6,4 NW<br />
Drijdyck 137500 218250 9,2 WZW<br />
Zuidelijke Groenzone 140000 214750 8,9 ZW<br />
Schans van Smoutakker 148750 225750 5,3 NNO
1.1.3.3. Landschap – onroerend erfgoed<br />
LANDSCHAPSATLAS (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.18: Landschapsatlas<br />
Legende<br />
Relictzone: Brakwaterschorren van de Schelde (R10013), Scheldepolders Beveren en de<br />
Scheldeschorren (R40033)<br />
Lijnrelictenassociaties: Schelde (L13401)<br />
Puntrelictenassociaties: Fort van Lillo en Blokhuis (P10077), Fort Liefkenshoek (P40133),<br />
Onze Lieve Vrouwkerk Doel (P40132), Groothof, Prosperhoeve en de herenhoeve (P40129),<br />
St.-Jozefshoeve en St.-Antoniushoeve (P40130<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 56<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1.1.3.4. Water<br />
OVERSTROMINGSKAART (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.19: Overstromingskaart: overzicht<br />
Figuur 1.20: Overstromingskaart: detail<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 57<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Niet van nature overstroombaar<br />
Van nature overstroombaar (NOG) (vanuit de rivier Scheldepolders)
Figuur 1.21: Situering subhydrografische zone<br />
Figuur 1.22: Vlaamse Hydrografische Atlas: Beneden-Scheldebekken<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 58<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Subhydrografische zone (VHA-zone) –<br />
Antwerpse Havendokken<br />
Vlaamse Hydrografische Atlas:<br />
Beneden-Scheldebekken
. Relevante voorschriften<br />
Decreet integraal waterbeleid + uitvoeringsbesluiten<br />
WATERTOETS (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.23: Watertoetskaart<br />
Legende<br />
Gemeente Antwerpen<br />
Waterbekken<br />
Dit punt stroomt af naar:<br />
met als beheerder:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 59<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Beneden-<br />
Scheldebekken<br />
Afdeling Operationeel<br />
Waterbeheer<br />
Antwerpen<br />
Overstromingsgevoeligheid Effectief<br />
overstromingsgevoelig<br />
Gemeente Antwerpen<br />
Waterbekken<br />
Beneden-<br />
Scheldebekken<br />
Dit punt stroomt af naar: HAVENDOK<br />
met als beheerder:<br />
MOW - Afdeling<br />
Maritieme Toegang<br />
Overstromingsgevoeligheid Mogelijk<br />
overstromingsgevoelig
. Relevante voorschriften<br />
Decreet integraal waterbeleid + uitvoeringsbesluiten / Gewestelijke hemelwaterverordening<br />
1.1.3.5. Bodem - Ondergrond<br />
BODEMKAART (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Figuur 1.24: Bodemkaart<br />
Legende<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 60<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1.1.3.6. Mobiliteit<br />
WEGENKAART (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
Wegen<br />
Figuur 1.25: Wegenkaart<br />
Figuur 1.26: Detail wegenkaart<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 61<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 1.27: Bereikbaarheidskaart<br />
Spoorwegen<br />
Figuur 1.28: Spoorwegenkaart<br />
b. Toelichting / specifieke aandachtspunten<br />
• Rooilijnplannen (na te zien bij de stad Antwerpen)<br />
• Bouwvri<strong>je</strong> stroken langs hoofdverkeerswegen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 62<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1.1.3.7. Recht van voorkoop<br />
VOORKOOPRECHTEN (BRON AGIV 2006)<br />
a. Kaarten<br />
NATUUR<br />
Type: Voorkoopperimeter van Vlaamse en erkende<br />
natuurreservaten<br />
Begunstigde VLM<br />
Reservaatnummer E-021<br />
Naam reservaat Groot Buitenschoor en Galgenschoor<br />
Type reservaat Erkend natuurreservaat<br />
Type: VEN-gebieden<br />
Begunstigde VLM<br />
Naam VEN-gebied<br />
Figuur 1.29: Voorkooprechtenkaart<br />
De Slikken en schorren langsheen<br />
de Schelde<br />
ZEEHAVENBEDRIJVEN EN<br />
LINKERSCHELDEOEVERGEBIED<br />
Type: Zeehavenbedrijf<br />
Begunstigde<br />
Gemeentelijk Havenbedrijf<br />
Antwerpen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 63<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ZEEHAVENBEDRIJVEN EN<br />
LINKERSCHELDEOEVERGEBIED<br />
Type: Zeehavenbedrijf<br />
Begunstigde<br />
Gemeentelijk<br />
Havenbedrijf<br />
Antwerpen<br />
NATUUR<br />
Type: Voorkoopperimeter van Vlaamse en<br />
erkende natuurreservaten<br />
Begunstigde VLM<br />
Reservaatnummer E-021<br />
Naam reservaat<br />
Groot Buitenschoor en<br />
Galgenschoor<br />
Type reservaat Erkend natuurreservaat<br />
ZEEHAVENBEDRIJVEN EN<br />
LINKERSCHELDEOEVERGEBIED<br />
Type: Zeehavenbedrijf<br />
Begunstigde<br />
Gemeentelijk<br />
Havenbedrijf<br />
Antwerpen
1.2. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
1.2.1. Ruimtelijke Ordening<br />
Tabel 1.5: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
Ruimtelijke Ordening (sensu stricto)<br />
DECRETEN & UITVOERINGSBESLUITEN<br />
Decreet van 18 mei 1999 houdende de<br />
organisatie van de Ruimtelijke Ordening<br />
(DRO) en uitvoeringsbesluiten<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 64<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Het decreet vormt de basis voor o.m. de ruimtelijke<br />
ordeningsplannen en stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningen en bepaalt<br />
o.a. dat de klassieke gewestplannen <strong>kun</strong>nen worden vervangen door<br />
ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP’s), die op hun beurt worden<br />
opgemaakt in uitvoering van de (gemeentelijke, provinciale of<br />
gewestelijke) ruimtelijke structuurplannen.<br />
Het decreet geeft aan voor welke ingrepen een stedenbouw<strong>kun</strong>dige<br />
vergunning noodzakelijk is (zie artikel 99 DRO). Belangrijkste<br />
principes hierbij zijn dat<br />
• elke vergunningsaanvraag wordt getoetst aan de bindende en<br />
verordenende voorschriften van de ruimtelijke ordeningsplannen<br />
(plannen van aanleg (zoals gewestplannen) of ruimtelijke<br />
uitvoeringsplannen),<br />
• een aanvraag pas vergunbaar is indien <strong>het</strong> ontwerp in<br />
overeenstemming is met de stedenbouw<strong>kun</strong>dige voorschriften die<br />
gelden op <strong>het</strong> ogenblik dat de aanvraag door de bevoegde<br />
vergunningverlenende overheid wordt beoordeeld,<br />
• een aanvraag bovendien pas vergunbaar is in de mate dat de<br />
voorgenomen werken de goede ruimtelijke ordening niet in <strong>het</strong><br />
gedrang brengt (zie bvb. art. 4 DRO),<br />
• beroep kan worden gedaan op de zonevreemde<br />
uitzonderingsregelen (zie artikel 145bis e.v. DRO), bvb. voor werken<br />
uitgevoerd in natuurgebied of bufferzones,<br />
• voor zgn. ontvoogde gemeenten, zoals de stad Antwepren, (die<br />
voldoen aan de vijf in artikel 193, § 1 DRO bedoelde voorwaarden)<br />
de nieuwe procedureregels van <strong>het</strong> DRO gelden (art. 106 – 126<br />
DRO), terwijl voor werken van algemeen belang een bijzondere<br />
2 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant<br />
J Hoewel deze <strong>MER</strong> wordt opgemaakt in <strong>het</strong> kader van de in te<br />
dienen milieuvergunningsaanvraag, zal deze <strong>MER</strong> niettemin<br />
ook aan de stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningsaanvraag worden<br />
toegevoegd (zie o.a. art. 16, 7° van <strong>het</strong> besluit van de Vlaamse<br />
regering van 28 mei 2004 betreffende de dossiersamenstelling<br />
van de aanvraag voor de stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning, art.<br />
3, § 1 van <strong>het</strong> besluit van de Vlaamse regering van 5 mei 2000<br />
betreffende de openbare onderzoeken over aanvragen tot<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning en verkavelingsaanvragen; zie<br />
ook art. 36ter § 3 van <strong>het</strong> decreet natuurbehoud van 21<br />
oktober 1997 m.b.t. de passende beoordeling van de<br />
betekenisvolle effecten op de SBZ en die bij de<br />
(stedenbouw<strong>kun</strong>dige) vergunningsaanvraag wordt gevoegd).<br />
De hiernaast vermelde vergunningsaspecten <strong>kun</strong>nen een<br />
impact hebben op de keuze van de inplantingsplaats van<br />
sommige installaties (zie bvb. de ondergrondse infrastructuren<br />
in <strong>het</strong> natuurgebied) of de uitvoeringstermijn en de fasering van<br />
de bouwwerken.<br />
Wat de toepassing van zonevreemde uitzonderingsregels<br />
betreft, kan bvb. worden gewezen op de figuur van de<br />
aanpassingswerken (artikel 145bis, § 1, lid 1, 5°), die toelaten<br />
niet overdekte uitbreidingen te realiseren in daartoe niet<br />
geëigende zones (m.u.v. recreatiegebieden en ruimtelijk<br />
kwetsbare gebieden).<br />
Tijdelijke vergunningen <strong>kun</strong>nen worden bekomen voor <strong>het</strong><br />
aanleg van tijdelijke (werf)parkings of voor werken die
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 65<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
procedure moet worden gevolgd (artikel 127 DRO), waarbij de<br />
vergunning wordt verleend door de gewestelijke stedenbouw<strong>kun</strong>dige<br />
ambtenaar,<br />
• bijzondere (zonevreemde) regels zijn voorzien die toelaten dat<br />
voor werken van algemeen belang kan worden afgeweken van<br />
de geldende bestemmingsvoorschriften, (art. 103 DRO), m.n. de<br />
anticipatieve vergunning voor werken van algemeen belang die in<br />
overeenstemming zijn met een ontwerp-RUP (waarmee de werken<br />
verenigbaar zijn) (zie ook <strong>het</strong> besluit van de Vlaamse Regering van 5<br />
mei 2000 tot aanwijzing van de werken, handelingen of wijzigingen<br />
van algemeen belang en tot regeling van <strong>het</strong> vooroverleg met de<br />
Vlaamse bouwmeester waarin een opsomming wordt gegeven van<br />
de werken van algemeen belang).<br />
• tijdelijke vergunningen <strong>kun</strong>nen worden bekomen, o.a. voor <strong>het</strong><br />
gewoonlijk gebruiken van een grond voor parkeerplaatsen of<br />
voorbereidende (werf)werken (zie artikel 105, § 4 DRO),<br />
• lasten en voorwaarden <strong>kun</strong>nen worden gekoppeld aan de afgifte<br />
van de vergunning (bvb. in functie van een gefaseerde uitvoering van<br />
een pro<strong>je</strong>ct – zie artikel 105, §§ 1-2 DRO),<br />
• stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningen aan een vervalregime zijn<br />
onderworpen, terwijl de uitvoering ervan gekoppeld is aan de<br />
afgifte van de milieuvergunning (zie artikel 128 en 133bis DRO).<br />
Bijzondere aandacht dient te worden besteed aan de aanleg van<br />
werfzones. Daarom kan ook <strong>het</strong>geen bepaald is in <strong>het</strong> zgn. kleine<br />
werken-besluit van 14 april 2000 relevant zijn.<br />
Vanaf 1 september 2009 treedt een vernieuwd decreet ruimtelijke<br />
ordening (gecoördineerd in de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening)<br />
in werking. De ruimtelijke planning, <strong>het</strong> vergunningenbeleid en de<br />
handhaving worden grondig hertekend en in functie van<br />
administratieve vereenvoudiging en efficiëntie bijgestuurd. Het<br />
planningsproces wordt bijgestuurd en de planbatenheffing wordt<br />
operationeel gemaakt. Ook de aanslepende discussie over<br />
landschappelijk waardevolle agrarische gebieden als ruimtelijk<br />
kwetsbaar gebied wordt beslecht. Wat vergunningen betreft wordt<br />
een meldingsplicht ingevoerd voor kleine werken. De<br />
vergunningsprocedures worden ingrijpend gewijzigd. Zo wordt <strong>het</strong><br />
beroep bij de minister vervangen door een vernietigingsberoep bij<br />
een nieuwe administratieve rechtbank, de Raad voor<br />
vergunningenbetwistingen. Andere innovaties zijn de as built-<br />
voorafgaan aan de oprichting van bouwwerken.<br />
In artikel 3, 1° is een vergunningsvrijstelling voorzien voor<br />
werken die nodig zijn voor de uitvoering van vergunde<br />
bouwwerken (op voorwaarde dat deze tijdelijke werken<br />
plaatsvinden binnen de werfstrook die in de<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning is afgebakend).
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
Decreet betreffende de ruimtelijke ordening,<br />
gecoördineerd op 22 oktober 1996 (CDRO)<br />
en uitvoeringsbesluiten<br />
K.B. 28 december 1972 (gewestplannen) (en<br />
gewest-plannenomzendbrief van 8 juli 1997)<br />
ONTWERPPLANNEN<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 66<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
attesten, <strong>het</strong> uniek loket voor bouw- en milieuvergunningsaanvragen,<br />
de organisatie van pro<strong>je</strong>ctvergaderingen, <strong>het</strong> zorgwonen, tal van<br />
nieuwe afwijkingsregelen en <strong>het</strong> toekennen van basisrechten aan<br />
zonevreemde constructies. Ook specifieke thema's komen aan bod:<br />
grootschalige stedenbouw<strong>kun</strong>dige pro<strong>je</strong>cten, weekendverblijven,<br />
zorgwonen en de ontwikkeling van woonuitbreidingsgebieden. Een<br />
nieuwe Hoge Raad voor handhavingsbeleid zal een centrale plaats<br />
innemen in <strong>het</strong> stedenbouwstrafrecht. Naast een bijsturing van de<br />
herstelmaatregelen, worden bemiddeling en minnelijke schikkingen<br />
nieuwe instrumenten.<br />
De bepalingen van dit decreet gaan geleidelijk aan op in <strong>het</strong> DRO.<br />
Toch zijn nog enkele algemene bepalingen relevant, o.a. artikel 2<br />
CDRO waarin de bindende en verordenende kracht van de<br />
gewestplannen is vastgesteld of de regeling voor zonevreemde<br />
milieuvergunningen (art. 43, § 7 e.v. CDRO).<br />
In de mate dat de grondbestemming wordt bepaald door een<br />
gewestplanbestemming (zie verder), dient toepassing te worden<br />
gemaakt van de algemene stedenbouw<strong>kun</strong>dige voorschriften van<br />
<strong>het</strong> K.B. van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de<br />
toepassing van de ontwerp-gewestplannen en gewestplannen.<br />
Tevens dient rekening te worden gehouden met eventuele<br />
aanvullende voorschriften van <strong>het</strong> toepasselijke gewestplan (zie<br />
verder).<br />
Voor zonevreemde bouwwerken voor openbare diensten en<br />
gemeenschapsvoorzieningen kan toepassing worden gemaakt van<br />
artikel 20 van <strong>het</strong> K.B. Hierin is bepaald: ‘bouwwerken voor<br />
openbare diensten en gemeenschapsvoorzieningen <strong>kun</strong>nen ook<br />
buiten de daarvoor speciaal bestemde gebieden worden toegestaan<br />
voor zover ze verenigbaar zijn met de algemene bestemming en met<br />
<strong>het</strong> architectonisch karakter van <strong>het</strong> betrokken gebied’.<br />
Ook artikel 19, lid 3 van <strong>het</strong> gewestplannen-K.B. is relevant. Hierin is<br />
bepaald dat de vergunning, ook al is de aanvraag niet in strijd met <strong>het</strong><br />
gewestplan of ontwerp-gewestplan, slechts kan worden afgegeven zo<br />
de uitvoering van de handelingen en werken verenigbaar is met de<br />
goede plaatselijke ordening (zie ook artikel 4 DRO, cfr. surpa).<br />
Gewestplan Antwerpen Het gewestplan bepaalt de bestemming van de te bebouwen<br />
gronden. Het gewestplan vormt <strong>het</strong> ruimtelijke toetsingskader voor<br />
de afgifte van stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningen (en<br />
J Wat de aspecten inzake de milieuvergunning betreft wordt<br />
verwezen naar de randvoorwaarden die hieromtrent verder in<br />
<strong>het</strong> <strong>MER</strong> zijn opgenomen. Alle milieuvergunningsplichtige<br />
rubrieken bevinden zich binnen <strong>het</strong> industriegebied.<br />
J De bestemming van de percelen waarop <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
betrekking heeft wordt bepaald door <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen<br />
(zoals gewijzigd – zie verder). Voor deze site zijn geen<br />
gemeentelijke plannen van aanleg (APA of BPA) of<br />
verkavelingsvergunningen gekend. De algemene en<br />
aanvullende gewestplanvoorschriften zijn dus van toepassing<br />
(zie K.B. 28 december 1972). De impact op de goede<br />
ruimtelijke ordening / goede plaatselijke aanleg zal moeten<br />
worden beoordeeld. Voor diensten van openbaar nut en<br />
gemeenschapsvoorzieningen (bvb. leidingen in natuurgebied /<br />
bijzonder natuurgebied) zullen de geciteerde<br />
toepassingsvoorwaarden van artikel 20 moeten worden<br />
geëvalueerd.<br />
J De electricteitscentrale bevindt zich in <strong>het</strong> industriegebied (zie<br />
artikel 7.2.0 van <strong>het</strong> K.B. van 28 december 1972). De leidingen<br />
met bijhorende infrastructuur (zoals pompgebouw) situeren
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
Ruimtelijke uitvoeringsplannen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 67<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
milieuvergunningen), zolang <strong>het</strong> niet vervangen is door een RUP en<br />
inzoverre er geen hiërarchisch lager (en gedetailleerder) plan van<br />
aanleg (algemeen of bijzonder plan van aanleg of verkavelingsplan)<br />
van toepassing is.<br />
Het toepasselijke gewestplan is <strong>het</strong> gewestplan ‘Antwerpen’,<br />
vastgesteld bij K.B. van 3 oktober 1979. Dit gewestplan bevat<br />
aanvullende stedenbouw<strong>kun</strong>dige voorschriften.<br />
Overeenkomstig artikel 201 DRO <strong>kun</strong>nen de ruimtelijke<br />
uitvoeringsplannen de gewestplannen vervangen. RUP’s worden op<br />
de volgende niveaus opgemaakt (art. 37 DRO):<br />
• gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen voor een deel of<br />
delen van <strong>het</strong> grondgebied van <strong>het</strong> Gewest;<br />
• provinciale ruimtelijke uitvoeringsplannen voor een deel of delen<br />
van <strong>het</strong> grondgebied van de provincie;<br />
• gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen voor een deel of<br />
delen van <strong>het</strong> grondgebied van de gemeente.<br />
RUP’s bevatten verordenende stedenbouw<strong>kun</strong>dige voorschriften<br />
inzake de bestemming, de inrichting en/of <strong>het</strong> beheer van <strong>het</strong> gebied<br />
waarop <strong>het</strong> van toepassing is (art. 38, § 1 DRO).<br />
Ruimtelijke structuurplannen De ruimtelijke structuurplannen vormen <strong>het</strong> beleidsmatig ruimtelijke<br />
ordeningskader en de basis voor de realisatie van de gewenste<br />
ruimtelijke structuur via ruimtelijke uitvoeringsplannen. De ruimtelijke<br />
structuurplannen worden opgemaakt op <strong>het</strong> niveau van de<br />
gemeenten, de provincies en <strong>het</strong> Vlaamse Gewest (RSV) (zie art. 18<br />
e.v. DRO).<br />
De ruimtelijke structuurplannen vormen geen beoordelingsgrond voor<br />
de afgife van stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningen,<br />
verkavelingsvergunningen of stedenbouw<strong>kun</strong>dige attesten (art. 19, §<br />
zich in een reservatie- en erfdienstbaarheidsgebieden (artikel<br />
18.7.3 van <strong>het</strong> K.B. van 28 december 1972), een<br />
natuurgebied (zie artikel 13.4.3.1 K.B. van 28 december<br />
1972) en/of een bijzonder natuurgebied (zie de aanvullende<br />
voorschriften bij <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen: De<br />
natuurgebieden langs de Schelde, die op de kaart welke de<br />
bestemmingsgebieden omschrijven door de letters N.H.<br />
overdrukt zijn, zijn mede bestemd voor werken voor<br />
waterzuivering en daarbij behorende afvoerleidingen naar de<br />
Schelde alsmede voor de aanleg van de ondergrondse<br />
leidingstraten tussen beide Schelde-oevers. Werken en<br />
handelingen die daarmee verband houden zijn er toegelaten,<br />
op voorwaarde dat <strong>het</strong> natuurlijk milieu er maximaal wordt<br />
behouden en beschermd of hersteld) worden voorzien. Er dient<br />
onderzocht te worden of een tijdelijke werfzone in de<br />
noordelijke bufferzone (zie artikel 14.4.5 van <strong>het</strong> K.B. van 28<br />
december 1972) kan worden aangelegd. Hetzelfde onderzoek<br />
moet worden uitgevoerd voor de eventuele aanleg van<br />
optionele tijdelijke werfparkeerzones.<br />
X De site van BAYER ligt in een gebied waarvoor noch een<br />
gewestelijk, noch een provinciaal, noch een gemeentelijk<br />
ruimtelijk uitvoeringsplan van kracht is. Het pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
maakt geen deel uit van <strong>het</strong> gewestelijk RUP Afbakening<br />
grootstedelijk gebied Antwerpen.<br />
In functie van de eventuele toepassing van artikel 103 DRO<br />
(zie hoger, afwijkingsmogelijkheid voor zonevreemde werken<br />
van algemeen belang) zal moeten worden nagezien welke<br />
ruimtelijke uitvoeringsplannen voor deze zone eventueel in<br />
opmaak zijn en welke impact dit op <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zou <strong>kun</strong>nen<br />
hebben (zie verder).<br />
B Hoewel er een principieel verbod geldt om stedenbouw<strong>kun</strong>dige<br />
aanvragen en milieuvergunningsaanvragen aan de bepalingen<br />
van een ruimtelijk structuurplan te toetsen, <strong>kun</strong>nen deze<br />
beleidsmatige bepalingen onrechtstreeks of impliciet<br />
doorwerken naar de vergunningverlening, dit via de notie<br />
‘goede ruimtelijke ordening’ (art. 4 DRO) en de notie ‘goede<br />
plaatselijke aanleg (art. 19, lid 3 K.B. 28 december 1972) (zie<br />
verder).
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV, 23<br />
september 1997)<br />
Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan<br />
Antwerpen (10 juli 2001)<br />
Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan<br />
Antwerpen<br />
(18 september 2006)<br />
GRUP Antwerpse Haven (in voorbereiding) +<br />
Strategisch plan Haven Antwerpen (SPHA)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 68<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
6 DRO). Via de notie ‘goede ruimtelijke ordening’ (art. 4 DRO) en de<br />
notie ‘goede plaatselijke aanleg (art. 19, lid 3 K.B. 28 december<br />
1972) <strong>kun</strong>nen beleidsmatige bepalingen uit de ruimtelijke<br />
structuurplannen onrechtstreeks bij de afgifte van vergunningen<br />
worden betrokken.<br />
Geeft een visie op de ruimtelijke ontwikkeling van Vlaanderen en legt<br />
de krachtlijnen vast van <strong>het</strong> ruimtelijk beleid naar de toekomst. In <strong>het</strong><br />
RSV worden de structuurbepalende gebieden in Vlaanderen<br />
aangeduid (o.m. economische knooppunten en groene<br />
hoofdstructuur). In <strong>het</strong> plan wordt o.m. aangegeven in hoeverre de<br />
structuurplanning bindend, richtinggevend en/of informatief is.<br />
Het provinciaal ruimtelijk structuurplan geeft de hoofdlijnen weer van<br />
<strong>het</strong> ruimtelijk beleid dat de provincie wenst te voeren.<br />
Het gemeentelijk of stedelijk ruimtelijk structuurplan geeft de<br />
hoofdlijnen weer van <strong>het</strong> ruimtelijk beleid dat de gemeente/stad<br />
wenst te voeren.<br />
Op basis van de uitvoering van <strong>het</strong> Vlaamse Regeerakkoord van juli<br />
1999 werd een planningsproces in de Vlaamse havens aangevat. Op<br />
basis van <strong>het</strong> Plan-<strong>MER</strong> ‘Ontwerp strategisch plan en afbakening van<br />
de haven van Antwerpen en haar omgeving’ zal een GRUP voor de<br />
Antwerpse haven worden opgesteld.<br />
B Overeenkomstig <strong>het</strong> RSV behoort de site van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale tot een gebied voor economische<br />
activiteiten. Wegens <strong>het</strong> uitzonderlijke belang van de<br />
Antwerpse haven voor de economische structuur van<br />
Vlaanderen wordt <strong>het</strong> gebied in <strong>het</strong> bindende gedeelte zelfs<br />
omschreven als een poort. Dit betekent dat voor dit gebied de<br />
verdere ontwikkeling en de ruimtelijke en functionele integratie<br />
en verwevenheid van havengebonden activiteiten als<br />
industriële, distributie-, opslag- en overslag- en logistieke<br />
activiteiten worden gewaarborgd.<br />
B Voor de provincie Antwerpen is de Antwerpse haven van<br />
fundamenteel belang. Deze vormt een duidelijk zwaartepunt<br />
van de ruimtelijk-economische structuur van de provincie. De<br />
provincie onderkent <strong>het</strong> belang van de haven voor de<br />
ruimtelijk-economische structuur van <strong>het</strong> Vlaams gewest en<br />
van de provincie. Zij ondersteunt de verdere uitbouw.<br />
B Het ruimtelijk structuurplan Antwerpen werd op 18 september<br />
2006 goedgekeurd door de gemeenteraad en bekrachtigd door<br />
de bestendige deputatie. Dit document is nuttig voor een<br />
administratieve situering van <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct.<br />
B Het GRUP zelf is nog niet in opmaak. Het voorbereidende<br />
plan-<strong>MER</strong> m.b.t. <strong>het</strong> ontwerp van strategisch plan is dat wel<br />
(de kennisgeving dateert van 15/06/06 – zie<br />
mervlaanderen.be). Het SPHA beoogt de ontwikkeling van<br />
Linker- en Rechterschelde-oever als één ruimtelijk en<br />
functioneel samenhangend systeem met meerdere functies,<br />
waarbinnen de zeehavenactiviteiten een zeer belangrijke<br />
functie vervullen. Maar even belangrijk blijft <strong>het</strong> respect voor de<br />
leefbaarheid van de dorpen in de omgeving, <strong>het</strong> behoud en de<br />
ontwikkeling van de natuurwaarden en waarden van andere<br />
sectoren waaronder landbouw en mobiliteit die mee in rekening<br />
zullen worden gebracht In de omgeving van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale worden een aantal pro<strong>je</strong>cten gepland, die<br />
de natuurlijke omgeving relevant zullen wijzigen
VERORDENINGEN<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
Gewestelijke stedenbouw<strong>kun</strong>dige<br />
verordening hemelwater<br />
Stedelijke verordening (bouwcode stad<br />
Antwerpen)<br />
Decreet archeologisch patrimonium (30 juni<br />
1993) en uitvoeringsbesluiten<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 69<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Het besluit van de Vlaamse regering van 1 oktober 2004 houdende<br />
vaststelling van een gewestelijke stedenbouw<strong>kun</strong>dige verordening<br />
inzake hemelwaterputten, infiltratie-voorzieningen,<br />
buffervoorzieningen en gescheiden lozing van afvalwater en<br />
hemelwater dient bij de opmaak van de bouwaanvraag in acht te<br />
worden genomen.<br />
De stad Antwerpen beschikt over een gemeentelijke ‘bouwcode’.<br />
Deze verordening dateert van 11 september 1984 (goedgekeurd bij<br />
M.B. van 26 maart 1986) en bevat o.m. voorschriften in verband<br />
met brandveiligheid, plaatsen van afsluitingen, uitvoeren van<br />
graafwerken, onderhoud van openbare wegen bij <strong>het</strong> uitvoeren van<br />
bouwwerken edm.<br />
Ruimtelijke ordening (sensu lato)<br />
Regelt de bescherming, <strong>het</strong> behoud, de instandhouding, <strong>het</strong> herstel<br />
en <strong>het</strong> beheer van <strong>het</strong> archeologisch patrimonium. Van belang is<br />
dat voor werken van algemeen belang een bindend advies wordt<br />
verleend door <strong>het</strong> bevoegde agentschap, advies waarin nadere<br />
voorwaarden <strong>kun</strong>nen worden opgelegd (bvb. <strong>het</strong> voorafgaand<br />
uitvoeren van onderzoekingen – art. 5).<br />
Verdrag van Malta (La Valetta, 1992) Europees verdrag inzake de bescherming van <strong>het</strong> archeologisch<br />
erfgoed. Regelt de bescherming en <strong>het</strong> beheer van <strong>het</strong><br />
archeologisch erfgoed in Europa en de integratie ervan in<br />
planningsprocessen. Dit verdrag is nog niet omgezet in de Vlaamse<br />
regelgeving.<br />
In de typevoorschriften voor de RUP’s is – wat de gebieden<br />
voor zeehaven- en watergebonden bedrijven betreft - in elk<br />
geval uitdrukkelijk voorzien dat ‘opwekking van energie’ is<br />
toegelaten (zie typevoorschrift 2.7 – bijlagen bij <strong>het</strong> Besluit van<br />
de Vlaamse Regering van 11 april 2008 tot vaststelling van de<br />
nadere regels met betrekking tot de vorm en de inhoud van de<br />
ruimtelijke uitvoeringsplannen).<br />
J Er dient rekening te worden gehouden met de impact van de<br />
bouwwerken op de hemelwaterafvoer, bvb. door voorzieningen<br />
inzake wateropvang, vertraagde waterafvoer, nuttig hergebruik<br />
edm. Wat de watertoets betreft wordt verwezen naar <strong>het</strong><br />
hoofdstuk over de randvoorwaarden inzake ‘water’.<br />
J Er dient te worden nagegaan welke aspecten van de<br />
bouwcode relevant <strong>kun</strong>nen zijn en een impact <strong>kun</strong>nen hebben<br />
op de bouwwijze, inplantingsplaats edm van <strong>het</strong> voorgenomen<br />
pro<strong>je</strong>ct.<br />
J Voor de uitvoering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zullen grond- en<br />
nivelleringswerken worden uitgevoerd, waardoor een<br />
verstoring van <strong>het</strong> archeologisch bodemarchief (indien<br />
aanwezig) mogelijk is. De toepassing van deze regelgeving<br />
kan eveneens een impact hebben op de uitvoeringstiming van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct (zo kan bvb. in de lasten en voorwaarden van de<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning worden bepaald dat<br />
voorafgaand aan de start van de bouwwerken een<br />
archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd).<br />
J Via <strong>het</strong> verdrag wil men de archeologische waarden zoveel<br />
mogelijk in de bodem bewaren, er vroeg in <strong>het</strong> ruimtelijke<br />
ordenings- of <strong>MER</strong>-proces al rekening mee houden en<br />
bodemverstoorders doen betalen<br />
voor archeologisch vooronderzoek en mogelijke opgravingen.<br />
Aangezien in <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied archeologisch erfgoed<br />
aanwezig kan zijn, dient men met de bepalingen van dit
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
Beschermde monumenten, stads- en<br />
dorpsgezichten en landschappen<br />
Conventie van Granada (bekrachtigd door<br />
België op 8 juni 1992)<br />
Conventie van Firenze (bekrachtigd door<br />
België op 28 oktober 2004)<br />
Landschapsatlas<br />
(15 juni 2001)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 70<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Wet van 7 augustus 1931 op <strong>het</strong> behoud van monumenten en<br />
landschappen gewijzigd bij decreet van 14 juli 1993 en decreet van<br />
3 maart 1976 tot bescherming van Monumenten en Stads- en<br />
Dorpsgezichten en de instandhouding, <strong>het</strong> herstel en <strong>het</strong> beheer<br />
van beschermde landschappen. Het Landschapszorgdecreet van<br />
16 april 1996 en <strong>het</strong> erfgoedlandschapsdecreet van 13 februari<br />
2004 zorgen voor twee sporen m.b.t. <strong>het</strong> beschermen van de<br />
landschappen. Naast de klassieke bescherming als landschap<br />
<strong>kun</strong>nen erfgoedlandschappen aangeduid worden in de ruimtelijke<br />
uitvoeringsplannen.<br />
Beschrijft randvoorwaarden die ten aanzien van <strong>het</strong> bouw<strong>kun</strong>dig<br />
erfgoed in aanmerking moeten worden genomen<br />
Beschrijft randvoorwaarden die ten aanzien van <strong>het</strong> beschermde<br />
landschappen in aanmerking moeten worden genomen<br />
Geeft aan waar historisch gegroeide landschapsstructuur tot op<br />
vandaag herkenbaar gebleven is en duidt deze aan als relicten<br />
en/of ankerplaatsen.<br />
KLIP-decreet (14 maart 2008) Het zgn. KLIP-Decreet (kabels en leidingen informatie portaal) van<br />
14 maart 2008 houdende de ontsluiting en de uitwisseling van<br />
informatie over ondergrondse kabels en leidingen (B.S., 6 mei<br />
2008) heeft tot doel directe en indirecte milieuschade, de<br />
economische schade (waaronder de schade aan de leidingen zelf)<br />
en de risico’s inzake veiligheid en gezondheid ingevolge schade<br />
aan kabels en leidingen door grondwerken te voorkomen (art. 3).<br />
Elke persoon die op <strong>het</strong> grondgebied van <strong>het</strong> Vlaamse Gewest<br />
verdrag rekening te houden.<br />
J In de onmiddellijke omgeving van de site van de nieuwe<br />
steenkoolcentrale gelden enkele belangrijke<br />
beschermingsregimes, o.a.<br />
- Stadsgezicht ‘omgeving Fort Lillo’ (beschermd bij besluit<br />
van 15 april 1981)<br />
- Monument ‘Fort Lillo’ (beschermd bij besluit van 15 april<br />
1981)<br />
- Landschap ‘Groot Buitenschoor – Galgeschoor’<br />
(beschermd bij besluit van 9 juni 1987, deels opgeheven).<br />
Op de inventaris van <strong>het</strong> bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed is – wat de<br />
Scheldelaan betreft – één gebouw terug te vinden ‘de<br />
Eenhoorn’ of ‘Witte Molen’, graanwindmolen’ van <strong>het</strong><br />
voormalige Lillo (verder te onderzoeken, zie Vlaams instituut<br />
voor <strong>het</strong> onroerend erfgoed).<br />
De ‘visuele’ impact van de voorgenomen werken op deze<br />
beschermde gebouwen, stadsgezichten en landschappen dient<br />
te worden onderzocht.<br />
J Zie vorige punten.<br />
J Zie vorige punten<br />
J In de onmiddellijke omgeving van de pro<strong>je</strong>ctzone bevindt zich<br />
o.m. een ankerplaats / relictzone ‘Brakwaterschorren<br />
langsheen de Schelde ten noorden van Antwerpen’<br />
afgebakend (traditioneel landschap: Schelde-estuarium met<br />
brakwater). De impact van de werken op deze afbakening<br />
moet worden onderzocht.<br />
x Het KLIP-decreet is nog niet in werking (de inwerkingtreding<br />
wordt volgens de administratie verwacht in <strong>het</strong> voorjaar 2009).<br />
Niettemin lijkt <strong>het</strong> relevant de ondergrondse leidingen aan de<br />
hand van dit internet-loket (www.klip.be) in kaart te brengen.<br />
Van dit loket kan reeds op vrijwillige basis gebruik worden<br />
gemaakt. Aanvragen worden behandeld door <strong>het</strong> Agentschap<br />
voor Geografische Informatie Vlaanderen (AGIV).
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 2 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 71<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
grondwerken zal uitvoeren, is verplicht om ten vroegste veertig<br />
werkdagen op voorhand en uiterlijk twintig werkdagen voor de<br />
aanvang van de grondwerken via <strong>het</strong> KLIP een planaanvraag in te<br />
dienen. Deze verplichting geldt niet in geval van overmacht en voor<br />
grondwerken die manueel worden uitgevoerd. De verplichting geldt<br />
tevens niet indien <strong>het</strong> grondwerken betreft op grond die eigendom<br />
is of in beheer is van de persoon die de grondwerken zal uitvoeren<br />
en indien die persoon weet dat er sinds de voorafgaande<br />
planaanvraag aan de aanwezigheid en de ligging van de kabels en<br />
leidingen niets is veranderd (art. 8).<br />
Voorkooprechten DRO, Decreet Natuurbehoud, … X In de mate dat gronden dienen te worden aangekocht moet<br />
rekening worden gehouden met de uitoefening van<br />
voorkooprechten (bvb. VLM, Havenbedrijf Antwerpen – zie<br />
geovlaanderen.be).<br />
Erfdienstbaarheden Burgerlijk Wetboek X De stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning doet geen afbreuk aan de<br />
rechten van derden. Eventuele erfdienstbaarheden zijn te<br />
respecteren. Er dient o.a. te worden nagegaan of er<br />
erfdienstbaarheden gelden ten voordele van de beheerder(s)<br />
van bestaande ondergrondse leidingen. De eventuele impact<br />
van bestaande erfdienstbaarheden dient te worden<br />
onderzocht.
1.2.2. Milieubeleidsplanning<br />
Tabel 1.6: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 3 Verwijzing<br />
Algemene milieubeleidsplanning<br />
Milieubeleidsplan MINA 3 2003-2007<br />
(Verlengd tot 2010)<br />
Provinciaal milieubeleidsplan<br />
(2003-2010)<br />
Federaal plan voor duurzame ontwikkeling<br />
2004-2008<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 72<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Het Vlaams milieubeleidsplan voor de periode 2003-2007 werd op<br />
3 oktober 2003 definitief goedgekeurd door de Vlaamse regering.<br />
Hierin zijn de milieuthema’s opgenomen waarvoor de overheid<br />
een aantal acties plant.<br />
Naar analogie met <strong>het</strong> Vlaamse milieubeleidsplan worden ook hier<br />
een aantal thema’s opgenomen waarvoor de provincie specifiek<br />
acties plant.<br />
Dit federaal plan wil economische, ecologische en sociale<br />
doelstellingen – de drie pijlers van de duurzame ontwikkeling –<br />
samen realiseren.<br />
3 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant.<br />
B In <strong>het</strong> milieubeleidsplan worden diverse reductiedoelstellingen<br />
opgenomen (o.m. voor atmosferische emissies van<br />
fotochemische stoffen, broeikasgassen en verzurende stoffen).<br />
B In <strong>het</strong> provinciaal milieubeleidsplan Antwerpen zijn drie<br />
sectoren prioritair voor de provincie: afval, water en natuur.<br />
Lucht, geluid en bodem worden heel beknopt behandeld.<br />
Natuur- en milieueducatie komen uitgebreid aan bod. Specifiek<br />
naar bedrijven toe worden geen doelstellingen of acties<br />
geformuleerd.<br />
B Dit algemeen plan legt geen specifieke verplichtingen op aan<br />
bedrijven en gaat verder dan enkel milieuaspecten.
1.2.3. Milieuvergunning<br />
Tabel 1.7: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Milieuvergunning<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 4 Verwijzing<br />
Milieuvergunningsdecreet (28 juni 1985), besluit<br />
van de Vlaamse regering van 6 februari 1991<br />
houdende vaststelling van <strong>het</strong> Vlaams<br />
reglement betreffende de milieuvergunning<br />
(Vlarem I) en besluit van de Vlaamse regering<br />
van 1 juni 1995 houdende algemene en<br />
sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne<br />
(Vlarem II)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 73<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Het Milieuvergunningsdecreet en Vlarem I regelen de<br />
milieuvergunningsplicht die geldt voor een limitatieve lijst van<br />
hinderlijke inrichtingen, opgenomen in bijlage 1 van Vlarem I.<br />
Deze indelingslijst dient zich aan als een reeks ‘bouwstenen’ of<br />
‘deelinrichtingen’ die samen één ‘koepelinrichting’ <strong>kun</strong>nen<br />
vormen. Zo valt een electriciteitscentrale uiteen in een reeks<br />
‘deelinrichtingen’ die elk op zich onder een afzonderlijke rubriek<br />
van de indelingslijst ressorteren. Voor alle rubrieken samen dient<br />
één milieuvergunning te worden aangevraagd.<br />
De Europese’ ‘milieuvergunningenrichtlijn’, met name de IPPCrichtlijn<br />
96/61/EG, werd geïmplementeerd in <strong>het</strong> Vlarem I-besluit.<br />
Deze richtlijn heeft de geïntegreerde preventie en bestrijding van<br />
verontreiniging tot doel. De IPPC-richtlijn bepaalt o.m. dat de<br />
milieuvergunning voor een energie-installatie met een<br />
thermische input van 50 MW of meer moet waarborgen dat in die<br />
inrichting alle passende preventieve maatregelen tegen<br />
verontreiniging worden getroffen, met name door toepassing van<br />
BAT (Best Available Technologie).<br />
Om richting te geven aan <strong>het</strong> begrip ‘BAT’ organiseert de<br />
Europese Commissie een uitgebreide uitwisseling van informatie<br />
over BAT. Het resultaat van de informatie-uitwisseling in de<br />
nationale BAT-documenten wordt vastgelegd in zogenaamde<br />
BREF’s (BAT Reference Documents). De IPPC-richtlijn verplicht<br />
de EU-Lidstaten (en indirect de vergunningverlenende overheid)<br />
om de BREF’s in aanmerking te nemen bij <strong>het</strong> opstellen van de<br />
milieuvoorwaarden. Ook worden BREF’s in de IPPC-richtlijn<br />
aangeduid als ‘documenten waarmee rekening moet worden<br />
gehouden’. Zij fungeren daarmee als officiële referentiedocumenten<br />
voor de vergunningverlenende overheid.<br />
4 J Juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant.<br />
J Het geheel van activiteiten dat zal plaatsvinden op <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied ressorteert onder diverse milieuvergunnings- en<br />
meldingsplichtige rubrieken van de indelingslijst van Vlarem I,<br />
Bijlage 1, met name onder meer:<br />
Rubriek 43 Vlarem I, Bijlage 1 (stookinstallaties met een<br />
hoeveelheid vrijkomende warmte van meer dan 50 MW)<br />
Rubriek 3.5. Vlarem I, Bijlage 1 (lozen van koelwater)<br />
Rubriek 3.6. Vlarem I, Bijlage 1 (afvalwaterzuiveringsinstallatie)<br />
(Afhankelijk van de besluitvorming terzake van de OVAM:<br />
Rubriek 2.3.4. Vlarem I, Bijlage 1 (opslag en verbranding van<br />
afval))<br />
Rubriek 6.1.3. Vlarem I, Bijlage 1 (Inrichtingen voor <strong>het</strong><br />
mechanisch behandelen en verwerken van vaste brandstoffen)<br />
Rubriek 12 Vlarem I, Bijlage 1 (Electriciteit)<br />
Rubriek 16 Vlarem I, Bijlage 1 (Gassen)<br />
Rubriek 17 Vlarem I, Bijlage 1 (Gevaarlijke producten)<br />
Rubriek 20.4.3.2. Vlarem I, Bijlage 1 (Inrichtingen voor de<br />
fabricage van anorganische chemische basisproducten)<br />
Rubriek 24 Vlarem I, Bijlage 1 (Laboratoria)<br />
Rubriek 29.5.2. Vlarem I, Bijlage 1 (Smederi<strong>je</strong>n)<br />
Rubriek 29.5.3. Vlarem I, Bijlage 1 (Inrichtingen voor <strong>het</strong><br />
thermisch behandelen van metalen of voorwerpen uit metaal)<br />
Rubriek 31.1.3. Vlarem I, Bijlage 1 (Motoren (machines) met<br />
inwendige verbranding)<br />
Rubriek 39.1.3. Vlarem I, Bijlage 1 (Stookinstallaties)<br />
De electriciteitscentrale op zich betreft bovendien een<br />
zogenaamde ‘IPPC’- of ‘GPBV’- of ‘X-installatie’, waarvoor een
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 4 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 74<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De beslissingsvrijheid van de vergunningverlenende overheid<br />
wordt in die zin beperkt dat de door haar opgelegde<br />
vergunningsvoorwaarden moeten voldoen aan de door de<br />
Vlaamse Regering bepaalde algemene of per categorie van<br />
inrichtingen geldende milieuvoorwaarden. Deze zijn opgenomen<br />
in Vlarem II. Deel 4 Vlarem II (en de diverse daarbij horende<br />
bijlagen) bevat de algemene milieuvoorwaarden voor ingedeelde<br />
inrichtingen, i.e. de voorwaarden die in beginsel van toepassing zijn<br />
op alle ingedeelde inrichtingen. Deel 5 Vlarem II (en de diverse<br />
daarbij horende bijlagen) bevat de sectorale milieuvoorwaarden<br />
voor ingedeelde inrichtingen, die aanvullend aan de algemene<br />
voorwaarden voor de met name genoemde categorieën van<br />
ingedeelde inrichtingen gelden. De volgorde waarin zij vermeld zijn<br />
is deze van de indelingslijst van Vlarem I.<br />
Overeenkomstig artikel 4.1.2.1., § 2 Vlarem II wordt de naleving<br />
van deze algemene en sectorale milieuvoorwaarden geacht<br />
overeen te stemmen met de verplichting van de exploitant om<br />
steeds de beste beschikbare technieken (BBT / BAT) toe te<br />
passen ter bescherming van mens en milieu.<br />
De vergunningverlenende overheid kan bij <strong>het</strong> verlenen van een<br />
vergunning, mits motivering, bijzondere exploitatievoorwaarden<br />
opleggen met <strong>het</strong> oog op de bescherming van mens en milieu en<br />
inzonderheid met <strong>het</strong> oog op de handhaving of <strong>het</strong> bereiken van<br />
de milieukwaliteitsnormen. De bijzondere<br />
vergunningsvoorwaarden vullen de voorwaarden van <strong>het</strong> Vlarem<br />
II aan of stellen bijkomende eisen. Ze <strong>kun</strong>nen slechts in minder<br />
strenge zin afwijken van <strong>het</strong> Vlarem II wanneer dit uitdrukkelijk in<br />
<strong>het</strong> Vlarem II is bepaald of mits toelating tot afwijking van de<br />
Minister of de Vlaamse Regering.<br />
Ter implementatie van de IPPC-richtlijn stelt artikel 30bis, § 4<br />
Vlarem I uitdrukkelijk dat in de milieuvergunning extra<br />
voorwaarden moeten worden opgelegd indien met <strong>het</strong> oog op<br />
een milieukwaliteitsnorm strengere voorwaarden moeten gelden<br />
dan deze die door toepassing van BBT haalbaar zijn.<br />
De absolute vangnetbepaling gaat evenwel schuil in <strong>het</strong><br />
(strafrechtelijk gesanctioneerde) artikel 22, 2 de lid<br />
Milieuvergunningsdecreet, overeenkomstig <strong>het</strong>welk de exploitant,<br />
reeks bijkomende verplichtingen gelden, opgenomen in de<br />
Europese IPPC-richtlijn en geïmplementeerd in <strong>het</strong> Vlarem Ibesluit<br />
(zie onder meer de verplichting om aan de<br />
milieuvergunningsaanvraag een ‘bijlage over geïntegreerde<br />
preventie en bestrijding van verontreiniging’ toe te voegen – zie<br />
artikel 5, § 7 Vlarem I).<br />
De exploitatie van de electriciteitscentrale is onderworpen aan<br />
diverse algemene en sectorale milieuvoorwaarden opgenomen<br />
in <strong>het</strong> Vlarem II-besluit. De sectorale milieuvoorwaarden zijn in<br />
casu alle voorwaarden die gelden voor elk van de hierboven<br />
opgesomde rubrieken van Vlarem I, Bijlage 1 (zo bijvoorbeeld<br />
zijn de sectorale milieuvoorwaarden voor de rubriek 3<br />
opgenomen in hoofdstuk 5.3 Vlarem II en de sectorale<br />
milieuvoorwaarden voor de rubriek 43 in hoofdstuk 5.43<br />
Vlarem II).<br />
Bij <strong>het</strong> bepalen van de bijzondere milieuvoorwaarden kan de<br />
vergunningverlenende overheid zich laten inspireren door de<br />
diverse verticale en horizontale BREF’s. Wanneer evenwel een<br />
milieukwaliteitsnorm in <strong>het</strong> gedrang is, dienen strengere<br />
voorwaarden te worden opgelegd dan deze gebaseerd op<br />
BAT.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 4 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 75<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ongeacht de verleende vergunning, steeds de nodige<br />
maatregelen moet nemen om schade, hinder en zware<br />
ongevallen te voorkomen en, om bij ongeval, de gevolgen ervan<br />
voor de mens en <strong>het</strong> leefmilieu zo beperkt mogelijk te houden.<br />
BREF grote stookinstallaties Dit BREF is een zogenaamd ‘sectoraal/verticaal’ BREF, opgesteld<br />
voor één welbepaalde industriële activiteit, met name grote<br />
stookinstallaties (LCP).<br />
Dit BREF verwijst in hoofdstuk 8 voor meestoken afval expliciet<br />
naar emissies naar de lucht als gevolg van meestoken. Deze<br />
BREF vertrekt van <strong>het</strong> principe dat <strong>het</strong> meestoken van secundaire<br />
brandstoffen in grote stookinstallaties, volgens de huidige<br />
Europese wetgeving, in dat deel van <strong>het</strong> rookgasvolume dat kan<br />
worden toegeschreven aan de secundaire brandstoffen niet tot<br />
hogere emissies mag leiden dan wanneer deze brandstoffen in een<br />
afvalverbrandingsinstallatie (BREF afvalverbranding) worden<br />
verbrand.<br />
BREF afvalverbranding Ingeval secundaire brandstoffen worden aangewend die juridisch<br />
als afvalstof moeten worden gekwalificeerd, moet worden getoetst<br />
aan (onderdelen van) <strong>het</strong> (verticaal) BREF voor afvalverbranding<br />
en <strong>het</strong> (verticaal) BREF voor afvalverwerking. Zoals aangegeven in<br />
artikel 3 van de beschrijving van <strong>het</strong> toepassingsgebied van de<br />
(verticale) BREF afvalverbranding, is dit BREF niet integraal van<br />
toepassing op <strong>het</strong> meestoken van afval in electriciteitscentrales.<br />
BREF afvalverwerking Ingeval secundaire brandstoffen worden aangewend die juridisch<br />
als afvalstof moeten worden gekwalificeerd, moet worden getoetst<br />
aan (onderdelen van) <strong>het</strong> (verticaal) BREF voor afvalverbranding<br />
en <strong>het</strong> (verticaal) BREF voor afvalverwerking.<br />
BREF industriële koelsystemen Naast de verticale BREF’s bestaan er ook horizontale BREF’s.<br />
Deze zijn van toepassing op alle sectoren, maar hebben slechts<br />
betrekking op een aantal bijzondere onderwerpen. Het<br />
(horizontaal) BREF industriële koelsystemen geeft ten aanzien van<br />
BAT aan dat de keuze van een toe te passen koeltechniek in<br />
belangrijke mate locatieafhankelijk is. Factoren die daarbij een rol<br />
spelen zijn de beschikbaarheid van grond- en/of oppervlaktewater<br />
en de mogeliljkheden tot de lozing van koelwater. Verder spelen de<br />
gewenste koeltemperaturen, <strong>het</strong> beperken van de optredende<br />
emissies naar lucht en met name naar water, beperking van de<br />
geluidsemissie, alsmede een energiezuinig ontwerp een rol.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in paragraaf 2.2.5.10 en Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in paragraaf 2.2.5.10 en Bijlage 6 van dit<br />
<strong>MER</strong>.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 4 Verwijzing<br />
BREF inzake monitoring Uit de IPPC-richtlijn vloeien verschillende verplichtingen voort met<br />
betrekking tot monitoring aan de bron van emissies van industriële<br />
installaties die zijn genoemd in bijlage I. De<br />
monitoringverplichtingen op grond van de IPPC-richtlijn dienen in<br />
beginsel een tweeledig doel. Enerzijds moet <strong>het</strong> voor de overheid<br />
mogelijk zijn om te <strong>kun</strong>nen controleren of aan de gestelde eisen<br />
wordt voldaan. Anderzijds dient er over de milieu-effecten van de<br />
emissies van industriële installaties te worden ge<strong>rapport</strong>eerd. Het<br />
BREF inzake monitoring is zowel voor de vergunningverlenende<br />
overheid als voor de exploitant een middel om aan de<br />
monitoringverplichting op grond van de IPPC-richtlijn invulling te<br />
geven.<br />
BREF emissies van opslag van bulkgoederen Dit BREF heeft betrekking op algemene zaken als o.m. de locatie<br />
van de opslag (niet in de buurt van waterwegen of kwetsbare<br />
gebieden), afwatering, <strong>het</strong> nemen van maatregelen om risico’s te<br />
verminderen. De BBT betreffende handling heeft betrekking op<br />
algemene zaken als o.m. transportprocedures, laden en lossen en<br />
werkzaamheden door gekwalificeerd personeel.<br />
BREF economie en onderlinge invloeden Dit BREF geeft adviezen betreffende de kosteneffectiviteit van de<br />
toe te passen technieken alsmede de manier waarop de totale,<br />
integrale invloed op <strong>het</strong> milieu (i.e. op alle milieucompartimenten)<br />
moet worden beoordeeld. Het geeft een raamwerk voor de<br />
beoordeling of een techniek economisch en technisch haalbaar is,<br />
in de bedrijfstak waartoe de inrichting behoort.<br />
BREF energie-efficiency Dit BREF geeft een opsomming van methoden en installaties om<br />
energie rendabeler te benutten.<br />
Verdrag van Espoo<br />
(25 februari 1991)<br />
1.2.4. Afval<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 76<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Ingevolge <strong>het</strong> Verdrag van Espoo moet bij de vergunningverlening<br />
rekening worden gehouden met grensoverschrijdende emissies/<br />
effecten en moet in een grensoverschrijdende informatieuitwisseling<br />
worden voorzien.<br />
B De milieuvergunningverlenende overheid heeft de verplichting<br />
om ervoor te zorgen dat een milieuvergunning<br />
monitoringsvereisten bevat. De wijze en frequentie van<br />
monitoring en de evaluatieprocedure moeten zijn geregeld in<br />
de vergunning alsmede de verplichting om de overheid van<br />
gegevens te voorzien waarmee de controle op de naleving van<br />
de vergunningsvoorschriften mogelijk is. Een toetsing van de<br />
elektriciteitscentrale aan deze BREF is terug te vinden in<br />
Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.<br />
B Een toetsing van de elektriciteitscentrale aan deze BREF is<br />
terug te vinden in Bijlage 6 van dit <strong>MER</strong>.<br />
J Het pro<strong>je</strong>ctgebied is gelegen op ca. 6,4 km van de landsgrens<br />
met Nederland. Gezien de grote hoogte van de toekomstige<br />
schouw (170 m) zijn effecten op <strong>het</strong> Nederlandse grondgebied<br />
waarneembaar. In de hoofdstukken lucht en fauna/flora van dit<br />
<strong>MER</strong> wordt hier nader op ingegaan. Er is voorzien in een<br />
grensoverschrijdende informatie-uitwisseling, naar aanleiding<br />
waarvan de Nederlandse Provincie Noord-Brabant haar<br />
opmerkingen reeds kenbaar heeft gemaakt.
Tabel 1.8: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Afval<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
Decreet betreffende de voorkoming en <strong>het</strong><br />
beheer van afvalstoffen (2 juli 1981,<br />
herhaaldelijk gewijzigd) en <strong>het</strong> Vlaams<br />
reglement inzake afvalvoorkoming en –<br />
beheer (VLAREA, 5 december 2003,<br />
herhaaldelijk gewijzigd), <strong>het</strong> besluit dierlijk<br />
afval (15 december 2006) en <strong>het</strong> PCB-besluit<br />
(17 maart 2000).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 77<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Dit decreet vormt de wettelijke basis voor <strong>het</strong> realiseren van <strong>het</strong><br />
afvalstoffenbeleid binnen <strong>het</strong> Vlaamse gewest. Het decreet dateert<br />
oorspronkelijk van 2 juli 1981 maar werd in 1994 fundamenteel<br />
gewijzigd.<br />
Het decreet is een zogenaamd kaderdecreet d.w.z. dat <strong>het</strong> wel de<br />
belangrijkste bepalingen bevat maar dat deze verder moeten<br />
uitgevoerd worden door de Vlaamse regering in uitvoeringbesluiten<br />
zoals <strong>het</strong> VLAREA, <strong>het</strong> besluit dierlijk afval, <strong>het</strong> subsidiebesluit en<br />
<strong>het</strong> PCB-besluit.<br />
5 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant<br />
J In <strong>het</strong> kader van de exploitatie op de E.ON-site zullen<br />
verschillende afvalstoffen ontstaan. De voornaamste<br />
afvalstoffen zijn bodemas, vliegas en gips. Deze stoffen zullen<br />
moeten worden beoordeeld/behandeld conform de procedures<br />
en de wettelijke bepalingen van <strong>het</strong> afvalstoffendecreet en <strong>het</strong><br />
VLAREA.<br />
De belangrijkste wettelijke verplichtingen in dit verband zijn de<br />
volgende:<br />
Verbod om afvalstoffen achter te laten;<br />
Verbod om zich van afvalstoffen te ontdoen op een andere<br />
wijze dan de volgende:<br />
binnen de onderneming waarin de afvalstoffen zijn ontstaan,<br />
en dit in overeenstemming met de milieuvergunning of met de<br />
andere toepasselijke wettelijke, decretale of reglementaire<br />
voorschriften;<br />
door afgifte aan een natuurlijke persoon of rechtspersoon die<br />
<strong>het</strong>zij houder is van een vergunning voor de verwijdering of<br />
nuttige toepassing van deze afvalstoffen of voldaan heeft aan<br />
de meldingsplicht, <strong>het</strong>zij houder is van een erkenning;<br />
als secundaire grondstoffen, overeenkomstig de voorwaarden;<br />
door afgifte aan een in een ander Gewest of land gevestigde<br />
natuurlijke persoon of rechtspersoon die overeenkomstig de<br />
daar geldende wetgeving de afvalstoffen mag verwijderen voor<br />
zover er geen merkelijk dichterbij gelegen, vergunde<br />
verwijderingsinrichting is die deze afvalstoffen op een<br />
verantwoorde wijze kan verwijderen onder vergelijkbare<br />
voorwaarden, of nuttig mag toepassen.<br />
Verplichting om alle nodige maatregelen nemen om gevaar<br />
voor mens en milieu bij <strong>het</strong> beheer van afvalstoffen te<br />
beperken.<br />
Vergunningsplicht voor opslag en verwerking.<br />
Eventueel verplichting om heffingen te betalen voor <strong>het</strong> storten<br />
of verbranden van afvalstoffen.<br />
Verplichting om een afvalstoffenregister bij te houden en de
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
Kaderrichtlijn Afval (2008/98/EG) Op 22 november 2008 werd de nieuwe Kaderrichtlijn Afval<br />
gepubliceerd in <strong>het</strong> Europese Publicatieblad.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 78<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Richtlijn 2006/12/EG van <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad van<br />
5 april 2006 betreffende afvalstoffen stelt momenteel <strong>het</strong><br />
wetgevend kader vast voor de behandeling van afvalstoffen in de<br />
Europese Gemeenschap. In die richtlijn worden kernbegrippen<br />
zoals afvalstoffen, nuttige toepassing en verwijdering gedefinieerd<br />
en worden de essentiële voorwaarden geschapen voor <strong>het</strong> beheer<br />
van afvalstoffen. De richtlijn voorziet een vergunnings- of<br />
registratieplicht voor inrichtingen of ondernemingen die handelingen<br />
in <strong>het</strong> kader van afvalbeheer uitvoeren en een verplichting voor de<br />
lidstaten om afvalbeheersplannen op te stellen. Ook worden enkele<br />
basisbeginselen vastgesteld zoals de verplichting om afvalstoffen te<br />
behandelen zonder dat negatieve milieueffecten of negatieve<br />
effecten op de menselijke gezondheid optreden, <strong>het</strong> aanmoedigen<br />
van de toepassing van de afvalhiërarchie en – conform <strong>het</strong> beginsel<br />
de vervuiler betaalt – de vereiste dat de kosten van de<br />
afvalverwijdering worden gedragen door de huidige of de vorige<br />
houder van de afvalstoffen of door de producent van <strong>het</strong> product<br />
waaruit <strong>het</strong> afval voortkomt.<br />
De Richtlijn 2006/12 kwam in de plaats van de eerder Kaderrichtlijn<br />
Afval 75/442/EEG van de Raad van 15 juli 1975 betreffende<br />
afvalstoffen die meermaals ingrijpend werd gewijzigd. Omwille van<br />
de duidelijkheid en een rationele ordening van de tekst wordt de<br />
kaderrichtlijn niet opnieuw gewijzigd maar werd gekozen voor een<br />
volledig nieuwe richtlijn. Ook werd de terminologie zoveel mogelijk<br />
geharmoniseerd en werd <strong>het</strong> verschil tussen de wetgevingen van<br />
de lidstaten op <strong>het</strong> vlak van de verwijdering en nuttige toepassing<br />
van afvalstoffen aangepakt. Inhoudelijk kwam de Richtlijn 2006/12<br />
evenwel grotendeels overeen met de Richtlijn 75/442.<br />
nodige documenten ter beschikking te houden bij <strong>het</strong> transport<br />
van de afvalstoffen.<br />
Verplichting om de verschillende afvalstromen gescheiden op<br />
te vangen en op te slaan.<br />
Verplichting om de OVAM te informeren op haar vraag.<br />
Het besluit dierlijk afval en <strong>het</strong> PCB-besluit zullen normaal<br />
gezien niet van toepassing zijn op E.ON.<br />
J De bepalingen van de huidige kaderrichtlijn afval werden in de<br />
Vlaamse wetgeving omgezet via <strong>het</strong> afvalstoffendecreet en <strong>het</strong><br />
VLAREA. E.ON zal de toekomstige ontwikkelingen in <strong>het</strong> kader<br />
van de nieuwe kaderrichtlijn afval 2008/98 nauwgezet<br />
opvolgen, nu deze de basis vormt voor een noodzakelijke<br />
aanpassing van de afvalstoffenreglementering.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 79<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Ook een inhoudelijke wijziging van deze richtlijn drong zich echter<br />
op. In de nieuwe Kaderrichtlijn Afval 2008/98 wordt uitgegaan van<br />
een levenscyclusbenadering en worden bepalingen opgenomen<br />
met betrekking tot <strong>het</strong> einde van de kwalificatie als afvalstof. Elk<br />
afvalstoffenbeleid moet immers in de eerste plaats tot doel hebben<br />
de negatieve gevolgen van de productie en <strong>het</strong> beheer van<br />
afvalstoffen voor menselijke gezondheid en milieu tot een minimum<br />
te beperken. Het afvalstoffenbeleid moet ook gericht zijn op<br />
vermindering van <strong>het</strong> gebruik van hulpbronnen en de praktische<br />
toepassing van de afvalstoffenhiërarchie bevorderen.<br />
Verder wordt <strong>het</strong> onderscheid tussen wat afval is en wat niet door<br />
de richtlijn verduidelijkt, net als de definities van nuttige toepassing<br />
en verwijdering.<br />
Bij deze richtlijn worden maatregelen vastgesteld ter bescherming<br />
van <strong>het</strong> milieu en de menselijke gezondheid door preventie of<br />
beperking van de negatieve gevolgen van de productie en <strong>het</strong><br />
beheer van afvalstoffen, ter beperking van gevolgen in <strong>het</strong><br />
algemeen van <strong>het</strong> gebruik van hulpbronnen en ter verbetering van<br />
de efficiëntie van <strong>het</strong> gebruik ervan.<br />
De definitie van <strong>het</strong> begrip ‘afvalstof’ (‘elke stof of elk voorwerp<br />
waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te ontdoen of<br />
zich moet ontdoen’) blijft op zich ongewijzigd, maar de richtlijn geeft<br />
een duidelijke omschrijving van ‘bijproducten’ en bepaalt wanneer<br />
een afvalstof haar kwalificatie als afvalstof verliest. Ook wordt een<br />
duidelijke afvalhiërarchie voorzien:<br />
a) preventie;<br />
b) voorbereiding voor hergebruik;<br />
c) recycling;<br />
d) andere nuttige toepassing, bv. energieterugwinning; en tevens<br />
e) verwijdering.<br />
Lidstaten <strong>kun</strong>nen bovendien een uitgebreide<br />
producentenverantwoordelijkheid voorzien. Zij moeten de<br />
maatregelen nemen die nodig zijn om ervoor te zorgen dat een<br />
eerste afvalproducent of andere houder van afvalstoffen zelf de<br />
afvalverwerking verricht, die verwerking laat verrichten door een<br />
handelaar, een inrichting of een onderneming die<br />
afvalverwerkingshandelingen verricht, of daartoe regelingen laat
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 80<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
treffen door een publieke of private inzamelaar van afvalstoffen,<br />
conform de bepalingen van de richtlijn. Zijn moeten ook zorgen<br />
voor voldoende toezicht op de naleving van deze bepalingen.<br />
Het beginsel van zelfvoorziening en nabijheid wordt opgenomen en<br />
besproken. Gevaarlijke stoffen moeten geëtiketteerd en mogen niet<br />
worden gemengd.<br />
De richtlijn bevat specifieke bepalingen voor bepaalde categorieën<br />
afvalstoffen, zoals afgewerkte olie en bioafval.<br />
Tenslotte bevat de richtlijn een aantal bepalingen in verband met<br />
vergunning en registratie, met betrekking tot <strong>het</strong> opstellen van<br />
plannen en programma’s en over inspecties en registers.<br />
De richtlijn is in werking getreden op 12 december 2008. De<br />
lidstaten moeten de nodige wettelijke en bestuursrechtelijke<br />
bepalingen in werking doen treden om uiterlijk op 12 december<br />
2010 aan deze richtlijn te voldoen. Vanaf 12 december 2010<br />
worden de richtlijnen 75/439 (afgewerkte olie), 91/689 (gevaarlijke<br />
afvalstoffen) en 2006/12 (‘oude’ Kaderrichtlijn Afval) opgeheven.<br />
Wet Giftig Afval (22 juli 1974) In 1974 werd de wet op <strong>het</strong> giftige afval uitgevaardigd (wet van 22<br />
juli 1974). Deze wet werd intussen voor <strong>het</strong> Vlaamse Gewest<br />
opgeheven door <strong>het</strong> decreet van 20 april 1994, met uitzondering<br />
evenwel van artikel 1 (definitie van giftige afval) en artikel 7<br />
(ob<strong>je</strong>ctieve aansprakelijkheid van de producent van giftige afval).<br />
Europese Verordening inzake overbrenging<br />
van afvalstoffen binnen, naar en uit de<br />
Euopese Gemeenschap (EVOA)<br />
Verdrag van Bazel inzake de beheersing van<br />
de grensoverschrijdende overbrenging van<br />
gevaarlijke afvalstoffen en de<br />
verwijdering ervan<br />
Beschikking C(88)90 (final) en Beschikking<br />
C(92)39 (final) van<br />
de OESO<br />
Deze verordening regelt de procedures en controles voor de<br />
grensoverschrijdende overbrenging van afvalstoffen, naargelang<br />
van de herkomst, de bestemming en de route van de overbrenging,<br />
<strong>het</strong> soort overgebrachte afvalstoffen en <strong>het</strong> soort behandeling dat<br />
de afvalstoffen op de plaats van bestemming ondergaan.<br />
Het Verdrag van Bazel bevat gelijkaardige bepalingen en komt voor<br />
een groot stuk overeen met de EVOA, maar heeft enkel betrekking<br />
op overbrenging van gevaarlijke afvalstoffen.<br />
Hetzelfde geldt voor de OESO-besluiten.<br />
J Voor zover op de E.ON-site giftig afval zou worden<br />
geproduceerd door E.ON is <strong>het</strong> van belang te onderstrepen dat<br />
E.ON een ob<strong>je</strong>ctieve/foutloze aansprakelijkheid draagt met<br />
betrekking tot dit afval. Het is dus van belang de nodige<br />
garanties te voorzien en zorgvuldig om te springen met de<br />
verwerking van dergelijk afval.<br />
J Van zodra in <strong>het</strong> kader van huidig pro<strong>je</strong>ct grensoverschrijdende<br />
transporten van afvalstoffen plaatsvinden, dient rekening te<br />
worden gehouden met de kennisgevingsprocedure en -<br />
documenten van de EVOA.
EURAL<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 81<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De oorspronkelijke Europese Afvalstoffencatalogus (EAC) is sinds<br />
1 januari 2002 vervangen door de Europese Afvalstoffenlijst<br />
(EURAL) die ook de lijst van gevaarlijke afvalstoffen vervangt. De<br />
EURAL harmoniseert de Europese indeling van afvalstoffen en de<br />
aanduiding van gevaarlijke afvalstoffen. Deze lijst is in <strong>het</strong> Vlaamse<br />
Gewest omgezet in <strong>het</strong> VLAREA (bijlage 1.2.1.B).<br />
De EURAL is in verschillende fases tot stand gekomen en de<br />
wijziging van de EAC (Beschikking 94/3/EG) is gebeurd door<br />
middel van vier beschikkingen:<br />
1. Beschikking 2000/532/EG van de Commissie van 3 mei 2000 tot<br />
vervanging van Beschikking 94/3/EG (EAC) en Beschikking<br />
94/904/EG (lijst gevaarlijke afvalstoffen);<br />
2. Beschikking 2001/118/EG van de Commissie van 16 januari<br />
2001 tot wijziging van Beschikking 2000/532/EG betreffende de lijst<br />
van afvalstoffen;<br />
3. Beschikking 2001/119/EG van de Commissie van 22 januari<br />
2001 houdende wijziging van Beschikking 2000/532/EG;<br />
4. Beschikking 2001/573/EG van de Raad van 23 juli 2001 tot<br />
wijziging van Beschikking 2000/532/EG.<br />
In de lijst worden de afvalstoffen opgedeeld in 20 grote<br />
hoofdstukken. Elk hoofdstuk wordt verder verdeeld in verschillende<br />
soorten afvalstoffen, voornamelijk per bedrijfstak. Zo bekomt men<br />
een opsomming van circa 750<br />
afvalstoffen. De afvalstoffen die als gevaarlijk worden beschouwd<br />
zijn aangeduid met een sterret<strong>je</strong>.<br />
Met de Europese Afvalstoffenlijst kwam dus een einde aan de<br />
afzonderlijke lijst met gevaarlijke afvalstoffen. Ook inhoudelijk<br />
werden een aantal wijzigingen aangebracht. Zo worden er meer<br />
afvalstoffen als gevaarlijk aangeduid<br />
dan voordien, zoals bijvoorbeeld asbesthoudende bouwmaterialen.<br />
Voor afvalstoffen die in bepaalde gevallen wel, maar in andere<br />
gevallen niet gevaarlijk zijn (bv. afhankelijk van <strong>het</strong><br />
productieproces) zijn nu 2 items<br />
voorzien.<br />
Tot einde 2003 bestond er in Vlaanderen een dubbel systeem voor<br />
afvalstoffencodering.<br />
In de praktijk werd de EURAL enkel gebruikt in <strong>het</strong> kader<br />
J De code 10 01 is van toepassing op afval van<br />
elektriciteitscentrales en andere verbrandingsinstallaties (met<br />
uitzondering van de verbranding van afval). De volgende<br />
subcodes zijn van toepassing:<br />
10 01 01: bodemas, slakken en ketelstof (exclusief <strong>het</strong> onder<br />
10 01 04 vallende ketelstof)<br />
10 01 02: koolvliegas<br />
10 01 03: vliegas van turf en onbehandeld hout<br />
10 01 04*: olievliegas en -ketelstof<br />
10 01 05: calciumhoudend reactieafval van<br />
rookgasontzwaveling in vaste vorm<br />
10 01 07: calciumhoudend reactieafval van<br />
rookgasontzwaveling in slibvorm<br />
10 01 09*: zwavelzuur<br />
10 01 13*: vliegas van als brandstof gebruikte geëmulgeerde<br />
koolwaterstoffen<br />
10 01 14*: bij bijstoken vrijkomende bodemas, slakken en<br />
ketelstof die gevaarlijke stoffen bevatten<br />
10 01 15: niet onder 10 01 14 vallende bij bijstoken<br />
vrijkomende bodemas, slakken en ketelstof<br />
10 01 16*: bij bijstoken vrijkomende vliegas die gevaarlijke<br />
stoffen bevat<br />
10 01 17: niet onder 10 01 16 vallende bij bijstoken<br />
vrijkomende vliegas<br />
10 01 18*: afval van gasreiniging dat gevaarlijke stoffen bevat<br />
10 01 19: niet onder 10 01 05, 10 01 07 en 10 01 18 vallend<br />
afval van gasreiniging<br />
10 01 20*: slib van afvalwaterbehandeling ter plaatse dat<br />
gevaarlijke stoffen bevat<br />
10 01 21: niet onder 10 01 20 vallend slib van<br />
afvalwaterbehandeling ter plaatse<br />
10 01 22*: waterig slib van ketelreiniging dat gevaarlijke stoffen<br />
bevat<br />
10 01 23: niet onder 10 01 22 vallend waterig slib van<br />
ketelreiniging<br />
10 01 24: wervelbedzand<br />
10 01 25: afval van de opslag en toebereiding van brandstof<br />
voor kolengestookte elektriciteitscentrales<br />
10 01 26: afval van koelwaterzuivering
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 82<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
van de ophaling en <strong>het</strong> vervoer van afvalstoffen. In <strong>het</strong> kader van<br />
afvalstoffenregisters en de melding van afvalstoffen werd evenwel<br />
de AKO-code gebruikt (de OVAM hanteerde vroeger <strong>het</strong><br />
zogenaamde ‘Afvalcoderegister’ (AKO), overeenkomstig<br />
bijlage 3 van <strong>het</strong> M.B. van 19 november 1990 houdende nadere<br />
regelen omtrent <strong>het</strong> meldingsformulier voor afvalstoffen, gewijzigd<br />
bij M.B. van 29 juni 1992).<br />
Sinds begin 2004 wordt de EURAL echter algemeen gebruikt in<br />
Vlaanderen en is de AKO-code verdwenen. Omdat een uniform<br />
gebruik van EURAL-codes in Vlaanderen van groot belang is, heeft<br />
de OVAM een handleiding opgesteld. Bij onduidelijkheid kan deze<br />
handleiding gebruikt worden om tot de juiste EURAL-code voor een<br />
afvalstof te komen:<br />
http://www.OVAM.be/jahia/Jahia/pid/1021<br />
OVAM beslissingsboom In de praktijk hanteert de OVAM een zogenaamde beslissingsboom<br />
om uit te maken of een bepaalde stof nu een grondstof/product is of<br />
een afvalstof.<br />
De beleidsverantwoordelijken opteerden er aanvankelijk voor om<br />
de verduidelijking van <strong>het</strong> begrip afvalstof die hieruit resulteerde, in<br />
een decreet te verankeren en tevens een geschillenprocedure te<br />
voorzien (art. 2bis van <strong>het</strong><br />
Afvalstoffendecreet), maar deze decretale bepaling werd inmiddels<br />
terug afgeschaft.<br />
Deze beslissingsboom luidt als volgt:<br />
1. Hergebruik voor <strong>het</strong> oorspronkelijk doel, eventueel na een kleine<br />
herstelling of een eenvoudige behandeling?<br />
Ja: definitie van afvalstof niet van toepassing.<br />
Neen: ga naar punt 2.<br />
2. Dispers gebruik als secundaire grondstof<br />
Ja: regelgeving secundaire grondstof van toepassing.<br />
Secundaire grondstoffen behouden hun aard van afvalstof en<br />
blijven derhalve aan de reglementering van de afvalstoffen<br />
onderworpen tot:<br />
– op <strong>het</strong> ogenblik dat zij bij de derden die ze hergebruiken, worden<br />
afgeleverd, in <strong>het</strong> geval waarin <strong>het</strong> gaat om afvalstoffen die zonder<br />
enige voorbehandeling opnieuw <strong>kun</strong>nen worden hergebruikt;<br />
J Het is aangewezen om zowel de door E.ON ingezette<br />
brandstoffen (andere dan kool) als de verschillendende<br />
reststromen (bodemassen, vliegassen, gips, etc.) te toetsen<br />
aan de beslissingsboom en tevens na te gaan in hoeverre ze<br />
als secundaire grondstoffen <strong>kun</strong>nen worden gebruikt, zodat ze<br />
uit <strong>het</strong> afvalstoffencircuit blijven en de verplichtingen van de<br />
afvalstoffenreglementering niet van toepassing zijn.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 83<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
– of tot op <strong>het</strong> ogenblik dat zij zijn omgevormd, in <strong>het</strong> geval <strong>het</strong> gaat<br />
om afvalstoffen die slechts na voorbehandeling <strong>kun</strong>nen worden<br />
gebruikt.<br />
Neen: ga naar punt 3.<br />
3. De stof of voorwerp wordt rechtstreeks, in totaliteit en zonder<br />
speciale voorbehandeling (dit is een andere voorbehandeling dan<br />
deze die ook de grondstof of <strong>het</strong> tussenproduct moet ondergaan)<br />
ingezet in een vergunde<br />
inrichting ter vervanging van een primaire grondstof<br />
Criterium: De stof wordt ingezet zonder enige speciale<br />
voorbehandeling.<br />
Neen: de stof of voorwerp is een afvalstof.<br />
Ja: ga naar punt 4.<br />
4. De stof of voorwerp voldoet aan de vigerende productnormen<br />
inclusief de milieuhygiënische aspecten<br />
Criterium: De stof dient ter vervanging van een welbepaalde<br />
primaire grondstof en voldoet aan de vigerende productnormen<br />
inclusief de milieuhygiënische aspecten. Aan dit criterium kan<br />
alleen worden getoetst indien er productnormen zijn.<br />
Neen: de stof of voorwerp is een afvalstof.<br />
Ja: ga naar punt 5 (Indien geen productnormen, ga verder naar<br />
volgend criterium).<br />
5. De stof of voorwerp is qua aard, samenstelling en impact op<br />
mens en milieu vergelijkbaar met de primaire grondstof die zij<br />
vervangt (of beter).<br />
Volgende checkpoints dienen ter verduidelijking van dit criterium:<br />
1. Bezit de stof dezelfde kenmerken als de grondstof?<br />
2. Zitten in de stof geen andere verontreinigingen dan in de<br />
overeenkomstige primaire grondstof?<br />
3. Ontstaat er door de inzet van de stof geen additioneel risico t.o.v.<br />
de inzet van de primaire grondstof?<br />
4. Hoeven geen bijzondere voorzorgsmaatregelen getroffen worden<br />
voor de inzet van de stof?<br />
Criterium: De stof of voorwerp dient ter vervanging van een<br />
welbepaalde primaire grondstof en is qua aard, samenstelling en<br />
impact op mens en milieu vergelijkbaar met (of beter dan) die<br />
primaire grondstof.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
Samenwerkingsakkoord betreffende de<br />
preventie en <strong>het</strong> beheer van verpakkingsafval<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 84<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Neen: de stof of voorwerp is een afvalstof.<br />
Ja: de stof of voorwerp is een grondstof of product. In dat geval is<br />
een aanpassing van de milieuvergunning, waarin de aanwending<br />
van de stof of voorwerp wordt opgenomen, aangewezen. De<br />
milieuvoorwaarden garanderen dat <strong>het</strong> gebruik van de stof geen<br />
nadelige gevolgen heeft voor de volksgezondheid en <strong>het</strong> leefmilieu.<br />
In <strong>het</strong> beslissingsschema werden enkel criteria opgenomen waaruit<br />
een eenduidige beslissing volgt. Een aantal criteria zijn echter niet<br />
van doorslaggevende rol, maar zijn wel indicatief.<br />
Het gaat om:<br />
– een verwerking die overeenstemt met een gangbare manier van<br />
afvalstoffenverwerking (R- of D-code). Het feit dat een stof of<br />
voorwerp onderworpen is aan een R- of D-handeling betekent niet<br />
noodzakelijkerwijze dat de stof of voorwerp een afvalstof is, hoewel<br />
<strong>het</strong> dat niettemin kan zijn;<br />
– de economische waarde. Het is niet omdat een stof of voorwerp<br />
een economische waarde heeft dat <strong>het</strong> geen afvalstof is.<br />
Aan alle stappen van de beslissingsboom moet voldaan zijn opdat<br />
een stof of voorwerp gecatalogeerd zou worden als<br />
grondstof/product en ontdaan zou worden van <strong>het</strong> statuut afvalstof.<br />
Deze beslissingsboom vormt in de praktijk een handig<br />
werkinstrument.<br />
De vraag rijst echter wat de juridische waarde is van deze<br />
beslissingsboom en op welke wettelijke basis deze<br />
beslissingsboom gesteund is, zeker na de afschaffing van artikel<br />
2bis van <strong>het</strong> Afvalstoffendecreet.<br />
De beslissingsboom is in principe getoetst aan de Europese<br />
rechtspraak. Bij gebrek aan wettelijke basis is <strong>het</strong> niet meer dan<br />
een hulpmiddel bij <strong>het</strong> onderzoek naar <strong>het</strong> statuut van een stof,<br />
zeker gelet op <strong>het</strong> arrest nr. 173.398 van de Raad van State van 12<br />
juli 2007166, waarin de Raad oordeelt dat de OVAM geen juridisch<br />
bindende bevoegdheid heeft om uit te maken of een stof al dan niet<br />
een afvalstof is.<br />
Het samenwerkingsakkoord betreffende de preventie en <strong>het</strong> beheer<br />
van verpakkingsafval werd op 30 mei 1996 gesloten tussen <strong>het</strong><br />
X Het samenwerkingsakkoord is slechts relevant voor zover<br />
E.ON rechtstreeks zou geconfronteerd worden met
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 5 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 85<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Vlaams Gewest, <strong>het</strong> Waals Gewest en <strong>het</strong> Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest en is van kracht in heel België. Het is van toepassing op<br />
alle verpakkingen die in België op de markt worden gebracht.<br />
Het samenwerkingsakkoord werd op 5 maart 1997 gepubliceerd in<br />
<strong>het</strong> Belgisch Staatsblad en is ook op die datum in werking<br />
getreden.<br />
De centrale verplichting van <strong>het</strong> samenwerkingsakkoord is de<br />
terugnameplicht van verpakkingsafval. Deze is voor de<br />
huishoudelijke verpakkingen in werking getreden op 5 maart 1997<br />
en voor de bedrijfsmatige verpakkingen op 5 maart 1998. De<br />
terugnameplicht is voor kleinhandelaars in werking getreden op 5<br />
maart 2000.<br />
verpakkingsafval, wat vermoedelijk niet <strong>het</strong> geval zal zijn nu<br />
E.ON geen producten fabriceert of verpakt.
1.2.5. Lucht<br />
Tabel 1.9: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Lucht<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
De Wet van 9 juli 1982 tot goedkeuring van <strong>het</strong><br />
Verdrag van Genève op grensoverschrijdende<br />
luchtverontreiniging.<br />
NEC-richtlijn (2001/81/EG) en NEC-<br />
reductieprogramma’s<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 86<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De conventie van Genève betreffende grensoverschrijdende<br />
luchtverontreiniging over lange afstand (vervuiling die niet binnen<br />
de landgrenzen blijft) stelt streefcijfers vast voor de beperking van<br />
zuurrijke emissies. Sinds die worden toegepast, zijn de<br />
zwavelemissies in Europa drastisch afgenomen, maar door <strong>het</strong><br />
toegenomen wegverkeer heeft dat nauwelijks enig effect gehad op<br />
de uitstoot van stikstofoxide.<br />
Door de goedkeuring van dit Verdrag verplicht België zich ertoe de<br />
luchtverontreiniging te beperken en zoveel mogelijk geleidelijk te<br />
verminderen en te voorkomen. België heeft ook verschillende<br />
protocols bij dit Verdrag goedgekeurd (inzake SO2, NOx- reducties,<br />
enz.). In 1999 werd <strong>het</strong> Protocol van Göteborg over vermindering<br />
van verzuring, eutrofiëring en ozon aangenomen. Daardoor moet<br />
België tegen 2010 zijn emissie van SO2 met 72% , zijn emissie<br />
van NOx met 47% en zijn emissie van VOS met 56% reduceren in<br />
vergelijking met 1990.<br />
Emissieplafonds voor NOx, SO2, VOS, en NH3 vormen de kern van<br />
de Europese richtlijn 2001/81/EG. Naast <strong>het</strong> voldoen aan de hierin<br />
vooropgestelde emissieplafonds dienen de lidstaten een<br />
reductieprogramma op te stellen.<br />
Het NEC-reductieprogramma beschrijft de maatregelen die in<br />
België zijn genomen of gepland om aan de emissieplafonds uit de<br />
NEC-richtlijn te voldoen. Gezien <strong>het</strong> bereiken van de nationale<br />
emissieplafonds maatregelen vergt van zowel de federale<br />
overheid als van de drie gewesten werden de Belgische<br />
emissieplafonds telkens opgesplitst in vier subplafonds: één<br />
nationaal cijfer voor de emissies van de niet-stationaire bronnen<br />
en drie plafonds voor de overige bronnen van elk van de<br />
gewesten. De gewesten zijn elk verantwoordelijk voor hun eigen<br />
plafonds.<br />
6 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant.<br />
J De nieuwe elektriciteitscentrale stoot emissies uit die over de<br />
grens met Vlaanderen waarneembaar zijn. Voor zover bij de<br />
exploitatie stoffen worden uitgestoten die onder <strong>het</strong><br />
toepassingsgebied van <strong>het</strong> LRATP-Verdrag vallen, zal moeten<br />
worden gewaarborgd dat deze (additionele) uitstoot de door<br />
België op zich genomen reductieverplichtingen niet in de weg<br />
staat.<br />
J De nieuwe elektriciteitscentrale emitteert diverse van de in de<br />
NEC-richtlijn genoemde stoffen.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Milieubeleidovereenkomst<br />
elektriciteitsproducenten 2004-2009 (12 april<br />
2004)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 87<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Deze milieubeleidovereenkomst ging in vanaf 1 januari 2005 en<br />
werd afgesloten voor de duur van 5 jaar met de optie tot<br />
verlenging met 5 jaar. De milieubeleidovereenkomst geeft invulling<br />
aan Richtlijnen 2001/80/EG en 2001/81/EG, de zogenaamde LCPen<br />
NEC-richtlijnen, en strekt tot een vermindering van de NOx- en<br />
SO2-emissies afkomstig van installaties van<br />
elektriciteitsproducenten, via <strong>het</strong> vastleggen van emissieplafonds.<br />
In de MBO liggen de jaarvrachten voor NOx en SO2 vast tot 2013.<br />
Voor SO2 is er vanaf 2013 een (voorlopig indicatief) plafond van<br />
4,3 kT en voor NOx een (voorlopig indicatief) plafond van 11 kT.<br />
In <strong>het</strong> voortgangs<strong>rapport</strong> Vlaams NEC-reductieprogramma 2008<br />
valt met betrekking tot de electriciteitsproducenten <strong>het</strong> volgende te<br />
lezen (zie p. 25-26 van <strong>het</strong> voortgangs<strong>rapport</strong>): ‘De prognoses uit<br />
<strong>het</strong> NEC-programma zijn de emissieplafonds die zijn opgenomen<br />
in de milieubeleidsovereenkomst (MBO) die in 2004 werd<br />
afgesloten met de elektriciteitsproducenten. Deze MBO loopt van<br />
2005 tot 2009 en voorziet een mogelijke verlenging ervan tot<br />
2013. Uit de <strong>rapport</strong>ering in <strong>het</strong> kader van deze MBO blijkt dat<br />
de sector goed op schema zit bij de uitvoering van zijn<br />
engagementen en dat reeds een belangrijke emissiereductie<br />
is gerealiseerd (zo daalden de NOx-emissies van de installaties<br />
die onder <strong>het</strong> toepassingsgebied van de MBO vallen van 23,5 kton<br />
in 2005 naar 16,8 kton in 2007). Op dit moment lopen de<br />
onderhandelingen over de verlenging van deze MBO. Hierbij staan<br />
niet enkel de emissieplafonds op de agenda, maar ook de<br />
afbakening van <strong>het</strong> toepassingsgebied van de MBO. Door de<br />
liberalisering van de energiemarkt en <strong>het</strong> toenemende belang van<br />
decentrale productie (zoals bvb. de vele kleine WKK-motoren in<br />
de landbouw) is <strong>het</strong> belang van goede afspraken hierrond alleen<br />
maar toegenomen. Naast de verlenging van de MBO wordt ook<br />
voorzien in flankerend beleid, zoals emissiegrenswaarden op<br />
basis van de Beste Beschikbare Technieken voor zowel<br />
nieuwe als bestaande installaties. Gelet op de nog lopende<br />
onderhandelingen over de verlenging van de MBO wordt voorlopig<br />
vastgehouden aan de emissieprognoses uit <strong>het</strong> NEC-programma<br />
2006.’<br />
J Het toepassingsgebied van de overeenkomst beperkt zich tot<br />
de reeds vergunde installaties van de tot de MBO toegetreden<br />
leden van de Federatie van de Belgische Elektriciteit- en<br />
Gasbedrijven (FEBEG). Wanneer een nieuwe eenheid in<br />
dienst genomen wordt, worden de emissieplafonds van de<br />
bestaande installaties verminderd overeenkomstig de<br />
bepalingen in artikel 4, § 2 en dit om te verhinderen dat de<br />
totale emissies van de elektriciteitsector hoger komen te liggen<br />
dan de geplafonneerde jaarvrachten.
Benchmarkconvenant<br />
(29 november 2002)<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Richtlijn 96/62/EG van de Raad van 27<br />
september 1996 inzake de beoordeling en <strong>het</strong><br />
beheer van de luchtkwaliteit (Kaderrichtlijn<br />
Luchtkwaliteit) en de vier dochterrichtlijnen.<br />
Voor NO2, NOx en fijn stof (PM10) zijn de<br />
grenswaarden bepaald in de Richtlijn<br />
1999/30/EG van de Raad van 22 april 1999<br />
betreffende de grenswaarden voor<br />
zwaveldioxide, stikstofdioxide en<br />
stikstofoxiden, zwevende deelt<strong>je</strong>s en lood in<br />
de lucht.<br />
Besluit over de omzetting van de Europese<br />
richtlijn 2004/107/EG inzake arseen, cadmium,<br />
kwik, nikkel en polycyclische aromatische<br />
koolwaterstoffen in de lucht (22 december<br />
2006)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 88<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
In <strong>het</strong> licht van de prejudiciële vragen die in april 2009 met<br />
betrekking tot de NEC-richtlijn door de Nederlandse Raad van<br />
State aan <strong>het</strong> Europese Hof van Justitie werden gesteld, kan met<br />
betrekking tot de voorgenomen elektriciteitscentrale worden<br />
gesteld dat deze installatie in 2015 niet zal bijdragen aan een<br />
(dreigende) overschrijding van één of meer van de nationale<br />
emissieplafonds van de NEC-richtlijn.<br />
Het Vlaamse Convenant Energiebenchmarking werd door de<br />
Regering goedgekeurd op 29 november 2002. Het Convenant<br />
beoogt een maximale bijdrage van de bedrijven aan <strong>het</strong> rationeel<br />
gebruik van energie en aan de doelstellingen voor vermindering<br />
van broeikasgasuitstoot overeenkomstig <strong>het</strong> Kyoto-protocol.<br />
De bestaande grenswaarden inzake PM10 en NOx zitten op heden<br />
vervat in de Richtlijn 1999/30/EG. Deze richtlijn bevat ook<br />
zogenaamde overschrijdingsmarges. De overschrijdingsmarge is<br />
<strong>het</strong> percentage waarmee de grenswaarden onder de in Richtlijn<br />
96/62/EG vastgelegde voorwaarden kan worden overschreden.<br />
De overschrijdingsmarge neemt lineair af vanaf de startdatum tot<br />
0% op de datum waarop aan de grenswaarde moet worden<br />
voldaan, i.e. 1 januari 2005 voor PM10 en 1 januari 2010 voor NO2.<br />
Op basis van de bestaande regelgeving inzake PM10 <strong>kun</strong>nen<br />
slechts 35 overschrijdingen van de daggrenswaarden PM10<br />
(50µg/m³) op jaarbasis plaatsvinden.<br />
Conform art. 7.1 van de Kaderrichtlijn Luchtkwaliteit dienen de<br />
lidstaten de nodige maatregelen te nemen om ervoor te zorgen<br />
dat de grenswaarden worden nageleefd. Bovendien moeten de<br />
lidstaten conform art. 7.3 actieplannen opstellen, waarin wordt<br />
vermeld welke maatregelen bij een dreigende overschrijding van<br />
de grenswaarden en/of de alarmdrempels op korte termijn moeten<br />
worden genomen om <strong>het</strong> risico op overschrijding te verkleinen en<br />
de duur ervan te beperken.<br />
Deze Europese bepalingen en grenswaarden zijn op heden<br />
omgezet in hoofdstuk 2.5 van Vlarem II. Ze zitten meer specifiek in<br />
afdeling 2.5.4 van Vlarem II.<br />
Tot slot legt <strong>het</strong> Besluit over de omzetting van de Europese<br />
richtlijn 2004/107/EG inzake arseen, cadmium, kwik, nikkel en<br />
X E.ON zal een energiestudie uitvoeren met inbegrip van<br />
montioringprotocol en alle daarbij horende verplichtingen.<br />
J Op vandaag zal E.ON nog steeds dienen rekening te houden<br />
met de bestaande grenswaarden uit de betrokken<br />
Dochterrichtlijnen. Inzake PM10 impliceert dit dus dat de<br />
uitstoot van E.ON <strong>het</strong> behalen van de grenswaarden – max. 35<br />
overschrijdingen op jaarbasis van de grenswaarde van 50<br />
µg/m3 - niet onmogelijk mag maken. Vanaf de implementatie<br />
van de nieuwe Richtlijn zal inzake PM 10 wel rekening <strong>kun</strong>nen<br />
worden gehouden met een additionele overschrijdingsmarge<br />
van 50% en bijkomende flexibilteitsmechanismen (zie infra).<br />
E.ON zal, ingevolge de verbranding van kolen, zware metalen<br />
in de lucht emitteren. E.ON zal daarom ook rekening dienen te<br />
houden met de overige grenswaarden die ingrijpen op<br />
dergelijke verbrandingsprocessen en vervat zitten in de<br />
Europese regelgeving inzake luchtkwaliteit (zie o.m. Besluit 22<br />
december 2006)
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Richtlijn 2008/50 betreffende de luchtkwaliteit<br />
en schonere lucht voor Europa<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 89<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
polycyclische aromatische koolwaterstoffen in de lucht<br />
streefwaarden vast, de maatregelen die moeten worden genomen,<br />
de <strong>rapport</strong>ering over de getroffen maatregelen en <strong>het</strong> informeren<br />
van de bevolking. De richtlijn stelt streefwaarden vast voor de<br />
concentratie van As, Cd, Ni en benzo(a)pyreen in de lucht, te<br />
behalen op 31 december 2012. Voor PAK’s wordt benzo(a)pyreen<br />
(afgekort B(a)P) gebruikt als merker voor <strong>het</strong> carcinogeen risico<br />
van PAK’s in de lucht; <strong>het</strong> is de component met <strong>het</strong> grootste<br />
carcinogeen effect.<br />
De Richtlijn 2008/50/EG van <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad<br />
van 28 mei 2008 betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht<br />
voor Europa is een samenvoeging van de Kaderrichtlijn<br />
Luchtkwaliteit uit 1996, de daaruit voortvloeiende 1 e , 2 e en 3 e<br />
Dochterrichtlijnen en een Beschikking van de Raad uit 1997. Deze<br />
richtlijn dient pas uiterlijk op 11 juni 2010 te zijn omgezet in intern<br />
recht (m.a.w. in Vlarem II).<br />
De Richtlijn voegt nieuwe grenswaarden in voor PM2.5 maar<br />
bevestigt anderzijds de bestaande (dag-)grenswaarden inzake PM<br />
10 (max. 35 dagen per jaar leer dan 50 microgram PM 10/m³)).<br />
Wel <strong>kun</strong>nen lidstaten de termijn voor <strong>het</strong> naleven van de PM 10 -<br />
grenswaarden uitstellen tot drie jaar na de inwerkingtreding van de<br />
richtlijn voor bepaalde zones en agglomeraties (art. 22). Dit kan<br />
echter enkel wanneer een luchtkwaliteitsplan wordt opgemaakt én<br />
wordt aangetoond dat in de betrokken zone of agglomeratie de<br />
genoemde grenswaarden niet <strong>kun</strong>nen worden bereikt omwille van<br />
locatiespecifieke, dispersiekarakteristieken, ongunstige<br />
klimaatomstandigheden of grensoverschrijdende bijdragen (art.<br />
22, lid 2 Richtlijn). Indien een vrijstelling wordt bekomen dan mag<br />
de overschrijding van de grenswaarden niet meer bedragen dan<br />
de maximale overschrijdingsmarge. Op die manier geldt – bij een<br />
eventueel uitstel – een grenswaarde van 75 microgram PM 10/m³<br />
i.p.v. 50 microgram PM 10/m³. Het is finaal de Europese<br />
Commissie die zal beslissen of in casu is voldaan aan de<br />
voorwaarden om uitstel te bekomen (art. 22, lid 4 Richtlijn<br />
2008/50/EG).<br />
De richtlijn verplicht de lidstaten om de blootstelling aan PM2.5 in<br />
stedelijke gebieden tegen 2020 met gemiddeld 20% te doen dalen<br />
in vergelijking met <strong>het</strong> niveau van 2010.. Op hun volledige<br />
grondgebied moeten de lidstaten een PM2.5-grenswaarde van 25<br />
J E.ON zal rekening moeten houden met de nieuw vastgestelde<br />
immissiekwaliteit voor PM2.5 en de bestendiging en/of<br />
verstrenging van de bestaande grenswaarden uit de overige<br />
drie dochterrichtlijnen. Indien België van de Europese<br />
Commissie uitstel zou krijgen voor de inwerkingtreding van de<br />
grenswaarden inzake PM 10 dan zullen tot medio 2011 iets<br />
soepelere grenswaarden (met overschrijdingsmarges) <strong>kun</strong>nen<br />
worden gehanteerd inzake PM 10 (bv. 75 microgram PM 10/m³<br />
i.p.v. 50 microgram PM 10/m³). Een analoge uitstelregeling is<br />
mogelijk voor NOx en benzeen, maar <strong>het</strong> is op heden niet<br />
duidelijk of België hiervoor een uitstel zal vragen aan de<br />
Europese Commissie.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Emissiehandelrichtlijn (Richtlijn 2003/87/EG)<br />
Vlaams Toewijzingsplan CO2-emissierechten<br />
2008-2012<br />
Nationaal klimaatplan 2002-2012<br />
Vlaams klimaatbeleidsplan 2002-2005<br />
2006-2012<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 90<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
microgram/m 3 in acht nemen. Deze grenswaarde moet in 2015 of,<br />
indien mogelijk, al in 2010 worden bereikt (streefwaarde).<br />
Verder worden ook (deels striktere) grenswaarden<br />
voorgeschreven inzake zwaveldioxide, stikstofdioxide, benzeen,<br />
lood en koolmonoxide. Ook voor de nieuwe grenswaarden inzake<br />
stikfstofdioxide en benzeen kan een uitstel worden bekomen (voor<br />
vijf jaar, tot 2015).<br />
Merk op dat de vierde dochterrichtlijn inzake luchtkwaliteit – die<br />
handelt over arseen, cadmium, nikkel en polycyclische<br />
aromatische koolwaterstoffen (PAKs) ook na de inwerkingtreding<br />
van Richtlijn 2008/50/EG nog steeds van kracht zal blijven (zie ook<br />
hoger).<br />
De Europese richtlijn 2003/87/EG betreffende de handel in<br />
emissierechten beoogt de invoering van een CO2emissiehandelssysteem<br />
op 1 januari 2005. Deze richtlijn is in<br />
intern omgezet o.m. door de toevoeging van de zogenaamde<br />
BKG-inrichtingen in de Indelingslijst van Vlarem I.<br />
Elk van de deelnemende bedrijven krijgt een hoeveelheid CO2emissierechten<br />
toegewezen. Ter implementatie van deze richtlijn<br />
diende elke lidstaat een nationaal plan (toewijziingsplan) op te<br />
stellen waarin de emissierechten die per bedrijf zullen worden<br />
toegewezen, worden vastgesteld. Gegeven de<br />
bevoegdheidsverdeling in België werden vier toewijzingsplannen<br />
opgesteld, waaronder <strong>het</strong> Vlaamse plan.<br />
Deze plannen hebben tot doel om de broeikasgasemissies van<br />
België en Vlaanderen in lijn te brengen met de doelstellingen uit<br />
<strong>het</strong> Kyoto-protocol.<br />
J E.ON zal voor de nieuwe elektriciteitscentrale CO2emissierechten<br />
moeten aanvragen voor de handelsperiode<br />
2008-2012. Voor nieuwkomers is momenteel een vaste<br />
hoeveelheid emissierechten voorbehouden.<br />
B De verbrandingsprocessen op de site van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale zorgen voor emissies van CO2. Hierdoor<br />
zal E.ON moeten voldoen aan de wetgeving , met inbegrip van<br />
<strong>het</strong> opstellen van een energie studie en een monitoring-<br />
protocol (met inbegrip van jaarlijkse meldingsplicht en jaarlijkse<br />
auditing).
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Klimaatplan Europese Commissie (23 januari<br />
2008)<br />
Richtlijn van <strong>het</strong> Europees Parlement en de<br />
Raad betreffende de geologische opslag van<br />
kooldioxide en tot wijziging van de Richtlijnen<br />
85/337/EEG en 96/61/EG van de Raad, de<br />
Richtlijnen 2000/60/EG, 2001/80/EG,<br />
2004/35/EG en 2006/12/EG en Verordening<br />
(EG) nr. 1013/2006 (Voorstel van 23 januari<br />
2008, COM (2008) 18 definitief, dat op 17<br />
december 2008 werd geamendeerd door <strong>het</strong><br />
Europees Parlement)<br />
Mededeling van de Commissie over de steun<br />
voor demonstratie in een vroeg stadium van<br />
duurzame elektriciteitsproductie met behulp<br />
van fossiele brandstoffen (COM (2008) 13<br />
definitief)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 91<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De Europese Commissie heeft op 23 januari 2008 haar nieuwe<br />
klimaatsdoelstellingen voorgesteld. De bedoeling is om tegen<br />
2020 de uitstoot van broeikasgassen met 20% te laten<br />
verminderen, 20% van de totale energieproductie uit hernieuwbare<br />
bronnen te putten en 20% meer energie-efficiëntie te bekomen.<br />
De Richtlijn houdt in dat <strong>het</strong> afvangen van CO2 wordt gereguleerd<br />
op grond van Richtlijn 96/61/EG en dat zowel <strong>het</strong> afvangen van<br />
CO2 als pijpleidingstransport worden gereguleerd bij Richtlijn<br />
85/337/EEG. Het voornaamste doel is echter CO2--opslag te<br />
reguleren en de belemmeringen voor dergelijke opslag in de<br />
bestaande wetgeving weg te werken.<br />
De richtlijn bepaalt dat de lidstaten er moeten op toezien dat er<br />
eerlijke en open toegang is tot transportfaciliteiten en<br />
opslaglocaties voor CO2. Zowel voor de exploratie naar potentiële<br />
opslaglocaties als voor <strong>het</strong> opslaan van CO2 gaat de richtlijn uit<br />
van een vergunningensysteem waaraan een aantal vereisten<br />
wordt gesteld zoals non-discriminatoire vergunningverlening.<br />
Daarnaast stelt de richtlijn gedetailleerde vereisten aan de<br />
opslagvergunning, de monitoring van <strong>het</strong> opgeslagen CO2,<br />
inspecties, maatregelen in geval van lekkages, <strong>het</strong> stellen van<br />
financiële zekerheid voorafgaand aan de vergunningverlening en<br />
vereisten voor de sluiting van opslaglocaties.<br />
Voor de bestaande richtlijnen zijn de belangrijkste wijzigingen<br />
onder meer dat alle nieuwe (grote) verbrandingscentrales<br />
beschikbare ruimte moeten voorzien voor een CO2afvanginstallatie<br />
alsook dat er nader onderzoek verricht werd naar<br />
de beschikbaarheid van CO2-opslaglocaties en CO2transportfaciliteiten<br />
en naar de technische haalbaarheid van<br />
retrofit (latere inpassing van CO2-afvanginstallaties bij centrales)<br />
van de installatie voor de afvang van CO2.<br />
De Commissie beschrijft in een mededeling op welke wijze ze<br />
grootschalige CCS-demonstratiepro<strong>je</strong>cten wil ondersteund zien.<br />
Doel van deze pro<strong>je</strong>cten is de techniek van CCS op gang te<br />
brengen zodat deze vanaf 2020 een financieel aantrekkelijke<br />
klimaatmaatregel kan zijn.<br />
B De nieuwe elektriciteitscentrale zal moeten rekening houden<br />
met <strong>het</strong> klimaatplan, en specifiek met wat daarin is bepaald<br />
inzake CCS (zie <strong>het</strong> desbetreffende hoofdstuk in dit <strong>MER</strong>).<br />
J Zoals in <strong>het</strong> desbetreffende hoofdstuk van dit <strong>MER</strong> in detail<br />
wordt uiteengezet, is E.ON klaar om op gepaste wijze<br />
uitvoering te geven aan de Europese en toekomstige interne<br />
CCS-regelgeving.<br />
J Zoals in <strong>het</strong> desbetreffende hoofdstuk van dit <strong>MER</strong> in detail<br />
uiteengezet, is E.ON zelf bij tal van CCSdemonstratiepro<strong>je</strong>cten<br />
betrokken.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Mededeling van 25 juni 2009 van de<br />
Commissie inzake <strong>het</strong> demonstreren van CCS<br />
(COM (2009) 284 definitief)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 92<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Deze mededeling gaat concreet over ‘demonstrating Carbon<br />
Capture and Geologicial Storage (CCS) in emerging developing<br />
countries: financing the EU-China Near Zero Emissions Coal Plant<br />
pro<strong>je</strong>ct’. In China werd alleen al in 2007 om de 2,5 dagen een 500<br />
MW steenkoolgestookte elektriciteitscentrale gebouwd. In de<br />
eveneens van 25 juni 2009 daterende ‘questions and answers on<br />
the communication on demonstrating CCS’ valt onder vraag 11 te<br />
lezen: ‘According to the Commission’s pro<strong>je</strong>ctions, the uptake of<br />
CCS on a commercial scale is likely to begin some time around<br />
2020 and increase substantially after that’.<br />
J De ervaring die door Europa en China ingevolge de<br />
mededeling van 25 juni 2009 van de Europese Commissie op<br />
<strong>het</strong> vlak van de CCS-demonstratiepro<strong>je</strong>cten wordt opgedaan,<br />
zal tijdig en zinvol <strong>kun</strong>nen worden ingezet in <strong>het</strong> voorliggende<br />
pro<strong>je</strong>ct.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Voorontwerp van decreet betreffende de diepe<br />
ondergrond (1)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 93<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Dit voorontwerp van decreet bevat twee grote luiken, enerzijds <strong>het</strong><br />
opsporen en <strong>het</strong> winnen van koolwaterstoffen en anderzijds <strong>het</strong><br />
geologisch opslaan van koolstofdioxide in de ondergrond. Het<br />
eerste luik beoogt een omzetting van de Richtlijn 94/22/EG van 30<br />
mei 1994. Het tweede luik beoogt de omzetting van de Europese<br />
CCS-richtlijn. Laatstgenoemd luik van <strong>het</strong> voorontwerp sluit aan bij<br />
de tekst van de Europese CCS-richtlijn.<br />
Mede doordat de geologische opslag van koolstofdioxide nog een<br />
relatief nieuwe techniek is, voorziet <strong>het</strong> voorontwerp van decreet in<br />
maatregelen die de milieurisico’s moeten beperken.<br />
Via een verplicht systeem van voorafgaande<br />
opsporingsvergunningen worden potentiële opslagcomplexen in<br />
Vlaanderen nauwkeurig in kaart gebracht. Potentiële<br />
opslagcomplexen zullen aan een selectie worden onderworpen<br />
alvorens ze daadwerkelijk in aanmerking <strong>kun</strong>nen komen om te<br />
fungeren als opslaglocatie. De geologische opslag van<br />
koolstofdioxide zal ook onderworpen zijn aan de <strong>MER</strong>regelgeving.<br />
Daarnaast worden voorwaarden gesteld inzake de samenstelling<br />
van de koolstofdioxidestroom en wordt een<br />
aanvaardingsprocedure uitgewerkt. Het ontwerp van decreet<br />
voorziet uitgebreide monitorings- en <strong>rapport</strong>ageverplichtingen in<br />
hoofde van de exploitant. Via een systeem van routine- en<br />
bijkomende inspecties worden de opslaglocaties grondig<br />
gecontroleerd. Bij significante onregelmatigheden of lekkages<br />
worden onmiddellijk corrigerende maatregelen getroffen op basis<br />
van een vooraf goedgekeurd plan.<br />
Alvorens een aanvraag voor een opslagvergunning wordt<br />
ingediend, dient de potentiële exploitant via een financiële<br />
zekerheid of een gelijkwaardige voorziening te waarborgen dat in<br />
principe kan worden voldaan aan alle verplichtingen die<br />
voortvloeien uit de geologische opslag van koolstofdioxide.<br />
B Zoals in <strong>het</strong> desbetreffende hoofdstuk van dit <strong>MER</strong> in detail<br />
wordt uiteengezet, is E.ON klaar om op gepaste wijze<br />
uitvoering te geven aan de Europese en toekomstige interne<br />
CCS-regelgeving.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 6 Verwijzing<br />
Voorontwerp van decreet betreffende de diepe<br />
ondergrond (2);<br />
Actieplan fijn stof in industriële hotspots<br />
(29 mei 2007)<br />
Fijnstofplan voor stad en haven door stad<br />
Antwerpen (oktober 2008)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 94<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De verplichtingen van de exploitant bij afsluiting van de<br />
opslaglocatie en in de periode na de afsluiting, worden duidelijk<br />
omschreven in <strong>het</strong> voorontwerp van decreet. Nadat een<br />
opslaglocatie is afgesloten, blijft de exploitant verantwoordelijk<br />
voor <strong>het</strong> onderhoud, de monitoring, <strong>het</strong> toezicht, de <strong>rapport</strong>ering<br />
en de corrigerende maatregelen. Uiteindelijk wordt de<br />
verantwoordelijkheid voor een afgesloten opslaglocatie<br />
overgedragen aan <strong>het</strong> Vlaamse Gewest, maar enkel op<br />
voorwaarde dat uit alle beschikbare gegevens blijkt dat <strong>het</strong><br />
opgeslagen koolstofdioxide voor onbeperkte tijd volledig<br />
ingesloten blijft.<br />
Ten slotte wordt een kader uitgewerkt waarbinnen potentiële<br />
gebruikers onder welbepaalde voorwaarden toegang <strong>kun</strong>nen<br />
krijgen tot de transportnetwerken van koolstofdioxide en tot de<br />
opslaglocaties, met <strong>het</strong> oog op de geologische opslag van door<br />
hen geproduceerd of afgevangen koolstofdioxide.<br />
Het actieplan heeft tot doel om de problematiek van fijn stof in de<br />
industriële hotspotzones Gentse kanaalzone, Oostrozebeke,<br />
Roeselare en Ruisbroek in kaart te brengen en een overzicht te<br />
geven van maatregelen die worden getroffen voor industriële<br />
bronnen.<br />
De Vlaamse minister van leefmilieu, De stad Antwerpen en de<br />
haven van Antwerpen hebben een fijnstofplan opgesteld voor de<br />
stad en de haven van Antwerpen. Op basis van de resultaten<br />
hiervan zal een fijnstofactieplan worden opgesteld.<br />
X Een actieplan voor de haven van Antwerpen is ook voorzien<br />
maar eerst moet <strong>het</strong> studiewerk afgerond worden. Een<br />
actieplan voor deze zone wordt later opgesteld<br />
B Zoals in detail toegelicht in <strong>het</strong> hoofdstuk Lucht van dit <strong>MER</strong>,<br />
zal E.ON niet alleen BBT toepassen, maar bovendien nog<br />
verder gaan dan BBT, teneinde aan elk van de onderdelen van<br />
<strong>het</strong> Fijnstofplan (meer dan) maximaal tegemoet te komen.
1.2.6. Water<br />
Tabel 1.10: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Water<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
Wet op de bevaarbare waterlopen (KB 5<br />
oktober 1992)<br />
Wet op de onbevaarbare waterlopen (KB 28<br />
december 1967)<br />
Functietoekenning oppervlaktewaterkwaliteit<br />
(B.Vl.R. 8 december 1998)<br />
Kwaliteitsdoelstellingen<br />
Milieukwaliteitsnormen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 95<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Duidt de bevaarbare waterlopen aan, overgedragen door de<br />
Belgische Staat aan <strong>het</strong> Vlaamse Gewest.<br />
Regelt <strong>het</strong> beheer van en werken aan de onbevaarbare<br />
waterlopen.<br />
De diverse oppervlaktewateren in Vlaanderen hebben ofwel een<br />
specifieke bestemming met specifieke doelstellingen (drinkwater,<br />
zwemwater, viswater, schelpdierwater) ofwel geen specifieke<br />
bestemming met algemene basiskwaliteitsnormen. Het<br />
immissiebesluit legt de kwaliteitsdoelstellingen vast voor alle<br />
oppervlaktewateren van <strong>het</strong> openbaar hydrografisch net. In<br />
Vlarem II zijn de kwaliteitsnormen vastgelegd die met deze<br />
doelstelling overeenkomen.<br />
Basiskwaliteitsdoelstellingen water<br />
De wet van 24 mei 1983 betreffende kwaliteitsob<strong>je</strong>ctieven voor<br />
oppervlaktewater (B.S. 15 juni 1983) legt de<br />
basiskwaliteitsdoelstellingen van de waterlopen vast (basiswater,<br />
viswater, zwemwater of drinkwater)<br />
Basismilieukwaliteitsnormen<br />
Basismilieukwaliteitsnormen zijn normen die voor <strong>het</strong> ganse<br />
grondgebied gelden. Ze beogen een minimumbescherming voor<br />
een bepaald milieu-compartiment.<br />
De basismilieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewateren zijn<br />
opgenomen in Afeling 2.3.1 VLAREM II.<br />
Bovendien dient rekening te worden gehouden met de<br />
7 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant<br />
J Behandeld afvalwater zal in de Beneden-Zeeschelde worden<br />
geloosd. Beheerder van de Beneden-Zeeschelde is<br />
Waterwegen en Zeekanaal (NV W&Z, Afdeling Zeeschelde).<br />
X Rechtstreekse interferentie van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct met onbevaarbare<br />
waterlopen wordt niet verwacht. Alle afvalwater wordt in de<br />
Schelde geloosd.<br />
J De restwaterstromen op de site van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale zullen geloosd worden in de Schelde. De<br />
proceswaterstromen lopen eerst via een waterzuivering van<br />
BAYER of E.ON, <strong>het</strong> koelwater wordt zonder zuivering in de<br />
Schelde geloosd. Bij de evaluatie wordt rekening gehouden met<br />
de kwaliteitsdoelstellingen voor de Schelde.<br />
J De Schelde (Beneden-Zeeschelde) dient aan de<br />
basiskwaliteitsdoelstellingen te beantwoorden.<br />
De basismilieukwaliteitsnormen voor oppervlaktewateren en<br />
grondwater zijn ook van toepassing op de Benedenschelde.<br />
Verschillende deelbekkens van de Benedenschelde zijn<br />
uitdrukkelijk erkend als oppervlaktewateren met bestemming<br />
viswater, met name Kallo Havendok, Oud Durme, Zwanebeek,<br />
Laarse Beek, Antwerpen Havendokken, Kragenweek, Broek,<br />
Breeven, De Bocht, E 10 Put Minderhout, Mark en bijrivieren.<br />
Derhalve dienen deze deelbekkens de bijzondere<br />
milieukwaliteitsnormen vervat in bijlage 2.3.4 Vlarem II te
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 96<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
milieukwaliteitsnormen voor grondwater vervat in Afdeling 2.4.1<br />
VLAREM II.<br />
Bijzondere milieukwaliteitsnormen<br />
Er <strong>kun</strong>nen ook bijzondere milieukwaliteitsnormen worden<br />
vastgesteld voor gebieden waar <strong>het</strong> nodig of wenselijk is om een<br />
betere milieukwaliteit te realiseren.<br />
Afdeling 2.3.4 VLAREM II bevat bijzondere milieukwaliteitsnormen<br />
voor oppervlaktewateren met als bestemming viswater. De<br />
milieukwaliteitsnormen waaraan <strong>het</strong> oppervlaktewater aangeduid<br />
als viswaterzone dienen te voldoen zijn opgenomen in bijlage<br />
2.3.4. Vlarem II, onder de tabellen die van toepassing zijn op<br />
water voor karperachtigen.<br />
Wanneer voor een bepaald gebied zowel basismilieukwaliteitsnormen<br />
als bijzondere milieukwaliteitsnormen gelden,<br />
dan is voor de onderscheiden parameters de striktste norm van<br />
toepassing.<br />
Merk op: Voorstel Richtlijn Milieukwaliteitsnormen<br />
Momenteel ligt een voorstel van (dochter)richtlijn ter tafel dat een<br />
verdere invulling van de Kaderrichtlijn Water (Richtlijn<br />
2000/60/EG) beoogt door <strong>het</strong> vaststellen van<br />
milieukwaliteitsnormen (MKN) voor een aantal verontreinigde<br />
stoffen, m.i.v. de prioritaire gevaarlijke stoffen.<br />
Bijlage II van <strong>het</strong> voorstel wijzigt de lijst van prioritaire stoffen op<br />
<strong>het</strong> gebied van <strong>het</strong> waterbeleid vervat in Bijlage X van de KRW.<br />
Het voorstel beschouwt onder meer volgende stoffen als<br />
prioritair: alachloor, benzeen, broomdifenylethers, cadmium en<br />
zijn verbindingen, chlooralkanen, chloorfenvinfos,<br />
dichloormethaan, hexachloorbenzeen, lood en zijn verbindingen,<br />
kwik en zijn verbindingen, nikkel en zijn verbindingen,<br />
pentachloorbenzeen, pentachloorfenol.<br />
Er worden bovendien een aantal stoffen expliciet aangeduid als<br />
prioritair gevaarlijk, waaronder antraceen, cadmium en zijn<br />
verbindingen, chlooralkanen, hexachloorbenzeen, kwik en zijn<br />
verbindingen, pentachloorbenzeen.<br />
respecteren.<br />
Indien deze nieuwe richtlijn wordt goedgekeurd dan dient hij te<br />
worden omgezet door ieder van de Europese lidstaten. In dat<br />
geval zal de richtlijn een directe impact hebben op de nationale<br />
vergunningverlening in de gevallen dat de richtlijn een<br />
verstrenging inhoudt van de huidige MKN.<br />
Het voorstel houdt voor een aantal parameters, waarvoor in<br />
Vlaanderen reeds MKN zijn geformuleerd, een duidelijke<br />
verstrenging in. Onder voorbehoud van de definitieve<br />
goedkeuring van de richtlijn <strong>kun</strong>nen enkele voorbeelden worden<br />
gegeven die voor E.ON van belang (<strong>kun</strong>nen) zijn.<br />
MKN Volgens Vlarem II Volgens voorstel richtlijn<br />
(in μg/l) bijlage 2.3.1. (uitgedrukt als JG-MKN)*<br />
Lood 50 7,2<br />
Nikkel 50 20<br />
Kwik 0,5 0,05<br />
Nikkel 50 20<br />
Pentachloor- 2 0,4<br />
fenol (PCP)<br />
Hexachloor- 0,03 0,01<br />
benzeen (HCB)<br />
* JG-MKN: jaargemiddelde MKN
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
Decreet van 18 juli 2003 betreffende <strong>het</strong><br />
integraal waterbeleid (DIWB, B.S. 14 november<br />
2003)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 97<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De belangrijkste krachtlijnen van <strong>het</strong> voorstel van richtlijn zijn de<br />
volgende:<br />
Harmonisatie van de nationale MKN<br />
De meeste prioritaire stoffen vallen momenteel onder de<br />
toepassing van nationale of gewestelijke MKN die echter<br />
onderling sterk <strong>kun</strong>nen uiteenlopen. Om in alle lidstaten <strong>het</strong>zelfde<br />
beschermingsniveau te garanderen dienen de MKN te worden<br />
geharmoniseerd.<br />
Korte en lange termijn MKN<br />
Het voorstel van richtlijn voorziet in de vaststelling van twee types<br />
MKN opdat <strong>het</strong> aquatische milieu wordt beschermd tegen zowel<br />
de gevolgen van korte als van lange termijn blootstelling.<br />
Er zouden MKN o.b.v. maximaal toelaatbare concentraties<br />
worden ontwikkeld om op korte termijn ernstige onomkeerbare<br />
gevolgen t.g.v. acute blootstelling te voorkomen. Verder wordt er<br />
ook een jaarlijks gemiddelde MKN ontwikkeld die de op lange<br />
termijn onomkeerbare gevolgen moet voorkomen.<br />
MKN diversificatie i.f.v. type oppervlaktewater<br />
Het voorstel houdt bovendien in dat de MKN verschillend <strong>kun</strong>nen<br />
zijn voor landoppervlaktewater (rivieren en meren) en ander<br />
oppervlaktewater (bv. kustwateren).<br />
Individuele paramaters<br />
In <strong>het</strong> voorstel valt eveneens de afwezigheid op van MKN voor<br />
groepsparameters die in Vlaanderen veelvuldig ter sprake<br />
komen, zoals de groepsparameters AOX en EOX waarvoor in<br />
bijlage 2.3.1 van Vlarem II (basiskwaliteitsnormen) een MKN is<br />
opgenomen.<br />
Dit decreet wil de basis bieden voor de omzetting van de<br />
kaderrichtlijn water.<br />
Essentieel is de ‘gecoördineerde en geïntegreerde aanpak’ van<br />
<strong>het</strong> waterbeheer i.f.v. een duurzaam multifunctioneel gebruik van<br />
<strong>het</strong> watersysteem. Dit impliceert dat rekening wordt gehouden<br />
met de interne samenhangen (de relatie tussen bv. de kwaliteit<br />
van <strong>het</strong> oppervlaktewater en die van <strong>het</strong> grondwater), alsook de<br />
externe samenhangen (de relatie tussen <strong>het</strong> waterbeleid en<br />
J Bij de bespreking van de verstoringseffecten op water wordt<br />
aan de algemene bepalingen van <strong>het</strong> integrale waterbeheer<br />
getoetst. De in dit decreet opgenomen doelstellingen en<br />
beginselen, en de in uitvoering van dit decreet vast te stellen<br />
waterbeheerplannen, zullen een rol spelen bij de beoordeling<br />
van de watertoets.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
Het Uitvoeringsbesluit van de Watertoets<br />
(B.S. 31 oktober 2006)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 98<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
andere beleidsvelden zoals milieubeleid, mobiliteitsbeleid,<br />
ruimtelijke ordening).<br />
In <strong>het</strong> DIWB worden een hele reeks doelstellingen en beginselen<br />
van integraal waterbeleid opgenomen (preventiebeginsel,<br />
voorzorgsbeginsel, herstelbeginsel,…) die fungeren als een<br />
richtsnoer voor de besluitvorming van de overheid (bv. de<br />
vergunningverlener). Vervolgens worden de algemene<br />
instrumenten van integraal waterbeleid, waaronder de watertoets,<br />
uitgewerkt. Verder wordt <strong>het</strong> algemene kader van de Vlaamse<br />
waterbeleids-structuren uitgetekend, die in overeenstemming met<br />
de watersysteembenadering worden georganiseerd op<br />
verschillende geografische niveaus (stroomgebieden en<br />
stroomgebieddistricten, bekkens en deelbekkens), waarbij<br />
waterbeheerplannen moeten worden opgemaakt op elk niveau.<br />
Op vandaag zijn er nog geen dergelijke plannen vastgesteld door<br />
de Vlaamse Regering. De bekkenbeheerplannen, zoals <strong>het</strong><br />
bekkenbeheerplan van de Benedenschelde hebben intussen wel<br />
<strong>het</strong> openbaar onderzoek doorlopen en zijn goedgekeurd door de<br />
bekkenbesturen, zodat hun juridische status al ver gevorderd is.<br />
De finale doelstelling van <strong>het</strong> integraal waterbeleid is <strong>het</strong> bereiken<br />
van een goede toestand van de watersystemen, zowel op<br />
chemisch, kwantitatief als ecologisch vlak. Dit uitgangspunt is<br />
echter niet altijd verzoenbaar met <strong>het</strong> voorgenomen gebruik van<br />
grond en watersystemen. Het DIWB voorziet daarom in de<br />
invoering van <strong>het</strong> instrument ‘de watertoets’, waarvan de<br />
decretale omkadering is terug te vinden in artikel 8 DIWB. Via<br />
deze watertoets wil men de watergerelateerde belangen<br />
meewegen in de besluit-vorming op andere beleidsterreinen.<br />
De watertoets geeft uitvoering aan <strong>het</strong> principe van de externe<br />
integratie van integraal waterbeleid bij de besluitvorming op<br />
andere beleidsterreinen. Art. 8 DIWB bevat de minimumlijst van<br />
vergunningen, plannen en programma’s die aan de watertoets<br />
zijn onderworpen.<br />
Het doel van deze toets is <strong>het</strong> ontstaan van schadelijke effecten<br />
te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken en als dat niet kan,<br />
om de schadelijke effecten ana de watersystemen te vermijden,<br />
milderen, herstellen of, in de door <strong>het</strong> decreet aangewezen<br />
gevallen, te compenseren. Met <strong>het</strong> oog daarop moeten<br />
desgevallend bijzondere voorwaarden worden opgenomen in de<br />
J De exploitatie ven E.ON zal een bepaalde impact hebben op de<br />
waterkwaliteit, waterkwantiteit en aquatische ecosystemen,<br />
zodat valt te verwachten dat op basis van de<br />
watertoetsbeoordeling in ieder geval een aantal<br />
randvoorwaarden aan de exploitatie zullen worden gesteld.<br />
Voor wat betreft de effectenanalyse in verband met de<br />
aquatische ecosystemen dient te worden afgestemd met de<br />
discipline fauna & flora (cf. beschermde gebieden).
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
Grondwaterdecreet van 24 januari 1984 en<br />
uitvoeringsbesluit van 27 maart 1985 over de<br />
afbakening van waterwingebieden en<br />
beschermingszones<br />
Legionellabesluit (B.S. 4 mei 2007)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 99<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
plannen of vergunningen. Desnoods moet de vergunning worden<br />
geweigerd.<br />
De watertoets maakt een onderscheid naargelang <strong>het</strong> schadelijk<br />
effect dat mogelijk wordt veroorzaakt. Indien <strong>het</strong> effect betrekking<br />
heeft op de kwantitatieve grondwater-toestand, dat niet kan<br />
worden vermeden door <strong>het</strong> opleggen van bepaalde voorwaarden,<br />
geldt een verscherpte beoordeling, waarbij <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct slechts kan<br />
worden toegelaten indien dat is vereist omwille van dwingende<br />
redenen van groot maatschappelijk belang.<br />
De toepassing van de watertoets wordt gekoppeld aan een<br />
uitdrukkelijke motiveringsplicht ‘waterparagraaf’. De water-toets,<br />
m.i.v. de in dit kader op te leggen voorwaarden of de<br />
vergunningsweigering, moet worden verantwoord in <strong>het</strong> licht van<br />
de doelstellingen en beginselen van <strong>het</strong> DIWB. Indien er<br />
waterbeheerplannen bestaan, moeten die ook in de beoordeling<br />
worden betrokken.<br />
Indien er een <strong>MER</strong> moet worden opgesteld, wordt de watertoets<br />
hierin uitgewerkt.<br />
Het besluit van 20 juli 2006 geeft de vergunningverlenende<br />
overheden richtlijnen voor de toepassing van de water-toets,<br />
onder meer over de wijze waarop de waterparagraaf moet<br />
worden opgesteld, wanneer er schadelijke effecten verwacht<br />
worden en wanneer en wie <strong>het</strong> wateradvies dan moet verlenen.<br />
De bescherming van <strong>het</strong> grondwater wordt via dit decreet<br />
geregeld. Het decreet voorziet ook in de afbakening van<br />
waterwingebieden en beschermingszones rond<br />
drinkwaterwingebieden. De procedure m.b.t. <strong>het</strong> aanvragen van<br />
een vergunning voor de onttrekking van of infiltratie naar <strong>het</strong><br />
grondwater is opgenomen in Vlarem.<br />
Het Legionallabesluit beoogt de preventie van de veteranenziekte<br />
op publiek toegankelijke plaatsen.<br />
J In de ruime omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied zijn geen<br />
waterwingebieden of beschermingszones afgebakend. In <strong>het</strong><br />
hoofdstuk water van dit <strong>MER</strong> wordt de potentiële invloed van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de grondwaterkwaliteit en –kwantiteit nagegaan.<br />
Tijdens de aanlegfase zal zo min mogelijk grondwater worden<br />
onttrokken. In <strong>het</strong> hoofdstuk bodem van dit <strong>MER</strong> worden de<br />
effecten geëvalueerd van de bronbemaling bij de<br />
aanlegwerkzaamheden, en wordt nagegaan hoe de impact van<br />
deze bemaling kan worden beperkt. Tijdens de exploitatiefase<br />
wordt geen gebruik gemaakt van grondwater op de site van<br />
E.ON.<br />
J Bij keuze voor <strong>het</strong> koeltorenconcept, zal E.ON alle<br />
verplichtingen uit <strong>het</strong> Legionellabesluit naleven, te weten de
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
(Herziening van <strong>het</strong> Legionellabesluit van 11<br />
juni 2004)<br />
Art. 80 t.e.m. 89 Begrotingsdecreet van 21<br />
december 1990 (B.S. 29 december 1990)<br />
Besluit van 1991 betreffende<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 100<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Dit besluit legt een beheersplan op aan de exploitant van<br />
hoogrisico-inrichtingen, matigrisico-inrichtingen, koeltorens en<br />
klimaatregelingssystemen met luchtvochtigheidsbehandeling, en<br />
andere maatregelen aan de exploitant van tandheel<strong>kun</strong>dige units<br />
en exposities.<br />
Koeltorens zijn in <strong>het</strong> Legionellabesluit ingedeeld in categorieën.<br />
De te nemen maatregelen, o.a. de verplichte<br />
staalnamemomenten, zijn afhankelijk van <strong>het</strong> type koeltoren. Hier<br />
is bovendien een meldingsplicht aan de Afdeling Toezicht<br />
Volksgezondheid.<br />
Categorieën:<br />
• koeltorens met natuurlijke trek die gebruikmaken van<br />
oppervlaktewater<br />
• koeltorens met geforceerde trek die gebruikmaken van<br />
oppervlaktewater<br />
• koeltorens die niet met oppervlaktewater werken.<br />
Bestaande of nieuwe koeltorens?<br />
• bestaande koeltoren is in gebruik op 4 mei 2007 of er<br />
wordt een bouwvergunning aangevraagd voor 4 mei<br />
2008<br />
• een koeltoren wordt als nieuw beschouwd als de<br />
bouwvergunning minimaal 1 jaar na inwerkingtreding<br />
van <strong>het</strong> besluit wordt aangevraagd, dus vanaf 4 mei<br />
2008<br />
Wanneer moet <strong>je</strong> als exploitant beschikken over een<br />
beheersplan?<br />
• bestaande koeltoren die in gebruik is op 4 mei 2007 =><br />
tegen 4 mei 2008<br />
• bestaande koeltoren die nog niet in gebruik is op 4 mei<br />
2007 => voor de eerste ingebruikname<br />
• nieuwe inrichting => voor de eerste ingebruikname<br />
Een inrichting moet in <strong>het</strong> bezit zijn van een vergunning voor <strong>het</strong><br />
capteren van water of watervang wanneer men een hoeveelheid<br />
van meer dan 500 m³/jaar water wenst te onttrekken (ongeacht<br />
hoe) uit een bevaarbare waterloop, een kanaal of een haven, en<br />
naleving van de meldingsplicht aan de Afdeling Toezicht<br />
Volksgezondheid, de opmaak van een beheersplan voor de<br />
eerste ingebruikname, en de verplichte staalnames.<br />
J De voorgenomen exploitatie van E.ON capteert water uit de<br />
Schelde om te dienen als proceswater (koelwater).
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
captatievergunning oppervlaktewateren (B.S.<br />
19 juli 1991)<br />
Milieuvergunningsdecreet van 28 juni 1985<br />
(B.S. 17 september 1985)<br />
Besluit van 6 februari 1991 houdende<br />
vaststelling van <strong>het</strong> Vlaams Reglement<br />
betreffende de milieuvergunning (VLAREM I,<br />
B.S. 26 juni 1991)<br />
Besluit van 1 juni 1995 houdende algemene en<br />
sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne<br />
(VLAREM II, B.S. 31 juli 1995)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 101<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
zijn aangehorigheid van <strong>het</strong> Vlaamse Gewest. Het opvangen van<br />
water uit onbevaarbare waterlopen is dus niet aan een<br />
vergunning onderworpen. Voor <strong>het</strong> capteren van minder dan 500<br />
m3 water per jaar volstaat een melding aan de beheerder van de<br />
waterweg.<br />
In uitvoering van <strong>het</strong> DIWB zullen in de toekomst<br />
milieukwantiteitsnormen worden uitgewerkt die een belangrijke<br />
rol zullen spelen. Het ontwerp Bekkenbeheersplan<br />
Benedenschelde refereert naar deze milieukwantiteitsnormen<br />
maar bevat op dit vlak nog geen bindende bepalingen.<br />
Oppervlaktewater<br />
Milieuvergunning voor lozen van koelwater<br />
Voor <strong>het</strong> lozen van koelwater met een debiet van meer dan 100<br />
m³/u is een milieuvergunning klasse I vereist. Voor <strong>het</strong> lozen van<br />
koelwater met een debiet tussen 2 m³/u en 100 m³/u is een<br />
milieuvergunning klasse II vereist.<br />
Milieuvoorwaarden m.b.t. oppervlaktewater<br />
De milieuvoorwaarden aangaande de beheersing van<br />
oppervlaktewaterverontreiniging zijn opgenomen in hoofdstuk<br />
4.2. VLAREM II. In Afdeling 4.2.4 VLAREM II worden specifiek de<br />
milieuvoorwaarden opgesomd aangaande de lozing van<br />
koelwater en de lozing van thermische vrachten.<br />
Grondwater<br />
Milieuvergunning vereist voor grondwaterwinning<br />
Sinds 1 mei 1999 is de grondwaterwinning geïntegreerd in de<br />
VLAREM-regelgeving. Voor grondwaterwinning van meer dan 500<br />
m³ per jaar er enkel een milieuvergunning is vereist.<br />
In VLAREM I wordt de winning van grondwater o.b.v. <strong>het</strong><br />
opgepompte debiet ingedeeld in drie klassen.<br />
Voor <strong>het</strong> lozen van koelwater met een debiet van meer dan 100<br />
m³/u is een milieuvergunning klasse I vereist. Voor <strong>het</strong> lozen van<br />
koelwater met een debiet tussen 2 m³/u en 100 m³/u is een<br />
milieuvergunning klasse II vereist.<br />
Milieuvoorwaarden m.b.t. grondwater<br />
De milieuvoorwaarden aangaande de winning van grondwater<br />
zijn opgenomen in hoofdstuk 5.53 VLAREM II.<br />
De milieuvoorwaarden aangaande <strong>het</strong> <strong>kun</strong>stmatig aanvullen van<br />
grondwater zijn opgenomen in hoofdstuk 5.54 VLAREM II.<br />
J
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 7 Verwijzing<br />
Waterbeleidsnota (8 april 2005)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 102<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De waterbeleidsnota is geen plan, maar een p beleidsdocument<br />
waarmee de Vlaamse Regering haar visie op <strong>het</strong> waterbeleid in<br />
Vlaanderen verwoordt. De waterbeleidsnota van 8 april 2005<br />
streeft een evenwicht na tussen de ecologische, sociale en<br />
economische functies en bevat daartoe vijf krachtlijnen. De<br />
belangrijkste daarvan zijn: terugdringen van de veiligheidsrisico’s;<br />
vitale rol van de economie van water in de economie; duurzaam<br />
en efficiënt gebruik van water door <strong>het</strong> aanmoedigen van<br />
hergebruik en alternatieve bronnen en <strong>het</strong> voeren van een<br />
gecoördineerd en geïntegreerd waterbeleid.<br />
Waterbeheerplannen In uitvoering van <strong>het</strong> DIWB worden tegen uiterlijk 22/12/2009<br />
stroomgebiedbeheerplannen vastgesteld. De<br />
bekkenbeheerplannen, met de daarin geïntegreerde<br />
deelbekkenbeheerplannen, moeten tegen 22/12/2007 worden<br />
vastgesteld. Ze worden zesjaarlijks geëvalueerd en zondig<br />
herzien. Deze plannen bepalen de hoofdlijnen van <strong>het</strong> integraal<br />
waterbeleid voor <strong>het</strong> desbetreffende stroomgebied (o.a. <strong>het</strong><br />
stroomgebied van de Schelde), <strong>het</strong> deelstroomgebied of bekken<br />
(o.a. <strong>het</strong> bekken van de Benedenschelde) en deelbekken (o.a. de<br />
deelbekken van de Scheldehaven), alsmede de maatregelen ,<br />
middelen en termijnen voor <strong>het</strong> bereiken van de erin opgenomen<br />
doelstellingen. De waterbeheerplannen zijn beleidsplannen die<br />
enkel de overheid <strong>kun</strong>nen binden. De bekkenbeheerplannen<br />
<strong>kun</strong>nen nochtans ook maatregelen bevatten die rechtstreekse<br />
verplichtingen opleggen aan de burgers.<br />
X De waterbeleidsnota is geen toetsingsinstrument voor de<br />
vergunningverlener. Het geldt enkel als richtlijn voor de<br />
overheid, onder meer bij de opmaak van de<br />
waterbeheerplannen.<br />
B Hoewel er momenteel nog geen waterbeheerplannen zijn<br />
vastgesteld door de Vlaamse Regering, hebben de<br />
bekkenbeheerplannen intussen <strong>het</strong> openbaar onderzoek<br />
doorlopen en zijn zij goedgekeurd door de bekkenbesturen. Dit<br />
geldt ook voor <strong>het</strong> voor <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct relevante plan, <strong>het</strong><br />
bekkenbeheerplan van de Benedenschelde<br />
(www.volvanwater.be).<br />
De bepalingen van deze plannen zullen vooral via de<br />
watertoets een rol spelen bij de vergunningverlening. In die zin<br />
vormen deze plannen een beoordelingsgrond voor de<br />
vergunningverlener. Hoewel er nog geen plannen definitief zijn<br />
vastgesteld, kan niet worden uitgesloten dat dit wel <strong>het</strong> geval is<br />
op <strong>het</strong> ogenblik dat de vergunningsaanvraag zal worden<br />
beoordeeld. Daarom en omwille van <strong>het</strong> feit dat de<br />
bekkenbeheeplannen reeds in een vergevorderd stadium<br />
verkeren, moet met de inhoud ervan worden rekening<br />
gehouden.
1.2.7. Bodem<br />
Tabel 1.11: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Bodem<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 8 Verwijzing<br />
Decreet betreffende de bodemsanering en de<br />
bodembescherming<br />
(27 oktober2006) en <strong>het</strong> Vlaams reglement<br />
betreffende de bodemsanering en de<br />
bodembescherming (VLAREBO, 14 december<br />
2007)<br />
Standaardprocedures en codes van goede<br />
praktijk inzake onderzoek, sanering en<br />
grondverzet<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 103<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Dit decreet voorziet in regelgeving omtrent bodemverontreiniging,<br />
bodemsanering (identificatie en register verontreinigde gronden,<br />
regeling nieuwe en historische bodemverontreiniging en<br />
grondoverdracht) en grondverzet. Het uitvoeringsbesluit van dit<br />
decreet en <strong>het</strong> decreet zelf zijn sinds 1juni 2008 in werking.<br />
De Vlaamse Regering stelde op 14 december 2007 definitief <strong>het</strong><br />
Vlaamse reglement over de bodemsanering en de<br />
bodembescherming (VLAREBO) vast. Hierin wordt bepaald dat<br />
<strong>het</strong> bodemdecreet in werking treedt op 1 juni 2008. Door de<br />
OVAM werden onderstaande standaardprocedures opgesteld. In<br />
afwachting van de vaststelling van deze procedures door de<br />
minister, gelden deze als code van goede praktijk. Ze moeten<br />
dan ook in principe toegepast worden vanaf 1 juni 2008 en<br />
vormen als dusdanig ‘pseudo-wetgeving’.<br />
Volgende standaardprocedures zijn beschikbaar inzake<br />
onderzoek:<br />
Standaardprocedure Oriënterend Bodemonderzoek<br />
Standaardprocedure Beschrijvend Bodemonderzoek<br />
Standaardprocedure Oriënterend en Beschrijvend<br />
Bodemonderzoek<br />
Standaardprocedure Bodemsaneringspro<strong>je</strong>ct<br />
Standaardprocedure Beperkt Bodemsaneringspro<strong>je</strong>ct<br />
Standaardprocedure Bodemsaneringswerken,<br />
Eindevaluatieonderzoek en Nazorg<br />
Ontwerpversie Standaardprocedure Risicobeheer<br />
8 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant<br />
J Het Bodemdecreet heeft meerdere gevolgen voor dit pro<strong>je</strong>ct,<br />
zowel in de aanlegfase als in de exploitatiefase. Vermeden<br />
moet worden dat de verontreiniging van de BAYER-site wordt<br />
aangetrokken bij de bronbemaling op de E.ON-site. Nagegaan<br />
moet worden wat de verontreinigingsgraad is van de<br />
uitgegraven bodem om deze in conformiteit met de<br />
grondverzetregelgeving te <strong>kun</strong>nen afvoeren. Tijdens de<br />
exploitatiefase zullen de activiteiten op de E.ON-site vallen<br />
onder de verplichting om periodieke bodemonderzoeken te<br />
laten uitvoeren.<br />
J Zowel in <strong>het</strong> kader van de bodemonderzoeken, als bij <strong>het</strong><br />
grondverzet en bij een eventuele sanering zal steeds rekening<br />
moeten worden gehouden met deze standaardprocedures en<br />
codes van goede praktijk.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 8 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 104<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De OVAM ontwikkelde ook codes van goede praktijk om de<br />
bodemonderzoeken vlot te laten verlopen per Vlarebo-activiteit of<br />
Vlarebo-inrichting; evenals voor <strong>het</strong> uitvoeren van milieuboringen<br />
en plaatsen van peilbuizen;, en <strong>het</strong> bemonsteren van grond,<br />
grondwater, bodemvocht, bodemlucht en waterbodem.<br />
Voor de bodemsanering zijn de volgende standaardprocedures<br />
beschikbaar:<br />
standaardprocedure voor bodemsaneringspro<strong>je</strong>cten<br />
standaardprocedure voor beperkte bodemsaneringspro<strong>je</strong>cten<br />
standaardprocedure voor bodemsaneringswerken,<br />
eindevaluatieonderzoek en nazorg<br />
Naast deze standaardprocedures is <strong>het</strong> van belang rekening te<br />
houden met de richtlijnen met betrekking tot BATNEEC en de<br />
watertoets.<br />
De volgende codes van goede praktijk zijn beschikbaar inzake de<br />
sanering:<br />
Achilles veiligheid, gezondheid en milieupreventiesysteem voor<br />
on-site bodemsaneringswerken<br />
Natuurlijke attenuatie<br />
Pump & treat<br />
Bodemluchtextractie en persluchtin<strong>je</strong>ctie<br />
Gebruik van biofilters en actief koolfilters bij<br />
grondwatersaneringen<br />
Chemische oxidatie<br />
Reactieve wanden<br />
In-situ bioremediatie van koolwaterstoffen<br />
In-situ anaërobe bioremediatie van VOCL's<br />
Ook in de gewijzigde grondverzetsregeling is diverse malen<br />
sprake van codes van goede praktijk en van<br />
standaardprocedures. Deze codes van goede praktijk en<br />
standaardprocedures zijn per ministerieel besluit op 9 mei 2008<br />
door de Vlaamse minister van Leefmilieu vastgesteld (MB<br />
vaststelling codes procedures grondverzet):<br />
MB - Vaststelling codes procedures grondverzet<br />
Codes van goede praktijk - Afbakenen kadastrale werkzone<br />
Codes van goede praktijk - Afbakenen voor zone gebruik ter<br />
plaatse
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 8 Verwijzing<br />
Oppervlaktedelfstoffendecreet<br />
(4 april 2003) en <strong>het</strong> Besluit van de Vlaamse<br />
Regering houdende regels tot uitvoering van<br />
<strong>het</strong> Oppervlaktedelfstoffendecreet VLAREOP<br />
(26 maart 2004)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 105<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Codes van goede praktijk - Gebruik van uitgegraven bodem<br />
binnen een kadastrale werkzone<br />
Codes van goede praktijk - Gebruik van uitgegraven bodem<br />
binnen een zone voor gebruik ter plaatse<br />
Standaardprocedure - Studie van de ontvangende grond;<br />
Standaardprocedure - Opmaak van een technische verslag.<br />
Voor <strong>het</strong> gebruik van uitgegraven bodem voor bouw<strong>kun</strong>dig<br />
bodemgebruik en in een vormvast product diende de Vlaamse<br />
minister voor Leefmilieu een lijst vast te stellen van toepassingen<br />
die in aanmerking komen. Op 9 mei 2008 stelde de Vlaamse<br />
minister van Leefmilieu deze lijst vast:<br />
MB - Lijst bouw<strong>kun</strong>dig bodemgebruik en vormvast product<br />
Naast de door de Vlaamse minister van Leefmilieu goedgekeurde<br />
codes van goede praktijk en standaardprocedures stelt de OVAM<br />
ook nog navolgende codes van goede praktijk ter beschikking.<br />
Deze codes moeten de goede werking van de<br />
grondverzetregeling verder ondersteunen:<br />
Code van goede praktijk - Studie ontvangende groeve of graverij<br />
Kwaliteitsreglement in <strong>het</strong> kader van de erkenning van een<br />
grondreinigingscentrum of een tussentijdse opslagplaats voor<br />
uitgegraven bodem<br />
Code van goede praktijk voor de vergunde grondreinigingscentra<br />
Code van goede praktijk - Vergunning van tussentijdse<br />
opslagplaatsen<br />
Bij uitgravingen kleiner dan 250 m³ en afkomstig van een nietverdachte<br />
grond legt de wetgeving geen specifieke documenten<br />
op. Om bij eventuele wegcontroles te <strong>kun</strong>nen aantonen dat aan<br />
de voorwaarden van de grondverzetregeling voldaan is, <strong>kun</strong>nen<br />
onderstaande formulieren gebruikt worden:<br />
Verklaring voor gebruik van niet verdachte uitgegraven bodem -<br />
250m³<br />
Vervoer van niet verdachte uitgegraven bodem -250m³<br />
Dit decreet heeft als doelstelling om op een duurzame wijze te<br />
voorzien in de behoefte aan oppervlakte-delfstoffen. In<br />
Vlaanderen gaat <strong>het</strong> om de grondstoffen klei, leem en zand die<br />
als geologische afzetting aan of in de nabijheid van <strong>het</strong><br />
aardoppervlak in open lucht worden ontgonnen. Uitzondering op<br />
X Voor dit pro<strong>je</strong>ct worden geen oppervlaktedelfstoffen gewonnen.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 8 Verwijzing<br />
Europese bodemstrategie / kaderrichtlijn<br />
betreffende de bodembescherming<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 106<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
deze regel is grind. Deze Limburgse kiezelsteen heeft een eigen<br />
decreet: <strong>het</strong> grinddecreet. Het VLAREOP geeft uitvoering aan <strong>het</strong><br />
Oppervlaktedelfstoffendecreet inzake de inhoud en procedures<br />
tot vaststelling van de delfstoffenplannen, de natuurlijke<br />
samenstelling van de oppervlaktedelfstoffen via een certificaat<br />
van herkomst, <strong>het</strong> efficiënt en doelmatig benutten van<br />
ontginningsgebieden en financiële zekerheden met betrekking tot<br />
de eindafwerking van de ontginningsgebieden.<br />
In uitvoering van <strong>het</strong> 6e Milieu Actie Programma werkte de<br />
Europese Commissie een ontwerpkaderrichtlijn<br />
Bodembescherming uit. Deze werd op 22 september 2006<br />
publiek gemaakt.<br />
Tot op heden bestaat er voor bodem, in tegenstelling tot lucht en<br />
water, geen Europees juridisch kader. Andere Europese<br />
wetgeving heeft een invloed op bodembescherming, maar<br />
volstaat niet en mist coherentie.<br />
De ontwerpkaderrichtlijn wil alle bodems beschermen tot op een<br />
niveau waar ze hun huidige en toekomstige functies <strong>kun</strong>nen<br />
blijven vervullen en zo een duurzaam gebruik van de bodem<br />
verzekeren. Verdere bodemaantasting moet vermeden worden<br />
en verontreinigde bodems moeten gesaneerd worden tot een<br />
niveau van functionaliteit dat minimaal overeenkomt met <strong>het</strong><br />
huidige of geplande gebruik, rekening houdend met de kosten.<br />
In de tweede helft van 2007 vonden onder <strong>het</strong> Portugees<br />
voorzitterschap verschillende raadswerkgroepen plaats. Tijdens<br />
deze raadswerkgroepen werd de ontwerpkaderrichtlijn<br />
meermaals besproken. Verschillende lidstaten hadden<br />
fundamentele bezwaren over een EU wetgeving over bodem.<br />
Andere lidstaten hadden verschillende inhoudelijke opmerkingen.<br />
België was wel voorstander van een Europese Kaderrichtlijn<br />
Bodem.<br />
Het Europees Parlement keurde in december met een 2/3e<br />
meerderheid een resolutie goed waarbij <strong>het</strong> principe van een<br />
richtlijn wordt aanvaard en waarin wijzigingen worden<br />
voorgesteld.<br />
Op 20 december 2007 vond de EU Raad van Milieuministers<br />
plaats met als agendapunt de eerste lezing van deze<br />
X/J Het lot van de ontwerpkaderrichtlijn Bodembescherming is<br />
momenteel nog onzeker, maar <strong>het</strong> is niet denkbeeldig dat op<br />
korte tot middellange termijn deze Kaderrichtlijn Bodem<br />
goedgekeurd wordt.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 8 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 107<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ontwerpkaderrichtlijn. DE, FR, UK, NL en AT vormden een<br />
blokkeringsminderheid tegen de Richtlijn. De Commissie zal<br />
niettemin <strong>het</strong> voorstel niet intrekken en hoopt dat één van de<br />
komende voorzitters de richtlijn terug zal oppikken.
1.2.8. Geluid en trillingen<br />
Tabel 1.12: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Geluid en trillingen<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 9 Verwijzing<br />
Vlarem II (Besluit dd. 1 juni 1995 van de<br />
Vlaamse regering houdende algemene en<br />
sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 108<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
VLAREM II betreft een uitvoeringsbesluit van <strong>het</strong><br />
Milieuvergunningsdecreet (zie supra). Voor ‘geluid’ zijn vooral de<br />
hoofdstukken 1 (definities), 2 (milieukwaliteitsnormen) en 4.5<br />
(Beheersing van geluidshinder) van belang.<br />
9 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant<br />
J Zowel in de afbraak-, aanleg- als exploitatiefase zal de E.ON-site<br />
geluidsimmissies veroorzaken.<br />
Reeds bij de realisatie van infrastructuurwerken en industriële<br />
complexen worden vaak zware machines en voertuigen ingezet<br />
die voor aanzienlijke geluidsoverlast <strong>kun</strong>nen zorgen. De impact<br />
hiervan zal worden bepaald op basis van de geluidemissies van<br />
de ingeschakelde machines en voertuigen. De geluidshinder<br />
veroorzaakt door aan- en afvoer van (bouw)materialen langs<br />
toegangswegen naar de werf zal worden geëvalueerd.<br />
Met betrekking tot de exploitatiefase kan vooreerst worden<br />
gewezen op de algemene verplichting van de exploitant om, ter<br />
naleving van de bepalingen van dit hoofdstuk, de nodige<br />
maatregelen te treffen om de geluidsproductie aan de bron en de<br />
geluidsoverdracht naar de omgeving te beperken. Naargelang<br />
van de omstandigheden en de beste beschikbare technieken<br />
wordt hierbij gebruikgemaakt van een oordeel<strong>kun</strong>dige<br />
(her)schikking van de geluidsbronnen, geluidsarme installaties en<br />
toestellen, geluidsisolatie en/of -absorptie en/of -afscherming.<br />
Daarnaast zal ook rekening moeten worden gehouden met de<br />
algemene milieuvoorwaarden in <strong>het</strong> kader van de beheersing van<br />
geluidshinder. Voor nieuwe inrichtingen van klasse 1 en 2 zijn<br />
deze voorwaarden opgenomen in artikel 4.5.3. VLAREM II.<br />
Hierbij zal rekening gehouden worden met de gebiedsindeling<br />
zoals opgenomen in deze wetgeving. Voor elk van de relevante<br />
gebieden zal via een statistische analyse van <strong>het</strong> geluid <strong>het</strong><br />
akoestisch klimaat worden vastgelegd en vergeleken met de<br />
bijhorende milieukwaliteitsnormen. Reeds bestaande belangrijke<br />
geluidsbronnen zullen worden aangeduid en hun impact zal
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 9 Verwijzing<br />
Wet op de geluidshinder (Wet van 18 juli 1973<br />
betreffende de bestrijding van de geluidshinder<br />
(B.S. 24 september 1973)).<br />
(in voorkomend geval)<br />
DIN 4150/2, uitgave december 1992 (Erschutterungen<br />
im Bauwesen - Einwir<strong>kun</strong>g auf Menschen<br />
in Gebäuden)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 109<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
De wet op de geluidshinder is een kaderwet die geen enkel<br />
rechtstreeks toepasselijke bepaling bevat. De wet bepaalt enkel<br />
welke uitvoeringsmaatregelen <strong>kun</strong>nen worden genomen, wie<br />
bevoegd is deze op te stellen en op welke wijze controle en<br />
sanctionering gebeurt.<br />
worden aangegeven.<br />
Het specifieke geluid van de nieuwe inrichting zal via een<br />
geschikt geluidsoverdrachtsmodel worden voorspeld in de<br />
relevante gebieden (conform VLAREM II) in de omgeving van de<br />
inplantingsplaats of tracé.<br />
Bijkomend dient te worden opgemerkt dat de<br />
vergunningverlenende overheid strengere grenswaarden en<br />
meetomstandigheden kan opleggen voor <strong>het</strong> specifieke geluid<br />
voortgebracht door inrichtingen van klasse 1 of 2 gelegen in de<br />
nabijheid van stiltebehoevende instellingen of zones. Dergelijke<br />
‘stiltebehoevende zones’ <strong>kun</strong>nen worden omschreven als zones<br />
waar omwille van de functie ervan <strong>het</strong> geluid in de omgeving al of<br />
niet tijdelijk moet beperkt worden. Deze zones omvatten<br />
inzonderheid de woongebieden en de natuurgebieden met een<br />
wetenschappelijke waarde, volgens <strong>het</strong> gewestplan of een<br />
ruimtelijk uitvoeringsplan, alsook de erkende natuur- en<br />
bosreservaten. Gelet op de interferentie van de E.ON-site met <strong>het</strong><br />
(omliggende) natuurgebied, behoren dergelijke bijzondere<br />
milieuvoorwaarden tot de mogelijkheden.<br />
In Vlarem II werden eveneens richtwaarden opgenomen voor<br />
geluid in openlucht. Het gaat hierbij om richtwaarden die<br />
verschillen naar gelang <strong>het</strong> tijdstip van de dag, de bestemming<br />
van <strong>het</strong> gebied, de situering ervan tot andere gebieden en <strong>het</strong> feit<br />
of <strong>het</strong> al dan niet bestaande installaties betreft. De richtwaarden<br />
voor nieuwe installaties (grenswaarden) <strong>kun</strong>nen afhankelijk van<br />
<strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid tot 5 dB lager liggen dan de<br />
richtwaarden.<br />
X Voor klasse I, II en III -inrichtingen gelden de bepaling<br />
opgenomen in <strong>het</strong> Vlarem<br />
(J) Indien er aanwijzingen zijn voor trillingshinder bij bestaande<br />
infrastructuur of inrichtingen dient door middel van aangepaste<br />
metingen de trillingshinder te worden geëvalueerd.<br />
De te verwachten trillingshinder kan worden berekend op basis<br />
van een geschikt overdrachtsmodel voor trillingsvoortplanting
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 9 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 110<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
door de bodem. Hierbij kan worden gesteund op informatie over<br />
de bodemstructuren en grondwaterstand verstrekt door de<br />
discipline 'bodem'. Zolang geen Vlaamse of nationale<br />
voorschriften of normen voorhanden zijn, kan gebruik worden<br />
gemaakt van de Duitse norm DIN 4150/2 uitgave december 1992<br />
(Erschutterungen im Bauwesen - Einwir<strong>kun</strong>g auf Menschen in<br />
Gebäuden), zowel voor de te volgen meetprocedures als voor de<br />
evaluatie van de trillingshinder (DIN, 1992).<br />
Door de grote afstand tot de dichtsbijzijnde bewoning wordt de<br />
impact van trillingen als niet relevant beschouwd.
1.2.9. Natuur<br />
Tabel 1.13: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Natuur<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
Natuurdecreet (21 oktober 1997) Het Natuurdecreet is gericht op de bescherming, <strong>het</strong> herstel, de<br />
ontwikkeling en <strong>het</strong> beheer van de natuur en van <strong>het</strong> natuurlijk<br />
milieu in <strong>het</strong> Vlaamse Gewest en de maatschappelijke inpassing<br />
van <strong>het</strong> natuurbehoud. Het decreet legt m.a.w. de fundamenten<br />
voor <strong>het</strong> natuurbeleid in Vlaanderen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 111<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Overzicht<br />
In <strong>het</strong> Natuurdecreet worden volgende onderwerpen geregeld:<br />
Algemene doelstellingen van <strong>het</strong> natuurbeleid (art. 6-9, o.m.<br />
standstillbeginsel)<br />
Het Natuur<strong>rapport</strong> en <strong>het</strong> natuurbeleidsplan (art. 10-12);<br />
Algemene maatregelen ter bevordering van <strong>het</strong> natuurbehoud (art.<br />
13-16);<br />
Het Vlaams Ecologisch Netwerk (art. 17-26);<br />
Het Integraal Verwevend en Ondersteunend Netwerk (art. 27-31);<br />
Natuurreservaten (art. 32-36)<br />
Speciale beschermingszones (Vogel- en Habitatrichtlijngebieden)<br />
(artt. 36bis – art. 36ter)<br />
Algemene maatregelen voor de bescherming van de natuur:<br />
verweving, beheersovereenkomsten, natuurinrichting en<br />
natuurrichtplannen (art. 37-50);<br />
Soortenbescherming (art. 51-52);<br />
Bepalingen in verband met doelgroepenbeleid (art. 53-55).<br />
Een deel van de bepalingen van <strong>het</strong> Decreet Natuurbehoud<br />
worden verder uitgewerkt in de uitvoeringsregelgeving – <strong>het</strong> betreft<br />
dan vooral de regelgeving inzake vegetatiewijzigingen enerzijds en<br />
de regeling inzake soortenbescherming –anderzijds. Beide<br />
aspecten zullen dan ook in aparte deelkaders infra worden<br />
behandeld.<br />
10 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant.<br />
J Vooreerst dient in <strong>het</strong> kader van de vergunningverlening in elk<br />
geval rekening te worden gehouden met de toepassing van de<br />
natuurtoets in hoofde van de vergunningverlenende overheid.<br />
Deze natuurtoets verplicht laatstgenoemde om te voorkomen<br />
dat een vergunde activiteit aanleiding zal geven tot<br />
zogenaamde vermijdbare schade. In de praktijk komt dit erop<br />
neer dat wanneer bij de constructie van de centrale waardevolle<br />
natuurwaarden dienen te sneuvelen, men steeds zal dienen te<br />
kiezen voor <strong>het</strong> minst schadelijke uitvoerings- of locatiealternatief.<br />
De natuurtoets is ruimer dan de habitattoets, omdat<br />
deze ook betrekking heeft op natuurwaarden die niet van een<br />
Europees beschermingsstatuut genieten. Zij is ook niet<br />
gelimiteerd tot gebieden die groen staan ingekleurd op <strong>het</strong><br />
gewestplan. Alle mogelijke natuurwaarden die een impact<br />
<strong>kun</strong>nen ondervinden van de constructie van de installatie<br />
worden dus best in kaart gebracht, zodanig dat steeds kan<br />
worden aangegeven hoe getracht is vermijdbare schade aan<br />
laatstgenoemde waarden tegen te gaan (cf. in kader discipline<br />
fauna en flora in <strong>MER</strong>).<br />
Het is duidelijk dat zich in de onmiddellijke omgeving van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied drie speciale vogelbeschermingszones bevinden<br />
(De Kuifeend en Blokkersdijk; Schorren en polders van de<br />
Beneden Schelde; Brabantse Wal) en drie speciale<br />
habitatbeschermingszones (Schelde- en Durmeëstuarium;<br />
Waterzone Schelde en Durmeëstuarium en Brabantse Wal<br />
Ossendrecht). Het uitvoeren van voorliggend pro<strong>je</strong>ct omhelst de<br />
opmaak van een passende beoordeling waarin de effecten van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omliggende speciale beschermingszones<br />
worden nagegaan, uitgaande van <strong>het</strong> voorzorgsbeginsel. Deze<br />
passende beoordeling kan conform art.36ter Decreet<br />
Natuurbehoud worden geïntegreerd in een
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 112<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
In wat volgt wordt in hoofdzaak stilgestaan bij de bepalingen van<br />
<strong>het</strong> Decreet Natuurbehoud die rechtstreeks <strong>kun</strong>nen ingrijpen op de<br />
voorliggende pro<strong>je</strong>ctontwikkeling:<br />
Algemene beschermingsinstrumenten<br />
De natuurzorgplicht (art. 14) stelt dat iedereen die handelingen<br />
verricht of hiertoe de opdracht verleent, en die weet of<br />
redelijkerwijs kan vermoeden dat de natuurelementen in de<br />
onmiddellijke omgeving hierdoor <strong>kun</strong>nen worden vernietigd of<br />
ernstig geschaad, verplicht is om alle maatregelen te nemen die<br />
redelijkerwijs van hem <strong>kun</strong>nen worden gevergd om de vernietiging<br />
van de schade te voorkomen, te beperken of te herstellen.<br />
De natuurtoets (art. 16) verplicht elke vergunningverlenende<br />
overheid er zorg voor te dragen dat door <strong>het</strong> toelaten van een<br />
activiteit geen vermijdbare schade aan de natuur kan ontstaan.<br />
Vlaams ecologisch netwerk<br />
Het VEN omvat GEN (grote eenheden natuur) en GENOs (grote<br />
eenheden natuur in ontwikkeling). In <strong>het</strong> VEN zijn een hele rits<br />
verbodsbepalingen van toepassing. De strenge<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige voorschriften die gelden in de groene en<br />
geelgroene gebiedscategorieën (waarbinnen <strong>het</strong> VEN moet worden<br />
afgebakend) buiten beschouwing gelaten, zijn de<br />
beschermingsvoorschriften die gelden in <strong>het</strong> VEN terug te vinden in<br />
art. 25, §3 Natuurdecreet. Het tweede lid van art. 25, §3<br />
Natuurdecreet somt vijf verbodsbepalingen op die toepasselijk zijn<br />
in <strong>het</strong> VEN: een (relatief) verbod op <strong>het</strong> gebruik van<br />
bestrijdingsmiddelen, een (relatief) verbod op vegetatiewijziging,<br />
een verbod op reliëfwijziging, een verbod op werkzaamheden die<br />
rechtsrechtstreeks of onrechtstreeks <strong>het</strong> grondwaterpeil verlagen<br />
en op <strong>het</strong> nemen van maatregelen die de bestaande ont- en<br />
afwatering versterken en, tot slot, een verbod op <strong>het</strong> wijzigen van<br />
de structuur van de waterlopen. Overige maatregelen zijn<br />
eveneens terug te vinden in <strong>het</strong> Maatregelenbesluit van 21<br />
november 2003.<br />
Van deze verbodsbepalingen kan worden afgeweken, mits <strong>het</strong><br />
bekomen van een individuele dan wel een algemene ontheffing bij<br />
milieueffecten<strong>rapport</strong> (pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong>) op basis van de m.e.r.regelgeving.<br />
Conform de Vlaamse implementatieregelgeving van art. 6<br />
Habitatrichtlijn dienen enkel de effecten op de soorten en/of<br />
habitats waarvoor de betrokken speciale beschermingszones<br />
zijn aangemeld te worden meegenomen in <strong>het</strong> kader van de<br />
passende beoordeling. Ook de effecten op Bijlage IV-soorten<br />
van <strong>het</strong> Decreet Natuurbehoud (o.m. rugstreeppad en<br />
verschillende vleermuissoorten) – <strong>het</strong>geen strikt genomen<br />
onder de reikwijdte van <strong>het</strong> soortenbeschermingsrecht valt (zie<br />
infra) – dienen te worden meegenomen.<br />
De natuurrichtplannen zouden een belangrijke toetssteen<br />
<strong>kun</strong>nen vormen bij de uitvoering van de passende beoordeling,<br />
maar op heden is er nog geen natuurrichtplan beschikbaar voor<br />
<strong>het</strong> havengebied. Wel kan in voorkomend geval ook een beroep<br />
worden gedaan op de beleidsdoelstellingen die vervat zitten in<br />
de Achtergrondnota Natuur uit 2006 (zie infra).<br />
Verder dient ook rekening te worden gehouden met de<br />
aanwezigheid van 5 gebieden die deel uitmaken van <strong>het</strong><br />
Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) in de onmiddellijke nabijheid<br />
van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied (Slikken en Schorren langs de Schelde,<br />
De Kuifeend, De Blokkersdijk, De oude landen en bospolder; de<br />
Wase Scheldepolders). In <strong>het</strong> kader van de<br />
vergunningsprocedure zal toepassing dienen te worden<br />
gemaakt van de VEN-toets uit art. 26bis Decreet<br />
Natuurbehoud. Er zal dan ook in <strong>het</strong> kader van de <strong>MER</strong> dienen<br />
te worden aangegeven waarom geen sprake is van<br />
onvermijdbare en onherstelbare schade aan de natuurwaarden<br />
in de omringende VEN-gebieden. Dit wordt best geanalyseerd<br />
in <strong>het</strong> kader van de <strong>MER</strong>, discipline fauna en flora.<br />
In de omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied bevinden zich eveneens<br />
een tiental natuurreservaten. Het Natuurdecreet bevat geen<br />
specifiek toetsingsinstrument naar deze gebieden, enkel voor<br />
schadelijke handelingen binnen de contouren van een<br />
natuurreservaat kan conform art. 35 Natuurdecreet een<br />
ontheffing vereist zijn. Aangezien de werken niet plaatsvinden<br />
binnen de contouren van een natuurreservaat, dient in beginsel
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 113<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ANB dan wel de Minister.<br />
Inzake VEN-gebieden dient ook melding te worden gemaakt van<br />
de VEN-toets. Art. 26bis formuleert de VEN-toets als volgt:<br />
handelingen die schade tot gevolg <strong>kun</strong>nen hebben op de natuur in<br />
<strong>het</strong> VEN die (1) niet te vermijden is en (2) niet te herstellen valt,<br />
(…) mogen (niet) worden toegelaten, tenzij omwille van bijzondere<br />
gewichtige redenen van algemeen belang.<br />
Natuurreservaten<br />
De Vlaamse regering kan terreinen die van belang zijn voor <strong>het</strong><br />
behoud en de ontwikkeling van de natuur of <strong>het</strong> natuurlijk milieu<br />
aanwijzen of erkennen als natuurreservaat. In deze<br />
natuurreservaten wordt, via een aangepast beheer, een<br />
natuurstreefbeeld behouden of ontwikkeld. Binnen de Vlaams of<br />
erkende natuurreservaten gelden strikte verbodsbepalingen<br />
conform art. 35 Natuurdecreet, waarvan kan worden afgeweken bij<br />
ontheffing.<br />
Natura 2000-gebieden (speciale beschermingszones)<br />
Binnen Vlaanderen zijn een aantal speciale beschermingszones<br />
aangeduid of voorgesteld in <strong>het</strong> kader van de Vogel – en<br />
Habitatrichtlijn. Het betreft de speciale vogelbeschermingszones<br />
aangeduid in <strong>het</strong> kader van de Vogelrichtlijn (Besluit Vl. Reg. van<br />
17 oktober 1988) en de gebieden aangeduid in <strong>het</strong> kader van de<br />
Habitatrichtlijn (Besluit Vl. Reg. van 24 mei 2002, zoals gewijzigd<br />
en aangevuld). Daarnaast zijn er ook enkele waterrijke<br />
Ramsargebieden afgebakend, in <strong>het</strong> kader van de<br />
Ramsarconventie (Wet van 22 februari 1979).<br />
Conform art. 36ter, §3 Decreet Natuurbehoud dient elke<br />
vergunningsplichtige activiteit en/of plan die een betekenisvolle<br />
aantasting kan worden veroorzaken aan een speciale<br />
beschermingszone, worden onderworpen aan een passende<br />
beoordeling. De overheid kan haar goedkeuring in beginsel niet<br />
verlenen aan een pro<strong>je</strong>ct en/of plan met een mogelijke<br />
betekenisvolle impact op de betrokken speciale<br />
beschermingszone, tenzij toepassing wordt gemaakt van de<br />
afwijkingsprocedure (alternatievenonderzoek, dwingende redenen<br />
geen ontheffing te worden aangevraagd. Dit laatste neemt<br />
natuurlijk niet weg dat de externe effecten van <strong>het</strong> beoogde<br />
pro<strong>je</strong>ct op de omliggende natuurreservaten wel dienen te<br />
worden meegenomen in <strong>het</strong> kader van de discipline fauna en<br />
flora uit <strong>het</strong> <strong>MER</strong>.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 114<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
van groot algemeen belang, compenserende maatregelen).<br />
In art. 2, 30° Decreet Natuurbehoud is wel een definitie terug te<br />
vinden van <strong>het</strong> begrip ‘betekenisvolle aantasting’. Volgens dit<br />
artikel is een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke<br />
kenmerken van een speciale beschermingszone ‘een aantasting<br />
die meetbare en aantoonbare gevolgen heeft voor de natuurlijke<br />
kenmerken van een speciale beschermingszone, in de mate dat er<br />
meetbare en aantoonbare gevolgen zijn voor de staat van<br />
instandhouding van de soort(en) of de habitat(s) waarvoor de<br />
betreffende speciale beschermingszone is aangewezen of voor de<br />
staat van instandhouding van de soort(en) vermeld in bijlage III van<br />
<strong>het</strong> Decreet Natuurbehoud voor zover voorkomend in de<br />
betreffende speciale beschermingszone’. Effecten op habitats en/of<br />
soorten waarmee bij de selectie van <strong>het</strong> gebied geen rekening<br />
werd gehouden, <strong>kun</strong>nen geen aanleiding vormen voor een negatief<br />
uitvallende habitattoets.<br />
De overheid dient binnen de speciale beschermingszones een<br />
instandhoudingsbeleid uit te voeren dat gericht is op <strong>het</strong> bereiken<br />
van eengunstige staat van instandhouding van de soorten en/of<br />
habitats waarvoor <strong>het</strong> gebied in kwestie is aangewezen (art. 36ter,<br />
§2 Natuurdecreet).<br />
Natuurrichtplannen<br />
Het Natuurdecreet definieert in art. 48, §2 een natuurrichtplan als<br />
‘een plan dat aangeeft wat op vlak van natuurbehoud voor een<br />
specifiek gebied wordt beoogd en waarin de instrumenten en<br />
maatregelen zijn opgenomen die al dan niet pro<strong>je</strong>ctmatig verlopen,<br />
om de beoogde doelstellingen op <strong>het</strong> vlak van natuurbehoud te<br />
realiseren’. Er dient onder meer een natuurrichtplan te worden<br />
opgemaakt voor speciale beschermingszones.<br />
Natuurbesluit (23 juli 1998) Het Natuurbesluit bevat een drieledig beschermingsregime voor<br />
bepaalde vegetaties en kleine landschapselementen:<br />
Art. 7 Natuurbesluit verbiedt <strong>het</strong> wijzigen en kleine<br />
landschapselementen, behoudens met ontheffing van de Minister<br />
van Leefmilieu. Het gaat o.m. om holle wegen, graften, bronnen,<br />
historisch permanent grasland en poelen (gelegen in<br />
groengebieden, parkgebieden, buffergebieden en bosgebieden),<br />
J De steenkoolcentrale bevindt zich in <strong>het</strong> industriegebied (zie<br />
artikel 7.2.0 van <strong>het</strong> K.B. van 28 december 1972). De leidingen<br />
(koelwater) met bijhorende infrastructuur (zoals pompgebouw)<br />
zouden in een natuurgebied (zie artikel 13.4.3.1 K.B. van 28<br />
december 1972) en/of in een bijzonder natuurgebied (zie de<br />
aanvullende voorschriften bij <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen: De<br />
natuurgebieden langs de Schelde, die op de kaart welke de<br />
bestemmingsgebieden omschrijven door de letters N.H.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
KB Beschermde Planten van 16 februari<br />
1976; KB Beschermde Diersoorten van 22<br />
september 1980 en KB Beschermde Vogels<br />
van 9 september 1981<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 115<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
vennen en heiden, moerassen en waterrijke vegetaties en<br />
duinvegetaties. Deze verbodsbepalingen gelden in beginsel over<br />
<strong>het</strong> ganse grondgebied (ongeacht de bestemmingskleur).<br />
Artt. 10-11 Natuurbesluit stelt <strong>het</strong> wijzigen van vegetatie en kleine<br />
landschapselementen natuurvergunningsplichtig binnen de groene<br />
en geelgroene bestemmingsgebieden op de ruimtelijke<br />
uitvoeringsplannen en binnen de contouren van speciale<br />
beschermingszones en andere beschermde natuurgebieden.<br />
Van deze ontheffings- en/of natuurvergunningsplicht kan worden<br />
afgeweken voor zover een stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning voorligt<br />
na advies van ANB en toepassing van de natuurtoets uit art. 16<br />
Natuurdecreet.<br />
Voor bepaalde dier-, planten- en vogelsoorten geldt er een strikt<br />
beschermingsregime. Dit beschermingsregime vindt zijn decretale<br />
grondslag in art. 51 Decreet Natuurbehoud, maar is op heden nog<br />
steeds geregeld in de hiernaast vermelde KB’s inzake<br />
soortenbescherming (in uitvoering van de wet op <strong>het</strong> natuurbehoud<br />
uit 1973).<br />
Grosso modo kan worden gesteld dat conform deze regeling <strong>het</strong><br />
verboden is zowel individuele exemplaren van de betrokken<br />
soorten te verstoren, dan wel te doden enerzijds en de leefplaatsen<br />
van dergelijke soorten te verstoren. Van deze verbodsbepalingen<br />
kan wel steeds een ontheffing worden gevraagd.<br />
Het KB Beschermde Planten dd. 16 februari 1976 bepaalt o.m. dat<br />
de plantensoorten vermeld in Bijlage A integraal worden<br />
beschermd;<br />
overdrukt zijn, zijn mede bestemd voor werken voor<br />
waterzuivering en daarbij behorende afvoerleidingen naar de<br />
Schelde alsmede voor de aanleg van de ondergrondse<br />
leidingstraten tussen beide Schelde-oevers. Werken en<br />
handelingen die daarmee verband houden zijn er toegelaten,<br />
op voorwaarde dat <strong>het</strong> natuurlijk milieu er maximaal wordt<br />
behouden en beschermd of hersteld) worden voorzien. De<br />
aanleg van deze infrastructuur omvat wellicht heel wat<br />
natuurvergunningsplichtige handelingen, nu de nodige biotopen<br />
zullen dienen te worden weggenomen. Ook voor de<br />
constructies die zich buiten de groene bestemmingsgebieden<br />
bevinden, dient te worden nagegaan in hoeverre een en ander<br />
geen vernietiging kan impliceren van de biotopen die opgesomd<br />
staan in art. 7, §1 Natuurbesluit. Een en ander zal blijken uit<br />
een consultatie van de Biologische Waarderingskaart en/of een<br />
terreinbezoek.<br />
Voor zover sprake van ontheffings- en/of<br />
natuurvergunningsplichtige ingrepen, kan een cumul van<br />
vergunningsprocedure worden vermeden door een beroep te<br />
doen op <strong>het</strong> integratiespoor aanwezig in art. 7, §2, 2°<br />
Natuurbesluit. Indien een stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning<br />
voorligt na advies van ANB en met toepassing van de<br />
natuurtoets, dan geldt deze ook als ontheffing, dan wel als<br />
natuurvergunning.<br />
J In <strong>het</strong> kader van de discipline Fauna en Flora van de pro<strong>je</strong>ct-<br />
<strong>MER</strong> zal worden geanalyseerd welke beschermde dier-, vogel-<br />
en plantensoorten in <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied aanwezig zijn. Indien de<br />
aanwezigheid van beschermde dier-, planten- en/of<br />
vogelsoorten wordt vastgesteld, dan zal in beginsel (cumulatief<br />
aan de stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningsprocedure) een<br />
ontheffing dienen te worden bekomen van de hiernaast<br />
omschreven verbodsbepalingen. In voorkomend geval, bv.<br />
indien de aanwezigheid van soorten die voorkomen op Bijlage<br />
IV van de Habitatrichtlijn (Bijlage III Decreet Natuurbehoud) is<br />
vastgesteld, dan zullen in voorkomend geval de nodige<br />
compenserende en/of milderende maatregelen dienen te<br />
worden uitgevoerd. Ook zal dan een beroep dienen te worden<br />
gedaan op een dwingende reden van groot openbaar belang).<br />
Indien de aanwezigheid van vogelnesten op de betrokken<br />
terreinen is vastgesteld, dan verplaatst men de
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 116<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Het KB Beschermde Diersoorten dd. 22 december 1980 stelt <strong>het</strong><br />
doden, maar ook <strong>het</strong> beschadigen of vernielen van de woon- en<br />
schuilplaatsen van de betrokken diersoorten verboden;<br />
Het KB Beschermde Soorten stelt <strong>het</strong> opzettelijk verstoren,<br />
wegnemen of vernietigen van nesten van de in Europa natuurlijk<br />
voorkomende vogelsoorten verboden.<br />
Dit beschermingsregime is overigens niet ondergeschikt aan de<br />
ruimtelijke bestemming van een gebied. Het speelt dus evenzeer<br />
buiten groene of geelgroene bestemmingsgebieden.<br />
Bermbesluit (17 juni 1987). Het Bermbesluit is genomen in uitvoering van de Wet op <strong>het</strong><br />
Natuurbehoud. De doelstelling van <strong>het</strong> Bermbesluit is een<br />
natuurvriendelijk bermbeheer te stimuleren via een aangepast<br />
maaibeheer met daartoe geschikt materieel en <strong>het</strong> verbod tot<br />
gebruik van biociden. Het Bermbesluit voorziet dat niet gemaaid<br />
wordt voor 15 juni: <strong>het</strong> maaisel dient steeds afgevoerd te worden;<br />
ondergrondse plantendelen en houtgewassen mogen niet<br />
beschadigd worden en er mogen geen biociden worden gebruikt.<br />
Het Bermbesluit is van toepassing op bermen en taluds langs<br />
wegen, waterlopen en spoorwegen waarvan <strong>het</strong> (on)kruibeheer<br />
toebehoort aan publiekrechtelijk rechtspersonen.<br />
Bosdecreet<br />
(13 juni 1990)<br />
Decreet van 18 juli 2003 betreffende <strong>het</strong><br />
integraal waterbeleid<br />
Het bosdecreet regelt <strong>het</strong> behoud, de bescherming, de aanleg en <strong>het</strong><br />
beheer van bossen. Het decreet regelt in dit verband ook de<br />
kappingen, vergunnings-voorwaarden en eventuele compensaties.<br />
De regeling inzake ontbossing (zie art. 90bis Bosdecreet) valt in twee<br />
luiken uiteen, namelijk enerzijds de ontbossingen die mogen worden<br />
uitgevoerd mits <strong>het</strong> bekomen van een stedenbouw<strong>kun</strong>dige<br />
vergunning (cf. werken van algemeen belang, in industriegebied) en<br />
anderzijds de ontbossingen waarvoor zowel een ontheffing als een<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning is vereist.<br />
Met <strong>het</strong> oog op <strong>het</strong> behoud van een gelijkaardig bosareaal, wordt<br />
door de houder van de stedenbouw<strong>kun</strong>dige of<br />
verkavelingsvergunning een compensatie voor ontbossing verleend:<br />
ofwel in natura, ofwel door storting van een bodsbehoudsbijdrage.<br />
In <strong>het</strong> kader van de watertoets uit art. 8 Decreet Integraal<br />
Waterbeleid dienen ook de effecten op de watergebonden<br />
natuurwaarden te worden meegenomen. Het begrip ‘schadelijke<br />
effecten’ zoals gedefinieerd in art. 3, §2, 17° van <strong>het</strong> Decreet omvat<br />
constructiewerken best buiten <strong>het</strong> broedseizoen van de<br />
betrokken vogelsoorten.<br />
J In voorkomend geval dient bij de constructie van de<br />
elektriciteitscentrale en de bijhorende infrastructuur rekening te<br />
worden gehouden met de bermvegetatie langs spoor- en<br />
waterwegen. In voorkomend geval, <strong>kun</strong>nen van <strong>het</strong><br />
beschermingsregime de nodige ontheffingen worden bekomen<br />
(zie art. 4 Bermbesluit).<br />
X In <strong>het</strong> kader van de bouw van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
dient niet ontbost te worden. Bijgevolg dient geen rekening te<br />
worden gehouden met enige compenserende maatregelen in<br />
dit verband.<br />
J In <strong>het</strong> kader van de <strong>MER</strong> zullen ook de nodige effectenanalyses<br />
dienen te gebeuren in functie van de watergebonden<br />
natuurwaarden in uitvoering van de Watertoets uit art. 8<br />
Decreet Integraal Waterbeleid. Het besluit van 20 juli 2006
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 10 Verwijzing<br />
Gemeentelijk natuurontwikkelingsplan<br />
(1996)<br />
Achtergrondnota Natuur Haven van<br />
Antwerpen (AN) (30 maart 2006)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 117<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
immers ook schade aan watergebonden natuurwaarden.<br />
Het toepassingsgebied van de watertoets is beperkt tot<br />
betekenisvolle schadelijke effecten. Pas indien <strong>het</strong> niet mogelijk is<br />
<strong>het</strong> schadelijke effect te beperken, herstellen of compenseren, zal de<br />
vergunning in laatste instantie dienen te worden gewijzigd.<br />
Een GNOP beoogt een doorgedreven natuurbeleid in de<br />
gemeente/stad, zowel op korte als op lange termijn, waarbij <strong>het</strong><br />
actieplan de uitvoering vormt van <strong>het</strong> beleid. In een GNOP wordt<br />
vaak een natuurinventaris opgesteld, waarin de voornaamste<br />
groene zones en open ruimten beschreven worden. Telkens<br />
worden de voornaamste knelpunten inzake <strong>het</strong> natuurbehoud<br />
vermeld en worden een aantal beleidsmaatregelen voorgesteld.<br />
De AN heeft een ruimtelijke vertaling aan de omvang en de aard<br />
van de biotopen die volgens de instandhoudingsdoelstellingen<br />
noodzakelijk zijn en geeft deze ruimtelijke keuzen (selectie van<br />
gebieden voor biotopen) weer. De verdere ontwikkeling van de<br />
zeehaven zal binnen de bepaling van de AN en (<strong>het</strong> nog steeds op<br />
te maken) natuurrichtplan dienen plaats te vinden.<br />
De AN geeft tevens uitvoering aan de betreffende principes van de<br />
‘Geactualiseerde principes van Strategisch Plan Linkerscheldeoever’.<br />
De AN formuleert kwantitatieve, kwalitatieve en ruimtelijke<br />
doelstellingen m.b.t. de natuurwaarden in en om de haven (zowel<br />
linker- als rechteroever), met <strong>het</strong> oog op de duurzame<br />
instandhouding ervan.<br />
geeft de vergunningverlenende overheden richtlijnen voor de<br />
toepassing van de watertoets, onder meer over de wijze<br />
waarop de waterparagraaf moet worden opgesteld, wanneer er<br />
schadelijke effecten verwacht worden en wanneer en wie <strong>het</strong><br />
wateradvies dan moet verlenen. Deze watertoets kan worden<br />
geïntegreerd in <strong>het</strong> <strong>MER</strong>.<br />
B Het GNOP van de stad Antwerpen, opgesteld in 1996, vermeldt<br />
de belangrijkste natuurwaarden rondom de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Dit kan dienen als ondersteuning voor de<br />
discipline fauna en flora uit <strong>het</strong> <strong>MER</strong>.<br />
B De AN kan worden gehanteerd als geactualiseerde versie van<br />
<strong>het</strong> GNOP inzake de aanwezigheid van de belangrijkste<br />
natuurwaarden rondom de nieuwe elektriciteitscentrale. Tevens<br />
formuleert de AN de nodige kwantitatieve en kwalitatieve<br />
doelstellingen inzake de aanwezige (Europese) soorten en<br />
habitats (o.m.) op de Rechteroever. Met deze doelstellingen zal<br />
uiteraard rekening dienen te worden gehouden bij de uitvoering<br />
van voorliggend pro<strong>je</strong>ct, meer specifiek in <strong>het</strong> kader van de<br />
effectenanalyse bij de <strong>MER</strong>.
1.2.10. Milieuschade<br />
Tabel 1.14: Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Milieuschade<br />
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 11 Verwijzing<br />
Milieuschadedecreet<br />
(Decreet dd. 21 december 2007 tot aanvulling<br />
van <strong>het</strong> decreet van 5 april 1995 houdende<br />
algemene bepalingen inzake milieubeleid met<br />
een titel XV Milieuschade, tot omzetting van de<br />
richtlijn 2004/35/EG van <strong>het</strong> Europees<br />
Parlement en de Raad van 21 april 2004<br />
betreffende milieuaansprakelijkheid met<br />
betrekking tot <strong>het</strong> voorkomen en herstellen van<br />
milieuschade (B.S. 12 februari 2007).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 118<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Dit decreet zet (samen met <strong>het</strong> bodemdecreet – cf.supra) de<br />
Europese Richtijn Milieuschade om in <strong>het</strong> Vlaamse Gewest.<br />
Op basis van <strong>het</strong> beginsel ‘de vervuiler betaalt’ bevat <strong>het</strong> decreet<br />
in essentie een administratiefrechtelijk systeem van preventie- en<br />
herstelplichten, die rusten op de exploitant wiens activiteiten<br />
milieuschade of een onmiddellijke dreiging voor milieuschade<br />
veroorzaken. Het betreft in eerste instantie een zelfstandige<br />
verplichting om de nodige preventie-, inperkings- en/of<br />
herstelmaatregelen te ondernemen wanneer milieuschade is<br />
veroorzaakt of dreigt te worden veroorzaakt. Ook kan de overheid<br />
de exploitant bevelen de nodige maatregelen te treffen en<br />
desnoods – bijv. in geval van verzuim – zelf preventie- en<br />
herstelmaatregelen uitvoeren om nadien de kosten te verhalen<br />
op de exploitant.<br />
Enkel schade aan beschermde soorten en natuurlijke habitats,<br />
schade aan wateren en bodemschade wordt in <strong>het</strong> decreet als<br />
milieuschade beschouwd. Hiertoe wordt verwezen naar resp. <strong>het</strong><br />
natuurbehoudsdecreet, <strong>het</strong> decreet integraal waterbeleid en <strong>het</strong><br />
bodemdecreet. Ook is vereist dat een beroepsactiviteit aan de<br />
oorzaak van de milieuschade ligt. Bijlage IV bij <strong>het</strong> decreet bevat<br />
een aantal milieugevaarlijke beroepsactiviteiten.<br />
Welnu, <strong>het</strong> regime van preventie- en herstelplichten treedt<br />
vooreerst in werking wanneer (een onmiddellijke dreiging voor)<br />
schade aan beschermde soorten en natuurlijke habitats, schade<br />
aan wateren of bodemschade wordt veroorzaakt door de in<br />
bijlage IV bedoelde beroepactiviteiten. Hierbij is niet vereist dat<br />
de exploitanten van deze milieugevaarlijke beroepsactiviteiten<br />
een fout hebben begaan (ob<strong>je</strong>ctieve aansprakelijkheid). Tevens<br />
vindt <strong>het</strong> decreet toepassing wanneer de exploitant van een<br />
andere (niet in bijlage IV genoemde) beroepsactiviteit door fout of<br />
11 J: juridisch relevante randvoorwaarde; B: beleidsmatig relevante randvoorwaarde; X: niet relevant<br />
J Het Milieuschadedecreet is van belang voor de E.ON-site.<br />
De E.ON electriciteitscentrale betreft immers een zgn.<br />
milieugevaarlijke exploitatie, zoals bedoeld in bijlage IV bij <strong>het</strong><br />
Milieuschadedecreet (GPBV-installatie, lozing in<br />
oppervlaktewater, gebruik en verwerking van gevaarlijke<br />
stoffen,…), zodat de site onder <strong>het</strong> ob<strong>je</strong>ctief<br />
aansprakelijkheidsregime valt voor gebeurlijke schade aan<br />
beschermde soorten en natuurlijke habitats, schade aan<br />
wateren en bodemschade. Concreet heeft <strong>het</strong> veroorzaken van<br />
de in <strong>het</strong> decreet bedoelde milieuschade tot gevolg dat<br />
onmiddellijk de nodige preventie- en herstelmaatregelen<br />
zouden moeten worden uitgevoerd, ook al kan E.ON geen fout<br />
worden verweten.<br />
Gelet op de nabijheid van de Schelde en een<br />
habitatrichtlijngebied is waterschade en schade aan<br />
beschermde soorten en natuurlijke habitats bijv. geenszins<br />
denkbeeldig. Wat schade aan beschermde soorten en<br />
natuurlijke habitats betreft moet wel worden opgemerkt dat dit<br />
niet de negatieve effecten omvat die voortvloeien uit een<br />
handeling die uitdrukkelijk is toegestaan (vergund) en<br />
onderworpen aan een habitattoets conform art. 36ter van <strong>het</strong><br />
natuurbehoudsdecreet (passende beoordeling) en/of waarbij<br />
toepassing is gemaakt van <strong>het</strong> afwijkingsregime uit art. 51-56<br />
van <strong>het</strong> natuurbehoudsdecreet (m.b.t. beschermde soorten) (zie<br />
ook tabel natuur).<br />
Het is van belang om rekening te houden met deze wetgeving<br />
voor <strong>het</strong> geval zich een schadegeval zou voordoen waarbij er<br />
milieuschade ontstaat of dreigt te ontstaan.
Randvoorwaarde Toelichting Relevantie 11 Verwijzing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 119<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
nalatigheid schade aan beschermde soorten en natuurlijke<br />
habitats of een onmiddellijke dreiging daartoe veroorzaakt.<br />
Verder dient melding te worden gemaakt van de bevrijding in<br />
geval van overmacht (natuurrampen, oorlog,…), de<br />
verweermiddelen die de exploitant desgevallend kan inroepen<br />
(dwingende overheidsinstructie, derde-schadeveroorzaker, permit<br />
en state of the art defences), de mogelijkheid voor<br />
belanghebbende derden om een ‘verzoek om maatregelen’ in te<br />
dienen bij de overheid, en de kans dat de bijlage IV-exploitanten<br />
in de toekomst zullen worden verplicht om financiële zekerheden<br />
aan te gaan om hun aansprakelijkheid te dekken.
1.3. Administratieve voorgeschiedenis<br />
1.3.1. Historiek van E.ON<br />
E.ON-Kraftwerke is op 15 augustus 2000 opgericht uit de samensmelting van de<br />
elektriciteitsactiviteiten van Bayernwerk en PreussenElektra. De start van de energieopwekkingsactiviteiten<br />
gaat terug tot <strong>het</strong> jaar 1888. E.ON-Kraftwerke en haar voorgangers<br />
hebben meer dan 100 jaar ervaring in elektriciteitsopwekking op grote schaal.<br />
1.3.2. Vergunningsverplichtingen<br />
Na de conformverklaring van dit <strong>MER</strong> zullen alle vereiste vergunningen/machtigingen/<br />
toelatingen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van dit pro<strong>je</strong>ct bij de bevoegde overheden<br />
worden aangevraagd, onder meer:<br />
• Milieuvergunning, aan te vragen bij de Deputatie van de Provincieraad van Antwerpen.<br />
• Stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning, aan te vragen bij de Vlaamse regering (de<br />
gewestelijke stedenbouw<strong>kun</strong>dige ambtenaar).<br />
• Productie-vergunning voor <strong>het</strong> mogen produceren en leveren van elektriciteit, aan te<br />
vragen bij de CREG-commissie en te verlenen door de minister van mobiliteit en<br />
vervoer.<br />
• Captatievergunning voor <strong>het</strong> onttrekken van koelwater uit de Schelde, aan te vragen bij<br />
de NV Waterwegen en Zeekanaal, Afdeling Zeeschelde.<br />
• CREG-vergunning en transportvergunning voor <strong>het</strong> leveren van elektriciteit op <strong>het</strong> net,<br />
aan te vragen bij de CREG-commissie en te verlenen door de minister van mobiliteit en<br />
vervoer.<br />
1.3.3. Relevante milieu<strong>rapport</strong>ages<br />
1.3.3.1. Bodemonderzoeken<br />
De geplande elektriciteitscentrale komt te liggen op de BAYER-site. Op deze BAYER-site<br />
werden reeds bodemonderzoeken uitgevoerd, die in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> zullen worden<br />
bestudeerd.<br />
1.3.3.2. Akoestisch onderzoek voor de E.ON-elektriciteitscentrale op de<br />
Maasvlakte in Rotterdam<br />
Het akoestisch onderzoek dat werd uitgevoerd voor de E.ON-electriciteitscentrale op de<br />
Maasvlakte in Rotterdam biedt een inspiratiebron om de impact van de geplande<br />
elektriciteitscentrale in de Haven van Antwerpen naar geluidsimmissieniveau toe te evalueren.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 120<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1.3.3.3. <strong>MER</strong> voor de E.ON- elektriciteitscentrale op de Maasvlakte in Rotterdam<br />
Het Nederlandse pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong> dat in december 2006 werd gefinaliseerd voor de E.ON-<br />
electriciteitscentrale op de Maasvlakte in Rotterdam biedt een inspiratiebron voor dit <strong>MER</strong>,<br />
omdat <strong>het</strong> handelt over een gelijkaardige poederkoolgestookte elektriciteitscentrale.<br />
Ondertussen werden de nodige milieu- en stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningen verleend en is al<br />
met de bouw van deze elektriciteitscentrale gestart.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Inleiding 121<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2. Pro<strong>je</strong>ctomschrijving<br />
2.1. Verantwoording van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
2.1.1. E.ON en de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt<br />
De positie van E.ON en de ontwikkeling van de nieuwe kolencentrale moet worden gezien<br />
tegen de algemene achtergrond van de liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt. De<br />
betreffende wetgeving (met name de Wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de<br />
elektriciteitsmarkt) legt de organisatie vast betreffende de elektriciteitsmarkt in België. De<br />
centrale elementen van de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt zijn de vrijheden van productie<br />
(inclusief brandstofkeuze), handel en levering van elektriciteit.<br />
E.ON is <strong>het</strong> grootste private stroom- en gasbedrijf ter wereld met een omzet van bijna 68 miljard<br />
euro en ongeveer 81.000 werknemers. E.ON levert in de Benelux stoom en gas aan meer dan<br />
170.000 klanten, waaronder de energie-intensieve industrie. In België is E.ON reeds actief in de<br />
verkoop, maar <strong>het</strong> bedrijf wenst nu ook te investeren in productie. E.ON bestudeerde vraag en<br />
aanbod in België, en kwam tot de vaststelling dat er nood is aan bijkomende productiecapaciteit.<br />
België heeft bovendien ook nood aan een evenwicht in brandstoffen. Op vandaag is<br />
er een overwicht aan productie van elektriciteit uit kernenergie en een afhankelijkheid van gas,<br />
wat de keuze voor steenkool evident(er) maakt. De inzet van kolen als brandstof voor<br />
elektriciteitsopwekking is in beginsel aantrekkelijk voor de voorzieningszekerheid vanwege de<br />
grote voorraden (de kolenvoorraden zijn veel uitgebreider dan deze van gas en zijn bovendien<br />
voldoende groot om in de komende 160 tot 200 jaar aan de vraag te voldoen) en de<br />
geografische spreiding (de voorraden zijn beter verspreid en liggen voornamelijk in politiek<br />
stabiele landen als de VS, Australië, Zuid-Afrika en Zuid-Amerika).<br />
Het E.ON-pro<strong>je</strong>ct streeft een optimaal evenwicht na tussen een zo gering mogelijke ecologische<br />
impact, een hoge economische efficiëntie door lage productiekosten en bijgevolg stabiele en<br />
lagere energieprijzen voor de afnemers (consumenten en bedrijven) en een grote zekerheid van<br />
levering. De voordelen van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, zoals de diversificatie van de Belgische energiemix voor<br />
elektriciteitsproductie, een grotere zekerheid van levering, een betrouwbare energievoorziening<br />
met stabielere prijzen vergeleken met gascentrales en een hoger rendement vergeleken met de<br />
bestaande kolencentrales (gemiddeld 25% hoger), komen ten goede van België en Vlaanderen.<br />
2.1.2. Ontwikkeling van de elektriciteitsvraag<br />
De vraag naar elektriciteit in België blijft groeien. In de afgelopen twintig jaar heeft de groei van<br />
<strong>het</strong> elektriciteitsverbruik ongeveer gelijke tred gehouden met de economische groei (BNP).<br />
Figuur 2.1 toont de ontwikkeling van <strong>het</strong> Belgische elektriciteitsverbruik sinds 2000. De<br />
opgaande trend is duidelijk waarneembaar. Verwacht mag worden dat deze trend zich de<br />
komende jaren verder zal doorzetten. Om tegemoet te komen aan deze stijgende vraag, is op<br />
korte termijn nood aan additionele opwekkingscapaciteit. Figuur 2.1 geeft <strong>het</strong> gerealiseerde<br />
verbruik – met name <strong>het</strong> reële totale elektriciteitsverbruik – in België weer.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 122<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.1: Overzicht van elektriciteitsvraag van België (Bron: www.UCTE.com)<br />
Consumptie (TWh)<br />
92<br />
90<br />
88<br />
86<br />
84<br />
82<br />
80<br />
78<br />
82,8<br />
83,6 83,2<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 123<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
85,7<br />
88,3<br />
87,2<br />
89,9<br />
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006<br />
Jaar<br />
Opmerking: Figuur 2.1 is niet te vergelijken met Figuur 2.4. Figuur 2.1 geeft <strong>het</strong> werkelijke<br />
elektrictiteitsverbruik weer (bron UCTE), terwijl Figuur 2.4 de door <strong>het</strong> CREG vooropgestelde<br />
voorziene elektriciteitsconsumptie weergeeft (zie CREG – studie (F)070977-CDC-75) over de<br />
ontoereikende productiecapaciteit van elektriciteit in België (dd. 27/09/2007.)<br />
Belangrijker nog dan <strong>het</strong> stijgend elektriciteitsverbruik is de maximale belasting per tijdseenheid.<br />
Vanuit 15-minuten-consumptie-data van ELIA, kan een ‘load duration curve’ worden<br />
geconstrueerd van 2006 (zie Figuur 2.2).<br />
Figuur 2.2: Load duration curve, 2006 (Elia)<br />
Op de Y-as is de MW weergegeven; op de X-as is aangeduid hoeveel procent van de tijd de<br />
corresponderende hoeveelheid MW (of meer) van <strong>het</strong> systeem wordt gevraagd. De curve toont<br />
bijgevolg de waarschijnlijkheid van een gevraagde capaciteit aan.<br />
De maximaal gevraagde capaciteit in 2006 was 13.702 MW (op 2 februari 2006 rond 18:15).<br />
Het minimum was 6.520 MW (op 6 augustus 2006). De gevraagde elektriciteit in <strong>het</strong> ELIAgebied<br />
in 2006 was in 10% van de tijd méér dan 12.946 MW, in 50% van de tijd méér dan 10<br />
295 MW, en in 90% van de tijd méér dan 8 295 MW. In 0,07% was de gevraagde capaciteit
hoger dan de totaal betrouwbare en beschikbare capaciteit zoals die werd voorspeld voor 2007<br />
door de UCTE. 12<br />
In <strong>het</strong> ELIA-Jaarverslag 2007 valt te lezen dat steeds grotere verbruikspieken worden<br />
genoteerd: met 14.033 MW op 17 december 2007 tussen 18 uur en 18.15 uur ligt <strong>het</strong> maximum<br />
van 2007 duidelijk hoger dan dat van 2 februari 2006 (13.702 MW) en zeker ook hoger dan <strong>het</strong><br />
maximum van 13 december 2005 (13.303 MW). Hiermee werd een nieuw record gevestigd. De<br />
verbruikspiek stijgt gestaag. De pieken determineren de noodzaak aan nieuwe investeringen in<br />
de transmissiecapaciteiten van <strong>het</strong> ELIA-net. Daar tegenover staat de kritische situatie van<br />
België op <strong>het</strong> vlak van productiecapaciteit en in <strong>het</strong> bijzonder op <strong>het</strong> vlak van reservevermogen<br />
(zie hieronder een uittreksel uit <strong>het</strong> onderzoek uitgevoerd door CapGemini; zie ook infra).<br />
Figuur 2.3: Uittreksel uit <strong>het</strong> onderzoek uitgevoerd door CapGemini<br />
Deze figuur geeft voor de belangrijkste landen in Europa de productiecapaciteit voor elektriciteit<br />
(in % uitgedrukt) weer die ter beschikking zou moeten zijn (in de X-as), ten opzichte van de<br />
praktisch beschikbare capaciteit (in de Y-as). Landen die in de groene zone zitten hebben<br />
voldoende capaciteit ter beschikking om intern aan de vraag te voldoen. Landen die in de rode<br />
zone worden weergegeven hebben een tekort aan elektriciteit en dienen dus op bepaalde<br />
momenten elektriciteit in te voeren vanuit <strong>het</strong> buitenland. Uit de figuur blijkt dat België behoort<br />
tot de landen die een tekort hebben aan capaciteit. België bevindt zich volgens deze grafiek in<br />
een riskante positie.<br />
12 Union for the Coordination of Transmission of Electricity<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 124<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.1.3. Dreigend tekort aan elektriciteitsproductiecapaciteit in België<br />
De UCTE voorspelt dat op Europees niveau de huidige bevestigde nieuwbouwplannen voldoen<br />
om aan de vraag tegemoet te komen tot in 2010. In 2014/2015 <strong>kun</strong>nen evenwel in sommige<br />
gebieden (waaronder België) problemen ontstaan, wanneer in de komende jaren geen<br />
beslissingen worden genomen rond verdere investeringen. Volgens de UCTE-voorspellingen<br />
zullen in de UCTE-regio alleen Hongari<strong>je</strong>, Polen en Portugal een groter tekort aan<br />
productiecapaciteit hebben dan België in 2020.<br />
De evolutie van de jaarlijkse elektriciteitsvraag in België wordt weergegeven in Figuur 2.4..<br />
Deze figuur duidt <strong>het</strong> vereiste geïnstalleerde vermogen aan, i.e. de noodzakelijke totale<br />
elektriciteitsproductiecapaciteit, waarbij géén rekening wordt gehouden met eventuele<br />
stilstanden van de installaties (door bv. onderhoud) of met <strong>het</strong> niet op vollast draaien van deze<br />
installaties.<br />
Uit één en ander blijkt duidelijk dat additionele elektriciteitsproductiecapaciteit op korte termijn<br />
nodig is in België. Omdat de ontwikkeling op <strong>het</strong> gebied van productiecapaciteit uit<br />
hernieuwbare bronnen nog ontoereikend is, is sprake van een transitieperiode, waarin<br />
productiecapaciteit uit fossiele brandstoffen verder nodig blijft. Dit laatste wordt uitdrukkelijk<br />
bevestigd in een studie van 27 september 2007 van de federale reguleringsinstantie voor<br />
elektriciteit en gas, de CREG, inzake de ontoereikende elektriciteitsproductiecapaciteit in<br />
België. België bevindt zich voortdurend in de gevarenzone en loopt geregeld een reëel risico op<br />
een black-out. De CREG pleit dan ook voor dringende investeringen in bijkomende<br />
productiecapaciteit. De groeiende tekorten blijven aanvullen door stroom te importeren uit onze<br />
buurlanden is immers onmogelijk, door de beperking van <strong>het</strong> net.<br />
Figuur 2.4: Evolutie van de jaarlijkse electriciteitsvraag (Bron: CREG-<strong>rapport</strong> 27/9/07)<br />
Bron: CREG – studie (F)070977-CDC-75) over de ontoereikende productiecapaciteit van<br />
elektriciteit in België dd. 27/09/2007.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 125<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In deze zelfde studie wordt opgemerkt dat er zowel een bijkomende noodzaak zal zijn voor<br />
basiscapaciteit als voor piekcapaciteit. (zie figuur)<br />
Figuur 2.5: Bijkomende capaciteitsvraag (Bron: CREG-<strong>rapport</strong> 27/9/07)<br />
2.1.4. Veroudering van bestaande centrales<br />
Het Belgische productiepark heeft meerdere opwekkingseenheden die deels of volledig van<br />
kolen gebruik maken als brandstof. Het productiegedeelte op basis van kolen is opgelijst in<br />
Tabel 2.1. De totale elektricteitsproductie op basis van kolen is 1.749 MWe. Deze tabel geeft<br />
niet <strong>het</strong> totaal van de elektriciteitsproductie van deze verschillende eenheden weer, want er zijn<br />
ook nog installaties die ten dele op gas, olie of biomassa worden aangedreven.<br />
Tabel 2.1: Productiepark van elektriciteitscentrales op basis van kolen, samen met hun elektrisch vermogen<br />
Centrale Producent MWe*<br />
Langerlo Electrabel 632<br />
Rodenhuize Electrabel 267<br />
Ruien (groep 3/4/5) Electrabel 590<br />
Mol (12) Electrabel 130<br />
Amercoeur (groep 2) Electrabel 130<br />
Awir Electrabel 0<br />
Totaal<br />
* informatie LNE (03/03/09)<br />
1.749<br />
Kijkend naar de leeftijdsopbouw van <strong>het</strong> Belgische productiepark blijkt dat de<br />
steenkoolcentrales een gemiddelde leeftijd hebben van meer dan 35 jaar. Hoewel de<br />
technische levensduur in principe veel langer is (40 jaar en langer), voldoen oudere centrales<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 126<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vaak niet meer aan de moderne eisen ten aanzien van rendement en emissies. Door de<br />
vervanging van dergelijke centrales wordt een verlaging (met een factor twee of meer) van de<br />
specifieke emissies (emissies per KWh) bereikt en daardoor een beperking van de landelijke<br />
emissies, met name van SO2, NOx en CO2.<br />
2.1.5. Motivering centrale<br />
De motivering van E.ON om een nieuwe kolencentrale te bouwen bestaat in grote lijnen uit de<br />
volgende elementen:<br />
• groei van de elektriciteitsvraag<br />
• dreigend tekort aan elektriciteitsproductiecapaciteit in België<br />
• economisch/maatschappelijk verantwoorde elektriciteitsprijs<br />
Daarnaast spelen de volgende overwegingen een rol:<br />
• brandstofdiversificatie<br />
• voorbereiding op CO2-afvang en opslag<br />
Groei van de elektriciteitsvraag<br />
De groei van de elektriciteitsvraag is hierboven reeds uitvoerig aan de orde geweest.<br />
Elektriciteitsprijs<br />
Ook in België is de industrie vragende partij voor een lage en stabiele elektriciteitsprijs. Volgens<br />
E.ON kan dit <strong>het</strong> best worden gegarandeerd door de bouw van een nieuwe moderne<br />
kolencentrale met bewezen technologie.<br />
Brandstofdiversificatie<br />
Na de oliecrisis in de jaren zeventig kwam onder druk van de overheid de diversificatie van de<br />
gebruikte brandstof erg in trek. Dit was vooral ingegeven door <strong>het</strong> feit dat steenkool over de<br />
hele wereld wordt gewonnen en de prijs minder onderhevig is aan invloed van politieke<br />
spanningen. Vandaag de dag wordt op Europees en nationaal niveau veel aandacht<br />
geschonken aan brandstofdiversificatie. Deze diversificatie moet ervoor zorgen dat de<br />
afhankelijkheidspositie van Europese lidstaten ten opzichte van andere landen evenredig<br />
verdeeld wordt. Meerdere Europese landen (waaronder België) hebben minder diversificatie<br />
dan gewenst. Zelfs met inachtneming van de huidige nieuwbouwplannen verandert dit voor<br />
België onvoldoende in de komende jaren (zie Figuur 2.6). Op Europees en nationaal niveau<br />
sprak men zich resoluut uit voor <strong>het</strong> prioritair stellen van de brandstofdiversificatie. Ook de<br />
CREG dringt hierop aan, zoals blijkt uit de CREG-studie van 27 september 2007, waarin<br />
letterlijk wordt bepaald: ‘Ook al werden de simulaties verwezenlijkt op basis van STEGcentrales<br />
voor de dekking van de basisbelasting, toch mag dit er niet toe leiden te besluiten dat<br />
enkel deze technologie wordt aanbevolen. Het is immers verstandig om te trachten de bronnen<br />
te diversifiëren, zowel om de bevoorradingszekerheid van de brandstoffen te verbeteren als om<br />
de gevoeligheid van de elektriciteitsprijs voor de prijsschommelingen van <strong>het</strong> aardgas te<br />
verminderen. Het is dus wenselijk een gunstig oor te lenen aan investeringen in centrales die<br />
steenkool verbranden, op voorwaarde dat deze centrales bereid zijn op een ‘schone’ manier te<br />
produceren als de technologieën daarvoor tot commerciële maturiteit gekomen zijn. Gezien de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 127<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
noodzakelijke termijn om een steenkoolcentrale te bouwen aanzienlijk langer is dan voor een<br />
STEG-centrale, moet men vóór de jaren 2014-2015 wellicht niet op centrales van dit type<br />
rekenen.’<br />
Figuur 2.6: Spreiding Belgische brandstoffen van de elektriciteitsproducenten<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 128<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Belgian fuel Mix forecast (GW)<br />
hydro<br />
lignite<br />
gas<br />
oil / gas<br />
nuclear<br />
hard coal<br />
oil<br />
non attributable<br />
renewable energy sources (other than hydro)<br />
20,0<br />
18,0<br />
16,0<br />
14,0<br />
oil / gas<br />
oil / gas oil / gas<br />
12,0<br />
10,0 gas gas gas<br />
8,0<br />
6,0<br />
nuclear nuclear nuclear<br />
4,0<br />
2,0<br />
hydro hydro hydro<br />
0,0<br />
oil / gas<br />
gas<br />
nuclear<br />
hydro<br />
oil / gas<br />
gas<br />
nuclear<br />
hydro<br />
2007 2008 2 0 1 0 2 0 1 5 2 0 20<br />
(BRON: http://www.ucte.org/publications/systemadequacy/)<br />
Technologiekeuze<br />
De installatie die E.ON in Antwerpen zal bouwen is een poedergestookte centrale. Op basis van<br />
de recentste ontwikkelingen van deze beproefde technologie, haalt de geplande nieuwe<br />
eenheid een rendement van ongeveer 45,5%, zowat 25% meer dan de bestaande Belgische<br />
kolencentrales, waardoor de CO2-emissies/kWh van de nieuwe centrale 25% lager liggen.<br />
Bovendien wordt er in <strong>het</strong> ontwerp van de poederkoolgestookte centrale rekening mee<br />
gehouden dat CO2 zal afgevangen kan worden. Dit gebeurt op verschillende gebieden:<br />
• De lay-out van de rookgasreiniging is zodanig dat <strong>het</strong> rookgas afgetakt kan worden en<br />
geleid kan worden naar een installatie voor de afvang van CO2.<br />
• De installatie voor de afvang van CO2 heeft stoom nodig. In de stoomturbine wordt in de<br />
mogelijkheid voorzien om stoom hiervoor te <strong>kun</strong>nen aftappen.<br />
• De installatie voor de afvang van CO2 heeft een groot ruimtebeslag op <strong>het</strong><br />
bedrijfsterrein. Bij de lay-out van de installatie is hiermee rekening gehouden.<br />
Het feit dat de installatie voorbereid is voor afvang werd in juni 2009 gecertificeerd door de<br />
onafhankelijke keuringsorganisatie ‘TÜV-Nord’.<br />
Tot slot is deze centrale, met haar rookgaszuivering – die bestaat uit een elektrofilter, een<br />
katalytische DeNOx-installatie en een natte ontzwavelingsinstallatie – één van de meest<br />
performante steenkoolcentrales die in Europa te vinden is. Deze rookgasinstallatie is een<br />
volstrekt nieuwe generatie die op geen enkele manier te vergelijken valt met bestaande
kolencentrales in België. De emissies voor NOx, SO2 en stof zijn ongeveer een factor 2 tot 3<br />
lager.<br />
2.1.6. Locatie<br />
E.ON heeft de locatie van de kolengestookte centrale in de Antwerpse haven op de BAYER-site<br />
gepland (zie Figuur 1.3).<br />
E.ON is na analyse tot de conclusie gekomen dat de locatie in Antwerpen <strong>het</strong> beste voldoet aan<br />
de gestelde criteria (geschikt terrein, al in gebruik voor industriële doeleinden, voldoet aan de<br />
gewestplanbestemming, goede aansluitingsmogelijkheden op de infrastructuur, zeer goede<br />
toegankelijkheid voor grote schepen (Capesizers) voor de aanvoer van kolen, voldoende water<br />
aanwezig voor de koeling, benutten van de synergievoordelen met BAYER, toegevoegde<br />
waarde voor de haven door <strong>het</strong> genereren van extra haventrafiek voor <strong>het</strong> jaarlijks volume van<br />
2,7 miljoen kolen en 700.000 ton gips, kalksteen en as). Enkel een erg beperkt aantal direct aan<br />
de zee gelegen locaties bieden in Europa betere omstandigheden voor een kolencentrale.<br />
Dit terrein heeft <strong>het</strong> voordeel dat <strong>het</strong> van geschikte omvang en vorm is voor de bouw van de<br />
centrale in overeenstemming met de technische, economische en milieucriteria. Het terrein is,<br />
na afbraak van een deel van <strong>het</strong> BAYER-complex, onmiddellijk beschikbaar voor directe<br />
ontwikkeling.<br />
Ook voor latere CO2-afvangst scoort de Antwerpse locatie <strong>het</strong> best omdat er meerdere<br />
mogelijkheden zijn voor afvoer via pijpleidingen naar Rotterdam, de Kempen en mogelijk ook de<br />
Belgische kust, en voor al deze mogelijkheden de afstand minder dan 100 km bedraagt (hierop<br />
wordt nader ingegaan bij de bespreking van de locatie-alternatieven, verder in dit <strong>MER</strong>).<br />
2.1.7. Doelstelling en criteria<br />
Doelstelling<br />
Het doel van E.ON is om een kolengestookte centrale met een geïnstalleerde bruto-capaciteit<br />
van circa 1.100 MWe te ontwikkelen, te bouwen en te exploiteren op de BAYER-site in de<br />
Antwerpse haven. Met deze centrale levert E.ON een belangrijke bijdrage aan de<br />
leveringszekerheid. Er wordt immers gebruik gemaakt van bewezen technologie en kolen zijn<br />
op ruime schaal en met ruime geografische spreiding beschikbaar. Bovendien vertonen de<br />
kolenprijzen een duidelijker stabieler beeld dan de olie- en gasprijzen.<br />
De elektriciteit zal door E.ON aan <strong>het</strong> net worden geleverd voor de verkoop en transport naar<br />
eindverbruikers en naar BAYER.<br />
Naast de productie van elektriciteit kan er ook stoom/warmte worden geleverd. Deze<br />
stoom/warmte wordt uit <strong>het</strong> proces gehaald en rechtstreeks geleverd aan de gebruikers om<br />
deze warmte/stoom te gebruiken in andere processen. De hoeveelheid stoom beschikbaar voor<br />
elektriciteitsproductie is afhankelijk van druk en temperatuur nodig voor extern gebruik. E.ON<br />
beoogt in eerste instantie een synergie te bereiken met de overige activiteiten op de BAYER-<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 129<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
site: de warmtelevering aan BAYER maakt hiervan deel uit. Verder(reikend)e mogelijkheden<br />
voor warmteleveringen worden onderzocht (zie ook onder paragraaf 2.5.16).<br />
De voorgenomen activiteit voldoet aan de politieke beleidsdoelstelling om de leveringszekerheid<br />
van de energieproductie te verhogen en electriciteitsproductie met een hoog rendement en lage<br />
emissies te bevorderen, waarbij indien commercieel mogelijk electriciteitsopwekking wordt<br />
gecombineerd met warmteproductie (zie paragraaf 2.5.16.5).<br />
Criteria<br />
De volgende criteria zijn door E.ON gebruikt bij de besluitvorming over de voorgestelde<br />
centrale:<br />
• Milieu:<br />
o Voldoen aan alle wettelijke milieuvoorwaarden<br />
Op basis van de Europese, Belgische en Vlaamse milieuregelgeving is<br />
E.ON verplicht om de ‘beste beschikbare technieken’ (BBT) toe te<br />
passen. E.ON implementeert evenwel méér dan BBT: met <strong>het</strong><br />
geplande ontwerp en de gekozen technologie zal E.ON (veel) beter<br />
doen dan de op basis van BBT bepaalde emissiegrenswaarden. Dit<br />
blijkt ook in <strong>het</strong> hoofdstuk Lucht van dit <strong>MER</strong>, waar wordt geduid dat<br />
voor kolengestookte centrales de emissiegrenswaarde voor SO2 tussen<br />
100 en 200 mg/Nm³ als BBT wordt aanzien. Met een daggemiddelde<br />
van 100 mg/Nm³ en een jaargemiddelde van 55 mg/Nm³ zal de<br />
geplande E.ON-centrale daar ruimschoots aan voldoen.<br />
De maximale jaarlijkse emissie van fijn stof zal minder dan 200 ton<br />
bedragen, waarvan ongeveer 20 ton PM2,5. Deze uitstoot ligt<br />
ruimschoots binnen de grenzen die door de Europese en Vlaamse<br />
regelgeving worden opgelegd.<br />
o Hoog rendement c.q. lage emissies voor een kolengestookte centrale (E.ONeis)<br />
De geplande centrale zal een rendement halen van ongeveer 45,5%,<br />
zowat 25% méér dan de bestaande Belgische kolencentrales,<br />
waardoor de CO2-emissies/kWh van de nieuwe centrale 25% lager<br />
liggen.<br />
o Potentiële warmteproductie bij warmtekrachtkoppeling, waardoor een hoog<br />
totaal rendement wordt behaald (E.ON-wens) (zie paragraaf 2.5.16).<br />
o De centrale is voorbereid voor CO2-afvang en werd in juni 2009 door de TÜV-<br />
Nord (een onafhankelijke erkende organisatie) gecertificeerd als capture ready<br />
• Economisch:<br />
o Economisch verantwoorde en concurrerende productie van energie in<br />
geliberaliseerde marktomstandigheden voor de Belgische en de Noord-<br />
Westeuropese energiemarkt (E.ON-eis)<br />
o Flexibiliteit bij exploitatie, gericht om de exploitatie van de centrale aan te<br />
passen aan de dagelijkse variaties in de elektriciteitsvraag (E.ON-eis)<br />
• Technisch:<br />
o De techniek is commercieel en technisch bewezen (E.ON-eis)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 130<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Locatie:<br />
o Geschikte locatie, in <strong>het</strong> bijzonder voor kolen, met voldoende vrij beschikbaar<br />
terrein voor de bouw van de centrale (E.ON-eis)<br />
o Locatie met goede aansluitmogelijkheden op bestaande infrastructuur, zoals<br />
nabijheid van <strong>het</strong> koppelnet en laad- en losfaciliteiten (E.ON-eis)<br />
o Mogelijkheden om synergetische voordelen met BAYER optimaal te benutten<br />
(E.ON-wens)<br />
o Mogelijkheden ten aanzien van warmte-integratie, stoom- en/of<br />
warmwaterlevering aan industriële of publieke gebruikers (E.ON-wens)<br />
o Goede koelwatervoorziening (E.ON-eis)<br />
2.2. Alternatieven<br />
2.2.1. Inleiding<br />
De volgende alternatieven worden hieronder meer in detail besproken<br />
• Het nulalternatief<br />
• De locatiealternatieven<br />
• De doelstellingsalternatieven<br />
• De uitvoeringsalternatieven<br />
o Alternatieve technologieën voor electriciteitsproductie<br />
o CO2-emissiereductie<br />
o Alternatieve koelsystemen<br />
o Alternatieve conditioneringsmiddelen met betrekking tot koelwater<br />
o Alternatieve voorzieningen ter beperking van de geluidsemissies<br />
o BBT-evaluatie<br />
• Het alternatief : kolencentrale met maximaal 20% bijstook van biomassa afval<br />
Niet alleen de milieu-effecten van de beoogde activiteit worden in kaart gebracht. Ook de<br />
(milieu-effecten van de) diverse alternatieven worden ten opzichte van elkaar en ten opzichte<br />
van de (milieu-effecten van de) beoogde activiteit vergeleken.<br />
2.2.2. Nulalternatief<br />
Het nulalternatief heeft betrekking op de situatie waarin de geplande elektriciteitscentrale niet<br />
gebouwd/geëxploiteerd wordt. Naar alle waarschijnlijkheid zal de productie van de bestaande<br />
steenkoolcentrales in dit geval afnemen door sluiting van oude kolengestookte centrales. De<br />
milieubeleidsovereenkomst van 12 april 2004 (zie hoofdstuk 1.2.5.) gaat in wezen ook uit van<br />
deze dynamiek. Naast de geplande elektriciteitscentrale van E.ON wordt momenteel ook<br />
geïnvesteerd in andere energiepro<strong>je</strong>cten, zoals moderne gascentrales (STEGs, WKKinstallaties,<br />
nieuwe hoogovencentrale) en windenergiepro<strong>je</strong>cten.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 131<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.2.3. Locatiealternatieven<br />
E.ON heeft de locatie van de kolengestookte centrale in de Antwerpse haven op de BAYER-site<br />
gepland (zie Figuur 1.1). E.ON is na analyse tot de conclusie gekomen dat deze locatie <strong>het</strong><br />
beste voldoet aan de gestelde criteria (geschikt terrein, al in gebruik voor industriële doeleinden,<br />
voldoet aan de gewestplanbestemming, goede aansluitingsmogelijkheden op de infrastructuur,<br />
uitbuiten van de synergievoordelen met BAYER, nog te onderzoeken verdere mogelijkheden<br />
voor warmte-uitkoppeling/levering aan industrie en milieuaspecten). Enkel een erg beperkt<br />
aantal direct aan de zee gelegen locaties bieden in Europa betere omstandigheden voor een<br />
kolencentrale.<br />
De BAYER-site heeft <strong>het</strong> voordeel dat <strong>het</strong> van geschikte omvang en vorm is voor de bouw van<br />
de centrale in overeenstemming met de technische, economische en milieucriteria. Het terrein<br />
is, na afbraak van een deel van <strong>het</strong> BAYER-complex, beschikbaar voor directe ontwikkeling.<br />
Niettemin werden als alternatieve locaties Beringen en Gent onderzocht, dit op basis van<br />
onderstaande criteria voor een efficiënte werking van de elektriciteitscentrale:<br />
• De mogelijkheden inzake de toelevering van kolen met zeeschepen.<br />
• De beschikbaarheid van voldoende grondoppervlakte, dus de grootte van <strong>het</strong> terrein.<br />
Voor een 1.100 MWe elektrische centrale is circa 20 ha tot 25 ha (inclusief CCS) nodig;<br />
deze benodigde oppervlakte dient nog aangevuld met ongeveer 25 ha voor de<br />
constructiefase. Anderzijds is ook de vorm van <strong>het</strong> terrein van belang: de vorm van <strong>het</strong><br />
terrein is bepalend voor de inplanting van de installaties.<br />
• Bestemming: de ruimtelijke bestemmingsplannen moeten dit type van activiteit toelaten.<br />
Het pro<strong>je</strong>ct is een activiteit die aangepast is aan <strong>het</strong> karakter van de bestemmingszone.<br />
• Beschikbaarheid: een terrein moet ter beschikking staan.<br />
• De mogelijkheden met betrekking tot koelwater, en dus ook de afstand tot <strong>het</strong> water.<br />
Voor elektriciteitscentrales is een grote hoeveelheid koelwater nodig. De nabijheid van<br />
dit koelwater is zeer belangrijk, daarom zijn alle elektriciteitscentrales gelegen langs<br />
grote waterlopen. Het transport van water op grote afstanden is energetisch zeer<br />
ongunstig. De mogelijkheid tot <strong>het</strong> onttrekken van voldoende koelwater, om de hoogst<br />
mogelijke energie-efficiëntie te <strong>kun</strong>nen waarborgen is eveneens een belangrijk<br />
criterium.<br />
• Het aanwezige hoogspanningsnetwerk in de buurt en de mogelijkheid om aan te sluiten.<br />
• De aanwezigheid van stoomafnemers (nabijheid van grote stoomconsumenten).<br />
• CO2-transport en/of opslagsituatie.<br />
• Afstand tot woongebieden. Vele industrieterreinen liggen in de onmiddellijke omgeving<br />
van woongebieden. Bij de selectie van een site wordt hier rekening mee gehouden.<br />
• Voorkeur op de ontwikkeling van bestaande industriële sites (met voordeel van<br />
eventuele aanwezige infrastructuur) ten opzichte van <strong>het</strong> aansnijden van nieuwe<br />
terreinen of terreinen die <strong>kun</strong>nen gebruikt worden voor andere doeleinden.<br />
Hieronder volgt een beschrijving van de parameters die bij de vergelijking werden gehanteerd,<br />
en de gevolgde methodologie. Voor <strong>het</strong> identificeren van geschikte terreinen aan de hand van<br />
hogervermelde criteria werden volgende bronnen in beschouwing genomen:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 132<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• de gewestplannen<br />
• de plannen met de hoogspanningsleidingen en elektriciteitscabines van ELIA<br />
• de plannen met de waterlopen<br />
• de plannen met de Natura 2000 gebieden<br />
• de oppervlakte van de globale industriezones<br />
• de afstand van de industriezone tot de waterlopen<br />
• <strong>het</strong> type en vri<strong>je</strong> capaciteit van elektrische hoogspanningsleiding<br />
• de afstand tot de hoogspanningsleiding en de elektriciteitscabines<br />
• de afstand tot woonkernen<br />
• de afstand tot de Natura 2000-gebieden<br />
• de vorm van <strong>het</strong> terrein<br />
• de beschikbaarheid<br />
Tabel 2.2 vergelijkt de site van BAYER in de haven van Antwerpen, <strong>het</strong> E.ON terrein in<br />
Ravenshout-Noord in Beringen en de haven van Gent ten opzichte van elkaar met betrekking<br />
tot de factoren voor efficiënte werking.<br />
Tabel 2.2: vergelijking van de 3 sites ten opzichte van de vereiste parameters voor de exploitatie en aanleg van de<br />
kolencentrale (met voor- en nadelen)<br />
Antwerp Beringen Gent<br />
Vaardiepte 15,56 m (Schelde +<br />
Kanaaldok)<br />
mogelijkheid tot<br />
ontvangen van Cape-size<br />
schepen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 133<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
5 m (Albertkanaal)<br />
geen mogelijkheid tot gebruik<br />
van Cape-size schepen of<br />
panamax schepen<br />
12,5 m (Zeekanaal Gent-<br />
Terneuzen)<br />
enkel mogelijkheid tot<br />
gebruik van Panamax<br />
schepen.<br />
Max. schip belasting 140.000 t 10.000 t 80.000 t<br />
Koelwaterconcept twee concepten zeker<br />
mogelijk:<br />
- directe koeling met<br />
koelcellen, combinatie van<br />
koelcellen en directe<br />
koeling met hoge<br />
efficiëntie<br />
- ander koelwaterconcept:<br />
koeltoren is mogelijk<br />
Hoogspanningsnetwerk 380 kV, 1.100 MW<br />
verzekerd na uitbreiding<br />
heel dicht bij de nieuwe<br />
centrale gelegen (< 1 km)<br />
in akkoord met ELIA,<br />
contractueel vastgelegd.<br />
Lokale stoomafnemers Lokale industrie verzekerd<br />
(bijna contractueel<br />
vastgelegd met BAYER –<br />
LOI)<br />
Afstand tot CO2-opslag<br />
Kempisch bassin<br />
geen directe koeling mogelijk<br />
wel koeltoren met natuurlijke<br />
trek<br />
380 kV op 10,5 km afstand:<br />
-op grote afstand gelegen,<br />
-mogelijke aansluiting niet<br />
bevestigd door ELIA,<br />
-bijkomende herstructurering<br />
van hoogspanningsnetwerk<br />
nodig.<br />
geen industriële afnemers in<br />
de nabijheid<br />
geen directe koeling<br />
mogelijk wel koeltoren met<br />
natuurlijke trek<br />
(desk top) studie wijst op<br />
mogelijke afstand van 5 km:<br />
-aansluiting niet bevestigd<br />
door ELIA,<br />
- eventueel nood aan<br />
bijkomende herstructurering<br />
van hoogspanningsnetwerk,<br />
- eventuele aanleg van<br />
hoogspanningsleiding onder<br />
kanaal.<br />
geen gedetailleerde<br />
evaluatie mogelijk op dit<br />
ogenblik<br />
40 – 80 km 10 – 40 km 100 – 140 km
Afstand tot CO2-cluster<br />
Haven van Rotterdam<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 134<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Antwerp Beringen Gent<br />
ongeveer 100 km,<br />
bestaande pijpleiding<br />
Beschikbaarheid grond 25 ha, contractueel<br />
vastgelegd, voldoende<br />
oppervlakte voor gebruik<br />
van CCS<br />
Gebieden beschikbaar<br />
voor de constructiefase<br />
voldoende aanwezig on<br />
site en in de nabijheid<br />
ongeveer 150 km ongeveer 150 km<br />
max. 20ha, niet voldoende<br />
voor elektriciteitscentrale van<br />
1.100 MWe met CCS<br />
(desk top) studie wijst erop<br />
dat zeer weinig terreinen<br />
beschikbaar zijn van 25 ha<br />
(zelfs Kluizendok, gezien<br />
noodzaak van kade van<br />
voldoende lengte)<br />
nog niet geëvalueerd nog niet geëvalueerd<br />
E.ON heeft locaties in Antwerpen, Gent en Beringen onderzocht voor de investering in een<br />
nieuwe 1100 MW poederkoolelektriciteitscentrale. Behalve de criteria vermeld in paragraaf<br />
2.2.3 en tabel 2.2, werden de locatiealternatieven ook op CCS geëvalueerd. Daarbij zijn<br />
volgende aspecten van belang:<br />
• de nodige oppervlakte voor de CCS-afvang-eenheid:<br />
Gebaseerd op de huidige kennis van de research en de beschikbare literatuurgegevens<br />
is de minimale oppervlakte die nodig is voor de uitbating van de CCS-afvang-eenheid<br />
geschat op 2 à 3 hectaren. Alleen in <strong>het</strong> geval van Antwerpen heeft E.ON voldoende<br />
contractuele zekerheid om over een toereikende landoppervlakte te beschikken. Noch<br />
in Beringen, noch in Gent kan een vergelijkbare status worden bereikt binnen <strong>het</strong><br />
tijdschema van de ontwikkeling van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
• de afstand tot mogelijke CO2-opslagplaatsen:<br />
Het aandeel van CO2-transport- en -opslagkosten bedraagt ca. 25% van de totaalkost<br />
van CCS.(en daarvan is de transportkost dan nog maximaal 10%). De CO2transportkost<br />
vanuit Beringen (10 – 40 km) en vanuit Antwerpen (40 - 80 km) naar de<br />
mogelijke opslagplaats in Vlaanderen is niet bepalend. Immers de transportkost is niet<br />
bepalend bij afstanden kleiner dan 100 km,.omdat de CO2 dan niet onder druk dient<br />
gezet te worden, en er dus geen andere compressoren nodig zijn. Van belang daarbij is<br />
dat Antwerpen in géén van de opties ooit op meer dan 100 km van een mogelijke<br />
opslagplaat is gelegen. Bovendien heeft Antwerpen als voordeel dat er reeds een<br />
pijpleidingennet naar Rotterdam bestaat. Antwerpen is eveneens gunstiger gelegen<br />
voor <strong>het</strong> geval de toekomstvisie voor mogelijk CO2-transport en -opslag naar en in de<br />
Noordzee, met in<strong>je</strong>ctiepunten aan de Belgische kust, werkelijkheid wordt.<br />
Het algemeen besluit is dan ook dat Antwerpen, vergeleken met andere sites in West-Europa,<br />
specifiek voor de implementatie van CCS, als beste locatie voor later CO2-transport moet<br />
worden weerhouden.<br />
2.2.3.1. Mogelijkheden inzake de toelevering van kolen<br />
Het verbruik van kolen in volle productie hangt af van de stookwaarde: bij een stookwaarde van<br />
25 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong> verbruik circa 333,5 t/h en bij stookwaarde van 22,5 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong><br />
verbruik circa max. 370 t/h (tijdens normaal vollastbedrijf). Het jaarverbruik, gebaseerd op de
minimale stookwaarde, zal bij 8.000 vollasturen per jaar ongeveer 2.960.000 ton bedragen;<br />
gebaseerd op de gemiddelde stookwaarde zal dit neerkomen op 2.650.000 ton. Een<br />
concurrerende en kost-efficiënte kolenlevering is bijgevolg essentieel voor een kolencentrale.<br />
De haven van Antwerpen biedt de mogelijkheid (waterdiepte van 16 m en de grootte van de<br />
Zandvlietsluis en de Berendrechtsluis) om deels geloste Cape-size schepen met een lading van<br />
140.000 ton kolen de haven binnen te varen. De haven van Gent heeft een waterdiepte van<br />
enkel 12,5 m. De haven van Gent is dan ook enkel geschikt om een deels geloste Panamax<br />
met een halve capaciteit aan lading dan een deels geloste Cape-size schepen te laten<br />
binnenvaren. De situatie van Beringen (E.ON bezit er 20 ha) is nog moeilijker doordat <strong>het</strong><br />
Albertkanaal enkel aak-schepen met een maximale capaciteit van 10.000 ton kolen kan<br />
ontvangen.<br />
2.2.3.2. Mogelijkheden inzake de waterkoeling<br />
Het koelconcept van een elektriciteitscentrale heeft gevolgen voor de efficiëntie en dus op de<br />
CO2-emissies. Een elektriciteitscentrale met directe koeling heeft een iets hogere efficiëntie dan<br />
een elektriciteitscentrale met koeltoren met natuurlijke trek. In Beringen en Gent zou een<br />
elektriciteitscentrale met koeltoren de enige optie zijn. Binnen de haven van Antwerpen is <strong>het</strong><br />
mogelijk beide te onderzoeken aangezien de Schelde voldoende water kan leveren voor beide<br />
scenario’s. Beide scenario’s worden dan ook in dit <strong>MER</strong> behandeld.<br />
2.2.3.3. Hoogspanningsnetwerk in de buurt en mogelijkheid tot aansluiting<br />
Een kolengestookte centrale opereert als basislevering van elektriciteit. Voor een efficiënte<br />
werking moet de beschikbare netwerkcapaciteit <strong>het</strong> hele jaar door 1.100 MW bedragen.<br />
Levering van een dergelijke eenheid is enkel mogelijk in een 380 kV hoogspanningsnetwerk.<br />
Onafhankelijk van <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct, heeft de haven van Antwerpen een herinrichting<br />
van <strong>het</strong> 380 kV netwerk nodig om redenen van stabiliteit en toeleveringsgarantie. Sinds 1970<br />
werden geen noemenswaardige investeringen meer gedaan in <strong>het</strong> hoogspanningsnetwerk. Om<br />
<strong>het</strong> doel van de Antwerpse havenautoriteiten en de autoriteiten van de stad Antwerpen<br />
tegemoet te komen, startte de netwerkbeheerder ELIA <strong>het</strong> BRABO-pro<strong>je</strong>ct op. Dit pro<strong>je</strong>ct<br />
bestaat uit twee fasen. Fase 1 houdt de inrichting in van <strong>het</strong> 380 kV netwerk tussen Zandvliet<br />
en Lillo. Deze fase zal ten laatste in 2013 voltooid worden. Het 380 kV-onderstation zal<br />
opgebouwd worden dicht bij de E.ON-elektriciteitscentrale en bij voltooiing van fase I van<br />
BRABO, zou <strong>het</strong> netwerk genoeg capaciteit bieden om de 1.100 MW-elektriciteitscentrale aan<br />
te sluiten. Fase 2 houdt de inrichting in van <strong>het</strong> netwerk tussen Lillo en Mercator-knooppunt.<br />
Een oriënterende studie door ELIA met betrekking tot de netwerksituatie in Beringen duidt<br />
Meerhout (ongeveer 10,5 km van Beringen) aan om de elektriciteitscentrale aan te sluiten aan<br />
<strong>het</strong> 380 kV-hoogspanningsnetwerk. Om een 1.100 MW aan te sluiten, is een uitbreiding van <strong>het</strong><br />
spanningsnetwerk (380kV, 150kV en 70kV) nodig en de mogelijkheid om dit de realiseren (nog<br />
geen beslissing van ELIA en ingewikkeld vergunningsproces) is onbekend. Het hoogspanningsnetwerk<br />
in Gent is onbekend.<br />
2.2.3.4. Aanwezigheid van stoomafnemers<br />
Om de totale efficiëntie van de elektriciteitscentrale te verhogen, zou deze, indien mogelijk,<br />
moeten werken met een CHP (Combined heat and power of WKK). De maximale afstand voor<br />
efficiënte stoomlevering is beperkt tot 5 à 10 km. De haven van Antwerpen biedt goede<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 135<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
omstandigheden voor CHP van een 1.100 MW kolengestookte elektriciteitscentrale voor de<br />
industrie in de omgeving. Stoomlevering aan BAYER zal zeker gerealiseerd worden. De situatie<br />
daaromtrent in Beringen is minder gunstig en in Gent onbekend.<br />
2.2.3.5. Mogelijkheden inzake CO2-transport en -opslag<br />
De geplande elektriciteitscentrale is ‘carbon capture ready’ (klaar om CO2 af te vangen zodra dit<br />
technisch en economisch haalbaar is). De Duitse technische inspectiedienst ‘TÜV-Nord’ heeft<br />
een proces ontwikkeld om kolengestookte elektriciteitscentrales ‘carbon capture ready’ te<br />
certificeren. E.ON-Kraftwerke startte met <strong>het</strong> certificatieproces voor de kolencentrale in<br />
Antwerpen in april 2008. Het TÜV-certificaat werd verleend in juni 2009. Uit een geologische<br />
studie uitgevoerd door VITO blijkt dat verschillende diepe watervoerende lagen aanwezig zijn in<br />
de ondergrond van de provincies Antwerpen en Limburg (ten oosten van België), vb. in <strong>het</strong><br />
Kempische bassin. Beringen is heel dicht bij <strong>het</strong> Kempisch bassin gelegen. De vermoedelijke<br />
pijpleidinglengte zou tussen 10 en 40 km liggen, afhankelijk van <strong>het</strong> inbrengpunt. De pijpleiding<br />
van Antwerpen tot deze CO2-opslag zou tussen de 40 en 80 km liggen, en vanuit Gent tussen<br />
100 en 140 km. Een mogelijke tweede optie voor CO2-opslag is een pijpleiding van Antwerpen<br />
tot de geplande CO2-netwerk/opslagcluster in Rotterdam. De bedoeling hiervan is CO2<br />
in<strong>je</strong>cteren in de geëxploiteerde olie- en gasvelden in de Noordzee. Vanaf <strong>het</strong> noorden van de<br />
haven (ongeveer 10 km van de geplande site voor de elektriciteitscentrale), start de<br />
zogenaamde ‘buisleidingenstraat’. Dit is een gang van ongeveer 100m breed en 90km lang, van<br />
Antwerpen tot Rotterdam. Binnen deze route, bestaat de mogelijkheid om ook de constructie<br />
van de CO2-pijpleiding onder te brengen. De BAYER-site biedt <strong>het</strong> beste startpunt voor een<br />
dergelijke CO2-pijpleiding, omdat <strong>het</strong> hele tra<strong>je</strong>ct al bestaat.<br />
2.2.3.6. Voldoende beschikbaarheid van grondoppervlakte<br />
Een 1.100 MW kolencentrale met koelcellen en met CO2-afvangst en -opslagsysteem, heeft een<br />
beschikbaar terrein nodig van minstens 25 ha. Indien gebruik gemaakt wordt van natuurlijke<br />
trek en koeltoren, dient <strong>het</strong> terrein nog groter te zijn. Gedurende de constructiefase is bijkomend<br />
nog eens dezelfde ruimtebehoefte (ongeveer 25 ha) nodig. Rekening houdend met deze<br />
voorwaarden, verzekert enkel de locatie op de BAYER-site in Antwerpen genoeg plaats voor<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
Besluit<br />
Met betrekking tot de belangrijkste criteria om een elektriciteitscentrale op te richten<br />
(kolenlevering, koelwater, spanningsnetwerk, stoomafnemers, CO2-transport en -opslag,<br />
ruimtevraag) biedt de haven van Antwerpen de beste voorwaarden om een 1.100 MW<br />
kolencentrale op te richten in België, wanneer wordt vergeleken met de twee andere door/voor<br />
E.ON onderzochte locatie-opties.<br />
2.2.4. Doelstellingsalternatief<br />
Elektriciteit is een consumptiegoed dat in de moderne samenleving onmisbaar is geworden voor<br />
<strong>het</strong> welzijn van de bevolking en voor de economische ontwikkeling. In die zin is <strong>het</strong> dan ook<br />
essentieel voor een land dat toegang tot elektriciteit verzekerd is en dat de continuïteit op <strong>het</strong><br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 136<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vlak van levering wordt gewaarborgd. Er bestaat bijgevolg geen realistisch doelstellingsalternatief.<br />
Bovendien dient opgemerkt te worden dat elektriciteitscentrales met steenkool niet alleen<br />
worden ingezet om <strong>het</strong> minder variabele deel van de basisbehoeften van <strong>het</strong> stroomverbruik<br />
van <strong>het</strong> land te verzekeren (zoals kernenergie tot nu <strong>het</strong> geval was), maar ook om <strong>het</strong> zeer<br />
variabele deel te verzekeren. Steenkoolcentrales zijn namelijk ook zeer flexibel en behouden<br />
ook bij lagere vraag (load) bijna <strong>het</strong>zelfde elektrisch rendement in tegenstelling tot gascentrales.<br />
Gasgestookte elektriciteitscentrales worden ook als piekmachines ingezet omdat ze<br />
gemakkelijk <strong>kun</strong>nen stilgelegd worden. Zij worden eveneens aanzien om <strong>het</strong> meer variabele<br />
deel van de vraag naar stroom op te vangen. Nochtans is <strong>het</strong> elektrisch rendement van een<br />
STEG enkel optimaal bij zijn normaal werkingsregime. Bij wijzigende (dalende vraag) daalt <strong>het</strong><br />
rendement in sterke mate.<br />
De variatie in stroomvraag is er enerzijds wegens de verandering in afname gedurende de dag<br />
door de eindverbruiker, maar is anderzijds onder andere te wijten aan de variabele<br />
stroomproductie van alternatieve productiemethodes zoals windturbines.<br />
Gascentrales <strong>kun</strong>nen in vergelijking met hun kolengestookte evenknie, sneller worden ingezet<br />
(korte opstart en shutdown fase in vergelijking met centrales gestookt met vaste brandstoffen).<br />
Anderzijds wordt een gasgestookte centrale niet als alternatief beschouwd omdat dit niet<br />
voldoet aan alle onder overige in dit <strong>MER</strong> beschreven doelen (er wordt niet voldaan aan <strong>het</strong><br />
doel van brandstofdiversificatie).<br />
2.2.5. Inhoud van de BREF en uitvoeringsalternatieven<br />
2.2.5.1. Inhoud van de BREF<br />
De productie van elektriciteit kan worden onderverdeeld in twee types, namelijk de<br />
conventionele methodes en de hernieuwbare methodes.<br />
Alvorens verder de uitvoeringsalternatieven te bespreken worden vooraf de belangrijkste<br />
elementen weergegeven van de samenvatting en de belangrijkste besluiten in zake de BBT<br />
van ‘grote stookinstallaties voor elektriciteitsproducties’ en de daaraan gekoppelde<br />
emissieniveaus (deze gegevens zijn overgenomen uit de besluiten van de BREF, zoals<br />
uitgegeven door <strong>het</strong> directoraat-generaal JRC, gemeenschappelijk centrum voor onderzoek,<br />
institutuut voor technologisch onderzoek (Sevilla), Europees IPPC bureau; mei 2005).<br />
We merken hierbij wel op dat in de BREF ‘grote stookinstallaties voor elektriciteitsproductie’<br />
enkel de conventionele elektriciteitsproducties worden besproken en niet de alternatieve of<br />
hernieuwbare energieproductiemethodes waarbij gebruik gemaakt wordt van water, wind en<br />
zonne-energie.<br />
De Europese energie industrie<br />
In de Europese Unie wordt voor de productie van elektriciteit en warmte gebruik gemaakt van<br />
alle beschikbare energiebronnen. Nationale energievoorraden van bijvoorbeeld kolen,<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 137<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
uinkool, biomassa, turf, olie en aardgas beïnvloeden sterk de keuze van de brandstof die in<br />
de verschillende lidstaten wordt gebruikt voor de energieproductie. Sinds 1990 is de op basis<br />
van fossiele brandstoffen geproduceerde hoeveelheid elektriciteit met ongeveer 16%<br />
toegenomen en is de vraag met ongeveer 14% gestegen. De hoeveelheid elektriciteit die wordt<br />
opgewekt op basis van hernieuwbare energie (waaronder waterkracht en biomassa) is sterker<br />
dan <strong>het</strong> gemiddelde gestegen, namelijk met 20%.<br />
De gebruikte technieken<br />
Voor de productie van energie worden meestal diverse verbrandingstechnieken gebruikt. Voor<br />
de verbranding van vaste brandstoffen worden poeder verbranding, wervelbed verbranding en<br />
roosteroven verbranding onder de in de BBT beschreven voorwaarden als BBT beschouwd.<br />
Kolenvergassing wordt momenteel nog niet beschouwd als BBT. Voor vloeibare en gasvormige<br />
brandstoffen zijn verwarmingsketels, motoren en gasturbines BBT onder de voorwaarden<br />
beschreven in <strong>het</strong> document. De systeemkeuze voor een bepaalde installatie wordt gemaakt op<br />
basis van economische, technische, milieutechnische en lokale overwegingen, zoals de<br />
beschikbaarheid van brandstoffen, operationele vereisten, marktomstandigheden en<br />
netwerkvereisten. Elektriciteit wordt meestal opgewerkt door de productie van stoom in een met<br />
brandstof gestookte verwarmingsketel. De stoom drijft een turbine aan die aan een<br />
stroomgenerator gekoppeld is. Het rendement van de stoomcyclus is beperkt door de noodzaak<br />
om de stoom na de turbine te condenseren. Sommige vloeistoffen en gasvormige brandstoffen<br />
<strong>kun</strong>nen rechtstreeks worden verbrand om met de verbrandingsgassen een turbine aan te<br />
drijven of in inwendige verbrandingsmotoren om een generator aan te drijven. Elke techniek<br />
heeft voor een exploitant bepaalde voordelen, namelijk wat betreft de mogelijkheid om de<br />
werking af te stemmen op de variërende stroombehoefte.<br />
Milieukwesties<br />
In de meeste verbrandingsinstallaties wordt brandstof of een andere natuurlijke grondstof<br />
omgezet in nuttige energie. Fossiele brandstoffen worden tegenwoordig veruit <strong>het</strong> meest<br />
gebruikte als energiebron. De verbranding heeft evenwel vaak belangrijke en soms aanzienlijke<br />
gevolgen voor <strong>het</strong> milieu als geheel. Het verbrandingsproces leidt tot emissies in lucht, water,<br />
bodem. Luchtuitstoot wordt hierbij als een van de belangrijkste milieuproblemen beschouwd. De<br />
belangrijkste lucht emissies door verbranding van fossiele brandstoffen zijn SO2, NOx, CO, CO2,<br />
vaste deelt<strong>je</strong>s (PM10) De uitstoot van andere stoffen zoals zware metalen, halogenideverbindingen<br />
en dioxines is beperkter.<br />
Stofemissies<br />
De vaste deelt<strong>je</strong>s (stof) die vrijkomen tijdens de verbranding van vaste of vloeibare brandstoffen<br />
zijn uitsluitend afkomstig van hun minerale fractie. Roetvorming ontstaat door slechte<br />
verbrandingsomstandigheden bij de verbranding van vloeibare brandstoffen. Bij de verbranding<br />
van aardgas komen geen significante hoeveelheden stof vrij. De uitstoot van stof blijft in dit<br />
geval zonder de toepassing van extra technische maatregelen normaal ver beneden de<br />
5 mg/Nm 3 . Voor de verwijdering van stof uit de afgassen van nieuwe en bestaande<br />
verbrandingsinstallaties wordt <strong>het</strong> gebruik van een elektrostatische precipitator (ESP) of een<br />
doekfilter (FF) als BBT beschouwd, waarbij met een doekfilter normaal gezien een uitstoot kan<br />
worden bereikt van minder dan 5 mg/Nm 3 . Cyclonen en mechanische collectoren zijn op<br />
zichzelf geen BBT, maar <strong>kun</strong>nen worden gebruikt als voorbehandeling van de<br />
verbrandingsgassen. De BBT conclusies voor ontstoffing en BBT geassocieerde<br />
emissieniveaus worden samengevat in onderstaande tabel. Bij verbrandingsinstallaties met een<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 138<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vermogen van meer dan 100 MWth en met name de installaties met een vermogen van meer<br />
dan 300 MWth liggen de stofwaarden lager, daar de rookgasontzwavelingstechnieken, die reeds<br />
deel uitmaken van de BBT-conclusie voor ontzwaveling, ook reeds leiden tot een reductie van<br />
vaste deelt<strong>je</strong>s.<br />
Tabel 2.3: BBT voor <strong>het</strong> terugdringen van de uitstoot van vaste deelt<strong>je</strong>s bij bepaalde verbrandingsinstallaties.<br />
Zware metalen<br />
De uitstoot van zware metalen is <strong>het</strong> gevolg van hun aanwezigheid als natuurlijk bestanddeel<br />
van fossiele brandstoffen. De meeste van deze zware metalen (As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Se,<br />
V, Zn) worden uitgestoten als deelt<strong>je</strong>s gebonden verbinding (vb. oxides, chloriden). De BBT om<br />
de uitstoot van zware metalen terug te dringen zijn dan ook meestal krachtige<br />
ontstoffingsapparatuur zoals ESP’s of doekfilters. Alleen Hg en Se zijn minstens deels<br />
aanwezig in de dampfase. Hg heeft een hoge dampdruk bij de gebruikelijke<br />
werkingstemperatuur van de ontstoffingsapparatuur. De mate waarin <strong>het</strong> door deze apparaten<br />
wordt opgevangen varieert sterk. Bij <strong>het</strong> gebruik van ESP’s of doekfilters in combinatie met<br />
rookgasontzwaveling, zoals natte wasser met kalksteen, sproeidroog scrubber of droge in<strong>je</strong>ctie<br />
van sorptiemiddel, wordt gemiddeld 75% van <strong>het</strong> Hg verwijderd (50% bij ESP en 50% bij FGD).<br />
Bij gebruik van selectieve katalytische reductie wordt zelfs een reductie van 90% van <strong>het</strong> Hg<br />
behaald.<br />
SO2 emissies<br />
De uitstoot van zwaveloxide ontstaat voornamelijk door de aanwezigheid van zwavel in de<br />
brandstof. Aardgas wordt doorgaans als zwavelvrij beschouwd. Dit geldt niet voor bepaalde<br />
industriële gassen waarbij ontzwaveling van de gasvormige brandstof noodzakelijk kan zijn.<br />
Voor installaties op vaste en vloeibare brandstoffen is <strong>het</strong> gebruik van laag zwavelige brandstof<br />
en / of ontzwaveling over <strong>het</strong> algemeen de BBT. Voor installaties met een vermogen van meer<br />
dan 100 MWth wordt <strong>het</strong> gebruik van zwavelarme brandstoffen om de uitstoot van SO2 te<br />
verminderen in de meeste gevallen echter slechts beschouwd als een aanvullende maatregel<br />
bovenop een aantal andere maatregelen. Naast <strong>het</strong> gebruik van laagzwavelige brandstoffen zijn<br />
voornamelijk <strong>het</strong> gebruik van een natte wasser (verminderingspercentage van 92 – 98%) en<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 139<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
ontzwaveling door sproeidroogwassers (verminderingspercentage van 85 – 92%) die reeds<br />
een marktaandeel bezit van meer dan 90%, de BBT. Droge rookgasontzwavelingstechnieken<br />
zoals de droge in<strong>je</strong>ctie van sorptiemiddel worden voornamelijk gebruikt bij installaties met een<br />
thermisch vermogen van minder dan 300 MWth. Natte gaswassing biedt <strong>het</strong> voordeel dat ook de<br />
uitstoot van HCl, HF, stof en zware metalen wordt verminderd. Wegens te hoge kosten is een<br />
natte wassing geen BBT voor installaties met een vermogen van minder dan 100 MWth.<br />
Tabel 2.4: BBT voor de vermindering van de uitstoot van SO2 van bepaalde verbrandingsinstallaties.<br />
NOx emissies:<br />
De belangrijkste stikstofoxides die bij de verbranding vrijkomen zijn stikstofmonoxide (NO) en<br />
stikstofdioxide (NO2), samen vermeld onder de noemer NOx. Voor verbrandingsinstallaties op<br />
poederkool, is de BBT een vermindering van de uitstoot van NOx door primaire en secundaire<br />
maatregelen zoals SCR. De reductie via SCR varieert tussen 80% en 95%. SCR of SNCR<br />
hebben als nadeel dat er ammoniak in niet-gereageerde vorm kan vrijkomen (‘ammonia slip’).<br />
Voor kleine verbrandingsinstallaties op vaste brandstof zonder grote variaties in de belasting en<br />
met een stabiele brandstofkwaliteit is de SNCR-techniek ook de BBT voor de vermindering van<br />
de uitstoot van NOx. Voor verbrandingsinstallaties op poederbruinkool en turf, is de combinatie<br />
van verschillende primaire maatregelen de BBT. Dit betekent bijvoorbeeld <strong>het</strong> gebruik van ‘low<br />
NOx‘ branders in combinatie met andere primaire maatregelen zoals rookgasrecirculatie,<br />
getrapte verbrandingslucht toevoer (air-staging), getrapte brandtoevoer, (reburning) enz… Bij<br />
primaire maatregelen bestaat <strong>het</strong> risico op onvolledige verbranding waardoor er zich meer<br />
onverbrande koolstof in de vliegas bevindt en koolstofmonoxide vrijkomt. Bij wervelbed ketels<br />
op vaste brandstoffen is de BBT een vermindering van de uitstoot van NOx door luchtverdeling<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 140<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
of rookgasrecirculatie. Er is een klein verschil tussen de uitstoot van NOx bij BFBC en CFBC-<br />
verbranding.<br />
De BBT-conclusies voor de vermindering van de NOx uitstoot en de daarmee verbonden<br />
emissieniveaus voor de verschillende brandstoffen worden vermeld in de tabellen:<br />
Tabel 2.5: BBT voor de vermindering van de NOx uitstoot voor verbrandingsinstallaties op steen- en bruinkool.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 141<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 2.6: BBT voor de vermindering van de NOx uitstoot bij verbrandingsinstallaties op turf, vloeibare brandstoffen of<br />
biomassa.<br />
Voor nieuwe gasturbines zijn droge low NOx-branders voor voorgemengde (premix) brandstof<br />
(DLN) BBT. Voor bestaande gasturbines is de in<strong>je</strong>ctie van water en stoom of de conversie naar<br />
de DLN techniek BBT. Voor stationaire centrales met een gasmotor, is de ‘arm-mengsel’<br />
techniek BBT, zoals de droge lage NOx-branders die in gas turbines gebruikt worden. Voor de<br />
meeste gasturbines en gasmotoren is ook SCR de BBT. Retrofit van een SCR-systeem op een<br />
STEG-centrale is technisch haalbaar, maar economisch niet verantwoord voor bestaande<br />
centrales. Dit komt omdat bij <strong>het</strong> ontwerp van de centrales niet in ruimte is voorzien voor een<br />
HRSG.<br />
Tabel 2.7: BBT voor de vermindering van de NOx en CO uitstoot van stookinstallaties op gas.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 142<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Gasmotoren<br />
Nieuwe gasmotoren 20 – 75* 30 – 100* 15 Arm-mengseltechniek of SCR en<br />
oxidatiekatalysator voor CO<br />
Nieuwe gasmotoren met HRSG in<br />
WKK-modus<br />
Gasketels<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 143<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
20 – 75* 30 – 100* 15 Arm-mengseltechniek of SCR en<br />
oxidatiekatalysator voor CO<br />
Bestaande gasmotoren 20 – 100* 30 – 100 15 Afstelling voor lage NO x<br />
Nieuwe gasketels 50 – 100* 30 – 100 3<br />
Bestaande gasketels<br />
STEG<br />
50 – 100* 30 – 100 3<br />
Nieuwe STEG zonder<br />
aanvullende verbranding (HRSG)<br />
Bestaande STEG zonder<br />
aanvullende verbranding (HRSG)<br />
Nieuwe STEG met aanvullende<br />
verbranding<br />
Bestaande STEG met<br />
aanvullende verbranding<br />
Low NO –branders, SCR of<br />
X<br />
SNCR<br />
20 – 50 5 – 100 15 Droge low NO -premix branders<br />
x<br />
of SCR<br />
20 – 90* 5 – 100 15 Droge low NOx-premix branders,<br />
in<strong>je</strong>ctie van water en stoom of<br />
SCR<br />
20 – 50 30 – 100 In-stall.<br />
spec.<br />
Droge low NO -premix branders<br />
x<br />
en lage-NO -branders voor de<br />
x<br />
ketel, SCR of SNCR<br />
20 – 90* 30 – 100 In-stall.<br />
spec.<br />
Droge low NOx-premix branders<br />
in<strong>je</strong>ctie van water en stoom en<br />
low NO -branders voor de ketel,<br />
x<br />
SCR of SNCR<br />
SCR: Selectieve katalytische reductie van NO SNCR: Selectieve niet-katalytische reductie van NO<br />
x x<br />
DLN: droge branders met lage NO -uitstoot HRSG: stoomgenerator met warmteterugwinning WKK: Warmtekrachtkoppeling<br />
X<br />
STEG: Gecombineerde stoom- en gasturbinecentrales<br />
* Over deze waarden bestonden afwijkende meningen, die zijn opgenomen in hoofdstuk 7.5.4. van de volledige tekst.<br />
CO emissies<br />
Koolstofmonoxide (CO) ontstaat steeds als bijproduct van <strong>het</strong> verbrandingsproces. De BBT<br />
voor de vermindering van de CO uitstoot is een volledige verbranding. Volledige verbranding<br />
kan bereikt worden door een degelijke constructie van de oven, <strong>het</strong> gebruik van geavanceerde<br />
monitoring- en proces beheerstechnieken, en onderhoud van <strong>het</strong> verbrandingssysteem. In de<br />
BBT - hoofdstukken worden een aantal BBT geassocieerde emissieniveaus vermeld voor de<br />
verschillende brandstoffen. In deze samenvatting wordt echter alleen de uitstoot van installaties<br />
op gas vermeld (zie tabel hierboven)..<br />
Waterverontreiniging<br />
Grote installaties leiden niet alleen tot luchtverontreiniging maar lozen ook aanzienlijke<br />
hoeveelheden water (koel- en afvalwater) in rivieren, meren en <strong>het</strong> mariene milieu. Het<br />
afspoelende hemelwater van de opslagplaats welke brandstofresiduen bevat moet gescheiden<br />
worden verzameld en behandeld (bezinken) voor lozing. Bij een elektriciteitscentrale is <strong>het</strong><br />
onvermijdelijk dat soms kleine hoeveelheden (spoel)water verontreinigd raken met olie. De BBT<br />
is een olieafscheider om milieuschade te voorkomen. De conclusie inzake BBT voor<br />
ontzwaveling door natte wassing is dat moet worden voorzien in een zuiveringsinstallatie voor<br />
<strong>het</strong> afvalwater. De installatie omvat verschillende chemische behandelingen om zware metalen<br />
te verwijderen en de hoeveelheid vaste stoffen die in <strong>het</strong> water terechtkomen te verminderen.<br />
De installatie zorgt voor een aanpassing van de pH, <strong>het</strong> bezinken van zware metalen en de<br />
verwijdering van vaste deelt<strong>je</strong>s.
Afval en residuen<br />
De sector heeft veel aandacht besteed aan <strong>het</strong> gebruik van verbrandingsresiduen en<br />
bijproducten als alternatief voor verwijdering op stortplaatsen. Gebruik en hergebruik is de beste<br />
beschikbare optie en verdient derhalve de voorkeur. Bijproducten zoals as, bieden heel wat<br />
gebruiksmogelijkheden. Voor elk gebruik gelden verschillende specifieke criteria. Al deze<br />
criteria konden onmogelijk in de BREF behandeld worden. De kwaliteitscriteria zijn meestal<br />
verbonden met de structurele kenmerken van <strong>het</strong> residu en <strong>het</strong> gehalte aan schadelijke stoffen,<br />
zoals de hoeveelheid onverbrande brandstof of de oplosbaarheid van zware metalen, enz... Het<br />
eindproduct van de natte gaswassing is gips, dat in de meeste EU- landen door de centrales op<br />
de markt wordt gebracht. Het kan worden verkocht en gebruikt als alternatief voor natuurlijk<br />
gips. In de praktijk wordt <strong>het</strong> grootste deel van <strong>het</strong> door de energiesector geproduceerde gips<br />
gebruikt voor de productie van gipsplaten. De vereiste zuiverheid van <strong>het</strong> gips beperkt de<br />
hoeveelheid kalk die in <strong>het</strong> proces kan worden gebruikt.<br />
Medeverbranding van afval en teruggewonnen brandstof<br />
Grote verbrandingsinstallaties die overeenkomstig de BBT zijn ontworpen en worden<br />
geëxploiteerd, gebruiken doelmatige technieken en maatregelen voor de verwijdering van stof<br />
(waaronder een deel zware metalen), SO2, NOx, HCl, HF en andere vervuilende stoffen<br />
alsmede technieken ter voorkoming van verontreiniging van water en bodem. Over <strong>het</strong><br />
algemeen <strong>kun</strong>nen deze technieken als afdoende worden beschouwd en worden ze derhalve als<br />
BBT aanvaard voor de medeverbranding van secundaire brandstof. De grondslag hiervoor zijn<br />
de BBT-conclusies en met name de in de specifieke hoofdstukken voor elke brandstof vermelde<br />
emissieniveaus voor de diverse brandstoffen. Een grotere invoer van vervuilende stoffen in <strong>het</strong><br />
verbrandingssysteem kan binnen zekere grenzen worden gecompenseerd door een aanpassing<br />
van de rookgasreiniging of de beperking van <strong>het</strong> percentage secundaire brandstof die mee<br />
wordt verbrand. De impact van meeverbranding naar de kwaliteit van de residuen heeft als BBT<br />
<strong>het</strong> behoud van de kwaliteit van gips, as, en andere residuen en bijproducten tot <strong>het</strong>zelfde<br />
niveau zonder gebruik van secundaire brandstoffen. Indien meeverbranding leidt tot significante<br />
bijkomende opslag hoeveelheden van bij-producten of residuen of extra contaminatie van<br />
metalen (bv. Cd, Cr, Pb) of dioxines, dan moeten bijkomende maatregelen genomen worden<br />
om dit te vermijden. Wat de gevolgen van medeverbranding voor de kwaliteit van de residuen<br />
betreft, bestaat de essentie van de BBT erin ervoor te zorgen dat de medeverbranding van<br />
secundaire brandstoffen met <strong>het</strong> oog op recycling geen negatieve invloed heeft op de kwaliteit<br />
van <strong>het</strong> gips, as, slak en andere residuen en bijproducten. Indien medeverbranding tot<br />
aanzienlijke (extra) hoeveelheden te verwijderen bijproducten of residuen leidt of tot extra<br />
verontreiniging door metalen (bv. Cd, Cr, Pb) of dioxines dienen extra maatregelen te worden<br />
genomen om dit te vermijden.<br />
2.2.5.2. Alternatieve technologieën voor elektriciteitsproductie<br />
In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> alternatievenonderzoek wordt hierna ingegaan op de mogelijke<br />
uitvoeringsalternatieven. 13 De vergelijking tussen de alternatieven werd uitgevoerd op basis van<br />
<strong>het</strong> vermogen van <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct, namelijk op basis van 1.100 MWe. De plant zal naar<br />
13 Bij <strong>het</strong> onderzoek van de uitvoeringsalternatieven werd gebruik gemaakt van de volgende bronnen: ‘Commission<br />
Energy 2030 Renewable energies’ van Prof. J. De Ruyck 25/10/2006; Commission ENERGY 2030, FINAL REPORT<br />
June 19, 2007 en BP Statistical Review of World Energy June 2008.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 144<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
verwachting ongeveer 8.000 h vollast draaien en hierbij een stroom opwekken die op jaarbasis<br />
bijna 9 TWhe zal bedragen. Indien men <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct wil vergelijken met alternatieven, moet<br />
men zich beperken tot alternatieven die, met de huidige kennis van technologie, gerealiseerd<br />
<strong>kun</strong>nen worden in Vlaanderen en hierbij jaarlijks, op een economisch verantwoorde wijze, een<br />
gelijke hoeveelheid stroom met dezelfde betrouwbaarheid moet <strong>kun</strong>nen produceren.<br />
Combinaties van verschillende technieken zijn theoretisch mogelijk, maar worden hieronder niet<br />
opgenomen.<br />
Qua impact van de alternatieven worden volgende gebieden besproken:<br />
• Lucht<br />
• Water<br />
• Oppervlakte (met impact op landschap en fauna/flora)<br />
• Geluid (met impact op mens)<br />
In de zoektocht naar alternatieven worden kerncentrales niet besproken. De wetgever heeft in<br />
België bepaald dat de keuze voor deze technologie, waarbij nucleaire energie wordt ingezet<br />
voor de opwekking van elektrische energie, niet mogelijk is. Een 100% op biomassa draaiende<br />
centrale van 1.100 MWe wordt ook niet besproken omdat dit om logistieke (verkrijgbaarheid van<br />
voldoende biomassa) redenen niet realistisch gezien wordt. Elektriciteit kan op diverse<br />
manieren worden opgewekt. Voor wat betreft de alternatieve technieken voor de productie van<br />
elektriciteit wordt onderscheid gemaakt tussen de conventionele technieken voor<br />
elektriciteitsproductie en de alternatieve energiebronnen.<br />
Conventionele technieken<br />
• Naast de poederkoolcentrale gecombineerd met een stoomturbine is de IGCC de<br />
alternatieve techniek; dit bestaat in <strong>het</strong> vergassen van vaste brandstoffen waarna de<br />
bekomen gassen worden verbrand in een gasturbine gecombineerd met een<br />
stoomturbine. IGCC wordt echter niet beschowd als BBT.<br />
• <strong>het</strong> verbranden van natuurlijk gas (aardgas) in een gasturbine gecombineerd met een<br />
stoomturbine (Combined Cycle of STEG);<br />
Alternatieve (i.e. hernieuwbare) energiebronnen<br />
• <strong>het</strong> opwekken van energie met waterkracht (o.m. getijden, stuwmeer);<br />
• <strong>het</strong> opwekken van elektriciteit door middel van wind (off shore windpark);<br />
• <strong>het</strong> opwekken van elektriciteit met zon als voornaamste bron van energie.<br />
De algemene impact van deze technieken op de verschillende milieucompartimenten wordt in<br />
onderstaande tabel weergegeven. De gegevens uit de tabel worden daarna besproken.<br />
Onderstaande tabel geeft weer indien er wel of niet een invloed te verwachten is op de<br />
verschillende milieucomponenten.<br />
In de Tabel 2.8 en Tabel 2.9 werd gebruik gemaakt van volgend significantiekader.<br />
• - - = indien er een belangrijke impact is (door <strong>het</strong> ontbreken van een beschikbare<br />
techniek)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 145<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• - = indien er toch een impact is (ondanks de aanwezigheid van een beschikbare<br />
techniek)<br />
• + = indien er bijna geen impact is<br />
• ++ = indien er geen impact is.<br />
Ook hierbij is onderscheid gemaakt tussen de conventionele technieken en de alternatieve<br />
hernieuwbare technieken:<br />
Tabel 2.8: Vergelijkende tabel tussen de verschillende alternatieven: conventionele technieken<br />
Techniek Lucht Water Oppervlakte<br />
/ bodem<br />
Poederkoolcentrale,<br />
zonder ofwel<br />
DeSOx of DeNOx<br />
(*)<br />
Poederkoolcentrale,<br />
met DeSOx,<br />
met DeNOx<br />
Poederkoolcentrale,<br />
met DeSOx,<br />
met DeNOx<br />
met CCS<br />
IGCC<br />
zonder ofwel<br />
DeSOx of DeNOx<br />
IGCC<br />
met DeSOx,<br />
met DeNOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 146<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
SO2 NOx stof CO2 hoeveelheid<br />
koelwater<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren*)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
* impact<br />
koeltoren <<br />
directe koeling<br />
-<br />
(koeltoren*)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
* impact<br />
koeltoren <<br />
directe koeling<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
* impact<br />
koeltoren<br />
< directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
* impact<br />
koeltoren<br />
< directe<br />
koeling<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren<br />
) / -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren) /<br />
- (directe<br />
koeling<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
ande<br />
r<br />
landschap faun<br />
a en<br />
flora<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ +<br />
(directe<br />
koeling)<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ +<br />
(directe<br />
koeling)<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ +<br />
(directe<br />
koeling)<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ +<br />
(directe<br />
koeling)<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ +<br />
(directe<br />
koeling)<br />
Geluid/<br />
mens<br />
+ +<br />
+ +<br />
+ +<br />
+ +<br />
+ +
Techniek Lucht Water Oppervlakte<br />
/ bodem<br />
IGCC<br />
met DeSOx,<br />
met DeNOx<br />
met CCS<br />
CC / STEG<br />
CC / STEG<br />
met CCS<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 147<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ -<br />
(directe<br />
koeling<br />
-<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling<br />
++ - ++ - - -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
++ - ++ - -<br />
(koeltoren)<br />
/ - -<br />
(directe<br />
koeling)<br />
(*) poederkoolcentrales en IGCC zonder DeSOx of DeNOx worden niet aanzien als BBT.<br />
- -<br />
(koeltoren)<br />
/ +<br />
(directe<br />
koeling)<br />
Geluid/<br />
mens<br />
+ +<br />
- + + +<br />
- + + +<br />
Bijkomende opmerkingen:<br />
De emissies van IGCC en poederkoolcentrales worden in de tabel gelijkgesteld bij gebruik van analoge technologieën.<br />
Een IGCC heeft op gebied van stof een iets beter resultaat dan een poederkoolcentrale. Een IGCC van 1.100 MWe is<br />
echter nog onvoldoende te beschouwen als een ‘bewezen’-technologie.<br />
De huidige maximale capaciteit van CC/STEG centrales bedraagt ongeveer 450 MWe,zodat meerdere centrales nodig<br />
zijn voor <strong>het</strong>zelfde elektrisch vermogen.<br />
WKK<br />
De werking van een elektriciteitscentrale als een WKK (of CHP = combined heat and power<br />
plant) verhoogt de totale efficiëntie van een elektriciteitscentrale, maar vermindert <strong>het</strong> elektrisch<br />
rendement. Voor efficiënte stoomlevering is er ook een beperking in afstand (de te leveren<br />
stoom evenals de retourcondensaten dienen rendabel getransporteerd te worden), namelijk<br />
maximal 5 – 10 km. Het principe van WKK kan zowel toegepast worden bij poederkoolcentrales,<br />
IGCC als CC/STEG installaties. Voor al deze toepassingen kan gesteld worden dat<br />
de primaire emissies gelijk zijn, maar dat door de brandstofbesparing bij <strong>het</strong> gebruik van de<br />
stoom bij de afnemers de indirecte emissies dus minder zullen zijn (aangezien geen (of minder)<br />
stand alone ketels nodig zijn). De warmtebesparingen en dus emissiebesparingen zijn dan ook<br />
vergelijkbaar in <strong>het</strong> geval van een WKK toepassing bij poederkoolcentrales, IGCC als CC/STEG<br />
centrales.
Tabel 2.9: Vergelijkende tabel tussen de verschillende alternatieven: alternatieve technieken<br />
Techniek Lucht Water Oppervlakte /<br />
bodem<br />
Waterkracht<br />
Off-shore wind<br />
Zonne-energie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 148<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
SO2 NOx stof CO2 hoeveelheden<br />
koelwater<br />
ander landschap fauna<br />
en flora<br />
Geluid<br />
/ mens<br />
++ ++ ++ ++ ++ - - - - + - -<br />
++ ++ ++ ++ ++ + - - + - -<br />
++ ++ ++ ++ ++ ++ - - + ++<br />
Hernieuwbare energie<br />
Anderzijds verwijzen we ook naar <strong>het</strong> document ‘De mogelijkheden en belemmeringen voor<br />
hernieuwbare energie in Vlaanderen’. Een samenvatting van dit eind<strong>rapport</strong> van de ODE<br />
(organisatie voor duurzame energie Vlaanderen) van september 1997 wordt hieronder<br />
weergegeven:<br />
De hernieuwbare energietechnieken stoten in <strong>het</strong> bijzonder bijna geen CO2-gassen in de<br />
atmosfeer.<br />
De voornaamste milieuaspecten van de belangrijkste hernieuwbare energietechnieken zijn de<br />
volgende:<br />
• Windturbines: aandacht is nodig voor de verwerking van afgedankte wiekbladen, de<br />
plaatsbeperkingen, visuele hinder, geluidshinder, vogelschade en verstoring<br />
telecommunicatie.<br />
• Fotovoltaïsche cellen: de commerciële fotovoltaïsche technologie maakt hoofdzakelijk<br />
gebruik van silicium. Er zijn dan ook weinig giftige emissies verbonden aan deze<br />
technologie. Qua emissies vergeleken met conventionele elektriciteitsopwekking zijn er<br />
5 à 10 maal minder emissies voor wat betreft CO2, SO2 en NOx.<br />
• Waterkracht: kleinschalig gebruik van waterkrachttechnologie heeft weinig of geen<br />
impact op natuur of milieu. In België is er ook geen voldoende water ter beschikking<br />
voor toepassing van deze technologie.<br />
• Gecontroleerde verbranding van zuivere biomassa: Bij middelgrote installaties voor de<br />
verbranding van biogas (gasmotoren van 20 – 600 kWe) zijn de emissies hoofdzakelijk<br />
beperkt tot NOx. Bij grote verbrandingsinstallaties hangen de emissies sterk af van de<br />
conversietechniek.<br />
Ondanks de diverse voordelen van hernieuwbare energie kan er slechts beperkt gebruik van<br />
gemaakt worden, ingevolge een reeks financiële, wettelijke en institutionele belemmeringen.<br />
Drie belangrijke kenmerken van hernieuwbare energiebronnen, die de benutting ervan niet<br />
vergemakkelijken, zijn:<br />
• Technische ontwikkeling: waterkracht, stortgas-benutting, windenergie, zonneboilers<br />
zijn ontwikkelde technieken maar absoluut te duur voor grootschalige toepassingen.
• Concentratie: sommige stromingsbronnen en specifiek wind en zon hebben een relatief<br />
geringe energie-dichtheid, waardoor ze zich voornamelijk lenen tot kleinschalig gebruik.<br />
Dit staat haaks ten opzichte van de sterk geconcentreerde noden in onze samenleving.<br />
• Beschikbaarheid: in tegenstelling tot ‘gestockeerde energie’ via conventionele<br />
energiebronnen, is <strong>het</strong> aanbodspatroon van stromingsbronnen intermitterend en niet<br />
controleerbaar.<br />
Om verder aan te vullen en na te gaan welke van deze technologieën een haalbaar alternatief<br />
vormt voor <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct, volstaat <strong>het</strong> in eerste instantie na te gaan welke oppervlakte de<br />
installaties die deze stroom opwekken innemen en indien er in Vlaanderen (of met uitbreiding<br />
België) ruimte is om dergelijke installaties te bouwen. Onderstaande Tabel 2.10 geeft een<br />
overzicht van de benodigde oppervlakte per technologie voor een gelijkwaardig geïnstalleerd<br />
vermogen. Tabel 2.12 geeft een overzicht van de benodigde oppervlakte per technologie<br />
noodzakelijk om jaarlijks een zelfde hoeveelheid stroom te produceren als de vooropgestelde<br />
MWh voor de APP.<br />
Tabel 2.10: Benodigde oppervlakte per technologie voor een geïnstalleerd vermogen van 1.100 MWh<br />
Beschrijving Brandstof Geïnstalleerd vermogen Benodigde oppervlakte<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 149<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
MW Ha<br />
Geplande pro<strong>je</strong>ct Steenkool 1.100 20<br />
IGCC Steenkool 1.100 40<br />
CC Aardgas 1.100 15<br />
Waterkrachtcentrale Water 1.100 140<br />
Offshore windpark Wind 1.100 11.000<br />
Solar Zon 1.100 1.100<br />
Voor de waterkrachtcentrale werd uitgegaan van de oppervlakte van de pompaccumulatiecentrale<br />
van Coo (spaarbekkencentrale van Electrabel in Wallonië) . De cijfers voor<br />
<strong>het</strong> windpark betreft een extrapolatie van de gepubliceerde cijfers van de gekende windparken<br />
op <strong>het</strong> Belgisch continentaal plat.<br />
Tabel 2.11: Jaarlijkse productie uren per technologie in equivalent ‘vollast’ - uren<br />
Beschrijving Brandstof Equivalent vollast - uren Opmerking<br />
Geplande pro<strong>je</strong>ct Steenkool 8.000 Base load/mid load<br />
IGCC Steenkool 8.000(*) Base load/mid load<br />
CC Aardgas 8.000(**) Base load / mid load / Piek<br />
Waterkrachtcentrale Water 1.000 Base load(***)<br />
Offshore windpark Wind 3.000 Variabel<br />
Solar Zon 850 Variabel<br />
(*) er wordt in de praktijk voor IGCC een lagere equivalent ‘vollast’ - uren verwacht vanwege technische aspecten.<br />
(**) er wordt in de praktijk voor een CC een lagere equivalent ‘vollast’ - uren verwacht vanwege economische aspecten.<br />
(***) als er voldoende water ter beschikking is.<br />
Bovendien dient opgemerkt te worden dat elektriciteitscentrales met steenkool niet alleen<br />
worden ingezet om <strong>het</strong> minder variabele deel van de basisbehoeften van <strong>het</strong> stroomverbruik<br />
van <strong>het</strong> land te verzekeren (zoals met kernenergie tot nu <strong>het</strong> geval was), maar ook om <strong>het</strong> zeer
variabele deel te verzekeren. Steenkoolcentrales zijn namelijk ook zeer flexibel en behouden<br />
hierbij <strong>het</strong>zelfde elektrisch rendement.<br />
Gasgestookte elektriciteitscentrales worden ook als piekmachines ingezet omdat ze<br />
gemakkelijk <strong>kun</strong>nen stilgelegd worden. Zij worden eveneens aanzien om <strong>het</strong> meer variabele<br />
deel van de vraag naar stroom trachten op te vangen. Nochtans is <strong>het</strong> elektrisch rendement van<br />
een STEG enkel optimaal bij zijn normaal werkingsregime. Bij wijzigende (dalende vraag) daalt<br />
<strong>het</strong> rendement in sterke mate.<br />
De variatie in stroomvraag is er enerzijds wegens de verandering in afname van stroom<br />
gedurende de dag door de eindverbruiker, maar is anderzijds onder andere te wijten aan de<br />
variabele stroomproductie van alternatieve productiemethodes zoals windturbines.<br />
Gascentrales <strong>kun</strong>nen in vergelijking met hun kolengestookte evenknie, sneller worden ingezet<br />
(korte opstart en shutdown fase in vergelijking met centrales gestookt met vaste brandstoffen).<br />
Tabel 2.12: Benodigde oppervlakte per technologie voor een jaarlijkse productie van 9 TWhe<br />
Beschrijving Brandstof Jaarlijkse productie Benodigde oppervlakte<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 150<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
TWh/jaar Ha<br />
Geplande pro<strong>je</strong>ct Steenkool 9 20<br />
IGCC Steenkool 9 40<br />
CC Aardgas 9 15<br />
Waterkrachtcentrale Water 9 1.200<br />
Offshore windpark Wind 9 29.000<br />
Solar (PV) Zon 9 10.000<br />
Tabel 2.12 toont dat voor een jaarlijkse productie van 9 TWhe stroom door middel van<br />
windenergie, naar schatting 29.000 ha zee-oppervlakte zou moeten worden gebruikt. De<br />
productie van 9 TWh door middel van offshore-windenergie is slechts mogelijk indien enerzijds<br />
meer dan de huidige voor windenergie voorziene concessie wordt gebruikt (deze bedraagt<br />
momenteel 270 km² of 27.000 ha) maar bovendien de nodige aanpassingen gebeuren aan <strong>het</strong><br />
ELIA-hoogspanningsnetwerk (aanleg van 380 kV net kust-binnenland). Het huidige 150 kV<br />
hoogspanningsnet kan slechts bijkomend ‘wind’-vermogen van 600 MWe aan (2 TWhe/jaar).<br />
Studies tonen tevens aan dat <strong>het</strong> maximaal vermogen dat met windenergie op land kan worden<br />
geproduceerd 3,8 TWhe/jaar beslaat, zodat ook de combinatie van deze on- en offshore niet de<br />
vereiste 9 TWhe/jaar kan bieden. Bovendien wordt in deze vergelijking abstractie gemaakt van<br />
<strong>het</strong> feit dat stroomproductie door middel van windturbines sterk variabel is (en dus onafhankelijk<br />
van de vraag). Volledigheidshalve zou deze manier van stroomopwekking moeten worden<br />
gecombineerd met een mogelijkheid tot stroomopslag (bv. door middel van een<br />
pompaccumulatie centrale).<br />
Opwekking van elektriciteit door middel van PV-zonnepanelen vraagt een oppervlakte van<br />
100 km². Deze kan misschien gevonden worden op daken, langs snelwegen en andere vaak<br />
versnipperde open oppervlaktes. Studies vermelden dat de installatie van dergelijke verspreide<br />
oppervlakte aan zonnepanelen een zeer hoge kost met zich meebrengt en bovendien niet op de<br />
voorziene termijn (in bedrijf neming in 2015) realiseerbaar is.
Tabel 2.12 toont duidelijk aan dat noch water, noch wind, noch zon een volwaardig alternatief<br />
<strong>kun</strong>nen bieden voor de geplande centrale van 1.100 MWe.<br />
In Vlaanderen, en met uitbreiding in België, zijn geen terreinen beschikbaar met dergelijke<br />
oppervlaktes om een vermogen van 9 TWh te laten opwekken. Voornoemde brandstoffen<br />
hebben een te lage energiedichtheid om eenzelfde hoeveelheid stroom te produceren. Hun<br />
inzet als alternatief voor een kolengestookte plant wordt dusdanig niet verder besproken. Voor<br />
een windturbinepark op land kan er ca. 3 MW per turbine worden toegepast. Dit betekent een<br />
367 turbines om een electriciteitsproductie van 1.100 MW te bekomen. Met een<br />
geluidsvermogenniveau (LwA) van 109 dB(A) bij max. productie (3 MW) geeft dit een totaal<br />
LwA van 134,6 dB(A). De geplande centrale geeft een totaal LwA (zonder back-up boiler en<br />
incidentele afblazen) van 115,2 dB(A). Het windmolenpark is dus 100 maal luider (opmerking:<br />
geluid wordt uitgedrukt als een logaritmische functie). Op immissieniveau betekent dit voor een<br />
windturbine met rotorhoogte van 105 m een zone binnen de geluidcontour van 45 dB(A) op 5 m<br />
hoogte van 14,3 ha. Voor 367 turbines met LwA van 109 dB(A) betekent dit een totale<br />
oppervlakte met geluidimmissies boven de 45 dB(A) van 105,15 km². De zone binnen de<br />
geluidcontour van 45 dB(A) op 5 m hoogte is voor de geplande centrale bij maximale koeling<br />
21.5 ha en voor de geplande zone voor kolenopslag/-behandeling 109 ha; dus 1.3 km² in totaal.<br />
De akoestische impact van andere thermische centrales ((IGCC/CC) is vergelijkbaar met deze<br />
van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct daar de belangrijkste geluidemissie van zulke centrales eveneens<br />
bepaald wordt door de koelmethode (open koelsysteem/ koeltoren natuurlijke trek/ koeltoren<br />
geforceerde trek: of aerocondensoren).<br />
De geluidimpact van een waterkrachtcentrale van 1.100 MW is als volgt bepaald. In de<br />
literatuurstudie (Dunvegan Hydroelectric Pro<strong>je</strong>ct van 100 MW in Alberta Canada) is een<br />
geluidvermogenniveau van 101 dB(A) voor de overstort (van 5 m hoogte) en 95 dB(A) voor <strong>het</strong><br />
turbine gebouw verondersteld. Geëxtrapoleerd naar een 1.100 MW waterkrachtcentrale geeft<br />
dit dan een totaal LwA van 112,4 dB(A). Dit is de helft stiller dan <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct (met<br />
geluidemissie van 115,2 dB(A)).<br />
Naast steenkool <strong>kun</strong>nen ook nog andere vaste en vloeibare alternatieve brandstoffen worden<br />
ingezet, met name vloeibare brandstoffen zoals olie en zware fuels, of vaste brandstoffen zoals<br />
bruinkool, biomassa, afvalstromen. Hierna wordt nagegaan in welke mate andere brandstoffen<br />
een volwaardig alternatief <strong>kun</strong>nen bieden. Hun beschikbaarheid en reserves vormen hierbij de<br />
voornaamste te onderzoeken items. Tabel 2.13 geeft de zogenaamde R/P ratio’s voor aardgas,<br />
olie en steenkool (zie referentie: BP Statistical Review of World Energy - june 2006<br />
respectievelijk June 2008). Het betreft de Reserve/Productie cijfers waarbij zowel beide<br />
waarden respectievelijk eind 2006 en eind 2008 worden bevroren. Uit deze cijfers blijkt dat de<br />
bewezen reserves voor steenkool nog steeds <strong>het</strong> grootst zijn.<br />
Tabel 2.13: Bewezen wereld energie reserves uitgedrukt in R/P voor 2006 en 2008<br />
Energiedrager 2006 2008<br />
Olie 40,6 jaar 41,6 jaar<br />
Gas 65,1 jaar 60,3 jaar<br />
Steenkool 155 jaar 133 jaar<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 151<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Volwaardige alternatieven lijken bijgevolg:<br />
• IGCC 1.100 MWe<br />
• CC 1.100 MWe<br />
Bij de vooropgestelde jaarlijkse equivalent draaiuren <strong>kun</strong>nen deze plants elk jaarlijks ongeveer<br />
9 TWhe elektrische energie op <strong>het</strong> net zetten in België. In dit verband dienen de volgende<br />
belangrijke opmerkingen te worden geformuleerd:<br />
• Omwille van <strong>het</strong> transport van steenkool, is <strong>het</strong> ook voor de IGCC noodzakelijk om zich<br />
in een havengebied te vestigen, met aansluiting op een laad- en loskade. Het transport<br />
per schip is <strong>het</strong> enige economische (en milieuvriendelijke) alternatief voor <strong>het</strong><br />
aanbrengen van de brandstof. De gasgestookte plant hoeft niet in de nabijheid van<br />
haveninfrastructuur te worden gebouwd.<br />
• Op deze schaal zijn geen IGCC-installaties gebouwd.<br />
• Een dergelijke IGCC-installatie is op dit ogenblik nog niet technisch voldoende<br />
ontwikkeld (non-proven technology). De actuele gekende grootste IGCC is ongeveer<br />
300 MWe. IGCC wordt ook nog niet als BBT beschouwd.<br />
• De kolenvergassingsinstallaties vergen een zeer grote investering.<br />
• Met de huidige stand van de techniek is er voor poederkoolcentrales met CCS een<br />
energieverlies van 10 à 13%, voor IGCC is dit theoretisch lager. De verwachting is dat<br />
<strong>het</strong> rendementsverlies in de toekomst zal dalen tot minder dan 7% voor<br />
poederkoolcentrales.<br />
• De brandstof ‘gas’ beantwoordt niet aan <strong>het</strong> criterium dat de totale elektriciteitsproductie<br />
van België dient voorzien te worden vanuit <strong>het</strong> oogpunt van<br />
brandstofdiversificatie.(zoals vermeld in 2.1).<br />
Besluit en motivatie van de keuze<br />
Elektriciteitsproductie is altijd een combinatie van brandstof en toegepaste technologie en kan<br />
dus van uit dit oogpunt moeilijk onderling vergeleken worden. Enkel indien dezelfde<br />
brandstoffen gebruikt worden, kan een zinvolle technologische vergelijking gemaakt worden. Uit<br />
<strong>het</strong> bovenstaande kan worden besloten dat de conventionele kolengestookte technologie als<br />
basis voor de elektriciteitsproductie aangewezen is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 152<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.2.5.3. VITO-studie ‘Alternatieve technologieën’ (inclusief toetsing aan Europese<br />
en Vlaamse MBO emissieplafonds/beleid)<br />
In een studie ‘Alternatieve technologieën voor elektriciteitsproductie in de periode tot 2040’, die<br />
als bijlage 11 is opgenomen bij dit <strong>MER</strong>, heeft de VITO alternatieven voor steenkool in België<br />
onderzocht.<br />
In deze studie wordt gebruik gemaakt van <strong>het</strong> MARKAL-model. Dit model is een technischeconomisch<br />
model dat via optimalisatie en simulatie bijdraagt tot een efficiënter milieubeleid.<br />
Het brengt de kosten van <strong>het</strong> milieubeleid in kaart en draagt bij tot een efficiënter milieubeleid<br />
door aan te geven hoe milieudoelstellingen tegen de laagst mogelijke kost bereikt <strong>kun</strong>nen<br />
worden. Bij <strong>het</strong> optimaliseren staat kostenefficiëntie centraal.<br />
Daarnaast worden met <strong>het</strong> model ook verschillende varianten op de meest optimale oplossing<br />
doorgerekend en wordt <strong>het</strong> model gebruikt om toekomstige emissies in te schatten. Het model<br />
bestaat enerzijds uit een omvangrijke en gedetailleerde databank in Access met informatie over<br />
emissiebronnen en mogelijke reductiemaatregelen en anderzijds uit een rekenalgoritme in<br />
Markal/Answer om de berekeningen uit te voeren. De modelresultaten worden ingelezen in<br />
Access zodat ze op een snelle en efficiënte manier <strong>kun</strong>nen geïnterpreteerd/geëvalueerd<br />
worden.<br />
Met <strong>het</strong> MARKAL-model wordt onder meer nagegaan aan welke technische economische<br />
voorwaarden de installaties in de toekomst dienen te voldoen, rekening houdende met de<br />
emissieplafonds opgenomen in de Europese NEC-richtlijn en in de Vlaamse<br />
milieubeleidsovereenkomst elektriciteitsproducenten (zie hoofdstuk 1.2.5. en tabel 2.14).<br />
Tabel 2.14: Milieubeleidsovereenkomst voor de elektriciteitssector betreffende NOx en SO2 emissies<br />
kton/jaar<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 153<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
2008 2010 vanaf 2013<br />
NOx – alle scenario’s 14 12,5 11<br />
SO2 - alle scenario’s,<br />
behalve CCS, MBO2<br />
7,5 7,5 7,5<br />
SO2 – CCS, MBO2 7,5 6 4,3<br />
Wanneer men er vanuit gaat dat de voorgenomen elektriciteitscentrale 1,5 kT van <strong>het</strong> SO2plafond<br />
en <strong>het</strong> NOx-plafond inneemt (zie <strong>het</strong> hoofdstuk lucht van dit <strong>MER</strong>), blijft er nog 2,8 kT<br />
resp. 9,5 kT over voor andere elektriciteitscentrales. De bijdrage van de E.ON-centrale bedraagt<br />
dus 34,9% van de totale SO2-emissies resp. 13,6 % van de totale NOx-emissies.<br />
In de meeste scenario’s van <strong>het</strong> MARKAL-model blijkt steenkool een leefbare en degelijke<br />
optie, zowel vanuit ecologisch als economisch standpunt. Gegeven de huidige<br />
reductiepercentages van end-of-pipe technieken voor SO2 en NOx zal een sterk doorgedreven<br />
investering in verdere nieuwe steenkoolcentrales (na 2020) botsen op verstrengde<br />
emissieplafonds. Nochtans investeert <strong>het</strong> MARKAL-model in de scenario’s inclusief CCS sterk<br />
in kolencentrales. Het gebruik van CCS post-combustion door middel van amineoplossingen zal<br />
immers zorgen voor een bijkomende reductie van de luchtpolluenten (zie Tabel 2.16 en<br />
verklaring onder deze tabel). SO2 emissies worden door de amineoplossingen zeer sterk<br />
teruggebracht tot een niveau van minder dan 33 g/MWhe (10 mg/Nm 3 ).. Het effect van<br />
amineoplossingen op NOx is kleiner, maar een reductie tot 130 g/MWhe (40 mg/Nm 3 ) is
mogelijk. In de paragraaf ‘Modelresultaten verder uitgediept’ worden de resultaten voor de<br />
luchtpolluenten in meer detail besproken.<br />
De onderstaande paragraaf geeft de samenvatting weer van dit <strong>rapport</strong>. Hoofdstuk 2 van dit<br />
<strong>rapport</strong> beschrijft verschillende mogelijke alternatieven op basis van factsheets.<br />
In deze samenvatting ligt de focus op hoofdstuk 3 en 4, waarin de verschillende alternatieven<br />
worden vergeleken op twee manieren:<br />
1. statisch d.m.v. een matrix gebaseerd op de factsheets;<br />
2. dynamisch op basis van elektriciteitsscenario’s tot 2030 met behulp van <strong>het</strong> MARKALmodel.<br />
1) Statische vergelijking<br />
De statische vergelijking is gebaseerd op factsheets en omvat data die VITO in kaart heeft<br />
gebracht voor <strong>het</strong> CASES pro<strong>je</strong>ct. Deze data kan verschillen van de data gebruikt in <strong>het</strong> Markal<br />
elektriciteitsmodel. De data die VITO gebruikte in <strong>het</strong> MARKAL-model worden verder<br />
weergegeven in Tabel 2.15 en Tabel 2.16.<br />
Er zijn 13 verschillende alternatieve technologieën beschouwd (zie Tabel 2.15).<br />
Tabel 2.15: Verschillende beschouwde alternatieve technologieën voor elektriciteitsproductie<br />
Alternatieven Acr<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 154<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Beschikbaarheid<br />
Draaiuren op<br />
vollast 14<br />
Efficientie<br />
1 ultra superkritische kolencentrale(E.ON configuratie) COA USC 8.000 46%<br />
2 ultra superkritische kolencentrale met CO2 opvang COA USC CCS 8.000 37%<br />
3 ultra superkritische kolencentrale 20% biomassa co-verbranden<br />
COA USC<br />
BIO20<br />
%<br />
8.000 46%<br />
4 alleenstaande biomassa-installatie 15 BIO100 8.000 35%<br />
5 Kolengestookt wervelbedinstallatie COA FBC 8.000 43%<br />
6 Kolengestookte IGCC COA IGCC 8.000 45%<br />
7 Aardgasgestookte gecombineerde cyclus GAS CCGT 8.000 61%<br />
8 Aardgasgestookte gecombineerde cyclus met CO2 opvang<br />
GAS CCGT<br />
CCS<br />
8.000 53%<br />
9 Aardgasgestookte WKK met condensatieturbine GAS CHP +/-5.000 40% (both)<br />
14 De bepaling van de vollasturen is consistent met volgende referenties:<br />
Devriendt N., Dooms G., Liekens J., Wouter N., Pelkmans L., Prognoses voor hernieuwbare energie en<br />
warmtekrachtkoppeling tot 2020, oktober 2005, VITO.<br />
Palmers G., Dooms G., Shaw S. (3 E ), Scheuren C. (FUL), Neyens J. (IMEC), De Stexhe F. (UCL), Solar Roadmap,<br />
Renewable Energy Evolution in Belgium 1974-2025, i.ov. Belgian Science Policy, juni 2004, www.belspo.be<br />
Frans Van Hulle (3 E ), Yves Cabooter (3 E ), Geert Palmers (3 E ), Vera Van Lancker (RCMG), Sophie Le Bot (RCMG),<br />
Samuel Deleu (RCMG), Joris Soens (KUL-ESAT), Johan Driesen (KUL-ESAT), Optimal offshore wind energy developments<br />
in Belgium, i.ov. Belgian Science Policy, FOD Wetenschapsbeleid, mei 2004, www.belspo.be<br />
15 Niet in de modelsimulaties.
Alternatieven Acr<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 155<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Beschikbaarheid<br />
Efficientie<br />
10 water, waterloop HYD >5.000 /<br />
11 water, pompcentrale PMP STORAGE 1.500 75%<br />
12 wind, on-shore WIND ON 1.200 /<br />
13 wind, off-shore WIND OFF 3.000 /<br />
14 Zonnepanelen PV ROOF 900 /<br />
Het concept ‘aantal vollasturen’ is noodzakelijk omdat de installaties voor hernieuwbare energie<br />
niet op vollast draaien gedurende <strong>het</strong> jaar. Een vollastuur wordt gedefinieerd als de jaarlijks<br />
geproduceerde elektriciteit in MW gedeeld door de totale geïnstalleerde technische capaciteit.<br />
(in de hierboven weergegeven tabel dient men dus voor wat betreft off-shore windmolens de<br />
vollasturen te interpreteren als zijnde de verhouding geproduceerde MWh/geïnstalleerde MWh<br />
en niet <strong>het</strong> totaal aantal uren dat een windmolen draait aan lagere elektriciteitsproductie). Er<br />
bestaan drie types waterkrachtcentrales: waterkracht door regenwater in een dam, waterkracht<br />
als piekcentrale via een pompcentrale en waterkracht door verval van een waterloop. Enkele de<br />
laatste twee komen voor in België. De draaiuren van een waterkrachtcentrale in een waterloop<br />
<strong>kun</strong>nen heel hoog zijn, die van een piekcentrale zijn echter beperkt tot piekmomenten die<br />
ongeveer 10 à 15% van de tijd voorkomen.<br />
Tabel 2.16 geeft een overzicht van de emissies en de kosten, gerelateerd aan de verschillende<br />
alternatieven. Voor NOx, PM en SO2 worden dagelijkse gemiddelden gegeven. De vermelde<br />
emissies en private eenheidskosten zijn afgeleid uit de factsheets met beschrijving van de<br />
mogelijke alternatieven voor de productie van elektriciteit.<br />
Tabel 2.16: Overzicht van de emissies en kosten, gerelateerd aan de verschillende alternatieven volgens de factsheets<br />
(literatuuronderzoek)<br />
%O2 Emissies<br />
CO2eq 16 Private eenheidskosten<br />
NOx PM SO2<br />
Acr g/kWhe<br />
mg/<br />
Nm 3<br />
mg/<br />
Nm 3<br />
mg/<br />
Nm 3<br />
c€/kWh 17<br />
COA USC (E.ON conf) 18 6% 732 100 10 100 2,90<br />
COA USC CCS 6% 73 150 10 150 4,60<br />
COA USC BIO20 6% 586 150 11 136 3,60<br />
BIO100 6% 0 150 20 50 7,40<br />
COA FBC 6% 751 150 20 200 3,20<br />
COA IGCC 15% 694 25 10 5 3,49<br />
GAS CCGT 15% 395 50 5 10 4,52<br />
16 Data afkomstig van CASES pro<strong>je</strong>ct data, totale CO2 op basis van LCI data, meer recente data terug te vinden op<br />
http://www.feem-pro<strong>je</strong>ct.net/cases/documents/deliverables/D_02_1%20LCI%202005-<br />
2030%20and%20description%2008_05.zip<br />
17 Gebaseerd op berekeningen van VITO en CASES pro<strong>je</strong>ct data, FP6 http://www.feempro<strong>je</strong>ct.net/cases/documents/deliverables/D_04_1%20private%20costs%20070808.doc<br />
18 Jaarlijkse gemiddelde emissies zijn veel lager, m.n. SO2: 55 mg/Nm 3 , NOx: 55 mg/Nm 3 , PM10: 7 mg/Nm 3
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 156<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
%O2 Emissies<br />
CO2eq 16 NOx PM SO2<br />
Private eenheidskosten<br />
GAS CCGT CCS 15% 110 50 5 10 5,88<br />
GAS CHP 15% 366 50 5 10 4,22<br />
HYD / 13 / / / 7,23<br />
WIND ON West Vlaanderen / 10 / / / 6,10<br />
WIND ON Limburg 11,00<br />
WIND OFF / 7 / / / 10,70<br />
PV ROOF / 56 / / / 25,14<br />
De private kosten worden uitgedrukt in c€/KWhe. De eenheidsproductiekost per KWh is gelijk<br />
aan de gemiddelde prijs die de consument moet betalen om de investeringskost, de<br />
brandstofkost, de operationele kost en onderhoudskost terug te betalen. De kosten voor de<br />
CCS installatie bevatten alleen de elektriciteitcentrale en de CO2-opvangtechnologieën, niet de<br />
bijkomende kosten voor CO2-transport en opslag. Voor de MARKAL-modelberekeningen<br />
omvatten de kosten voor de CCS-installatie ook de kosten voor CO2-transport en opslag. Voor<br />
warmtekrachtcentrales is er in de basisdata van <strong>het</strong> CASES pro<strong>je</strong>ct gerekend met een ‘credit’<br />
voor warmte door er van uit te gaan dat de warmte nuttig wordt benut. Meer informatie over de<br />
berekeningen en achterliggende data van deze eenheidsproductiekost is terug te vinden op de<br />
webpagina http://www.feem-pro<strong>je</strong>ct.net/cases/documents/deliverables/D_04_1%20private%20<br />
costs%20070808.doc .<br />
De data met betrekking tot de SO2-emissies van een IGCC op kolen (Integrated Gasification<br />
Combined Cycle) zijn afkomstig van de factsheets. Daar wordt uitgelegd dat de emissies van<br />
een standaard kolencentrale meestal hoger zijn dan in een IGCC. Bij een IGCC zijn de emissies<br />
van SO2 lager omdat de verbranding met syngas gebeurt en er voornamelijk H2S wordt<br />
gevormd dat verwijderd kan worden. De SO2-emissies van de centrales op gas (gas CCGT,<br />
CHP) worden geraamd op 10 mg/Nm 3 . Dit zijn standaardwaarden indien niet meer informatie<br />
bekend is over <strong>het</strong> type gas. In de scenario-oefening weten we dat de SO2-emissies van gas in<br />
België bijna verwaarloosbaar zijn en voor de modelberekeningen veronderstellen we dan ook<br />
een nulemissie.<br />
De tabellen hieronder tonen de data die <strong>het</strong> MARKAL-model gebruikt heeft voor de scenarioberekeningen.<br />
Alle technologieën zijn opgenomen in <strong>het</strong> model behalve de IGCC op kolen,<br />
Integrated Gasification Combined Cycle. De horizon van <strong>het</strong> model is 2040 en de technologie<br />
zal binnen deze termijn zeker rijp zijn. IGCC zit toch niet in <strong>het</strong> model omdat we de keuze van<br />
<strong>het</strong> model onderzoeken omtrent kolencentrales die operationeel moeten zijn tegen 2015 - 2020.<br />
Ook is de data met betrekking tot rendement en kost van een IGCC niet zo verschillend van die<br />
van een ultrasuperkritische centrale en <strong>kun</strong>nen de resultaten dus ook geldig zijn voor deze<br />
groep van centrales.<br />
De aannames uit <strong>het</strong> model voor wat betreft investeringskosten zijn opgedeeld volgens centrale<br />
–zowel zonder als met CCS. Deze zijn uitgedrukt in € per kW geïnstalleerd vermogen<br />
(basiswaarde van 2005). De belangrijkste investeringskosten voor de keuzes van <strong>het</strong> model zijn<br />
de kosten van de kolen- en de gascentrales. De kolencentrales hebben een investeringskost
van 1.250 à 1.500 €/kW. Deze kost omvat de kosten voor de uitrusting van de SCR, de<br />
ontstoffingsinstallatie (ESP) en een ontzwavelingsinstallatie. De levensduur wordt op 35 jaar<br />
geschat. De kost van een CCGT (STEG) –standaard uitgerust met SCR- wordt geraamd op<br />
600 €/kW. De levensduur wordt geraamd op 20 jaar. Indien de centrales worden uitgerust met<br />
een CCS stijgt de investeringskost. Deze investeringskost bedraagt 120 €/ton CO2 in <strong>het</strong> model<br />
voor de volledige levensduur van de centrales. De kost voor CO2-transport en opslag wordt<br />
geraamd op 6 €05/MWhel.<br />
Tabel 2.17: Overzicht van de emissies en kosten, gerelateerd aan de verschillende alternatieven opgenomen in <strong>het</strong><br />
Markal model.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 157<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
%O2<br />
Acr g/kWhe<br />
Emissions<br />
CO2eq NOx PM SO2<br />
mg/<br />
Nm³<br />
mg/<br />
Nm³<br />
mg/<br />
Nm³<br />
COA USC (E.ON conf) 19 6% 732 66 10 44<br />
COA USC E.ON 6% 732 55 7 55<br />
COA USC + CCS 6% 88 50 10
Uit bovenstaande tabellen kan worden afgeleid dat de procentuele reductie van CO2-emissies<br />
door middel van CCS groter wordt ingeschat bij kolencentrales (88% reductie) dan bij STEGs<br />
(72% reductie). CCS post combustion met amineoplossingen zal procentueel een lager<br />
afvangrendement hebben bij STEG centrales omwille van <strong>het</strong> feit dat de rookgassen een lagere<br />
CO2 concentratie hebben. Dit wordt afgeleid uit ervaring met end-of-pipe technieken op<br />
luchtpolluenten die door middel van een chemische reactie voor reductie van NOx en SO2<br />
zorgen. Betreffende reductie van NOx, reageert enkel NO2 met de amines en niet NO wat <strong>het</strong><br />
grootste gedeelte van de NOx emissies uitmaakt. Bijkomend onderzoek en testpro<strong>je</strong>cten zijn<br />
echter vereist om deze modelaanname beter te <strong>kun</strong>nen onderbouwen. Door de vorming van<br />
aminezouten worden de emissies van SO2 mogelijk (<strong>het</strong> is namelijk nog geen bewezen<br />
technologie) zeer sterk gereduceerd bij gebruik van CCS. 21 De SO2-restemissies <strong>kun</strong>nen<br />
gereduceerd worden tot slechts 1 g/MWhel (
Tabel 2.19: IEA data rond distributiekosten van brandstoffen<br />
€(2005)/GJ 2005 2010 2015 2020 2025 2030<br />
aardgas 5,15 5,64 6,49 8,05 9,70 9,78<br />
kolen 0,5% S 2,13 2,45 2,65 2,86 3,05 3,26<br />
kolen 2% S 1,91 2,19 2,37 2,58 2,75 2,95<br />
Zware stookolie 7,40 7,23 8,00 8,41 8,87 9,68<br />
Belgisch hout 3,32 3,63 3,97 4,34 4,74 5,18<br />
Hout import 1 3,65 3,99 4,36 4,77 5,22 5,70<br />
Hout import 2 4,38 4,79 5,24 5,72 6,26 6,84<br />
Scenario’s<br />
Er zijn negen modelsimulaties uitgevoerd binnen deze studie. Zes scenario’s waarbij CCS<br />
mogelijk is en drie waarbij CCS niet mogelijk is als optie in <strong>het</strong> model.<br />
CCS<br />
Het eerste scenario kan beschouwd worden als <strong>het</strong> E.ON referentiescenario. In dit scenario kan<br />
binnen <strong>het</strong> model gekozen worden voor nieuwe kolencentrales zoals E.ON vanaf 2014 en/of<br />
andere superkritische centrales vanaf 2020. Markal kan, vanaf 2022, kiezen voor CCS voor <strong>het</strong><br />
reduceren van de CO2-emissies. Deze maatregel is beschikbaar voor nieuwe kolencentrales en<br />
nieuwe GT en CCGT installaties. De bestaande kerncentrales zullen tussen 2015 tot 2030<br />
geleidelijk gesloten worden. In dit scenario wordt een stijgende CO2-prijs aangenomen van 48<br />
tot 80 €/ton in respectievelijk 2015 en 2030.<br />
CCS, HCO2<br />
In deze variant is een stijgende CO2-prijs aangenomen van 96 tot 160 €/ton in respectievelijk<br />
2015 en 2030. Deze bedraagt <strong>het</strong> dubbele van de CO2-prijs in <strong>het</strong> eerste scenario.<br />
CCS, NO COAL<br />
In dit scenario is investeren in nieuwe kolencentrales niet toegelaten.<br />
CCS, NUC EXT<br />
In dit scenario wordt de levensduur van de bestaande kerncentrales verlengd tot 2040.<br />
CCS, REN CHP<br />
In dit scenario wordt <strong>het</strong> promotiemechanisme van hernieuwbare elektriciteit (REN) en<br />
warmtekrachtkoppeling (CHP) in rekening gebracht, rekening houdend met de<br />
certificaatsystemen en de investeringssteun. De recente wijziging betreffende de<br />
steunmaatregelen (groenestroomcertificaten) die op 06/02/2009 werd niet meegenomen in de<br />
modelberekeningen.<br />
CCS, MBO2<br />
Deze variant vertrekt van <strong>het</strong> CCS scenario, maar legt een strenger emissieplafond voor de<br />
elektriciteitssector betreffende SO2 emissies op.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 159<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
NO CCS<br />
In dit scenario kan <strong>het</strong> model kiezen om te investeren in nieuwe kolencentrales, zoals E.ON,<br />
vanaf 2014 en/of andere superkritische centrales vanaf 2020. De CCS optie is niet beschikbaar.<br />
Dit betekent dat ook voor de GT en CCGT centrales de CCS maatregel niet beschikbaar is voor<br />
<strong>het</strong> reduceren van CO2.<br />
NO CCS, HCO2<br />
In dit scenario kan gekozen worden om te investeren in nieuwe kolencentrales, zoals E.ON van<br />
2014 en/of andere superkritische centrales vanaf 2020. De optie voor CCS is niet beschikbaar.<br />
Tevens wordt hierbij een verdubbelde CO2-prijs gehanteerd in vergelijking met andere<br />
scenario’s. De prijs neemt toe van 96 tot 160 €/ton in respectievelijk 2015 en 2030.<br />
NO CCS, NO COAL<br />
In dit scenario kan <strong>het</strong> Markal-model niet kiezen voor nieuwe kolencentrales noch voor de CCS<br />
maatregel voor GT en CCGT.<br />
Tabel 2.20 en Tabel 2.21 geven de negen modelsimulaties uitgevoerd binnen deze studie. Er<br />
zijn zes scenario’s waarbij CCS mogelijk is en drie waarbij CCS niet mogelijk is als optie in <strong>het</strong><br />
model.<br />
Tabel 2.20: 8 modelsimulaties binnen deze studie: 1 tot 5<br />
Flexibele<br />
veronderstellingen<br />
CCS<br />
CCS<br />
HCO2<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 160<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
CCS<br />
NOCOAL<br />
CCS<br />
NUC EXT<br />
CCS<br />
REN CHP<br />
CCS, MBO2<br />
Scenario nummer 1 2 3 4 5 6<br />
Nieuwe kolencentrales / <br />
CCS vanaf 2022 <br />
Verlengde toepassing<br />
kernenergie<br />
Promotie van hernieuwbare<br />
en WKK<br />
/ / / / /<br />
/ / / / /<br />
CO2 prijs up to 80 up to 160 up to 80 up to 80 up to 80 up to 80<br />
Tabel 2.21: 8 modelsimulaties binnen deze studie: 6 tot 8<br />
Flexibele veronderstellingen NOCCS<br />
NOCCS<br />
HCO2<br />
NOCCS NOCOAL<br />
Scenario nummer 7 8 9<br />
Nieuwe kolencentrales /<br />
CCS vanaf 2022 / / /<br />
Verlengde toepassing kernenergie / / /<br />
Promotie van hernieuwbare en WKK / / /<br />
CO2 prijs up to 80 up to 160 up to 80<br />
Modelresultaat elektriciteitsproductie
Voor elk scenario worden de resultaten van de elektriciteitsproductie in Vlaanderen gegeven.<br />
De ge<strong>rapport</strong>eerde WKK omvat zowel motoren als turbines. De CCS-reductiemaatregel gebruikt<br />
elektriciteit waardoor <strong>het</strong> rendement van de centrale met ongeveer 8%-punten afneemt. In de<br />
Figuur 2.7 en Figuur 2.8 is dit merkbaar aan <strong>het</strong> feit dat de totale elektriciteitsproductie hoger is<br />
in de CCS-scenario’s dan in de niet-CCS scenario’s en ook aan <strong>het</strong> elektriciteitsverbruik van<br />
CCS in eerste figuur (negatief).<br />
Figuur 2.7: TJ net productie t.o.v. de verschillende CCS scenario’s/jaren<br />
TJ net production<br />
500000<br />
400000<br />
300000<br />
200000<br />
100000<br />
0<br />
-100000<br />
2020<br />
2025<br />
2030<br />
,<br />
2020<br />
2025<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 161<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
2030<br />
,<br />
2020<br />
2025<br />
2030<br />
,<br />
2020<br />
1 CCS 2 CCS HCO2 3 CCS NOCOAL 4 CCS NUC EXT 5 CCS REN CHP 6 CCS MBO2<br />
Scenario Year<br />
Figuur 2.8: TJ net productie t.o.v. de verschillende niet-CCS scenario’s / jaren<br />
TJ net production<br />
500000<br />
450000<br />
400000<br />
350000<br />
300000<br />
250000<br />
200000<br />
150000<br />
100000<br />
50000<br />
0<br />
2020 2025 2030 , 2020 2025 2030 , 2020 2025 2030 , 2020 2025 2030 , 2020 2025 2030 ,<br />
7 NOCCS 8 NOCCS HCO2 9 NOCCS NOCOAL 10 11<br />
2025<br />
Scenario Year<br />
2030<br />
,<br />
2020<br />
2025<br />
2030<br />
,<br />
2020<br />
2025<br />
2030<br />
,<br />
Data<br />
CCS Electri. use<br />
WATER<br />
WIND<br />
BIOMASS<br />
CHP<br />
NUCLEAR<br />
COAL<br />
GT and CCGT<br />
Data<br />
WATER<br />
WIND<br />
BIOMASS<br />
CHP<br />
NUCLEAR<br />
COAL<br />
GT and CCGT
Modelresultaat CO2<br />
Hieronder wordt een kort overzicht gegeven van de CO2-emissies die resulteren uit de negen<br />
scenario’s. De volgende grafieken tonen de CO2-emissies in Vlaanderen. Voor elk scenario<br />
omvat <strong>het</strong> model meer installaties dan enkel elektriciteitsproductie. Indien <strong>het</strong> model niet kiest<br />
voor een warmtekrachtinstallatie, wordt een alternatieve warmteproductie-installatie gekozen.<br />
Vandaar dat in Tabel 2.22 ook de CO2- emissies van de industriële boilers zijn vervat die<br />
mogelijk <strong>kun</strong>nen vervangen worden door warmtekrachtkoppeling. Door de potentiële vervanging<br />
van industriële installaties door WKK, zijn de CO2-emissies dan ook hoger dan de emissies<br />
uitsluitend voor de elektriciteitssector. Omwille van ‘perfect foresight’, hangen de<br />
investeringsbeslissingen in <strong>het</strong> Markal model af van de keuzes en verwachtingen in de<br />
toekomst. Hierdoor zijn de emissies in <strong>het</strong> jaar 2020 iets hoger in <strong>het</strong> scenario waarbij CCS<br />
mogelijk is (CCS) dan in <strong>het</strong> scenario zonder CCS (NO CCS).<br />
Tabel 2.22: CO2-emissies per opwekkingssoort in de verschillende scenario’s<br />
[kton] CO2 2010 2015 2020 2025 2030<br />
1 CCS 28.220 33.825 36.654 41.226 19.515<br />
2 CCS HCO2 26.969 29.349 27.545 14.239 14.351<br />
3 CCS NOCOAL 28.228 30.665 32.150 37.560 32.350<br />
4 CCS NUC EXT 28.318 31.891 33.980 32.618 16.266<br />
5 CCS REN CHP 29.592 35.628 36.950 40.566 15.008<br />
6 CCS, MBO2 28.116 33.819 35.949 38.548 24.327<br />
7 NOCCS 28.240 33.814 35.851 45.555 46.478<br />
8 NOCCS HCO2 27.075 29.268 29.912 35.240 35.898<br />
9 NOCCS NOCOAL 28.228 30.665 32.150 37.560 36.582<br />
Modelresultaten verder uitgediept<br />
Betreffende luchtemissies bespreken we in detail de resultaten van twee representatieve<br />
scenario’s, namelijk <strong>het</strong> referentie ‘CCS’ scenario en dat van <strong>het</strong> ‘CCS, MBO2’ scenario waarbij<br />
<strong>het</strong> strengere MBO SO2 plafond van 4,3 kton werd doorgerekend.<br />
CCS<br />
Het eerste scenario kan beschouwd worden als <strong>het</strong> E.ON-referentiescenario. Vanaf 2015<br />
investeert <strong>het</strong> model in de E.ON-elektriciteitscentrale en is deze operationeel. Vanaf 2025<br />
investeert <strong>het</strong> model in nieuwe superkritische kolencentrales. De investering in nieuwe<br />
kolencentrales stelt geen beperkingen naar investeringen in hernieuwbare energie, zoals<br />
windenergie. CO2-emissies nemen toe tot 2025 omwille van de investeringen in nieuwe<br />
kolencentrales. Vanaf 2025 kiest <strong>het</strong> model voor CCS op de E.ON- centrale en vanaf 2030 ook<br />
voor de andere superkritische kolencentrales.<br />
Voor <strong>het</strong> uitvoeren van deze modelrun werd <strong>het</strong> SO2-emissieplafond vastgelegd op 7,5 kton<br />
zoals aangegeven in Hoofdstuk 1.2.5. Het MARKAL-model produceert in 2030 bijna 200 PJ<br />
(55.500 GWh) aan elektriciteit door middel van kolencentrales. De gemiddelde SO2emissiefactor<br />
die minstens moet gehaald worden om bij deze koleninzet nog te voldoen aan <strong>het</strong><br />
emissieplafond van 7,5 kton bedraagt 135 g/MWhe (40 mg/Nm 3 ). Indien bij deze koleninzet aan<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 162<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
<strong>het</strong> emissieplafond van 4,3 kton zou moeten worden voldaan, moet de gemiddelde SO2emissiefactor<br />
maximaal 77 g/MWhe (23 mg/Nm 3 ) bedragen. Beide emissiefactoren zijn laag in<br />
vergelijking met de haalbare emissiefactoren voor kolencentrales inclusief end-of-pipe<br />
technieken (DeSOx) zoals deze gemodelleerd zijn (zie Tabel 2.18).<br />
Indien voor de NOx-emissies eenzelfde berekening wordt uitgevoerd, moet de NOxemissieplafond<br />
van 11 kton niet enkel worden verdeeld over de productie d.m.v.<br />
kolencentrales, maar over de volledige elektriciteitsproductie d.m.v. brandstoffen (fossiel en<br />
biomassa). De totale elektriciteitsproductie in 2030 d.m.v. kolen, gas (STEG en WKK),<br />
biomassa bedraagt 421 PJ (116.900 GWh). De gemiddelde NOx-emissiefactor mag bijgevolg<br />
maximaal 94 g/MWhe (20 mg/Nm 3 voor STEG, 30 mg/Nm³ voor kolencentrales) bedragen.<br />
Nieuwe STEG installaties inclusief SCR <strong>kun</strong>nen voldoen aan deze berekende emissiefactor (zie<br />
Tabel 2.18). Superkritische kolencentrales inclusief SCR voldoen niet aan de gemiddelde<br />
berekende emissiefactor.<br />
CCS, HCO2<br />
In dit scenario met CCS en hoge CO2-prijzen (tot 160 €/ton in 2030), investeert <strong>het</strong> model nog<br />
steeds in nieuwe kolencentrales, Maar de E.ON-centrale wordt pas operationeel vanaf 2025<br />
wanneer CCS beschikbaar wordt. Omwille van de hoge CO2-prijs, geeft <strong>het</strong> model de voorkeur<br />
aan koolstofarme elektriciteitsproductie, zoals biomassa en wind. Zoals blijkt uit de resultaten,<br />
investeert <strong>het</strong> model zelfs nog meer in kolencentrales door de stijgende co-verbranding van<br />
biomassa tot <strong>het</strong> maximaal technisch haalbare niveau. De CO2-emissies blijven redelijk laag en<br />
verlagen sterk vanaf 2025 door CCS.<br />
CCS, NO COAL<br />
In dit scenario is de optie voor <strong>het</strong> investeren in nieuwe kolencentrales niet beschikbaar. Het<br />
model kiest nieuwe GT en CCGT centrales om aan de elektriciteitsvraag te voldoen. Tevens is<br />
er een toename in <strong>het</strong> gebruik van WKK. Het model investeert ook in de eerder beperkte<br />
toepassing van CCS op GT en CCGT. De CO2-emissies blijven hoog, zelfs na 2025 wanneer<br />
CCS beschikbaar wordt. Omwille van de hoge gasprijzen, blijft <strong>het</strong> voordeliger te betalen voor<br />
de CO2-emissies dan in een investering van een CCS op een GT en CCGT te plaatsen. De<br />
CCS verlaagt tevens de efficiëntie van de gascentrale, wat deze maatregel enkel nog duurder<br />
maakt.<br />
CCS, NUC EXT<br />
Door de verlenging van <strong>het</strong> gebruik van kerncentrales, investeert <strong>het</strong> model in nieuwe<br />
kolencentrales. Omwille van de hoge aardgasprijs, investeert <strong>het</strong> model in nieuwe<br />
kolencentrales om aan de energievraag te voldoen. Het model investeert in CCS, maar omwille<br />
van de kleinere capaciteit van <strong>het</strong> kolenpark is <strong>het</strong> elektriciteitsverbruik door de CCS kleiner dan<br />
in <strong>het</strong> COA CCS scenario. De capaciteit aan nieuwe kolencentrales is kleiner, wat zich<br />
reflecteert in de CO2-emissies.<br />
CCS, REN CHP<br />
Ter bevordering van hernieuwbare elektriciteit, kiest <strong>het</strong> model voor nieuwe kolencentrales<br />
waarin in toenemende mate co-verbranding van biomassa wordt toegepast. Het model<br />
investeert voornamelijk in nieuwe kolencentrales met toenemende co-verbranding van<br />
biomassa, in WKK en windenergie. De investering in nieuwe GT en CCGT daalt sterk.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 163<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
CCS, MBO2<br />
Het scenario is volledig identiek aan <strong>het</strong> eerste scenario dat beschouwd kan worden als <strong>het</strong><br />
E.ON-referentiescenario. Het grote verschil ligt in <strong>het</strong> feit dat <strong>het</strong> SO2-plafond in <strong>het</strong> model is<br />
vastgelegd op 4,3 kton vanaf 2015, in plaats van 7,5 kton. Het resultaat is dat <strong>het</strong> model toch<br />
nog altijd kolen gebruikt maar minder dan in <strong>het</strong> standaard CCS scenario.<br />
Het mindere gebruik van kolen wordt ingevuld door investeringen in nieuwe STEG-centrales.<br />
Gegeven de huidige reductiepercentages van end-of-pipe reductietechnieken voor SO2emissies<br />
zou <strong>het</strong> model veel minder in nieuwe kolencentrales investeren vanaf 2025 (volledige<br />
sluiting nucleaire centrales), dan in <strong>het</strong> huidige modelresultaat. De E.ON-centrale zal ongeveer<br />
30,3 PJ aan elektriciteit produceren en daarbij ongeveer 1.500 ton SO2-emissies uitstoten. Bij<br />
een SO2 plafond van 4,3 kton zou bijgevolg een equivalent van bijna 3 met E.ON vergelijkbare<br />
centrales <strong>kun</strong>nen gebouwd worden en dus zou zo’n 90 PJ aan elektriciteit d.m.v. kolen <strong>kun</strong>nen<br />
opgewekt worden om <strong>het</strong> volledige SO2-emissieplafond op te vullen.<br />
Het gebruik van amineoplossingen in post-combustion CCS zorgt echter voor de vorming van<br />
aminezouten en daarmee voor een bijkomende afvang van o.a. SO2-emissies (en in minder<br />
mate NOx-emissies). Naast de reductie door middel van end-of-pipe technieken krijgen we in<br />
belangrijke mate een extra reductie van de resterende SO2-emissies (restemissie mogelijk tot 1<br />
g/MWhel). Bij <strong>het</strong> SO2-emissieplafond van 4,3 kton produceert <strong>het</strong> model zo’n 127 PJ aan<br />
elektriciteit op basis van kolencentrales. De gemiddelde SO2-emissiefactor die minstens moet<br />
gehaald worden om bij deze 127 PJ koleninzet nog te voldoen aan <strong>het</strong> emissieplafond bedraagt<br />
122 g/MWhe (35 mg/Nm 3 ) wat aanzienlijk lager is dan de emissiefactor van E.ON. We <strong>kun</strong>nen<br />
concluderen dat met de huidige gekende end-of-pipe technieken deze emissiefactor niet kan<br />
gehaald worden (zie ook Tabel 2.18). Maar zoals aangegeven zal <strong>het</strong> toepassen van postcombustion<br />
CCS d.m.v. amineoplossingen sterk lagere SO2 emissies met zich meebrengen.<br />
De totale elektriciteitsproductie in 2030 d.m.v. kolen, gas (STEG en WKK), biomassa bedraagt<br />
in dit scenario 406 PJ (112.800 GWh). De gemiddelde NOx-emissiefactor mag bijgevolg<br />
maximaal 98 g/MWhe (20 mg/Nm 3 ) bedragen. Nieuwe STEG installaties inclusief SCR <strong>kun</strong>nen<br />
voldoen aan deze berekende emissiefactor (zie Tabel 2.18). De totale emissies van de nieuwe<br />
gascentrales bedragen in dit scenario 3.100 ton NOx (59 g/MWhe * 52.400 MWhe). Dat<br />
betekent dat de kolencentrales, de WKK’s en biomassa samen nog 7.900 ton mogen uitstoten<br />
wat overeenkomt met een gemiddelde emissiefactor van 131 g/MWhe (40 mg/Nm 3 ) .<br />
Superkritische kolencentrales inclusief SCR voldoen niet aan de gemiddelde berekende<br />
emissiefactor en <strong>kun</strong>nen maar door middel van <strong>het</strong> gebruik van CCS voldoen.<br />
NO CCS<br />
Wanneer de CCS optie niet beschikbaar is, zijn de CO2-emissies natuurlijk hoger dan in de<br />
vorige scenario’s. In <strong>het</strong> scenario met dubbelde CO2-prijs wordt niet meer geïnvesteerd in<br />
nieuwe kolencentrales. Zelfs in een scenario zonder CCS kiest <strong>het</strong> model nog voor<br />
kolencentrales en nieuwe GT en CCGT, met de veronderstelde energie- en CO2-prijzen. De<br />
totale elektriciteitsproductie is lager dan in <strong>het</strong> scenario met CCS, doordat <strong>het</strong><br />
elektriciteitsverbruik van de CCS installatie niet aanwezig is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 164<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
NO CCS, HCO2<br />
In dit scenario zonder CCS en met een hoge CO2-prijs, investeert <strong>het</strong> model niet in nieuwe<br />
kolencentrales. Dit betekent dat voor <strong>het</strong> voorzien in de elektriciteitsbehoefte, <strong>het</strong> model kan<br />
kiezen voor GT en CCGT en voor nieuwe WKK en windturbine installaties.<br />
NO CCS, NO COAL<br />
In dit scenario kan <strong>het</strong> MARKAL-model niet kiezen voor nieuwe kolencentrales noch voor de<br />
CCS maatregel voor GT en CCGT. Om aan de energievraag te <strong>kun</strong>nen voldoen, investeert <strong>het</strong><br />
model sterk in GT en CCGT en in WKK installaties.<br />
Andere emissies<br />
Het model houdt rekening met verlenging van emissieplafonds (milieubeleidsovereenkomst)<br />
voor NOx en SO2 in alle scenario’s, met of zonder kernenergie. Het effect van <strong>het</strong> convenant<br />
maakt dat de emissies nooit boven de gestelde emissieplafonds uitstijgen. Het model kiest dus<br />
om te investeren in nieuwe elektriciteitscentrales en emissiereductiemaatregelen om te voldoen<br />
aan de emissieplafonds. Het model dat gehanteerd wordt heeft echter een beperkt aantal<br />
mogelijke reductiemaatregelen als end-of-pipe gedefinieerd. De nieuwe centrales die door dit<br />
model gekozen worden, hebben wel een emissieniveau dat overeenkomt met dat van recent<br />
gebouwde nieuwe centrales. In scenario’s met een hoge CO2-prijs of zonder kolenoptie, zullen<br />
de NOx-emissies lager zijn dan de gestelde plafonds. In de scenario’s zonder kolen investeert<br />
<strong>het</strong> model meer in aardgascentrales die standaard worden voorzien van verregaande<br />
maatregelen (SCR: selectieve katalytische reductie). Aardgascentrales worden immers<br />
standaard voorzien van verregaande maatregelen (SCR: selectieve katalytische reductie). De<br />
emissies van deze gascentrales worden verondersteld op 13 mg/Nm³ te liggen, wat lager is dan<br />
de emissieniveaus die gehanteerd worden bij kolencentrales. Niettemin zijn de veronderstelde<br />
emissieniveaus van de nieuwe kolen- en gascentrales laag in vergelijking met de<br />
emissieconcentraties van de huidige centrales.<br />
In de scenario’s waar voor kolen wordt gekozen, liggen de NOx-emissies op <strong>het</strong> niveau van <strong>het</strong><br />
emissieplafond van 11 kton (zie tabel 2.14). De randvoorwaarde voor NOx wordt dan sterk<br />
beperkend. Dit kan verklaard worden door <strong>het</strong> feit dat kolen en co-verbrandingsinstallaties<br />
domineren in de elektriciteitsproductie. Hoewel investeringen in kolencentrales economisch de<br />
betere optie zijn, zijn de beperkingen die samenhangen met de emissieplafonds bindend en zal<br />
<strong>het</strong> model zijn keuze voor investeringen in nieuwe kolen- en gascentrales zo kiezen dat net aan<br />
de emissieplafonds kan worden voldaan.<br />
Na 2025, vertoont <strong>het</strong> model SO2-emissies onder 7,5 kton door <strong>het</strong> gebruik van verregaande<br />
ontzwavelingsinstallaties op kolencentrales. De toekomstige verlaging van <strong>het</strong> SO2emissieplafond<br />
tot 4,3 kton (zie tabel 2.14) is bindend voor investeringen in nieuwe<br />
kolencentrales. Indien we rekening houden met de huidige reductierendementen van end-ofpipe<br />
technieken voor SO2, zorgen investeringen in drie keer <strong>het</strong> equivalent van de E.ONkolencentrale<br />
voor <strong>het</strong> volledig invullen van dit emissieplafond. Indien echter CCS door middel<br />
van post-combustion met amineoplossing toegepast wordt, is <strong>het</strong> potentieel voor kolencentrales<br />
opnieuw groter. Naast de reductie door middel van end-of-pipe technieken krijgen we in<br />
belangrijke mate een extra-reductie van de resterende SO2-emissies door de vorming van<br />
aminezouten (restemissie mogelijk tot 1 g/MWhel). De amineoplossing degradeert hierdoor<br />
sneller en zal sneller moeten vervangen worden. Bijgevolg stijgen de kosten van de CO2-<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 165<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
afvang. Toch blijven investeringen in nieuwe kolencentrales met CCS economisch gezien <strong>het</strong><br />
betere alternatief in vergelijking met nieuwe STEG-centrales voor <strong>het</strong> invullen van de basislast<br />
in de elektriciteitsvraag, gegeven de aangenomen brandstofprijzen en investeringskosten.<br />
Jaarlijkse meerkosten na 2020<br />
‘Meerkosten’ zijn de extra welvaartkosten van de scenario’s in vergelijking met <strong>het</strong> ‘CCS’scenario.<br />
De gegeven kosten zijn de kosten binnen <strong>het</strong> elektriciteitssysteem zonder rekening te<br />
houden met mogelijke neveneffecten. De kost voor <strong>het</strong> uitstoten van CO2 wordt bepaald door de<br />
CO2-prijsveronderstellingen en is vervat in de ge<strong>rapport</strong>eerde cijfers. De niet-verdisconteerde<br />
kosten worden weergegeven voor een gemiddeld jaar in de periode 2020-2025 en voor een<br />
gemiddeld jaar in de periode 2030-2035. De kosten van <strong>het</strong> ‘CCS REN CHP’-scenario <strong>kun</strong>nen<br />
niet gemakkelijk berekend worden door de geforceerde marktmechanismen van de certificaten.<br />
Tabel 2.23: niet verdiscounteerde jaarlijkse meerkost<br />
Niet verdisconteerde jaarlijkse meerkost<br />
(M€2005)<br />
Scenario<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 166<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
2020-2025 2030-2035<br />
CCS Referentie Referentie<br />
CCS HCO2 2.177 323<br />
CCS NOCOA 144 938<br />
CCS NUC EXT -846 -3.177<br />
CCS REN CHP / /<br />
CCS, MBO2 18 145<br />
NOCCS 22 424<br />
NOCCS HCO2 2.288 4.836<br />
NOCCS NOCOA 144 942<br />
Het eerste scenario kan beschouwd worden als <strong>het</strong> ‘E.ON referentiescenario’, waarin CCS<br />
vanaf 2022 als mogelijke CO2-reductiemaatregel voorzien is. We nemen aan dat <strong>het</strong> nucleaire<br />
park geleidelijk gesloten wordt en dat de CO2-prijs gradueel toeneemt tot 80 €/ton in 2030. De<br />
resultaten van de andere scenario’s tonen aan dat de kosten altijd hoger zullen zijn, behalve in<br />
<strong>het</strong> scenario waarin <strong>het</strong> bestaande nucleaire park niet gesloten wordt. De extra modelrun met<br />
een strengere SO2 limitering van 4,3 kton geeft een kostenverhoging die relatief beperkt is. De<br />
tabel geeft aan dat op de lange termijn (na 2030):<br />
• <strong>het</strong> niet <strong>kun</strong>nen kiezen voor kolen binnen de elektriciteitsproductie, een jaarlijkse kost<br />
van meer dan <strong>het</strong> dubbele met zich meebrengt dan de kost van <strong>het</strong> niet mogelijk zijn<br />
van CCS (938 in vergelijking met 424).<br />
• dit ook een kost van 3 maal de kost van hoge CO2- prijzen teweegbrengt in <strong>het</strong> scenario<br />
met CCS (938 in vergelijking met 323).<br />
• de tabel <strong>het</strong> belang van de CO2-prijsveronderstellingen aangeeft<br />
• <strong>het</strong> effect van hoge CO2-prijzen veel lager is dan wanneer de CCS optie mogelijk is<br />
(323 in vergelijking met 4.836).<br />
• de invloed van de verlenging van <strong>het</strong> gebruik van kernenergie op termijn vergelijkbaar is<br />
met <strong>het</strong> effect van hoge CO2-prijzen wanneer CCS niet mogelijk is.
Algemene conclusies scenario’s<br />
De modelruns tonen aan dat in vier van de vijf ‘CCS-scenario’s’ een toename van <strong>het</strong> gebruik<br />
van kolen als kostenefficiënt wordt gezien, zelfs wanneer de levensduur van <strong>het</strong> bestaande<br />
nucleaire park wordt verlengd. De ontwikkeling van hernieuwbare energie en WKK, zowel in<br />
een scenario met als zonder groene stroom-, WKK-certificaten en investeringssteun, staat de<br />
keuze voor kolen niet in de weg. In de scenario’s zonder CCS vullen kolencentrales nog steeds<br />
een belangrijk aandeel van de elektriciteitsproductie in. In de scenario’s waar de keuze voor<br />
kolen niet is toegelaten of in de scenario’s met een stijgende CO2-prijs tot 160 €/ton zijn kolen<br />
niet kostenefficiënt.<br />
2.2.5.4. Vermindering CO2 uitstoot<br />
Vooraleer in te gaan op de vraag hoe de CO2-uitstoot van de geplande elektriciteitscentrale zal<br />
worden gereduceerd, dient de vraag te worden beantwoord welke bijkomende uitstoot van CO2<br />
de geplande centrale zal genereren.<br />
Op basis van de veronderstelling dat de geplande centrale op basislast draait, wordt de<br />
jaarlijkse CO2- uitstoot op circa 6 miljoen ton geraamd. Met een rendement van circa 45,5%, ligt<br />
de specifieke CO2- emissie per kWh bijna 25% lager dan de gemiddelde uitstoot van de<br />
bestaande Belgische koleninstallaties. Vanuit ecologisch standpunt, rekening houdend met de<br />
leveringszekerheid en de nationale economische context, is <strong>het</strong> aangewezen om de oude<br />
centrales te vervangen door nieuwe. Eén van de gevolgen van de komst van een nieuwe<br />
centrale op de markt, is dat oudere centrales met veel lagere rendementen - onder andere de<br />
oude kolengestookte centrales met een gemiddeld rendement van 36% - een stuk minder zullen<br />
ingezet worden of zelfs helemaal zullen stilgelegd worden. Het ligt in de lijn van de<br />
verwachtingen dat, als een gevolg van de marktwerking, waarbij de variabele kosten (brandstof,<br />
CO2-rechten en andere belastingen/heffingen) niet langer zullen gedekt worden door de<br />
marktprijzen, de oude steenkoolcentrales in België uit dienst zullen genomen worden, zodra de<br />
geplande elektriciteitscentrale operationeel is. In dit scenario zal de totale uitstoot van CO2 in<br />
Vlaanderen met ongeveer 1 miljoen ton/jaar dalen.<br />
E.ON zal de voor de geplande centrale noodzakelijke emissierechten aankopen via haar<br />
nieuwe trading unit E.ON Energy Trading. E.ON wil een vooraanstaande rol spelen in <strong>het</strong><br />
domein van <strong>het</strong> Clean Development Mechanism (CDM) en de Joint Implementation (JI).<br />
Hierdoor kan E.ON de meest efficiente CO2-reductiemaatregelen ontwikkelen en optimaal<br />
bijdragen aan de bescherming van <strong>het</strong> klimaat.<br />
A. Verwijdering algemeen<br />
Bij de verbranding van fossiele brandstoffen wordt koolstof in de brandstof met in lucht<br />
aanwezige zuurstof omgezet tot koolstofdioxide of CO2. Met de rookgassen wordt deze CO2 in<br />
de huidige installaties geëmitteerd in de lucht. CO2 is een broeikasgas en wordt in toenemende<br />
mate beschouwd als verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde. Beperking van de CO2emissie<br />
staat daarom wereldwijd hoog op de politieke agenda.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 167<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Vermindering van CO2-uitstoot kan op drie verschillende manieren worden bewerkstelligd<br />
(Figuur 2.9):<br />
• verbranding met lucht; verwijdering van CO2 uit de rookgassen (post-combustion<br />
capture);<br />
• verbranding met alleen zuurstof (oxy-fuel), gevolgd door verwijdering van CO2 uit de<br />
rookgassen (combustion capture);<br />
• verwijdering van koolstof uit de brandstof voor verbranding: waterstof- of<br />
syngasbenadering (pre-combustion capture).<br />
Verwijdering van CO2 uit de rookgassen (post combustion, MEA-techniek)<br />
Bij een poederkoolketel of een wervelbedeenheid is, met de huidige stand van de techniek, <strong>het</strong><br />
uitwassen van CO2 uit de rookgassen de beste technologie. De huidige commerciële installaties<br />
voor CO2-verwijdering zijn alle gebaseerd op <strong>het</strong> chemische absorptieproces. Zij maken daarbij<br />
gebruik van <strong>het</strong> regenereerbare chemische oplosmiddel mono-ethanolamine (MEA). Door <strong>het</strong><br />
rookgas door een kolom met MEA te leiden, wordt een groot gedeelte van <strong>het</strong> aanwezige CO2<br />
geabsorbeerd door <strong>het</strong> solvent (gaswassen). Het CO2-rijke solvent wordt vervolgens naar een<br />
stripper geleid. Door <strong>het</strong> MEA/CO2-mengsel te verhitten met (proces)stoom komt de CO2 weer<br />
vrij en kan deze na compressie tot 110 bar worden getransporteerd naar de opslag.<br />
Figuur 2.9: De drie hoofdopties voor CO2-afvang bij elektriciteitscentrales<br />
De alternatieven voor de MEA-techniek (fysische en chemische adsorptie, cryogene technieken<br />
en membranen) zijn duurder en minder energie-efficiënt dan chemische absorptie. Dit feit heeft<br />
vooral te maken met de lage partiële CO2-druk in de rookgassen. Een opstelling voor de<br />
verwijdering van CO2 uit de rookgassen van een poederkooleenheid is gegeven in Figuur 2.10.<br />
Alvorens de CO2 uit de rookgassen verwijderd wordt, worden de rookgassen gereinigd, waarbij<br />
de NOx verwijderd wordt met een SCR-installatie, <strong>het</strong> stof met een E-filter en de SO2 met<br />
behulp van een rookgasontzwavelingseenheid.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 168<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Verbranding met alleen zuurstof<br />
Het grootste gedeelte van <strong>het</strong> rookgas bestaat uit stikstof dat met de verbrandingslucht is<br />
aangevoerd. Zonder deze stikstof zou <strong>het</strong> verwijderingsproces aanmerkelijk eenvoudiger zijn.<br />
Vanuit deze gedachte is <strong>het</strong> idee ontstaan om voor de verbranding in plaats van lucht pure<br />
zuurstof aan te voeren. Omdat dit tot verbrandingstemperaturen zou leiden die de huidige<br />
materialen niet aan <strong>kun</strong>nen, is <strong>het</strong> nodig een deel van de rookgassen te recycleren. De techniek<br />
staat ook bekend onder oxy-fuel verbranding. Figuur 2.11 geeft een configuratie van oxy-fuel<br />
verbranding voor een kolenketel.<br />
Figuur 2.10: Verwijdering van CO2 uit de rookgassen<br />
Figuur 2.11: Oxy-fuel verbranding met gerecirculeerd rookgas<br />
Door de oxy-fuel verbranding wordt de concentratie aan CO2 in de rookgassen verhoogd van<br />
ongeveer 15% naar maximaal 95%. Dit gebeurt in een aantal stappen. Uiteindelijk vindt<br />
comprimering naar 110 bar plaats voor transport. De voordelen van oxy-fuel verbranding ten<br />
opzichte van andere schone technologieën (clean coal technology) zijn de volgende:<br />
• <strong>het</strong> bereiken van zeer lage emissies bij lage kosten<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 169<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• de integratie van deze techniek in bestaande poederkoolketels en de toepassing voor<br />
vele soorten poederkoolketels: subkritisch, superkritisch, ultrasuperkritisch<br />
• relatief lage kosten ten opzichte van overige ‘schone fossiel’ technieken<br />
• potentieel lagere kosten voor DeSOx- en DeNOx-technologieën; er ontstaat minder NOx<br />
en SO2 kan eenvoudig verwijderd worden.<br />
Voorwaarde voor toepassing van dit concept is dat de ketel dicht is of op overdruk wordt<br />
bedreven. Met luchtinlek wordt weer stikstof toegevoegd. Bovenbeschreven technologie moet<br />
nog ontwikkeld worden. Er wordt momenteel een proefinstallatie ontwikkeld met een thermisch<br />
vermogen van 30 MW.<br />
Waterstof- of syngas-benadering<br />
Een andere aanpak is de brandstof te ontdoen van de C-atomen door ontkoling van de<br />
brandstof. Voor kolen betekent dit toepassing van vergassing, waarbij syngas gegenereerd<br />
wordt. De lucht wordt gescheiden in zuurstof en stikstof (‘air separation unit – ASU’) waarna de<br />
vergassing plaatsvindt met zuurstof. In Figuur 2.12 is <strong>het</strong> proces schematisch weergegeven.<br />
Figuur 2.12: Schematische weergave van vergassing met CO2-verwijdering<br />
Na de CO-shift en de gasreiniging kan de CO2 via een fysisch absorptieproces worden<br />
afgescheiden en de H2 naar de gasturbine worden geleid. Dit verwijderingsproces is veel<br />
minder energie-intensief dan <strong>het</strong> chemische proces met MEA, omdat de verwijdering bij een<br />
veel hogere druk plaatsvindt en er daarom minder compressiearbeid nodig is om de CO2 op de<br />
gewenste transportdruk te brengen. Een volledig waterstofgestookte gasturbine is nog geen<br />
state-of-the-art techniek: een gasturbine is geschikt voor <strong>het</strong> stoken van gasvormige<br />
brandstoffen. Het technisch ontwerp is echter gebaseerd op de normaal voorkomende aardgaskwaliteiten.<br />
Een brandstof als waterstof heeft heel andere stofeigenschappen vergeleken met<br />
aardgas. Hoe hoger <strong>het</strong> gehalte waterstof in de brandstof, hoe meer een specifiek ontwerp van<br />
de gasturbine vereist is, gekoppeld aan een dito research- en development-inspanning. Daarom<br />
wordt in de praktijk vaak verdunning met stikstof toegepast om toch een bestaand<br />
gasturbinetype te <strong>kun</strong>nen gebruiken. Ook dit is nog geen beproefte techniek.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 170<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
B. Stand ter techniek van de opties voor CO2-verwijdering<br />
Verwijdering CO2 uit rookgassen (post combustion, MEA-techniek):<br />
In deze paragraaf wordt de techniek van verwijdering algemeen beschreven en wordt ingegaan<br />
op de stand van de techniek, met specifieke aandacht voor:<br />
• Algemene aspecten<br />
• E.ON’s specifieke activiteiten op gebied van CCS<br />
• Invloed van de naverbrandignsafvang op de efficiëntie van de elektriciteitscentrale<br />
• Invloed van de naverbrandingsafvang op de emissies.<br />
Verder verwijzen we ook naar paragraaf 2.5.13 waar verder <strong>het</strong> proces van de CO2-afvang en -<br />
opslag in <strong>het</strong> kader van de door E.ON geplande elektriciteitscentrale nader wordt toegelicht.<br />
Algemene aspecten:<br />
De verst gevorderde techniek voor de verwijdering van CO2 bij elektriciteitsopwekking is de<br />
MEA (mono-ethanolamine)-techniek. Met deze techniek kan een verwijderingsgraad van<br />
85 - 95% (VGB, 2004; IPCC, 2005) worden gerealiseerd. In de chemische industrie wordt deze<br />
techniek al meer dan 60 jaar toegepast ten behoeve van de commerciële productie van CO2.<br />
Verwijdering van CO2 uit de rookgassen van de kolengestookte eenheid heeft grote<br />
consequenties. De elektriciteitsproductiekosten zullen siginificant toenemen (zie hieronder<br />
onder c. kosten voor CO2-verwijdering).<br />
Met de eerste generatie pilootinstallaties wordt <strong>het</strong> rendement op dit ogenblik met meer dan<br />
10% verlaagd. Met de tweede generatie pilootinstallaties wordt in de toekomst een rendementsvermindering<br />
van ongeveer 8% verwacht. Momenteel worden dan ook veel inspanningen<br />
verricht om deze technologie verder te ontwikkelen waarbij de kosten gereduceerd en <strong>het</strong><br />
rendementsverlies beperkt kan worden.<br />
In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> CATO-subsidieprogramma heeft E.ON onlangs bij haar bestaande<br />
kolencentrale op de Maasvlakte een proefinstallatie in gebruik genomen waarin CO2 uit de<br />
rookgassen wordt verwijderd met behulp van absorptiemiddelen. Hiermee <strong>kun</strong>nen nieuwe<br />
absorptiemiddelen en technieken onder realistische omstandigheden met echt rookgas getest<br />
worden. Zo zal in deze proefinstallatie gebruik gemaakt worden van membranen als<br />
contactoren, waardoor <strong>het</strong> proces nog verder geoptimaliseerd kan worden. Het pro<strong>je</strong>ct is van<br />
belang voor de verdere ontwikkeling zodat de afvang en de opslag van de CO2 een betaalbare<br />
technologie kan worden. Bovendien is E.ON in Europees verband betrokken bij meer dan 40<br />
pro<strong>je</strong>cten die alle tot doel hebben de ontwikkeling van betaalbare technologie voor de CO2afvang<br />
en CO2- opslag te bespoedigen. Zo wordt op korte termijn bij E.ON-Nordic in Zweden<br />
een proefpro<strong>je</strong>ct geopend voor de afvang van CO2 met behulp van gekoelde ammoniak.<br />
Figuur 2.13 geeft een flow chart van <strong>het</strong> ‘amine’-proces voor een piloot CCS plant (design door<br />
Mitsubishi Heavy Industries).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 171<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.13 : Voorbeeld van een procesflowdiagram voor een CCS plant (design door Mitsubishi Heavy Industries)<br />
Het rookgas van de FGD plant van de elektriciteitscentrale passeert een ‘pre-’scrubber, en komt<br />
in een absorber waar <strong>het</strong> (aminehoudend) absorbent de CO2 capteert. De CO2 houdende<br />
absorbent wordt dan naar een desorber gestuurd waar de CO2 wordt vrijgemaakt door<br />
verhoging van de temperatuur met stoom. Zoals getoond zijn verschillende warmtewisselaars<br />
en koelmiddel (water) nodig. Figuur 2.14 toont de absorber en desorber van een bestaande<br />
piloot installatie in de procesindustrie.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 172<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.14 : Foto van een absorber en desorber van een pilot CCS plant (design door Fluor)<br />
Samengevat kan worden aangegeven dat post combustion (CO2 -afvang uit rookgas) een<br />
technologie is die technisch haalbar is, maar nog niet beschikbaar is in de gewenste schaal en<br />
voor <strong>het</strong> doel om CO2 af te vangen bij elektriciteitsproductie. De belangrijkste uitdaging is om de<br />
investeringskosten van een CO2-afvanginstallatie te reduceren en <strong>het</strong> verlagen van de<br />
warmtebehoefte voor regeneratie van de wasvloeistof (bijvoorbeeld MEA). Hierbij speelt <strong>het</strong><br />
onderzoek naar alternatieve wasvloeistoffen met een lagere warmtebehoefte voor regeneratie<br />
eveneens een belangrijke rol. E.ON kiest voor deze techniek, nu deze <strong>het</strong> verst gevorderd is.<br />
E.ON’s specifieke activiteiten op gebied van CCS:<br />
Sinds 2009 neemt E.ON deel aan verschillende kleinschalige pilootpro<strong>je</strong>cten voor CO2 opvang<br />
tot 5 MWe in verschillende elektriciteitscentrales. Dit gebeurt in samenwerking met ongeveer 5<br />
leveranciers van specifieke uitrustingen.<br />
Er wordt verwacht dat de onderzoek- en de ontwikkelingsactiviteiten (van nu tot 2013) E.ON<br />
zullen toelaten de technologie vast te leggen voor een grootschalige pilootplant tussen 50 en<br />
100 MWe. Er is een demonstratieplant van zowat 100 MWe geïmplementeerd onder de EU vlag<br />
‘demonstratieprogramma voor CCS’. Deze pilootinstallaties zullen bijkomende informatie<br />
leveren betreffende de schaalvergrotingseffecten. Deze zullen de implementatie van een<br />
definitieve commerciële CCS plant op grote schaal vanaf 2020 vergemakkelijken.<br />
Met als doel dit formeel vooropgestelde tijdsschema te volgen heeft E.ON een specifieke CCS<br />
implementatie netwerk opgebouwd met inbegrip van marketing en business eenheden in<br />
Europa en in de USA, zoals E.ON Kraftwerke, E.ON Gas Storage, E.ON Engineering, E.ON<br />
Benelux, E.ON Nordic, E.ON UK en E.ON USA. Deze afdelingen van E.ON ontwikkelen niet<br />
alleen de CCS plants voor de CCS ‘ready’ electriciteitscentrales maar bereiden tegelijkertijd de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 173<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vereiste pijpleidingspro<strong>je</strong>cten, alle onderzoeken voor de implementatie van opslag en indien<br />
nodig alle negociaties met andere maatschappi<strong>je</strong>n voor <strong>het</strong> gebruik van on-shore of off-shore<br />
opslag.<br />
Invloed van de naverbrandingsafvang op de efficiëntie van de elektriciteitscentrale:<br />
In de studie ‘Future of coal’ van 2007, heeft <strong>het</strong> MIT (Massachusetts institute of Technology))<br />
volgende gegevens gepubliceerd betreffende de energie vereisten voor een ultra-superkritische<br />
poederkoolcentrale (met ongeveer 43,3% rendement) met CCS.<br />
• 5% thermische energie is vereist (stoom/warmte voor de desorptie)<br />
• 3,5% elektriciteit is nodig voor compressoren (conditionering van de CO2 tot en met<br />
transport in de pijpleidingen).<br />
• 0,7% elektriciteit voor alle operaties van de CCS plant.<br />
• Total verlies ongeveer 9,2%<br />
Publicaties van leveranciers voorspellen een netto rendementsverlies van de tweede generatie<br />
installaties van 8 – 10% en stellen dat de thermische energie die nodig is voor desorptie<br />
ongeveer 3,2 GJ/kg CO2 (afgevangen) bedraagt en tussen 1,5 en 2,5 GJ/kg CO2 (afgevangen)<br />
zal bedragen in de toekomst.<br />
Voor wat betreft <strong>het</strong> transport via pijpleidingen dienen de compressoren van de centrale een<br />
druk te <strong>kun</strong>nen hebben van 100 tot 150 bar. Een dergelijke druk is voldoende voor transport van<br />
vloeibaar CO2 over 100 km met inbegrip van de in<strong>je</strong>ctie (zonder bijkomende compressoren) in<br />
de diepere ondergrondse opslagplaatsen. Enkel compensatietanks dienen gebouwd te worden<br />
op de plaats waar de CO2 zal geïn<strong>je</strong>cteerd worden.<br />
Indien grotere afstanden moeten overbrugd worden, dienen elektrische pompen (zonder<br />
emissies) of gasturbines (emissies onderhevig aan de bestaande regelgeving) geïnstalleerd te<br />
worden om de druk te verhogen. Hun energieverbruik is echter veel lager in vergelijking met dit<br />
van de originele drukvermindering van de centrale.<br />
Invloed van de naverbrandingsafvang op de emissies:<br />
Gedurende de normale operaties van de afvang, transport en opslag, zullen enkel emissies<br />
ontstaan in de centrale zelf. Transport en opslag geven geen aanleiding tot emissies, met<br />
uitzondering in <strong>het</strong> geval van installaties met compressor stations (voor zeer lange afstanden).<br />
Er wordt voorzien dat de respectievelijke monitoringrichtlijnen beschikbaar zullen zijn wanneer<br />
grootschalige pilootinstallaties opstarten (<strong>het</strong>geen dus verwacht wordt in de komende jaren).<br />
Enkel in <strong>het</strong> geval van onderhoud op de pijpleidingen (<strong>het</strong>geen enkel sporadisch is) <strong>kun</strong>nen<br />
lokaal CO2 emissies ontstaan.<br />
De initiële concentratie van SO2 voor de pre-scrubber en de absorber heeft alleen invloed op de<br />
levensduur van de absorber en is dus alleen een exploitatiekost.<br />
Wanneer de CCS plants in exploitatie gaan in de centrale wordt verwacht, dat volgende invloed<br />
zal plaatsvinden op de emisses:<br />
• Gasvolume: algemeen wordt aangenomen dat er een ‘pre-’scrubbing (met direct<br />
contact koeling) zal zijn; deze zal de verontreiniging van <strong>het</strong> absorptiemiddel vermijden,<br />
specifiek wat betreft SO2, welke zal verminderen, evenals fijn stof; eveneens zal <strong>het</strong><br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 174<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
gasvolume daardoor verminderen (temperatuurdaling van ongeveer 50°C naar<br />
ongeveer 40°C met condensatie van water).<br />
• Bestaande componenten in <strong>het</strong> afgas: alhoewel de totale jaarvracht zeker niet zal<br />
stijgen (zie hierboven), zal de concentratie van de componenten stijgen omdat CO2<br />
wordt geabsorbeerd en afgescheiden en dus <strong>het</strong> totale luchtvolume zal dalen. De<br />
stijging is ongeveer 15%. Dit is niet relevant voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct omdat er kan opgemerkt<br />
worden dat de voorgestelde limietwaarden voor de E.ON plant in overeenstemming zijn<br />
met de BBT en lager zijn dan de maximale wettelijke vereisten. In <strong>het</strong> scenario met de<br />
koeltoren worden de afgassen geïn<strong>je</strong>cteerd na de CCS plant in de koeltoren. Bij dit<br />
scenario wijzigt de verhouding afgas / totaal geëmitteerd volume door de koeltoren bijna<br />
niet. In dit geval zal de verspreiding van de contaminanten vergelijkbaar zijn, zeker niet<br />
slechter zijn en voor SO2 en stof beter zijn (door de pre-scrubbing).<br />
• De totale energieproductie, na in gebruik name van de CCS plant, blijft dezelfde. Het<br />
enige verschil is dat de interne energieconsumptie hoger is, zodat de netto elektriciteitslevering<br />
aan <strong>het</strong> ELIA netwerk lager is.<br />
• Amine (absorbent) concentratie in de afgassen: omwille van de lage dampspanning is<br />
de stijging beperkt in processen waar een of meer wassecties geïmplementeerd zijn in<br />
de top van de absorptiekolommen en die geëxploiteerd worden volgens <strong>het</strong><br />
tegenstroomstroomprincipe met zuiver water. Er wordt verwacht dat de TOC en<br />
ammoniak emissiegrenswaarden in de toekomstige commerciële eenheden, naar<br />
analogie met bestaande pilootinstallaties, zonder moeilijkheden zullen behaald worden.<br />
In elk geval zal E.ON voldoen aan alle bijkomende toekomstige Europese en Vlaamse<br />
regelgeving betreffende CCS installaties, en specifiek op gebied van de amine<br />
concentratie in de afgassen.<br />
• Waterige effluenten: de effecten van ‘pre-’scrubbing impliceert een verhoging van <strong>het</strong><br />
volume effluent (ongeveer 25%) waarbij <strong>het</strong> effect van verdere scrubbing<br />
verwaarloosbaar is omdat de hoofdbelasting van comtaminanten afgescheiden worden<br />
in de electrofilter en the FGD installaties (vorige stappen van de gaswassing); omwille<br />
van de lage contaminatie van deze effluenten is <strong>het</strong> mogelijk (maar nog in onderzoek)<br />
om deze te hergebruiken in <strong>het</strong> FGD proces.<br />
• Hergebruik van aborbent: onzuiverheden en zouten zullen afgefiltreerd of uitgewassen<br />
worden, ofwel ingedikt of opgeconcentreerd door gebruik te maken van conventionele<br />
processen; de inhoud van <strong>het</strong> residu zal hoofdzakelijk H, C, N, O en S bevatten; <strong>het</strong><br />
meest waarschijnlijke gebruik op dit moment is dit residu intern te verwerken in de ketel<br />
(met ongeveer 30% vaste stof gehalte) na efficiënte ontwatering (bvb door toepassing<br />
van stoom, evaporatie van overmaat water).<br />
• Koelwater: CCS impliceert <strong>het</strong> gebruik van koelwater, maar de verhoging ervan is<br />
beperkt door <strong>het</strong> gebruik van warmtewisselaars.<br />
Er wordt voorzien dat de SO2, NOx en stofemisssies na installatie van de CCS-plant lager<br />
<strong>kun</strong>nen zijn door de plaatsing van een bijkomende scrubber en door een (beperkte) absorptie in<br />
<strong>het</strong> absorbens. De grootte orde van deze vermindering kan op <strong>het</strong> ogenblik van de<br />
onderzoeken nog niet bepaald worden. Een schema van de invloed op de verschillende<br />
procesonderdelen wordt hieronder weergegeven :<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 175<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 176<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
SO2 NOx stof<br />
scrubber + - +<br />
MEA absorptie beperkt Zeer beperkt +<br />
Desorptie + + -<br />
Vloeibaar maken van CO2 + + -<br />
Totaal effect Lagere emissie Bijna geen effect Lagere emissie<br />
Verbranding met alleen zuurstof, oxy-fuel proces<br />
Toepassing van <strong>het</strong> oxy-fuel bevindt zich in de voorbereiding van een demonstratiepro<strong>je</strong>ct dat<br />
medio 2008 uitgevoerd wordt door Vattenfall bij de Schwarze Pumpe Centrale in Duitsland,<br />
waar een pilot-installatie met een thermisch vermogen van 30 MWth wordt gebouwd. Meer<br />
details hieromtrent zijn terug te vinden op http://www.vattenfall.com/www/co2_en/co2_en/<br />
879177tbd/879211pilot/index.jsp.<br />
Verwijdering van CO2 in <strong>het</strong> stookgas, waterstof of syngasbenadering<br />
Vergassing met navolgende shift-reactie en CO2-afvang is een proces dat al geruime tijd wordt<br />
toegepast, bijvoorbeeld bij olievergassing. Wat nieuw is bij vergassing met CO2-verwijdering, is<br />
de benutting of opslag van CO2 en de toepassing van H2 als brandstof in een gasturbine. In<br />
Figuur 2.15 is <strong>het</strong> principeschema weergegeven. Daarnaast is vergassing ten behoeve van<br />
elektriciteitsopwekking in <strong>het</strong> algemeen nog een vrij recente ontwikkeling. Een voorbeeld van<br />
een grootschalige installatie voor kolenvergassing is de Great Plains Synfuels Plant in North<br />
Dakota. In deze installatie wordt synt<strong>het</strong>isch gas geproduceerd. De installatie heeft een<br />
capaciteit van ruim 4 miljoen kubiekemeter waterstofgas per dag. In Sotacarbo werd een pilot<br />
plantgebouwd in 2007. In die installatie werd tot 700 kg/h aan kolen vergast. Een deelstroom<br />
van <strong>het</strong> syngas (35 kg/h) wordt naar een laboratoriumreactor geleid, met <strong>het</strong> doel om H2 te<br />
genereren en CO2 af te vangen. Er zullen testen uitgevoerd worden op de water/gas-shift<br />
reactor en op de H2/CO2-afscheiders.
Figuur 2.15: Principeschema van een KV-STEG met CO2-afvang<br />
Met toepassing van waterstof als brandstof voor gasturbines is nog weinig ervaring opgedaan<br />
en dit is nog geen stand der techniek. RWE heeft concrete plannen een eerste CO2-vri<strong>je</strong><br />
centrale te gaan bouwen met een vermogen van 450 MWe gebaseerd op <strong>het</strong> KV-STEGprincipe<br />
22 . De doelstelling is om in 2014 stroom te <strong>kun</strong>nen leveren met deze eenheid.<br />
Samenvattend wordt aangegeven dat ten behoeve van elektriciteitsproductie er vier IGCC-<br />
installaties in de wereld operationeel zijn. De beschikbaarheid van deze eenheden is aanzienlijk<br />
lager dan de beschikbaarheid van poederkoolgestookte eenheden. Daarnaast is voor <strong>het</strong><br />
opereren van een kolenvergassingsinstallatie specifieke kennis van vergassing noodzakelijk.<br />
Anders loopt men aanzienlijke extra risico’s ten aanzien van beschikbaarheid. De haalbaarheid<br />
van CO2-afvang via verwijdering van CO2 in <strong>het</strong> stookgas (pre-combustion) hangt af van de<br />
totale prestatie van de combinatie van de vergasser, CO2-afvang en de energieopwekking.<br />
Deze combinatie dient nog tevredenstellende prestaties aan te tonen met betrekking tot<br />
rendement en beschikbaarheid.<br />
C. Kosten van CO2-verwijdering<br />
De vraag hoeveel koolstofafvang en -opslag zal kosten, werd op Europees niveau reeds<br />
beantwoord: de kosten van CCS zijn deels de kapitaalinvesteringen voor apparatuur om <strong>het</strong><br />
CO2 af te vangen, te transporteren en op te slaan en deels de kosten voor de exploitatie van<br />
deze apparatuur teneinde CO2 in de praktijk op te slaan, zoals de hoeveelheid energie die<br />
vereist is voor CO2-afvang, -transport en -in<strong>je</strong>ctie. Tegen de huidige prijzen van de<br />
desbetreffende technologie, liggen de initiële investeringskosten van de centrale ongeveer 30%<br />
tot 70% (i.e. verscheidene honderden miljoenen euro per stookinstallatie) hoger dan bij<br />
standaardinstallaties, terwijl de exploitatiekosten momenteel 25 tot 75% hoger liggen dan bij<br />
22 http://www.rwe.com/generator.aspx/templateId=renderPage/id=76858?pmid=4001047<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 177<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
kolengestookte installaties die niet met de CCS zijn uitgerust. Naar verwachting zullen deze<br />
kosten aanzienlijk dalen naarmate de technologie op commerciële schaal bewezen wordt. 23<br />
Bij de bepaling van de kosten van CO2-verwijdering wordt onderscheid gemaakt tussen kosten<br />
per vermeden ton CO2 en kosten per verwijderde ton CO2. Dit verschil is gegeven in Figuur<br />
2.16. Dat de kosten per ton vermeden CO2 hoger zijn dan per ton verwijderde CO2 geeft weer<br />
dat CO2-verwijdering energie kost en dat deze energie weer opgewekt moet worden.<br />
Figuur 2.16: Verschil tussen vermeden en verwijderde CO2<br />
De extra benodigde energie is afhankelijk van <strong>het</strong> type elektriciteitscentrale, de toegepaste<br />
afvangtechnologie en <strong>het</strong> gekozen oplosmiddel. Bij een superkritische ketel (zoals voorzien in<br />
<strong>het</strong> huidige pro<strong>je</strong>ct in Antwerpen) wordt de CO2 uit de rookgassen verwijderd. Bij een KV-STEGeenheid<br />
wordt de CO2 uit de brandstof verwijderd, voordat <strong>het</strong> verbrandingsproces plaatsvindt.<br />
De kosten van elektriciteitsproductie in een KV-STEG en superkritische ketel zonder CO2afvang<br />
zijn al verschillend. De elektriciteitsproductiekosten van een poederkoolgestookte<br />
eenheid zullen lager zijn dan die van de KV-STEG. Dit komt door de lagere beschikbaarheid<br />
van de KV-STEG en de hogere operationele kosten (O&M). De elektriciteitsproductiekosten<br />
inclusief CO2-afscheiding op basis van de huidige technologie zullen voor beide technologieën<br />
nagenoeg gelijk zijn. Dit komt doordat de technologie voor afscheiding van CO2 uit <strong>het</strong> stookgas<br />
bij een hogere druk plaatsvindt en er daarom minder compressie-arbeid nodig is om de CO2 tot<br />
de gewenste transportdruk te comprimeren. Uit de GHG-conferentie in juni 2006 blijkt met name<br />
dat de ontwikkeling van solventen voor CO2-verwijdering uit rookgassen een behoorlijke<br />
ontwikkeling doormaakt. Daardoor dalen de kosten voor CO2-verwijdering. De verwachting is<br />
dat deze afvangkosten in 2020 <strong>kun</strong>nen dalen naar tot 20 à 30 € /t CO2, wat neerkomt op<br />
ongeveer 1,1 tot 1,6 cent per kWh.<br />
23 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 5) ‘Hoeveel zal<br />
koolstofafvang en -opslag kosten?’, te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 178<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De investeringskosten voor transport en opslag hangt in hoge mate af van de gekozen optie. De<br />
kost voor een pijpleiding tussen Antwerpen en Rotterdem (afstand ongeveer 90 km, diameter<br />
DN 600 tot DN 700) wordt op ongeveer 90 tot 110 miljoen € geschat (raming in studie<br />
Soresma). De operationele en onderhoudskosten voor de pijpleiding zijn zeer laag (2 tot 5%<br />
van de investeringskost van de pijpleiding) indien geen bijkomende compressiestations nodig<br />
zijn. Voor CO2 opslag worden in <strong>het</strong> ECN <strong>rapport</strong> ‘ECN-I-06-006 (2006)’ referentiewaarden<br />
opgegeven van 3 tot 5 € per ton CO2 opslag in watervoerende lagen en in (uitgeputte)<br />
gasvelden. Operationele en onderhoudskosten voor opslag <strong>kun</strong>nen dus geraamd worden op 2<br />
tot 5% van de investeringskosten voor de opslag. Een (conservatieve) jaarlijkse hoeveelheid<br />
van 3.8 miljoen ton CO2 in overweging nemend, schat men ruwweg dat <strong>het</strong> vervoer en de<br />
opslagkosten 5 tot 10 € per ton CO2 zullen kosten, <strong>het</strong>geen ongeveer 0.3 tot 0.5 cent per kWh<br />
betekent.<br />
Als algemeen besluit kan dus gesteld worden dat CCS, transport en opslag een bijkomende<br />
kost van de netto elektriciteitsproductie meebrengt van 1,4 tot 2,1 cent per kWh (raming door<br />
E.ON). In vergelijking met deze waarde, raamt <strong>het</strong> VITO in zijn studie (zie Bijlage 11) een<br />
gemiddelde bijkomende kost van 1,7 cent per kWh.<br />
Gezien de fase van ontwikkeling van de geïmpliceerde technologieën en alle mogelijke<br />
scenario's van pijpleidingsafstanden en opslag met hoge kosteneffecten, leiden beide<br />
benaderingen tot analoge waarden.<br />
D. Consequenties voor de elektriciteitscentrale op de BAYER-site<br />
Toepassing van CO2-reinigingstechnieken betekent een aanzienlijk rendementsverlies (9 tot<br />
13%-punten) en verhoging van de opwekkingskosten met minimaal 50%. Het rendementverlies<br />
is tot op zekere hoogte een functie van de toegepaste techniek, waarbij <strong>het</strong> rendementverlies<br />
(in %-punt) voor een KV-STEG wat lager is dan voor een USC-ketel en voor een<br />
wervelbedinstallatie. De toename in de kostprijs van de elektriciteit is ook wat lager voor een<br />
KV-STEG-eenheid dan voor een USC-ketel (en wervelbed). De opwekkingskosten met CO2afvang<br />
worden ongeveer vergelijkbaar, alhoewel bij de KV-STEG meer onzekerheid bestaat ten<br />
aanzien van de beschikbaarheid.<br />
Er zijn voldoende overwegingen, waardoor een USC-ketel de voorkeur verdient:<br />
• zonder CO2-afvang is, uitgaande van een USC-eenheid met een rendement van 46%,<br />
de kostprijs van de elektriciteit lager dan voor een KV-STEG-eenheid. Dit wordt met<br />
name ingegeven door de lagere beschikbaarheid en hogere operationele kosten van<br />
een KV-STEG<br />
• USC heeft een hoger rendement dan een KV-STEG-eenheid<br />
• de verwachting is dat in de toekomst de vermeden kosten van CO2 voor zowel KV-<br />
STEG als voor USC duidelijk af gaan nemen en in 2020 circa 20 tot 30 € /t CO2<br />
bedragen<br />
• de technische status van een KV-STEG met CO2-afvang voor elektriciteitsopwekking is<br />
nog lang geen bewezen techniek; de waterstoftechnologie voor gasturbines staat nog in<br />
de kinderschoenen<br />
• de betrouwbaarheid en de beschikbaarheid van een KV-STEG-installatie is beduidend<br />
lager dan voor poederkool.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 179<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Derhalve is, ook bij eventuele latere toepassing van CO2-reiniging, de toepassing van een USCeenheid<br />
de meest voor de hand liggende technische benadering.<br />
Algemeen<br />
2.2.5.5. Alternatieve koelsystemen<br />
Nadat de stoom in de stoomturbine volledig geëxpandeerd is, wordt deze door een condensor<br />
geleid. Hier wordt de stoom gecondenseerd tot water, zodat <strong>het</strong> water weer naar de stoomketel<br />
kan worden verpompt. Tijdens <strong>het</strong> condenseren wordt een grote hoeveelheid warmte<br />
afgevoerd. Bij <strong>het</strong> kiezen van een koelconfiguratie voor <strong>het</strong> afvoeren van deze warmte, <strong>kun</strong>nen<br />
de volgende factoren in aanmerking worden genomen:<br />
Koelbehoefte van <strong>het</strong> proces;<br />
Beperkingen van de locatie;<br />
Milieubehoeften.<br />
De keuze voor een bepaald koelsysteem en een bepaald ontwerp heeft betrekking op de<br />
vereisten voor de beste beschikbare technieken (BBT). Deze moeten worden afgestemd op de<br />
eisen die <strong>het</strong> te koelen proces stelt, en op de beperkingen van de locatie. Dit betekent dat de<br />
nadruk ligt op de keuze van <strong>het</strong> juiste materiaal en de juiste apparatuur om de<br />
onderhoudsvraag te beperken, de werking van <strong>het</strong> koelsysteem te vergemakkelijken en<br />
milieueisen te realiseren. Naast de afgifte van warmte aan de omgeving <strong>kun</strong>nen zich nog<br />
andere milieueffecten voordoen zoals de uitstoot van additieven die voor de conditionering van<br />
koelsystemen worden gebruikt.<br />
Beschikbare koelsystemen<br />
Er zijn diverse koeltechnieken beschikbaar waarbij de stoom of met water of met lucht wordt<br />
condenseerd. In een watergekoelde condensor wordt koelwater door een groot aantal pijpen<br />
geleid waarbij de stoom op de buitenkant van de pijpen wordt gecondenseerd. In een<br />
aërocondensor vindt de condensatie van de stoom in de pijpen plaats met behulp van koellucht<br />
die om de pijpen wordt geleid. In Figuur 2.17 is een overzicht gegeven van de meest gangbare<br />
koeltechnieken.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 180<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.17: Overzicht diverse koeltechnieken<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 181<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
condensors<br />
watergekoelde aërocondensor<br />
condensor koellucht om de pijpen<br />
koelwater in de pijpen condensatie in<br />
condensatie buiten de pijpen<br />
de pijpen<br />
open systeem koeltoren<br />
koelwater van koeling van water in<br />
zee, meer, rivier recirculatiesysteem<br />
<strong>kun</strong>stmatige trek natuurlijke trek<br />
In onderstaande paragrafen wordt dieper ingegaan op de verschillende soorten<br />
koelwatersystemen.<br />
Watergekoelde condensor<br />
De meest toegepaste type watergekoelde condensor bestaat uit een groot aantal horizontale<br />
pijpen van enkele centimeters doorsnede waardoor <strong>het</strong> koelwater stroomt. De stoom afkomstig<br />
van de stoomturbine stroomt over de buitenkant van deze pijpen en condenseert op <strong>het</strong> koude<br />
oppervlak van deze pijpen. Een mantel zorgt ervoor dat de condenserende stoom die een druk<br />
heeft beneden atmosferische druk, opgesloten blijft. De watergekoelde condensor wordt in een<br />
open koelwatersysteem of in een recirculatiekoelwatersysteem toegepast. In Figuur 2.18 is een<br />
watergekoelde condensor schematisch weergegeven.<br />
Figuur 2.18: Schematische weergave watergekoelde condensor<br />
Water Box<br />
CW in<br />
Exhaust steam<br />
CW out<br />
Condensate<br />
Open koelwatersysteem<br />
In een open systeem wordt koelwater opgepompt vanuit oppervlaktewater (zee, meer of rivier)<br />
en gaat via leidingen naar de condensor. Het opgewarmde koelwater afkomstig van de<br />
condensor wordt via leidingen weer geloosd op <strong>het</strong> oppervlaktewater. Open koelwatersystemen<br />
worden veel toegepast bij installaties met een grote capaciteit op plekken waar voldoende<br />
koelwater en ontvangend oppervlaktewater beschikbaar is. Als dit onhaalbaar is om uit te<br />
voeren, wordt er gebruik gemaakt van recirculatiesystemen met koeltorens.
Recirculatiekoelwatersysteem<br />
In een recirculatiesysteem wordt <strong>het</strong> koelwater rondgepompt in een gesloten circuit. Hierbij<br />
wordt <strong>het</strong> opgewarmde koelwater afkomstig van de condensor afgekoeld in een koeltoren<br />
waarna <strong>het</strong> weer naar de condensor wordt geleid. Voor de koeltoren zijn er in principe twee<br />
uitvoeringen mogelijk of op basis van natuurlijke trek of <strong>kun</strong>stmatige trek.<br />
Bij natuurlijke trek wordt gebruik gemaakt van een grote hyperboolvormige koeltoren. De hoogte<br />
van meer dan 100 m en de vorm bepalen dat er een natuurlijke trek van omgevingslucht<br />
ontstaat van onder naar boven. Bij <strong>kun</strong>stmatige trek wordt met behulp van ventilatoren een<br />
luchtstroom van onder naar boven gecreëerd.<br />
Voor beide uitvoeringen zijn diverse varianten beschikbaar afhankelijk van specifieke<br />
omstandigheden en omgeving. In een koeltoren op basis van <strong>kun</strong>stmatige trek wordt een deel<br />
van <strong>het</strong> koelwater in de lucht gesproeid waarbij <strong>het</strong> water verdampt en de lucht afkoelt. Met de<br />
opwaarts langsstromende koude lucht wordt <strong>het</strong> koelwater dat in de koeltoren door pijpen<br />
stroomt afgekoeld. Deze pijpen zijn voorzien van koelvinnen die <strong>het</strong> koeloppervlak en daarmee<br />
ook <strong>het</strong> koeleffect vergroten. In een koeltoren op basis van natuurlijke trek regent <strong>het</strong> koelwater<br />
vanuit een soort douchekop neer op een horizontaal rooster en wordt daarbij gekoeld door de<br />
opwaartse luchtstroom.<br />
In Figuur 2.19 zijn een aantal voorbeelden weergegeven van recirculatiesystemen met een<br />
koeltoren.<br />
Figuur 2.19: Schematische weergave recirculatiesysteem; (a) koeltoren op basis van natuurlijke trek, (b) natte koeltoren<br />
op basis van <strong>kun</strong>stmatige trek<br />
Condenser<br />
Exhaust steam<br />
Cold CW<br />
Pump<br />
Condensate<br />
Hot CW<br />
Cooling<br />
Tower<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 182<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
a<br />
Exhaust steam<br />
Cold CW<br />
Condenser<br />
Hot CW<br />
Pump<br />
Condensate<br />
Wet CT<br />
Hybride koelsysteem<br />
Een hybride koelsysteem is een speciale uitvoering van een recirculatiesysteem met koeltorens<br />
die zowel nat als droog bedrijf mogelijk maken, waarmee de vorming van zichtbare<br />
waterdamppluimen kan worden verminderd. Het koelwater doorloopt eerst een droge sectie<br />
(zonder direct contact tussen koelwater en de luchtstroom) waar <strong>het</strong> voor een deel wordt<br />
gekoeld door de passerende luchtstroom. Verdere koeling vindt plaats in de natte sectie (met<br />
direct contact tussen koelwater en de luchtstroom waarbij water zal verdampen). De<br />
opgewarmde lucht van de droge sectie wordt gemengd met de waterdamprijke lucht van de<br />
natte sectie, waarbij de relatieve vochtigheid van de totale luchtstroom wordt verlaagd en de<br />
grootte van de pluim wordt verminderd. In Figuur 2.20 is een hybride koeltoren schematisch<br />
weergegeven.<br />
Air<br />
b
Figuur 2.20: Schematische weergave van speciaal recirculatiesysteem; hybride koeltoren<br />
Exhaust steam<br />
Cold CW<br />
Condenser<br />
Condensate<br />
Hot CW<br />
Pump<br />
Wet-Dry CT<br />
Air<br />
Aërocondensor<br />
Voor de uitvoering van een aërocondensor wordt gebruik gemaakt van <strong>kun</strong>stmatige trek met<br />
behulp van ventilatoren. De stoom afkomstig van de stoomturbine wordt verdeeld middels grote<br />
verdeelbalken over een serie koelcellen. Iedere cel heeft een aantal pijpen naast elkaar<br />
gerangschikt typisch in de vorm van een omgedraaide ‘V’ waarbij de stoomverdeelbalk<br />
bovenaan zit. De pijpen zijn voorzien van koelvinnen die <strong>het</strong> koeloppervlak en daarmee ook <strong>het</strong><br />
koeleffect vergroten. De ventilatoren zorgen ervoor dat er een luchtstroom om de pijpen heen<br />
stroomt waarbij de stoom in de pijpen condenseert en beneden in verzamelbalken wordt<br />
opgevangen. In Figuur 2.21 is een koelcel van een aërocondensor schematisch weergegeven.<br />
Figuur 2.21: Schematische weergave koelcel van een aërocondensor<br />
to boiler<br />
Exhaust<br />
steam<br />
Air<br />
Air<br />
Bepaling van de keuze van de koelmethode voor de nieuwe centrale<br />
Uiteindelijk heeft elke koelmethode een aantal parameters, op basis waarvan een bepaalde<br />
methode wordt geselecteerd voor een specifiek pro<strong>je</strong>ct. De sleutelparameters zijn de impact op<br />
<strong>het</strong> watergebruik (of waterinname), de geluidsimpact, de visuele impact (fysieke grootte) en de<br />
impact op de prestaties (productiecapaciteit en rendement). De grootte van de impact van deze<br />
parameters voor de vijf belangrijkste koelmethodes toegepast op de nieuwe centrale staat<br />
hieronder beschreven.<br />
1. Open koelwatersysteem<br />
Dit koelconcept resulteert in <strong>het</strong> hoogste elektrisch rendement en dus ook in de laagste CO2emissie.<br />
Aangezien de benodigde gebouwen voor dit koelconcept (koelwaterpompengebouwen)<br />
zeer laag zijn (circa 7m), is de visuele impact voor dit gebouw laag. Doordat<br />
er geen sprake is van ventilatoren of vallend water, is tevens de geluidsbelasting lager. De<br />
beperkte stijging van de temperatuur van <strong>het</strong> te lozen koelwater die is toegestaan om schade<br />
aan flora en fauna in <strong>het</strong> oppervlaktewater te voorkomen, betekent dat grote hoeveelheden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 183<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
koelwater nodig zijn. Het watergebruik in de vorm van waterinname van de Schelde is in<br />
vergelijking met andere koelconcepten <strong>het</strong> grootst. Vanwege de hogere temperatuur van <strong>het</strong> te<br />
lozen koelwater in combinatie met de grote hoeveelheden die nodig zijn, is <strong>het</strong> noodzakelijk om<br />
met een gedetailleerd stromingsonderzoek de exacte invloed op de Schelde te bepalen. Met<br />
behulp van dit onderzoek kan dan een uitgekiende plaatsing van de bouwwerken voor de<br />
inname en lozing van <strong>het</strong> koelwater zodanig worden gekozen dat de effecten op de Schelde en<br />
haar oevers tot een minimum beperkt <strong>kun</strong>nen worden.<br />
In situaties waarbij voldoende oppervlaktewater beschikbaar is en de impact op <strong>het</strong><br />
oppervlaktewater milieutechnisch acceptabel is, is dit een van de meest aangewezen<br />
koelmethode.<br />
2. Aërocondensor<br />
Voor de benodigde luchtstroom zal in <strong>het</strong> geval bij toepassing voor de nieuwe centrale een<br />
groot aantal ventilatoren nodig zijn, waardoor de impact op de prestatie <strong>het</strong> hoogst is. In<br />
vergelijking met andere koelconcepten geeft dit systeem <strong>het</strong> laagste elektrische rendement,<br />
waardoor de bijbehorende CO2- emissie <strong>het</strong> hoogst is. De aanwezigheid van <strong>het</strong> groot aantal<br />
ventilatoren betekent ook dat de geluidsimpact hoog zal zijn. Met geluidsreducerende<br />
maatregelen kan de geluidsbelasting van de ventilatoren naar beneden worden gebracht door<br />
uitgekiend ontwerp en lagere rotatiesnelheid. Doordat de benodigde constructies relatief gezien<br />
laag zijn, is de visuele impact beperkt. Het benodigde ruimtebeslag zal echter wel groot zijn. De<br />
impact op watergebruik is niet aanwezig.<br />
Dit koelconcept wordt vooral toegepast in situaties waar geen water beschikbaar is wat met de<br />
aanwezigheid van de Schelde hier niet <strong>het</strong> geval is.<br />
3. Koeltoren met natuurlijke trek<br />
De benodigde koeltorenhoogte zal bij toepassing voor de nieuwe centrale circa 178 m<br />
bedragen, waardoor de koeltoren de hoogste visuele impact heeft. Aan de grond heeft de<br />
koeltoren een diameter van circa 130 m, waardoor <strong>het</strong> benodigde grondoppervlak groter is.<br />
Door de toepassing van natuurlijke trek zijn geen ventilatoren nodig, en blijft de impact op <strong>het</strong><br />
energetisch rendement van de centrale beperkt. Hoewel er geen ventilatoren aanwezig zijn, is<br />
de geluidsbelasting behoorlijk groot door <strong>het</strong> vallende water. Er zullen geluidsreducerende<br />
maatregelen nodig zijn om de impact op geluid te verminderen. De impact op <strong>het</strong> watergebruik<br />
wordt bepaald door <strong>het</strong> waterverlies dat optreedt als gevolg van water dat door verdamping in<br />
de luchtstroom terecht komt en als gevolg van een minimale benodigde waterspui.<br />
Dit koelconcept is vooral aantrekkelijk als de koeltoren <strong>het</strong> hele jaar door nodig is of om de<br />
invloed van de temperatuur op <strong>het</strong> ontvangende water te beperken en dus als <strong>het</strong> open<br />
koelwatersysteem omwille van milieuredenen minder geschikt is om toegepast te worden.<br />
4. Koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek<br />
De afmetingen zullen in <strong>het</strong> geval bij toepassing voor de nieuwe centrale veel geringer (hoogte<br />
circa 20 m) zijn vergeleken met de koeltoren met natuurlijke trek waarmee de visuele impact<br />
beperkt blijft. De impact op de prestatie daarentegen is iets hoger door <strong>het</strong> gebruik van<br />
ventilatoren. De aanwezigheid van de ventilatoren brengt ook met zich mee dat de<br />
geluidsimpact behoorlijk kan zijn. Naast <strong>het</strong> water dat door verdamping in de luchtstroom<br />
terecht komt, treedt er ook waterverlies op in de vorm van waterdruppelt<strong>je</strong>s die zonder te<br />
verdampen worden meegesleurd in de luchtstroom. Verder is er een waterspui aanwezig om<br />
opgehoopte verontreinigingen die na verdamping over zijn gebleven, te verwijderen uit <strong>het</strong><br />
systeem.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 184<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Dit koelconcept is vooral aantrekkelijk als de koelcellen slechts voor een beperkte periode<br />
ingezet hoeven te worden.<br />
Dit koelconcept is vooral aantrekkelijk als de koeltoren <strong>het</strong> hele jaar door nodig is, bijvoorbeeld<br />
doordat een open koelwatersysteem om wille van milieuredenen minder geschikt is om<br />
toegepast te worden.<br />
5. Hybride koeltoren<br />
De hybride koeltoren is een speciale uitvoering van de koelmethode met koelcellen met<br />
<strong>kun</strong>stmatige trek. De afmetingen zullen in <strong>het</strong> geval bij toepassing voor de nieuwe centrale<br />
vergelijkbaar zijn met de koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek en daarmee blijft de visuele impact<br />
beperkt. In vergelijking met de koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek is <strong>het</strong> benodigde<br />
ventilatorvermogen hoger, waardoor de impact op de prestatie iets hoger is. De geluidsimpact<br />
zal hiermee ook iets hoger liggen dan voor de koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek. De impact op<br />
<strong>het</strong> watergebruik is vergelijkbaar met de koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek. Ook bij de hybride<br />
koeltoren treedt er waterverlies op als gevolg van water dat door verdamping in de luchtstroom<br />
terecht komt. Daarnaast is er een waterspui om opgehoopte verontreinigingen die na<br />
verdamping over zijn gebleven, te verwijderen uit <strong>het</strong> systeem. Dit koelconcept wordt<br />
voornamelijk toegepast als de pluimvorming een probleem vormt.<br />
In Tabel 2.24 is de grootte van de impact van deze parameters voor de bovengenoemde<br />
koelmethodes weergegeven.<br />
Tabel 2.24: Overzicht van de sleutelparameters bij de keuze van een koelmethode<br />
Open<br />
koelwatersysteem Aërocondensor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 185<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Koeltoren met<br />
natuurlijke trek<br />
Koelcellen met<br />
<strong>kun</strong>stmatige<br />
trek<br />
Hybride<br />
koeltoren<br />
Geluid laag hoog medium medium medium<br />
Watergebruik hoog laag medium medium medium<br />
Visuele impact laag medium hoog medium medium<br />
Prestatie-impact laag hoog medium medium/hoog medium/hoog<br />
Algemeen kan gesteld worden dat de BBT voor een koelsysteem zeer sterk site- en<br />
contextgebonden is. De keuze voor <strong>het</strong> koelconcept is een integrale afweging van de<br />
parameters water, rendementsimpact, visuele impact, geluid, en benodigd grondoppervlak. In<br />
de nabijheid van de site van de nieuwe elektriciteitscentrale is met de Schelde een redelijke<br />
hoeveelheid water beschikbaar zodat een open koelwatersysteem of <strong>het</strong> koeltorenconcept de<br />
meest aangewezen keuzes zijn. Een beperking van een open koelwatersysteem is dat in de<br />
zomer wanneer <strong>het</strong> oppervlaktewater zodanig warm kan zijn dat <strong>het</strong> koelwater na opwarming in<br />
de condensor de maximale toelaatbare lozingstemperatuur overschrijdt een aanvullende<br />
koeling van <strong>het</strong> koelwater nodig is. Doordat deze koeling slechts beperkte tijd van <strong>het</strong> jaar nodig<br />
is (alleen <strong>het</strong> warme deel van de zomer), en doordat pluimvorming in de zomerperiode geen<br />
probleem vormt, komen de koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek <strong>het</strong> best hiervoor in aanmerking.<br />
In de verschillende disciplines (zie hoofdstukken 5 tot en met 11) worden de beide meest<br />
aangewezen opties met elkaar vergeleken. Hieruit blijkt dat de voorkeur gaat naar de optie met<br />
de koeltoren omwille van de impact op <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> andere concept.
2.2.5.6. Alternatieve conditioneringsmiddelen met betrekking tot koelwater<br />
Het koelwater dient een conditionering te ondergaan. Dit gebeurt met een weinig Nahypochloriet<br />
(paar ppm, maximaal 5 ppm). De bedoeling is slijm-, algen- en mosselafzettingen<br />
tegen te gaan, de dosering is zodanig dat er geen vri<strong>je</strong> chloor meer zal overblijven bij lozing. De<br />
alternatieven voor conditioneringsmiddelen met betrekking tot koelwater wordt hieronder kort<br />
weergegeven en meer in detail besproken in <strong>het</strong> hoofdstuk Water van dit <strong>MER</strong>.<br />
1) Thermoshock<br />
Een alternatief voor <strong>het</strong> bestrijden van mosselafzettingen is thermoshock. Dit wordt bereikt door<br />
minimaal vier keer per jaar de watertemperatuur in <strong>het</strong> koelsysteem voor een korte periode naar<br />
450° C te verhogen door <strong>het</strong> koelwater te (re)circuleren. Dit is gericht op mosselafzettingen<br />
maar de microfouling wordt niet aangepakt door thermoshock Daarnaast is er een mechanisch<br />
reinigingssysteem (sponsrubber ballen) nodig om de condensorpijpen te reinigen gedurende<br />
<strong>het</strong> bedrijf. Het BREF industriële koelsystemen geeft als BBT pulse chlorering voor installaties<br />
die in de buurt van de kust(wateren) zijn gesitueerd. In <strong>het</strong>zelfde BREF wordt slechts op twee<br />
plaatsen over thermal shock gesproken. Beide keren in annex III en XII waarbij annex III over<br />
lekkage handelt in warmtewisselaars ten gevolge van plotselinge thermische verhogingen. In<br />
annex XII wordt duidelijk in de conclusies gesteld dat thermoshock geen oplossing is voor de<br />
eliminatie van biofilm.<br />
2) Ozon :<br />
Een alternatief voor hypochloriet is de toevoeging van ozon. Toevoeging van ozon is alleen<br />
effectief als <strong>het</strong> water erg schoon is. Dit betekent dat <strong>het</strong> water moet worden behandeld door<br />
een biologische zandfilter. Bij toepassing van doorstroomkoeling, zoals op deze lokatie voorzien<br />
is, is toepassing van een zandfilter, gelet op de zeer grote hoeveelheden water ( circa 95.000<br />
m 3 /h) praktisch gezien niet mogelijk. Ervaringen bij andere centrales met ozontoevoeging leren<br />
dat de totale organische inhoud laag moet zijn omdat de ozon anders reageert voordat dit <strong>het</strong><br />
slijm en de algen kan bestrijden.<br />
Aangezien dit alternatief kostbaar is, technisch niet goed uitvoerbaar en de milieueffecten<br />
relatief klein zijn wordt dit verder niet in overweging genomen.<br />
3) Het gebruik van niet oxiderende middelen of toevoegingen (bijvoorbeeld tolytriazole,<br />
isothiazoline, bromenytrostyreen, methyleenbisthiocynaat, DBPNA en glutaraldehyde) . De<br />
waterautoriteiten in Nederland bvb. controleren zorgvuldig welk middel wordt gekozen vanwege<br />
vaak onbekende biologische afbreekbaarheid en chronische effecten. Tolytriazole bijvoorbeeld<br />
is erg giftig voor waterorganismen en de biologische afbreekbaarheid is erg laag. Kosten<br />
<strong>kun</strong>nen relatief hoog zijn in vergelijking met natriumhypochloriet. De laatste groep<br />
toevoegmiddelen die moet worden genoemd zijn de corrosieremmers en anti-scale middelen.<br />
Beide groepen hebben een bepaalde toxiciteit, hun afbreekbaarheid is laag en onbekende<br />
bijproducten worden gevormd.<br />
4) <strong>het</strong> doseren met perazijnzuur, of waterstofperoxide al of niet in combinatie met perazijnzuur<br />
(Peracetic Acid - PAA), of ClO2 (voor beschrijving zie ook discipline water). Deze mogelijkheden<br />
behoren net als natriumhypochloriet tot de oxiderende bestrijdingsmiddelen. Langdurige<br />
praktijkervaring met dit bestrijdingsmiddel in een elektriciteitscentrale ontbreekt echter.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 186<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Besluit :<br />
Met gebruikmaking van de relevante criteria zoals beschreven worden de alternatieven als volgt<br />
met hypochloriet vergeleken:<br />
a) Milieu: thermoshock is een (theoretische) mogelijkheid . De bi<strong>je</strong>ffecten van niet<br />
oxiderende middelen zijn onzekerder dan die van hypochloriet en de afbreekbaarheid<br />
is laag.<br />
b) Economische kosten voor <strong>het</strong> aanleggen van circulatieleidingen enz. (voor zover<br />
praktisch uitvoerbaar) zijn zeer veel hoger dan <strong>het</strong> gebruik van hypochloriet bij de<br />
voorgenomen activiteit. Het toevoegen van ozon aan waterstromen die niet schoon<br />
zijn is veel duurder.<br />
c) Langdurige ervaring met waterstofperoxide ontbreekt nog.<br />
Er zal een expliciete keuze gemaakt worden van <strong>het</strong> conditioneringsmiddel bij de<br />
vergunningsaanvraag. De eventuele effecten op fauna en flora worden besproken in <strong>het</strong><br />
hoofdstuk fauna en flora.<br />
2.2.5.7. Alternatieve locaties voor <strong>het</strong> pompgebouw<br />
De beste manier om (conform de BREF) de geplande elektriciteitscentrale te koelen is met zo<br />
koud mogelijk oppervlaktewater. De centrale zal in casu worden gekoeld met oppervlaktewater<br />
dat aan de Schelde wordt onttrokken. Hiertoe zal een bouwwerk worden opgericht om <strong>het</strong><br />
koelwater in te nemen en weer terug te voeren naar de Schelde. Dit bouwwerk zal er als volgt<br />
uitzien:<br />
- Innamestation in de Schelde. Dit station bestaat in hoofdzaak uit een bouwwerk<br />
waarin de inlaatopeningen voor <strong>het</strong> koelwater zijn aangebracht. De inlaatopeningen<br />
worden voorzien van spijlenroosters om te vermijden dat grotere mechanische<br />
verontreinigingen <strong>het</strong> systeem <strong>kun</strong>nen binnendringen. Deze roosters worden voorzien<br />
van een mechanisch reinigingssysteem, bestaande uit harken, die <strong>het</strong> verzamelde vuil<br />
van <strong>het</strong> rooster afschrapen en naar boven transporteren alwaar <strong>het</strong> in een opvangbak<br />
wordt gedeponeerd. De inname openingen zijn zo laag mogelijk in <strong>het</strong> gebouw<br />
aangebracht om te bereiken dat <strong>het</strong> koelwater zo veel mogelijk langs de bodem van de<br />
rivier wordt ingenomen. De inlaatopeningen <strong>kun</strong>nen door middel van schuiven worden<br />
afgesloten ten behoeve van onderhoudswerkzaamheden aan <strong>het</strong> inlaatgebouw en de<br />
koelwaterkanalen tussen <strong>het</strong> innamestation en <strong>het</strong> aan land gelegen<br />
koelwaterpompgebouw. De inlaatopeningen zijn zo gedimensioneerd dat de inname<br />
snelheid laag is ter vermijding van <strong>het</strong> aanzuigen van vis. Om visaanzuiging zo veel<br />
mogelijk te vermijden is een visafweersysteem gepland.<br />
- Pompgebouw. In dit gebouw worden de koelwaterpompen opgesteld die <strong>het</strong> water uit<br />
de Schelde aanzuigen en naar de centrale transporteren. In de persleiding van de<br />
pompen zijn filters aangebracht om <strong>het</strong> water te ontdoen van fijnere verontreinigingen.<br />
Deze filters zijn uitgerust met een automatische reinigingsinstallatie waarbij <strong>het</strong><br />
spoelwater met verontreinigingen weer wordt teruggevoerd naar de<br />
koelwaterafvoerleiding, terug naar de Schelde. Voor de locatie van dit pompgebouw<br />
bestaan er drie opties:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 187<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o De technisch beste locatie is deze waarbij <strong>het</strong> pompstation wordt<br />
samengevoegd met de inlaatconstructie in de Schelde. Voordelen zijn:<br />
geen weerstandsverliezen aan de zuigzijde van de pompen (gevaar voor<br />
cavitatie, wat leidt tot schade aan de pompwaaiers). Bovendien <strong>kun</strong>nen de<br />
vissen die nog op de koelwaterzeven worden gevangen direct weer terug<br />
worden geleid in de rivier. Dit is gunstig voor een succesvolle<br />
visbescherming. Nadeel van deze optie is dat <strong>het</strong> geluid en de trillingen van<br />
de pompinstallatie de rust in <strong>het</strong> natuurgebied <strong>kun</strong>nen verstoren.<br />
Bovendien zal een brugverbinding nodig zijn tussen <strong>het</strong> pompstation en de<br />
wal ten behoeve van <strong>het</strong> onderhoud. Deze brug zal over de slikken en<br />
schorren worden aangelegd wat andermaal een verstoring is van dit<br />
gebied.<br />
o De tweede beste optie is de huidige locatie achter de Scheldedijk in <strong>het</strong><br />
natuurgebied, naast de bestaande brandweerkazerne. De lengte van de<br />
zuigleiding tussen <strong>het</strong> inlaatwerk en <strong>het</strong> pompstation is nog zodanig dat<br />
met een goed gekozen pompdesign <strong>het</strong> cavitatieprobleem kan worden<br />
voorkomen. Voordeel is dat <strong>het</strong> gebouw in feite niet meer is dan een grote<br />
kelder. De zichtbaarheid boven de grond beperkt zich tot een aantal<br />
deksels op <strong>het</strong> terrein en een ombouwing van de filters. Geluiden treden<br />
niet naar buiten. De afstand tot de rivier is nog redelijk kort zodat de vissen<br />
die vanaf de filters weer worden teruggevoerd via een speciale<br />
terugspoelleiding nog een goede overlevingskans hebben.<br />
o Een derde optie is om <strong>het</strong> pompstation op <strong>het</strong> terrein van de centrale te<br />
plaatsen. Dit leidt tot een lange zuigleiding, waardoor procesmatig een<br />
gevoelige situatie ontstaat voor de pompen, met name in geval van een<br />
vervuiling/aangroei van de zuigleiding die een hogere weerstand zal<br />
veroorzaken. Het terugvoeren van de vis zal door de grotere afstand tot de<br />
rivier ook minder succesvol verlopen. Bovendien laat de beschikbare ruimte<br />
feitelijk niet toe dat <strong>het</strong> pompstation ook nog op <strong>het</strong> centraleterrein wordt<br />
geplaatst. Dit zou betekenen dat <strong>het</strong> thans geplande parkeerterrein bij de<br />
centrale voor <strong>het</strong> grootste deel moet worden opgeofferd, wat tijdens de<br />
operationele fase zal leiden tot moeilijkheden inzake de afhandeling van<br />
<strong>het</strong> (vracht)verkeer en parkeermogelijkheden voor eigen personeel, met<br />
name tijdens revisies wanneer veel personeel van buiten zal worden<br />
ingezet.<br />
- Nadat <strong>het</strong> koelwater de installaties in de centrale is gepasseerd, wordt <strong>het</strong> via<br />
koelwaterafvoerleidingen weer teruggevoerd in de Schelde. Hiertoe wordt in de<br />
Schelde een koelwateruitlaatbouwwerk opgericht. Dit bouwwerk zal <strong>het</strong> koelwater<br />
terugvoeren naar de Schelde. Het gebouw zal ook worden uitgerust met schuiven,<br />
waarmee de uitlaatkanalen <strong>kun</strong>nen worden afgesloten ten behoeve van<br />
onderhoudswerkzaamheden aan de uitlaatkanalen.<br />
Opmerking: bovenstaande beschrijving is van toepassing op <strong>het</strong> scenario van de directe<br />
koeling. In geval van <strong>het</strong> scenario met koeltoren is de derde optie de meest aangewezen optie.<br />
De reden hiervoor is dat, -door <strong>het</strong> feit dat er veel minder water dient opgepompt te worden, de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 188<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
installatie kleiner is, zowel op gebied van pompinstallaties, leidingen, gebouw als op gebied van<br />
energetisch verbruik.<br />
Bij dit scenario zal er dan ook geen vestoring zijn van <strong>het</strong> natuurgebied omdat <strong>het</strong> pompgebouw<br />
op de industriële site ligt.<br />
2.2.5.8. Alternatieve configuraties van de gaswassing.<br />
In Figuur 2.22 worden de algemene configuraties weergegeven die <strong>kun</strong>nen toegepast worden<br />
voor de selectieve katalytische reductie (SCR) reactoren toepasbaar in een poederkoolcentrale.<br />
Deze worden onderverdeeld in:<br />
- SCR direct na stoomketel (bij hoog stofgehalte).<br />
- SCR met laag stofgehalte met warme of koude ESP<br />
- SCR als eindbehandeling (end-of-pipe)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 189<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.22: Overzicht van de mogelijke configuraties van SCR systemen.<br />
HIGH DUST<br />
LOW DUST<br />
(HOT ESP)<br />
LOW DUST<br />
(COLD ESP)<br />
TAIL-END<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 190<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
BOILER<br />
BOILER<br />
BOILER<br />
BOILER<br />
SCR<br />
320*-420 °C<br />
AIR<br />
HOT ESP SCR HEATER FGD<br />
AIR<br />
HEATER COLD ESP<br />
AIR<br />
HEATER<br />
AIR<br />
HEATER<br />
320*-420 °C<br />
STEAM<br />
HEATER**<br />
COLD ESP<br />
FGD<br />
COLD ESP FGD<br />
GAS-GAS<br />
HEATER<br />
SCR<br />
250* -300 °C<br />
GAS-GAS<br />
HEATER<br />
FGD<br />
GAS-GAS<br />
HEATER<br />
STEAM<br />
HEATER**<br />
SCR<br />
220*-250 °C<br />
* low temperature operating limit depends on SO3 and NH3 content in the flue gas<br />
**steam, gas or oil heating
a) Hoge stof SCR<br />
De SCR reactor in de hoge-stof positie wordt geplaatst tussen de uitgang van de economizer en<br />
de ingang van de voorverwarmer. Deze configuratie wordt gekarakteriseerd door hoge<br />
operationele temperaturen (320 – 420 °C) en hoge concentraties aan stof (5.000 – 20.000<br />
g/Nm 3 nat). Ondanks <strong>het</strong> hogere risico voor erosie en vergiftiging van de katalysator wordt deze<br />
configuratie verkozen in geval van een ‘bodem gestookte boilers’ boven andere SCR<br />
configuraties omwille van:<br />
• hogere NOx reductie, dus hogere specifieke reductie efficiëntie (lager volume<br />
katalysator voor zelfde NOx reductie, waardoor ook kleinere reactoren <strong>kun</strong>nen<br />
gebruikt worden).<br />
• lager energieverbruik, toe te schrijven aan lage drukverliezen van <strong>het</strong> rookgassysteem<br />
(er zijn geen extra warmtewisselaars vereist),<br />
• er zijn geen extra verwarmingsmiddelen vereist (zoals stoom, gas of lichte olie),<br />
• lagere stoom of perslucht verbruik (voor de roetblazers; frequent roetblazen is<br />
niet vereist),<br />
• geen ammoniak verlies naar de atmosfeer.<br />
• lagere investerings-, onderhouds- en operationele kosten.<br />
Toepassing van tegen erosie en vergiftiging bestaande katalysatoren vermindert de typische<br />
risico's van hoge stof SCR systemen tot een minimum. Om die reden is er wereldwijd een<br />
tendens voor <strong>het</strong> gebruik van ‘hoge-stof’ SCR systemen voor elektrische centrales.<br />
b) Lage stof SCR<br />
De laag-stof configuratie bestaat uit twee opties die verschillen op gebied van de plaats van de<br />
elektrostatische precipitator (ESP). In beide opties is de SCR reactor na de ESP geplaatst. De<br />
ESP kan ofwel voor de voorverwarmer (warme zone) of na de voorverwarmer (koude zone)<br />
geplaatst worden.<br />
Opwarmen van <strong>het</strong> rookgas is bij de <strong>het</strong>e lage-stof optie niet vereist. Maar in <strong>het</strong> geval van de<br />
koude lage-stof optie dient <strong>het</strong> rookgas opgewarmd te worden tot hogere temperaturen (250-<br />
300 °C), zoals in <strong>het</strong> geval van end-of pipe toepassing. Dit is nodig om de<br />
omzettingsrendementen te waarborgen, de neerslag van zouten (veroorzaakt door de<br />
aanwezigheid van SO2 en SO3) in de katalysator te minimaliseren, en om te vermijden dat de<br />
temperatuur beneden <strong>het</strong> dauwpunt zou liggen.<br />
In <strong>het</strong> algemeen, is de lage-stof SCR configuratie geschikt als er een hoog risico is op<br />
vergiftiging of erosie van de katalysator, wat niet <strong>het</strong> geval is bij conventionele met kolen<br />
gestookte elektrische centrales.<br />
Ondanks een beduidend lagere vliegas concentratie (10-100 natte mg/Nm3), neigt de SCR<br />
katalysator in de lage-stof configuratie tot een hoger risico tot verstoppingen doordat <strong>het</strong> stof dat<br />
door de ESP doorgaat fijner is. Dit stof heeft een grotere neiging tot vormen van agglomeraten<br />
dan <strong>het</strong> stof in de hoge-stof configuratie. Daarom vereist de lage-stof SCR een hogere<br />
rookgassnelheid (5-7 m/s) door de katalysator om deze zuiverder te houden. Sommige zeer<br />
belangrijke ontwerp-eigenschappen maken een toepassing van lage-stof SCR configuraties op<br />
operationeel en vanuit milieustandpunten moeilijk:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 191<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• hoog energieverbruik toe te schrijven aan hogere drukverliezen (hogere<br />
rookgassnelheden; bijkomende 5 - 10 mbar drukverliezen gelijkwaardig aan<br />
ongeveer 1 MW) en/of warmtewisselaars (vermindering van <strong>het</strong> rendement van<br />
de centrale);<br />
• hoger risico voor stilstanden van de installatie door verstopping;<br />
• beduidend hogere investerings-, onderhouds- en operationele kosten;<br />
• extra operationele vereisten: (‘by-pass’ operaties, ‘opwarmingsprocedures’,<br />
frequent gebruik van maatregelen waarbij hoge stoom of perslucht dient<br />
gebruikt te worden (zoals roetblazen, enz.);<br />
• lagere NOx reductie in de „koude’ configuratie;<br />
• verbruik van bijkomende hoeveelheden stoom, gas of lichte olie in de „koude’<br />
configuratie, gelijkwaardig aan ongeveer 12 MWe (door warmteverlies van 10<br />
°C van de rookgassen bij de warmtewisselaar).<br />
c) End-of-pipe SCR<br />
Bij de ‘end-of-pipe’ configuratie wordt de SCR reactor geïnstalleerd na de rookgas (FGD)<br />
ontzwaveling. Deze configuratie vereist ook dat <strong>het</strong> rookgas opnieuw opgewarmd wordt. Deze<br />
configuratie is hoofdzakelijk geschikt voor natte bodemboilers met asrecirculatie en bij<br />
afvalverbrandingsinstallaties, waar hogere degradatie van de katalysator (bij de andere<br />
configuraties) wordt verwacht. End-of-pipe SCR heeft gelijkaardige voordelen en nadelen als<br />
lage-stof SCR configuratie, maar zelfs nog hogere drukverliezen (20 tot 25 mbar, equivalent<br />
aan ongeveer 3.5 MW) en hoger energieverbruik (stoom of olie). De end-of-pipe configuratie<br />
kan aanleiding geven tot ammoniakverliezen naar de atmosfeer.<br />
d) Specifieke maatregelen ten einde de NOx reductie te verbeteren<br />
Het ontwerp van de voorgestelde elektrische centrale omvat primaire maatregelen voor NOx<br />
vermindering (lage NOx branders en voorverwarmde lucht) en secundaire maatregelen als<br />
selectieve katalytische reductie (SCR). Zowel op gebied van ontwerp, als op operationeel<br />
gebied heeft E.ON wereldwijd uitgebreide ervaring.<br />
Het geoptimaliseerde ontwerp van de bij E.ON toegepaste SCR installatie voor hoge NOx<br />
verwijdering impliceert de volgende maatregelen:<br />
• SCR reactorontwerp voor katalysatormodules van 1500 mm hoogte met de<br />
mogelijkheid om bijna meer dan 20% katalysator per laag te installeren dan de<br />
klassieke installaties bij de concurrenten;<br />
• Toepassing van hoge performante ‘plaat’-katalysatoren.<br />
De voordelen van deze katalysatoren zijn:<br />
• hoge weerstand tegen erosie,<br />
• hoge activiteit en betrouwbaarheid met lange levensduur,<br />
• hoge weerstand tegen vergiftiging van de katalysator,<br />
• lager risico tot verstopping door fijn stof,<br />
• lagere drukverliezen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 192<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bijkomend zal een geavanceerde technologie van ammoniakin<strong>je</strong>ctie worden toegepast.<br />
Hierdoor is er een optimalisering van de NH3/NOx distributie, waardoor <strong>het</strong><br />
omzettingsrendement verhoogt en <strong>het</strong> ammoniak verlies geminimaliseerd wordt.<br />
e) Besluiten<br />
E.ON past primaire en secundaire DeNOx maatregelen toe, en opteert voor de ‘hoge stof’-SCR<br />
configuratie die de volgende voordelen combineert:<br />
• hoge NOx reductie efficiëntie,<br />
• maximale elektriciteitsproductie (door lagere drukverliezen en geen bijkomende<br />
warmte nodig),<br />
• minimaal ammoniakverlies naar de atmosfeer,<br />
• grote ervaring,<br />
• lage investerings-, onderhouds- en operationele kosten.<br />
2.2.5.9. Alternatieve voorzieningen ter beperking van de geluidsemissies<br />
In dit onderdeel wordt een algemene beschrijving gegeven van de voorziene mogelijkheden ter<br />
beperking van de geluidsemissies. De geplande centrale is grotendeels een kopie van een<br />
nieuwe eenheid die in Duitsland zal worden gebouwd. De centrale in Duitsland is ontworpen<br />
voor een situatie nabij een woonomgeving (op circa 1000 m afstand gelegen). In de situatie in<br />
Antwerpen ligt de meest nabi<strong>je</strong> woonomgeving op circa 1300 m afstand. Het ontwerp van de<br />
eenheid kan als geluidsarm beschouwd worden omwille van volgende factoren:<br />
• De eenheid wordt grotendeels inpandig opgesteld in ofwel gebouwen in beton<br />
(machinezaal, controlezaal, traphallen) of met dubbelwandige stalen gevels en minerale<br />
wol als isolatiemateriaal.<br />
• Openingen in gevels ten behoeve van luchtdoorvoer worden van voldoende demping<br />
(coulissendempers) voorzien.<br />
• Tussen <strong>het</strong> gebouw waar de rookgasventilatoren staan opgesteld en de schoorsteen en<br />
tussen <strong>het</strong> E-filter en <strong>het</strong> LUVO-gebouw lopen rookgasleidingen buiten de gebouwdelen<br />
om die geluid afstralen afkomstig van de rookgasventilatoren. Aan zowel de zuig- als<br />
perszijde van de zuigtrekventilatoren worden geluiddempers geplaatst, zodat de<br />
geluidemissie via rookgasleidingen en schoorsteen wordt beperkt.<br />
• De koelcellen worden zowel aan aanzuig- als afblaaszijde voorzien van<br />
coulissendempers.<br />
• De koelwaterpomp voor <strong>het</strong> koelwater wordt in een kelder uitgevoerd. Bovengrondse<br />
delen zijn geluiddicht.<br />
• De koelwateruitlaat is zo opgebouwd dat geluid van <strong>het</strong> vallend water wordt<br />
afgeschermd door de buitenste uitlaatcilinder.<br />
• Circulatiepompen naar koelunits worden voorzien van een geluidkap.<br />
• De twee 750 MVA machinetrafo’s worden in een cel geplaatst.<br />
• Luchtaanzuigopeningen en uitlaatkanalen van hulpketels en backup-boiler worden<br />
voorzien van voldoende geluiddemping.<br />
Het meest milieuvriendelijke alternatief met betrekking tot de geluidsuitstraling via gevels en<br />
daken zou betekenen dat de gehele centrale moet worden opgetrokken uit steenachtige<br />
materialen. Gezien de geluidsemissie op basis van <strong>het</strong> huidig ontwerp en de verwachte<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 193<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
geluidsemissies geen relevante overschrijdingen van de normen geven, is een uit steenachtige<br />
materialen opgetrokken centrale niet noodzakelijk.<br />
Gebouwuitstraling, transportbanden en oppervlaktebronnen<br />
Op basis van de te verwachten/gespecificeerde geluidsniveaus binnen de diverse gebouwen en<br />
de toe te passen bouw<strong>kun</strong>dige gevel-/dakconstructies is per gevelvlak een geluidsemissie per<br />
m 2 gespecificeerd. Voor alle gebouwdelen waar hogere geluidsniveaus worden verwacht,<br />
worden gevels uitgevoerd in dubbelwandig staal met minerale wol als isolatie. De dakdelen<br />
worden uitgevoerd in enkelvoudig staal, met-minerale wol als isolatiemateriaal en<br />
dakbedekking. Openingen voor luchttoevoer en afvoer worden voorzien van coulissendempers.<br />
Rookgasleidingen en schoorsteen<br />
Tussen <strong>het</strong> gebouw waar de rookgasventilatoren staan opgesteld en de schoorsteen en tussen<br />
<strong>het</strong> E-filter en <strong>het</strong> LUVO-gebouw lopen buiten de gebouwdelen om rookgasleidingen, welke<br />
geluid afstralen afkomstig van de rookgasventilatoren. Aan zowel de zuig- als perszijde van de<br />
zuigtrekventilatoren worden geluiddempers geplaatst, zodat de geluidsemissie via<br />
rookgasleidingen en schoorsteen wordt beperkt.<br />
Hulpketel<br />
Naast de hoofdeenheid zijn twee hulpketels voorzien; de hulpketels worden gebruikt bij <strong>het</strong><br />
opstarten van de eenheid en als back-up. Luchtaanzuigopeningen en uitlaatkanalen worden<br />
voorzien van voldoende geluiddemping.<br />
Pompengebouw koelwater<br />
Bij de inlaat voor koelwater komt een pompengebouw. Het gebouw wordt zodanig ontworpen<br />
dat de totale bronsterkte niet meer bedraagt dan LW = 100 dB(A). De geluidsbronnen zijn<br />
gebouwuitstraling en ventilatie van <strong>het</strong> gebouw (wel of niet geforceerd).<br />
Machinetrafo’s<br />
Op <strong>het</strong> buitenterrein worden twee 750 MVA machinetrafo’s geplaatst; de transformatoren<br />
worden in een cel geplaatst.<br />
Transport<br />
Van en naar de geplande centrale vinden diverse vrachtautobewegingen plaats voor de<br />
aanvoer van hulpstoffen en secundaire brandstoffen. Daarnaast zijn er bewegingen voor de<br />
afvoer van vliegas. Naast <strong>het</strong> rijgeluid van vrachtwagens over <strong>het</strong> terrein vindt geluidemissie<br />
plaats door <strong>het</strong> stationair draaien tijdens <strong>het</strong> lossen/vullen van silo- en tankwagens.<br />
2.2.5.10. BBT-evaluatie<br />
1. Toetsing aan <strong>het</strong> BREF ‘Large Combustion Plants’ (LCP)<br />
De toets is uitgevoerd aan de hand van hoofdstuk 4.5 van <strong>het</strong> BREF LCP (Best Available<br />
Techniques (BAT) for the combustion of coal and lignite) en hoofdstuk 8.5 BAT for cocombustion<br />
of waste and recovered fuels), en aan de hand van de checklijst opgesteld door<br />
VITO die zich baseert op de Vlaamse BBT-studie ‘stookinstallaties’ en de Europeese BREF<br />
‘Large Combustion Plants’. Deze toetsing kan ook teruggevonden worden in Bijlage 6 bij dit<br />
<strong>MER</strong>.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 194<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 2.25: Toetsing BBT ‘Large Combustion Plants’<br />
BREF-eis Toepassing E.ON<br />
vaste brandstoffen<br />
stofbeperking<br />
− algemeen: indien mogelijk toepassen gesloten opslag<br />
− t.a.v. open opslagen: regelmatig visuele inspecties verrichten<br />
m.b.t. stofemissies en de werking van preventieve<br />
maatregelen beoordelen<br />
− minimaliseren valhoogte bij transport<br />
− besproeiing met water o.i.d. voor korte termijn voorraden<br />
− silo’s bestemd voor de opslag van organisch vaste stoffen<br />
dienen explosiebestendig te zijn en te worden uitgerust met<br />
een ontluchtingsventiel<br />
− begroeiing met gras o.i.d. voor lange termijn voorraden<br />
− transportbanden verhoogd en op afstand plaatsen ter<br />
voorkoming van beschadiging<br />
− reinigingsvoorzieningen voor transportbanden<br />
− gesloten transportbanden toepassen met stofarme<br />
verbindingspunten<br />
− rationaliseren transport tegen stofontwikkeling<br />
− goed ontwerp, constructie en onderhoudspraktijken<br />
voorkoming waterverontreiniging<br />
− gesloten vloeren, met riolering en bezinking voor lozing<br />
− verzamelen percolatie- en regenwater en behandeling voor<br />
lozing<br />
automatische branddetectie tegen zelfontbranding in<br />
kolenopslagen<br />
gesloten systemen voor kalksteen (e.d.) ter voorkoming van<br />
stofverspreiding<br />
branddetectie in verband met zelfontbranding (broei) en<br />
risicopunten<br />
ammonia (ammoniak in water) heeft voorkeur boven vloeibare<br />
ammoniak<br />
biomassa (alleen extra’s t.o.v. kolen)<br />
kwaltiteitsbeoordeling van brandstof en dataopslag van de<br />
gegevens<br />
kwaltiteitsbeoordeling van brandstof en dataopslag van de<br />
gegevens en aanwezigheid van zodanige opslagen dat de<br />
brandstof gemengd kan worden ten behoeve van een gelijkmatige<br />
verbranding<br />
opslag (lichte) olie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 195<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
− wordt toegepast voor de opslag van<br />
biomassa, kalksteen, vliegas, bodemas en<br />
dagvoorraden steenkool<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− niet van toepassing<br />
− reiniging volgens stand techniek<br />
− worden toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− worden toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
wordt toegepast in gesloten systemen. Bij open<br />
opslagen is voldoende toezicht om brand te<br />
vermijden.<br />
wordt toegepast<br />
wordt toegepast in gesloten systemen. Bij open<br />
opslagen is voldoende toezicht om brand te<br />
vermijden.<br />
Voor <strong>het</strong> E.ON pro<strong>je</strong>ct is gekozen om gebruik te<br />
maken van vloeibare ammoniak. Dit is de meest<br />
aangewezen werkwijze omdat er een<br />
ammoniakleiding vanuit BASF naar de BAYER site<br />
ligt. Zo wordt <strong>het</strong> transport vermeden alsook de<br />
laad- en losoperaties. Voor de continue<br />
voorziening van ammoniak in geval van stilstand<br />
van leveringen vanuit BASF wordt wel voorzien in<br />
een lokale opslagtank.<br />
wordt toegepast<br />
wordt toegepast<br />
ondoorlatende opvangcapaciteit van 50-75% van de olietanks 110% opvangcapaciteit wordt toegepast
BREF-eis Toepassing E.ON<br />
pijpleiding bovengronds om lekkage traceerbaar en repareerbaar<br />
te maken<br />
gescheiden opvang en behandeling van mogelijk besmet<br />
regenwater<br />
afval (extra t.o.v. BREF LCP)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 196<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
wordt toegepast<br />
opslag op vloeistofkerende vloeren met gecontroleerde drainage wordt toegepast<br />
Voor wat betreft de opvang van regenwater<br />
verwijzen we naar de discipline water. Het<br />
regenwater wordt deels hergebruikt in <strong>het</strong> proces,<br />
deels gezuiverd in de waterzuiveringsinstallaties<br />
van BAYER.<br />
geurbeperking door ventilatielucht te verbranden of via geurfilter wordt waar zinvol toegepast<br />
gescheiden houden van afvalstoffen en duidelijke labelling van<br />
opslagen<br />
brandbestrijdingplan voor o.a. opslagen wordt toegepast<br />
visueel monitoren van opslagen wordt toegepast<br />
kolen<br />
wordt toegepast zolang zinvol. Gemengde opslag<br />
is mogelijk in gesloten brandstofopslag en<br />
toevoersystemen. Via administratieve verwerking<br />
is daarbij bekend wat waar zit<br />
blending en menging zijn BBT Het gemiddelde zwavelgehalte wordt niet bereikt<br />
door blending, maar door een aangepast<br />
aankoopbeleid.<br />
brandstofwijziging voor betere milieuprestaties is ook BBT selectie brandstoffen wordt toegepast om<br />
storingen en bijbehorende milieugevolgen te<br />
voorkomen<br />
biomassa<br />
screening van brandstoffen aan de hand van acceptatiecriteria wordt toegepast<br />
beperken meestoken meest vervuilde soorten wordt (thans) toegepast<br />
beperking verhoogde kwikconcentratie wordt (thans) toegepast<br />
beperking chlorideconcentratie wordt toegepast<br />
afval<br />
menging, verkleinen en homogeniseren van brandstoffen worden toegepast<br />
verwijdering ijzer en andere metalen wordt toegepast bij leveranciers<br />
Verbranding<br />
Tabel 2.26: Toetsing BBT ‘afvalverbranding’<br />
BREF-eis Toepassing E.ON<br />
kolen<br />
poederkool- en wervelbedverbranding zijn BBT. Roosterovens (<<br />
100 MWth) zijn BBT<br />
wordt toegepast<br />
primaire maatregelen voor NOx-beperking wordt toegepast<br />
biomassa<br />
brandstoftoevoer afhankelijk van ketel en secundaire brandstof
BREF-eis Toepassing E.ON<br />
geavanceerd automatisch besturingssysteem voor goede<br />
verbrandingscondities<br />
afval<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 197<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
wordt toegepast<br />
brandstofranges wordt toegepast<br />
optimalisatie lucht(/zuurstof)-toevoer wordt toegepast<br />
goede uitbrand (minimum temperatuur en verblijftijd) wordt bereikt (zie lage koolstofgehalte as en slak<br />
en lage CO-emissies)<br />
hulpbranders voor starten en stoppen worden toegepast<br />
verbranding moet emissies binnen BREF-range opleveren zie onder emissies<br />
Energiewinning<br />
Tabel 2.27: Toetsing BBT ‘energiewinning’<br />
BREF-eis Toepassing E.ON<br />
kolen<br />
base load centrales: elektrisch rendement 43-47% (ultrasuperkritische<br />
condities), mede afhankelijk van belasting, koeling,<br />
locatie en rookgasreiniging<br />
warmtekracht, afhankelijk locatie; rendement 75-90%<br />
Biomassa<br />
geen eisen -<br />
Afval<br />
ketel met thermisch rendement van 60-90% of nageschakelde eopwekking<br />
<strong>het</strong> rendement van 45,5%, voldoet<br />
nageschakelde energie-opwekking wordt<br />
toegepast<br />
In onderstaande beschrijving worden de verschillende luchtemissiecomponenten van de BREF<br />
geëvalueerd voor de toepassing van <strong>het</strong> worst-case scenario, namelijk met bijstook van<br />
biomassa (zoals beschreven in hoofdstuk 12).<br />
Rookgasreiniging<br />
• Stof: voor de verwijdering van stof wordt de toepassing van een elektrofilter of een<br />
doekenfilter als BBT beschouwd voor nieuwe en bestaande centrales. Voor bestaande<br />
eenheden met een thermisch vermogen van 300 MW of meer worden voor de<br />
toepassing van een elektrofilter in combinatie met een rookgasontzwaveling in <strong>het</strong><br />
BREF waarden genoemd van 5 - 20 mg/m 3 . Er wordt tot slot niet geopteerd voor een<br />
doekenfilter omdat deze techniek (ondanks <strong>het</strong> feit dat zij in de BREF-LCP wordt<br />
weerhouden) een reeks nadelen heeft. Zo hebben doekenfilters een veel grotere<br />
drukval dan elektrofilters: daar waar bij elektrofilters een drukval van 1 - 2 mbar<br />
optreedt, moet voor een doekenfilter worden gerekend met een drukval van 12 -15<br />
mbar. De veel hogere drukval leidt in combinatie met <strong>het</strong> rookgasdebiet tot een<br />
toename van <strong>het</strong> eigen elektriciteitsverbruik met 2 MW. Verder is een operationeel<br />
nadeel van de doekenfilter dat bij <strong>het</strong> optreden van lekkages in doeken <strong>het</strong><br />
verwijderingsrendement snel afneemt. Sowieso moet de installatie elke drie jaar<br />
stilgelegd worden om de doeken te vervangen, dit terwijl elektrofilters automatisch
worden gewassen. Door DeNOx na een stoffilter te plaatsen is men ook niet in staat om<br />
een hoger verwijderingsrendement te bekomen. Men heeft wel een impact op de<br />
ammoniakconcentratie in de vliegas, maar men heeft geen impact op de eventuele<br />
hogere ammoniakemissie in de schouw.<br />
• Zware metalen (zoals Cd, Tl,…): de meeste zware metalen verdampen bij <strong>het</strong><br />
verbrandingsproces en condenseren later op <strong>het</strong> oppervlak van de vliegasdeelt<strong>je</strong>s.<br />
Derhalve wordt de toepassing van een hoog efficiënt elektrofilter (rendement > 99,5%)<br />
of een doekenfilter (rendement 99,95%) als BBT beschouwd. De E-filters van E.ON<br />
hebben een jaargemiddeld rendement van 99,95%, waarmee deze toepassing als BBT<br />
kan worden beschouwd.<br />
3 3<br />
• Kwik: een kwikemissie concentratie van 0,03 mg/m0 (= 30 μg/m0 ) wordt als BBT<br />
3<br />
gezien. De jaargemiddelde emissie van E.ON is 0,015 mg/m0 . E.ON voldoet aan BBT<br />
• SO2: <strong>het</strong> BREF LCP legt hier de relatie met de grootte van de centrale. De E.ONinstallatie<br />
is voorzien van een natte gaswasinstallatie, met een rendement tot 98%<br />
conform de BBT<br />
• NOx: de NOx-emissie verandert niet significant door <strong>het</strong> alternatief van <strong>het</strong> meestoken.<br />
E.ON heeft een SCR installatie. De NOx emissie verandert niet door <strong>het</strong> alternatief<br />
meestoken van biomassa. Het meestoken van biomassa heeft vooral effect op de<br />
levensduur van de katalysator. Bij meestoken met biomassa dient de werking van de<br />
katalysator van de SCR meer gecontroleerd te worden en sneller vervangen te worden.<br />
• CO: BBT is complete verbranding, zodanig dat aan de emissie-eisen kan worden<br />
voldaan.<br />
• HF en HCl: De natte gaswassing reduceert niet alleen de SO2 maar ook de HF en HCl<br />
zodat hierdoor ook lagere emissies <strong>kun</strong>nen bereikt worden. Toch is voor dit pro<strong>je</strong>ct voor<br />
de evaluatie gebruik gemaakt van worst case scenario’s namelijk 1 mg/Nm 3 voor HF en<br />
10 mg/Nm 3 voor HCl. In realiteit wordt verwacht dat de waarden veel lager zullen<br />
liggen.<br />
• NH3: de ammoniaslip dient onder de 5 mg/Nm 3 te blijven om aan BBT te <strong>kun</strong>nen<br />
voldoen (zie paragraaf 4.5.12 van de BREF). Bij de DeNOx-installatie wordt gebruik<br />
gemaakt van ammoniak. Door een continue regeling en opvolging van de werking van<br />
de installatie wordt de emissie van ammoniak beperkt tot 2 mg/Nm 3 .<br />
• Dioxines en furanen: deze verbindingen worden nauwelijks gevormd bij <strong>het</strong> stoken van<br />
kolen. Het meestoken van secundaire brandstoffen zelfs met hoge chloorconcentraties<br />
verandert dit niet. Het is algemeen bekend dat dioxines zowel gevormd worden bij een<br />
temperatuur van 200 tot 400°C, zowel bij de verbrandingsprocessen zelf als wanneer<br />
de gassen erna worden afgekoeld (recombinatie-vorming). Dit kan ook <strong>het</strong> geval zijn bij<br />
kolencentrales. 24 In de omstandigheden van een steenkoolcentrale worden de<br />
gevormde dioxines echter terug bij hoge temperaturen afgebroken. Bovendien is de<br />
aanwezigheid van SO2 bevorderlijk voor <strong>het</strong> niet vormen van chloorradicalen, nu SO2<br />
reducerend werkt en <strong>het</strong> schei<strong>kun</strong>dig evenwicht verlegd wordt naar Chloorionen. Ook<br />
bij afkoelen wordt de mogelijke vorming van dioxines beperkt ten gevolge van de zeer<br />
korte verblijftijden.<br />
24 Zie International Energy Agency’s Working Party on Fossil Fuels<br />
www.iea.org/textbase/papers/2003/Coal_Fired_Fossil_Fuels.pdf.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 198<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Conclusie<br />
Samengevat kan gesteld worden dat de rookgasreinigingstechnologie die E.ON zal installeren<br />
voldoet aan <strong>het</strong> BREF LCP en dus aan te merken is als BBT. De emissies van de meeste<br />
componenten nemen af. Ook voor <strong>het</strong> alternatief ‘verwerken van biomassa’ worden geen<br />
hogere emissies verwacht door een beperking van de in te zetten hoeveelheden.<br />
Watereffluentreiniging<br />
Volgens hoofdstuk 4.5.13 van <strong>het</strong> BREF is voor de natte rookgasreiniging de toepassing van<br />
een waterzuiveringsinstallatie BBT. De WZI dient te bestaan uit een correctie van pH, <strong>het</strong><br />
neerslaan van zware metalen en de verwijdering van stof en neerslag uit <strong>het</strong> afvalwater. De<br />
WZI van E.ON werkt volgens bovengenoemd principe. De waarden van zware metalen in <strong>het</strong><br />
gezuiverde effluent liggen ver onder de concentratiewaarden zoals genoemd in tabel 4.71 (blz.<br />
282) van <strong>het</strong> BREF.<br />
Regenerant van demi en condensaatreiniging<br />
Het regenerant van de demin-installatie en de condensaatreginig wordt verzameld en afgevoerd<br />
naar de waterzuiveringsinstallatie van BAYER, waar <strong>het</strong> wordt geneutraliseerd en behandeld<br />
alvorens te worden geloosd conform de lozingsvergunning van BAYER.<br />
Bodemas opvang en transport<br />
Volgens hoofdstuk 4.5.13 van <strong>het</strong> BREF dient de opvang en transport in een gesloten systeem<br />
plaats te vinden. Dit is de werkwijze bij E.ON. De bodemas (slak) wordt opgevangen in een met<br />
water gevulde astrog. De bodemas wordt met een gesloten band afgevoerd naar een<br />
bodemasopslaghal, die voorzien is van een waterondoorlatende laag. Het overtollige water<br />
wordt opgevangen en naar een bezinkbassin getransporteerd. Na bezinking wordt <strong>het</strong> water<br />
afgevoerd naar <strong>het</strong> afvalwatersysteem.<br />
Waswater van luchtvoorwarmers<br />
Volgens hoofdstuk 4.5.13 van <strong>het</strong> BREF moet <strong>het</strong> water na behandeling in een gesloten<br />
kringloop blijven. Dit wordt toegepast bij E.ON. Het waswater wordt geleid naar <strong>het</strong><br />
bezinkbassin. Na bezinking wordt <strong>het</strong> water gebruikt als proceswater in de<br />
rookgasontzwaveling.<br />
Toepassing gesloten waterkringlopen<br />
Volgens hoofdstuk 4.5.13 van <strong>het</strong> BREF moeten kringlopen met vervuild water zoveel mogelijk<br />
worden gesloten. Deze werkwijze wordt bij E.ON toegepast. Stromen die verontreinigd zijn met<br />
kolenstof, vliegas en bodemas worden verzameld in <strong>het</strong> bezinkbassin. Na bezinking wordt <strong>het</strong><br />
water gebruikt als sproeiwater voor <strong>het</strong> bevochtigen van de kolen.<br />
Reststoffenopwerking<br />
Alle reststoffen <strong>kun</strong>nen nuttig worden toegepast in de wegenbouw en de cementindustrie. De<br />
vliegas en bodemas van E.ON zullen voldoen aan alle bepalingen van de Vlaamse<br />
afvalstoffenreglementering VLAREA en zullen volledig <strong>kun</strong>nen worden hergebruikt.<br />
Conclusie<br />
Het bedrijf van E.ON voldoet op alle punten aan <strong>het</strong> BREF LCP.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 199<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2. Toetsing aan <strong>het</strong> BREF Afvalverbranding<br />
Zoals aangegeven in artikel 3 van de beschrijving van <strong>het</strong> toepassingsgebied van de BREF<br />
‘Afvalverbranding’ (zie ‘Scope’ in BREF WI: ‘It does not cover other situations where waste is<br />
thermally treated e.g. co-incineration processes such as some cement kilns and large<br />
combustion plants- these situations are (or will be) covered by the BREF that deals specifically<br />
with those industries’) is deze BREF niet integraal van toepassing op <strong>het</strong> meestoken van afval<br />
in elektriciteitscentrales. Wel verwijst de BREF LCP in hoofdstuk 8 voor meestoken afval<br />
expliciet naar emissies naar de lucht als gevolg van meestoken. Deze beste beschikbare<br />
technieken zijn voor E.ON (mogelijk) relevant (ingeval bepaalde stoffen door de OVAM als<br />
afvalstof zouden worden gekwalificeerd). Voor een directe onderlinge vergelijking zijn alle<br />
emissies in de volgende paragrafen betrokken op 6% O2.<br />
De BBT conclusies in de BREF LCP met betrekking tot meestoken zijn gebaseerd op <strong>het</strong><br />
concept dat meestoken van secundaire brandstoffen in grote stookinstallaties, volgens de<br />
huidige Europese wetgeving, in dat deel van <strong>het</strong> rookgasvolume dat kan worden toegeschreven<br />
aan secundaire brandstoffen (niet zijnde schone biomassa) niet tot hogere emissies mag leiden<br />
dan wanneer deze brandstoffen in een afvalverbrandingsinstallatie (BREF Afvalverbranding)<br />
worden verbrand.<br />
De beste beschikbare technieken betreffende emissies zijn in tabel 6.5.1 van de BREF<br />
samengevat. De emissies in de BREF Afvalverbranding gelden bij standaardcondities, dat wil<br />
zeggen droge rookgassen met 11% O2, bij 273 K en 1013 mbar. In de tabel zijn daarom ook de<br />
etmaalwaarden bij 6% O2 gegeven.<br />
Met de in deze tabel genoemde emissieniveaus dient volgens de BREF LCP rekening te<br />
worden gehouden bij <strong>het</strong> bepalen van de emissies in dat deel van de rookgassen dat kan<br />
worden toegeschreven aan de secundaire brandstoffen (niet zijnde schone biomassa).<br />
Tijdens de informatie-uitwisseling bestond er over een aantal zaken geen unanimiteit binnen de<br />
Technical Working Group van de BREF Afvalverbranding. De verdeelde opvattingen ‘split<br />
views’ zijn cursief en tussen vierkante haken ‘[ ]’ weergegeven. Het Nederlandse standpunt met<br />
betrekking tot dergelijke split views zal in een oplegnotitie in <strong>het</strong> NeR worden vastgelegd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 200<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 2.28: Normentoetsing aan BREF afvalverbranding<br />
3<br />
Bij BBT behorende operationele emissieniveaus in mg/mo (tenzij anders vermeld) [inclusief split views] naar de lucht<br />
voor AVI’s, gebaseerd op droge rookgassen bij 273° K en 1013 mbar<br />
Component Discontinue<br />
bemonstering<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 201<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Halfuurgemiddelde<br />
11% O2<br />
stof 1-20<br />
[1-10]<br />
waterstofchloride<br />
(HCl)<br />
waterstoffluoride<br />
(HF)<br />
zwaveldioxide<br />
(SO2)<br />
stikstofoxiden<br />
uitgedrukt als<br />
NOx, voor<br />
installaties met<br />
SCR<br />
stikstofoxiden<br />
uitgedrukt als<br />
NOx, voor<br />
installaties<br />
zonder SCR<br />
vluchtige<br />
organische<br />
componenten<br />
(VOC)<br />
koolmonoxide<br />
(CO)<br />
24-uurs-<br />
gemiddelde<br />
11% O2<br />
24-uurs-<br />
gemiddelde<br />
6% O2<br />
24-uurs-<br />
gemiddelde<br />
6% O2<br />
1-5 1,5-7,5 doekenfilters geven over <strong>het</strong><br />
algemeen lagere emissies.<br />
Effectief onderhoud is zeer<br />
belangrijk. Energiegebruik kan<br />
toenemen bij lagere stofemissies.<br />
Lagere stofemissies leiden in <strong>het</strong><br />
algemeen ook tot lagere emissies<br />
van zware metalen<br />
1-50 1-8 1,5-12<br />
3<br />
Bij BBT behorende operationele emissieniveaus in mg/mo (tenzij anders vermeld) [inclusief split views] naar de lucht<br />
voor AVI’s, gebaseerd op droge rookgassen bij 273° K en 1013 mbar<br />
Component Discontinue<br />
bemonstering<br />
kwik en kwikverbindingen<br />
(als Hg)<br />
totaal cadmium<br />
en thallium (en<br />
hun verbindingen<br />
uitgedrukt<br />
als Cd en Tl)<br />
∑ overige<br />
metalen<br />
dioxines en<br />
furanen<br />
3<br />
(ng TEQ/mo )<br />
3<br />
Bij BBT behorende operationele emissieniveaus in mg/mo (tenzij anders vermeld) [inclusief split views] naar de lucht<br />
voor AVI’s, gebaseerd op droge rookgassen bij 273° K en 1013 mbar<br />
Component Discontinue<br />
bemonstering<br />
Benz(a)pyreen<br />
PCBs<br />
PAKs<br />
lachgas (N2O)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 203<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Halfuurgemiddelde<br />
11% O2<br />
24-uurs-<br />
gemiddelde<br />
11% O2<br />
24-uurs-<br />
gemiddelde<br />
6% O2<br />
onvoldoende informatie is bekend om BBT te definiëren.<br />
Normaliter zijn de emissieniveaus laag.<br />
N2O-niveaus worden bepaald door de verbrandingstechnologie<br />
en SNCR optimalisatie (bij gebruik ureum)<br />
24-uurs-<br />
gemiddelde<br />
6% O2<br />
natte RGR wordt NH3<br />
uitgewassen<br />
technieken die dioxines en<br />
furanen beperken, reduceren ook<br />
de emissie van benz(a)pyreen,<br />
PCBs en PAKs<br />
effectieve verbranding en NOxreductie<br />
verminderen de N2Oemissie.<br />
Hogere waarden treden<br />
op bij wervelbedden op lagere<br />
temperatuur (
E.ON<br />
De emissie van HF wordt veroorzaakt door de hoeveelheid fluoride in de secundaire<br />
brandstoffen, adsorptie aan <strong>het</strong> vliegas en doorslip door de natte ROI. Daarom geldt de emissie<br />
zoals in hoofdstuk 5 beschreven. Deze bedraagt maximaal 1 mg/Nm 3 .<br />
Conclusie<br />
Het pro<strong>je</strong>ct voldoet voor wat betreft de emissie van HF aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Zwaveldioxide: Beste beschikbare techniek<br />
3<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor SO2 bedraagt 1,5 - 225 mg/mo als<br />
3<br />
halfuurwaarde en 1,5 - 60 mg/mo als daggemiddelde.<br />
E.ON<br />
De emissie van SO2 wordt veroorzaakt door de rest SO2 na de ontzwavelingsstap. Daarom<br />
geldt de emissie zoals in hoofdstuk 5 beschreven. De SO2-emissie bedraagt minder dan 55 mg/<br />
Nm 3 .<br />
Conclusie<br />
Het pro<strong>je</strong>ct voldoet voor wat betreft de emissie van zwaveloxide aan de BREF<br />
Afvalverbranding.<br />
Stikstofoxiden: Beste beschikbare techniek<br />
3<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor NOx bedraagt 60 - 450 mg/mo als<br />
3<br />
halfuurwaarde en 60 - 150 mg/mo als daggemiddelde voor installaties met SCR.<br />
E.ON<br />
De emissie van NOx wordt veroorzaakt door de vorming van thermische NOx in de ketel. Deze<br />
is afhankelijk van de stookwaarde van de brandstoffen. Daarom geldt de emissie zoals<br />
Hoodstuk 5 beschreven. Deze bedraagt minder dan 55 mg/Nm 3 .<br />
Conclusie<br />
E.ON voldoet voor wat betreft de emissie van NOx aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Vluchtige organische stoffen: Beste beschikbare techniek<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor vluchtige organische stoffen (VOS)<br />
3 3<br />
bedraagt 1,5 - 30 mg/mo als halfuurwaarde en 1,5 - 15 mg/mo als daggemiddelde.<br />
E.ON<br />
Vluchtige koolwaterstoffen worden geëmitteerd door de ketel. De emissie van VOS is minder<br />
3<br />
dan 1 mg/mo .<br />
Conclusie<br />
De VOS- emissie van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is lager dan de concentratie bandbreedte die wordt<br />
aangegeven in BBT. Hiermee voldoet <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct voor wat betreft emissies van vluchtige<br />
organische stoffen aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Koolmonoxide: Beste beschikbare techniek<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor CO bedraagt 7,5 - 150 mg/mo 3 als<br />
halfuurwaarde en 7,5 - 45 mg/mo 3 als daggemiddelde.<br />
E.ON<br />
De emissie van CO wordt veroorzaakt door onvolledige verbranding in de ketel. Deze is<br />
onafhankelijk van de brandstof van de USC, maar sterk afhankelijk van de stromingen in de<br />
ketel. De CO-concentratie kan dan ook op bepaalde momenten erg schommelen. Daarom is<br />
hiervoor de momentane waarde opgenomen. Het meestoken zal is deze situatie geen<br />
verandering brengen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 204<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Conclusie<br />
E.ON voldoet voor wat betreft de emissie van CO aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Kwik en kwikverbindingen: Beste beschikbare techniek<br />
3<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor Hg bedraagt 0,0015 - 0,045 mg/mo als<br />
3<br />
halfuurwaarde en 0,0015 - 0,03 mg/mo als daggemiddelde (6% O2).<br />
E.ON<br />
Voor <strong>het</strong> E.ON pro<strong>je</strong>ct wordt een maximale emissie van kwik en kwikverbindingen voorzien van<br />
0,015 mg/Nm 3<br />
Conclusie<br />
E.ON voldoet voor wat betreft Hg-emissie aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Cadmium en thallium: Beste beschikbare techniek<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor cadmium en thallium bedraagt 0,0075 -<br />
3<br />
0,075 mg/mo als discontinue meting.<br />
E.ON<br />
Voor <strong>het</strong> E.ON pro<strong>je</strong>ct wordt een maximale emissie van de som van Cd en Tl voorzien van<br />
0,025 mg/Nm ³ Het aandeel van Cd in deze som is 10% en dus < 0,0025 mg/m³.<br />
Conclusie<br />
E.ON voldoet voor wat betreft Cadmium en Thallium-emisise aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Overige zware metalen: Beste beschikbare techniek<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor de overige zware metalen (Sb, As, Pb,<br />
3<br />
Cr, Co, Cu, Mn Ni en V) bedraagt 0,0075 - 0,75 mg/mo . Technieken voor beperking van stof<br />
beperken in <strong>het</strong> algemeen ook de emissie van zware metalen.<br />
E.ON<br />
Op basis van modelberekeningen voor een vergelijkbaar pro<strong>je</strong>ct wordt de emissie van de<br />
overige zware metalen voorzien van maximaal 0,0064 mg/Nm 3 .<br />
Conclusie<br />
In geval van verwerking van afval voldoet E.ON aan de Vlarem wetgeving en dus aan de BREF<br />
afvalverbranding<br />
Dioxines en furanen: Beste beschikbare techniek<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor dioxines en furanen bedraagt 0,015 -<br />
3<br />
0,15 ngTEQ/mo als discontinue meting.<br />
E.ON<br />
Dioxines en furanen zijn tijdens diverse meetcampagnes gemeten. De gemeten waarden waren<br />
0,0026 ng TEQ/mo 3 .<br />
Conclusie<br />
E.ON voldoet voor wat betreft emissie van dioxines en furanen aan de BREF Afvalverbranding.<br />
Ammoniak: Beste beschikbare techniek<br />
Het bij BBT behorende operationele emissieniveau voor ammoniak bedraagt 1,5 - 15 mg/mo 3<br />
als halfuurwaarde en
Conclusie<br />
E.ON voldoet voor wat betreft de emissie van ammoniak aan de BREF Afvalverbranding.<br />
3. BREF Afvalbehandeling<br />
De beste beschikbare technieken in de BREF WT zijn slechts op een kwalitatieve manier<br />
beschreven. Tijdens de informatie-uitwisseling voor <strong>het</strong> tot stand brengen van de BREF WT<br />
ontbrak <strong>het</strong> aan informatie om de milieuprestaties te kwantificeren. Dit kwam omdat <strong>het</strong><br />
merendeel van de uitgewisselde informatie betrekking had op emissiegrenswaarden in<br />
bepaalde landen of regio’s. De BREF-LCP maakt bij de beschrijving van de beste beschikbare<br />
technieken expliciete verwijzingen naar de acceptatie- en pre-acceptatiecriteria, opslag en<br />
handling en de voorbehandeling van afval voor gebruik als brandstof. Ingeval E.ON ingevolge<br />
de kwalificatie door de OVAM van bepaalde stoffen als ‘afvalstof’ met deze BREF te maken<br />
krijgt, zal E.ON voldoen voor wat betreft de (pre-) acceptatieprocedures van secundaire<br />
brandstoffen aan de BREF Afvalbehandelling.<br />
4. BREF koelwater<br />
In <strong>het</strong> kader van de BREF over industriële koelsystemen werd <strong>het</strong> speciale geval van de<br />
energieopwekking bestudeerd. Hier worden de diverse types koelsystemen tegen elkaar<br />
afgewogen. In deze BREF worden volgende aanbevelingen gemaakt:<br />
• De keuze van type koelsysteem moet steeds rekening houden met een maximalisatie<br />
van de energie-efficiëntie. Dit betekent bv. dat centrales in de omgeving van de kust<br />
best gekoeld worden met een open koelsysteem.<br />
• Recirculatie van koelwater in koeltorens of koelcellen is de beste beschikbare techniek<br />
in <strong>het</strong> geval een open koelsysteem niet mogelijk is wegens onvoldoende<br />
beschikbaarheid van water. De warmte-emissies naar water dienen geminimaliseerd te<br />
worden.<br />
• De emissie van chemische substanties vanuit <strong>het</strong> koelcircuit naar oppervlaktewater<br />
dient geminimaliseerd te worden. Hiervoor dient bv. corrosiebestendige apparatuur<br />
gebruikt te worden. Ook bij de keuze van koelwateradditieven dient de impact op <strong>het</strong><br />
ontvangende oppervlaktewater zo klein mogelijk te zijn.<br />
• De geluidsemissies dienen geminimaliseerd te worden door in eerste instantie primaire<br />
maatregelen te voorzien (i.e. geluidsarme apparatuur). Bijkomende secundaire<br />
maatregelen (bv. demping aan in- en uitgangen) <strong>kun</strong>nen aangewezen zijn.<br />
Op basis van de BREF kan gesteld worden dat de door E.ON gekozen techniek als beste<br />
beschikbare techniek bestempeld kan worden. In de discipline water (hoofdstuk 6) wordt hierbij<br />
wel de nodige aandacht besteed aan de warmte-emissies naar <strong>het</strong> ontvangende<br />
oppervlaktewater.<br />
Volgende milieuaspecten zijn van belang voor de E.ON-centrale:<br />
• optimalisering van de koelwaterbehandeling door gecontroleerde dosering en <strong>het</strong><br />
gebruik van koelwateradditieven waarbij de schadelijke effecten op <strong>het</strong> milieu beperkt<br />
zijn;<br />
• periodiek onderhoud van de apparatuur;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 206<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• bewaking van de bedrijfsparameters, zoals corrosie van <strong>het</strong> oppervlak van de<br />
warmtewisselaar, de chemische eigenschappen van <strong>het</strong> koelwater en de mate van<br />
fouling en lekkage.<br />
Tabel 2.29: Toetsing BREF ‘water’<br />
BREF-eis Toepassing E.ON<br />
BBT voor beperken waterverbruik<br />
− optimalisatie warmtehergebruik<br />
− beperken schaarse grondstoffen in verdrogingsgevoelige<br />
gebieden<br />
− recirculerende systemen inzetten<br />
− hybride systemen inzetten bij waterschaarste<br />
− droge systemen bij grote waterschaarste<br />
BBT voor intrek vis<br />
− analyse biotoop voor goed ontwerp<br />
− optimalisatie van watersnelheden om sedimentatie en vervuiling<br />
te beperken<br />
− plaatsing zeefinstallatie<br />
− optimalisatie van watersnelheden om inzuiging te minimaliseren<br />
ontwerp en onderhoud<br />
− selectie geschikt materiaal<br />
− dode hoeken in systeem vermijden<br />
− titanium bij zout of brak water<br />
− snelheden in condensors > 1,8 m/s<br />
− filters ter voorkoming van verstopping<br />
behandeling van koelwater<br />
− monitoring en controle additieven<br />
− monitoring van macrofouling t.b.v. biocidegebruik<br />
5. BREF monitoring<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 207<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
− wordt toegepast,<br />
− n.v.t.<br />
− wordt toegepast<br />
− n.v.t.<br />
− n.v.t.<br />
− zie hoofdstuk 6<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast (circa 0,3 m/s bij<br />
grofroosters)<br />
− titanium wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
− wordt toegepast<br />
Uit de IPPC-richtlijn vloeien verschillende verplichtingen voort met betrekking tot monitoring aan<br />
de bron van emissies van industriële installaties die zijn genoemd in de bijlage I van de IPPCrichtlijn.<br />
De monitoringsverplichtingen op grond van de IPPC-richtlijn dienen in beginsel een<br />
tweeledig doel. Enerzijds moet <strong>het</strong> voor de vergunningverlenende overheid mogelijk zijn om te<br />
<strong>kun</strong>nen controleren of aan de gestelde eisen wordt voldaan. Anderzijds dient over de milieueffecten<br />
van de emissies van industriële installaties te worden ge<strong>rapport</strong>eerd. Zo dient de<br />
vergunning op grond van artikel 9 lid 5 IPPC-richtlijn passende eisen te bevatten voor de<br />
controle op lozingen, alsmede de verplichting de bevoegde autoriteiten in kennis te stellen van<br />
de gegevens die noodzakelijk zijn voor de controle op de naleving van de<br />
vergunningsvoorwaarden.<br />
Het resultaat van de informatie-uitwisseling op grond van artikel 16 lid 2 IPPC-richtlijn inzake<br />
monitoring is neergelegd in <strong>het</strong> voornoemde BREF-document. Dit BREF-document is zowel<br />
voor vergunningverleners als voor de exploitant een middel om aan de monitoringsverplichting<br />
op grond van de IPPC-richtlijn invulling te geven. E.ON voorziet de metingen uit te voeren die<br />
verplicht zijn conform de VLAREM-wetgeving.
Ingeval geen afval zal worden verwerkt, zal voldaan worden aan de sectorale<br />
milieuvoorwaarden die gelden voor de VLAREM-rubriek 5.43. Ingeval wel afval zal worden<br />
verwerkt, zal voldaan worden aan de sectorale milieuvoorwaarden die gelden voor de<br />
VLAREM-rubriek 5.2.3bis en dit voor zowel de continue als de periodieke metingen. In geval de<br />
overheid bijzondere milieuvoorwaarden oplegt, dient E.ON eveneens hieraan te voldoen.<br />
De vergunningverlenende overheid heeft de verplichting ervoor te zorgen dat de<br />
milieuvergunning monitoringsvereisten bevat. Meer in <strong>het</strong> bijzonder betekent dit dat de wijze en<br />
frequentie van monitoring en de evaluatieprocedure moeten zijn geregeld in de vergunning,<br />
alsmede de verplichting om de overheid van gegevens te voorzien waarmee de controle op de<br />
naleving van de vergunningvoorschriften mogelijk is. Als uitgangspunt geldt dan ook dat de<br />
vergunningverlenende overheid aangeeft dat de in vergunningvoorschriften opgenomen<br />
verplichtingen ten aanzien van monitoring, voldoen aan de vereisten zoals deze in de<br />
horizontale BREF inzake monitoring zijn opgenomen. Deze eisen komen overeen met de eisen<br />
die in de Vlaamse milieuvergunningsregelgeving zijn gesteld. Toetsing aan dit BREF is in <strong>het</strong><br />
<strong>MER</strong> niet mogelijk, aangezien de vergunningverlener de vergunning nog moet opstellen.<br />
6. BREF emissies van opslag<br />
Het horizontale BREF ‘emissions from storage’ behandelt ‘storage and handling’. De BBTevaluatie<br />
werd uitgevoerd aan de hand van de checklijst opgesteld door VITO die zich baseert<br />
op de Europeese BREF-emissions from storage. Deze toetsing kan teruggevonden worden in<br />
Bijlage 6 bij dit <strong>MER</strong>. Ten aanzien van op- en overslag gaat <strong>het</strong> hierbij om de volgende<br />
onderwerpen:<br />
• eisen ten aanzien van de opleiding van degene die verantwoordelijk is voor de<br />
opslag<br />
• de afstand van de opslag ten opzichte van andere gebouwen binnen en buiten de<br />
inrichting<br />
• gescheiden opslag van stoffen die met elkaar <strong>kun</strong>nen reageren<br />
• besproeien van stuifgevoelige opslag of opslaan in silo’s<br />
• een opvangvoorziening van voldoende grootte om de opgeslagen vloeistof te<br />
<strong>kun</strong>nen bevatten<br />
• brandbestrijdingsmiddelen en voorkoming van ontsteking (door vonkvorming).<br />
7. BREF Economics and Cross-media Effects<br />
De BREF Economics and Cross-media Effects gaat in op de bepaling van de kosten en baten<br />
van milieumaatregelen en op de afweging van verschillende milieu-effecten tegen elkaar. De<br />
bepaling van kosten en baten is bedoeld om vast te stellen of bepaalde milieumaatregelen<br />
binnen de betreffende industriële sector economisch en technisch haalbaar zijn. Daartoe wordt<br />
een systematiek aangereikt om alle kosten en baten in kaart te brengen. Vervolgens wordt<br />
aangegeven hoe deze kosten in verband te brengen met de emissievermindering. Wat betreft<br />
de afweging van verschillende effecten worden methoden beschreven vergelijkbaar met de<br />
Milieugerichte Levencyclus Analyse en de methodiek ‘schaduwkosten’ (i.e. de kosten die voor<br />
diezelfde emissiereductie elders gemaakt zouden moeten worden). Vanwege de gewenste<br />
transparantie spreekt <strong>het</strong> BREF echter haar voorkeur uit voor een eenvoudige benadering<br />
waarbij voor één component de kosten en baten worden beschreven. Technisch gezien werden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 208<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
voor de geplande elektriciteitscentrale alle voor- en nadelen van alle voorgestelde maatregelen,<br />
zoals bijvoorbeeld de keuze van <strong>het</strong> type koelsysteem en <strong>het</strong> bepalen van de wijze van<br />
verwerking van <strong>het</strong> slib van de afvalwaterzuivering, integraal geanalyseerd om een<br />
minimale/verwaarloosbare/onbestaande impact van de centrale te garanderen op (en tussen)<br />
alle milieucompartimenten.<br />
8. BREF Energy Efficiency Techniques<br />
De BREF Energy Efficiency kent een horizontale, sector-overschrijdende benadering en<br />
omschrijft een aantal Best Practices die betrekking hebben op energiemanagement enerzijds<br />
en technologieën die in diverse sectoren van toepassing zijn anderzijds.<br />
Energie-efficiëntie in de ontwerpfase<br />
De toetsing van <strong>het</strong> technisch ontwerp op <strong>het</strong> gebied van energie-efficiëntie wordt in de<br />
energiestudie behandeld. De elementen uit de BREF ‘Energy Efficiency’ van juni 2008 werden<br />
door een erkend des<strong>kun</strong>dige onderzocht, zoals bijvoorbeeld warmteterugwinning om de<br />
efficiëntie van de totale stoom/watercyclus te verhogen en <strong>het</strong> gebruik van toerengeregelde<br />
motoren. Indien een maatregel een IRR van meer dan 15% laat zien, wordt deze<br />
geïmplementeerd.<br />
Energie-efficiëntie in de bedrijfsfase<br />
In de bedrijfsfase zal een energiemanagementsysteem geïmplementeerd worden, waarin de<br />
methodiek en procedures omtrent monitoring, <strong>rapport</strong>age en te nemen acties op <strong>het</strong> gebied<br />
van energie-efficiëntie vastgelegd worden. Hierdoor wordt <strong>het</strong> mogelijk om de energie-efficiëntie<br />
in de tijd te blijven voortzetten en eventueel te vergelijken (benchmarken) met derden.<br />
2.2.5.11. Alternatief: kolencentrale met maximaal 20% bijstook van<br />
biomassa- afval.<br />
a. Inleiding<br />
In dit <strong>MER</strong> wordt een afzonderlijk hoofdstuk gewijd aan <strong>het</strong> alternatief van een kolencentrale<br />
met maximaal 20% bijstook van biomassa-afval. Dit alternatief werd op de startvergadering<br />
voorgelegd. Afgesproken werd om in dit hoofdstuk enkel de afwijkende<br />
gegevens/omschrijvingen/effecten/ besluiten op te nemen ten opzichte van een centrale met<br />
enkel 100% kolenstook, zoals besproken in de Hoofdstukken 2 tot en met 11. In dit hoofdstuk<br />
worden de verschillende disciplines in dezelfde volgorde behandeld als in de voorgaande<br />
hoofdstukken. Voor beschrijving van de effecten wordt steeds uitgegaan van een bijstook van<br />
20%, omdat dit de maximale waarde is van de bijstook.<br />
De hoeveelheid biomassa-afval die zou <strong>kun</strong>nen verwerkt worden in de toekomst in de centrale<br />
wordt beperkt tot 20% omwille van de beschikbaarheid van dit biomassa-afval in België (zowel<br />
in België, als aangevoerd vanuit <strong>het</strong> buitenland) (zie ook paragraaf 5.3.3).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 209<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
. Pro<strong>je</strong>ctomschrijving<br />
o De brandstof biomassa-afval<br />
Naast de soorten brandstoffen bij 100% kolenstook, zou als alternatief biomassa (wettelijk al of<br />
niet als afval beschouwd) meeverbrand worden met een gewichtsaandeel van max. 20%<br />
(aandeel kan tussen 0% en 20% liggen) ten opzichte van de totale hoeveelheid brandstoffen.<br />
Voorbeelden van soorten biomassa-afval die E.ON wenst mee te verbranden als<br />
alternatief in de nieuwe elektriciteitscentrale:<br />
Diervoeder<br />
Dit zijn afgekeurde parti<strong>je</strong>n diervoeder bestemd voor huisdieren. De reden voor <strong>het</strong> afkeuren<br />
ervan is hoofdzakelijk <strong>het</strong> verstrijken van de uiterste houdbaarheidsdatum. Incidenteel kan dit<br />
ook doordat geproduceerde parti<strong>je</strong>n niet aan de specificatie voldoen. Het vervoer naar de<br />
centrale gebeurt in vrachtwagens in de vorm van pellets. De herkomst is uit België en<br />
Nederland. Er zou ongeveer 10000 ton diervoeder per jaar gebruikt worden.<br />
Bietenpulp<br />
Dit is een restproduct uit de suikerindustrie. Het product is afkomstig uit West-Europa. De<br />
aanvoer gebeurt per schip in de vorm van pellets. De aanvoer is seizoensgebonden en gebeurt<br />
in de periode januari en februari. Bietenpulp wordt ook in diervoeders gebruikt. Er zou ongeveer<br />
20000 ton per jaar bietenpulp gebruikt worden.<br />
Palmpitmeel<br />
Dit is een residu van de productie van palmolie. De palmolie wordt verkregen door <strong>het</strong> persen<br />
van palmnoten. De herkomst is uit Azië (Maleisië, Thailand en Indonesië) en uit West-Afrika<br />
(Nigeria). Het product zou per zeeschip aangevoerd worden. Na overslag in de haven wordt <strong>het</strong><br />
in een gesloten duwbak aangevoerd. Er wordt geschat dat ongeveer 100000 ton per jaar<br />
palmpitmeel zou verstookt worden.<br />
Sheanuts<br />
Dit product wordt gebruikt als vervanger van cacao. De noten worden in hun geheel naar<br />
Europa gebracht in bulkschepen en in de voedingsindustrie verwerkt als grondstof voor<br />
goedkope chocolade. Het afvalproduct van deze productie zou per coaster of duwbak<br />
aangevoerd worden. Er wordt rekening gehouden met een jaarlijkse aanvoer van 25000 ton<br />
Sheanuts.<br />
Cacaodoppen/cacaoschroot<br />
De cacaobonen zouden in zijn geheel uit West-Afrika naar de verwerkende industrie in Europa<br />
per zeeschip worden aangevoerd. Bij de productie van cacao als grondstof voor de chocoladeindustrie<br />
ontstaan cacaodoppen en cacaoschroot. De doppen worden gemalen naar de centrale<br />
getransporteerd. Het cacaoschroot wordt als pellets of als los materiaal naar de centrale<br />
getransporteerd. De aanvoer zou gebeuren per vrachtwagen. Er wordt een aanvoer van<br />
ongeveer 20000 ton per jaar verwacht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 210<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Sojahullen<br />
De sojabonen worden per zeeschip naar Europa vervoerd. De sojahullen zijn <strong>het</strong> restproduct<br />
van de productie van sojaolie. De sojahullen worden gepelletiseerd voordat transport<br />
plaatsvindt. De aanvoer naar de centrale zou per vrachtwagen gebeuren. Sojahullen worden<br />
ook toegepast in de veevoederindustrie. De jaarlijkse aanvoer wordt geschat op ongeveer<br />
20000 ton.<br />
Kokosschilfers<br />
De ruwe kokos wordt aangevoerd uit West-Afrika en Zuidoost-Azië. Kokosschilfers zijn een<br />
restproduct van de kokosverwerkende industrie in West-Europa. De kokosschilfers worden als<br />
pellets aangevoerd. De aanvoer naar de centrale zou gebeuren per vrachtwagen (25%) of<br />
duwbak (75%) (soort schip). De jaarlijkse aanvoer wordt geschat op ongeveer 20000 ton.<br />
Houtpellets<br />
Houtpellets zijn <strong>het</strong> restproduct van zageri<strong>je</strong>n. Het zaagsel van de zageri<strong>je</strong>n wordt<br />
gepelletiseerd. De houtpellets komen uit België, Nederland, Duitsland en Zweden. De<br />
mogelijkheid bestaat dat houtpellets worden ingevoerd vanuit Canada of Rusland.<br />
De aanvoer naar de centrale zou gebeuren per vrachtwagen als de pellets in België of<br />
Nederland zijn geproduceerd (10%). Uit Duitsland zouden de pellets per duwbak worden<br />
aangevoerd. Uit Zweden zou de aanvoer per coaster naar de centrale plaatsvinden. De<br />
jaarlijkse aanvoer wordt geschat op ongeveer 150000 ton.<br />
Zonnebloemhulzen/pitten<br />
Zonnebloemhulzen en pitten zijn restproducten van de productie van zonnebloemolie. Productie<br />
van zonnebloemolie gebeurt vooral in Frankrijk, Hongari<strong>je</strong> en de Oekraïne. Deze restproducten<br />
worden als pellets aangevoerd. Aanvoer naar België zou per schip of per trein gebeuren. Na<br />
overslag wordt <strong>het</strong> per duwbak (75%) of vrachtwagen (25%) aangevoerd. Er wordt een<br />
jaarlijkse aanvoer van ongeveer 20000 ton geschat.<br />
Rijstpellets<br />
Bij de productie van rijst ontstaan als restproduct vlies<strong>je</strong>s. Deze worden gepelletiseerd.<br />
Verreweg <strong>het</strong> grootste deel van dit restproduct ontstaat in Azië. In België en Nederland ontstaat<br />
dit restproduct ook, echter in kleinere hoeveelheden. Uit Azië worden de rijstpellets per<br />
zeeschip aangevoerd (90%). Na overslag in de haven zou transport plaatsvinden naar de<br />
centrale per duwbak. Rijstpellets die ontstaan in België en Nederland zouden per vrachtwagen<br />
(10%) worden aangevoerd. Er wordt geschat op een aanvoer van ongeveer 30000 ton per jaar.<br />
Raapzaad<br />
Dit product is ook wel bekend onder de naam koolzaad. Raapzaad is <strong>het</strong> restproduct van de<br />
productie van bio-olie door middel van persing. Vooral in Duitsland wordt veel bio-olie<br />
geproduceerd. De aanvoer naar de centrale zou gebeuren per duwbak (75%) of per<br />
vrachtwagen (25%). Er wordt rekening gehouden met een aanvoer van ongeveer 40000 ton per<br />
jaar.<br />
Olijfcake<br />
Olijfcake ontstaat bij de productie van olijfolie, door persing van olijven. Dit product komt<br />
voornamelijk uit Span<strong>je</strong>. De aanvoer naar de centrale zou gebeuren per schip. De jaarlijkse<br />
aanvoer wordt op 20000 ton/jaar geschat.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 211<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In Bijlage 10 wordt de samenstelling van dit biomassa-afval weergegeven.<br />
Studie beschikbaarheid van <strong>het</strong> biomassa-afval<br />
In opdracht van E.ON heeft FEBEM-FEGE een studie opgesteld over de beschikbare<br />
biomassa-afval in Vlaanderen die in aanmerking komt als brandstof voor de nieuwe<br />
kolencentrale. Deze studie kan teruggevonden worden in Bijlage 5. De conclusie van deze<br />
studie wordt hieronder weergegeven.<br />
Met grote hoeveelheden lokaal beschikbaar biomassa-afval:<br />
• Dierlijke bloem and vetten;<br />
• Houtafval;<br />
• Zonnebloem doppen;<br />
• Rijst pellets;<br />
• Raapzaad.<br />
Met grote hoeveelheden beschikbaar op de internationale markt:<br />
• Palm residu’s;<br />
• Sheaboom noten;<br />
• Coco’s bricks;<br />
• Houtpellets;<br />
• Olijf cakes.<br />
In <strong>het</strong> kader van milieu<strong>kun</strong>dige effecten, kan de palmolieproductie gezien worden als een<br />
biomassa-afvalsoort die discussieerbaar is om mee te verbranden in de kolencentrale.<br />
o Massa- en energiebalans<br />
In Tabel 2.30 en Tabel 2.31 wordt respectievelijk de massa- en energiebalans van de geplande<br />
elektriciteitscentrale in geval van bijstook met biomassa-afval weergegeven.<br />
Tabel 2.30: massabalans van de geplande elektriciteitscentrale in geval van bijstook met 20% biomassa-afval<br />
IN (t/h) UIT (t/h)<br />
kolen 290,1<br />
secundaire brandstoffen 66,7<br />
verbrandingslucht 3523,8<br />
krijt 4,8<br />
water naar ROI 149,0<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 212<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
rookgassen 3931,2<br />
vliegas 39,9<br />
bodemas 4,4<br />
gips 8,9<br />
effluent WZI 50<br />
totaal 4034 totaal 4034
Tabel 2.31: energiebalans van de geplande elektriciteitscentrale in geval van bijstook met 20% biomassa-afval<br />
IN (PJ/jaar) UIT (PJ/jaar)<br />
kolen 57,8<br />
secundaire brandstoffen 8,6<br />
verbrandingslucht 0,1<br />
krijt, etc. 0<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 213<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Elektriciteit (netto) 30,4<br />
rookgassen 3,6<br />
assen, gips 0,03<br />
koelwater 31,8<br />
overige verliezen (o.a. ketel, WZI) 0,8<br />
totaal 66,6 totaal 66,6<br />
o Transport, opslag en behandeling<br />
Het biomassa-afval dat in de centrale wordt verstookt, zou als vaste stof worden aangeleverd.<br />
De levering van deze stoffen zal plaatsvinden per truck of per schip (voor de leveringsmodus<br />
per soort biomassa-afval, zie Tabel 9.20). Levering per schip geniet de voorkeur. Afhankelijk<br />
van <strong>het</strong> soort biomassa-afval zullen er verschillende opslag- en transportsystemen nodig zijn.<br />
Deze vaste brandstoffen zullen op de kolenband bij de kolen worden bijgemengd<br />
stroomopwaarts van de kolenmolens. Deze brandstoffen <strong>kun</strong>nen worden verdeeld in twee<br />
groepen:<br />
• Een groep zal bij de kolen worden bijgemengd gedurende de opbouw van een<br />
kolenberg op <strong>het</strong> kolenopslagterrein. Voordat de kolenberg wordt opgebouwd wordt op<br />
<strong>het</strong> nog lege veld de biomassa uitgespreid. Daarna wordt de kolenberg er bovenop<br />
opgebouwd. Bij <strong>het</strong> weer afgraven van de kolenberg wordt de biomassa gemengd met<br />
de kolen. Hiertoe is een bepaald type afgraafmachine nodig waarmee deze menging<br />
kan worden gerealiseerd. Doordat deze biomassa wordt afgedekt door de kolen zal<br />
geen mogelijke geuroverlast optreden in de opslag. Het transport vanaf de opslag zal<br />
plaatsvinden met transportbanden in gesloten bandbruggen. Alle overstortpunten zijn<br />
uitgerust met afzuigsystemen ter vermijding van geur- en stofemissies.<br />
• Een andere groep biomassa zal worden opgeslagen in een speciale bunker en/of een<br />
opslaghal. Van daaruit zal de biomassa met gesloten transportbanden naar de<br />
kolentransportband worden gevoerd en zo bij de kolenstroom bijgemengd. Biomassa<br />
die niet bij de kolen kan worden bijgemengd zal separaat worden getransporteerd. Alle<br />
opslag- en transportinstallaties voor de biomassa zullen eveneens worden uitgerust met<br />
afzuigsystemen ter vermijding van geur- en stofemissies.<br />
De handelingen bij transport, opslag en behandeling van biomassa-afval kan getoetst worden<br />
aan de checklist BBT en BREF-LCP. Deze toetsing wordt weergegeven in Bijlage 6. Deze<br />
vragenlijsten gaan na of de geplande installaties voldoen aan de BREF-vereisten. Hieruit blijkt:<br />
• Technieken die als BBT worden beschouwd en zouden worden toegepast:<br />
o Het transport vanuit de opslagplaats naar de ketel gebeurt per transportband,<br />
die hoog genoeg boven de grond geplaatst wordt;<br />
o Er wordt gebruik gemaakt van reinigingsapparatuur voor transportbanden;
o De transportsystemen zijn overdekt maar niet volledig gesloten om stofvorming<br />
en transport van stof op de site te minimaliseren;<br />
o Er wordt een goede ontwerp- en constructiepraktijk en onderhoud toegepast;<br />
o De opslag gebeurt in een gesloten hal met drainage;<br />
o Het hemelwater wordt opgevangen, gezuiverd en nuttig gebruikt;<br />
o De gesloten hal wordt voorzien van een automatisch branddetectiesysteem.<br />
• Technieken die als BBT worden beschouwd, maar niet zouden worden toegepast:<br />
o Gebruik van in de hoogte verstelbare lossystemen voor <strong>het</strong> biomassa-afval, dit<br />
wordt niet gedaan daar de opslag van <strong>het</strong> biomassa-afval zal gebeuren in een<br />
gesloten hal;<br />
o Gebruik van watersproeisysteem wordt niet toegepast aangezien de opslag van<br />
<strong>het</strong> biomassa-afval zal gebeuren in een gesloten hal<br />
Er kan ook getoetst worden aan <strong>het</strong> BREF-document ‘emissions from storage’, Deze toetsing<br />
wordt weergegeven in Bijlage 6. In deze bijlage wordt enkel die onderwerpen betreffende<br />
biomassaopslag, -transport en -behandeling weergegeven die in <strong>het</strong> vorige BREF-document<br />
niet aan bod kwamen. Hieruit blijkt dat:<br />
• Technieken die als BBT worden beschouwd en zouden worden toegepast:<br />
o Bij opslag in loodsen (bodemas) wordt er gebruik gemaakt van goed ontworpen<br />
ventilatie en filter. Ook de deuren zullen gesloten gehouden worden.<br />
o Alle opslagsystemen en installaties worden voorzien van een afzuigsysteem ter<br />
vermijding van stof- en geuremissies;<br />
Samenvattend kan worden gesteld dat <strong>het</strong> alternatief zeer goed zou voldoen aan de<br />
toepasselijke BREF-vereisten.<br />
o Ketelinstallatie<br />
Een nadeel van <strong>het</strong> bijstoken van 20% biomassa-afval bestaat erin dat de invloed van <strong>het</strong><br />
bijstoken van biomassa op de corrosie-aspecten bij de toegepaste materialen voor een<br />
superkritische ketel nog niet bekend zijn.<br />
Het is echter zo dat kan aangenomen worden dat vooral chlorides verantwoordelijk zijn voor<br />
specifieke corrosie-aspecten. Sommige soorten biomassa bevatten chlorides en andere niet. Er<br />
kan dus gesteld worden dat er door een keuze van de biomassa wel voor gezorgd kan worden<br />
dat <strong>het</strong> totale chloride gehalte niet hoger wordt door de bijstook van de biomassa. Daardoor<br />
wordt er geen hogere corrosie verwacht.<br />
o Afvoer en opslag van reststoffen<br />
Bodemas<br />
Bij 20% meestoken van biomassa-afval zou de hoeveelheid bodemas circa 7% (45.800 ton<br />
(nat) per jaar) kleiner zijn dan in de situatie met 100% kolenstook.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 214<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Vliegas<br />
Ten gevolge van <strong>het</strong> meestoken van biomassa-afval zou de hoeveelheid vliegas circa 7%<br />
(334.800 ton per jaar) kleiner zijn dan in de situatie zonder meestoken.<br />
2.3. Actuele toestand E.ON-site – afbraakfase<br />
2.3.1. Inleiding<br />
Het bedrijfsterrein van BAYER waar de elektriciteitscentrale van E.ON gepland is, werd vroeger<br />
gebruikt voor productie- en laadactiviteiten. Dit gebied was geïntegreerd in de infrastructuur<br />
voor de chemische installaties, zoals pijpenbruggen, bluswater- en drainagesystemen.<br />
Vooraleer E.ON kan starten met de bouw van de elektriciteitscentrale, dienen de bestaande<br />
BAYER-installaties op <strong>het</strong> terrein te worden afgebroken. In een latere fase, aan <strong>het</strong> einde van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zal de BAYER-infrastructuur terug aangesloten worden op de nieuwe E.ONelektriciteitscentrale.<br />
2.3.2. Procedure voor de afbraak van de BAYER-gebouwen<br />
In geval van <strong>het</strong> concept met de directe koeling, zal <strong>het</strong> terrein waar de elektriciteitscentrale van<br />
E.ON gepland is, door BAYER worden overgedragen aan E.ON als greenfield. Dit houdt in dat<br />
BAYER overgaat tot afbraak van de bestaande voorzieningen en gebouwen, vooraleer E.ON<br />
enig recht op <strong>het</strong> terrein verwerft. BAYER plant de afbraakwerken uit te voeren einde<br />
2008/begin 2009, samen met de afbraak van andere installaties op haar terrein, en los van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct van E.ON. Niet E.ON, maar wel BAYER is de initiatiefnemer van de afbraakwerken. De<br />
afbraakwerken door BAYER maken bijgevolg geen deel uit van <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct,<br />
waarvan E.ON de initiatiefnemer is. De E.ON-bouwwerken zullen pas een aanvang nemen<br />
nadat de BAYER-afbraakfase is afgerond. Er zijn dan ook geen cumulatieve effecten. Om<br />
niettemin een volledig beeld te geven, zal in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> kort worden ingegaan op de afbraakfase.<br />
In geval van <strong>het</strong> koeltoren concept, zal ook <strong>het</strong> terrein worden overgedragen als greenfield.<br />
Cumulatieve aspecten zijn niet te verwachten.<br />
2.3.3. Te verwijderen BAYER-gebouwen<br />
BAYER heeft op 2 juli 2008 de stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning voor de afbraak aangevraagd.<br />
Op 31 oktober 2008 werd deze vergunning verleend door de Stad Antwerpen. Op de E.ON-site<br />
is de afbraak van volgende BAYER-gebouwen noodzakelijk (zie de aanvraag):<br />
• Meerdere tankenparken inclusief de fundering;<br />
• Meerdere kantoorgebouwen;<br />
• Een sociaal gebouw;<br />
• Weegbrug;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 215<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Meerdere loodsen en magazijnen.<br />
2.3.4. Afbraak en heraanleg van verschillende pijpleidingen<br />
Het volledige BAYER-bedrijfsterrein heeft een rechthoekig netwerk van pijpleidingen. Een deel<br />
van dit leidingsysteem moet heraangelegd worden zodat <strong>het</strong> terrein voor E.ON vrijkomt. Dit zal<br />
minstens de afbraak inhouden van:<br />
• Pijpenbruggen met stoom, industrieel water, perslucht, enz.<br />
• Staalaanlevering voor de pijpenbruggen;<br />
• Verplaatsen van de leidingen voor koelwater.<br />
2.3.5. Afbraak en gedeeltelijke verplaatsing van ondergrondse<br />
voorzieningen<br />
Het volledige BAYER-bedrijfsterrein is voorzien van een drainagesysteem en er zijn<br />
verschillende ondergrondse kabelsystemen. Een deel van deze moeten in werking blijven en<br />
zullen verplaatst worden om <strong>het</strong> terrein voor E.ON vrij te maken. Deze ondergrondse systemen<br />
houden minstens in:<br />
• Regenwatersysteem;<br />
• Stoomleidingen;<br />
• Kabelsysteem met hoge voltage;<br />
• Kabelsysteem voor signalisatie en controle;<br />
• Straatverlichting.<br />
2.3.6. Verplaatsen van de spoorweg<br />
De infrastructuur van BAYER houdt een spoorwegsysteem in. De huidige spoorweg is<br />
gesitueerd dwars doorheen de E.ON-site en dient verplaatst te worden naar de zijkant van de<br />
E.ON-site. Daarvoor moet ongeveer 1,5 km bedrijfsinterne BAYER-spoorweg verplaatst<br />
worden.<br />
2.3.7. Aanleg van verschillende randfaciliteiten<br />
De E.ON-site zal gescheiden worden van de BAYER-site. Daarvoor is <strong>het</strong> nodig om<br />
verschillende algemene faciliteiten te hersitueren, onder meer:<br />
• Omheiningen;<br />
• Ingangen;<br />
• Voetpaden;<br />
• Parkings;<br />
• Beplantingen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 216<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.4. Aanlegfase<br />
2.4.1. Locatie van de werfzones<br />
Voor de aanlegfase zal E.ON gebruik maken van enerzijds de eigen E.ON-site (inclusief de<br />
toekomstige kolenopslagplaats) en van anderzijds een aantal bijkomende terreinen, met name<br />
(zie Bijlage 8):<br />
1. Zone 1: terrein van 7,5 ha ten noorden van de kolenopslag, nog gelegen op de BAYERsite<br />
(bestemming industriegebied)<br />
2. Zone 2: terrein van 1,4 ha, nog gelegen op de BAYER-site ten noorden van de Bio-<br />
plant en grenzend aan de bouwplaats (bestemming industriegebied)<br />
3. Zone 3: terrein van 2,5 ha ter hoogte van ‘Antwerp Ship Repair’, gelegen aan <strong>het</strong><br />
Hansadok, 403B<br />
4. Zone 4 (optioneel): deel van <strong>het</strong> terrein van 4,8 ha ten noorden van BAYER en ten<br />
zuiden van de R2, eigendom van de NMBS-Holding<br />
Bovenstaande terreinen zullen worden gebruikt voor:<br />
1. Zone 1: <strong>het</strong> terrein van 7,5 ha zal worden gebruikt voor tussenopslag en voormontage<br />
van diverse installatiedelen. De locatie is gunstig gelegen voor aanvoer over water,<br />
waartoe de nog aan te leggen kade ten behoeve van <strong>het</strong> toekomstige kolentransport<br />
kan worden benut.<br />
2. Zone 2: Het 1,4 ha terrein zal worden gebruikt voor <strong>het</strong> oprichten van de tijdelijke<br />
behuizing (bouwketen e.d.) van de medewerkers van E.ON en de diverse aannemers.<br />
3. Zone 3: Dit terrein zal gebruikt worden voor tussenopslag en voormontage van diverse<br />
installatiedelen. Deze oplossing zal aanleiding geven tot meer verkeersoverlast omwille<br />
van de grotere afstand tot de locatie.<br />
4. Zone 4 (optioneel): Het terrein van 4,8 ha zal worden gebruikt voor tussenopslag en<br />
voormontage van diverse installatiedelen. Het terrein is gunstig gelegen voor aanvoer<br />
over de weg. Hiertoe zal worden voorzien in verkeerstechnische maatregelen ter<br />
plaatse (een uitrit en inrit aan de weg langs <strong>het</strong> terrein). Op <strong>het</strong> terrein zal een bouwweg<br />
worden aangelegd die onder de Lillobrug door naar <strong>het</strong> bouwterrein voert. De<br />
vispaaiplaats (gelegen in de bufferzone) zal in geen geval worden gebruikt.<br />
Overeenkomstig de bepalingen van <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen zijn de zones 1 t.e.m. 3 in een<br />
industriegebied gelegen. De zone 4 bevindt zich in een bufferzone. Wat de zone 4 betreft, dient<br />
– in overleg met de bevoegde vergunningverlende overheid – de vergunningsgrondslag te<br />
worden nagegaan. Ofwel dient toepassing te worden gemaakt van artikel 3, 1° van <strong>het</strong> besluit<br />
van de Vlaamse regering van 14 april 2000 tot bepaling van de vergunningsplichtige<br />
functiewijzigingen en van de werken, handelingen en wijzigingen waarvoor geen<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning nodig is (tijdelijke werken, handelingen en wijzigingen nodig<br />
voor de uitvoering van vergunde werken, voorzover deze plaatsvinden binnen de werkstrook<br />
afgebakend in de stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning). Ofwel dient toepassing te worden gemaakt<br />
van artikel 145bis, § 1, lid 1, 5 van <strong>het</strong> decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van<br />
de ruimtelijke ordening (DRO) (zonevreemde aanpassingswerken (zoals (tijdelijke)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 217<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
terreinverhardingen) zonder volume-uitbreiding), vermits een bufferzone voor de toepassing van<br />
deze bepaling niet als ruimtelijk kwetsbaar gebied wordt aangemerkt), gecombineerd met artikel<br />
105, § 4, 3° DRO (tijdelijke vergunningen <strong>kun</strong>nen worden afgeleverd voor werken, handelingen<br />
en wijzigingen gedurende de periode die voorafgaat aan de oprichting van bouwwerken, aan de<br />
uitvoering van andere vergunningsplichtige werken of handelingen, of aan de verwezenlijking<br />
van de definitieve bestemming).<br />
In de hiernavolgende tabel worden de voor- en nadelen, alsook de voorbereiding en nazorg<br />
omschreven.<br />
Tabel 2.32: Beschrijving werfzones<br />
Werfzone<br />
Zone 1<br />
Zone 2<br />
Oppervlakte en<br />
ligging<br />
Deze werfzone heeft<br />
een oppervlakte van<br />
7,5 ha en bevindt zich<br />
ten noorden van de<br />
kolenopslag, op <strong>het</strong><br />
terrein van BAYER<br />
(industriegebied).<br />
Deze zone van 1,4 ha,<br />
gelegen op <strong>het</strong> terrein<br />
van BAYER ten<br />
noorden van de Bio<br />
plant en grenzend aan<br />
de bouwplaats<br />
(industriegebied)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 218<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Voordelen<br />
De zone zal worden<br />
gebruikt voor<br />
tussenopslag en<br />
voormontage van<br />
diverse installatiedelen.<br />
De locatie is gunstig<br />
gelegen voor aanvoer<br />
over water, waartoe de<br />
nog aan te leggen kade<br />
t.b.v. <strong>het</strong> toekomstige<br />
kolentransport kan<br />
worden benut. Via een<br />
interne aan te leggen<br />
bouwstraat kan de<br />
bouwplaats vanaf de<br />
werfzone eenvoudig<br />
bereikt worden met<br />
zware en omvangrijke<br />
onderdelen.<br />
Via een bouwweg die<br />
onder de oprit van de<br />
Lillobrug door loopt is<br />
de werfzone ook<br />
eenvoudig te bereiken<br />
vanaf de openbare weg<br />
tbv aanlevering met<br />
vrachtauto’s.<br />
De zone zal worden<br />
gebruikt voor <strong>het</strong><br />
oprichten van de<br />
tijdelijke behuizing<br />
(bouwketen e.d.) van<br />
de medewerkers van<br />
E.ON en de diverse<br />
aannemers.<br />
Gemakkelijk bereikbaar<br />
vanaf de Scheldelaan.<br />
Voorbereiding/<br />
Nazorg en<br />
gebruiksduur<br />
Het terrein zal<br />
(gedeeltelijk) worden<br />
voorzien van verharding<br />
en bouwstraten geschikt<br />
voor zware transporten.<br />
Voorzieningen aan te<br />
brengen zoals<br />
bouwstroom,<br />
(blus)water-voorziening,<br />
sanitaire voorzieningen.<br />
Na gebruik <strong>het</strong> terrein<br />
opschonen en<br />
terugbrengen in de<br />
oorspronkelijke staat.<br />
Het terrein wordt<br />
voorzien van looppaden<br />
en fundaties voor de<br />
bouwketen. Tevens<br />
riolering,<br />
drinkwatervoorzieningen,<br />
gasopslag voor<br />
verwarming,<br />
telefoon/ICTverbindingen<br />
aanleggen.<br />
Na gebruik zal <strong>het</strong><br />
terrein worden<br />
teruggebracht in zijn<br />
oorspronkelijke staat.<br />
Geen.<br />
Nadelen<br />
Het terrein wordt<br />
doorsneden door<br />
enkele belangrijke<br />
kabelverbindingen van<br />
BAYER. Kabels<br />
moeten altijd<br />
bereikbaar blijven en<br />
mogen niet overbouwd<br />
worden.
Werfzone<br />
Zone 3<br />
Zone 4<br />
Oppervlakte en<br />
ligging<br />
Deze zone van ca. 2,5<br />
ha is bevindt zich op<br />
<strong>het</strong> terrein van Antwerp<br />
Ship Repair, gelegen<br />
aan <strong>het</strong> Hansadok. Dit<br />
gebied is in <strong>het</strong><br />
gewestplan ingekleurd<br />
als industriegebied. Dit<br />
terrein zal alleen<br />
worden ingezet indien<br />
<strong>het</strong> terrein genoemd<br />
onder punt 4 niet<br />
gebruikt mag worden.<br />
Deze zone heeft een<br />
oppervlakte van 4,7 ha<br />
en situeert zich ten<br />
noorden van BAYER<br />
en ten zuiden van de<br />
R2 en is eigendom van<br />
de NMBS Holding<br />
(bufferzone).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 219<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Voordelen<br />
De zone zal worden<br />
gebruikt voor<br />
tussenopslag en<br />
voormontage van<br />
diverse installatiedelen.<br />
De locatie is gunstig<br />
gelegen voor aanvoer<br />
over water en via de<br />
weg. Het terrein is<br />
gedeeltelijk verhard.<br />
De zone zal worden<br />
gebruikt voor<br />
tussenopslag en<br />
voormontage van<br />
diverse installatiedelen.<br />
Het terrein is gunstig<br />
gelegen voor aanvoer<br />
over de weg. Hiertoe<br />
zal worden voorzien in<br />
een verkeerstechnische<br />
maatregelen ter plaatse<br />
(een uitrit en inrit aan<br />
de weg langs <strong>het</strong><br />
terrein). Op <strong>het</strong> terrein<br />
zal een bouwweg<br />
worden aangelegd die<br />
onder de Lillobrug door<br />
naar <strong>het</strong> bouwterrein<br />
voert. Vanaf dit terrein<br />
<strong>kun</strong>nen de soms zware<br />
en omvangrijke<br />
onderdelen d.m.v. een<br />
intern transport naar de<br />
bouwplaats worden<br />
getransporteerd.<br />
Voorbereiding/<br />
Nazorg en<br />
gebruiksduur<br />
Op <strong>het</strong> terrein bevinden<br />
zich op dit moment nog<br />
allerlei restanten van<br />
vroegere<br />
bebouwing/installaties.<br />
Het terrein moet worden<br />
opgeschoond en<br />
gebruiksklaar gemaakt.<br />
Het terrein zal<br />
(gedeeltelijk) worden<br />
voorzien van een<br />
tijdelijke verharding en<br />
bouwstraten, geschikt<br />
voor zware transporten.<br />
Voorzieningen aan te<br />
brengen zoals bouwstroom,<br />
(blus)watervoorziening<br />
en sanitaire<br />
voorzieningen.<br />
De op <strong>het</strong> terrein<br />
aanwezige vispaaiplaats<br />
zal niet worden<br />
aangetast en blijft<br />
volledig afgeschermd<br />
van de bouwactiviteiten.<br />
Na gebruik zal <strong>het</strong><br />
terrein worden<br />
opgeschoond en<br />
teruggebracht in zijn<br />
oorspronkelijke staat.<br />
Het terrein zal voorzien<br />
worden van een tijdelijke<br />
verharding (repack op<br />
worteldoek). Na gebruik<br />
zal deze verharding<br />
volledig worden<br />
verwijderd. Daarna volgt<br />
de herinrichting. In<br />
overleg met de overheid<br />
kan extra beplanting<br />
worden aangebracht.<br />
De gebruiksduur van <strong>het</strong><br />
terrein zal zo kort<br />
mogelijk gehouden<br />
Nadelen<br />
Het terrein bevindt zich<br />
op grote afstand van de<br />
bouwplaats. Veel extra<br />
transporten zijn nodig<br />
tussen dit terrein en de<br />
bouwplaats, deels via<br />
de openbare weg,<br />
deels via <strong>het</strong> water. In<br />
<strong>het</strong> laatste geval dient<br />
telkens een zware<br />
(drijvende) kraan te<br />
worden ingezet om de<br />
last bij <strong>het</strong> BAYERterrein<br />
aan land te<br />
brengen. Het terrein is<br />
qua oppervlakte kleiner<br />
dan <strong>het</strong> terrein onder<br />
punt 4 en voorziet dus<br />
slechts gedeeltelijk in<br />
de behoefte.<br />
Dit gebied is volgens<br />
de bepalingen van <strong>het</strong><br />
gewestplan in een<br />
bufferzone gelegen. In<br />
functie van de<br />
vergunbaarheid, zal<br />
hierover verder overleg<br />
met de<br />
vergunningverlenende<br />
instanties nodig zijn.
Werfzone<br />
Oppervlakte en<br />
ligging<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 220<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Voordelen<br />
Voorbereiding/<br />
Nazorg en<br />
gebruiksduur<br />
worden en wordt<br />
geschat op 2, max 3 jaar<br />
te beginnen vanaf begin<br />
2011.<br />
2.4.2. Locatie van parkeerplaats tijdens de aanlegfase<br />
Nadelen<br />
E.ON is zich bewust van de nood aan parking gedurende de constructiefase. Voor de keuze<br />
van de parking zijn een aantal randvoorwaarden belangrijk. E.ON en BAYER achten <strong>het</strong> vanuit<br />
veiligheidsoogpunt (zowel voor personeel als installaties) onwenselijk dat veel verkeer wordt<br />
toegelaten doorheen de (Seveso-) BAYER-LANXESS-site. Daarom voorziet E.ON in een<br />
volledige afsluiting van de constructieplaats met een afzonderlijke ingang van op de<br />
Scheldelaan. Tijdens de constructiefase wordt voorzien om dezelfde ingang te gebruiken als<br />
tijdens de uiteindelijke productiefase (zie plan in Bijlage 2). Er zal gebruikt gemaakt <strong>kun</strong>nen<br />
worden van parkeermogelijkheid op de E.ON-site zelf, alsook van de hiernavolgende extraparkeergelegenheid.<br />
In totaal zullen ca. 1.000 parkeerplaatsen worden voorzien voor <strong>het</strong><br />
bouwpersoneel (uitsluitend bedoeld voor personenauto’s).<br />
Tabel 2.33: Parkingzones<br />
Parking<br />
Parking 1<br />
Oppervlakte en<br />
Ligging<br />
Het terrein van ca. 2 ha<br />
is gelegen nabij de<br />
Boudewijnsluis langs<br />
de Scheldelaan.<br />
Op dit terrein zullen<br />
parkeerplaatsen<br />
(ca.1000) worden<br />
aangelegd voor <strong>het</strong><br />
bouwpersoneel.<br />
Uitsluitend bedoeld<br />
voor personenauto’s.<br />
Voordelen<br />
Het terrein is gelegen<br />
in een industriegebied.<br />
Voorbereiding/<br />
Nazorg /<br />
gebruiksduur<br />
Het gebruik van deze<br />
zone vereist de afbraak<br />
van een aantal kleine<br />
gebouwen.<br />
Het terrein wordt<br />
voorzien van een<br />
verharding en een<br />
inrit/uitrit op de<br />
Scheldelaan.<br />
Na gebruik zal <strong>het</strong><br />
terrein weer worden<br />
teruggebracht in zijn<br />
oorspronkelijke staat.<br />
Nadelen<br />
De afbraak van <strong>het</strong><br />
aantal kleine gebouwen is<br />
een nadeel.<br />
Het terrein is zeer<br />
ongunstig gelegen t.o.v.<br />
de bouwplaats.<br />
Lopen vanaf de<br />
parkeerplaats naar <strong>het</strong><br />
bouwterrein is niet<br />
haalbaar. Er zullen shuttle<br />
bussen moeten worden<br />
ingezet. Dit leidt tot<br />
tijdverlies en extra<br />
verkeersbewegingen op<br />
de Scheldelaan.<br />
De kans bestaat dat men<br />
toch in de omgeving van<br />
de bouwplaats gaat<br />
zoeken naar<br />
(oneigenlijke)<br />
parkeermogelijkheden.<br />
Dit terrein is alleen een<br />
optie als <strong>het</strong> terrein onder<br />
punt 2 niet mag worden<br />
gebruikt (zie <strong>het</strong> verder<br />
overleg m.b.t. <strong>het</strong><br />
bekomen van de nodige
Parking<br />
Parking 2<br />
Parking 3<br />
(optioneel)<br />
Oppervlakte en<br />
Ligging<br />
Dit terrein van ca. 2 ha<br />
is gelegen aan de<br />
overzijde van de<br />
Scheldelaan, ter<br />
hoogte van de<br />
bouwplaats. Op dit<br />
terrein zullen<br />
parkeerplaatsen<br />
(ca.1000) worden<br />
aangelegd voor <strong>het</strong><br />
bouwpersoneel.<br />
Uitsluitend bedoeld<br />
voor personenauto’s.<br />
Ca. 2 ha op <strong>het</strong> terrein<br />
van de firma Evonik<br />
Degussa nv.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 221<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Voordelen<br />
Het terrein is ideaal<br />
gelegen t.o.v. de<br />
bouwplaats en de<br />
lokatie van de<br />
bouwketen. Er wordt<br />
vermeden dat ter<br />
plaatse langs de<br />
Scheldelaan zal<br />
worden geparkeerd<br />
door bezoekers e.d. die<br />
onbekend zijn met de<br />
lokale situatie. Een<br />
verbinding kan worden<br />
voorzien tussen de<br />
parkeerplaats en <strong>het</strong><br />
bouwterrein (d.m.v.<br />
een tijdelijke<br />
voetgangersbrug over<br />
de Scheldelaan) ter<br />
voorkoming van<br />
onveilige situaties.<br />
Terrein gelegen in de<br />
industriële zone.<br />
Voorbereiding/<br />
Nazorg /<br />
gebruiksduur<br />
Het terrein te voorzien<br />
van een tijdelijke<br />
verharding en een<br />
inrit/uitrit op de<br />
Scheldelaan. Na<br />
gebruik zal <strong>het</strong> terrein<br />
worden teruggebracht<br />
in zijn oorspronkelijke<br />
staat, waarbij – in<br />
overleg met de<br />
bevoegde instanties -<br />
desgewenst kan<br />
worden voorzien in de<br />
verdere beplanting van<br />
<strong>het</strong> terrein.<br />
Het terrein zal voorzien<br />
worden van een<br />
tijdelijke verharding<br />
(repack op worteldoek).<br />
Na gebruik zal deze<br />
verharding geheel<br />
worden verwijderd.<br />
Daarna volgt de<br />
herinrichting. In overleg<br />
met de overheid kan<br />
extra beplanting<br />
worden aangebracht.<br />
De gebruiksduur van<br />
<strong>het</strong> parkeerterrein zal<br />
zijn vanaf 2e helft 2010<br />
tot eind 2014.<br />
De nazorg is nog af te<br />
spreken.<br />
Nadelen<br />
vergunningen).<br />
Dit gebied is volgens de<br />
bepalingen van <strong>het</strong><br />
gewestplan in een<br />
bijzonder natuurgebied<br />
gelegen (NH-gebied,<br />
waar<br />
waterzuiveringsinstallaties<br />
en ondergrondse<br />
leidingen zijn<br />
toegestaan).<br />
Bijgevolg kan dit terrein<br />
thans slechts als optie<br />
worden genoemd. Verder<br />
overleg met de bevoegde<br />
instanties is nodig.<br />
Noodzaak voorzien van<br />
shuttlebussen.<br />
Tijdens de exploitatiefase is voorzien om de parking voor personeel en bezoekers aan de<br />
ingang van <strong>het</strong> bedrijf in te richten. Hiervoor verwijzen we naar <strong>het</strong> plan in Bijlage 2.<br />
Een grondige afstemming met de pro<strong>je</strong>cten, die in dit gebied gepland zijn en die (misschien)<br />
ook bijkomende terreinen voor de aanlegfase verwachten, dient te gebeuren. Pro<strong>je</strong>cten<br />
waarmee rekening moet gehouden worden zijn (zie ook paragraaf 2.7.):<br />
• Aanleg 2 de spoortunnel (Liefkenshoekspoortunnel);<br />
• Aanleg Tijsmanstunnel;<br />
• Aanleg Oosterweelverbinding.<br />
• Afbraakwerken van BAYER op de site waar de elektriciteitscentrale komt.
Naast de aanleg van de volledige elektriciteitscentrale, zal ook een nieuwe kaaimuur gebouwd<br />
worden (16 m diep en 500 m lang). Deze kaaimuur zal deel uitmaken van de kolenopslag en<br />
handlingsystemen t.b.v. de nieuwe centrale. De kaai zal geschikt zijn voor de zgn. Cape-size<br />
schepen met welke de kolen naar de centrale aangevoerd worden. Tijdens de bouwfase kan<br />
deze kaai ook benut worden voor de aanvoer over water van delen van de installaties. Daartoe<br />
zal de kaai in een vroeg stadium van de bouw al worden aangelegd (zie ook paragraaf 2.4.4.8)<br />
Voor bijkomende informatie over de aanlegfase wordt verwezen naar de gedetailleerde uitleg<br />
over de aanleg van de kade onder paragraaf 2.4.5. Voor de nodige bemaling en grondwerken<br />
wordt verwezen naar de discipline bodem en grondwerken. Voor aspecten van de aanlegfase<br />
met betrekking tot transport wordt verwezen naar de discipline lucht en mens. Voor<br />
wateraspecten wordt verwezen naar de discipline water. Voor de geluidsaspecten wordt<br />
verwezen naar de discipline geluid en trillingen.<br />
2.4.3. Beschrijving van de civiele werkzaamheden in de natuur- en de<br />
bufferzone.<br />
1. Werkzaamheden ‘Natuur’ - zone<br />
De elektriciteitscentrale zal koelwater gebruiken. Hiervoor is de aanleg nodig van leidingen<br />
vanuit de Schelde naar de elektriciteitscentrale op de BAYER locatie. (zie ligging in Figuur 2.23)<br />
Er zijn twee leidingen nodig. Één van de pijplijnen zal worden gebruikt om <strong>het</strong> opnamewater<br />
naar de centrale te leiden terwijl de andere wordt gebruikt om <strong>het</strong> water terug te voeren naar de<br />
Schelde. De functionaliteit van de pijpleidingen kan worden veranderd zodat elke leiding voor<br />
beide functies kan worden gebruikt. Beide leidingen worden niet onder druk gezet.<br />
Het inname-punt en de uitlaat zijn gelegen op een minimumdiepte van 8 m TAW m onder <strong>het</strong><br />
wateroppervlakte. De lengte van de leidingen (afstand tussen <strong>het</strong> inname punt en de BAYER<br />
site) is ong. 390 m, waavan ong. 110 m in (onder) <strong>het</strong> „N’ gebied. De voorziene diameters van<br />
de pijpleidingen zijn DN 800 als interne diameter en DN 1000 als externe diameter. Een<br />
alternatief scenario, dat nog in onderzoek is, is de aanleg van één enkele pijpleiding met<br />
diameter DN 2000 waarin zowel twee leidingen DN 800 samen zijn geïnstalleerd. De<br />
pijpleidingen zullen worden geïnstalleerd door middel van boring technieken (geleide boringen).<br />
Deze boringen zullen geen invloed hebben aan de oppervlakte van <strong>het</strong> gebied aan de<br />
Scheldelaan en specifiek zullen de ‘schorren en slikken' niet beïnvloed worden. De boringen<br />
zullen uitgevoerd worden vanuit de BAYER site. Er is geen interventie nodig aan de oppervlakte<br />
van de „N ‘ - zone. Er worden geen vibratie of geluidseffecten verwacht binnen <strong>het</strong> „N’ gebied’.<br />
De civiele werken aan de Schelde zullen als volgt worden uitgevoerd: op de plaats van <strong>het</strong><br />
inname/afvoer gebouw in de Schelde zal een bouwkuil met dammen worden opgericht waarin<br />
<strong>het</strong> gebouw zal worden opgericht.<br />
Er zijn geen andere civiele werken voorzien.<br />
2. Werkzaamheden ‘Buffer’ - zone<br />
De toegangsweg naar <strong>het</strong> tijdelijke parkeerterrein bij Degussa (Evonik), met een totale<br />
oppervlakte van 2400 m², (10 m breed op 240 m lang), bestaat uit een verwijderbare asfaltlaag<br />
met een dikte van 14 cm en een laag van grint in een dikte van 70 cm.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 222<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor de aanleg van de toegangsweg moet enkel 70 cm grond uitgegraven te worden en dienen<br />
er geen bomen gerooid te worden. De gekozen toegangsweg is een bestaande maar op dit<br />
ogenblik ongeschikte toegangsweg (de civiele werken betekenen geen interventie op relevante<br />
buffergebieden).<br />
Er zijn geen andere civiele werken voorzien.<br />
Figuur 2.23 : inplanting pijpleidingen op gewestplan<br />
2.4.4. Beschrijving van de eigenlijke bouwfase<br />
2.4.4.1. Inleiding<br />
In dit hoofdstuk wordt nader ingegaan op de opbouw van de installaties en <strong>het</strong> productieproces,<br />
met vermelding van de verschillende eenheden in de bouwfase.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 223<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Hierbij wordt een omschrijving gegeven van de belangrijkste elementen voor de verschillende<br />
mogelijke scenario’s zowel voor wat betreft de twee concepten op gebied van <strong>het</strong><br />
koelwatersysteem, (namelijk de directe koeling met combinatie met koelcellen of <strong>het</strong><br />
koeltorenconcept), als voor de steenkoolopslag.<br />
Men kan in <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct twee grote eenheden onderscheiden:<br />
• In <strong>het</strong> oosten: de steenkoolopslag (7,6 ha)<br />
• In <strong>het</strong> noordwesten: <strong>het</strong> ‘hart’ van de elektriciteitscentrale, met o.m. de ketel, de<br />
stoomturbine en de generator en de koeltoren (voor dit scenario) (16,8 ha)<br />
Het geheel is omgeven door:<br />
• De Liefkenshoektunnel in <strong>het</strong> noordwesten<br />
• Het Kanaaldok B1 in <strong>het</strong> noordoosten<br />
• De Scheldelaan en Schelde in <strong>het</strong> zuidwesten<br />
• De installatie van BAYER in <strong>het</strong> zuidoosten<br />
Het APP wordt opgebouwd uit verschillende eenheden, met name (onder meer):<br />
• De hoofdinstallaties met:<br />
o Turbinehal of machinegebouw<br />
o Transformatoren<br />
o Trappenhuis stoomturbine gebouw<br />
o Trappenhuis ketelgebouw<br />
o Controlegebouw<br />
o Ketelgebouw<br />
o Kolenbunker<br />
o Luchtvoorverwarmer en DeNOx-installatie<br />
o Elektrofilter<br />
o Rookgasgebouw<br />
o Schakelgebouw<br />
o Rookgasontzwaveling<br />
o Schakelgebouw<br />
o Schoorsteen<br />
o Koeltoren<br />
o Aardgasontspanningsstation<br />
• De neveninstallaties met:<br />
o Waterbehandeling<br />
o Proceswatertank<br />
o Deminwatertank<br />
o Afvalwatertank<br />
o Bedrijfswatertank<br />
o Bezinkingsbekken<br />
o Opslag bodemas en vliegas<br />
o Rookketelhuis<br />
o Stookolietank<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 224<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o Stookolie pompgebouw<br />
o Waterstof opslag<br />
o Gipsontwatering<br />
o Gipssilo<br />
o Aftaptank rookgasontzwaveling<br />
o Kalkopslag<br />
o Noodstroom diesel generator<br />
o Portiersgebouw<br />
o Werkplaats<br />
o Labo<br />
o Administratief gebouw<br />
o Ammoniak opslag<br />
• De infrastructuur met:<br />
o Koelwaterpompengebouw<br />
o Schakelgebouw<br />
o Koelwaterinlaatconstructie<br />
o Kade<br />
o Steenkoolopslag<br />
o Schakelgebouw<br />
o Steenkooltransportband<br />
o Hoektoren steenkooltransportband<br />
o Vliegas transport<br />
o Leiding en kabelbrug rookgas ontzwaveling<br />
o Bouwplaats transformator<br />
o Wegenis<br />
o Bliksembescherming<br />
o Verlichting<br />
o Weegbrug<br />
2.4.4.2. Algemene weergave van de ligging van de installaties<br />
In onderstaande figuren wordt de ligging weergegeven van de installaties in functie van de<br />
scenario’s voor <strong>het</strong> koelwaterconcept.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 225<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.24: ligging van de installaties voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling<br />
Figuur 2.25: ligging van de installaties voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 226<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.4.4.3. Bouwwijze<br />
Globaal <strong>kun</strong>nen twee constructietypes worden onderscheiden:<br />
• massief bouw<br />
• staal- en prefabconstructies<br />
De gebouwen en installaties opgetrokken uit voornamelijk gewapend beton en metselwerk zijn<br />
onder meer:<br />
• de turbinehal<br />
• de controlekamer<br />
• <strong>het</strong> trappengebouw<br />
• <strong>het</strong> administratief gebouw<br />
• de diverse schakelgebouwen<br />
• de opslagsilo’s<br />
• de koeltoren (in geval van alternatief koeltorenscenario)<br />
Staalconstructies en prefab-elementen worden onder meer gebruikt voor:<br />
• <strong>het</strong> ketelhuis<br />
• de elektrofilter<br />
• <strong>het</strong> rookgasventilatie gebouw<br />
Bij beide bouwmethodes zullen de gevels bekleed worden met een trapezoïdale<br />
gevelbedekking.<br />
2.4.4.4. Vormgeving<br />
De hoofdgebouwen van de elektriciteitscentrale bestaan onderaan uit metselwerk met een<br />
hoogte van circa 5 m. In dit metselwerk worden de toegangsdeuren en -poorten voor de<br />
voornaamste installaties geïntegreerd. Bovenop deze basis uit metselwerk wordt een<br />
constructie opgericht bestaande uit een band van lamellen. Het resterende deel van de<br />
gebouwen krijgt vervolgens een gevelbekleding opgebouwd uit blauw-zilveren trapezoïdale<br />
elementen. De combinatie van deze trapezoïdale elementen met een donkere voeg creëert<br />
schaduwverbindingen waarbij een architecturaal effect met een sterk horizontaal verband<br />
ontstaat.<br />
Zowel de westelijke gevel van de kolenbunker en de controle kamer als de noordelijke gevel<br />
van de turbine hal en de buitengevels van <strong>het</strong> trappenhuis krijgen een convexe kromming door<br />
de opstaande hoeken van deze gebouwen als kwartcirkels op te bouwen.<br />
De bijgebouwen zijn in hun verschijning minder in <strong>het</strong> oog springend door hun lichtgrijze kleur,<br />
zonder basis in metselwerk.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 227<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.4.4.5. Funderingen<br />
Ter hoogte van de geplande installaties bevindt de draagkrachtige grond zich op een diepte van<br />
circa 10 m onder <strong>het</strong> maaiveld.<br />
De turbinehal, <strong>het</strong> ketelhuis, de controlekamer en <strong>het</strong> trappenhuis worden gefundeerd op zool<br />
(plaatvloer in gewapend beton). De dikte van deze vloer varieert van 2 m ter hoogte van de<br />
turbinehal tot 4 m ter hoogte van <strong>het</strong> trappenhuis. De respectievelijke aanzetniveaus van deze<br />
fundering zijn, volgens <strong>het</strong> huidig ontwerp gelegen op circa 7,5 m tot 8,5 m onder <strong>het</strong> maaiveld.<br />
Door <strong>het</strong> realiseren van een grondverbetering ter hoogte van de voornoemde funderingen (<strong>het</strong><br />
vervangen van de resterende slappe grondlagen gelegen boven de draagkrachtige grond op -<br />
10 m tot aan de onderkant van de funderingsplaat door goed verdichte grond) wordt een<br />
geotechnische stabiele ondergrond verkregen die probleemloos de fundering kan dragen.<br />
Hiertoe dient een bouwput aangelegd te worden. De beschrijving hiervan wordt hieronder<br />
weergegeven:<br />
2.4.4.6. Constructie van de bouwput<br />
Hierna wordt uiteengezet hoe de bouwput precies zal worden aangelegd. Al deze werken<br />
worden schematisch weergegeven in de onderstaande figuren (zie Figuur 2.26 en Figuur 2.27).<br />
De bijgebouwen worden gefundeerd op palen met een diepte variërend tussen -16 en -19 m<br />
onder <strong>het</strong> maaiveld.<br />
Bouw van een betonnen dam (met bentoniet)<br />
Bij de bouw van <strong>het</strong> centrale gedeelte wordt vooreerst de zone volledig geïsoleerd van de<br />
omgeving. Dit gebeurt door de bouw van een muur in bentoniet van circa 50 cm breed tot in de<br />
diepe kleizone en dus tot op ongeveer 40 m diepte. Op deze manier wordt ook verzekerd dat<br />
geen grondwater van buiten die zone zal worden aangetrokken tijdens de bemalingsfase.<br />
Bovendien wordt in de bovenste zone van 10 m voorzien in een bijkomende metalen damwand.<br />
Interne bouw van betonnen dammen (met bentoniet)<br />
Binnenin deze muur wordt de bouwzone eveneens onderverdeeld in bouwzones en eveneens<br />
voorzien van een muur in bentoniet. Dit laat toe om op een veilige en controleerbare manier alle<br />
werken uit te laten voeren.<br />
Verankering van de dammen<br />
Ten einde de stabiliteit te verzekeren wordt er verankering aangebracht. Deze verankering<br />
gebeurt in twee fasen.<br />
Ontgraving van grond<br />
Per zone wordt overgegaan tot ontgraving van de grond. Op deze manier is er ook een betere<br />
controle over de kwaliteit van de grond. Conform de wetgeving zal een technisch verslag van de<br />
grond worden opgesteld en zullen op basis hiervan de afvoermodaliteiten worden bepaald. De<br />
grond wordt uitgegraven tot op een diepte van 10 m. De daar bekomen grondlaag zal dan<br />
onderzocht wordt op stabiliteit om na te gaan als er dient voorzien te worden in vervanging<br />
ervan door zand of gestabiliseerd zand. De ontgraving van de grond zal ook in verschillende<br />
fases lopen (omdat dit parallel gebeurt met de verankering).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 228<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bemaling<br />
In de verschillende zones, maar zone per zone wordt <strong>het</strong> grondwater bemaald en gecontroleerd<br />
geloosd.<br />
Figuur 2.26: Schematische opbouw van bentonietwand, verankering, en bemaling<br />
Een detailweergave van de inrichting wordt gegeven in Figuur 2.24 en Figuur 2.25<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 229<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.27: Locatiesc<strong>het</strong>s (lichte wijzigingen van deze sc<strong>het</strong>s zijn later mogelijk): Voorstelling van de bentoniet wand<br />
voor de opbouw (de gele lijnen geven de bentonietwand weer)<br />
(*) Teilbaugrube = onderdeel van de bouwput<br />
- de opbouw<br />
Voor de opbouw van de centrale installaties kan grotendeels onderverdeeld worden in volgende<br />
grote fases:<br />
- aanleg van de fundering (voorzien van de nodige verankering voor de stabiliteit)<br />
- opbouw van de staalconstructies<br />
- bouw van de koeltoren (voor <strong>het</strong> scenario koeltoren)<br />
- bouw van <strong>het</strong> ketelhuis en de andere installaties (hierbij inbegrepen alle mechanische<br />
en elektrische onderdelen).<br />
- installatie van de leidingen<br />
- aanbrengen van de bekleding<br />
Voor de opbouw van de andere delen van de installaties wordt niet gewerkt met een isolerende<br />
damwand omdat hier voorzien wordt om de gebouwen waar nodig te plaatsen op palen.<br />
2.4.4.7. Beschrijving van <strong>het</strong> koelwatersysteem met koeltoren en bijhorende<br />
structurele elementen.<br />
Als alternatief voor <strong>het</strong> koelwaterconcept waarbij de volledige koelwaterstroom aan de Schelde<br />
wordt onttrokken en daarheen wordt teruggevoerd, wordt hierbj <strong>het</strong> koelwatersysteem<br />
beschreven, gebaseerd op de inzet van een natte koeltoren met natuurlijke trek.<br />
In dit alternatief wordt de warmte vanuit <strong>het</strong> koelwatersysteem niet langer afgeleid naar de<br />
Schelde, maar door middel van de koeltoren afgegeven aan de lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 230<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De koeltoren bestaat hoofdzakelijk uit de volgende onderdelen:<br />
• Een opvangbassin vormt de basis van de koeltoren en wordt gedeeltelijk verzonken in<br />
<strong>het</strong> terrein aangelegd. De bovenrand van <strong>het</strong> bassin bevindt zich op ongeveer 1,10 m<br />
boven <strong>het</strong> maaiveld. Het bassin heeft een diameter van ongeveer 120 m.<br />
• Op dit bassin wordt de koeltoren geplaatst. Deze toren bestaat uit een klokvormige<br />
gesloten cilinder met een hoogte van circa 177 m boven de bovenrand van <strong>het</strong> bassin.<br />
Tot een hoogte van circa 9,20 m boven de bassinrand is de cilinder open uitgevoerd en<br />
bestaat uit een groot aantal steunen/pilaren waarmee <strong>het</strong> bovenliggende deel van de<br />
cilinder wordt afgesteund. Hierdoor wordt een zo groot mogelijke ringvormige opening<br />
gecreëerd waardoor de lucht naar binnen kan worden gezogen.<br />
• De bovenliggende cilinder is klokvormig gevormd waarbij de kleinste diameter circa<br />
71 m bedraagt. Boven bij de monding bedraagt de diameter ongeveer 74 m.<br />
• Het warme koelwater wordt op een hoogte van circa 14 m boven maaiveld in de<br />
koeltoren geleid. Op deze hoogte is in de toren een waterverdeelsysteem gemonteerd<br />
van waaruit <strong>het</strong> water over de gehele doorsnede fijn verdeeld omlaag regent in <strong>het</strong><br />
opvangbassin.<br />
• Door de warmte in <strong>het</strong> koelwater wordt de lucht in de toren opgewarmd en zal naar<br />
boven toe ontwijken. Hierdoor ontstaat er een natuurlijke trek die een luchtstroom in<br />
gang zet welke aan de onderzijde via de ringvormige opening boven de bassinrand de<br />
toren binnenstroomt en aan de bovenzijde, op 178 m hoogte, de toren weer verlaat. De<br />
luchtstroom komt daarbij in innig kontakt met <strong>het</strong> omlaag vallende fijn verdeelde<br />
koelwater waardoor een zo optimaal mogelijke warmte overdracht van <strong>het</strong> water aan de<br />
lucht plaatsvindt. Een deel van <strong>het</strong> water zal daarbij verdampen en wordt als<br />
waterdamp met de lucht mee afgevoerd boven in de koeltoren. Hierdoor ontstaat de<br />
typische ‘pluim’ bovenop de koeltoren. De voor de verdamping benodigde warmte wordt<br />
aan <strong>het</strong> koelwater onttrokken waardoor <strong>het</strong> omlaag vallende water wordt afgekoeld en<br />
weer in <strong>het</strong> bassin terecht komt.<br />
Direct naast de koeltoren is <strong>het</strong> koelwater-pompengebouw geplaatst. In dit gebouw zijn de<br />
hoofdkoelwaterpompen geïnstalleerd die <strong>het</strong> koelwater uit <strong>het</strong> bassin aanzuigen en naar de<br />
elektriciteitscentrale pompen. In de elektriciteitscentrale wordt dit koelwater verder verdeeld<br />
over de verschillende installatiedelen namelijk:<br />
• de condensoren van de hoofd turbine;<br />
• de hulpcondensor van de voedingwaterpomp turbine;<br />
• de interkoelers van <strong>het</strong> gesloten koelwatersysteem, waarmee allerlei kleinere apparaten<br />
worden gekoeld.<br />
Na doorstroming van deze installatieonderdelen worden de verschillende stromen weer<br />
samengevoegd en naar boven in de koeltoren geleid alwaar <strong>het</strong> via de waterverdeling weer<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 231<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
omlaag regent in <strong>het</strong> bassin. De aldus circulerende hoeveelheid koelwater over de koeltoren<br />
bedraagt ca 95.000 m 3 /hr.<br />
De hierboven beschreven koelwaterkringloop is in principe een gesloten kringloop. Echter,<br />
doordat er water via verdamping met de lucht wordt afgevoerd zal <strong>het</strong> nodig zijn om<br />
voortdurend water aan <strong>het</strong> systeem toe te voegen omdat anders <strong>het</strong> niveau in <strong>het</strong> opvangbassin<br />
steeds verder zal dalen. Indien de toevoer naar <strong>het</strong> systeem zou worden beperkt tot <strong>het</strong><br />
aanvullen van de verdampingsverliezen, dan zou een voortgaande concentratie/indikking van<br />
verontreinigingen en vooral zouten in de kringloop optreden. Om deze te sterke concentratie te<br />
vermijden zal <strong>het</strong> bovendien nodig zijn om een spuistroom uit <strong>het</strong> koeltorensysteem toe te laten.<br />
Naast de hoofdkringloop zijn er dus nog twee andere systemen nodig om <strong>het</strong> geheel in stand te<br />
<strong>kun</strong>nen houden, namelijk:<br />
• een suppletiesysteem. Dit systeem onttrekt water uit de Schelde en dit water wordt via<br />
een koelwater behandelingsinstallatie toegevoerd naar de hoofdkringloop. In de<br />
behandelingsinstallatie worden eventuele vaste bestanddelen en slib zo veel mogelijk<br />
uit <strong>het</strong> water verwijderd. Daarnaast worden er middelen toegevoegd welke nodig zijn ter<br />
bestrijding van biologische aangroei alsmede onthardingsmiddelen.<br />
• een spuisysteem. Dit systeem onttrekt water uit <strong>het</strong> bassin en voert <strong>het</strong> weer terug in de<br />
Schelde.<br />
De middelen, die in de koelwaterbehandelingsinstallatie aan <strong>het</strong> suppletiewater worden<br />
toegevoegd, worden zodanig gekozen dat de milieu-effecten, veroorzaakt door de spui terug in<br />
de Schelde te brengen, geminimaliseerd worden en verwaarloosbaar zijn. Voor een beschrijving<br />
van de impact verwijzen we naar de paragrafen 6.1.5.3.5 en 6.2.5.5.<br />
De koelwaterinstallatie wordt zodanig ontworpen dat met een indikkingsfactor, gelegen tussen 2<br />
en 2,4, <strong>het</strong> systeem operationeel kan zijn.<br />
Hierdoor wordt de hoeveelheid koelwater, die aan de Schelde wordt onttrokken, ten opzichte<br />
van de open koelwater kringloop drastisch teruggebracht tot een hoeveelheid van max. 2800<br />
m 3 /hr. De spuistroom bedraagt hierbij ca.1400 m 3 /hr; dit alles is gerekend bij vollast van de<br />
centrale.<br />
Een bijzonderheid bij <strong>het</strong> onderhavige koeltorenontwerp is dat de rookgasflow vanuit de<br />
centrale niet zoals vroeger gebruikelijk via een aparte schoorsteen wordt afgeleid maar via de<br />
koeltoren. De koeltoren is hiertoe voorzien van een rookgasafvoersysteem. Op een hoogte van<br />
circa 55 m wordt <strong>het</strong> rookgaskanaal horizontaal door de wand van de koeltoren naar binnen<br />
geleid. In de koeltoren is <strong>het</strong> kanaal voorzien van een 90 0 bochtstuk waardoor de rookgassen<br />
verticaal naar boven worden geleid. Het verticale deel van <strong>het</strong> rookgaskanaal is concentrisch in<br />
de koeltoren aangebracht en eindigt kort na <strong>het</strong> bochtstuk. De rookgassen stromen via de<br />
koeltoren met de opgewarmde lucht mee naar boven waarbij er een menging optreedt van de<br />
lucht en <strong>het</strong> rookgas. De gemengde rookgas/lucht flow stroomt via de opening boven in de<br />
toren uit in de atmosfeer.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 232<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het afleiden van <strong>het</strong> rookgas via de koeltoren leidt tot een verbeterde trek in de koeltoren<br />
doordat de gemiddelde temperatuur boven in de koeltoren zal toenemen. Dit leidt enerzijds tot<br />
een betere koelprestatie van de koeltoren en anderzijds tot een betere verspreiding en stijging<br />
van de pluim.<br />
Het koelwatersuppletiesysteem bestaat uit de volgende onderdelen:<br />
• In de Schelde wordt een koelwater inlaat-/uitlaatwerk gebouwd. Dit bouwwerk bevat<br />
twee openingen onder water, aan weerszijde van <strong>het</strong> gebouw. Deze openingen zijn ca.<br />
2 m hoog en 1,5 m breed. Het inlaat-/uitlaatwerk wordt in de Schelde geplaatst op de<br />
diepte lijn van ca. -7meter TAW. Het gebouw licht dan ruim buiten de beschermde zone<br />
langs de Schelde oever.<br />
• Op <strong>het</strong> centrale terrein wordt een pompgebouw geplaatst . In dit gebouw worden 2 x 2<br />
stuks pompen ondergebracht. Elke pomp heeft een capaciteit van ca 1500 m 3 /hr.<br />
Verder bevat <strong>het</strong> pompgebouw grof- en fijnfilters om <strong>het</strong> koelwater voor te reinigen<br />
alvorens <strong>het</strong> naar de koelwaterbehandelingsinstallatie wordt gevoerd.<br />
• Tussen <strong>het</strong> inlaat/uitlaatwerk en <strong>het</strong> pompgebouw worden twee parallele<br />
koelwaterleidingen aangelegd. Deze leidingen worden middels gestuurde<br />
boortechnieken aangelegd op een zodanige diepte dat de kruising met de bestaande<br />
infrastructuur op <strong>het</strong> land zonder problemen kan plaatsvinden. Bovendien wordt de<br />
beschermde zone langs de oever, incl. de schorren en slikken door <strong>het</strong> toepassen van<br />
deze boortechniek in <strong>het</strong> geheel niet door de aanleg van de leidingen beïnvloed omdat<br />
deze onder de rivierbodem door wordt geboord tot <strong>het</strong> inlaat-/uitlaatwerk.<br />
• Bij beide openingen in <strong>het</strong> inlaat-/uitlaatwerk worden maatregelen getroffen om de<br />
inzuig van vis tegen te gaan. Deze maatregelen bestaan uit een vis afschrikkings-<br />
systeem, bestaande uit ultrasone geluiden en eventueel andere afschrikkingsmethoden.<br />
Via een gerichte studie zal <strong>het</strong> meest optimale systeem worden vastgesteld. Verder zal<br />
voor de openingen een grof spijlenrek worden geïnstalleerd om te voorkomen dat grote<br />
delen in <strong>het</strong> systeem <strong>kun</strong>nen geraken.<br />
• De beide leidingen tussen inlaat/uitlaatwerk en <strong>het</strong> pompgebouw worden afwisselend<br />
gebruikt als aanzuigleiding en als spuileiding. De inwendige diameter van de leidingen<br />
bedraagt circa 1000 mm. Als via de ene leiding wordt aangezogen wordt via de andere<br />
leiding gespuid. De funktie van de leidingen kan dus worden gewisseld waardoor er<br />
afwisselend vers Schelde water of spuiwater doorheen stroomt. Voor de openingen in<br />
<strong>het</strong> inlaat/uitlaatwerk worden doseerrekken geplaatst waarmee <strong>het</strong> mogelijk wordt om in<br />
zeer verdunde vorm een bestrijdingsmiddel toe te voegen . Dit gebeurt alleen bij de<br />
leiding welke op dat moment wordt gebruikt als aanzuigleiding. Het bestrijdingsmiddel is<br />
nodig om de leidingen voldoende te vrijwaren van biologische aangroei ( mosselen,<br />
pokken, slijmlaag enz.). Door de functie van de leidingen regelmatig te wisselen worden<br />
in beide leidingen de aangroei bestreden waarbij <strong>het</strong> bestrijdingsmiddel altijd uitsluitend<br />
in de richting van de centrale wordt gedoseerd.<br />
Het koelwaterspuisysteem bestaat uit een tweetal spuipompen waarmee water aan <strong>het</strong><br />
opvangbassin van de koeltoren wordt onttrokken. Dit water wordt geleid naar <strong>het</strong> suppletiewater<br />
pompgebouw alwaar <strong>het</strong> in een van de beide leidingen naar/van de Schelde wordt geleid. Door<br />
deze leiding stroomt <strong>het</strong> spuiwater naar <strong>het</strong> inlaat/uitlaatwerk alwaar, <strong>het</strong> uitstroomt in de<br />
Schelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 233<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De effecten van <strong>het</strong> terugvoeren van dit spuiwater werden gedetailleerd onderzocht door <strong>het</strong><br />
bureau IMDC. Hier werd door middel van stromingsmodellen precies vastgesteld hoe bij<br />
verschillende omstandigheden (eb en vloed) <strong>het</strong> effect van de uitstroming in de rivier is. Op<br />
basis van deze studie kan dan worden vastgesteld of en zo ja welke effecten te verwachten zijn<br />
voor <strong>het</strong> milieu in de Schelde.<br />
Een 3D beeld (in perspectief) van de constructie wordt weergegeven in onderstaande figuren.<br />
Figuur 2.28: 3D-simulatie toekomstige situatie met open kolenopslag vanuit noordelijke richting.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 234<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.29: 3D-simulatie toekomstige situatie met gesloten kolenopslag vanuit noordelijke richting.<br />
Figuur 2.30: 3D-simulatie toekomstige situatie vanuit oostelijke richting.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 235<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.31 3D-simulatie toekomstige situatie met open kolenopslag vanuit westelijke richting.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 236<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.32 3D-simulatie toekomstige situatie met gesloten kolenopslag vanuit westelijke richting.<br />
Figuur 2.33 3D-simulatie toekomstige situatie vanuit zuidelijke richting.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 237<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.4.4.8. Het verloop van de bouwwerkzaamheden<br />
o Het verloop van de bouwwerkzaamheden voor <strong>het</strong> scenario met de directe<br />
koeling<br />
De werkzaamheden voor de bouw van de elektriciteitscentrale beginnen met de voorbereiding<br />
van de bouwplaats en de inrichting van de werf. Deze werken starten onmiddellijk na <strong>het</strong><br />
verkrijgen van de daartoe vereiste vergunning(en).<br />
De totale duur van de bouwperiode vanaf de inrichting tot de ingebruikname van de centrale<br />
bedraagt ongeveer vier jaar.<br />
Na uitgraving en inrichting van de waterdichte bouwkuip voor de hoofdgebouwen turbinehall,<br />
boiler, steenkoolbunker en trappenhuis, wordt vanaf de 7 de maand gestart met de aanleg van de<br />
funderingsplaat.<br />
Gelijktijdig met voornoemde werken voor de hoofdgebouwen wordt gestart met de aanleg van<br />
de koelwaterinlaatconstructie en <strong>het</strong> koelwaterpompgebouw.<br />
Vanaf de 10 de maand wordt gestart met de fundering van de elektrofilter. Gelijktijdigd wordt de<br />
paalfundering voor de rookgasontzwaveling aangelegd. Het storten van de funderingsplaat voor<br />
deze rookgasreiniging wordt gestart in maand 11. Deze werken duren ongeveer 6 maanden en<br />
eindigen tussen de 16 de en 17 de maand na de start van de bouwwerken.<br />
In maand 14 beginnen de funderingswerken voor de schoorsteen alsook de start van de<br />
funderingswerken aan de koelcellen. De palen voor deze installaties worden vanaf maand 15 in<br />
de grond geheid.<br />
De betonconstructies voor <strong>het</strong> trappenhuis van de stoomturbine zullen klaar zijn in de 13 de<br />
maand en in de 16 de maand voor <strong>het</strong> trappenhuis bij de boiler.<br />
In maand 17 wordt gestart met de assemblage van de rookgasontzwaveling en de bekisting van<br />
de externe schoorsteen.<br />
Na <strong>het</strong> beëindigen van <strong>het</strong> werk aan de funderingen van <strong>het</strong> ketelhuis in maand 18 en de<br />
ruwbouw van de turbinehal in maand 21, start de assemblage van de boiler. De duur van de<br />
boilerassemblage met inbegrip van <strong>het</strong> opstarten bedraagt ongeveer 34 maanden<br />
Het oprichten van de koelwatergebouwen en de aanleg van de koelwaterleidingen eindigt in<br />
maand 24. Direct daarna start de assemblage van de belangrijkste koelwaterpompen.<br />
Eveneens op dit ogenblik wordt de vloerplaat van de koelunits aangelegd.<br />
Bij <strong>het</strong> einde van de tweede fase van de ruwbouw zal ook de fundering voor de turbine in de<br />
turbinehal klaar zijn. Aansluitend hierop wordt gestart met de assemblage van de stoomturbine<br />
met haar toebehoren. Dit laatste zal circa 18 maanden in beslag nemen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 238<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De betonwerken voor <strong>het</strong> controlegebouw eindigen in maand 28. Direct daarna kan gestart<br />
worden met de aanleg van elektrische leidingen en instrumentatie in dit gebouw alsook voor de<br />
koelwaterpompen.<br />
In de 29 ste maand zal de vloerplaat voor de koelunits klaar zijn waarna gestart kan worden met<br />
de assemblage van deze koelunits. De opbouw van de elektro-filter begint in maand 31.<br />
Vanaf de 32 ste maand wordt gestart met de aanleg van de koelwaterleidingen. In de 33 ste maand<br />
wordt begonnen met <strong>het</strong> elektro- en instrumentatiewerk voor de rookgasontzwaveling en de<br />
turbine in de turbinehal.<br />
De opbouw van de koelwaterleidingen in de turbinehall vat aan in maand 36 wanneer ook de<br />
assemblage van de rookgasleiding nabij <strong>het</strong> rookgasventilatiegebouw start. Beide<br />
werkzaamheden worden opgevolgd door de elektrotechnische werken aan de elektrofilter en<br />
<strong>het</strong> rookgasventilatiegebouw. Rond deze periode wordt tevens de assemblage van de<br />
koelwaterpompen afgerond.<br />
De werken van de assemblage bij rookgasontzwaveling en de elektrische installatie voor de<br />
hoofdkoelwaterpompen eindigen in maand 38. Het werk aangaande de koelwaterleidingen in de<br />
turbinehal wordt voltooid in maand 40, gelijktijdig met de assemblagewerken van de leidingen<br />
van de rookgasontzwaveling. Rond deze tijd start tevens de assemblage van <strong>het</strong> rookkanaal in<br />
de schoorsteen, gevolgd door de verdere aanleg van de instrumentatiewerken in <strong>het</strong> controle-<br />
gebouw, evenals de assemblage van de leidingen bij de koelcellen.<br />
De inbouw van <strong>het</strong> rookgaskanaal in de schoorsteen is voltooid in maand 42, de assemblage<br />
van de elektrofilter in maand 43 samen met de instrumentatie en elektrotechnische werken voor<br />
de rookgasontzwaveling en de koelcellen.<br />
In maand 44 wordt <strong>het</strong> werk aan de leidingen, elektrische installaties en de instrumentatie van<br />
<strong>het</strong> rookventilatie gebouw afgerond.<br />
Het leidingwerk, evenals de elektrische installaties en instrumentatiewerk in de turbinehal en <strong>het</strong><br />
assembleren van de leidingen op de koelcellen wordt beëindigd in maand 45, gevolgd door de<br />
afronding van de elektrische werken en instrumentatie, en de installatie van <strong>het</strong><br />
controlegebouw en de koelcellen in maand 46.<br />
Na ongeveer 44 maanden begint <strong>het</strong> programma voor de warme opstart. Als deze proefstart<br />
volledig volgens plan verloopt; zal de volledige installatie na 52 maanden in bedrijf worden<br />
genomen.<br />
o Het verloop van de bouwwerkzaamheden voor scenario met de koeltoren<br />
Het verloop van de bouwwerkzaamheden in geval dat dit concept zal worden gebruikt is<br />
analoog als dit hierboven beschreven, op een aantal verschilpunten na.<br />
Zo vervalt de bouw van de schoorsteen en van de koelunits. Voor de volledigheid wordt de<br />
bovenstaande tekstdelen die gemeenschappelijk zijn, hieronder toch hernomen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 239<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De werkzaamheden voor de bouw van de elektriciteitscentrale beginnen met de voorbereiding<br />
van de bouwplaats en de inrichting van de werf. Deze werken starten onmiddellijk na <strong>het</strong><br />
verkrijgen van de daartoe vereiste vergunning(en).<br />
De totale duur van de bouwperiode vanaf de inrichting tot de ingebruikname van de centrale<br />
bedraagt ongeveer vier jaar.<br />
Met de bouw van de koeltoren wordt direkt bij de aanvang van de bouw begonnen. De totale<br />
bouwtijd bedraagt circa 36 maanden.<br />
De bouw van de koeltoren gaat als volgt:<br />
Begonnen wordt met <strong>het</strong> maken van <strong>het</strong> koeltorenbassin. Dit bassin wordt door middel van<br />
heipalen gefundeerd. Op de fundatie wordt de bassin bodemplaat gestort en daarop de<br />
circelvormige bassinrand met steunpilaren. In de bodemplaat worden voorzieningen ingebouwd<br />
ten behoeve van <strong>het</strong> aanzuigkanaal naar de hoofdkoelwaterpompen en voor <strong>het</strong> schoonmaken<br />
van <strong>het</strong> bassin worden verzamelgeulen aangebracht waarin <strong>het</strong> bezonken slib uit de kringloop<br />
zich kan verzamelen. Op de pilaren worden steunen geplaatst van de bovenliggende<br />
klokvormige cilinder. De cilinder zelf wordt door middel van een speciale glijbekistingstechniek<br />
opgetrokken.<br />
Nadat de complete toren is opgetrokken wordt de water verdeelinrichting binnen in de toren<br />
aangebracht. Deze verdeelinrichting bestaat uit prefab betonelementen waarop de<br />
verschillende watergoten en verdeelblokken worden geplaatst. De verdeelblokken zelf bestaan<br />
uit <strong>kun</strong>ststof elementen.<br />
Ook de steuninrichting voor <strong>het</strong> rookgas kanaal in de toren wordt aangebracht. Deze<br />
ondersteuning bestaat uit een betonconstructie die afsteund op de wand van de koeltoren. Het<br />
rookgaskanaal zelf is gemaakt van glasvezel versterkt <strong>kun</strong>stof en wordt later geinstalleerd.<br />
De bouw van de andere installatie onderdelen koeltoren gaat als volgt:<br />
Na uitgraving en inrichting van de waterdichte bouwkuip voor de hoofdgebouwen turbinehall,<br />
boiler, steenkoolbunker en trappenhuis, wordt vanaf de 7 de maand gestart met de aanleg van de<br />
funderingsplaat.<br />
Gelijktijdig met voornoemde werken voor de hoofdgebouwen wordt gestart met de aanleg van<br />
de koelwaterinlaatconstructie en <strong>het</strong> koelwaterpompgebouw.<br />
Vanaf de 10 de maand wordt gestart met de fundering van de elektrofilter. Gelijktijdigd wordt de<br />
paalfundering voor de rookgasontzwaveling aangelegd. Het storten van de funderingsplaat voor<br />
deze rookgasreiniging wordt gestart in maand 11. Deze werken duren ongeveer 6 maanden en<br />
eindigen tussen de 16 de en 17 de maand na de start van de bouwwerken.<br />
De betonconstructies voor <strong>het</strong> trappenhuis van de stoomturbine zullen klaar zijn in de 13 de<br />
maand en de 16 de maand voor <strong>het</strong> trappenhuis bij de boiler.<br />
In maand 17 wordt gestart met de assemblage van de rookgasontzwaveling<br />
Na <strong>het</strong> beëindigen van <strong>het</strong> werk aan de funderingen van <strong>het</strong> ketelhuis in maand 18 en de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 240<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
uwbouw van de turbine hal in maand 21, start de assemblage van de boiler. De duur van de<br />
boilerassemblage met inbegrip van <strong>het</strong> opstarten bedraagt ongeveer 34 maanden<br />
Het oprichten van de koelwatergebouwen en de aanleg van de koelwaterleidingen eindigt in<br />
maand 24. Direct daarna start de assemblage van de belangrijkste koelwaterpompen.<br />
Bij <strong>het</strong> einde van de tweede fase van de ruwbouw zal ook de fundering voor de turbine in de<br />
turbinehal klaar zijn. Aansluitend hierop wordt gestart met de assemblage van de stoomturbine<br />
met haar toebehoren. Dit laatste zal circa 18 maanden in beslag nemen.<br />
De betonwerken voor <strong>het</strong> controlegebouw eindigen in maand 28. Direct daarna kan gestart<br />
worden met de aanleg van elektrische leidingen en instrumentatie in dit gebouw alsook voor de<br />
koelwaterpompen. De opbouw van de elektro-filter begint in maand 31.<br />
Vanaf de 32 ste maand wordt gestart met de aanleg van de koelwaterleidingen. In de 33 ste maand<br />
wordt begonnen met <strong>het</strong> elektro- en instrumentatiewerk voor de rookgasontzwaveling en de<br />
turbine in de turbinehal.<br />
De opbouw van de koelwaterleidigen in de turbinehall vat aan in maand 36 wanneer ook de<br />
assemblage van de rookgasleiding nabij <strong>het</strong> rookgasventilatie gebouw start. Beide<br />
werkzaamheden worden opgevolgd door de elektrotechnische werken aan de elektrofilter en<br />
<strong>het</strong> rookgasventilatiegebouw. Rond deze periode wordt tevens de assemblage van de<br />
koelwaterpompen afgerond.<br />
De werken van de assemblage bij rookgasontzwaveling en de elektrische installatie voor de<br />
hoofdkoelwaterpompen eindigen in maand 38. Het werk aangaande de koelwaterleidingen in de<br />
turbinehal wordt voltooid in maand 40, gelijktijdig met de assemblagewerken van de leidingen<br />
van de rookgasontzwaveling. Rond deze tijd start tevens de assemblage van <strong>het</strong> rookkanaal in<br />
de koeltoren, gevolgd door de verdere aanleg van de instrumentatie werken in <strong>het</strong> controle<br />
gebouw.<br />
De inbouw van <strong>het</strong> rookgaskanaal in de koeltoren is voltooid in maand 42, de assemblage de<br />
elektro-filter in maand 43 samen met de instrumentatie en elektrotechnische werken voor de<br />
rookgasontzwaveling en de koelcellen.<br />
In maand 44 wordt <strong>het</strong> werk aan de leidingen, elektrische installaties en de instrumentatie van<br />
<strong>het</strong> rookventilatie gebouw afgerond.<br />
Het leidingwerk, evenals de elektrische installaties en instrumentatiewerk in de turbine hal<br />
wordt beëindigd in maand 45, gevolgd door de afronding van de elektrische werken en<br />
instrumentatie - installatie van <strong>het</strong> controlegebouw in maand 46.<br />
Na ongeveer 44 maanden begint <strong>het</strong> programma voor de warme opstart. Als deze proefstart<br />
volledig volgens plan verloopt; zal de volledige installatie na 52 maanden in bedrijf worden<br />
genomen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 241<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.4.5. Aanleg kademuur<br />
2.4.5.1. Inleiding<br />
Voor <strong>het</strong> voorziene pro<strong>je</strong>ct zijn op gebied van aanvoer van kolen twee scenario’s mogelijk.<br />
- Scenario 1 : rechtstreekse aanvoer naar de E.ON- elektriciteitscentrale<br />
- Scenario 2 : aanvoer van kolen vanuit SEA-INVEST; of een mogelijke alternatief van<br />
aanvoer van kolen.<br />
Beide scenario’s worden hieronder in detail uitgewerkt.<br />
2.4.5.2. Beschrijving van scenario 1: aanvoer naar de E.ON-elektriciteitscentrale<br />
en opslag op de E.ON locatie.<br />
Ten behoeve van de aanvoer van kolen naar de E.ON-elektriciteitscentrale zullen<br />
havenfaciliteiten moeten worden aangebracht in <strong>het</strong> Kanaaldok, om de kolenschepen te <strong>kun</strong>nen<br />
aanmeren en lossen. Daartoe is een nieuwe kademuur gepland (zie Figuur 2.36).<br />
o Beschrijving van de aanlegfase<br />
Voor de ligging van de nieuwe kade wordt verwezen naar Figuur 1.2 (langs voorziene<br />
kolenopslag). De kade zal een lengte hebben van maximaal 500 m en bevindt zich in <strong>het</strong><br />
kanaaldok ter hoogte van havennummer 527. Bij de werken dient geen rekening te worden<br />
gehouden met getijdenwerking, nu er in <strong>het</strong> Kanaaldok een vast peil is.<br />
De werfzone voor de aanleg van de kade situeert zich op de kade zelf. Op die manier wordt<br />
geen andere ruimte ingenomen, wordt de mogelijke hinder voor woon- en natuurfuncties<br />
beperkt en wordt de werfzone ingericht dichtbij de bouwlocatie.<br />
De kademuur zal bestaan uit een verankerde damwand, die op kaaihoogte voorzien wordt van<br />
een betonnen rand. Voor <strong>het</strong> aanleggen van de kademuur dienen de volgende werkzaamheden<br />
plaats te vinden:<br />
1. Inslaan van damwanden tot op een diepte van 30 m onder <strong>het</strong> maaiveld (+/- 11 m onder<br />
<strong>het</strong> wateroppervlak);<br />
2. Aanbrengen van een betondekkingsrand op maaiveldhoogte;<br />
3. Aanbrengen van verankering (ijzeren staven) vanuit de wand met ‘grout’ ankers, die<br />
worden aangespannen met moeren;<br />
4. Heien van palen die nodig zijn voor <strong>het</strong> ondersteunen van de kraanbaan;<br />
5. Aanbrengen van betonnen dragers voor de rails en aanbrengen van rails voor de<br />
kranen;<br />
6. Aanbrengen van bestrating (volgens verkeersklasse 60) tot aan de grens van de<br />
BAYER-site;<br />
7. Wegbaggeren van <strong>het</strong> talud;<br />
8. Verzwaren en aanpassen van <strong>het</strong> talud met stenen alsook voor bodem;<br />
9. Aanbrengen van een fendering (bvb. houten balken) vanaf een ponton (ter bescherming<br />
van <strong>het</strong> later aanmeren van schepen).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 242<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Schematisch ziet dit er als volgt uit:<br />
Figuur 2.34: Aanleg kade: huidige situatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 243<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Talud: uit te baggeren<br />
H2O - niveau<br />
Laagste niveau dok
Figuur 2.35: Aanleg kade: toekomstige situatie<br />
6<br />
3<br />
4<br />
(nummers komen overeen met de beschrijving)<br />
5<br />
4<br />
Vaardiepte<br />
De aanvoer van kolen zal plaatsvinden met zo groot mogelijke schepen (zgn. Cape-size<br />
schepen). De diepte van <strong>het</strong> kanaal is maar 16 m, waardoor <strong>het</strong> schip niet kan worden<br />
volgeladen en/of <strong>het</strong> schip de haven van Antwerpen enkel kan bereiken nadat <strong>het</strong> deels elders<br />
gelost is. De schepen zullen tijdens de vaart in <strong>het</strong> dok en bij <strong>het</strong> afmeren worden ondersteund<br />
door sleepboten.<br />
Afmeting kade<br />
Het schip heeft aan zowel voor- als achterzijde tenminste een halve scheepsbreedte nodig om<br />
te <strong>kun</strong>nen aanleggen. De lengte van de kade komt bijgevolg overeen met een lengte van<br />
500 m.<br />
Technische aspecten<br />
De kade zal worden geconstrueerd met stalen damwanden die voorzien zijn van de benodigde<br />
verankeringen. De kademuur wordt met behulp van ankerschot en/of groutankers horizontaal<br />
verankerd en onder een helling geplaatst.<br />
Fendering<br />
Voor <strong>het</strong> soepel <strong>kun</strong>nen afmeren van <strong>het</strong> schip wordt een rubber fendering over een lengte van<br />
360 m aan de kade aangebracht.<br />
Grondgesteldheid – oeverbekleding<br />
Er wordt aangenomen dat de bodem van <strong>het</strong> kanaal bestaat uit de laag van Kedichem (Boomse<br />
klei). Deze laag is erosiebestendig waardoor geen bodembescherming noodzakelijk is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 244<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
1<br />
9<br />
2<br />
8<br />
7<br />
Talud: uit te baggeren<br />
H2O - niveau<br />
Laagste niveau dok
Loskranen<br />
Op de kade zullen een tweetal loskranen worden geïnstalleerd. Dit zijn zgn. ‘gantry’-kranen die<br />
zijn uitgerust met grijpers waarmee de kolen uit <strong>het</strong> scheepsruim worden genomen en<br />
overgeslagen naar de ontvangstbunker op de kade. De loscapaciteit van de kranen zal totaal<br />
ten minste 25.000 ton per dag bedragen. Ten behoeve van de loskranen zullen op de kade rails<br />
met de daarbij behorende fundaties worden aangebracht. Een transportband, die op de kade<br />
wordt aangebracht, zal de kolen vanuit de overslagbunker transporteren naar de kolenopslag,<br />
die parallel aan de loskade iets verderop in <strong>het</strong> terrein zal worden aangelegd.<br />
Baggerwerken<br />
Er wordt geraamd dat ongeveer 300.000 m³ waterbodem dient uitgebaggerd te worden.<br />
o Beschrijving van de baggerwerken<br />
Definitie van de vrijkomende specie<br />
Ten behoeve van de aanleg van de nieuwe kade dient naar schatting 300.000 m³ (water)bodem<br />
te worden verwijderd, deels afkomstig van de eigenlijke waterbodem en deels van de oever van<br />
<strong>het</strong> Kanaaldok. Overeenkomstig <strong>het</strong> VLAREA wordt deze specie als ‘baggerspecie’<br />
gekwalificeerd, met name: ‘bodemmateriaal afkomstig van <strong>het</strong> verdiepen en/of verbreden en/of<br />
onderhouden van bevaarbare waterlopen behorende tot <strong>het</strong> openbare hydrografische net en/of<br />
de aanleg van nieuwe waterinfrastructuur, met inbegrip van kanalen, havens en dokken’.<br />
Karakteriserisering van de baggerspecie<br />
De geotechnische kwaliteit van de te verwijderen ‘baggerspecie’ alsook de grond die niet wordt<br />
afgegraven, zal in <strong>het</strong> kader van de uit te voeren werken worden bepaald. Deze karakteristieken<br />
zijn inputgegevens voor <strong>het</strong> definitieve ontwerp, dimensionering en bepaling van de technische<br />
kenmerken van de kademuur. Naast de geotechnische kenmerken zullen ook de<br />
milieuhygiënische kenmerken van de ‘baggerspecie’ worden bepaald, conform de geldende<br />
regelgeving, die de procedures van staalname, analyse en <strong>rapport</strong>age bepaalt. De<br />
milieuhygiënische kenmerken bepalen niet alleen de bestemming van de grond maar tevens de<br />
technische uitvoeringsmethodes van de bagger- en graafwerken en de verwerking van de<br />
specie.<br />
In <strong>het</strong> Kanaaldok werden reeds diverse monsters van de toplaag van <strong>het</strong> slib genomen en<br />
geanalyseerd op diverse parameters. Ook de VMM heeft meetpunten in de haven van<br />
Antwerpen. Ten zuiden van de geplande werken is <strong>het</strong> meetpunt 805000<br />
(www.vmm.be/geoview) gelegen dat <strong>het</strong> dichtst bij de werken is gesitueerd. Deze gegevens<br />
hebben een louter indicatieve waarde voor <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct.<br />
Na contact met de Afdeling Maritieme Toegang en met de Dienst Afval van de OVAM, werd<br />
door deze overheden meegedeeld dat in casu een onderscheid moet worden gemaakt tussen<br />
de toplaag, waarvan de kwaliteit mogelijk alleen maar zal toelaten om deze af te voeren naar<br />
een verwerkingssite of stortplaats, en de (infrastructuur)specie daaronder (<strong>het</strong> leeuwendeel van<br />
de 300.000 m³ ) die hoogstwaarschijnlijk in aanmerking zal komen voor hergebruik als bodem<br />
(secundaire grondstof) en dus niet gereinigd moet worden (maar enkel ontwaterd).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 245<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Uitvoeren van een (water)bodemonderzoek<br />
Alvorens over te gaan tot de werken, zal een (water)bodemonderzoek worden uitgevoerd<br />
waarbij, conform de geldende regelgeving, onderzoek zal worden verricht naar de<br />
milieuhygiënische kwaliteit van de (water)bodem. Daarna zal een gepaste gebruiks- en/of<br />
behandelingsmethode worden voorgesteld en de bestemming van de baggerspecie/grond<br />
worden gedefinieerd.<br />
Verwerking van de baggerspecie<br />
Indien uit de analyses blijkt dat de er gronden bij zijn die verontreingid zijn, zullen deze<br />
verwerkt worden. Zowel in Vlaanderen als in Nederland zijn grondreinigingscentra beschikbaar<br />
die over een voldoende capaciteit beschikken om zowel de grond als de ‘baggerspecie’ te<br />
ontvangen en, indien nodig, te behandelen. De meeste van deze centra zijn gelegen langsheen<br />
belangrijke bevaarbare waterlopen, zodat transport over water mogelijk is. De behandeling<br />
wordt bepaald door diverse parameters, waaronder geotechnische (korrelgrootte, slib/klei<br />
gehalte) en milieuhygiënische parameters (bvb. zware metalen). Na behandeling bepaalt <strong>het</strong><br />
grondrecyclagecentrum de eindbestemming in overeenstemming met de geldende regelgeving.<br />
Zo kan de baggerspecie als secundaire grondstof worden ingezet.<br />
Impact van de baggerwerken<br />
Het vervoer van de baggerspecie zal uitgevoerd worden per schip. Een binnenschip heeft een<br />
laadvermogen van 750 ton. Op basis hiervan wordt geraamd dat ongeveer 400 transporten<br />
nodig zijn voor de bouw van de kademuur. De tijd nodig voor de aanleg van de kade wordt<br />
geschat op circa 10 maanden.<br />
Figuur 2.36: Layout van de nieuwe kademuur<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 246<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.4.5.3. Beschrijving van scenario 2: alternatieve aanvoer<br />
o via de installaties van SEA-INVEST.<br />
Een alternatief voor de hierboven beschreven kolenopslaginstallaties met bijhorende<br />
haveninstallaties en opslagcapaciteit van 240.000 ton op de BAYER-site, is <strong>het</strong> gebruik van de<br />
SEA-INVEST-kolenterminal aan kade 510.<br />
In dit geval is er geen kademuur van 500 m nodig op de BAYER-site. Wel is <strong>het</strong> noodzakelijk<br />
om hiervoor (nadat de nodige stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning daartoe is verleend) een tunnel<br />
onder <strong>het</strong> Kanaaldok te graven.<br />
Voor een beschrijving van de tunnel verwijzen we naar paragraaf 2.5.3.2. De aanlevering van<br />
de kolen gebeurt dan via een transport zoals weergegeven op Figuur 2.37.<br />
o via Rotterdam<br />
Als alternatief kan de steenkool ook via schepen vanuit Rotterdam worden aangeleverd.<br />
In dit geval is er ook voorzien in een opslag in silo’s,die aangelegd worden op de site.<br />
Figuur 2.37 geeft de lay out weer van de kade voor dit scenario.<br />
Beide opties tesamen zijn ook mogelijk.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 247<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.37: voorzieningen aan de kade in geval van kolenlevering via SEA-INVEST en vanuit Rotterdam.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 248<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o Beschrijving van de aanlegfase<br />
Voor de beschrijving van dit scenario’s verwijzen we naar 2.4.5.2. Vaardiepte, technische<br />
aspecten, fendering, zijn analoog. De effecten ervan zullen echter minder zijn, aangezien dat in<br />
dit geval de te bouwen kademuur veel kleiner zal zijn, namelijk minder dan 150 m; er dienen<br />
namelijk geen cape-sizers schepen aan te meren. Zo zal de hoeveelheid baggerspecie ook<br />
zeker minder dan 1/3 e bedragen van deze in <strong>het</strong> geval van een aanlevering via cape-sizers.<br />
De ligging van de kade is dan ook op dezelfde plaats als voorzien in de hierboven vermelde<br />
paragraaf. De kade bevindt zich dus eveneens in <strong>het</strong> kanaaldok ter hoogte van havennummer<br />
527. Bij de werken dient geen rekening te worden gehouden met getijdenwerking, nu er in <strong>het</strong><br />
Kanaaldok een vast peil is.<br />
De werfzone voor de aanleg van de kade situeert zich ook op kade zelf. Op die manier wordt<br />
geen andere ruimte ingenomen, wordt de mogelijke hinder voor woon- en natuurfuncties<br />
beperkt en wordt de werfzone ingericht dichtbij de bouwlocatie.<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> concept voor de levering van steenkool aan de geplande E.ON<br />
electriciteitscentrale te Antwerpen vanuit Rotterdam.<br />
De steenkool zal met capesize-schepen naar Rotterdam geleverd worden. Naast andere E.ON<br />
electriciteitscentrales zal ook de centrale te Antwerpen vanuit dit volume bevoorraad worden.<br />
Het natransport van Rotterdam naar Antwerpen zal met koppelverbanden gebeuren, die elk<br />
ongeveer 11.000 ton steenkool zullen vervoeren, alsook met andere binnenschepen.<br />
In Antwerpen zullen er bij de elektriciteitscentrale aan <strong>het</strong> kanaaldok (op <strong>het</strong> BAYER terrein),<br />
dukdalven voor <strong>het</strong> aanleggen van de binnenschepen geïnstalleerd worden. Een aanlegplaats<br />
zal met 2 dukdalven als losplaats dienen.<br />
Voor <strong>het</strong> lossen zullen 3 platformen in gewapend beton gebouwd worden, die op de oever en in<br />
<strong>het</strong> water voor de dukdalven op palen zullen rusten. Op elk van deze platformen zal een<br />
Liebherr 954 baggermachine voor de overslag van de steenkool geplaatst worden.<br />
De baggermachines zullen een leeggewicht van ongeveer 80 ton en gesloten hydraulische<br />
grijpers met een inhoud van 4,5 m³ hebben. Deze baggermachines zullen vast opgesteld staan<br />
en zullen samen vanuit hun positie <strong>het</strong> complete ruim van de binnenschepen of lichters <strong>kun</strong>nen<br />
bereiken. De baggermachines zullen ongeveer 90 bewegingen per uur maken en zullen<br />
gemiddeld 350 ton per uur <strong>kun</strong>nen lossen. Er zal in principe op de binnenschepen geen<br />
selftrimmer en op de duwbakken geen arbeidskrachten of ruiminstallatie voorzien worden. Dit<br />
drukt niet alleen de kosten, maar reduceert ook aanzienlijk de stofemissie.<br />
Op de platformen zullen in een hoek van 90° ten opzichte van de as van de baggermachine,<br />
trechters voor de opvang van de steenkool geplaatst worden. De steenkool zal uit deze<br />
trechters afgevoerd worden en via gesloten transportbanden in 4 silo’s, met elk een capaciteit<br />
van ca. 6.000 ton, opgeslagen worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 249<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De silo’s zullen langs boven gevuld worden. Ze zullen, rekening houdend met de noodzakelijke<br />
drukcompensatie, gesloten zijn.<br />
Vanuit deze silo’s zal dan de nodige steenkoolbevoorrading aan de electriciteitscentrale volgen.<br />
Dit met een gelijktijdige menging van de verschillende soorten. De steenkool zal met <strong>het</strong><br />
passend afvoervermogen langs onder uit de silo’s gelost worden en via gesloten<br />
transportbanden (overdrachtspunt hoektoren) naar de electriciteitscentrale getransporteerd<br />
worden.<br />
En tot slot de aanvullingen die nog niet besproken en onderzocht werden:<br />
Om de opslagcapaciteit in de omgeving van de electriciteitscentrale te verhogen, <strong>kun</strong>nen<br />
duwbakken worden ingezet.<br />
Bij <strong>het</strong> overbrengen van de steenkool door de baggermachines, kan indien nodig aan de<br />
trechters een supplementaire bevochtiging voorzien worden.<br />
De bunkers <strong>kun</strong>nen uitgerust worden om de steenkool te inertiseren.<br />
De transportbanden <strong>kun</strong>nen ook volledig rondom (inclusief bodem indien gewenst) afgesloten<br />
worden.<br />
2.4.5.4. Beschrijving van de laadfaciliteiten<br />
Naast de faciliteiten die benodigd zijn voor de aanlevering van kolen zullen ook faciliteiten<br />
gebouwd worden voor <strong>het</strong> transport van reststoffen, zoals bodemas, vliegas en gips. Deze<br />
stoffen zullen hoofdzakelijk met schepen worden getransporteerd waartoe laadfaciliteiten<br />
moeten worden aangelegd in <strong>het</strong> kanaaldok voor hoofdzakelijk binnenvaartschepen. Hierbij<br />
wordt gedacht aan <strong>het</strong> installeren van een steiger aan de oever van <strong>het</strong> dok, aansluitend aan de<br />
kolenkade. Op deze steiger, waaraan de schepen <strong>kun</strong>nen afmeren, zullen voorzieningen<br />
worden aangebracht om de schepen te <strong>kun</strong>nen beladen. Voor de vaste stoffen, zoals gips en<br />
bodemas, zal dit gaan plaatsvinden door middel van een transportband die boven <strong>het</strong> schip kan<br />
worden gepositioneerd en voor de vliegas door middel van een gesloten beladingssysteem dat<br />
op <strong>het</strong> schip kan worden aangesloten zodat een stofvri<strong>je</strong> belading kan plaatsvinden.<br />
2.5. Exploitatiefase<br />
2.5.1. Inleiding<br />
De door E.ON geplande elektriciteitscentrale op de BAYER-site bestaat uit een met<br />
poederkoolgestookte ketelinstallatie met superkritische stoomcondities en een<br />
turbogeneratorinstallatie met een bruto vermogen van 1.100 MWe en de meest moderne<br />
rookgasreiniginginstallatie. De voorzieningen van de centrale <strong>kun</strong>nen onderverdeeld worden in<br />
hoofdinstallaties, neveninstallaties en infrastructuur (zie voor details onder paragraaf 2.4.4.1).<br />
De elektriciteitscentrale maakt elektriciteit van steenkool. De steenkool wordt vanuit de<br />
steenkoolopslag met een volledig overdekte transportband vervoerd naar de steenkoolbunker.<br />
Deze bunker voedt de breekinstallatie die de steenkool fijn maalt. Het aldus bekomen<br />
kolengruis wordt verbrand. De verbrandingswarmte wordt in de ketel of boiler maximaal gebruikt<br />
om water te verhitten tot stoom. Deze stoom wordt onder hoge druk en temperatuur geleid naar<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 250<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
een stoomturbine die zich bevindt in de turbinehal of <strong>het</strong> machinehuis. De stoom ontspant over<br />
de turbinebladen en doet de turbine draaien. Met deze draaiende beweging wordt een<br />
generator aangedreven die elektriciteit opwekt. De stoom die de stoomturbine verlaat wordt<br />
over een condensor geleid. Met koelwater wordt daar de stoom afgekoeld tot water dat<br />
vervolgens terug naar de ketel wordt gepompt. Bij de verbranding van de steenkool ontstaan<br />
rookgassen. Deze worden eerst over een elektrofilter geleid om stof en kleine deelt<strong>je</strong>s te<br />
verwijderen. Het rookgas wordt vervolgens naar een ontzwavelingsinstallatie geleid voor<br />
verdere reiniging. Door de rookgassen te besproeien met krijtmelk wordt SO2 uit <strong>het</strong> rookgas<br />
gewassen alvorens de schoorsteen in te gaan. Het volledige proces wordt vanuit de<br />
controlekamer gestuurd. De installatie wordt optimaal geautomatiseerd zodat bij de werking van<br />
de centrale arbeiders en bedienden hun taken uitvoeren in de controlekamer, <strong>het</strong> administratief<br />
gebouw, <strong>het</strong> atelier en/of <strong>het</strong> labo.<br />
De hiernavolgende paragrafen behandelen een aantal belangrijke onderdelen/aspecten van <strong>het</strong><br />
proces van de elektriciteitscentrale, met name:<br />
• De brandstoffen<br />
• Transport, opslag en behandeling van kolen<br />
• Ketelinstallatie en branders.<br />
• Turbogeneratorinstallatie<br />
• Selectieve katalytische DeNOx-installatie<br />
• Elektrostatische vliegasvangers<br />
• Rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI)<br />
• Afvoer en opslag van reststoffen<br />
• Overige installaties<br />
• Koelwaterconcept<br />
• CO2 afvang en –opslag (CCS)<br />
• Opslagtanks<br />
• Efficiëntie<br />
• Stoom/warmteproductie voor externe afnemers<br />
Het betreft aspecten die hun belang hebben voor de werking van de installatie en die een<br />
belangrijke input leveren voor de uiteindelijke evaluatie.<br />
2.5.2. De brandstoffen<br />
De elektriciteitscentrale zal volgende brandstoffen gebruiken:<br />
• Kolen<br />
• Brandstoffen van BAYER en Lanxess<br />
• Reststoffen van de waterbehandeling<br />
• Lichte olie<br />
• Diesel<br />
• Aardgas<br />
Verder wordt in deze paragrafen ingegaan op volgende aandachtspunten:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 251<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Massa- en energiebalans<br />
2.5.2.1. Kolen<br />
De hoofdbrandstof is kolen. Kolen bestaan voor <strong>het</strong> grootste deel uit koolstof (C) en voor <strong>het</strong><br />
overige deel uit waterstof (H), zuurstof (O), stikstof (N) en zwavel (S). Voorts bevatten kolen vrij<br />
water en as.<br />
Het verbruik van kolen in volle productie hangt af van de stookwaarde: bij een stookwaarde van<br />
25 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong> verbruik circa 333,5 t/h en bij stookwaarde van 22,5 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong><br />
verbruik circa max. 370 t/h (tijdens normaal vollast-bedrijf).<br />
Om de kolen goed te <strong>kun</strong>nen verstoken zijn de volgende eigenschappen van belang:<br />
− stookwaarde<br />
De stookwaarde is bepalend voor de hoeveelheid energie, die uit een bepaalde<br />
hoeveelheid brandstof vrij kan komen. Indien de stookwaarde laag is, wordt <strong>het</strong> aandeel<br />
transportkosten in de brandstofkosten hoog. De minimum stookwaarde zal circa 22,5 MJ/kg<br />
bedragen.<br />
− goede maalbaarheid<br />
De kolen moeten voorts goed maalbaar zijn, waarbij de maaldelen van de kolenmolens een<br />
redelijke levensduur moeten hebben. De maalbaarheid wordt uitgedrukt in Hard Grove<br />
Grindibility Index (HGI). Een minimum HGI van 44 wordt geëist.<br />
− een goede ontsteking<br />
Wanneer de kolen uit de brander komen, worden deze opgewarmd en komen de vluchtige<br />
bestanddelen vrij. De ontsteking van de kolen gebeurt met de vluchtige bestanddelen. Voor<br />
een goede ontsteking is een minimum aan vluchtige bestanddelen vereist. De hoeveelheid<br />
aan vluchtige bestanddelen mag ook weer niet te groot zijn, omdat anders de<br />
warmtebelasting van de brander te hoog wordt. Het maximaal toegestane vluchtig gehalte<br />
is 40%. De minimale waarde is 20%.<br />
- vochtgehalte<br />
Het vochtgehalte van de kolen mag niet te hoog zijn, daar anders te veel lucht nodig is voor<br />
droging. Het vochtgehalte mag maximaal 18% bedragen. Om <strong>het</strong> stuiven van de kolen<br />
tijdens transport en opslag binnen aanvaardbare grenzen te houden, wordt een minimum<br />
vrij vochtgehalte van 6% gevraagd.<br />
− maximum korrelgrootte<br />
In verband met de handling wordt de korrelgrootte beperkt tot 50 mm. Deze eis heeft<br />
betrekking op de kolen die op <strong>het</strong> opslagveld worden gestort.<br />
− asverwekingspunt<br />
Het asverwekingspunt is de temperatuur waarbij de eerste verslakkingsverschijnselen<br />
<strong>kun</strong>nen optreden. Ten einde te voorkomen dat ontoelaatbare verslakking van de<br />
oververhitterbundels optreedt, wordt een minimaal asverwekingspunt van 1350°C (bij<br />
reducerende atmosfeer) gevraagd.<br />
− asgehalte<br />
Het asgehalte van kolen kan sterk variëren. Zelfs in een bepaalde mijn <strong>kun</strong>nen grote<br />
verschillen optreden. Een hoog asgehalte is nadelig voor de ontsteking van de kolen en<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 252<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
voor de stookwaarde. Bovendien neemt de hoeveelheid vliegas en bodemas toe. Het<br />
maximum asgehalte in de kolen zal naar verwachting circa 16% bedragen.<br />
− zwavelgehalte<br />
Steenkolen zijn van natuurlijke oorsprong. Het S-gehalte in de steenkool varieert volgens<br />
<strong>het</strong> land van herkomst. Tabel 2.34 geeft een overzicht van de zwavelgehalten van de<br />
steenkool die op de huidige wereldmarkt te verkrijgen zijn.<br />
Tabel 2.34: Overzicht S-gehaltes in steenkool uit verschillende landen.<br />
S-gehalte (gew. %) Oorsprong<br />
< 0,5 Australië, Rusland<br />
0,5 – 1,0 Colombia, Zuid-Afrika<br />
> 1,0 – 2,0 Indonesië, USA<br />
Het beperken van <strong>het</strong> S-gehalte van de kolen is, sinds invoering van rookgasontzwavelingsinstallaties,<br />
vooral van belang om de omvang van de installatiedelen en de<br />
hoeveelheid gips te beperken. In de komende periode wordt verwacht dat de kolen uit de<br />
bekende reserves in kwaliteit achteruit gaan. Dit betekent lagere stookwaarden, hogere<br />
asgehaltes en hogere zwavelgehaltes. Rekening houdend met dit aspect en met een<br />
levenscyclus van circa 40 jaar voor de elektriciteitscentrale, heeft men zich gebaseerd op<br />
maximaal jaargemiddelde zwavelconcentratie van 1,2% te bereiken.<br />
Voor een goede werking van de elektrostatische filter (E-filter) is ook van belang dat <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van de brandstof niet te laag is en vaak wordt een ondergrens van 0,7%<br />
aangehouden. Bij <strong>het</strong> verbrandingsproces ontstaat naast SO2 ook een geringe hoeveelheid<br />
SO3, dat zich bindt aan <strong>het</strong> vliegas waardoor door de elektrische lading een betere<br />
afscheiding wordt verkregen. De reden hiervoor is dat stofdeelt<strong>je</strong>s, die in E-filters moeten<br />
worden afgescheiden, voldoende elektrisch geleidend moeten zijn. De geleidbaarheid wordt<br />
bereikt door voldoende vrij SO3 in <strong>het</strong> rookgas. Door absorptie van SO3 worden de<br />
vliegasdeelt<strong>je</strong>s geleidend. Kolen met een lager zwavelgehalte dan 0,7% produceren<br />
derhalve vliegas dat slechter wordt afgevangen in de E-filter. Het is een feit dat een hoger<br />
S-gehalte (tot 2%) aanleiding zal geven tot een hogere SO2-emissie. De installatie van<br />
E.ON behoort echter tot de modernste steenkoolgestookte elektriciteitscentrales. De<br />
gaszuivering is zo performant dat de SO2-emissiegrenswaarden zoals weergegeven in de<br />
BREF-LCP (met name 100 – 200 mg/Nm 3 ) te allen tijde gehaald worden. Het design van de<br />
E.ON-gaswassing is zelfs van die aard dat 100 mg/Nm3 gemiddeld op dagbasis<br />
gegarandeerd is. Door op jaarbasis <strong>het</strong> gemiddeld S-gehalte te beperken tot 1,2%<br />
garandeert E.ON een jaargemiddelde SO2-emissie van 1408 ton uit de hoofdketel (dit komt<br />
neer op een jaargemiddelde SO2- concentratie van 55 mg/Nm 3 ).<br />
− chloorgehalte<br />
Het is van belang <strong>het</strong> chloorgehalte te beperken ter voorkoming van corrosie van ketelstaal<br />
en onderdelen van de ROI. Daarom wordt ernaar gestreefd om <strong>het</strong> chloorgehalte te<br />
beperken tot maximaal 0,2%. Dit is een worst-case scenario, bedoeld om de corrosie van<br />
de ketel en andere installatieonderdelen beter aanvaardbaar te houden. Ook voor wat<br />
betreft <strong>het</strong> alternatief scenario, met name de verwerking van sommige biomassabrandstoffen,<br />
die een hoger individueel chloridegehalte bevatten, leidt dit tot een beperking<br />
van <strong>het</strong> aandeel biomassa in de totale brandstofsamenstelling (zie ook onder de<br />
hoofdstukken van de verschillende disciplines bij de beschrijving over alternatief: met<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 253<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
ijstook van maximaal 20% biomassa-afval). Er wordt zeker geen invloed verwacht op de<br />
ROI installatie, nu deze ontworpen is voor de worst-case situatie van 0,2%.<br />
− stikstofgehalte<br />
De chemisch gebonden stikstof in de kolen is veelal aanwezig in <strong>het</strong>erocyclische<br />
verbindingen met een hoog moleculair gewicht. Een laag stikstofgehalte in de brandstof is<br />
gunstig om een lage NOx-concentratie te realiseren of een lage uitgangswaarde aan NOx<br />
voor de DeNOx-installatie te realiseren. Daarom wordt ernaar gestreefd om <strong>het</strong><br />
stikstofgehalte te beperken tot maximaal 2%.<br />
De kolen worden vanaf <strong>het</strong> opslagterrein (kolenopslagveld) naar de ketelinstallatie gevoerd. De<br />
minimum en maximum kolensamenstelling wordt in Tabel 2.35 weergegeven. In voetnoot wordt<br />
de samenstelling/concentratie weergegeven die gebruikt is voor de berekeningen doorheen <strong>het</strong><br />
hele <strong>MER</strong>.<br />
Tabel 2.35.: Minimum en maximum samenstelling van de steenkolen.<br />
Steenkool<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 254<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kolensamenstelling<br />
min max<br />
Stookwaarde*** MJ/kg 22,50 28,24<br />
Koolstof Gew.% 58,7 72,5<br />
Waterstof Gew.% 3,6 5,1<br />
Zuurstof Gew.% 4,9 10,2<br />
Stikstof Gew.% 1,0 1,8<br />
Zwavel** Gew.% 0,3 2,0<br />
As* Gew.% 6,6 16,0<br />
Water Gew.% 6,7 13,1<br />
Chloride Gew.% 0,01 0,20<br />
Fluoride Gew.% 0,00 0,01<br />
As samenstelling<br />
Fe2O3 Gew.% 0,4 21,1<br />
Na2O Gew.% 0,1 1,3<br />
K2O Gew.% 0,3 2,1<br />
SiO2 Gew.% 46,9 62,1<br />
CaO Gew.% 0,8 8,6<br />
MgO Gew.% 0,6 2,0<br />
Al2O3 Gew.% 21,2 37,0<br />
TiO2 Gew.% 0,9 3,3<br />
P2O5 Gew.% 0,2 1,9<br />
Phosphor Gew.% 0,1 0,1<br />
MnO2 Gew.% 0,1 0,1<br />
SO3 Gew.% 0,1 2,7<br />
* in verdere berekeningen voor dit <strong>MER</strong> werd gerekend met een asgehalte van 15%<br />
** In verdere berekeningen voor dit <strong>MER</strong> werd gerekend met een zwavelgehalte van 1,2 Gew.%<br />
*** In verdere berekeningen voor dit <strong>MER</strong> werd gerekend met een stookwaarde van 25MJ/kg
2.5.2.2. Brandstoffen van BAYER/LANXESS<br />
Bij BAYER/LANXESS komen stoffen vrij die in de huidige situatie in de bestaande stoomketels<br />
op de BAYER-site als brandstof worden ingezet. Het betreft vloeibare koolwaterstoffen,<br />
genaamd BPA (Bisphenol-A)- brandstof en HO (Hexaanoxidatie)-brandstof. In Tabel 2.36 wordt<br />
de samenstelling van deze brandstoffen weergegeven. De verwachte jaarlijkse doorzet voor<br />
BPA-brandstof is circa 5.000 ton en voor HO-brandstof circa 13.000 ton.<br />
In de huidige situatie worden deze brandstoffen in de bestaande stoomketels ingezet om<br />
daarmee stoom op te wekken. Aangezien deze stoom op zijn beurt weer benut wordt als<br />
processtoom op de site, kan gesproken worden van een geïntegreerd proces.<br />
De E.ON-elektriciteitscentrale, die gesitueerd wordt op de BAYER-site, zal deze benutting van<br />
BPA- en HO-brandstoffen overnemen van de bestaande stoomketels op dezelfde site. Deze<br />
brandstoffen worden via een pijpleidingsysteem aangevoerd en zullen primair in de hoofdketel<br />
via oliebranders verstookt worden. Vanuit de nieuwe centrale zal processtoom geleverd worden<br />
aan de site, zodat er nog steeds sprake is van een geïntegreerd proces, analoog aan de<br />
huidige situatie. Het voordeel ten opzichte van de huidige situatie is dat er gebruik gemaakt<br />
wordt van de hoge energetische efficiëntie van de water-stoomcyclus van de<br />
elektriciteitscentrale, alsook van de aanwezigheid van de uitgebreide rookgaszuivering bij de<br />
hoofdketel. Alleen tijdens een stop van de hoofdketel zullen deze brandstoffen ingezet worden<br />
in de backup-ketel, waarmee zowel de continuïteit van de afname van de brandstoffen alsook<br />
de continuïteit van de processtoomlevering aan de site wordt zeker gesteld.<br />
Tabel 2.36: Samenstelling van de brandstoffen afkomstig van BAYER/LANXESS<br />
Calorische<br />
Onderwaarde (MJ/kg)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 255<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
C<br />
%<br />
BPA-brandstof 34,5 80,8 7,6 0,1 9,5
stappen: een oxidatie, een voorprecipitatie, de uiteindelijke Hg-precipitatie (en andere zware<br />
metalen-precipitatie) en de naprecipitatie. De werking van de waterzuiveringsinstallatie, en<br />
specifiek de dosering van ClO2, van de pH bij de voorprecipitatie, de dosering van <strong>het</strong><br />
organosulfide, en de dosering van de kalkmelk (die aanleiding geeft tot de gewenste hogere<br />
pH) wordt continu opgevolgd.<br />
De waterzuiveringsinstallatie is zodanig opgebouwd dat <strong>het</strong> slib dat bij dit zuiveringsproces<br />
ontstaat, gescheiden wordt in een klein deel (circa 10%) waarin de schadelijke stoffen (zoals<br />
metalen) geconcentreerd zitten (en dat afgevoerd wordt naar een Categorie 1-stortplaats) en<br />
een groot deel (circa 90%) dat zodanig gezuiverd is, dat dit samen met de kolen verstookt kan<br />
worden. Het meegestookte slib bestaat voornamelijk uit gipsresten en zal circa 4.000 ton (droge<br />
stof basis) op jaarbasis bedragen. Een raming van de samenstelling van deze reststoffen is als<br />
volgt:<br />
CaSO4 > 90%;<br />
CaF2 < 4%;<br />
CaCl2 < 1%;<br />
Andere < 5%;<br />
+ een heel kleine hoeveelheid spoorelementen.<br />
Voorafgaandelijk aan de milieuvergunningsaanvraag voor de E.ON-elektriciteitscentrale zal <strong>het</strong><br />
bedrijf met de OVAM overleg plegen betreffende de juridische kwalificatie van de stroom<br />
‘reststoffen van waterbehandeling’. Door E.ON en de OVAM zal een toetsing worden uitgevoerd<br />
aan de door de OVAM gehanteerde beslissingsboom, die een antwoord biedt op de vraag of<br />
een stof als een (secundaire) grondstof dan wel als een afvalstof moet worden gekwalificeerd<br />
(zie de onder hoofdstuk 1.2. opgenomen ‘Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden’, partim<br />
afval). De OVAM gaat ermee akkoord dat dit <strong>MER</strong> niet anticipeert op <strong>het</strong> besluitvormingsproces<br />
terzake van de OVAM en de vergunningverlenende overheid: bij de evaluatie van de impact van<br />
de verbranding van de reststoffen van de waterbehandeling, alsook bij de opgave van <strong>het</strong><br />
geldende normenkader voor de emissies in de lucht wordt zowel van <strong>het</strong> (secundaire)<br />
grondstoffenscenario als van <strong>het</strong> afvalstoffenscenario uitgegaan (zie in dit verband ook <strong>het</strong><br />
hoofdstuk Lucht in dit <strong>MER</strong>).<br />
Voor <strong>het</strong> koeltorenconcept is er behandeling van <strong>het</strong> Schelde water nodig. Dit bestaat uit een<br />
floculatie en decantatie van de aanwezige zwevende stoffen. Dit slib kan ofwel intern verwerkt<br />
worden of extern afgevoerd.<br />
2.5.2.4. Lichte olie<br />
De hulpketels worden gestookt met lichte olie. In de hoofdketel wordt lichte olie verstookt<br />
voornamelijk tijdens de opstartfase. De opslag voor lichte olie bestaat uit 1 tank van 5.000 ton.<br />
De tank wordt opgesteld in een tankput die de volledige inhoud van de opslagtank kan<br />
opvangen. Regenwater wordt afgevoerd door een ter plaatse in te schakelen pomp naar een<br />
olie/water- afscheider. Na passage van de olie/water- afscheider wordt <strong>het</strong> water geloosd op <strong>het</strong><br />
afwatersysteem. Ook de back-up stoomketels worden gestookt met aardgas om in stand-by te<br />
houden en met lichte olie in geval de back-up ketel moet zorgen voor de stoomlevering aan<br />
BAYER.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 256<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.2.5. Diesel<br />
Diesel wordt als brandstof gebruikt voor de noodstroomgeneratoren. Hiervoor wordt een tank<br />
van 10.000 liter voorzien. De noodstroomgeneratoren inclusief brandstoftank worden binnen in<br />
een gebouw opgesteld. De noodstroomgeneratoren worden enkel gebruikt uit veiligheid als er<br />
een volledige shut-down is van de normale elektriciteitsvoorziening van <strong>het</strong> bedrijf (zie ook de<br />
paragraaf ‘overige installaties’).<br />
2.5.2.6. Aardgas<br />
Aardgas wordt gebruikt om de back-up boilers stand-by te houden. De aardgasaansluiting zal<br />
gerealiseerd worden middels een aansluiting op de nabijgelegen FLUXYS-leiding of als<br />
alternatief op de bestaande aardgasleiding die op de BAYER-site voorhanden is. Voor een<br />
meer gedetailleerde beschrijving van <strong>het</strong> gebruik van aardgas wordt verwezen naar de<br />
paragraaf ‘overige installaties’.<br />
2.5.2.7. Massa- en energiebalans<br />
In Tabel 2.37 en Tabel 2.38 worden respectievelijk de massa- en de energiebalans<br />
weergegeven voor de geplande elektriciteitscentrale, rekening houdende met de kenmerken<br />
van de zoals in vorige paragrafen opgelijste brandstoffen.<br />
Tabel 2.37: massabalans van de geplande elektriciteitscentrale in geval van 100% kolenstook en brandstoffen in geval<br />
van <strong>het</strong> scenario met de directe koeling.<br />
IN (t/h) UIT (t/h)<br />
kolen 333,5<br />
secundaire brandstoffen 0,0<br />
verbrandingslucht 3532,1<br />
krijt 5,2<br />
water naar ROI 149,0<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 257<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
rookgassen (nat) 3912,1<br />
vliegas 43,2<br />
bodemas 4,8<br />
gips 9,7<br />
effluent WZI 50,0<br />
totaal 4020 totaal 4020<br />
Tabel 2.38: energiebalans van de geplande elektriciteitscentrale in geval van 100% kolenstook en brandstoffen in geval<br />
van <strong>het</strong> scenario met de directe koeling.<br />
IN (PJ/jaar) UIT (PJ/jaar)<br />
kolen 66,5<br />
secundaire brandstoffen 0,0<br />
verbrandingslucht 0,1<br />
krijt, etc. 0<br />
Elektriciteit (netto) 30,4<br />
rookgassen uit schoorsteen 3,5<br />
assen, gips 0,04<br />
koelwater 31,8 (*)<br />
overige verliezen (o.a. ketel, WZI) 0,8<br />
totaal 66,6 totaal 66,6<br />
(*) Door de hoge efficiëntie van de elektriciteitsproductie wordt in <strong>het</strong> koelwater enkel restwarmte op een zeer laag<br />
temperatuursniveau (maximaal ongeveer 30°C) afgevoerd. De bovengenoemde balansen zijn gebaseerd op de<br />
referentiesituatie zonder warmtelevering. De mogelijkheden en de effecten van warmtelevering worden beschreven in<br />
paragraaf 2.5.15.<br />
Voor <strong>het</strong> scenario met de koeltoren zijn de gegevens nagenoeg analoog.
2.5.3. Transport, opslag en behandeling van kolen<br />
2.5.3.1. Inleiding<br />
Hierna wordt enkel ingegaan op <strong>het</strong> transport, de opslag en de behandeling van de kolen. Nu<br />
de handling van de brandstoffen van BAYER-LANXESS en de handling van de reststoffen van<br />
de waterbehandeling van de ROI zich eenvoudig laat samenvatten: de eerstgenoemde<br />
brandstoffen zijn in vloeibare vorm reeds op de BAYER-LANXESS-site aanwezig, en zullen<br />
zonder tussenopslag per pijpleiding naar de E.ON-elektriciteitscentrale worden getransporteerd;<br />
de laatstgenoemde brandstoffen zijn vaste reststoffen die bij de waterbehandeling in een bak<br />
worden opgevangen, waarbij deze bak, zodra hij vol is, geledigd wordt door deze bij de kolen te<br />
mengen.<br />
2.5.3.2. Kolen-handling<br />
Het verbruik van kolen in volle productie hangt af van de stookwaarde: bij een stookwaarde van<br />
25 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong> verbruik circa 333,5 t/h en bij stookwaarde van 22,5 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong><br />
verbruik circa max. 370t/h (tijdens normaal vollastbedrijf). Het jaarverbruik, gebaseerd op de<br />
minimale stookwaarde, zal bij 8.000 vollasturen per jaar ongeveer 2.960.000 ton bedragen;<br />
gebaseerd op de gemiddelde stookwaarde zal dit neerkomen op 2.650.000 ton.<br />
Voor de kolen-handling bestaan twee mogelijke scenario’s:<br />
• Basisscenario: kolenopslag op de BAYER-site<br />
• Alternatief scenario: gebruik van de SEA-INVEST-kolenterminal<br />
o Basisscenario: Kolenopslag op de BAYER-site<br />
De centrale zal worden voorzien van een kolenopslagterrein met een opslagcapaciteit die<br />
voldoende is voor ca. 28 dagen vollast-bedrijf. De aanvoer van kolen vindt plaats door schepen.<br />
Dit transport zal naar verwachting door zgn. Cape-size schepen worden gedaan met een<br />
(beperkte) lading van max. 140.000 ton per schip (voor <strong>het</strong> berekenen van <strong>het</strong> aantal<br />
schipbewegingen werd gerekend met 120.000 ton per schip). Deze schepen lossen de kolen op<br />
de BAYER-site aan de kade van Kanaaldok B1. Het lossen van de schepen zal met een<br />
capaciteit van 25.000 ton/dag worden gedaan. Op de nieuw aan te leggen kade ten behoeve<br />
van de aanvoer van kolen voor E.ON, zullen twee loskranen worden opgesteld. Deze kranen<br />
zijn zgn. portaalkranen, voorzien van een (beweegbare) uithouder die boven <strong>het</strong> schip reikt. De<br />
uithouder is voorzien van rails waarover een verrijdbare kat zich kan bewegen, in een richting<br />
dwars op de kade, tussen <strong>het</strong> schip en de stortbunker op de kade. Aan deze kat is een lier<br />
bevestigd, waaraan de grijperbak is opgehangen. De grijperbak heeft een inhoud van circa 45<br />
ton kolen. De grijperbak is een gesloten systeem om stofemissies te beperken. Het portaal van<br />
de kraan bestaat uit vier poten die met wielstellen op de rails staan die op de kade zijn<br />
aangebracht. Hierdoor is de gehele kraan verrijdbaar langs <strong>het</strong> schip, waardoor alle ruimen van<br />
<strong>het</strong> schip <strong>kun</strong>nen worden bereikt zonder <strong>het</strong> schip te verplaatsen. De kraan is uitgerust met een<br />
verrijdbare stortbunker. Deze bunker is aan de kraan bevestigd en rijdt mee met de kraan over<br />
de rails. De bunker bevindt zich tussen de poten van de kraan, precies onder de beweegbare<br />
kat, zodat de grijper altijd boven de bunker uitkomt. De kolen worden in deze bunker gelost.<br />
Onder de bunker bevindt zich een transportband die langs de gehele kade loopt. De kolen<br />
worden vanuit de stortbunker op de transportband gebracht en afgevoerd naar de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 258<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
opwerpmachine van de kolenopslagvelden. Met deze opwerpmachine <strong>kun</strong>nen alle 4 velden<br />
worden gevuld. De kolenopslag heeft een capaciteit van 240.000 ton en is opgedeeld in 4<br />
opslagvelden van elk 60.000 ton. De afmetingen van elk opslagveld bedraagt ca. 172 m x 51 m<br />
x 20 m (LxBxH). De open kolenopslagvelden zullen worden aangelegd parallel langs <strong>het</strong><br />
kanaaldok.<br />
Het afgraven van de kolen wordt gedaan met 2 afgraafmachines. Tijdens <strong>het</strong> afgraafproces van<br />
de opslagvelden vindt menging plaats van de kolen. De capaciteit van elke afgraver bedraagt<br />
1000 t/h. Vanaf de afgravers worden de kolen naar de bunkers in <strong>het</strong> ketelhuis getransporteerd<br />
met banden die zijn ondergebracht in geheel gesloten bandbruggen. Ieder overstortpunt in dit<br />
tra<strong>je</strong>ct zal worden uitgerust met stofbestrijdingsapparatuur. De kolen worden vanuit de<br />
dagbunkers via zogenaamde voeders aan de vijf poederkoolmolens gedoseerd. Hierin worden<br />
de kolen gemalen tot een voor de optimale verbranding gewenste grootte (circa 0,05 mm). Bij<br />
kolen met een stookwaarde > 25 MJ/kg kan met vier molens de installatie op vollast worden<br />
bedreven. Bij kolen met een stookwaarde < 25 MJ/kg zijn vijf molens nodig.<br />
Op de zone waar de kolenopslag is voorzien, wordt vooreerst de bovenste grondlaag over 40<br />
centimeter afgegraven (de hoeveelheid grond die dient verwijderd te worden is inbegrepen in de<br />
raming van <strong>het</strong> grondverzet zoals weergegeven in dit <strong>MER</strong> – zie <strong>het</strong> hoofdstuk Bodem en<br />
Grondwater in dit <strong>MER</strong>). Conform de wetgeving zal een technisch verslag van de grond worden<br />
opgesteld en zullen op basis hiervan de afvoermodaliteiten worden bepaald. Ten einde te<br />
voorzien in een afvoer van <strong>het</strong> regenwater dat op de kolenopslag terecht komt en om te<br />
vermijden dat percolaatwater zou <strong>kun</strong>nen doordringen in de bodem wordt een<br />
drainagesysteem aangelegd. Het drainagesysteem wordt aangelegd over de totale oppervlakte<br />
van de opslag. De afstand van de drainagebuizen is vastgelegd op 15 m. Boven de<br />
drainagebuizen wordt <strong>het</strong> drainagesysteem aangevuld met een laag van 40 cm gravel ((type<br />
0/32 – 0/45), ter bevordering van de afvoer van mogelijk regenwater dat door de kolenopslag<br />
percoleert. Boven de gravel komt de opslag van de kolen. Gedurende de exploitatie zal er<br />
steeds minimaal 0,5 m kolen bovenop de gravel blijven liggen. Na <strong>het</strong> lossen van een schip kan<br />
de hoogte van de opslag tot 20 m oplopen. De opvang van <strong>het</strong> regenwater zal worden versterkt<br />
door <strong>het</strong> aanbrengen van een helling langs de longitidunale kanten van elke steenkoolhoop. Het<br />
water zal (samen met <strong>het</strong> percolaatwater van <strong>het</strong> drainagesysteem) via een rioolsysteem in een<br />
sedimentatie-opvangtank worden verzameld. Na sedimentatie wordt dit hergebruikt en enkel de<br />
overmaat aan regenwater wordt in <strong>het</strong> kanaaldok geloosd. Voor de bespreking hiervan<br />
verwijzen we naar <strong>het</strong> hoofdstuk Water in dit <strong>MER</strong>.<br />
o Alternatief scenario: Gebruik van de SEA-INVEST-kolenterminal<br />
Een alternatief voor de hierboven beschreven kolentransport- en kolenopslaginstallaties met de<br />
daarbij horende haveninstallaties en de opslag met een capaciteit van 240.000 ton op <strong>het</strong><br />
huidige terrein van BAYER, is <strong>het</strong> gebruik van de SEA-INVEST-kolenterminal aan kade 510 met<br />
aanlevering van de kolen via een tunnel onder <strong>het</strong> havendok. Hierbij wordt dus <strong>het</strong> lossen van<br />
de schepen, zowel als de opslag van de kolen door <strong>het</strong> kolenoverslagbedrijf aan de kade 510<br />
verzorgd. In dit alternatief wordt <strong>het</strong> overslagbedrijf door middel van een tunnel onder <strong>het</strong><br />
kanaaldok verbonden met de transportsystemen aan de kant van de BAYER-site. Het is dus<br />
noodzakelijk om hiervoor een tunnel onder <strong>het</strong> Kanaaldok te graven (hiervoor is ook een<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning nodig).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 259<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Kade 510 is onderdeel van <strong>het</strong> bedrijf SEA-INVEST en dient als overslag voor kolen en ertsen<br />
voor verschillende klanten. De infrastructuur van kade 510 is uitgewerkt voor de handling van<br />
grote zeeschepen en dient aan de nieuwe situatie te worden aangepast. Hiertoe zal een nieuwe<br />
loskraan worden geïnstalleerd, met de bijbehorende transportbanden en verdere voorzieningen<br />
ten behoeve van <strong>het</strong> vullen en weer terugleveren van de kolen uit de reeds aanwezige opslag<br />
op <strong>het</strong> terrein. Een extra stofbelasting door deze activiteiten door diffuse stofvorming wordt niet<br />
verwacht omdat de bestaande opslag- en overslagcapaciteit niet wordt uitgebreid.<br />
De tunnelvariant houdt in dat er een tunnelbuis van ongeveer 800 m lang, met een binnendiameter<br />
van 4 m wordt aangelegd. In de tunnel zal een transportband van 1200 mm breed<br />
worden geïnstalleerd waardoor de toevoer van kolen naar de centrale voldoende verzekerd is.<br />
De transportcapaciteit van de band bedraagt ongeveer 1000 t/hr.<br />
Op <strong>het</strong> terrein van SEA-INVEST zullen 4 overslagbunkers worden gebouwd. Vanuit de kelder<br />
onder deze silo’s start de tunnelbuis en loopt onder <strong>het</strong> kanaaldok door naar de ontvangstkelder<br />
op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Elke bunker heeft een inhoud van ca 1000 ton en ze worden<br />
gedeeltelijk verzonken in <strong>het</strong> terrein aangelegd. De bunkers worden voorzien van speciale<br />
uittrekapparaten waardoor de transportband gecontroleerd kan worden beladen. Het vullen van<br />
de overslagbunkers gebeurt met transportbanden vanaf <strong>het</strong> opslagterrein bij SEA-INVEST en<br />
wordt gestuurd met behulp van een niveaumeting in de overslagbunkers.<br />
De gehele transportweg vanuit de overslagbunkers tot in de 5 dagbunkers in <strong>het</strong> ketelhuis van<br />
de centrale wordt volledig automatisch bestuurd door middel van de niveaumetingen in de 5<br />
dagbunkers .<br />
De tunnelbuis onder <strong>het</strong> kanaaldok wordt aangelegd op een diepte van circa 15 m onder de<br />
bodem van <strong>het</strong> kanaaldok. Om deze diepte te <strong>kun</strong>nen bereiken wordt de tunnel vanuit de<br />
overslagbunkers met een helling van ongeveer 10 0 naar beneden toe aangelegd. Onder <strong>het</strong><br />
kanaal loopt de tunnel horizontaal en stijgt aan de BAYER zijde eveneens met 10 0 tot aan de<br />
ontvangstkelder. Vandaar worden de kolen op de transportband gestort voor transport naar <strong>het</strong><br />
ketelhuis. Dit overgavepunt wordt ondergronds aangelegd. Vanuit dit overgavepunt wordt de<br />
transportband (met een 90 0 richtingsverandering richting ketelhuis) bovengronds aangelegd in<br />
een volkomen gesloten bandbrugconstructie. Bij de richtingsverandering van de bovengrondse<br />
transportbanden wordt gebruik gemaakt van eveneens gesloten hoektorens. Zodoende worden<br />
diffuse stofemissies vermeden. In de hoektorens worden metaaldectectoren en –afscheiders<br />
geïnstalleerd. Bij de overgangen van de ene transportband op de andere worden<br />
stofreducerende maatregelen getroffen,<br />
Als back-up voorziening voor de aanvoer per kolentunnel wordt langs <strong>het</strong> kanaaldok op <strong>het</strong><br />
terrein van BAYER een installatie aangelegd waardoor aanvoer van kolen door middel van<br />
binnenvaartschepen zoals duwbakken mogelijk is. Hiertoe wordt een lossteiger langs de oever<br />
van <strong>het</strong> kanaal gebouwd waarop mobiele kranen, uitgerust met grijpers, <strong>kun</strong>nen worden<br />
geplaatst. Op de steiger zijn tevens ontvangstbunkers geplaatst waarin de grijperkranen de<br />
kolen uit <strong>het</strong> schip <strong>kun</strong>nen storten. Ter vermijding van stofemissies zijn deze bunkers zoveel<br />
mogelijk gesloten uitgevoerd en uitgerust met een watersproeisysteem.<br />
Van onder deze bunkers worden de kolen met gesloten transportbanden met een capaciteit van<br />
circa 2000 t/hr. getransporteerd naar een tweetal grote kolensilo’s met elk een inhoud van circa<br />
50.000 ton.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 260<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Deze silo’s zijn geheel gesloten en zijn voorzien van een afzuigsysteem waarbij de afgezogen<br />
lucht naar de omgeving wordt afgevoerd. Het afzuigsysteem is voorzien van stoffilters.<br />
Stofemissies vanuit deze silo’s wordt daarmee vermeden.<br />
Vanuit deze silo’s worden de kolen afgevoerd door middel van gesloten transportbanden naar<br />
de 5 dagbunkers in de centrale met een capaciteit van 1000 t/hr. Er is tevens de mogelijkheid<br />
om direkt vanuit <strong>het</strong> schip de kolen naar de dagsilo’s te transporteren zonder eerst de<br />
opslagsilo’s te vullen.<br />
De tunnel onder <strong>het</strong> havendok zal worden aangelegd met de modernste boortechnieken, die<br />
reeds zijn gebruikt in de haven van Gent en Antwerpen. Het principe is dat de tunnel wordt<br />
geboord door middel van een boor waaraan tunnelbuizen worden geplaatst. De tunnelbuizen<br />
bestaan uit een stalen kern, die aan weerszijde zijn voorzien van een betonlaag (zowel binnen-<br />
als buitenkant). De buiselementen zullen achter de boorkop (die alleen draait) hydraulisch<br />
worden voortgeduwd. De buizen worden aangeleverd in lengtes van ongeveer 3,5 m. Op <strong>het</strong><br />
terrein van SEA-INVEST zal een boorput worden aangelegd. Vanuit deze put zal de<br />
boormachine worden ingezet. Er wordt voor <strong>het</strong> boren gebruik gemaakt van bentoniet, dat<br />
onder druk rond de tunnelbuizen wordt gespoten (om de tunnelbuizen beter te laten glijden).<br />
Met de boorkop is men in staat om de boorrichting zeer nauwkeurig in te stellen. Zodoende is<br />
men in staat <strong>het</strong> verloop in de diepte te regelen. Onder <strong>het</strong> havendok zal de tunnel horizontaal<br />
oversteken (10 m onder de bodem van <strong>het</strong> dok, ongeveer – 22m TAW). Aan de BAYER-kant<br />
wordt een ontvangstgebouw gebouwd. Vanuit dit gebouw gaat <strong>het</strong> kolentransport voort naar de<br />
centrale via een gesloten transportbandsysteem. Voor de uitvoering en tekeningen van de<br />
tunnel verwijzen we naar de Figuur 2.38 en Figuur 2.39.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 261<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.38: Tunnel grootte<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 262<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.39: Inplanting tunnel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 263<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.3.3. Milieumaatregelen bij de kolen-handling<br />
c. Basisscenario : aanwezigheid van kolenopslag<br />
De in <strong>het</strong> basisscenario omschreven kolen-handling (kolenopslag en transportbanden) kan<br />
milieubelastend zijn indien verstuiving in grote mate plaatsvindt. Om dit te voorkomen worden<br />
de volgende maatregelen genomen:<br />
• Windafscherming<br />
Ter vermijding van stofvorming door wind bij de kolentransportbanden worden deze<br />
maximaal geïnstalleerd in volkomen gesloten bandbruggen (dit is ongeveer 900 m<br />
overdekte transportband). Op de plaats van de kolenopslagvelden zijn deze bandbruggen,<br />
of een afdekking van deze banden, technisch niet mogelijk. Dit komt doordat de<br />
opwerpmachine en de beide afgraafmachines op <strong>het</strong> kolenveld verrijdbaar zijn over de volle<br />
lengte van <strong>het</strong> veld (ongeveer 400 m) waarbij ze in iedere positie de band van boven af<br />
moeten <strong>kun</strong>nen bereiken. Bij de opwerpmachine wordt de band met behulp van een<br />
tripperwagen omhoog getild tot een voldoende hoogte om een afworp op de uithouderarm<br />
naar de top van de kolenberg mogelijk te maken. Daar waar windinvloeden bij <strong>het</strong><br />
kolentransport te verwachten zijn en waar dit technisch mogelijk is, zullen deze invloeden<br />
worden beperkt door afscherming. De transportbanden zullen geheel omhuld uitgevoerd<br />
worden. Om zoveel mogelijk stofemissies door windinvloeden langs de veldbanden te<br />
voorkomen worden deze veldbanden (3 stuks, 2 voor de beide afgravers en 1 voor de<br />
opwerpmachine) uitgerust met een windafscherming. Daarbij worden aan beide zijden van<br />
een band verticale schotten gemonteerd. Deze plaatstalen schotten worden bevestigd aan<br />
<strong>het</strong> bandframe. De schotten zijn zo gedimensioneerd dat de bovenzijde van <strong>het</strong> schot circa<br />
200 mm uitsteekt boven de band in beladen toestand.<br />
• Beperkte valhoogte<br />
Waar kolen gestort worden, zowel met de opwerpmachine als in trechters, zal de valhoogte<br />
beperkt worden.<br />
• Besproeiing<br />
Aan de omtrek van <strong>het</strong> opslagveld zal een watergordijn worden geïnstalleerd, waarmee de<br />
kolen op <strong>het</strong> minimaal benodigde vochtgehalte, ter voorkoming van ontoelaatbare<br />
verstuiving, <strong>kun</strong>nen worden gehouden. Dit gebeurt als volgt: rondom de opslagvelden zijn<br />
op gelijkmatige afstanden sproeipalen voorzien. Deze sproeipalen zijn uitgerust met een<br />
sproeikop met hoekverdraaiing die tijdens bedrijf heen en weer beweegt, waardoor een<br />
breed oppervlak wordt besproeid (dit soort sproeiers wordt ook in de landbouw toegepast).<br />
De opstelling van de sproeipalen is zodanig dat <strong>het</strong> sproeibereik van naastgelegen palen<br />
elkaar overlappen. Zodoende <strong>kun</strong>nen de flanken van de kolenbergen effectief nat gehouden<br />
worden. De sproei-installatie zal in bedrijf worden genomen wanneer door een bepaalde<br />
windsterkte en -richting <strong>het</strong> gevaar van stofverspreiding relevant wordt. Het bijhouden van<br />
de sproei-installatie wanneer geen gevaar voor stofverspreiding bestaat moet worden<br />
afgeraden omdat dit op deze momenten geen zin heeft en niet bijdraagt aan <strong>het</strong> voorkomen<br />
van stofverspreiding, maar wel een grotere hoeveelheid afval- en percolaatwater vanaf de<br />
kolenopslag veroorzaakt. Er dient ook opgemerkt te worden dat een hoog vochtgehalte van<br />
de kolen de stookwaarde verlaagt. Daarnaast geeft dit een grotere kans op broei<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 264<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
(zelfontbranding) en mogelijk overlast/storingen in <strong>het</strong> transportsysteem naar <strong>het</strong> ketelhuis<br />
en in de kolenmolens. Toevoegen van additieven aan <strong>het</strong> sproeiwater of direct aanbrengen<br />
van anti-stuifmiddelen op de kolenberg heeft, gezien de korte opslagtijd van de kolen (twee<br />
à drie weken), geen nut en zal dus niet plaatsvinden. Als sproeiwater wordt regen- of<br />
dokwater gebruikt.<br />
• Beperking relatieve bewegingen<br />
Alle genoemde transportbanden werken volgens <strong>het</strong> principe van meenemen, waarbij geen<br />
relatieve verplaatsing tussen kolen en band optreedt. Door bovendien relatief lage<br />
bandsnelheden van circa 3,5 m/s toe te passen worden luchtwervelingen gereduceerd en<br />
daarmee de stofontwikkeling beperkt<br />
• Afzuigventilatie<br />
Tijdens <strong>het</strong> vullen van de bunkers worden deze bunkers afgezogen, ten einde de<br />
verdrongen lucht van zwevend kolenstof te reinigen. De reiniging gebeurt met behulp van<br />
een doekfilter. Deze lucht kan om verschillende redenen niet gebruikt worden als<br />
verbrandingslucht voor de brander. Enerzijds omdat <strong>het</strong> benodigde debiet van de<br />
verbrandingslucht-ventilatoren veel groter is dan <strong>het</strong> luchtdebiet van de afzuiginstallatie;<br />
anderzijds omdat deze ventilatielucht enkel ontstaat bij <strong>het</strong> vullen van de bunker en dus een<br />
discontinue activiteit is. Bovendien liggen de ventilatoren voor de branders loodrecht op de<br />
positie van de kolenbunkers. Ook daarom kan deze lucht niet gemengd worden.<br />
• Gesloten systemen<br />
De toevoer naar de kolenmolens en de leidingen van de kolenmolens naar de branders zijn<br />
gesloten systemen.<br />
Voor zover deze maatregelen de bestaande installaties betreffen, zijn de voorzieningen al<br />
aanwezig. Wat betreft de maatregelen ter beperking van <strong>het</strong> geluid wordt verwezen naar <strong>het</strong><br />
hoofdstuk Geluid in dit <strong>MER</strong>.<br />
Een toetsing van deze milieumaatregelen bij kolen-handling aan de checklijst BBT en BREF<br />
‘Large Combustion Plants’ is opgenomen in Bijlage 6 bij dit <strong>MER</strong> (zie ook de BBT-evaluatie<br />
opgenomen in paragraaf 2.2.5.10. van dit <strong>MER</strong>). Hieruit blijkt:<br />
• Technieken die als BBT beschouwd worden en worden toegepast:<br />
o In de hoogte verstelbaar lossysteem voor de kolen;<br />
o Aanwezigheid van sproeisysteem;<br />
o Transportbanden aanwezig, deze zijn hoog genoeg en voorzien van reinigings-<br />
en ontstoffingsapparatuur voor <strong>het</strong> transport van kolen;<br />
o Er zal een goede housekeeping uitgevoerd worden om stofuitval te voorkomen;<br />
o De gebruikte technieken zijn volgens de laatste technische mogelijkheden;<br />
o Er is een vloeistofdichte vloer op <strong>het</strong> opslagveld aanwezig, deze vangt <strong>het</strong><br />
regenwater op dat daarna gezuiverd en herbruikt wordt.<br />
• Technieken die als BBT beschouwd worden, maar die niet van toepassing zijn:<br />
o Afdekken van de brandstofopslagplaats, deze techniek is enkel van toepassing<br />
bij gebruik van petroleumcokes;<br />
o Brandstofopslagplaatsen met gras bedekken, deze techniek is enkel van<br />
toepassing bij langdurige opslag.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 265<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Technieken die als BBT worden beschouwd, maar niet toegepast worden:<br />
o Installeren van een branddetectiesysteem op de open opslagplaats: dit is<br />
echter niet mogelijk bij een open opslagplaats.<br />
Een toetsing van deze milieumaatregelen bij kolen-handling aan de BREF ‘Emissions from<br />
storage’, is eveneens opgenomen als Bijlage 6 bij dit <strong>MER</strong> (zie ook de BBT-evaluatie<br />
opgenomen in paragraaf 2.2.5.10 van dit <strong>MER</strong>). Hieruit blijkt:<br />
• Technieken die als BBT beschouwd worden en worden toegepast:<br />
o Uitvoeren van visuele inspecties om te zien of zich stofemissies voordoen, en<br />
om te controleren of de preventieve maatregelen goed werken;<br />
o De afworphoogte zoveel mogelijk reduceren. Er wordt gewerkt met een<br />
valhoogte van maximaal 0,5 m;<br />
o Wegen die enkel worden gebruikt door vrachtwagens en auto’s zijn verhard met<br />
beton of asfalt, deze worden ook schoongemaakt<br />
o Wassen van banden van voertuigen, wordt toegepast bij de afvoer van<br />
bodemas;<br />
o Bij <strong>het</strong> laden en lossen wordt er een watergordijn opgetrokken om stofemissies<br />
te voorkomen;<br />
o Het beslissingschema uit BREF voor <strong>het</strong> gebruik van grijpers wordt gevolgd;<br />
o De grijpers worden ontworpen om maximaal stofemissies te vermijden;<br />
o De transportbanden zijn omkast om zo weinig mogelijk materiaal te morsen;<br />
o Het energiegebruik voor transportbanden wordt zoveel mogelijk gereduceerd<br />
door een goed ontwerp, een accurate tolerantie van de installatie en een band<br />
met lage rolweerstand.<br />
• Technieken die als BBT beschouwd worden, maar niet van toepassing zijn:<br />
o Laden en lossen zoveel mogelijk plannen wanneer de windsnelheid laag is. Dit<br />
is niet mogelijk, er wordt continu gelost;<br />
o De snelheid van voertuigen op de site aanpassen om te vermijden of te<br />
minimaliseren dat stof opwervelt. Er zullen echter niet veel voertuigen op de<br />
opslagplaats rondrijden.<br />
• Technieken die als BBT worden beschouwd, maar niet toegepast worden:<br />
o Bij <strong>het</strong> laden en lossen van stuifgevoelige stoffen de daalsnelheid van <strong>het</strong><br />
product minimaliseren, er worden grijpers gebruikt.<br />
d. Alternatieve kolen-handling: levering via SEA-INVEST en tunnel<br />
In <strong>het</strong> scenario met aanlevering van kolen via SEA-INVEST kan gesteld worden dat er geen<br />
bijkomende maatregelen nodig zijn aangezien dit al geregeld is via de milieuvergunning van<br />
SEA-INVEST. De ervaringen van SEA-INVEST worden hieronder samengevat:<br />
• Windafscherming<br />
Hellende transportbanden worden overkapt. Horizontale transportbanden geven een<br />
verwaarloosbare bijdrage op gebied van stof. De bovenlaag van overstortpunten op de<br />
transportband worden licht<strong>je</strong>s bevochtigd, waardoor geen stof kan ontstaan. Overkappen is<br />
ook zinvol. Ook worden meestal schrapers of sproeiers voorzien op de keerpunten om<br />
ervoor te zorgen dat stof/restant, dat aan de transportband blijft kleven, verwijderd wordt.<br />
Op die manier wordt verhinderd dat er (wanneer deze band ondersteboven hangt) product<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 266<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
ongecontroleerd van de band afvalt en stof veroorzaakt. Op te merken valt dat overkapte<br />
transportbanden iets minder veilig zijn (geen zicht op wat er eventueel gebeurt).<br />
• Beperkte valhoogte<br />
Naast <strong>het</strong> beperken van de valhoogte, bestaat ook de mogelijkheid om te besproeien bij <strong>het</strong><br />
lossen in een trechter indien er teveel stof ontstaat. Bij <strong>het</strong> lossen wordt erover gewaakt dat<br />
de trechter niet overvuld wordt. Het stortvlak op de transportband kan eveneens met een<br />
afkapping voorzien worden om stofvorming bij <strong>het</strong> vallen vanuit de trechter op de<br />
transportband te vermijden.<br />
• Besproeiing<br />
Sproeiers zijn voorzien op de terreinen met als doel de kolen voldoende te bevochtigen<br />
zodat stofemissie wordt tegengegaan. Dit besproeien gebeurt ‘preventief’. Wanneer de<br />
goederen niet steeds vochtig gehouden worden, ontstaat er immers altijd gevaar op<br />
stofemissie en wanneer opeens de wind toeneemt of er treden windstoten op, is <strong>het</strong> moeilijk<br />
om de goederen tijdig bevochtigd te krijgen.<br />
• Afzuigventilatie<br />
Het gebruik van een doekenfilter voldoet aan de BBT-eis.<br />
2.5.4. Ketelinstallatie en branders<br />
In de vuurhaard wordt de brandstof verbrand. De door de verbranding opgewekte warmte wordt<br />
via straling afgegeven aan <strong>het</strong> stoom/watermengsel in de verdamper en door convectie aan de,<br />
in de convectiesectie gelegen, convectiebundels.<br />
Water-stoomcyclus<br />
Door een gesloten stoom-waterkringloop zijn ketel, turbine, condensor en tussenliggende<br />
componenten met elkaar verbonden. De in de verdamper gevormde stoom wordt naar de<br />
oververhitter geleid. Vanuit de oververhitter wordt de stoom naar de turbine gevoerd. In de<br />
turbine drijft de expanderende stoom de turbine-as aan. Op deze wijze wordt de vrijkomende<br />
thermische energie omgezet in mechanische energie om vervolgens in een aan de turbine-as<br />
gekoppelde generator te worden omgezet in elektrische energie. Na doorstroming van de<br />
turbine wordt de stoom naar de condensor gevoerd. Daar condenseert de stoom en wordt als<br />
condensaat via voorwarmers weer naar de ketel gepompt.<br />
Lucht/rookgas-zijde<br />
Bij de verbranding ontstaan rookgassen. Het grootste deel van de in de rookgassen aanwezige<br />
warmte wordt afgegeven aan de verdamper-, oververhitter- en herverhitterpijpen waarin de<br />
stoom wordt geproduceerd respectievelijk wordt oververhit. De rookgassen worden vervolgens<br />
door de economiser geleid, waarin <strong>het</strong> voedingwater wordt voorverwarmd. Na de economiser<br />
passeren de rookgassen de DeNOx-installatie. Daarna worden de rookgassen door een<br />
luchtvoorwarmer geleid en afgekoeld tot circa 120ºC. Bij deze temperatuur is er geen gevaar<br />
voor dauwpuntcorrosie. Hier wordt de verbrandingslucht opgewarmd. Vervolgens worden de<br />
rookgassen gereinigd van vliegas in twee elektrostatische vliegasvangers. De afvoer van de<br />
rookgassen gebeurt door twee rookgasventilatoren, die na de vliegasvangers zijn opgesteld.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 267<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Vervolgens gaan de rookgassen door de wastoren van de rookgasontzwavelingsinstallatie en<br />
worden via de schoorsteen in de atmosfeer gebracht.<br />
De verbrandingslucht wordt aangevoerd door twee verbrandingsluchtventilatoren. Het grootste<br />
gedeelte van de verbrandingslucht wordt na voorwarming rechtstreeks aan de ketel toegevoerd.<br />
Het andere gedeelte van de voorgewarmde lucht wordt als primaire lucht gebruikt om de<br />
poederkool in de poederkoolmolens te drogen en naar de branders te transporteren.<br />
De ketel is voorzien van vijf branderlagen, drie aan de voorzijde van de ketel en twee aan de<br />
achterzijde van de ketel. De branderlagen zijn in hoogte versprongen ten opzichte van elkaar.<br />
Elke branderlaag bestaat uit zes branders, bijgevolg bestaat de ketel uit 30 branders. De<br />
branders zijn van <strong>het</strong> type DS (Drall-Stufen). Het zijn moderne NOx-arme branders. Boven de<br />
branders bevinden zich de zes bovenluchtpoorten aan weerszijden van de ketel (totaal 12).<br />
Door een gedeelte van de verbrandingslucht als bovenlucht te hanteren wordt een bij de<br />
branders nagenoeg stochiometrische verbranding bereikt. Ter voorkoming van reducerende<br />
omstandigheden aan de ketelwand worden naast de wandbranders wandluchtnozzles<br />
aangebracht. Hiermee worden CO-concentraties aan de vuurhaardwand lager dan 0,2%<br />
gerealiseerd. De totale luchtovermaat in de ketel is 17%. Om een vuurhaardontwerp te<br />
realiseren zijn verbrandings- en stromingsberekeningen uitgevoerd via CFD (computational fluid<br />
dynamics).<br />
Vollast kan gerealiseerd worden met vier molens in bedrijf en een minimale stookwaarde van de<br />
kolen van 25 MJ/kg. De laagste belasting zonder ondersteuning door middel van lichte olie is<br />
25% met ten minste twee branderlagen in bedrijf.<br />
Kenmerken<br />
De ketelinstallatie wordt ultrasuperkritisch (water wordt direct in stoom omgezet zonder<br />
tussenstap) opgebouwd. De belangrijkste gegevens voor de ketelinstallatie zijn:<br />
Tabel 2.39: Gegevens ketelinstallatie<br />
Gegevens ketelinstallatie Waarde Eenheden<br />
bruto vermogen 1.100 MWe<br />
netto vermogen 1.055 MWe<br />
netto rendement in normaal bedrijf zonder koeltoren 45,7 %<br />
aantal vollasturen 8.000 h/j<br />
aantal draaiuren 8.760 h/j<br />
verse stoom<br />
- nominale stoomproductie: 824 kg/s<br />
- stoomdruk aan de uitlaat uitlaat van de oververhitter 285 bar<br />
- stoomtemperatuur aan de uitlaat van de oververhitter 600 °C<br />
herverhitte stoom<br />
- stoomproductie herverhitter: 692 kg/s<br />
- stoomdruk aan de uitlaat van de herverhitter 60 bar<br />
- stoomtemperatuur aan de uitlaat van de herverhitter 620 °C<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 268<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.40: Vereenvoudigd processchema voor <strong>het</strong> koelwaterconcept met directe koeling<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 269<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.38 : Vereenvoudigd processchema voor <strong>het</strong> koelwaterconcept met koeltoren<br />
Ultra-superkritische installatie<br />
- Voordelen:<br />
• een hoog rendement van de installatie als gevolg van de hoge temperaturen en hoge<br />
stoomdrukken;<br />
• relatief eenvoudig bij de exploitatie;<br />
• hoog rendement, ook bij deellast;<br />
• goede koude starteigenschappen;<br />
• een goede regelbaarheid van de installatie;<br />
• doordat de techniek op veel punten niet afwijkt van de traditionele kolencentrale bestaat<br />
er een ruime kennis over de werking van de componenten.<br />
- Nadelen:<br />
• zeer hoogwaardige materialen benodigd vanwege de hoge stoomcondities;<br />
• de corrosie-aspecten bij deze hoogwaardige materialen zijn nog niet bekend.<br />
Eéntreksketel<br />
- Voordelen:<br />
• een kleiner benodigd bouwoppervlak;<br />
• een korte benodigde opstarttijd;<br />
• gelijkmatiger temperatuurverdeling einde vuurhaard;<br />
• een vri<strong>je</strong> uitzetting van de drukdelen;<br />
• geen verandering van stromingsrichting bij <strong>het</strong>e rookgassen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 270<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
- Nadelen:<br />
• De ééntreksketel wordt bedreven met een stoomdruk hoger dan de zogenaamde<br />
kritische druk van ongeveer 221 bar in de verdamper. Dit drukniveau vereist speciale<br />
materialen voor de ketelpijpen. Het heeft eveneens invloed op de wanddikte van deze<br />
pijpen en alle overige componenten waar deze hoge drukken heersen. Dit alles leidt tot<br />
hogere kosten voor de ketelinstallatie.<br />
• Vergeleken met een tweetreksketel kan gesteld worden dat de bouwhoogte van de<br />
ééntreksketel hoger is. Dit resulteert in een grotere visuele impact voor de omgeving.<br />
2.5.5. Turbogeneratorinstallatie<br />
De in de ketel geproduceerde stoom wordt naar de stoomturbine gevoerd. De onder hoge druk<br />
staande stoom expandeert trapsgewijs in de turbine. Door middel van deze expansie wordt de<br />
energie overgedragen op de schoepenwielen die op de as zijn gemonteerd. De as gaat<br />
daardoor draaien. De stoom die de turbine doorlopen heeft, zal in de condensor gecondenseerd<br />
worden met behulp van oppervlaktewater.<br />
Het turbinegedeelte bestaat uit een hoge druk deel (HD), een midden druk deel (MD) en een<br />
lage druk deel (LD). De as van de turbine is direct gekoppeld aan de generator. De in de ketel<br />
geproduceerde stoom wordt naar <strong>het</strong> HD-deel gevoerd. Na <strong>het</strong> verrichten van arbeid in dit<br />
gedeelte wordt de stoom weer teruggevoerd naar de ketel en geleid door een herverhitter en<br />
vervolgens naar <strong>het</strong> MD-deel en LD-deel geleid.<br />
De as van de stoomturbines is gekoppeld aan een generator. Daarmee wordt de elektriciteit<br />
opgewekt. Om een effectieve koeling te verzekeren in <strong>het</strong> geheel gesloten generatorhuis<br />
worden de rotorwikkelingen van de generator met waterstof gekoeld terwijl de statorwikkelingen<br />
met water worden gekoeld. De door de generator opgewekte elektrische energie wordt<br />
afgegeven op een spanning van 27 kV. Via twee machinetransformatoren wordt dit vermogen<br />
afgegeven aan <strong>het</strong> 380 kV-station en vervolgens aan <strong>het</strong> elektriciteitsnet.<br />
Voor de smering en koeling van de lagers van de turbine en de generatoren en voor de<br />
verstelling van de regel- en stopkleppen van de turbine wordt olie toegepast. Eveneens wordt<br />
olie toegepast in diverse transformatoren voor isolatie en koeling.<br />
2.5.6. Selectieve katalytische DeNOx-installatie<br />
Om de NOx-emissie te reduceren bestaan er verschillende technieken, zoals de niet-katalytische<br />
DeNOx (SNCR), en de katalytische DeNOx (SCR) (al of niet geschakeld). Bij de selectieve nietkatalytische<br />
reductie wordt ammoniak of ureum in de rookgasstroom geïn<strong>je</strong>cteerd, waarna er<br />
reductie plaats vindt van de NOx naar stikstof en water. De locatie van de in<strong>je</strong>ctie is in <strong>het</strong> gebied<br />
waar de rookgassen een temperatuur hebben van 930-980 °C bij ammoniak en 950-980 °C bij<br />
ureum. Bij selectieve katalytische reductie zijn de chemische reacties dezelfde maar <strong>kun</strong>nen deze<br />
door gebruik te maken van een katalysator plaats vinden in een veel lagere temperatuur range<br />
(350 °C – 450 °C) (citaat uit de technische beschrijving zoals weergegeven op de emis-website<br />
van <strong>het</strong> vito: www.emis.vito.be/afss/fiches/technieken/denox. Om de NOx-emissie te reduceren<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 271<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
voor de voorziene centrale zal een SCR-DeNOx-installatie (SCR-installatie - Selective Catalytic<br />
Reduction) worden geïnstalleerd. De katalysator van de DeNOx-installatie is uitgevoerd als<br />
honingraat- of plaatkatalysator waarbij de rookgassen door kanalen, die door de honingraat- of<br />
plaatstructuur worden gevormd, stromen. Verlaging van de NOx-emissie vindt plaats door<br />
NH3-in<strong>je</strong>ctie in de rookgassen vóór de katalysatormodules.<br />
De volgende chemische reacties geven <strong>het</strong> denitrificatieproces van de DeNOx-installatie weer:<br />
• tussen ammoniak en stikstofoxide: 4 NO + 4 NH3 + O2 → 4 N2 + 6 H2O<br />
• tussen ammoniak en stikstofdioxide: 2 NO2 + 4 NH3 + O2 → 3 N2 + 6 H2O.<br />
De stikstofoxiden worden dus met ammoniak omgezet in stikstof en water. De toepassing van een<br />
katalysator bij de reacties geeft een voldoende grote reactiesnelheid voor een goed<br />
reductierendement bij temperaturen tussen 320°C en 400°C (voorziene parameters voor de<br />
installatie van E.ON).<br />
Het SCR-proces is bruikbaar voor efficiënte NOx-reductie bij de lagere temperaturen van de<br />
rookgassen die stroomafwaarts van de ketel worden gekoeld. De reactie vindt plaats op <strong>het</strong><br />
oppervlak van een katalysator. De huidige generatie katalysatoren heeft TiO2 als drager en<br />
wolfraam of vanadiumoxide als de actieve componenten. De katalysatoren worden in een aantal<br />
lagen in <strong>het</strong> reactorhuis geplaatst. Voor <strong>het</strong> reinigen van de katalysatorlagen worden roetblazers<br />
toegepast. De totale installatie wordt de DeNOx-installatie of de SCR-installatie (SCR= Selective<br />
Catalytic Reduction) genoemd. De NOx-concentratie in <strong>het</strong> rookgas wordt met ongeveer 90%<br />
gereduceerd. Een hoger reductiepercentage is niet mogelijk omwille van de reden die hieronder<br />
aangehaald wordt.<br />
Bij centrale ketels moeten de volgende punten in beschouwing worden genomen die <strong>het</strong><br />
verwijderingspercentage beïnvloeden:<br />
• niet homogene snelheidsverdeling in de grote doorsnede van de uitlaat van de ketel;<br />
• niet homogeen NOx-profiel in de uitlaat van de ketel;<br />
• niet homogeen temperatuurprofiel in de uitlaat van de ketel;<br />
• niet homogene dosering van <strong>het</strong> reagens.<br />
Ammoniak wordt geleverd middels aansluiting op een ammoniakleiding van BASF die reeds<br />
aanwezig is en loopt langs de Scheldelaan. Omdat deze toevoer van ammoniak niet continu is,<br />
zal tussen <strong>het</strong> aftappingspunt van de leiding en de E.ON-installaties een buffertank (95 m³)<br />
opgesteld worden.<br />
Er is voor gekozen om niet alle NOx-reducerende maatregelen in de ketel te treffen, teneinde<br />
<strong>het</strong> gehalte onverbrand in de vliegas laag te houden. Het verwachte gehalte aan onverbrand<br />
bedraagt circa 1%. Vliegas van deze kwaliteit kan in zijn geheel in hoogwaardige toepassingen,<br />
zoals de cement- en de betonindustrie droog worden afgezet (conform de wettelijke bepalingen<br />
en erkenningsprocedures).<br />
Teneinde hoge reductiepercentages te bereiken moeten de inhomogene snelheidsprofielen en<br />
concentratieprofielen homogeen worden gemaakt. Tevens moet <strong>het</strong> reagens (ammoniak)<br />
zodanig worden gedoseerd dat <strong>het</strong> homogeen wordt verdeeld over de doorsnede van <strong>het</strong><br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 272<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
kanaal. Aan deze eisen kan in grote installaties alleen tot op zekere hoogte worden voldaan. Bij<br />
een overall verwijderingsrendement van circa 90% wijken de lokale verwijderingspercentages<br />
hierbij ongeveer 5 - 7 procentpunten af. In de gebieden met een verwijderingspercentage van<br />
circa 95% is er aan <strong>het</strong> einde van de katalysator weinig NOx beschikbaar om nog met de<br />
ammoniak te reageren. Het lokaal hoge verwijderingspercentage leidt tot een hogere<br />
ammoniakslip <strong>het</strong>geen negatieve effecten heeft op de nageschakelde apparatuur en de vliegas<br />
verontreinigt met ammoniak. Het laatste is volstrekt onacceptabel omdat de vliegas dan niet<br />
meer gebruikt kan worden in de bouwindustrie en alle vliegas naar een stortplaats moet worden<br />
afgevoerd.<br />
Bij hoge verwijderingspercentages moet de verhouding tussen NOx en ammoniak worden<br />
verbeterd, waarvoor beperkte mogelijkheden zijn in de grote rookgaskanalen van centrales.<br />
Zelfs bij de installatie van twee of meer mengers is <strong>het</strong> effect op de homogenisatie van <strong>het</strong><br />
stromingsprofiel beperkt. Dit is gedemonstreerd bij een modelonderzoek voor de centrale in de<br />
Maasvlakte te Nederland. De inbouw van een additionele menger had geen positieve invloed op<br />
<strong>het</strong> stromingsprofiel in <strong>het</strong> rookgaskanaal. Gezien <strong>het</strong> bovenstaande is een hoger<br />
reductiepercentage dan circa 90% niet mogelijk.<br />
2.5.7. Elektrostatische vliegasvangers<br />
De rookgassen verlaten de ketelinstallatie via parallel geschakelde elektrostatische<br />
vliegasvangers (ESV’s zie Figuur 2.41), die de rookgassen van stof reinigen. De installatie is<br />
van zodanige capaciteit, dat bij <strong>het</strong> verstoken van kolen de uitlaatconcentratie aan stof na de<br />
ESV daggemiddeld maximaal 10 mg/Nm 3 rookgas zal bedragen. De sproei-elektroden staan<br />
onder een hoge negatieve gelijkspanning van circa 50 - 100 kV. Lawines van elektronen komen<br />
vrij en treffen gasmoleculen, waardoor negatieve ionen ontstaan. Deze verbinden zich op hun<br />
beurt met de stofdeelt<strong>je</strong>s, die hierdoor door de neerslagelektroden aangetrokken worden en<br />
zich hierop vasthechten. Verwijdering van <strong>het</strong> neergeslagen stof vindt plaats door periodiek<br />
kloppen of trillen van de elektroden, waarbij de afzetting als plakken of brokken in de onder de<br />
vliegasvanger gelegen trechters valt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 273<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.41: Voorbeeld van een elektrostatische vliegasvanger<br />
2.5.7.1. Stofuitlaatconcentratie<br />
De filters zijn ontworpen voor een vangstrendement van 99,95% bij een inlaatconcentratie van<br />
circa 20 g/Nm 3 . Dit leidt tot een concentratie in <strong>het</strong> rookgas na de vliegasvanger van maximaal<br />
10 mg/Nm 3 (droog bij een gehalte van 6% O2). Aangezien in de rookgasontzwavelingsinstallatie<br />
door de natte wassing ook stof wordt verwijderd zal de maximale stofconcentratie in <strong>het</strong><br />
rookgas, dat naar de schoorsteen wordt afgevoerd, lager dan 10 mg/Nm 3 bedragen. Het stof<br />
bestaat voor de helft uit vliegas en voor de helft uit gips. De betrouwbaarheid van ESV's is<br />
bijzonder hoog. Voor de elektriciteitscentrale is gekozen voor een filter met zes velden (gezien<br />
in de gasstroomrichting) en elk veld mechanisch en elektrisch in tweeën te scheiden. Ook bij<br />
storing in één elektrische sectie kan de installatie vliegas tot onder 10 mg/Nm 3 afscheiden .<br />
2.5.7.2. Stofconcentratie bij reiniging ketel en luchtvoorwarmers<br />
Ook tijdens reiniging van de ketel en luchtvoorwarmers tijdens bedrijf door stoom- of<br />
luchtblazen zal bij de kolengestookte eenheden de stofuitworpconcentratie na de vliegasvanger<br />
niet boven 10 mg/Nm 3 komen. De invloed op de uitworpconcentratie van deze reiniging bij<br />
kolengestookte ketels is zeer gering daar <strong>het</strong> blazen van de diverse oppervlakken van<br />
vuurhaard en ingebouwde pijpenbundels niet tegelijkertijd maar volgens een bepaald<br />
programma, dat geruime tijd in beslag neemt, wordt afgewerkt.<br />
2.5.8. Alternatief voor ESP : Doekenfilters<br />
Er zijn twee belangrijke types van de stoffilter beschikbaar op de markt. Éen design (Figuur<br />
2.42) bestaat uit veelvoudige afzonderlijke kamers in één omhulsel dat elk kan worden<br />
gesloten. De hoofdgas - verdelingsbuis verdeelt <strong>het</strong> rookgas naar de verschillende kamers.<br />
Filterbags zijn in ri<strong>je</strong>n geplaatst in de verschillende kamers. Een vast opgesteld<br />
reinigingssysteem is geïnstalleerd boven de ri<strong>je</strong>n. De gasstroom binnen een kamer is in<br />
tegenstroomrichting van de bodem naar de bovenkant en door de opgehangen filterzakken van<br />
de buitenkant naar de binnenkant. Daarna wordt <strong>het</strong> rookgas verzameld naar de gasleiding.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 274<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.42 : doeken filter type HP/LV-design (typical Pulse-Jet filter)<br />
Elke kamer heeft een ruimte van ong. 1.5 m voor <strong>het</strong> gezuiverde gas. Het systeem is voorzien<br />
van luchtin<strong>je</strong>ctiepijpen aan elke rij doeken en een ‘nozzle’ voor elke doek. De kop voor de<br />
perslucht distributie is buiten de gasfase gelegen bovenaan de installatie van de doekenfilter.<br />
Voor dit type van filter wordt meestal gebruik gemaakt van hoge druk en lege lage lucht debiet.<br />
Dit cleaning proces gebeurd via een programmatie eenheid.<br />
Om filterzakken te vervangen (Figuur 2.43) moet de installatie worden geopend. Een staalplaat<br />
moet via <strong>het</strong> dak worden weggehaald. Dan <strong>kun</strong>nen de doeken en ondersteunende kooi worden<br />
uitgetrokken. De filterdoeken zijn zo ingedeeld dat de lengte van de zakken (8 m) geen<br />
probleem mag zijn.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 275<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
1. perslucht<br />
2. diafragma kleppen<br />
3. inblaaspijpen met nozzles
Figuur 2.43: voorbeeld vervangen van de doeken<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 276<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Een tweede filtersysteem bestaat uit een cirkelvormige ophanging in niet radiale concentrische<br />
ri<strong>je</strong>n.( Figuur 2.44). De doeken worden ondersteund. De gasstroom is eveneens van de bodem<br />
naar de top en de gasstroom gaat vanuit de buitenzijde naar de binnenzijde van de doeken.<br />
Boven de doekenbundels is plaats voorzien voor <strong>het</strong> betreden om doeken te vervangen (via<br />
een roterend mechanisme). Het geheel is zo ontworpen dat er natuurlijke ventilatie is bij <strong>het</strong><br />
onderhoud. Het zuiveren gebeurt door middel van roetblazers, via diafragma-kleppen. Deze<br />
kleppen zijn geïntegreerd op de top in de installatie. De veelvoudige bundels (afhankelijk van<br />
ontwerp) zijn bevestigd in een filteromhulsel.<br />
Figuur 2.44 : filtersysteem met concentrische ophanging<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 277<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het ‘cleaning’ systeem (zie Figuur 2.45) dat wordt gebruikt om stof uit buiten de zak te<br />
verwijderen wordt ‘ Straalproces PULS ‘ genoemd. Het cleanen wordt uitgevoerd terwijl de<br />
installatie in gebruik is. Met perslucht wordt lucht van boven via een pijp in de doeken geblazen.<br />
De gasstroom verlaat de doekeen aan de andere zijde. Het stof wordt afgescheiden buiten de<br />
zak en valt neer in de asvultrechter.<br />
Figuur 2.45 : Cleaning van de doeken met perslucht<br />
Naargelang de leverancier zijn er verschillen in druk en <strong>het</strong> debiet van de lucht. Typische<br />
waarden worden hieronder weergegeven.<br />
- hoge druk/laag volume 2.8 - 7.0 bar<br />
- middelgrote druk/med.volume 1.0 - 2.1 bar<br />
- lage druk/hoog volume 0.5 - 0.85 bar<br />
Besluit<br />
Er wordt tot slot niet geopteerd voor een doekenfilter omdat deze techniek (ondanks <strong>het</strong> feit dat<br />
zij in de BREF-LCP wordt weerhouden) een reeks nadelen heeft. Zo hebben doekenfilters een<br />
veel grotere drukval dan elektrofilters: daar waar bij elektrofilters een drukval van 1 - 2 mbar<br />
optreedt, moet voor een doekenfilter worden gerekend met een drukval van 12 - 15 mbar. De<br />
veel hogere drukval leidt in combinatie met <strong>het</strong> rookgasdebiet tot een toename van <strong>het</strong> eigen<br />
elektriciteitsverbruik met 2 MW. Verder is een operationeel nadeel van de doekenfilter dat bij<br />
<strong>het</strong> optreden van lekkages in doeken <strong>het</strong> verwijderingsrendement snel afneemt. In dat geval<br />
moet de installatie elke drie jaar stilgelegd worden om de doeken te vervangen, dit terwijl<br />
elektrofilters automatisch worden gewassen. Door DeNOx na een stoffilter te plaatsen is men<br />
ook niet in staat om een hoger verwijderingsrendement te bekomen. Men heeft wel een impact<br />
op de ammoniakconcentratie in de vliegas, maar men heeft geen impact op de eventuele<br />
hogere ammoniakemissie in de schouw.<br />
De voordelen van ESP t.o.v. doekenfilters zijn :<br />
• Robuustheid<br />
• Lage operationele kosten<br />
• Hoge beschikbaarheid<br />
• Betrouwbaarheid<br />
• Weinig onderhoud<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 278<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.9. Rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI)<br />
De rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI of FGD) is ontworpen om een verwijderingsrendement<br />
te halen van meer dan 98% SO2 met een ‘enkel-loop’ configuratie. Deze uitstekende prestaties<br />
zijn slechts mogelijk dank-zij de brede ervaring van E.ON´s engineeringsafdeling en zijn<br />
leveranciers, evenals door de bedrijfsvoering met goed opgeleid personeel.<br />
De absorptiereactor is ontworpen volgens <strong>het</strong> tegenstroom principe (met open besproeiing) en<br />
met gedwongen oxydatiesysteem geïnstalleerd in de roerzone van de absorptiebezinkingsput.<br />
De lucht, nodig voor de oxidate, wordt in de te behandelen vloeistof gebracht door dispersie via<br />
de absorptieroerders van de absorptiebezinkingsput. Deze gedwongen wijze (met lucht-in<strong>je</strong>ctie<br />
-<br />
in de absorber reactietank) garandeert bijna volledige oxydatie van waterstofsulfiet (HSO3 ) tot<br />
2-<br />
sulfaat (SO4 ) in de vloeistoffase. Voor deze goede absorptierendementen wordt <strong>het</strong><br />
absorptievat ontworpen voor een gassnelheid van 4,0 m/s. Het gezuiverde afgas gaat door een<br />
druppelafscheider (geïntegreerd in <strong>het</strong> absorptievat), alvorens <strong>het</strong> naar de koeltoren wordt<br />
geleid.<br />
In vergelijking met de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON die in Datteln (Duitsland), in<br />
aanbouw is, is een extra besproeiingsniveau voorzien om de SO2 emissies te minimaliseren.<br />
Voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in Antwerpen, wordt krijt voorzien als neutralisatiereagens voor de natte<br />
absorptie, zolang de marktsituatie dit toelaat. De toepassing van krijt in plaats van kalksteen is<br />
gunstiger door de hogere reactiesnelheid van krijt tengevolge van de fijnere korrelgrootte van<br />
<strong>het</strong> krijtpoeder en de hogere concentratie aan calciumcarbonaat en magnesiumcarbonaat.<br />
De geoptimaliseerde ‘enkel-loop’ absorber configuratie verzekert:<br />
• hoge verwijdering van zuurrijke bestanddelen in de gasfase (SO2, HCl, HF) en van<br />
de stofdeelt<strong>je</strong>s,<br />
• hoge betrouwbaarheid van de installatie,<br />
• hoge flexibiliteit bij operationele wijzigingen (zoals werkregime, wijzigingen<br />
steenkooltype).<br />
• een optimale operatie tussen efficiëntie en investerings-, onderhouds- en<br />
operationele kosten.<br />
De installatie van een ‘dubbele-loop’ scrubber is niet aanbevolen omdat dit voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct de<br />
volgende nadelen heeft:<br />
• een lagere betrouwbaarheid en dus beschikbaarheid van de ROI – installatie,<br />
• hoger risico op verstopping in de gehele absorptiezone, bezinkingsbekken en<br />
druppelafscheider, toe te schrijven aan hogere hoeveelheden suspensie van krijt of<br />
kalksteen (met frequenter onderhoud);<br />
• de interne onderdelen van <strong>het</strong> absorptievat maken intern onderhoud en inspectie<br />
gecompliceerder;<br />
• beduidend hogere investerings-, onderhoud- en operationele kosten;<br />
• een complexere procesbeheersing (wegens de waterbalans tussen quench en<br />
absorptiezone; de druppelafscheider is gekoppeld met overflow naar een externe<br />
oxydatietank);<br />
• bijgevolg is de jaarlijkse efficiëntie niet noodzakelijk hoger dan in de ‘enkel-loop’<br />
configuratie.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 279<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Aangezien in de rookgasontzwavelingsinstallatie door de natte wassing ook stof wordt<br />
verwijderd zal de maximale stofconcentratie in <strong>het</strong> rookgas, dat naar de schoorsteen wordt<br />
afgevoerd, minder dan 10 mg/Nm 3 bedragen.<br />
De ontzwaveling gebeurt volgens <strong>het</strong> natte kalksteenontzwavelingsproces met als eindproduct<br />
gips (zie Figuur 2.46).<br />
De rookgassen worden in de wastoren (absorptietoren) in contact gebracht met een suspensie<br />
van kalksteen of krijt (dit is een vorm van kalksteen) in water. Hierbij wordt <strong>het</strong> overgrote deel<br />
van de SO2 geabsorbeerd. De hierbij optredende chemische reactie is:<br />
CaCO3 + 2SO2 + H2O Ca(HSO3)2 + CO2<br />
kalksteen/krijt calciumbisulfiet<br />
Het gebruik van <strong>het</strong> principe van de natte gaswassing in de wastoren heeft tevens invloed op<br />
<strong>het</strong> fijn stofgehalte (zie ook onder 2.5.7.1). Dit draagt bij tot een concentratie in <strong>het</strong> rookgas van<br />
maximaal 10 mg/Nm 3 (droog bij een gehalte van 6% O2)<br />
De opslag van kalksteen/krijt gebeurt in een silo van ongeveer 5000 m 3 . De silo is uitgerust met<br />
een stoffilter om stofemissies bij <strong>het</strong> vullen van de silo te voorkomen. Onder de silo bevindt zich<br />
<strong>het</strong> aanmaaksysteem voor <strong>het</strong> aanmaken van de wassuspensie. De aanvoer ervan geschiedt<br />
per silowagen. Bij een gemiddeld zwavelgehalte in de kolen van 1,2% bedraagt <strong>het</strong><br />
kalksteenverbruik 120 800 ton per jaar. Dit komt overeen met 14 silowagens per dag.<br />
De ontzwavelde rookgassen worden met druppelvangers van de meegesleurde wassuspensie<br />
ontdaan. De rookgastemperatuur na de ROI (rookgasontzwavelingsinstallatie) bedraagt 51ºC.<br />
Daarna worden de rookgassen naar de schoorsteen geleid. De hoogte van de schoorsteen zal<br />
ongeveer 170 m zijn. De uitlaatsnelheid van <strong>het</strong> rookgas zal ongeveer 15 m/s zijn. Deze<br />
snelheid is kleiner dan 16 m/s waardoor druppelvorming vermeden wordt.<br />
Indien een natuurlijke trek koeltoren toegepast wordt, zal de rookgasafvoer via de koeltoren<br />
plaatsvinden, zodat er geen separate schoorsteen nodig is. Dit principe, zoals in onderstaand<br />
plaat<strong>je</strong> weergegeven is, wordt tegenwoordig veelvuldig toegepast bij moderne kolencentrales.<br />
Voor een meer gedetailleerde beschrijving wordt verwezen naar paragraaf 2.5.12.2.<br />
De rookgasontzwavelingsinstallatie wordt zodanig ontworpen dat jaarlijks maximaal 1,5 kton<br />
SO2 voor de gehele installatie wordt geëmitteerd. Dit betekent dat de rookgasontzwavelingsinstallatie<br />
een ontzwavelingsrendement heeft van 98%.<br />
Ten einde dit hoge rendement te halen worden de volgende maatregelen getroffen:<br />
• toepassing van een natte schoorsteen: door <strong>het</strong> weglaten van een herverhitter van<br />
de rookgassen (de zogenaamde GAVO) wordt lekkage van ongereinigd rookgas in<br />
gereinigd rookgas vermeden;<br />
• toepassing van krijt in plaats van kalksteen als reagens: krijt heeft een hoger<br />
specifiek oppervlak dan kalksteen waardoor <strong>het</strong> rendement van de ontzwaveling hoger<br />
wordt.<br />
Andere opties die niet toegepast zullen worden:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 280<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• toepassing van kalk in plaats van krijt<br />
• Bij <strong>het</strong> hoge rendement van de ontzwavelingsinstallatie leidt de toepassing van kalk niet<br />
tot een hoger rendement. Bovendien is kalk uit energetisch oogpunt ongunstig omdat<br />
<strong>het</strong> gebrand moet worden uit kalksteen. De hiervoor benodigde brandstof leidt tot een<br />
extra CO2-emissie. Tevens is uit oogpunt van de arbeidsomstandigheden <strong>het</strong> gebruik<br />
van kalk ongewenst;<br />
• toepassing van een tweekringsabsorptieproces<br />
• Het tweekringsabsorptieproces werd in <strong>het</strong> verleden toegepast bij hoge SO2concentraties<br />
(hoge zwavelgehalten 3% tot 4% zwavel in de brandstof) en de eis van<br />
een hoge ontzwavelingsgraad (meer dan 97%). Bij de elektriciteitscentrale is geen<br />
sprake van hoge SO2-concentraties Bovendien is <strong>het</strong> ontzwavelingsrendement ruim<br />
98%. Toepassing van <strong>het</strong> tweekringsproces leidt misschien tot een nog iets hoger<br />
ontzwavelingsrendement, maar is uit economisch oogpunt onaantrekkelijk omdat de<br />
investeringskosten circa 25% hoger zijn dan van <strong>het</strong> nu toegepaste éénkringsproces.<br />
Dit laatste is ook de oorzaak dat er tegenwoordig geen tweekringsprocessen meer<br />
worden gebouwd. Het laatst gebouwde tweekringsproces dateert uit 1995/1996. Dit<br />
betreft installaties achter een bruinkoolcentrale. De gebouwde absorptietorens hadden<br />
een capaciteit equivalent aan 250 MWe. De referenties van <strong>het</strong> tweekringsproces<br />
hebben vrijwel uitsluitend betrekking op bruinkoolcentrales.<br />
Figuur 2.46: Processchema rookgasontzwaveling<br />
Gipsproductie<br />
Er wordt extra lucht in de wastoren ingeblazen. Hierbij wordt <strong>het</strong> oorspronkelijk gevormde<br />
calciumbisulfiet omgezet in calciumsulfaat (gips).<br />
De hierbij optredende chemische reactie is:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 281<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
2Ca(HSO3)2<br />
+ 2H2O + O2 2CaSO4. 2H2O<br />
gips
De verkregen gipssuspensie wordt op een bepaalde hoogte uit de wastoren afgevoerd naar een<br />
ontwateringsinstallatie. Deze bestaat uit hydrocyclonen en een vacuümbandfilter. Hierbij<br />
ontstaat als eindproduct gips met een maximaal vrij vochtgehalte van 10%. Naar verwachting<br />
wordt 220 000 ton per jaar gips geproduceerd. Het geproduceerde gips wordt tijdelijk<br />
opgeslagen in een silo met een opslagcapaciteit van 10 000 ton en wordt afgevoerd per schip<br />
(met een scheepsgrootte van 2000 ton). Dit betekent ongeveer 2 schepen per week.<br />
Het uit de ontwatering verkregen filtraat wordt via multicyclonen in <strong>het</strong><br />
rookgasontzwavelingsproces teruggevoerd. In dit filtraat zitten nog enkele bestanddelen van de<br />
rookgassen die in de absorptietoren zijn uitgewassen. Deze bestanddelen zijn:<br />
• Chloride;<br />
• Fluoride;<br />
• Vliegas;<br />
• Verontreinigingen uit <strong>het</strong> krijt (kalksteen);<br />
• Elementen afkomstig uit de kolen en de secundaire brandstoffen.<br />
Om de concentratie van deze verontreinigingen in de wassuspensie op een acceptabel niveau<br />
te houden is <strong>het</strong> nodig een spuistroom af te voeren.<br />
Met name <strong>het</strong> chloridegehalte in de wassuspensie moet om procestechnische en<br />
materiaal<strong>kun</strong>dige redenen beperkt worden. De grootte van de spuistroom wordt bepaald door<br />
<strong>het</strong> chloridegehalte van de kolen, <strong>het</strong> chloridegehalte van de secundaire brandstoffen, <strong>het</strong><br />
chloridegehalte van <strong>het</strong> suppletiewater en de hoeveelheid suppletiewater. Het reinigingsproces<br />
van de spuistroom wordt beschreven in <strong>het</strong> hoofdstuk Water van dit <strong>MER</strong>.<br />
Het afvalwater afkomstig van de rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI) wordt eerst behandeld in<br />
de waterzuiveringsinstallatie (WZI) alvorens <strong>het</strong> geloosd wordt in de Schelde. De nominale<br />
capaciteit van de WZI bedraagt circa 70 m 3 /h. De werking van de WZI is gebaseerd op<br />
meervoudige precipitatie waarbij chemicaliën worden toegevoegd om stoffen die zijn opgelost in<br />
<strong>het</strong> afvalwater neer te slaan als onopgeloste stoffen waarna deze <strong>kun</strong>nen worden verwijderd.<br />
Een uitgebreidere beschrijving van de waterzuiveringsinstallatie wordt beschreven in <strong>het</strong><br />
hoofdstuk Water van dit <strong>MER</strong>.<br />
Indampen van <strong>het</strong> afvalwater<br />
Er is niet voorzien in een indamping van de afvalwaterstroom. Een dergelijke installatie zou<br />
betekenen dat <strong>het</strong> rendement van de centrale in belangrijke mate negatief wordt beïnvloed door<br />
<strong>het</strong> hoge warmteverbruik (ca 50 MWth) ten behoeve van de verdamping van ongeveer 70 t/h<br />
afvalwater. Daarnaast is er geen betrouwbare referentie voor een dergelijke storingvrij<br />
werkende installatie.<br />
De belangrijkste te verwachten problemen zijn:<br />
• Verkalking;<br />
• Schuimvorming;<br />
• Zoutafzettingen;<br />
• Vorming van halogenen;<br />
• Hoge corrosie en erosie Afvalwaterzuiveringsinstallatie WZI.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 282<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.10. Afvoer en opslag van reststoffen<br />
De totale hoeveelheid as die ontstaat, bedraagt bij volledig kolenstoken 400.000 ton/jaar<br />
(droog). Dit getal is gebaseerd op een kolenverbruik van 2 650 000 ton/jaar bij 100%<br />
kolenstoken. Bij 90% vliegas en 10% bodemas is de vliegashoeveelheid circa 360 000 ton/jaar<br />
(droog) en de droge bodemashoeveelheid circa 40 000 ton/jaar (droog)/ 49 200 ton (nat). De<br />
jaarlijkse productie van gips wordt geschat op 220 000 ton per jaar. De mogelijke toepassing<br />
van bodemas, vliegas en gips als secundaire grondstof is geregeld in de Vlaamse<br />
afvalstoffenreglementering VLAREA en de mogelijke (milieuverantwoorde) overbrenging van<br />
bodemas, vliegas en gips is geregeld in de Europese EVOA-Verordening (zie hoofdstuk 1.2.<br />
‘Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden’, partim afval). Een dochteronderneming van<br />
E.ON, de GmbH BauMineral, heeft reeds meer dan 30 jaar ervaring in <strong>het</strong> vermarkten van alle<br />
nevenproducten van koolgestooke elektriciteitscentrales, en is op dit vlak marktleider in Europa<br />
(voor meer details, zie www.baumineral.be).<br />
Bodemas<br />
Per jaar wordt circa 49.200 ton (vochtgehalte 23%) bodemas geproduceerd. De bodemas<br />
verzamelt zich onder in de ketel en valt via een trechter in een met water gevulde bak. Met een<br />
omhoog lopende kettingschraper wordt de afgekoelde bodemas uit de bak verwijderd. Bij dit<br />
proces wordt de bodemas gewassen met voorgefilterd dokwater. Dit water dient tevens als<br />
aanvulling op verliezen. Vervolgens wordt de bodemas met een gesloten band getransporteerd<br />
naar een opslaghal, waar deze wordt opgeslagen. Deze opslaghal is voorzien van een<br />
vloeistofkerende vloer. Uit de opslaghal wordt de bodemas met een afgedekte band naar de<br />
kade getransporteerd. De afvoer vindt nagenoeg geheel plaats per schip. De gemiddelde<br />
scheepsgrootte zal geschat ongeveer 2.000 ton zijn. Dit betekent ongeveer 25 schepen per<br />
jaar. Indien de bodemas wordt afgevoerd met vrachtwagens, dan worden deze in de opslaghal<br />
beladen. Voordat de vrachtwagen de bodemashal verlaat, zullen de banden worden<br />
afgespoten.<br />
Vliegas<br />
De geproduceerde hoeveelheid vliegas bedraagt per jaar circa 360.000 ton (droog). De vliegas<br />
wordt vanuit de verzamelsilo’s (capaciteit 80.000 ton) pneumatisch naar een verladingssilo<br />
getransporteerd met een inhoud van ca. 5.000 ton die gesitueerd is nabij de kade. Vanuit deze<br />
silo wordt <strong>het</strong> vliegas droog naar de schepen afgevoerd. Bij de afvoer per schip wordt <strong>het</strong><br />
vliegas voor de overzeese export afgevoerd met schepen met een laadvermogen tot 5.000 ton.<br />
Voor de interne markt gebeurt de afvoer met binnenvaartschepen met een gemiddelde grootte<br />
van 1.200 ton. Indien alles overzee wordt afgevoerd bedraagt <strong>het</strong> aantal scheepsbewegingen<br />
72 per jaar. Indien alles per binnenvaartschip wordt afgevoerd bedraagt <strong>het</strong> aantal schepen 300<br />
per jaar. In de praktijk zal <strong>het</strong> aantal scheepsbewegingen hier tussenin liggen. De afvoer van<br />
75% van de hoeveelheid per boot betekent gemiddeld elf silowagens per werkdag.<br />
Gips<br />
Het geproduceerde gips wordt opgeslagen in een gipssilo. Deze silo heeft een opslagcapaciteit<br />
van 10.000 ton. Het gips wordt door middel van een schroefworm en vervolgens via een<br />
afgedekte band naar de laadinstallatie bij de haven gevoerd. Met behulp van de laadinstallatie<br />
wordt <strong>het</strong> schip beladen. De jaarlijkse productie van gips bedraagt circa 220.000 ton (gebaseerd<br />
op 10% vocht en 1,2% S in de brandstof). Gemiddeld wordt ongeveer twee maal per week<br />
(geschat ongeveer 110 schepen per jaar) een scheepslading van circa 2 000 ton afgevoerd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 283<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor nood is er de mogelijkheid van afvoer per vrachtwagen. Het gips wordt volledig afgezet<br />
naar de gipsverwerkende industrie. Er is een grote markt voor dit kwaliteitsvol gips voor de<br />
gipsverwerkende industrie.<br />
Handling bij transport, opslag en behandeling<br />
De toetsing van de handling bij transport, opslag en behandeling van de reststoffen aan de<br />
checklijst BBT en BREF ‘Large Combustion Plants’ is opgenomen als Bijlage 6 bij dit <strong>MER</strong> (zie<br />
ook de BBT-evaluatie opgenomen in paragraaf 2.2.5.10 van dit <strong>MER</strong>).<br />
• Technieken die als BBT beschouwd worden en worden toegepast:<br />
o Bodemas, vliegas en gips nuttig hergebruiken.<br />
De toetsing van de handling bij transport, opslag en behandeling van de reststoffen aan <strong>het</strong><br />
BREF-document ‘emissions from storage’ is opgenomen als Bijlage 6 bij dit <strong>MER</strong> (zie ook de<br />
BBT-evaluatie opgenomen in paragraaf 2.2.5.10 van dit <strong>MER</strong>).<br />
• Technieken die als BBT beschouwd worden en worden toegepast:<br />
o Vliegas en gips worden opgeslagen in silo’s. De bodemas wordt opgeslagen in<br />
een hal.<br />
o Bij opslag in silo’s (vliegas en gips) wordt gebruik gemaakt van een aangepast<br />
ontwerp om stabiliteit te creëren en te vermijden dat de silo instort.<br />
o Bij opslag in loodsen (bodemas) wordt er gebruik gemaakt van goed ontworpen<br />
ventilatie en een filter. Ook de deuren zullen gesloten gehouden worden.<br />
o Alle opslagsystemen en installaties worden voorzien van een afzuigsysteem ter<br />
vermijding van stof- en stankemissies.<br />
2.5.11. Overige installaties<br />
Demin-installatie<br />
De demineralisatie-installatie verzorgt de verwijdering van opgeloste zouten uit <strong>het</strong> drinkwater<br />
om zeer zuiver ketelvoedingwater te produceren. De installatie bestaat uit vier parallelle straten,<br />
elk met een capaciteit van grootte-orde 70 m 3 /h, en bestaat uit een combinatie van omgekeerde<br />
osmose (of reversed osmose) en ionenwisselaars waarmee de positieve en negatieve ionen uit<br />
<strong>het</strong> drinkwater worden verwijderd. De filters worden met een verdunde oplossing van zoutzuur<br />
en natronloog geregenereerd en daarna gespoeld met demiwater. Het regeneraat wordt met <strong>het</strong><br />
spoelwater opgevangen in een neutralisatietank. Na neutralisatie wordt <strong>het</strong> afvalwater via <strong>het</strong><br />
afvalwatersysteem afgevoerd.<br />
Condensaatreinigingsinstallatie<br />
In deze installatie wordt <strong>het</strong> condensaat van <strong>het</strong> stoom/watercircuit van sporen opgeloste<br />
zouten ontdaan. De installatie is opgebouwd uit twee straten elk met een capaciteit van 50%.<br />
Elke straat is opgebouwd uit een kation- en een mengbedfilter. De filters worden geregenereerd<br />
met een verdunde oplossing van zoutzuur en natronloog. Het eerste regeneraat van de<br />
kationfilter bevat ammoniak. Het afvalwater wordt via <strong>het</strong> afvalwatersysteem afgevoerd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 284<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Hulpketel<br />
Hulpketels zijn nodig ter voorziening in <strong>het</strong> stoomverbruik van de centrale gedurende de tijd dat<br />
de hoofdketel niet in bedrijf is. De volgende installatiedelen worden dan door de<br />
hulpketelinstallatie van stoom voorzien:<br />
• Verwarming van de gebouwen<br />
• Voedingwatertank hulpketelinstallatie<br />
• Pakkingbusstoom hoofdturbine (alleen bij korte stilstandstijd)<br />
• Voeding watertank hoofdketel ter bevordering van opwarmen en ontgassen van de<br />
waterinhoud (alleen bij korte stilstandstijd)<br />
Tijdens <strong>het</strong> opstarten van de hoofdketel is bovendien extra stoom nodig ten behoeve van:<br />
• Stoom luchtvoorwarmer hoofdketel<br />
• Stoom ter bevordering van verstuiven lichte olie in opstookbranders hoofdketel<br />
Er zijn twee scenario’s mogelijk:<br />
Scenario 1<br />
De hulpstoomvoorziening wordt verzorgd door 6 hulpketels. De ketels worden gestookt met<br />
lichte olie. De hulpketelinstallatie is ontworpen voor een stoomproduktie van 220 t/h bij een druk<br />
van 9 – 12 bar en een stoomtemperatuur van 310 ° C. Afhankelijk van <strong>het</strong> stoomverbruik zullen<br />
er 1 of meer ketels in bedrijf zijn. De hulpketelinstallatie omvat de volgende componenten:<br />
• 6 stoomketels (cilindrische ketels) met economiser en oververhitter<br />
• Per ketel twee vuurgangen met branders<br />
• 2 voedingwatertanks (100m3) met ontgasser<br />
• 3 voedingwaterpompen (3 x 50%)<br />
• Leidingen, kleppen enz.<br />
• Lichte olie toevoersysteem<br />
• Verbrandingsluchtventilatoren<br />
• Rookgaskanalen en twee schoorstenen van ongeveer 36m hoog(elke schoorsteen<br />
heeft 3 gescheiden kanalen) met geluiddempers.<br />
Het maximum thermische vermogen van elke ketelbrander bedraagt 14 MWth, resulterend in<br />
een thermisch vermogen per ketel van 28 MWth. De stoomproduktie per ketel bedraagt 36,6 t/h.<br />
Bij 6 ketels in bedrijf wordt dus 220 t/h stoom geproduceerd. Een deel van deze stoom wordt<br />
verbruikt in de ontgassers van de hulpketels waardoor er een netto stoomproduktie resulteert<br />
van 200 t/h.<br />
Scenario 2<br />
De hulpstoomvoorziening wordt voorzien door één grote ketel van <strong>het</strong>zelfde type als de<br />
hieronder beschreven backup ketel, en die ook qua stoomparameters als brandstofverzorging<br />
gelijk aan de backup ketel. Dit houdt in dat de hulpketel en de backup ketel in staat zijn om<br />
elkaars functie over te nemen, zodat de beschikbaarheid van de stoomvoorziening toeneemt.<br />
De capaciteit van de hulpketel zal gelijk zijn aan scenario 1, zodat de emissies naar de lucht<br />
onveranderd zullen zijn ten opzichte van scenario 1.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 285<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Opmerking: nu beide scenario’s voorzien zijn voor identieke stoomlevering met identieke input<br />
van brandstoffen kan aangenomen worden dat <strong>het</strong> effect op lucht (zie <strong>het</strong> hoofdstuk Lucht in dit<br />
<strong>MER</strong>) <strong>het</strong>zelfde zal zijn voor beide scenario’s. De impact is in ieder geval miniem, gezien <strong>het</strong><br />
beperkte aantal vollasturen.<br />
2.5.11.1. Back-up ketel voor stoomvoorziening<br />
Ter zekerstelling van de stoomlevering aan BAYER zal er een back-up ketel worden<br />
geïnstalleerd die in voorkomende gevallen, waarbij de centrale ten gevolge van een storing of<br />
onderhoud uit bedrijf genomen moet worden, kan voorzien in de stoomlevering aan BAYER.<br />
Omdat de stoomlevering naar BAYER niet mag worden onderbroken zal de back-up ketel<br />
zodanig moeten worden bedreven dat deze op ieder ogenblik onmiddellijk in staat is de<br />
stoomlevering over te nemen. Daartoe zal <strong>het</strong> nodig zijn dat de ketel in een stand-by modus<br />
gehouden wordt. Dit komt erop neer dat deze in bedrijf gehouden wordt op een minimale last<br />
van waaruit deze binnen korte tijd naar de gewenste (vol)last situatie kan worden gestuurd.<br />
Deze minimale last zal naar verwachting ca. 15%-20% bedragen. De ketel zal dus, behoudens<br />
in geval van onderhoud, altijd op die minimale last in bedrijf zijn. Als brandstof voor deze ketel<br />
wordt gedacht aan een dual fuel voorziening. Daarbij wordt de minimum last gerealiseerd met<br />
aardgas. In geval van overname van de stoomlevering aan BAYER zullen de vollast branders<br />
worden bijgenomen. De brandstof voor deze branders zal lichte olie zijn, aangevuld met de<br />
brandstoffen van BAYER/LANXESS. Ook in de vollast situatie blijft de aardgasbrander<br />
normaliter gewoon in bedrijf. De back-up ketel zal worden ontworpen voor de levering van 270<br />
ton/hr stoom van 35 bar en 330 °C. De back-up ketel die voorzien is, is een modernere<br />
hoogwaardige ketelinstallatie die energie-efficiënter is dan de huidige bekende oudere<br />
stoomketels. De back-up ketel (aangezien hij gevoed wordt met lichte stookolie en aardgas) is<br />
in staat om flexibel bedreven te worden en enkel te leveren wat de klanten vragen. De huidige<br />
stoombehoeften van BAYER zijn 100 à 110 ton/hr. De back-up ketel is nu voorzien voor een<br />
hogere capaciteit voor <strong>het</strong> opvangen van eventuele uitbreiding bij BAYER of om mogelijk<br />
andere afnemers te bedienen. Het thermische vermogen van de ketel bedraagt ongeveer 200<br />
MWth. Als keteltype zal een waterpijpketel (mogelijk van <strong>het</strong> type hoekpijpketel) met natuurlijke<br />
circulatie worden geïnstalleerd. De ketelinstallatie wordt uitgerust met een<br />
verbrandingsluchtventilator en een aantal branders voor olie en gas. De ketel wordt voorzien<br />
van een schoorsteen met een hoogte van ca. 40 m. Een rookgasreiniginginstallatie voor deze<br />
ketel wordt, gelet op de brandstofkeuze en wijze van bedrijven van deze ketel (voornamelijk in<br />
bedrijf op minimum last op aardgas), niet voorzien. De ketelinstallatie zal ook bestaan uit een<br />
ketelvoedingwatertank met ontgasser en voedingwaterpompen.<br />
Noodstroomvoorziening<br />
Voor <strong>het</strong> geval van een totale stroomuitval is ter bescherming van de installatie en <strong>het</strong><br />
bedieningspersoneel voorzien in een noodstroomaggregaat. Het vermogen bedraagt circa 3<br />
MW. De brandstof is diesel.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 286<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.12. Koelwaterconcept<br />
2.5.12.1. Directe koeling<br />
Een ideale manier om (conform de BREF) de geplande elektriciteitscentrale te koelen is met zo<br />
koud mogelijk oppervlaktewater. De centrale zal in casu worden gekoeld met oppervlaktewater<br />
dat aan de Schelde wordt onttrokken. Hiertoe zal een bouwwerk worden opgericht om <strong>het</strong><br />
koelwater in te nemen en weer terug te voeren naar de Schelde. Dit bouwwerk zal er als volgt<br />
uitzien:<br />
Innamestation in de Schelde. Dit station bestaat in hoofdzaak uit een bouwwerk<br />
waarin de inlaatopeningen voor <strong>het</strong> koelwater zijn aangebracht. De inlaatopeningen<br />
worden voorzien van spijlenroosters om te vermijden dat grotere mechanische<br />
verontreinigingen <strong>het</strong> systeem <strong>kun</strong>nen binnendringen. Deze roosters worden<br />
voorzien van een mechanisch reinigingssysteem, bestaande uit harken, die <strong>het</strong><br />
verzamelde vuil van <strong>het</strong> rooster afschrapen en naar boven transporteren alwaar <strong>het</strong><br />
in een opvangbak wordt gedeponeerd. De inname openingen zijn zo laag mogelijk<br />
in <strong>het</strong> gebouw aangebracht om te bereiken dat <strong>het</strong> koelwater zo veel mogelijk langs<br />
de bodem van de rivier wordt ingenomen. De inlaatopeningen <strong>kun</strong>nen door middel<br />
van schuiven worden afgesloten ten behoeve van onderhoudswerkzaamheden aan<br />
<strong>het</strong> inlaatgebouw en de koelwaterkanalen tussen <strong>het</strong> inname station en <strong>het</strong> aan<br />
land gelegen koelwaterpompgebouw. De inlaatopeningen zijn zo gedimensioneerd<br />
dat de inname snelheid laag is ter vermijding van <strong>het</strong> aanzuigen van vis. Om<br />
visaanzuiging zo veel mogelijk te vermijden is een visafweersysteem gepland (zie<br />
Figuur 2.49 en Figuur 2.50).<br />
Pompgebouw. In dit gebouw worden de koelwaterpompen opgesteld die <strong>het</strong> water<br />
uit de Schelde aanzuigen en naar de centrale transporteren. In de persleiding van<br />
de pompen zijn filters aangebracht om <strong>het</strong> water te ontdoen van fijnere<br />
verontreinigingen. Deze filters zijn uitgerust met een automatische<br />
reinigingsinstallatie waarbij <strong>het</strong> spoelwater met verontreinigingen weer wordt<br />
teruggevoerd naar de koelwaterafvoerleiding en <strong>het</strong> niet verontreinigde spoelwater,<br />
terug naar de Schelde. Voor de locatie van dit pompgebouw bestaan er drie opties:<br />
o De technisch beste locatie is deze waarbij <strong>het</strong> pompstation wordt<br />
samengevoegd met de inlaatconstructie in de Schelde. Voordelen zijn:<br />
geen weerstandverliezen aan de zuigzijde van de pompen (gevaar voor<br />
cavitatie, wat leidt tot schade aan de pompwaaiers). Bovendien <strong>kun</strong>nen de<br />
vissen die nog op de koelwaterzeven worden gevangen direct weer terug<br />
worden geleid in de rivier. Dit is gunstig voor een succesvolle<br />
visbescherming. Nadeel van deze optie is dat <strong>het</strong> geluid en de trillingen van<br />
de pompinstallatie de rust in <strong>het</strong> natuurgebied <strong>kun</strong>nen verstoren.<br />
Bovendien zal een brugverbinding nodig zijn tussen <strong>het</strong> pompstation en de<br />
wal ten behoeve van <strong>het</strong> onderhoud. Deze brug zal over de slikken en<br />
schorren worden aangelegd wat andermaal een verstoring is van dit<br />
gebied.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 287<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o Een tweede optie is om <strong>het</strong> pompstation op <strong>het</strong> terrein van de centrale te<br />
plaatsen. Dit leidt tot een lange zuigleiding, waardoor procesmatig een<br />
gevoelige situatie ontstaat voor de pompen, met name in geval van een<br />
vervuiling/aangroei van de zuigleiding die een hogere weerstand zal<br />
veroorzaken. Het terugvoeren van de vis zal door de grotere afstand tot de<br />
rivier ook minder succesvol verlopen. Bovendien laat de beschikbare ruimte<br />
feitelijk niet toe dat <strong>het</strong> pompstation ook nog op <strong>het</strong> centraleterrein wordt<br />
geplaatst. Dit zou betekenen dat <strong>het</strong> thans geplande parkeerterrein bij de<br />
centrale voor <strong>het</strong> grootste deel moet worden opgeofferd, wat tijdens de<br />
operationele fase zal leiden tot moeilijkheden inzake de afhandeling van<br />
<strong>het</strong> (vracht)verkeer en parkeermogelijkheden voor eigen personeel, met<br />
name tijdens revisies wanneer veel personeel van buiten zal worden<br />
ingezet.<br />
Nadat <strong>het</strong> koelwater de installaties in de centrale is gepasseerd, wordt <strong>het</strong> via<br />
koelwaterafvoerleidingen weer teruggevoerd in de Schelde. Hiertoe wordt in de<br />
Schelde een koelwateruitlaatbouwwerk opgericht. Dit bouwwerk zal <strong>het</strong> koelwater<br />
terugvoeren naar de Schelde. Het gebouw zal ook worden uitgerust met schuiven,<br />
waarmee de uitlaatkanalen <strong>kun</strong>nen worden afgesloten ten behoeve van<br />
onderhoudswerkzaamheden aan de uitlaatkanalen.<br />
De innamehoeveelheid zal, afhankelijk van <strong>het</strong> seizoen, tussen 90.000 en 100.000 m 3 /h liggen.<br />
Het koelwater zal via ondergrondse kanalen naar de centrale geleid worden. Het overgrote deel<br />
zal gebruikt worden ter koeling van de hoofdcondensor. Daarnaast zullen de condensor van de<br />
voedingwaterpompturbine en de koelers van <strong>het</strong> interkoelwatersysteem met dit water worden<br />
gevoed.<br />
Na gebruik in de centrale zal <strong>het</strong> water via een ondergronds afvoerkanaal terug worden gevoerd<br />
naar een uitlaatwerk aan de Schelde. Dit uitlaatwerk is stroomafwaarts geplaatst van <strong>het</strong><br />
inlaatwerk.<br />
De aanleg van de inlaat- en uitlaatkanalen zal plaatsvinden met behulp van boortechnieken.<br />
Hierbij zullen op de BAYER-site twee boorputten worden aangelegd van waaruit de beide<br />
inlaat- en uitlaatkanalen in de richting van de Schelde zullen worden geboord tot in <strong>het</strong><br />
inlaatgebouw en <strong>het</strong> uitlaatgebouw. Doordat gebruik zal worden gemaakt van boortechnieken<br />
en de leidingen dus niet in een open sleuf worden aangelegd, is de impact van de aanleg van<br />
deze leidingen voor de omgeving nihil. Bovendien zullen de leidingen vanuit <strong>het</strong> centrale terrein<br />
worden geboord tot in de inlaat- en uitlaatwerken in de Schelde op een zeer grote diepte, tot<br />
onder de bodem van de rivier. Daardoor zullen zowel op <strong>het</strong> land als ter hoogte van de slikken<br />
en schorren geen effecten optreden (zie in dit verband ook <strong>het</strong> hoofdstuk Fauna en Flora in dit<br />
<strong>MER</strong>).<br />
In <strong>het</strong> koelwaterafvoersysteem zal een cellenkoeltoren worden aangebracht, waarmee <strong>het</strong><br />
koelwater kan worden afgekoeld, alvorens <strong>het</strong> weer in de Schelde wordt teruggevoerd. Deze<br />
koelinstallatie bestaat uit een batterij koelcellen waarin <strong>het</strong> water zijn warmte kan afgeven aan<br />
de lucht. Deze lucht wordt door ventilatoren door de cellen geblazen en komt daar in contact<br />
met <strong>het</strong> neervallende water waarbij de warmteoverdracht plaatsvindt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 288<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het doel van deze koelcellenoren is om te bereiken dat gedurende <strong>het</strong> zomerseizoen, wanneer<br />
de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater hoger wordt dan 20°C, de temperatuur van <strong>het</strong> water dat<br />
weer naar de Schelde wordt teruggevoerd niet warmer zal zijn dan 30°C (zie Figuur 2.47 en<br />
Figuur 2.48). Hiertoe zal de koelcellentoren gedurende die periode (ca. 2 maanden per jaar)<br />
geheel of gedeeltelijk naar behoefte in bedrijf worden genomen. Het water uit de<br />
koelwaterafvoerleiding wordt dan met pompen naar de koelcellentoren gepompt en vanuit de<br />
toren stroomafwaarts teruggeleid naar <strong>het</strong> afvoerkanaal.<br />
Verder zal <strong>het</strong> koelwatersysteem uitgerust worden met een grof- en fijnfilter-installatie om<br />
vervuiling en verstoppingen in <strong>het</strong> systeem te voorkomen. Het inlaatwerk zal worden uitgerust<br />
met zelfreinigende spijlenroosters. Na de koelwaterpompen zullen in de persleidingen<br />
zelfreinigende fijnfilters worden geïnstalleerd en evenzo vlak voor de condensors en koelers.<br />
Figuur 2.47: Processchema koelwater in zomer- en wintermaanden<br />
September – Juni Juli – Augustus<br />
Figuur 2.48: Temperatuursimpact van <strong>het</strong> koelwater<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 289<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Om <strong>het</strong> aanzuigen van vis bij de inname van <strong>het</strong> koelwater zo veel als mogelijk te vermijden zal,<br />
naast de primaire maatregel om de instroomsnelheid zo veel mogelijk te beperken (tot max. 0,3<br />
m/s) een systeem worden aangebracht waarmee de vis ter plaatse van de inlaat wordt<br />
afgeschrikt waardoor de vis zich niet in de omgeving van de inlaatopeningen zal ophouden en<br />
wegzwemt. Na uitgebreid vooronderzoek naar <strong>het</strong> visbestand in de Schelde, werd bij de<br />
kerncentrale van Doel al met succes een dergelijk systeem aangebracht bij de koelwaterinlaten<br />
waarbij de vis door middel van akoestische signalen onder water wordt afgeschrikt. Gelet op <strong>het</strong><br />
feit dat de toekomstige inlaat van de E.ON-centrale niet al te ver verwijderd is van de inlaat van<br />
de kerncentrale te Doel (voor de cumulatieve effecten – zie <strong>het</strong> hoofdstuk Water in dit <strong>MER</strong>) kan<br />
vooralsnog worden aangenomen dat er sprake zal zijn van eenzelfde biologische activiteit in de<br />
rivier op beide locaties. Een afschriksysteem zoals bij Doel kan dan ook effectief zijn bij de<br />
inlaat van de E.ON-centrale. Van de installatie en de ervaringen in Doel is een <strong>rapport</strong><br />
verschenen, met name ‘Field evaluation of a sound system to reduce estuarine fish intake at a<br />
power plant cooling water inlet’, gepubliceerd in januari 2004. KEMA werkt op dit moment in<br />
opdracht van E.ON aan een uiterst performant systeem.<br />
Volgende detailelementen <strong>kun</strong>nen hierbij weergegeven worden:<br />
• Afschrikking via elektrische en akoestische signalen<br />
• Mechanische barrière voor <strong>het</strong> tegenhouden van vissen groter dan 8 cm<br />
• Kleinere vissen die toch meegezogen worden gaan door <strong>het</strong> systeem, maar worden<br />
grotendeels teruggevoerd via een visgoot die naast de inlaat in de Schelde uitkomt (zie<br />
Figuur 2.49 en Figuur 2.50.<br />
Figuur 2.49: Fijnfilterinstallatie met visbekers en visgoot<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 290<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.50: Maatregelen voor visbescherming<br />
(*) Algemeen schema van inplanting van pompgebouw<br />
2.5.12.2. Koeltoren<br />
Als alternatief voor <strong>het</strong> koelwaterconcept waarbij de volledige koelwaterstroom aan de Schelde<br />
wordt onttrokken en daarheen wordt teruggevoerd, wordt hierbij <strong>het</strong> koelwatersysteem<br />
beschreven, gebaseerd op de inzet van een natte koeltoren met natuurlijke trek.<br />
In dit alternatief wordt de warmte vanuit <strong>het</strong> koelwatersysteem niet langer afgeleid naar de<br />
Schelde, maar door middel van de koeltoren afgegeven aan de lucht.<br />
De koeltoren bestaat hoofdzakelijk uit de volgende onderdelen:<br />
• Een opvangbassin vormt de basis van de koeltoren en wordt gedeeltelijk verzonken in<br />
<strong>het</strong> terrein aangelegd. De bovenrand van <strong>het</strong> bassin bevindt zich op ongeveer 1,10 m<br />
boven <strong>het</strong> maaiveld. Het bassin heeft een diameter van ongeveer 120 m.<br />
• Op dit bassin wordt de koeltoren geplaatst. Deze toren bestaat uit een klokvormige<br />
gesloten cilinder met een hoogte van circa 177 m boven de bovenrand van <strong>het</strong> bassin.<br />
Tot een hoogte van circa 9,20 m boven de bassinrand is de cilinder open uitgevoerd en<br />
bestaat uit een groot aantal steunen/pilaren waarmee <strong>het</strong> bovenliggende deel van de<br />
cilinder wordt afgesteund. Hierdoor wordt een zo groot mogelijke ringvormige opening<br />
gecreëerd waardoor de lucht naar binnen kan worden gezogen.<br />
• De bovenliggende cilinder is klokvormig gevormd waarbij de kleinste diameter circa<br />
71 m bedraagt. Boven bij de monding bedraagt de diameter ongeveer 74 m.<br />
• Het warme koelwater wordt op een hoogte van circa 14 m boven maaiveld in de<br />
koeltoren geleid. Op deze hoogte is in de toren een waterverdeelsysteem gemonteerd<br />
van waaruit <strong>het</strong> water over de gehele doorsnede fijn verdeeld omlaag regent in <strong>het</strong><br />
opvangbassin.<br />
• Door de warmte in <strong>het</strong> koelwater wordt de lucht in de toren opgewarmd en zal naar<br />
boven toe ontwijken. Hierdoor ontstaat er een natuurlijke trek die een luchtstroom in<br />
gang zet welke aan de onderzijde via de ringvormige opening boven de bassinrand de<br />
toren binnenstroomt en aan de bovenzijde, op 178 m hoogte, de toren weer verlaat. De<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 291<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
luchtstroom komt daarbij in innig kontakt met <strong>het</strong> omlaag vallende fijn verdeelde<br />
koelwater waardoor een zo optimaal mogelijke warmte overdracht van <strong>het</strong> water aan de<br />
lucht plaatsvindt. Een deel van <strong>het</strong> water zal daarbij verdampen en wordt als<br />
waterdamp met de lucht mee afgevoerd boven in de koeltoren. Hierdoor ontstaat de<br />
typische ‘pluim’ bovenop de koeltoren. De voor de verdamping benodigde warmte wordt<br />
aan <strong>het</strong> koelwater onttrokken waardoor <strong>het</strong> omlaag vallende water wordt afgekoeld en<br />
weer in <strong>het</strong> bassin terecht komt.<br />
Direct naast de koeltoren is <strong>het</strong> koelwater-pompengebouw geplaatst. In dit gebouw zijn de<br />
hoofdkoelwaterpompen geïnstalleerd die <strong>het</strong> koelwater uit <strong>het</strong> bassin aanzuigen en naar de<br />
elektriciteitscentrale pompen. In de elektriciteitscentrale wordt dit koelwater verder verdeeld<br />
over de verschillende installatiedelen namelijk:<br />
• de condensoren van de hoofd turbine;<br />
• de hulpcondensor van de voedingwaterpomp turbine;<br />
• de interkoelers van <strong>het</strong> gesloten koelwatersysteem, waarmee allerlei kleinere apparaten<br />
worden gekoeld.<br />
Na doorstroming van deze installatieonderdelen worden de verschillende stromen weer<br />
samengevoegd en naar boven in de koeltoren geleid alwaar <strong>het</strong> via de waterverdeling weer<br />
omlaag regent in <strong>het</strong> bassin. De aldus circulerende hoeveelheid koelwater over de koeltoren<br />
bedraagt ca 95.000 m 3 /hr.<br />
De hierboven beschreven koelwaterkringloop is in principe een gesloten kringloop. Echter,<br />
doordat er water via verdamping met de lucht wordt afgevoerd zal <strong>het</strong> nodig zijn om<br />
voortdurend water aan <strong>het</strong> systeem toe te voegen omdat anders <strong>het</strong> niveau in <strong>het</strong> opvangbassin<br />
steeds verder zal dalen. Indien de toevoer naar <strong>het</strong> systeem zou worden beperkt tot <strong>het</strong><br />
aanvullen van de verdampingsverliezen, dan zou een voortgaande concentratie/indikking van<br />
verontreinigingen en vooral zouten in de kringloop optreden. Om deze te sterke concentratie te<br />
vermijden zal <strong>het</strong> bovendien nodig zijn om een spuistroom uit <strong>het</strong> koeltorensysteem toe te laten.<br />
Naast de hoofdkringloop zijn er dus nog twee andere systemen nodig om <strong>het</strong> geheel in stand te<br />
<strong>kun</strong>nen houden, namelijk:<br />
• een suppletiesysteem. Dit systeem onttrekt water uit de Schelde en dit water wordt via<br />
een koelwater behandelingsinstallatie toegevoerd naar de hoofdkringloop. In de<br />
behandelingsinstallatie worden eventuele vaste bestanddelen en slib zo veel mogelijk<br />
uit <strong>het</strong> water verwijderd. Daarnaast worden er middelen toegevoegd welke nodig zijn ter<br />
bestrijding van biologische aangroei alsmede onthardingsmiddelen.<br />
• een spuisysteem. Dit systeem onttrekt water uit <strong>het</strong> bassin en voert <strong>het</strong> weer terug in de<br />
Schelde.<br />
De middelen, die in de koelwaterbehandelingsinstallatie aan <strong>het</strong> suppletiewater worden<br />
toegevoegd, worden zodanig gekozen dat de milieu-effecten, veroorzaakt door de spui terug in<br />
de Schelde te brengen, geminimaliseerd worden en verwaarloosbaar zijn. Voor een beschrijving<br />
van de impact verwijzen we naar de paragrafen 6.1.5.3.5 en 6.2.5.5.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 292<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De koelwaterinstallatie wordt zodanig ontworpen dat met een indikkingsfactor, gelegen tussen 2<br />
en 2,4, <strong>het</strong> systeem operationeel kan zijn.<br />
Hierdoor wordt de hoeveelheid koelwater, die aan de Schelde wordt onttrokken, ten opzichte<br />
van de open koelwater kringloop drastisch teruggebracht tot een hoeveelheid van max.<br />
2800 m 3 /hr. De spuistroom bedraagt hierbij ca.1400 m 3 /hr; dit alles is gerekend bij vollast van<br />
de centrale.<br />
Indien een elektriciteitscentrale is uitgerust met een koeltoren die continu in bedrijf is, biedt zich<br />
de mogelijkheid aan om de rookgassen via de koeltoren naar de buitenlucht af te voeren in<br />
plaats van via een aparte schoorsteen.<br />
Het concept om de rookgassen via de koeltoren te leiden wordt tegenwoordig in Duitsland<br />
veelvuldig toegepast bij de laatste generatie kolencentrales, omdat <strong>het</strong> een aantal voordelen<br />
heeft, zoals:<br />
o <strong>het</strong> gebruik van de aanwezigheid van de opdrijvende kracht van de koellucht in<br />
de koeltoren om de rookgassen via de koeltorenmonding in de atmosfeer te<br />
leiden.<br />
o <strong>het</strong> vermijden van de bouw van een afzonderlijke hoge schoorsteen.<br />
o een gunstig effect op de immissieverspreiding (zie ook hoofdstuk lucht)<br />
In Figuur 2.51 wordt een schematisch beeld gegeven van dit koeltoren concept.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 293<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.51: schematisch zicht van de afvoer van de gassen via de koeltoren.<br />
De koeltoren is hiertoe voorzien van een rookgasafvoersysteem. Op een hoogte van circa 55 m<br />
wordt <strong>het</strong> rookgaskanaal horizontaal door de wand van de koeltoren naar binnen geleid. In de<br />
koeltoren is <strong>het</strong> kanaal voorzien van een 90 0 bochtstuk waardoor de rookgassen verticaal naar<br />
boven worden geleid. Het verticale deel van <strong>het</strong> rookgaskanaal is concentrisch in de koeltoren<br />
aangebracht en eindigt kort na <strong>het</strong> bochtstuk. De rookgassen stromen via de koeltoren met de<br />
opgewarmde lucht mee naar boven waarbij er een menging optreedt van de lucht en <strong>het</strong><br />
rookgas. De gemengde rookgas/lucht flow stroomt via de opening boven in de toren uit in de<br />
atmosfeer.<br />
Het afleiden van <strong>het</strong> rookgas via de koeltoren leidt tot een verbeterde trek in de koeltoren<br />
doordat de gemiddelde temperatuur boven in de koeltoren zal toenemen. Dit leidt enerzijds tot<br />
een betere koelprestatie van de koeltoren en anderzijds tot een betere verspreiding en stijging<br />
van de pluim.<br />
Een groot verschil met de afleiding van de gassen via de koeltoren is <strong>het</strong> feit dat de uittrede<br />
snelheid via de koeltoren ongeveer 5 m/s bedraagt, wat veel lager is (ongeveer factor 3) dan de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 294<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
uittrede snelheid via de klassieke hoge schoorsteen (ongeveer 15 m/s). De verschillen, zoals<br />
uittredesnelheid en diameter, tussen beide concepten verklaren dat de immissie van de gassen<br />
zich anders zal voordoen, ondanks <strong>het</strong> feit dat <strong>het</strong>zelfde tonnage geëmitteerd wordt. Bij een<br />
lagere uittredesnelheid is er namelijk een effect op de verspreiding in afstand tot <strong>het</strong><br />
emissiepunt, en door de breedte van de koeltoren is er een effect op de verspreiding in de<br />
breedte. De invloed op <strong>het</strong> studiegebied wordt weergegeven in de discipline lucht.<br />
Het koelwatersuppletiesysteem bestaat uit de volgende onderdelen:<br />
• In de Schelde wordt een koelwater inlaat-/uitlaatwerk gebouwd. Dit bouwwerk bevat<br />
twee openingen onder water, aan weerszijde van <strong>het</strong> gebouw. Deze openingen zijn ca.<br />
2 m hoog en 1,5 m breed. Het inlaat-/uitlaatwerk wordt in de Schelde geplaatst op de<br />
diepte lijn van ca. -7 m TAW. Het gebouw licht dan ruim buiten de beschermde zone<br />
langs de Schelde oever.<br />
• Op <strong>het</strong> centrale terrein wordt een pompgebouw geplaatst . In dit gebouw worden 2 x 2<br />
stuks pompen ondergebracht. Elke pomp heeft een capaciteit van ca 1500 m 3 /hr.<br />
Verder bevat <strong>het</strong> pompgebouw grof- en fijnfilters om <strong>het</strong> koelwater voor te reinigen<br />
alvorens <strong>het</strong> naar de koelwaterbehandelingsinstallatie wordt gevoerd.<br />
• Tussen <strong>het</strong> inlaat/uitlaatwerk en <strong>het</strong> pompgebouw worden twee parallele<br />
koelwaterleidingen aangelegd. Deze leidingen worden middels gestuurde<br />
boortechnieken aangelegd op een zodanige diepte dat de kruising met de bestaande<br />
infrastructuur op <strong>het</strong> land zonder problemen kan plaatsvinden. Bovendien wordt de<br />
beschermde zone langs de oever, incl. de schorren en slikken door <strong>het</strong> toepassen van<br />
deze boortechniek in <strong>het</strong> geheel niet door de aanleg van de leidingen beïnvloed omdat<br />
deze onder de rivierbodem door wordt geboord tot <strong>het</strong> inlaat-/uitlaatwerk.<br />
• Bij beide openingen in <strong>het</strong> inlaat-/uitlaatwerk worden maatregelen getroffen om de<br />
inzuig van vis tegen te gaan. Deze maatregelen bestaan uit een vis afschrikkings-<br />
systeem, bestaande uit ultrasone geluiden en eventueel andere afschrikkingsmethoden.<br />
Via een gerichte studie zal <strong>het</strong> meest optimale systeem worden vastgesteld. Verder zal<br />
voor de openingen een grof spijlenrek worden geïnstalleerd om te voorkomen dat grote<br />
delen in <strong>het</strong> systeem <strong>kun</strong>nen geraken.<br />
• De beide leidingen tussen inlaat/uitlaatwerk en <strong>het</strong> pompgebouw worden afwisselend<br />
gebruikt als aanzuigleiding en als spuileiding. De inwendige diameter van de leidingen<br />
bedraagt circa 1000 mm. Als via de ene leiding wordt aangezogen wordt via de andere<br />
leiding gespuid. De funktie van de leidingen kan dus worden gewisseld waardoor er<br />
afwisselend vers Schelde water of spuiwater doorheen stroomt. Voor de openingen in<br />
<strong>het</strong> inlaat/uitlaatwerk worden doseerrekken geplaatst waarmee <strong>het</strong> mogelijk wordt om in<br />
zeer verdunde vorm een bestrijdingsmiddel toe te voegen . Dit gebeurt alleen bij de<br />
leiding welke op dat moment wordt gebruikt als aanzuigleiding. Het bestrijdingsmiddel is<br />
nodig om de leidingen voldoende te vrijwaren van biologische aangroei ( mosselen,<br />
pokken, slijmlaag enz.). Door de functie van de leidingen regelmatig te wisselen worden<br />
in beide leidingen de aangroei bestreden waarbij <strong>het</strong> bestrijdingsmiddel altijd uitsluitend<br />
in de richting van de centrale wordt gedoseerd.<br />
Het koelwaterspuisysteem bestaat uit een tweetal spuipompen waarmee water aan <strong>het</strong><br />
opvangbassin van de koeltoren wordt onttrokken. Dit water wordt geleid naar <strong>het</strong> suppletiewater<br />
pompgebouw alwaar <strong>het</strong> in een van de beide leidingen naar/van de Schelde wordt geleid. Door<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 295<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
deze leiding stroomt <strong>het</strong> spuiwater naar <strong>het</strong> inlaat/uitlaatwerk alwaar, <strong>het</strong> uitstroomt in de<br />
Schelde.<br />
De effecten van <strong>het</strong> terugvoeren van dit spuiwater werden gedetailleerd onderzocht door <strong>het</strong><br />
bureau IMDC. Hier werd door middel van stromingsmodellen precies vastgesteld hoe bij<br />
verschillende omstandigheden (eb en vloed) <strong>het</strong> effect van de uitstroming in de rivier is. Op<br />
basis van deze studie kan dan worden vastgesteld of en zo ja welke effecten te verwachten zijn<br />
voor <strong>het</strong> milieu in de Schelde.<br />
Visafweersysteem/milderende maatregelen (*)<br />
Vergeleken met een open koelwatersysteem, waar de volledige hoeveelheid koelwater wordt<br />
opgepompt vanuit oppervlaktewater en weer geloosd, is <strong>het</strong> watergebruik veel lager. Het effect<br />
op de flora en fauna bij een recirculatiesysteem is daarom veel minder uitgebreid. Om de<br />
mortaliteit van vissen zo goed als mogelijk te vermijden, wordt niettemin met enkele aspecten in<br />
<strong>het</strong> ontwerp rekening gehouden en worden de volgende maatregelen genomen:<br />
• Door de locatie van <strong>het</strong> innamegebouw op 160 m. uit de dijk wordt ervoor gezorgd dat<br />
<strong>het</strong> innamepunt dicht bij de hoofdstroom van de rivier ligt. Dit gebied vormt een minder<br />
natuurlijk habitat met name voor jonge vis. Bovendien <strong>kun</strong>nen de vissen in deze situatie<br />
gebruik maken van de stromingskomponent in de lengterichting van de rivier om de<br />
inlaatstroom te ontvluchten (Figuur 2.52).<br />
• De inlaatopening ligt in <strong>het</strong> innamebouwwerk op redelijke diepte. Er is rekening<br />
gehouden met een verhoging (drempel) van rond 3 m. Deze configuratie zal ervoor<br />
zorgen dat bodemvis minder gemakkelijk de inlaat kan bereiken.<br />
• Om <strong>het</strong> aanzuigen van vis bij de inname van <strong>het</strong> koelwater zo veel als mogelijk te<br />
vermijden wordt als primaire maatregel de instroomsnelheid dicht bij de opening<br />
beperkt tot max. 0,3 m/s.<br />
(*) Referenties: Maes J., Turnpenny A.W.H., Lambert D., Nedwell J.R., Parmentier A., Ollevier F. (2004): Field evaluation<br />
of a sound system to reduce estuarine fish intake rates at a power plant cooling water inlet (Doel, Belgium). J. Fish<br />
Biol. 64, 938-946.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 296<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.52: Ligging van <strong>het</strong> gecombineerd inname- en uitlaatbouwwerk in de Schelde<br />
S c h e l d e<br />
inname- en<br />
uitlaatbouwwerk<br />
TAW -8 m<br />
TAW -7 m<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 297<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ondergrondse<br />
inname- en uitlaatkanalen<br />
pompstation<br />
centrale<br />
• In <strong>het</strong> ontwerp zijn bovendien voorzieningen meegenomen voor de montage van een<br />
akoestische barrière waarmee de vis op zekere afstand van de inlaatopening reeds<br />
wordt afgeschrikt en gedwongen met de stroming mee te gaan. Hierdoor zal de vis zich<br />
niet in de omgeving van de inname openingen ophouden en wegzwemmen.<br />
• De fijnfilterinstallatie in <strong>het</strong> pompgebouw dient als mechanische barrière. De vissen, die<br />
op de fijnzeven worden afgevangen, worden in een visretourgoot terug naar de Schelde<br />
geleid.<br />
Visafleiding<br />
Er wordt <strong>het</strong>zelfde gedragsysteem voor visafleiding gebruikt dat enige jaren geleden is<br />
aangebracht bij de kerncentrale in Doel. Hier is, na uitgebreid vooronderzoek naar <strong>het</strong><br />
visbestand in de Schelde, met succes een systeem aangebracht bij de koelwaterinlaten waarbij<br />
de vis door middel van akoestische signalen onder water wordt afgeschrikt. Van de installatie<br />
en de ervaringen in Doel is een <strong>rapport</strong> verschenen, t.w. Maes et al.: ‘Field evaluation of a<br />
sound system to reduce estuarine fish intake at a power plant cooling water inlet’, gepubliceerd<br />
in 2004). Tussen oktober 1998 en oktober 2001 werd de effeciëntie van <strong>het</strong><br />
visgeleidingssysteem geëvalueerd. De totale inname van vissen daalde significant met 60% bij<br />
ingeschakeld geluidssysteem.<br />
Gelet op <strong>het</strong> feit dat de toekomstige inname van de E.ON centrale niet al te ver verwijderd is<br />
van de inname van de kerncentrale te Doel kan vooralsnog worden aangenomen dat er sprake<br />
zal zijn van eenzelfde biologische activiteit in de rivier op beide locaties. Een afschriksysteem<br />
zoals bij Doel zou dan ook effectief <strong>kun</strong>nen zijn bij de inname van de E.ON centrale.
Ter hoogte van de openingen zal <strong>het</strong> inname- en uitlaatgebouw met vier onderwater<br />
luidsprekers voorzien worden. Deze produceren hoogfrequente geluidsgolven die zich in <strong>het</strong><br />
water snel voortplanten een over een grote afstand waarneembaar zijn. Het geluid wordt<br />
opgewekt via audioversterkers en een elektronische signaalgenerator. Omdat <strong>het</strong> geluidsveld<br />
tot grotere afstand van de inlaat effectief is, zal de instroomsnelheid naar <strong>het</strong> innamegebouw in<br />
de zone die afschrikkend is voor de vissen nog veel lager zijn dan 0,3 m/s.<br />
Op grond van <strong>het</strong> kleine inname debiet van oppervlaktewater, de genoemde ontwerp aspecten<br />
en voorzieningen zal <strong>het</strong> aantal aangezogen vissen drastisch beperkt worden. Een vis<br />
retoursysteem, waarbij de vis op de fijnzeven voor de pompen wordt afgevangen en via een vis<br />
retourgoot terug naar de Schelde wordt geleid, wordt daarom niet toegepast.<br />
Mechanische barrière met een visretourgoot<br />
De pompkelder zal uitgerust worden met grof- en fijnfilter installaties om vervuiling en<br />
verstoppingen in <strong>het</strong> koelwatersuppletiesysteem te voorkomen. De fijnfilter bestaat uit fijnzeven<br />
met openingen van ongeveer 2 mm. De filter dient als mechanische barriere voor kleine vissen<br />
een andere organismen, die door <strong>het</strong> visafweersysteem niet worden afgeschrikt en na<br />
doorlopen van de aanzuigleiding achterblijven op de fijnzeven. Deze vissen en organismen<br />
<strong>kun</strong>nen de groffilter zonder schade doorlopen.<br />
Het geplande reinigingssysteem bestaat uit harken, die <strong>het</strong> verzamelde vuil van de filter<br />
afschrapen en naar boven transporteren. Het systeem is ook voorzien van water voerende<br />
visbekers, die van onder naar boven langs <strong>het</strong> scherm bewegen. De vissen worden<br />
opgevangen, naar boven getransporteerd, door <strong>het</strong> kantelen van de visbeker in een<br />
verzamelgoot geleid en afgevoerd naar de retourgoot. Deze retourgoot bestaat uit een gladde<br />
leiding met een diameter van 500 mm en een lengte van ongeveer 450 m. Het inlaatpunt is<br />
geplaatst onder de laagste laagwaterstand met een afstand van ongeveer 50 m tot <strong>het</strong><br />
innamegebouw van <strong>het</strong> koelwatersuppletiesysteem. Door een continue waterdoorvoer worden<br />
de vissen en andere organismen snel naar <strong>het</strong> oppervlaktewater afgevoerd.<br />
Bouwwerken voor inname van oppervlaktewater<br />
Voor de waterkoeling wordt voor een recirculatiesysteem met een koeltoren met natuurlijke trek<br />
gekozen. Voor de suppletie van de koeltoren zal een beperkte hoeveelheid oppervlaktewater<br />
aan de Schelde worden ontrokken. Het watergebruik wordt bepaald door <strong>het</strong> waterverlies dat<br />
optreedt als gevolg van water dat door verdamping in de luchtstroom terecht komt en als gevolg<br />
van een minimale benodigde waterspui. De benoodigde hoeveelheid oppervlaktewater zal<br />
2.800 m³/h en de uitlaathoeveelheid door <strong>het</strong> waterspui zal 1.400 m³/h bedragen.<br />
In de Schelde zal er een gecombineerd inname- en uitlaatbouwwerk worden opgericht om <strong>het</strong><br />
oppervlaktewater te <strong>kun</strong>nen innemen een <strong>het</strong> spuiwater wer terug te voeren naar de Schelde<br />
(Figuur 2.52).We verwijzen ook naar de beschrijving onder de discipline water onder paragraaf<br />
6.2.5.9).<br />
Dit bouwwerk bestaat uit een constructie waarin de inname- en een uitlaatopeningen zijn<br />
aangebracht. Het bouwwerk heeft een ovale, langwerpige vorm en ligt met de lengteas in de<br />
richting van de stroming in de Schelde. Er zijn twee openingen gepland die zowel als inname<br />
als ook als uitlaat <strong>kun</strong>nen dienen. De openingen worden met dezelfde afmetingen op de voor-<br />
en de achterzijde van <strong>het</strong> bouwwerk aangebracht. Ze zijn 2 m hoog en 1,5 m breed en zo<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 298<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
gedimensioneerd dat de inname snelheid laag is (< 0,3 m/s) ter vermijding van <strong>het</strong> aanzuigen<br />
van vis. De hoogte van de openingen boven de bodem van de Schelde zal 3 – 5 m bedragen.<br />
De gemiddelde waterdiepte bij laagwater is rond 7 m.<br />
De openingen worden voorzien van spijlenroosters met een spijlafstand van 150 mm om te<br />
vermijden dat grotere mechanische verontreinigingen <strong>het</strong> systeem <strong>kun</strong>nen binnendringen. Ze<br />
<strong>kun</strong>nen middels schuiven worden afgesloten ten behoeve van onderhoudswerkzaamheden aan<br />
<strong>het</strong> bouwwerk en de koelwaterkanalen tussen <strong>het</strong> innamebouwwerk en <strong>het</strong> op <strong>het</strong> BAYER<br />
terrein gelegen pompgebouw.<br />
De bodem van de Schelde bij <strong>het</strong> koelwaterbouwwerk ligt op een hoogte tussen TAW -7,0 m en<br />
-8,0 m. Het bouwwerk zal op 160 m uit de dijk en daardoor buiten de slikken en schorren liggen.<br />
De afmetingen van <strong>het</strong> bouwwerk zullen ongeveer 10 m x 6 m bedragen en de bovenkant op de<br />
hoogte van TAW +8,50 m liggen. Het bouwwerk is zelfs bij hoogwaterstanden goed zichtbaar<br />
voor de scheepvaart.<br />
Het pompstation voor <strong>het</strong> oppervlaktewaater zal worden opgericht op <strong>het</strong> terrein van de<br />
centrale. In dit gebouw worden de pompen opgesteld die <strong>het</strong> water uit de Schelde aanzuigen en<br />
naar de centrale transporteren. Voor de pompen worden grof- en fijnfilterinstallaties met zeven<br />
tussen 50 mm en 1 mm gebruikt om vervuiling en verstoppingen in <strong>het</strong> systeem te voorkomen.<br />
De filters worden voorzien van mechanische reinigingssystemen, die <strong>het</strong> verzamelde vuil van<br />
de filter afschrapen en naar boven transporteren alwaar <strong>het</strong> in een opvangbak wordt<br />
gedeponeerd. In <strong>het</strong> pompstation wordt ook <strong>het</strong> spuiwater naar <strong>het</strong> uitlaatkanaal gevoerd voor<br />
lozing in de Schelde.<br />
Het gecombineerde inname- en uitlaatbouwwerk zal worden verbonden naar <strong>het</strong> pompstation<br />
met twee ondergrondse kanalen met een inwendige diameter van rond 800 mm. Door een<br />
kanaal wordt <strong>het</strong> oppervlaktewater naar de centrale geleid, door <strong>het</strong> andere wordt <strong>het</strong> spuiwater<br />
terug gevoerd naar de Schelde. Door een schuifsysteem in <strong>het</strong> pompstation kan de<br />
stromingsrichting in de kanalen vastgelegd en daardoor beide kanalen als uitlaat- en als<br />
innamekanaal gebruikt worden.<br />
De geplande lengte van de innamekanalen is rond 400 m. Voor de voorziening van <strong>het</strong><br />
bouwwerk met stroom een de toepassing van een biologische reiniging voor de kanalen wordt<br />
een derde leiding met een kleinere diameter ingericht.<br />
De aanleg van de inname- en uitlaatkanalen zal plaatsvinden met behulp van boortechnieken.<br />
Hierbij zal op <strong>het</strong> BAYER terrein een boorput worden aangelegd van waaruit beide inname- en<br />
uitlaatkanalen in de richting van de Schelde zullen worden geboord tot in <strong>het</strong> gecombineerd<br />
inname- en uitlaatgebouw. Door deze werkwijze zal <strong>het</strong> niet nodig zijn om sleuven aan te<br />
leggen door <strong>het</strong> terrein en de slikken en schorren, de leidingen worden immers geboord. De<br />
impact op <strong>het</strong> aanwezige natuurgebied is daarmee tot vrijwel nul gereduceerd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 299<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.13. Koolstofafvang en -opslag (CCS)<br />
2.5.13.1. Inleiding<br />
Met koolstofafvang en -opslag worden verscheidene technologische processen bedoeld die<br />
resulteren in <strong>het</strong> isoleren van koolstofdioxide (CO2) uit door de industrie uitgestoten gassen en<br />
vervolgens <strong>het</strong> transporteren en in<strong>je</strong>cteren daarvan in geologische formaties. De voornaamste<br />
toepassing van de techniek van koolstofopvang en -opslag (CCS) is de vermindering van de<br />
CO2-emissies bij elektriciteitsproductie op basis van fossiele brandstoffen, voornamelijk kolen<br />
en gas. CCS kan echter ook worden toegepast in CO2-intensieve industrieën, zoals de<br />
cementindustrie, raffinaderi<strong>je</strong>n, de ijzer- en staalindustrie, de petrochemie, de olie- en<br />
gasbehandelingssector en andere industrietakken. Nadat <strong>het</strong> CO2 is afgevangen wordt <strong>het</strong><br />
getransporteerd naar een geschikte geologische formatie, waar <strong>het</strong> wordt geïn<strong>je</strong>cteerd met <strong>het</strong><br />
oog op isolatie van de atmosfeer voor onbeperkte duur. 25<br />
CCS is in technische zin rijp, met dien verstande dat de afzonderlijke elementen van afvang,<br />
transport en opslag van koolstofdioxide elk op zich zijn gedemonstreerd, maar dat <strong>het</strong> een<br />
uitdaging blijft om die elementen te verenigen in een compleet CCS-proces en de kosten<br />
daarvan te verlagen. 26<br />
Een succesvolle invoering van CCS hangt af van de koolstofprijs en van de prijs van de<br />
technologie. Vanaf <strong>het</strong> tijdstip dat de prijs per ton van dankzij CCS vermeden CO2 lager ligt dan<br />
de koolstofprijs, zal er een begin worden gemaakt met CCS. Hoewel beide prijzen momenteel<br />
nog hoogst onzeker blijven, zal <strong>het</strong> klimaat- en energiepakket bijdragen tot een zekere<br />
stabilisering ervan. In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> EU-emissiehandelssysteem zal CO2 dat wordt<br />
afgevangen, getransporteerd en op een veilige manier opgeslagen, als niet-uitgestoten worden<br />
beschouwd. De herziening van <strong>het</strong> systeem teneinde <strong>het</strong> voor de sectoren die deel uitmaken<br />
van <strong>het</strong> emissiehandelssysteem mogelijk te maken hun bijdrage tot <strong>het</strong> behalen van de 20%reductiedoelstelling<br />
van de Europese Unie te leveren, zal resulteren in een stevige koolstofprijs.<br />
In haar mededeling betreffende de ondersteuning van de vroegtijdige demonstratie van<br />
duurzame elektriciteitsproductie heeft de Commissie beklemtoond dat zij de effectieve<br />
demonstratie van CCS in een vroeg stadium wil ondersteunen en richt zij een oproep aan<br />
industrie en overheid om tijdig en met kracht initiatieven op te zetten. Het doel van demonstratie<br />
is te leren uit de praktische integratie van processtappen op commerciële schaal. Het juridische<br />
kader dat CCS mogelijk maakt, zal gelden voor alle demonstratiepro<strong>je</strong>cten en toekomstige<br />
CCS-pro<strong>je</strong>cten. Nadat er demonstratiepro<strong>je</strong>cten zijn opgestart, zal de prijs van de technologie in<br />
<strong>het</strong> komende decennium aanzienlijk teruglopen. Overeenkomstig de prognoses van de<br />
Commissie, neergelegd in de effectbeoordeling 27 van <strong>het</strong> voorstel voor een richtlijn betreffende<br />
25 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 1) ‘Wat is<br />
koolstofafvang en –opslag?’, te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
26 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 4) ‘Is CCS in<br />
technische zin rijp?’, te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
27 Deze effectenbeoordeling is eveneens te raadplegen op<br />
http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 300<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
de geologische opslag van koolstofdioxide 28 , wordt de tenuitvoerlegging van CCS op<br />
commerciële schaal verwacht vanaf ongeveer 2020 en zal <strong>het</strong> procédé vanaf dan steeds meer<br />
worden toegepast. 29<br />
CCS wordt in dit stadium niet verplicht. Het voorstel van de Commissie maakt koolstofafvang en<br />
koolstofopslag mogelijk door een kader in te voeren om de milieurisico’s te beheren en door<br />
belemmeringen in de bestaande wetgeving weg te werken. Of CCS in de praktijk zal worden<br />
ingevoerd hangt, zoals reeds gezegd, af van de koolstofprijs en de technologische kosten. Het<br />
zal aan elke exploitant zijn om te beslissen of <strong>het</strong> in commerciële termen zinvol is om de CCStechnologie<br />
te benutten. In de effectbeoordeling met betrekking tot de voorgestelde richtlijn<br />
wordt nagegaan wat de effecten zijn van een verplichting tot CCS. Hoewel CCS dan sneller zal<br />
worden aangewend, zal dit gebeuren tegen aanzienlijke kosten, terwijl de verplichting geen<br />
duidelijke voordelen biedt, noch qua stimulansen voor de technologische ontwikkeling en<br />
verbetering van de luchtkwaliteit, noch qua snelle invoering van CCS in landen die niet tot de<br />
EU behoren. CCS verplicht maken, druist ook in tegen de marktgebaseerde aanpak van <strong>het</strong><br />
Europese emissiehandelssysteem. Bovendien brengt <strong>het</strong> verplicht stellen van een technologie<br />
die nog op commerciële schaal moet worden gedemonstreerd, risico’s mee die momenteel niet<br />
te rechtvaardigen zijn. Deze situatie kan echter evolueren. Om de doelstelling qua vermindering<br />
van broeikasgassen na 2020 te <strong>kun</strong>nen behalen, wordt <strong>het</strong> essentieel om van CCS gebruik te<br />
maken. Rond 2014 zal er bovendien meer duidelijkheid bestaan over de technologische opties.<br />
Als de invoering van CCS op commerciële basis te traag blijkt te verlopen, zullen de<br />
beleidsmakers zich tegen die tijd opnieuw moeten buigen over een eventuele verplichte<br />
invoering van de CCS-technologie. 30<br />
In paragraaf 2.2.5.3 wordt de CO2-afvang al besproken. Specifiek werd hierbij aandacht<br />
besteed aan <strong>het</strong> aspect van de vermindering van de CO2. In deze paragraaf wordt de techniek<br />
van verwijdering algemeen beschreven en wordt ingegaan op de stand van de techniek, met<br />
specifieke aandacht voor:<br />
• Algemene aspecten<br />
• E.ON’s specifieke activiteiten op gebied van CCS<br />
• Invloed van de naverbrandignsafvang op de efficiëntie van de elektriciteitscentrale<br />
• Invloed van de naverbrandingsafvang op de emissies.<br />
Hieronder wordt verder <strong>het</strong> proces van de CO2-afvang en -opslag met betrekking tot de door<br />
E.ON geplande elektriciteitscentrale nader toegelicht. Waar alle elektriciteitsproducenten, net<br />
zoals E.ON, volop aan <strong>het</strong> onderzoeken zijn om met CCS een hogere efficiëntie te bekomen, is<br />
<strong>het</strong> op <strong>het</strong> ogenblik van <strong>het</strong> indienen van voorliggend <strong>MER</strong> evenwel nog niet mogelijk om de<br />
finale evaluatie te maken van dit systeem en zijn effecten. Niet onbelangrijk bij dit alles is dat<br />
28 Voorstel voor een Richtlijn van <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad betreffende de geologische opslag van<br />
kooldioxide en tot wijziging van de Richtlijnen 85/337/EEG en 96/61/EG van de Raad, de Richtlijnen 2000/60/EG,<br />
2001/80/EG, 2004/35/EG en 2006/12/EG en Vereordening (EG) nr. 1013/2006, 23 januari 2008, COM (2008) 18<br />
definitief (eveneens te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
29 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 6) ‘Wanneer kan<br />
CCS op grote schaal worden ingevoerd? ‘ , te raadplegen op<br />
http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
30 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 8) ‘Wordt CCS<br />
verplicht?’ , te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 301<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
E.ON voor de CCS met MEA (zie infra) reeds in september 2008 een TÜV–certificaat heeft<br />
bekomen (zie Bijlage 14 bij dit <strong>MER</strong>). E.ON verwacht dat de efficiëntie van CCS in de toekomst<br />
veel kan/zal verbeteren. Deze efficiëntie wordt bepaald door de verschillende installatie- en<br />
aanverwante aspecten, zoals absorptie, desorptie, compressie, opslag, en transport.<br />
2.5.13.2. CO2-afvang<br />
E.ON plant voor de CO2-verwijdering een installatie die gebaseerd is op <strong>het</strong> chemische<br />
absorptieproces. Zij maken daarbij gebruik van <strong>het</strong> regenereerbare chemische oplosmiddel<br />
mono-ethanolamine (MEA). Door <strong>het</strong> rookgas door een kolom met MEA te leiden wordt een<br />
groot gedeelte van <strong>het</strong> aanwezige CO2 geabsorbeerd door <strong>het</strong> solvent (gaswassen). Het CO2rijke<br />
solvent wordt vervolgens naar een stripper geleid. Door <strong>het</strong> MEA/CO2-mengsel te verhitten<br />
met (proces)stoom komt de CO2 weer vrij en kan deze na compressie tot 110 bar worden<br />
getransporteerd naar de opslag.<br />
De in paragraaf 2.2 van dit <strong>MER</strong> beoordeelde alternatieven voor de MEA-techniek (fysische en<br />
chemische adsorptie, cryogene technieken en membranen) zijn duurder en minder energieefficiënt<br />
dan chemische absorptie. Dit feit heeft vooral te maken met de lage partiële CO2-druk<br />
in de rookgassen. Een opstelling voor de verwijdering van CO2 uit de rookgassen van een<br />
poederkooleenheid is gegeven in Figuur 2.53. Alvorens de CO2 uit de rookgassen verwijderd<br />
wordt, vindt rookgasreiniging plaats, waarbij de NOx verwijderd wordt met een SCR-installatie,<br />
<strong>het</strong> stof met een E-filter en de SO2 met behulp van een rookgasontzwavelingseenheid.<br />
Figuur 2.53: Verwijdering van CO2 uit de rookgassen<br />
Met de MEA-techniek kan een verwijderingsgraad van 85-95% (VGB, 2004; IPCC, 2005)<br />
worden gerealiseerd. In de chemische industrie wordt deze techniek al meer dan 60 jaar<br />
toegepast ten behoeve van de commerciële productie van CO2. Verwijdering van CO2 uit de<br />
rookgassen van de kolengestookte eenheid heeft grote consequenties. De<br />
elektriciteitsproductiekosten zullen 50 tot 90% toenemen. Momenteel zou <strong>het</strong> rendement<br />
worden verlaagd met meer dan 10%. In de toekomst zou de efficiëntie van CCS (door een<br />
verminderd verlies van de efficiëntie van de elektriciteitscentrale) moeten verbeteren tot -6 à -<br />
8% (zie ook beschrijving onder paragraaf 2.2.5.2 punt B a). Dit heeft ertoe geleid dat er<br />
momenteel veel onderzoeksinspanning wordt verricht om deze technologie verder te<br />
ontwikkelen om de kosten te reduceren en <strong>het</strong> rendementsverlies te beperken.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 302<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
E.ON heeft onlangs in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> CATO-subsidieprogramma bij haar bestaande<br />
kolencentrale op de Maasvlakte een proefinstallatie in gebruik genomen waarin CO2 uit de<br />
rookgassen wordt verwijderd met behulp van absorptiemiddelen. Hiermee <strong>kun</strong>nen nieuwe<br />
absorptiemiddelen en technieken onder realistische omstandigheden met echt rookgas getest<br />
worden. Zo zal in deze proefinstallatie gebruik gemaakt worden van membranen als<br />
contactoren, die <strong>het</strong> proces nog zullen verbeteren. Het pro<strong>je</strong>ct is van belang voor de<br />
ontwikkeling van betaalbare technologie benodigd voor de realisatie van CO2-afvang en CO2opslag.<br />
E.ON heeft zich geëngageerd om verder in deze technologie te investeren, ze te<br />
verfijnen en commercieel te implementeren, zodra de politieke, wettelijke en markteconomische<br />
voorwaarden een implementatie op grote schaal toelaten. In deze context participeert E.ON<br />
momenteel wereldwijd in meer dan 40 R&D-pro<strong>je</strong>cten en werkt <strong>het</strong> mee aan een vijftal<br />
bestaande pilootinstallaties waarin CCS in de komende twee jaar in de praktijk wordt getest<br />
(installaties tussen 0,5 en 5 MW), zoals bijvoorbeeld de 0,5 MW CATO-installatie op de<br />
Maasvlakte.<br />
Zo wordt ook op korte termijn bij E.ON-Nordic in Zweden een proefpro<strong>je</strong>ct geopend voor de<br />
afvang van CO2 met behulp van gekoelde ammoniak. Er wordt verwacht dat van nu tot 2013 de<br />
onderzoeks- en de ontwikkelingsactiviteiten E.ON zullen toelaten de technologie vast te leggen<br />
in en grootschalig pilootplant tussen 50 en 100 MWe. Er is zelfs een demonstratieplant van<br />
zowat 100 MWe geïmplementeerd onder de EU vlag ‘demonstratieprogramma voor CCS’. Deze<br />
plants zullen bijkomende informatie leveren betreffende de schaalvergrotingseffecten. Deze<br />
zullen de implementatie van een definitieve commerciële CO2 afvang plant op grote schaal<br />
vanaf 2020 vergemakkelijken.<br />
E.ON gaat er vanuit dat de technische vooruitgang zal resulteren in een aanzienlijke verbetering<br />
van <strong>het</strong> rendement van de CCS waardoor <strong>het</strong> mogelijk zal zijn de technologie op grote schaal te<br />
implementeren vanaf 2020.<br />
Samengevat kan worden aangegeven dat ‘post combustion’ (CO2-afvang uit rookgas) een<br />
technologie is die technisch aanwezig is, maar nog niet beschikbaar is in de gewenste schaal<br />
met als doel om CO2 af te vangen bij de elektriciteitsproductie. De belangrijkste uitdaging is om<br />
de investeringskosten van een CO2-afvanginstallatie te reduceren en de warmtebehoefte voor<br />
regeneratie van de wasvloeistof (bijvoorbeeld MEA) te verlagen. Hierbij speelt <strong>het</strong> onderzoek<br />
naar alternatieve wasvloeistoffen met een lagere warmtebehoefte voor regeneratie eveneens<br />
een belangrijke rol. De huidige technische status van de MEA is een demonstratiepro<strong>je</strong>ct dat<br />
momenteel in <strong>het</strong> CASTOR-pro<strong>je</strong>ct wordt uitgevoerd bij de kolengestookte Esb<strong>je</strong>rg-centrale van<br />
Elsam. De demonstratie wordt uitgevoerd in een deelstroom van 5000 m0 3 /h. Dit komt overeen<br />
met 5‰ van de totale rookgasstroom. Het MEA-systeem is momenteel commercieel<br />
verkrijgbaar voor (kleine) industriële installaties, maar er moet nog een significante opschaling<br />
plaatsvinden. Alvorens over te gaan tot verwijdering dienen ook de vraagstukken ten aanzien<br />
van transport en opslag opgelost te zijn.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 303<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.13.3. CO2-opslag<br />
A. Geologische studie uitgevoerd door VITO<br />
Het VITO onderzocht in opdracht van E.ON de mogelijkheden om de opslag van CO2 in de<br />
ondergrond van Vlaanderen uit te voeren. De conclusie van dit onderzoek wordt hierna<br />
weergegeven.<br />
Verscheidene diepe watervoerende lagen zijn aanwezig in de ondergrond van de provincies<br />
Antwerpen en Limburg, nl. in <strong>het</strong> Kempens Bekken. Om in aanmerking te komen voor efficiënte<br />
CO2-opslag, zouden de watervoerende lagen moeten gelegen zijn op een diepte van minstens<br />
800 m. Bovendien moeten ze een grote omvang hebben, goede reservoirkenmerken en<br />
voldoende afgedicht zijn. Vier stratigrafische lagen zijn geselecteerd als potentiële reservoirs<br />
voor de opslag van CO2 in een watervoerende laag. Deze selectie is gebaseerd op een<br />
laagmodel van de ondergrond van Vlaanderen en op beschikbare gegevens over<br />
reservoireigenschappen. Deze vier stratigrafische lagen zijn:<br />
• krijt van de Formaties van Maastricht en Houthem (Krijt tot Vroeg Tertiair);<br />
• zandsteen van de Buntsandstein Formatie (Trias);<br />
• zandsteen van de Neeroeteren Formatie (Boven Carboon);<br />
• kalksteen binnen de Kalksteen Groep (Onder Carboon).<br />
Naast deze watervoerende lagen komen ook de steenkoollagen van <strong>het</strong> Boven Carboon in <strong>het</strong><br />
Bekken van de Kempen in aanmerking als mogelijke opslagplaats voor CO2. In dit geval,<br />
<strong>kun</strong>nen zowel diepe, nog niet ontgonnen steenkoollagen als zandsteenlichamen dienst doen als<br />
opslagplaats. De vroegere kolenmijnen zijn te klein en te ondiep om in aanmerking te komen als<br />
mogelijke opslagplaats voor grote hoeveelheden CO2. Om dienst te doen als mogelijke<br />
opslagplaats voor de opgevangen CO2 vanuit de 1.100 MWe kolencentrale van E.ON, zou <strong>het</strong><br />
reservoir een totale opslagcapaciteit van 250 Mton moeten hebben. Andere criteria voor een<br />
geschikte opslagplaats zijn de in<strong>je</strong>ctiviteit (die ongeveer 790 ton/h moet zijn), de verkennings-<br />
en exploitatierisico's en mogelijke andere toepassingen. In deze studie, worden deze aspecten<br />
gebruikt om te evalueren welke van de hierboven opgesomde stratigrafische lagen geschikte<br />
opslagplaatsen bevatten voor de opgevangen CO2 bij de nieuwe elektriciteitscentrale. Elke<br />
opslaglaag wordt geëvalueerd op dezelfde manier:<br />
• Er wordt informatie over de diepte gecombineerd met informatie over de aanwezigheid<br />
van afdichtende lagen om op deze manier <strong>het</strong> doelgebied af te lijnen.<br />
• Verzamelen van data over de porositeit en permeabiliteit (doorlaatbaarheid) van de<br />
potentiële reservoirformaties en de primaire afdichtende lagen.<br />
• Deze gegevens worden gebruikt om <strong>het</strong> toegankelijke reservoirvolume en de in<strong>je</strong>ctiviteit<br />
te berekenen.<br />
• Bespreking van de risico’s verbonden aan de ontwikkeling van een opslagplaats en de<br />
mogelijke (concurrerende) andere toepassingen.<br />
• Indien relevant wordt de bespreking beëindigd met een overzicht van de stappen die<br />
nodig zijn om <strong>het</strong> potentieel verder na te gaan.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 304<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Opslag in watervoerende lagen<br />
De Boven Krijt tot Onder Paleocene carbonaatsedimenten vormen een potentieel reservoir<br />
voor de opslag van CO2. Het gebied met opslagmogelijkheden is echter klein omdat de laag te<br />
ondiep is. Het potentiële gebied is beperkt tot <strong>het</strong> meest noordelijke deel van <strong>het</strong> Kempens<br />
Bekken, langs de Belgisch-Nederlandse grens. Er is waarschijnlijk ook een gebrek aan<br />
voldoende grote, gesloten structuren (invangstructuren). Lagen die zorgen voor de afdichting<br />
van <strong>het</strong> reservoir zijn aanwezig, nl. Cenozoïsche kleilagen. De eigenschappen van <strong>het</strong><br />
gesteente zijn gunstig (porositeit: 19 - 37%, permeabiliteit: 3 - 140 mDarcy). Het gemiddelde<br />
toegankelijke poriënvolume bedraagt 11 x 10 6 m³/km². De in<strong>je</strong>ctiviteit is laag tot middelmatig. De<br />
opslagcapaciteit is beperkt door de kleine diepte van de opslagplaats. De krijtlagen worden<br />
gebruikt als bron voor industrieel- en drinkwater ten zuiden van <strong>het</strong> doelgebied. In<strong>je</strong>ctie van<br />
grote hoeveelheden CO2 ondergronds kan resulteren in een verandering van de chemische<br />
samenstelling van <strong>het</strong> water en voor drukveranderingen bij de productiegebieden. De<br />
zandsteen van de Trias Buntsandstein Formatie is een tweede potentiële reservoir. Deze<br />
komt slechts in de Provincie Limburg voor. De Buntsandstein Formatie bevat dikke<br />
zandsteenpakketten, met hoge porositeit (13% gemiddeld) en permeabiliteit (30 - 40 mDarcy).<br />
De in<strong>je</strong>ctiviteit is matig. Het nuttige poriënvolume is in de orde van 16 x 10 6 m³/km². De<br />
zandsteen heeft ook een interessant potentieel om <strong>het</strong> CO2 in vaste vorm te capteren. De<br />
diepte van deze formatie volstaat over een groot gebied. Nochtans zijn er onzekerheden met<br />
betrekking tot de afdichting van de lagen. De Boven Trias en Jurasedimenten zijn slechts<br />
aangetroffen in boringen binnen de Roerdal Slenk. Buiten de slenk, komen zij enkel voor in een<br />
klein deel in <strong>het</strong> noorden van <strong>het</strong> verbreidingsgebied. Elders wordt de Buntsandstein Formatie<br />
bedekt door Krijt sedimenten, waarvan de afdichtingseigenschappen nog niet goed<br />
gedocumenteerd zijn. Of de zandsteen geschikt is voor de opslag van grote hoeveelheden CO2<br />
zal sterk afhangen van de afdichting van de onderste Krijt sedimenten. De Boven Carboon<br />
Neeroeteren Formatie wordt opgebouwd uit grofkorrelige zandsteen, met hoge porositeit en<br />
permeabiliteit (een gemiddelde porositeit van 15% en gemiddelde permeabiliteit van 111<br />
mDarcy). De zandsteen heeft een matige tot hoge in<strong>je</strong>ctiviteit. Het verbreidingsgebied is beperkt<br />
tot <strong>het</strong> noordoosten van Limburg. De top van de zandsteen is enkel op voldoende diepte<br />
aanwezig in <strong>het</strong> noordelijke deel van dit gebied. Daar is de zandsteen afgedekt door<br />
ondoorlatende afzettingen van <strong>het</strong> Perm en onderste Trias. Het nuttige reservoirvolume is in de<br />
orde van 15 tot 24 x 10 6 m³/km². Binnen de Onder Carboon Kalksteen Groep zijn een aantal<br />
reservoirs aanwezig die gecreëerd zijn door oplossing en karstificatie. De porositeit en<br />
permeabiliteit van deze reservoirs zijn hoog genoeg voor efficiënte CO2-opslag. Plaatselijk kan<br />
de permeabiliteit waarden bereiken van meer dan 2000 mDarcy. De top van de kalksteen<br />
vertoont een golvende topografie, met koepels die als invangstructuren <strong>kun</strong>nen dienen. De<br />
kalksteen is bedekt door kleistenen van <strong>het</strong> Namuriaan, die dienst doen als afdichtende laag.<br />
Aan de vereisten voor diepte en afdichting wordt voldaan in <strong>het</strong> westelijke deel van <strong>het</strong><br />
Kempens Bekken. Het toegankelijke poriënvolume is vrij laag; <strong>het</strong> wordt geschat op ruwweg 2<br />
tot 3% van <strong>het</strong> totaal gesteentevolume. De nuttige dikte van <strong>het</strong> reservoir is ook laag (50 m,<br />
maximum 200 m). Daarom is <strong>het</strong> opslagpotentieel eerder beperkt. Het toegankelijke volume van<br />
<strong>het</strong> reservoir is ongeveer 1,2 x 10 6 m³/km². De in<strong>je</strong>ctiviteit van <strong>het</strong> reservoir is hoog. Globaal<br />
gezien wijzen de berekeningen erop dat de in<strong>je</strong>ctiviteit van de potentiële aquifer-reservoirs<br />
voldoende hoog is om een gemiddelde in<strong>je</strong>ctiesnelheid van 790 ton/h te verzekeren. Nochtans<br />
lijkt de aanwezigheid van gesloten structuren met een capaciteit in de orde van 250 Mton<br />
onwaarschijnlijk. De onderzochte structuren komen slechts voor kleinschalige opslagpro<strong>je</strong>cten<br />
in aanmerking. De Trias zandsteen in <strong>het</strong> noordoosten van Limburg kan een uitzondering zijn.<br />
Of deze voor de opslag van grote hoeveelheden CO2 in aanmerking komt hangt sterk af van de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 305<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
afdichtingseigenschappen van de onderste Krijt afzettingen. Momenteel zijn er onvoldoende<br />
gegevens om na te gaan of <strong>het</strong> onderste Krijtgesteente dienst kan doen als een geschikte<br />
afdichtende laag voor CO2 in noordoostelijk Limburg. In een eerste stap kan dit nagegaan<br />
worden door de permeabiliteit en de capillaire ingangsdruk te meten in gesteentemonsters uit<br />
de kernen, en door chemische experimenten op de interactie tussen CO2 en <strong>het</strong><br />
hoofdgesteente.<br />
Opslag in de steenkoollagen<br />
CO2 kan ook geadsorbeerd worden in steenkoollagen en worden geïn<strong>je</strong>cteerd in de<br />
zandsteenlichamen binnen <strong>het</strong> steenkoolterrein van <strong>het</strong> Boven Carboon. Dit zou in combinatie<br />
met steenkoollaag methaanwinning (ECBM) <strong>kun</strong>nen worden gedaan. In bepaalde<br />
omstandigheden zou tot 400 Mton CO2 <strong>kun</strong>nen geborgen worden, verpreid over verscheidene<br />
gebieden. Ondanks deze hoge capaciteit, is opslag in de steenkool hier geen optie, wegens de<br />
lage in<strong>je</strong>ctiviteit van de steenkoollagen.<br />
Besluit<br />
De geologische studie uitgevoerd door VITO toont aan dat verschillende diepe watervoerende<br />
lagen aanwezig zijn in de ondergrond van de provincies Antwerpen en Limburg, in <strong>het</strong> oosten<br />
van België (<strong>het</strong> Kempisch Bassin). Berekeningen tonen aan dat de in<strong>je</strong>ctiviteit van de potentiële<br />
reservoirs voldoende hoog is om de nodige in<strong>je</strong>ctiehoeveelheid te halen. Het meeste potentieel<br />
voor opslag is terug te vinden in <strong>het</strong> Bundsandstein reservoir: slechts 7% van de totale<br />
capaciteit van dit reservoir volstaat om alle opgevangen CO2 van de geplande<br />
elektriciteitscentrale, gedurende de 40 jaar dat de centrale operationeel is, op te slaan.<br />
B. Tweede optie: pijplijn naar Rotterdam<br />
Een mogelijke tweede optie voor de CO2-opslag is de bouw van een pijplijn van Antwerpen naar<br />
Rotterdam. De haven van Rotterdam ontwikkelt in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> Rotterdam Climate<br />
Initiative (RCI), een transportsysteem voor CO2, dat opslag aan wal en offshore (bijvoorbeeld in<br />
lege olie- en gasvelden, Enhanced Oil Recovery) mogelijk maakt. Het transport van CO2 over<br />
een afstand van verschillende honderden km wordt reeds toegepast in de VS en in Europa. Met<br />
betrekking tot de toepassing van CCS in de elektriciteitssector, worden afstanden van 50 tot<br />
200 km als redelijk en haalbaar geacht. Algemeen vertegenwoordigen transportkosten slechts<br />
5 tot 15% van de totale kosten van CCS-systemen. Een mogelijke pijplijn van Antwerpen naar<br />
<strong>het</strong> Kempens bekken (eerste optie) zou, afhankelijk van <strong>het</strong> in<strong>je</strong>ctiepunt, circa 40 tot 80 km lang<br />
zijn. Een pijplijn van Antwerpen naar Rotterdam (mogelijke tweede optie), zou circa 90 km lang<br />
zijn. Voor <strong>het</strong> transport van CO2 naar Rotterdam, kan de route genaamd ‘de<br />
Buisleidingenstraat’ gebruikt worden. Deze route is een initiatief van de Nederlandse overheid<br />
om plaats voor te behouden voor verschillende pijpleidingen. In deze route is voldoende ruimte<br />
voor een bijkomende CO2-pijplijn. Een toelatingsprocedure is de basis voor de bouw van een<br />
pijpleiding. De formaliteiten hangen af van de geldende wetgeving. Vandaag bestaat evenwel<br />
nog geen algemeen geldende regelgeving in Europa. Op basis van de toekomstige EU-Richtlijn<br />
met betrekking tot CCS, wordt een wetgevend kader gevraagd voor pijpleidingen. In België en<br />
Nederland zijn een aantal pijpleidingspro<strong>je</strong>cten gepland, gebouwd en beheerd op basis van<br />
internationale standaarden. Op basis van de omzetting van de CCS richtlijn in nationale<br />
wetgeving of de bepaling van de wetgever welke nationale wet van toepassing zal zijn op <strong>het</strong><br />
transport van CO2, zullen de algemene voorwaarden voor de aanvraagprocedure bepaald<br />
worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 306<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het mogelijk tracé wordt weergegeven in de Figuur 2.54 en Figuur 2.55.<br />
Figuur 2.54 mogelijk tracé voor de CO2 pijpleiding op Belgisch grondgebied.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 307<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 2.55 mogelijk tracé voor de CO2 pijpleiding op Nederlands grondgebied.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 308<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.13.4. Pro<strong>je</strong>cten rond CO2-afvang en –opslag<br />
De hedendaagse bezorgdheid rond klimaatverandering veroorzaakt door antropogene CO2emissies<br />
en E.ON’s bezorgdheid hierover resulteert in een vrijwillige belofte om de CO2emissies<br />
tot 50% te verminderen in 2030 ten opzichte van 1990. Ook om die reden zijn de<br />
R&D-activiteiten van E.ON vooral gericht op CCS. Samen met andere bedrijven (fabrikanten,<br />
onderzoekscentra) neemt E.ON deel aan de verdere ontwikkeling van deze technologie, met als<br />
doel de commerciële werking van CCS in 2020.<br />
De werkingstijd van de geplande elektriciteitscentrale wordt geschat op minimum 40 jaar. Het is<br />
bijgevolg nodig dat een centrale die op vandaag wordt opgestart volledig aangepast is om later<br />
CCS te <strong>kun</strong>nen toepassen. De integratie van een post-combustion technologie voor CCS in de<br />
geplande elektriciteitscentrale te Antwerpen kan gebeuren zodra dit economisch haalbaar is.<br />
E.ON bestelde een voorontwerp van CCS voor haar nieuwe centrale in de Maasvlakte bij <strong>het</strong><br />
bedrijf Fluor Enterprise Inc. De geplande centrale in Antwerpen werd reeds in september 2008<br />
als ‘Carbon-Capture Ready’ gecertificeerd door TÜV-nord (zie Bijlage 14 bij dit <strong>MER</strong>).<br />
De CCS-installaties die momenteel bij de (petro)chemische industrie in gebruik zijn,<br />
veroorzaken grote efficiëntieverliezen bij een kolencentrale. Bijgevolg richten de R&D-<br />
activiteiten zich momenteel op een reductie van de warmtebehoefte van ‘post combustion-<br />
CCS’. In deze context participeert E.ON momenteel wereldwijd in meer dan 40 R&D-pro<strong>je</strong>cten<br />
en werkt <strong>het</strong> mee aan een vijftal bestaande pilootinstallaties waarin CCS in de komende twee<br />
jaar in de praktijk wordt getest (installaties tussen 0,5 en 5 MWe), zoals bijvoorbeeld de 0,5 MWe<br />
CATO-installatie op de Maasvlakte. Zo wordt ook op korte termijn bij E.ON-Nordic in Zweden<br />
een proefpro<strong>je</strong>ct geopend voor de afvang van CO2 met behulp van gekoelde ammoniak. Vanaf<br />
2014 zal E.ON de CCS-technologie ook toepassen in een grotere demonstratie-eenheid van 30<br />
tot 60 MW. Verder plannen E.ON Kraftwerke, ELECTRABEL en HITACHI onder meer een<br />
onderzoekspro<strong>je</strong>ct om gezamenlijk een testinstallatie te ontwerpen, te bouwen en uit te baten<br />
waarmee <strong>het</strong> gebruik van verschillende oplosmiddelen kan worden onderzocht voor de CO2afvang<br />
uit rookgassen. Het hoofddoel van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct bestaat uit <strong>het</strong> uitvoeren van een<br />
gasreinigingstest met verschillende chemische oplosmiddelen onder reële<br />
bedrijfsomstandigheden. Verder kan ook worden verwezen naar <strong>het</strong> ESBJERG-pro<strong>je</strong>ct, waar in<br />
een testinstallatie ongeveer 1 ton CO2 wordt afgevangen van <strong>het</strong> afgas. De technologie die men<br />
daar gebruikt is gelijkaardig aan deze van E.ON in de elektriciteitscentrale in Antwerpen. Het<br />
systeem is beschreven als effectief, maar economisch niet haalbaar en niet beschikbaar in de<br />
gewenste grootte om de afgassen van de elektriciteitscentrale te behandelen. E.ON gaat er<br />
vanuit dat de technische vooruitgang zal resulteren in een aanzienlijke verbetering van <strong>het</strong><br />
rendement van de CCS waardoor <strong>het</strong> mogelijk zal zijn de technologie op grote schaal te<br />
implementeren vanaf 2020.<br />
Conclusie<br />
Gezien de fase van ontwikkeling van de geïmpliceerde technologieën en alle mogelijke<br />
scenario's van pijpleidingsafstanden en opslag met hoge kosteneffecten, leidt de benadering<br />
Kempen of Rotterdam tot analoge waarden. Er kan in dit stadium absoluut nog niet beslist<br />
worden welke optie zal gekozen worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 309<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Alle studies met inbegrip van <strong>het</strong> vermijden van schade aan mogelijke natuurgebieden moeten<br />
nog worden uitgevoerd-; dit geldt voor beide opties.<br />
2.5.14. Opslagtanks<br />
Een overzicht van de belangrijkste voorziene opslagtanks wordt gegeven inTabel 2.40.<br />
Tabel 2.40: Overzicht van de opslagtanken bij de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Opgeslagen product Grootte opslagvoorziening<br />
Lichte olietank t.b.v. hoofd- en hulpketels 5000 ton<br />
Dieseltank t.b.v. noodstroomdiesel 10000 liter<br />
Loogtank (NaOH) t.b.v. demi- en condensaatreiniging 2*30 m 3<br />
Zuurtank (HCl) t.b.v. demi- en condensaatreiniging 2*30 m 3<br />
Ammoniak t.b.v. de DeNOx reactor 95 m 3<br />
Ammoniakwater t.b.v. condensaatreiniging 20 m 3<br />
Biocide ( bvb hypochloriet of perazijnzuuroplossing) t.b.v. behandeling koelwater. 200 m 3<br />
Natriumchloriet t.b.v. afvalwaterbehandeling 5 m 3<br />
Calciumhydroxide Ca(OH)2 t.b.v afvalwaterbehandeling 2*100 m 3<br />
IJzerchloride (FeCl3) t.b.v. afvalwaterbehandeling 30 m 3<br />
Antiscalent t.b.v demiwaterbereiding 5 m 3<br />
Vlokkinghulpmiddel t.b.v. afvalwaterbehandeling 2*5 m 3<br />
Organosulfid t.b.v. afvalwaterbehandeling 3 m 3<br />
Chloordioxide (2% oplossing) t.b.v. afvalwaterbehandeling 2*1 liter<br />
2.5.15. Efficiëntie<br />
De efficiëntie van een kolengestookte centrale is afhankelijk van meerdere factoren. In <strong>het</strong><br />
onderstaande worden de volgende parameters verder besproken:<br />
• Keuze van de stoomcondities<br />
• Koelwater<br />
• Effect van CCS<br />
• Effect van warmtelevering op de efficiëntie.<br />
1) Keuze van de stoomcondities<br />
Hoe hoger de stoomtemperatuur (en daarmee samenhangend ook de druk), hoe hoger de<br />
efficiëntie. Met de huidige stand der techniek zijn zogenoemde ultra-superkritische<br />
stoomcondities van 600°C bij 300 bar (voor de hoge druk stoom) mogelijk, waarmee een<br />
efficiëntie van 46% gehaald kan worden. De beschikbare hoogwaardige staalsoorten die voor<br />
deze hoge stoomcondities geschikt zijn, vormen tevens de beperking voor <strong>het</strong> kiezen van nog<br />
hogere stoomcondities. Er wordt continu onderzoeksinspanning verricht naar nog betere<br />
materialen om daarmee nog hogere stoomcondities toe te <strong>kun</strong>nen passen. Voorbeelden hiervan<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 310<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
zijn <strong>het</strong> AD700 programma en <strong>het</strong> COMTES700 programma, waarmee materialen worden<br />
ontwikkeld die geschikt zijn voor een stoomtemperatuur van 700°C, waarmee in de toekomst<br />
een efficiëntie van meer dan 50% haalbaar is. De ontwikkeling op <strong>het</strong> gebied van efficiëntie is<br />
visueel weergegeven in onderstaande grafiek.<br />
Figuur 2.56: Ontwikkeling efficiëntie<br />
(Bron: CARBON ABATEMENT TECHNOLOGIES PROGRAMME Advanced power plant using high efficiency<br />
boiler/turbine: best practice brochure.[Jan-2006])<br />
2) Koelwater<br />
Temperatuur aan de inlaat<br />
De temperatuur van <strong>het</strong> beschikbare koelwater is sterk bepalend voor de efficiëntie. Hoe kouder<br />
<strong>het</strong> koelwater, hoe hoger de efficiëntie. Bij een lage koelwatertemperatuur kan immers een<br />
dieper vacuüm in de condensor gecreëerd worden, waardoor de stoomturbine in staat is meer<br />
energie uit de stoom te halen, waardoor de efficiëntie dienovereenkomstig toeneemt. Overigens<br />
moeten in dat geval wel de stoomturbine en condensor groter gedimensioneerd worden om de<br />
efficiëntietoename te <strong>kun</strong>nen realiseren.<br />
Temperatuur aan de uitlaat<br />
Indien de temperatuur van <strong>het</strong> opgewarmde koelwater hoger is dan de toegestane<br />
lozingstemperatuur, moeten aparte cellenkoeltorens worden ingeschakeld om <strong>het</strong> koelwater af<br />
te koelen. Door <strong>het</strong> hoge elektriciteitsverbruik van de cellenkoeltorens (pompen en ventilatoren),<br />
daalt de efficiëntie ten opzichte van de situatie waarin deze koelers niet nodig zijn. De efficiëntie<br />
van de elektriciteitscentrale kan worden onderverdeeld in twee periodes:<br />
Winterperiode – zonder koelen van koelwater vóór lozen (10 maanden per jaar): 45,7%<br />
Zomerperiode – met koelen van koelwater vóór lozen: 44,8%<br />
Dit geeft een gemiddelde efficiëntie van ca. 45,5%, gebaseerd op <strong>het</strong> koelwaterconcept<br />
beschreven in paragraaf 2.5.12.1.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 311<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De gemiddelde efficiëntie voor <strong>het</strong> koeltorenconcept (zie voor de beschrijving paragraaf<br />
2.5.12.2) is van dezelfde grootteorde.<br />
3) Effect van CCS op de efficiëntie<br />
Als gevolg van CCS zal de efficiëntie afnemen (zie de toelichting bij CCS in dit <strong>MER</strong>).<br />
4) Effect van warmtelevering op de efficiëntie<br />
Een warmtelevering in de vorm van stoomlevering van 100t/h (zie paragraaf 2.5.16) zorgt<br />
ervoor dat de efficiëntie met circa 2,4% toeneemt van 45,7 naar 48,1% (als de efficiëntie wordt<br />
betrokken op de som van de opgewekte elektriciteit en warmte, in relatie tot de totaal benodigde<br />
brandstofhoeveelheid). Indien de daadwerkelijke warmtelevering toeneemt, zal de efficiëntie<br />
dienovereenkomstig stijgen.<br />
De hiernavolgende op de geplande centrale toepasselijke BREF's hebben betrekking op<br />
energie:<br />
• BREF Large Combustion Plants (juni 2006)<br />
• BREF Energy Efficiency (juni 2008)<br />
In <strong>het</strong> kader van de energiestudie die voor voorliggend pro<strong>je</strong>ct werd opgemaakt, werd de<br />
installatie getoetst aan deze BREF's. De verticale BREF-LCP is hierin zeker de belangrijkste,<br />
aangezien technieken op conceptueel niveau geëvalueerd worden, wat de grootste procentuele<br />
besparing op de energie-input oplevert. De BREF Energy Efficiency kent een horizontale,<br />
sectoroverschrijdende benadering en omschrijft een aantal Best Practices die betrekking<br />
hebben op energiemanagement enerzijds en technologieën die in diverse sectoren van<br />
toepassing zijn anderzijds.<br />
Energie-efficiëntie in de ontwerpfase<br />
De toetsing van <strong>het</strong> technisch ontwerp op <strong>het</strong> gebied van energie-efficiëntie wordt in de<br />
energiestudie behandeld. De elementen uit de BREF ’Energy Efficiency’ van juni 2008 werden<br />
door een erkend des<strong>kun</strong>dige onderzocht, zoals bijvoorbeeld warmteterugwinning om de<br />
efficiëntie van de totale stoom/watercyclus te verhogen en <strong>het</strong> gebruik van toerengeregelde<br />
motoren. Indien een maatregel een IRR (Internal Rate of Return) van meer dan 15% laat zien,<br />
wordt deze geïmplementeerd.<br />
Energie-efficiëntie in de bedrijfsfase<br />
In de bedrijfsfase zal een energiemanagementsysteem geïmplementeerd worden, waarin de<br />
methodiek en procedures omtrent monitoring, <strong>rapport</strong>age en te nemen acties op <strong>het</strong> gebied<br />
van energie-efficiëntie vastgelegd worden. Hierdoor wordt <strong>het</strong> mogelijk om de energie-efficiëntie<br />
in de tijd te blijvenl gas als voortzetten en eventueel te vergelijken (benchmarken) met derden.<br />
5)secundaire milieu-effecten van warmtelevering<br />
De gemiddelde enthalpie van oververhitte stoom (bij 400 °C) bedraagt 775 kcal/kg. De<br />
verbrandingswarmte van zuivere olie bedraagt ongeveer 10500 kcal/kg. Bij een gemiddelde<br />
concentratie van 0,6% zwavel in de stookolie komt er per 1000 T olie 12 T SO2 vrij-, indien deze<br />
verwerkt wordt in een stoomketel zonder zuiveringsinstallatie.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 312<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Rekening houden met deze gegevens kan gesteld worden dat elke recuperatie van 1000 T<br />
oververhitte stoom een vermindering oplevert van 775 T olie en 9,3 T SO2 minder emissie. In<br />
<strong>het</strong> geval van gebruik van mengsel gas en olie, zal dit dus tussen 0 en 9,3 T liggen.In geval van<br />
vervanging van aardgas is er enkel effect op NOx.<br />
De hoeveelheid NOx hangt af van de technologie (low NOx of niet), maar is van dezelfde<br />
grootte orde.<br />
Door <strong>het</strong> niet gebruiken van olie of gas wordt er per kWh eveneens globaal gezien minder CO2<br />
uitgestoten. In geval van een emissiefactor van een kolencentrale van 345 g CO2/kWh en bij<br />
volledige recuperatie van de warmte voor districtverwarming wordt er 190 g CO2/kWh minder<br />
uitgestoten.<br />
2.5.16. Stoom/warmteproductie voor externe afnemers<br />
2.5.16.1. Inleiding<br />
Het hoofdproces in de kolencentrale is de productie van stoom in de boiler en <strong>het</strong> afleiden van<br />
deze stoom doorheen de turbine om elektriciteit te produceren. Er kan ook stoom/warmte<br />
geleverd worden. Deze stoom/warmte wordt gehaald vanuit dit proces en wordt rechtstreeks<br />
geleverd aan de gebruikers om deze warmte/stoom te gebruiken in andere processen. De<br />
hoeveelheid stoom beschikbaar voor elektriciteitsproductie is afhankelijk van druk en<br />
temperatuur nodig voor extern gebruik.<br />
E.ON beoogt in eerste instantie een synergie te bereiken met de overige activiteiten op de<br />
BAYER-site: de warmtelevering aan BAYER maakt hiervan deel uit. Verder(reikend)e<br />
mogelijkheden voor warmteleveringen worden onderzocht; de centrale is voorbereid op een<br />
latere toepassing van additionele warmteleveringen, en E.ON zal met nog nader te identificeren<br />
partners een bredere haalbaarheidsstudie over warmwaterleveringen in <strong>het</strong> havengebied laten<br />
uitvoeren.<br />
In <strong>het</strong> kader van de ontwikkeling van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct wordt ook <strong>het</strong> transport van warmte over lange<br />
afstand overwogen. Het gebruik van de warmte van de steenkoolcentrale draagt bij tot een<br />
algemene vermindering van emissies. De mogelijkheid voor <strong>het</strong> aanwenden van warmte van de<br />
centrale over een lange afstand in Antwerpen wordt momenteel nog verder onderzocht. Hier<br />
concentreert E.ON zich in eerste instantie op <strong>het</strong> Havengebied. Het Havengebied van<br />
Antwerpen is zeer <strong>het</strong>erogeen qua structuur en warmtevereisten. Na bespreking met mogelijke<br />
klanten en partners is <strong>het</strong> duidelijk dat er een behoefte bestaat. Als er zich binnen de haven<br />
significante afzetmogelijkheden voordoen, en als de investeringen over lange afstand zinvol<br />
lijken, zou <strong>het</strong> ook denkbaar zijn om <strong>het</strong> gebied uit te breiden naar aangrenzende<br />
woongebieden en de stad Antwerpen.<br />
Gedurende de ontwerpfase werden al een aantal potentiële warmte/stoomafnemers<br />
onderzocht:<br />
• Stoomlevering aan BAYER<br />
• Warmtelevering aan huishoudens en andere grote gebouwen<br />
• Warmtelevering aan groenteserres<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 313<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Deze mogelijkheden worden hierna kort beschreven. Op dit ogenblik is enkel de stoomlevering<br />
aan BAYER effectief mogelijk.<br />
2.5.16.2. Stoomlevering aan BAYER<br />
BAYER gebruikt op vandaag stoom afkomstig van een Electrabel-installatie enerzijds, en stoom<br />
van de eigen BAYER-boilers anderzijds. BAYER gebruikt stoom met druk van 35 bar voor de<br />
processen en 5 bar voor verwarming en spoordoeleinden. Wanneer E.ON investeert in een<br />
poederkoolgestookte elektriciteitscentrale op de BAYER-site, zal BAYER haar eigen ketels<br />
sluiten en de stoom hoofdzakelijk afnemen van de E.ON-elektriciteitscentrale. Deze levering<br />
van stoom zal met zekerheid gerealiseerd worden. Deze stoom zal geleverd worden met een<br />
gemiddeld debiet van 100 t/h (max. 110 t/h). E.ON houdt in <strong>het</strong> ontwerp van de<br />
elektriciteitscentrale echter rekening met een grotere levering van stoom (max. 236 t/h).<br />
2.5.16.3. Warmtelevering aan huishoudens en andere grote gebouwen<br />
Huishoudens hebben warmte nodig op een relatief lage temperatuur van 90 tot 120°C. Dit kan<br />
gerealiseerd worden door een verandering in <strong>het</strong> hoofdproces en vraagt om een extra<br />
warmtewisselaar. Er is ook een transport- en distributiesysteem nodig om deze warmte van de<br />
elektriciteitscentrale naar de afnemers te brengen.<br />
De belangrijkste voorwaarden voor een dergelijk systeem zijn:<br />
• De afnemers moeten in de buurt van de elektriciteitscentrale gevestigd zijn (max. 10 tot<br />
15 km);<br />
• Het warmtevolume moet voldoende groot zijn om economisch haalbaar te zijn;<br />
• De afnemers moeten geconcentreerd zijn in een cluster.<br />
E.ON heeft onderzoeken verricht, samen met de SOCIALE HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJ,<br />
nabij luchtbal. Deze maatschappij bezit in <strong>het</strong> noorden van Antwerpen veel huizen en<br />
appartementen. De warmtevraag is echter te klein om <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct economisch haalbaar te<br />
maken.<br />
2.5.16.4. Warmtelevering aan groenteserres<br />
Een andere mogelijke hoge verbruiker van warmte zijn de tuinbouwkassen. Bovenop de vraag<br />
naar warmte hebben de serres ook een vraag naar CO2. In een gesprek met de Boerenbond,<br />
waarin E.ON vroeg naar de mogelijke levering van warmte/CO2 naar nieuwe serres in de<br />
omgeving kwam tot uiting dat er momenteel niet voldoende interesse is naar nieuwe serres.<br />
Indien de situatie echter verandert in de toekomst, zal E.ON de levering aan serres opnieuw<br />
overwegen.<br />
De nieuwe kolencentrale kan stoom en warmte op verschillende druk/temperatuur leveren en is<br />
daarvoor ontworpen. Enkel extra-warmtewisselaars en -kleppen moeten veranderd worden op<br />
<strong>het</strong> moment wanneer duidelijk is wat de precieze warmtevraag is. De hoogtechnologische<br />
elektriciteitscentrale staat klaar om stoom/warmte te leveren van zodra de vraag er is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 314<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.5.16.5. Andere mogelijke warmteleveringen<br />
Eind 2008 heeft E.ON een verkennend marktonderzoek gedaan naar de mogelijkheden om<br />
warmte te leveren aan industriën in de Antwerpse haven.<br />
Als resultaat van dit marktonderzoek is gebleken dat er een potentiele markt voor<br />
warmtelevering is. Warmte kan zowel in de vorm van warm water als in de vorm van stoom<br />
geleverd worden.<br />
Om een dergelijk pro<strong>je</strong>ct financieel/economisch haalbaar te maken is <strong>het</strong> noodzakelijk dat er<br />
meerdere warmte-afnemers zijn. Het is zeer wenselijk dat er ook meerdere warmte producenten<br />
bij zo’n pro<strong>je</strong>ct betrokken zijn.<br />
Gebaseerd op de resultaten van bovengenoemd verkennend marktonderzoek zal E.ON een<br />
uitgebreidere haalbaarheidsstudie uitvoeren.<br />
Uitgangspunten voor deze studie zijn dat er meerdere warmteproducenten en meerdere<br />
warmteafnemers nodig zijn.<br />
Voor <strong>het</strong> slagen van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is <strong>het</strong> verder van belang dat overheden als APA, VOKA en<br />
regionale overheden <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct ondersteunen<br />
2.6. Onderhoudsfase<br />
De geplande elektriciteitscentrale zal regelmatig aan onderhoud onderworpen worden om deze<br />
in een perfecte staat van dienst te houden. Onder onderhoudswerkzaamheden wordt onder<br />
meer verstaan <strong>het</strong> uitvoeren van inspecties, reinigingsactiviteiten, herstelactiviteiten of een<br />
grote revisie. Gedurende een onderhoudsstop van de hoofdinstallatie dient de stoomlevering<br />
naar BAYER zeker gesteld te worden. Daartoe zal de back-up ketel de stoomlevering naar<br />
BAYER overnemen. Voorafgaand aan een onderhoudsstop zal de centrale op een normale<br />
wijze uit bedrijf genomen worden. De onderhoudscyclus zal naar verwachting drie jaar<br />
bedragen, waarbij één maal om de drie jaar een grote onderhoudsstop zal plaatsvinden. In de<br />
tussenliggende jaren zullen kleine onderhoudsstops worden georganiseerd:<br />
• Grote onderhoudsstop (revisie)<br />
Activiteiten: verrichten van groot onderhoud (bijvoorbeeld revisie van ketel of<br />
stoomturbine).<br />
Tijdens piekperiode ongeveer 1000 mensen op de site<br />
Frequentie: 1 maal per 3 jaar<br />
Duur: normaal < 2 maanden<br />
• Kleine onderhoudsstop<br />
Activiteiten: inspecties, eventuele reiniging van vervuilde componenten of overig klein<br />
onderhoud.<br />
Tijdens piekperiode ongeveer 200 mensen op de site.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 315<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Frequentie: 1 tot 2 maal per jaar (in een jaar waarin geen grote onderhoudsstop<br />
plaatsvindt)<br />
Duur: normaal < 1 week<br />
Als specifieke toepassingen van grote en kleine inspecties <strong>kun</strong>nen worden genoemd:<br />
• Inspectiebeheer, levensduur en veiligheid<br />
De politiek van E.ON is erop gebaseerd om zowel tijdens de productiefase als bij grote<br />
onderhoudswerken niet alleen de klassieke technieken te gebruiken die nodig zijn om<br />
de toestand van een centrale te inspecteren of te beoordelen, maar ook gebruik te<br />
maken van geavanceerde technieken zoals de niet-destructieve methoden. De<br />
infraroodthermografie is een belangrijk hulpmiddel om de staat van<br />
elektriciteitscentrales te inspecteren en te beoordelen. Thermografische inspecties<br />
worden uitgevoerd om <strong>het</strong> thermisch rendement van essentiële onderdelen van de<br />
centrale veilig te stellen: van de controle van de voorraad steenkolen op zelfontbranding<br />
tot complexe toepassingen zoals de inspectie van turbines.<br />
• Pijpleidingen beoordelen<br />
Een veel voorkomende toepassing in elektriciteitscentrales is de controle van <strong>het</strong><br />
uitgebreide stelsel pijpleidingen in <strong>het</strong> algemeen en van de thermisch zwaar belaste<br />
pijpleidingen in <strong>het</strong> bijzonder. In een centrale voeren de pijpleidingen van dat laatste<br />
type extreem <strong>het</strong>e stoom naar de turbine. Met hun wanden van 6 tot 9 cm dik moeten<br />
ze bestand zijn tegen stoom van meer dan 600°C onder een druk van 285 bar. In dat<br />
geval zijn regelmatige thermografische inspecties nodig om de isolatie te controleren en<br />
om excessieve temperatuursstijgingen vast te stellen. Een goede isolatie van de<br />
pijpleidingen verbetert niet alleen de thermische isolatie, maar vermindert ook in grote<br />
mate de kans op thermische moeheid die tot scheurt<strong>je</strong>s in de pijpen kan leiden.<br />
• Het turbinerendement verhogen<br />
De stoomturbine/generator is <strong>het</strong> hart van de elektriciteitsproductie. Het geheel bestaat<br />
uit een combinatie van rotoren die onder hoge, gemiddelde en lage druk staan en die<br />
direct aan de rotor van een generator gekoppeld zijn. In grote eenheden die met<br />
snelheden van 3000 t/min draaien, bedraagt de roterende massa vaak zeer grote<br />
gewichten. De rotor van de generator draait in een vaste stator waarvan de kern uit<br />
dunne, geïsoleerde staalplaten vervaardigd is om grote kringstromen en<br />
stroomverliezen te voorkomen. Als er echter genoeg ongewilde contacten zijn tussen<br />
aan elkaar grenzende platen, <strong>kun</strong>nen elektriciteitsstromen ontstaan die in de kern<br />
potentieel <strong>het</strong>e plekken (hot spots) <strong>kun</strong>nen veroorzaken. Door <strong>het</strong> gebruik van<br />
infraroodtechnologie is <strong>het</strong> mogelijk om de platen in de kern van de stator op eventuele<br />
schade te controleren.<br />
De impact op mobiliteit in geval van onderhoudswerken kan als volgt worden ingeschat: de<br />
extra verkeersbelasting die zal optreden hangt samen met <strong>het</strong> aantal mensen dat op de site<br />
werkzaam is. De werkzaamheden in een onderhoudsstop vinden over <strong>het</strong> algemeen plaats<br />
binnen de gebouwen, zodat de geluidsbelasting van deze werkzaamheden naar buiten toe<br />
verwaarloosbaar is. De meeste werkzaamheden gebeuren overdag, maar een gedeelte kan ook<br />
's nachts plaatsvinden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 316<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2.7. Interferentie met andere plannen en pro<strong>je</strong>cten<br />
2.7.1. Tweede spoorverbinding onder de Schelde, Liefkenshoekspoortunnel<br />
Er is een nieuwe goederenspoorverbinding (dubbelsporig) onder de Schelde gepland. Deze zou<br />
de spoorinstallaties op de linker Schelde-oever (Bundel Zuid, Waaslandhaven) verbinden met<br />
de spoorinstallaties op rechter Schelde-oever (ter hoogte van <strong>het</strong> rangeerstation Antwerpen-<br />
Noord). Door de ontwikkelingen op de linkerschelde-oever in <strong>het</strong> Antwerpse havengebied en in<br />
<strong>het</strong> bijzonder de indienstname van <strong>het</strong> Deurganckdok wordt een aanzienlijke stijging van <strong>het</strong><br />
goederenverkeer, en specifiek <strong>het</strong> goederenverkeer per spoor verwacht. Zonder aanpassingen<br />
van <strong>het</strong> spoorwegnetwerk zou deze stijging van <strong>het</strong> goederenverkeer per spoor een<br />
onaanvaardbare impact hebben op <strong>het</strong> reizigersverkeer per spoor. Deze spoorlijn wordt parallel<br />
met de R2 aangelegd. Er wordt onder de Schelde en <strong>het</strong> Kanaaldok B1/B2 geboord. Het <strong>MER</strong><br />
voor de aanleg van de Liefkenhoekspoortunnel werd goedgekeurd op 25 augustus 2006.<br />
Globaal komen als voornaamste negatieve effecten naar voor: de grote hoeveelheid<br />
grondoverschot, <strong>het</strong> ecologisch verlies met bijkomende versnippering , de toename van de<br />
geluidsdruk en uiteraard de mobiliteitsproblematiek die samenhangt met de exploitatie van de<br />
spoorontsluiting in <strong>het</strong> netwerk op linkeroever en met de aansluitende spoorwegen naar <strong>het</strong><br />
hinterland.<br />
Het Gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘Liefkenshoekspoortunnel werd op 9 mei 2008<br />
vastgesteld door de Vlaamse Regering. Vooraleer de uitvoeringswerken <strong>kun</strong>nen starten dient<br />
nog een bouwvergunning verkregen te worden. Initieel was vooropgesteld de werken te<br />
beginnen in 2007 zodat de indienststelling van de spoorlijn in 2012 zou <strong>kun</strong>nen plaatsgrijpen.<br />
Deze timing zal evenwel ongeveer 2 jaar worden achteruitgeschoven.<br />
Behalve dat er qua timing goed dient afgestemd te worden, <strong>kun</strong>nen geen andere conclusies<br />
getrokken worden.<br />
2.7.2. Tweede Tijsmanstunnel<br />
Het hoofddoel van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is de aanleg van een tweede (Tijsmans)tunnel onder <strong>het</strong><br />
Kanaaldok B1/B2 in de Antwerpse haven op Rechteroever. De tunnel zal dienst doen als<br />
wegverbinding voor lokaal verkeer tussen de havengebieden aan weerszijden van <strong>het</strong><br />
Kanaaldok B1/B2. Hierdoor worden de lokale en doorgaande verkeersstromen gescheiden. Het<br />
tracé van de nieuw aan te leggen tunnel loopt evenwijdig aan <strong>het</strong> tracé van de huidige<br />
Tijsmanstunnel (R2) maar ligt iets meer noordelijk. Het tracé wordt gekoppeld aan <strong>het</strong> tracé van<br />
de geplande Liefkenshoekspoortunnel (zie paragraaf 2.7.1) zodat beide tunnels in<br />
uitvoeringsfase <strong>kun</strong>nen gecombineerd worden. De tweede Tijsmanstunnel zal een 2x1 rijweg<br />
worden voor personen- en vrachtverkeer.<br />
De <strong>MER</strong>-procedure voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is tot op heden nog niet afgerond. Het boren van de tunnel<br />
voor de aanleg van de tweede Tijsmanstunnel is gepland aansluitend op de uitvoering van de<br />
tweede spoorverbinding onder de Schelde en zal ongeveer 6 maanden in beslag nemen. Vóór<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 317<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
<strong>het</strong> boren van de tunnel voor de tweede Tijsmanstunnel zal al begonnen worden met de<br />
uitvoering van enkele tunnelsecties.<br />
De stockage van de te hergebruiken grond tijdens de uitvoering van de cut en cover<br />
tunnelgedeelten zal plaatsvinden in delen ven de bufferzones langs de toegang tot de<br />
bestaande Tijsmanstunnel (R2). Op de linkeroever van <strong>het</strong> kanaaldok B1/B2 gaat <strong>het</strong> over een<br />
oppervlakte van ongeveer 55.500m², op de rechteroever van <strong>het</strong> kanaaldok B1/B2 is ongeveer<br />
41.000 m² beschikbaar. Met betrekking tot de aanlegfase van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
zou E.ON ook willen gebruik maken van <strong>het</strong> gebied op de linkeroever van Kanaaldok B1/B2<br />
(55.500 m²). Een goede afstemming qua timing van de aanlegfase van deze 2 pro<strong>je</strong>cten is<br />
bijgevolg noodzakelijk.<br />
2.7.3. Oosterweelverbinding<br />
De Oosterweelverbinding bestaat uit een toltunnel onder de Schelde vanop Linkeroever (tussen<br />
<strong>het</strong> Sint-Annabos en Blokkersdijk) naar Rechteroever ter hoogte van <strong>het</strong> kerk<strong>je</strong> van Oosterweel.<br />
Op rechteroever komt er dan een knooppunt voor de aansluiting met de haven en gaat <strong>het</strong> tracé<br />
verder via een brug ten noorden van <strong>het</strong> Eiland<strong>je</strong> om dan aan te sluiten op <strong>het</strong> viaduct van<br />
Merksem. De Oosterweelverbinding strekt zich uit over een lengte van ongeveer 10 km.<br />
De start van de werken aan de Scheldetunnel en de Lange Wapperbrug is op dit moment<br />
onzeker. Eens gestart, zullen de werken op 4 jaar klaar zijn. De Oosterweelverbinding zou in<br />
principe in 2013 <strong>kun</strong>nen ingehuldigd worden. Tijdens de bouw van de Oosterweelverbinding<br />
wordt ook <strong>het</strong> noordelijk gedeelte van de Stedelijke Ringweg aangelegd.<br />
Op Linkeroever worden de werken gefaseerd uitgevoerd. Zo wordt de hinder geminimaliseerd<br />
en de doorstroming op de ring maximaal gegarandeerd.<br />
Fase 1<br />
Voorjaar 2009 - 2013: bouw Oosterweelverbinding met tunnel en brug.<br />
• Aanleg van de Oosterweelverbinding (tunnel, viaduct, tolpleinen, knooppunt<br />
Oosterweel) op Linker- en Rechteroever<br />
• Aanleg van de Stedelijke Ringweg op Linkeroever en <strong>het</strong> noordelijke deel op<br />
Rechteroever (tussen Groenendaallaan en Schijnpoort)<br />
Fase 2<br />
Vanaf 2013: optimalisatie van <strong>het</strong> zuidelijk knooppunt op Linkeroever<br />
• In deze nafase komt er een optimalisatie van de aansluiting van de E17 met de<br />
Kennedytunnel. Op dat moment is de Oosterweelverbinding al opengesteld voor <strong>het</strong><br />
auto- en vrachtverkeer.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 318<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Er wordt verwacht dat dit pro<strong>je</strong>ct geen nadelige gevolgen zal hebben ten aanzien van <strong>het</strong><br />
voorliggende pro<strong>je</strong>ct daar dit pro<strong>je</strong>ct op een afstand van meer dan 8 km ten zuiden-zuidoosten<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale gelegen is.<br />
Het milieueffectraport voor de aanleg van de Oosterweelverbinding werd goedgekeurd op 30<br />
maart 2007. Het hele pro<strong>je</strong>ct staat echter momenteel weer ter discussie. Hierdoor loopt <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct vertraging op. Eventueel zal <strong>het</strong> tra<strong>je</strong>ct nog wijzigen. Het alternatief met een tunnel<br />
wordt weer besproken. Daar <strong>het</strong> hele pro<strong>je</strong>ct ter discussie staat kan er momenteel qua<br />
cumulatieve effecten geen besluit getrokken worden.<br />
2.7.4. Afbraakwerken bij BAYER<br />
Bij <strong>het</strong> direct koelwaterconcept zal BAYER alle gebouwen en installaties op de site verwijderen<br />
vooraleer de gronden worden overgedragen aan E.ON (zie de stedenbouw<strong>kun</strong>dige<br />
vergunningsaanvraag voor de sloping). Doordat de werken en activiteiten door E.ON pas<br />
worden aangevat nadat de werken en activiteiten van BAYER worden beëindigd, zijn geen<br />
cumulatieve effecten te verwachten.<br />
2.7.5. Verdieping van de Westerschelde<br />
Nederland en Vlaanderen bereiden samen de verruiming van de vaargeul in de Westerschelde<br />
voor, gericht op de getij-onafhankelijke vaart op Antwerpen, voor schepen met een diepgang tot<br />
13,10 m. Blijkens <strong>het</strong> desbetreffende <strong>MER</strong> zijn de bevindingen met betrekking tot de milieuimpacten<br />
de volgende:<br />
• Bodem<br />
Het <strong>MER</strong> laat zien dat er bij de verruiming van de Westerschelde, vergeleken met een<br />
situatie waarin wordt doorgegaan met de huidige manier van baggeren en storten, niets<br />
verandert aan <strong>het</strong> meergeulenstelsel in de Westerschelde. Het effect van de verruiming<br />
opgeteld bij <strong>het</strong> effect van <strong>het</strong> verbeterd storten komt samen op nul uit.<br />
• Water<br />
De verruiming heeft nauwelijks invloed op de waterstanden, de beweging van <strong>het</strong> slib<br />
en de overgangen tussen zoete, zoute en brakke gebieden. Op lange termijn heeft de<br />
verruiming geen effect op <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> Schelde-estuarium. Het water verandert<br />
vooral door de effecten van de zeespiegelstijging. Tijdelijke effecten, zoals iets meer<br />
slibafzetting in de Beneden-Zeeschelde door <strong>het</strong> baggeren en storten, zijn beperkt.<br />
• Natuur<br />
De verruiming brengt de diversiteit in soorten dieren en planten in <strong>het</strong> Scheldeestuarium<br />
niet in gevaar. Storten op de plaatranden heeft zelfs een positief gevolg: de<br />
totale oppervlakte van de plaatranden wordt door <strong>het</strong> storten groter. Dat betekent een<br />
groter gebied waar vogels <strong>kun</strong>nen zoeken naar voedsel. Daarbij is <strong>het</strong> enerzijds<br />
belangrijk dat de stortwerkzaamheden voldoende regelmatig gebeuren om <strong>het</strong> nieuwe<br />
voedselgebied in stand te houden, terwijl anderzijds de werkzaamheden zo min<br />
mogelijk verstoring voor vogels mogen opleveren. In <strong>het</strong> brakke deel van de Beneden-<br />
Zeeschelde kan de verruiming wel een negatief effect hebben. Het schor en <strong>het</strong> slik bij<br />
<strong>het</strong> Galgenschoor neemt enigszins af. Dat is niet goed voor <strong>het</strong> ecologisch functioneren<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 319<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
en voor de verscheidenheid aan leefgebieden voor dieren en planten, terwijl <strong>het</strong> nu al<br />
niet zo goed gesteld is met deze beschermde gebieden. Het afgraven van de dijk bij<br />
Fort Filip zorgt voor extra oppervlakte aan nieuwe slikken en schorren. Dit dekt <strong>het</strong><br />
verlies ruimschoots.<br />
• Andere aspecten<br />
De onderzoekers hebben ook gekeken naar eventuele gevolgen van de verruiming voor<br />
ruimtegebruik, mobiliteit, lucht, geluid en trillingen, landschap, veiligheid in verband met<br />
<strong>het</strong> transport van gevaarlijke stoffen, veiligheid in verband met scheepsongevallen en<br />
mens en gezondheid. Op deze terreinen heeft de verruiming van de vaargeul nauwelijks<br />
of geen effect.<br />
• Conclusie<br />
De conclusie van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> is dat verruiming bijna geen effecten heeft op <strong>het</strong> milieu. De<br />
negatieve effecten die er zijn, <strong>kun</strong>nen worden verminderd, verzacht of gecompenseerd.<br />
Cumulatieve effecten ten aanzien van de verdieping van de Westerschelde<br />
Specifiek op <strong>het</strong> vlak van effecten op fauna en flora (zie ook <strong>het</strong> desbetreffende hoofdstuk in dit<br />
<strong>MER</strong>), kan <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct van de verdieping van de Westerschelde cumulatieve effecten hebben<br />
met <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct ten aanzien van <strong>het</strong> visbestand. Na de verdieping van de Westerschelde<br />
zullen de getijden immers anders zijn, de effecten <strong>kun</strong>nen zowel positief als negatief zijn. Deze<br />
cumulatieve effecten zijn momenteel echter niet te voorspellen. Om de effecten op <strong>het</strong><br />
visbestand op te volgen zal E.ON deelnemen aan de maandelijkse monitoring van de<br />
vispopulatie in de Schelde. De maandelijkse evaluatie en de opstelling van een eind<strong>rapport</strong><br />
over de monitoring zal door ANB en INBO gebeuren. Dit moet toelaten om indien nodig via<br />
gerichte maatregelen de populaties in stand te houden.<br />
De verdieping van de Schelde heeft tot doel dat grote containerschepen met een diepgang van<br />
43’ of 13 m vanuit Antwerpen in één getij de openzee <strong>kun</strong>nen bereiken en dit tijdens een getijvenster<br />
van minstens één uur per getij en dat schepen met een diepgang tot 38’ of 11,60 m<br />
zelfs bij een lage laagwaterstand, naar en van Antwerpen de Schelde <strong>kun</strong>nen op of afvaren (de<br />
getij-onafhankelijke vaart).<br />
Te onderzoeken is of de verdieping van de Schelde, in combinatie met <strong>het</strong> beoogde pro<strong>je</strong>ct van<br />
E.ON, zou <strong>kun</strong>nen leiden tot een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van<br />
een speciale beschermingszone. Meer bepaald rijst de vraag of de cumulatieve uitstoot van<br />
NOx en SO2 en de daaruit voortvloeiende effecten op <strong>het</strong> vlak van eutrofiëring en/of verzuring te<br />
beschouwen zijn als betekenisvolle effecten.<br />
Op <strong>het</strong> eerste gezicht zal de verdieping van de Schelde immers leiden tot een toename van <strong>het</strong><br />
vrachtverkeer op de Schelde zodat, eveneens op <strong>het</strong> eerste gezicht, ook de uitstoot van NOx en<br />
SO2 als gevolg van de scheepvaart zal toenemen.<br />
In de samenvatting en conclusies van <strong>het</strong> gezamenlijk Vlaams/Nederlandse <strong>MER</strong> over (o.m.) de<br />
verruiming van de vaargeul van de Schelde werd in dat kader trouwens opgemerkt dat: “In de<br />
autonome ontwikkeling tot 2010 en 2030 […] de omvang van de pro<strong>je</strong>ctgebonden transporten in<br />
<strong>het</strong> studiegebied vrij sterk [zal] toenemen en als gevolg daarvan nemen de emissies van<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 320<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
schadelijke gassen toe. Als gevolg van de verruiming van de vaarweg nemen deze emissies<br />
nog meer toe.” 31<br />
Er dient daarbij evenwel worden opgemerkt dat deze conclusies gelden in <strong>het</strong> scenario van de<br />
zogenaamde autonome ontwikkeling dat betrekking heeft op <strong>het</strong> nulalternatief. Autonome<br />
ontwikkelingen zijn “ontwikkelingen die zich voordoen uitgaande van <strong>het</strong> geldende beleid en<br />
bestaande wet- en regelgeving”. 32 Dit wordt uitdrukkelijk bevestigd daar waar voor de<br />
vaargeulverruiming wordt gesteld dat: “Er […] overigens maar beperkt rekening [is] gehouden<br />
met nieuwe technologieën en toekomstige wetgeving (bijvoorbeeld wijzigingen in<br />
brandstofsamenstelling).” (hoofdstuk 6 van <strong>het</strong> strategisch milieueffecten<strong>rapport</strong>). 33<br />
De regelgeving met betrekking tot <strong>het</strong> zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen (dat aanleiding<br />
geeft tot SO2 in de verbrandingsgassen) is evenwel de laatste jaren op ingrijpende wijze<br />
geëvolueerd en zal in de toekomst nog drastischere beperkingen opleggen.<br />
In 1999 (richtlijn 1999/32/EG) 34 werd de bestaande EU wetgeving op de vermindering van SO2<br />
uitstoot (richtlijn 93/12/EG) 35 uitgebreid tot bepaalde vloeibare petroleumbrandstoffen gebruikt<br />
door zeeschepen. Meer bepaald werd voorzien dat <strong>het</strong> maximaal toegelaten zwavelgehalte van<br />
gasolie voor de scheepvaart vanaf 1 juli 2000 0,2 massaprocent en vanaf 1 januari 2008 slechts<br />
0,1 massaprocent mag bedragen. Deze richtlijn werd in 2001 in Belgisch recht omgezet (KB 7<br />
maart 2001) 36 .<br />
In 2005 (richtlijn 2005/33/EG) werd <strong>het</strong> toepassingsgebied van richtlijn 1999/32/EG uitgebreid<br />
zodat voortaan niet enkel gasolie voor de scheepsvaart maar alle vloeibare van aardolie<br />
afgeleide brandstoffen die gebruikt worden door schepen die varen binnen de territoriale<br />
wateren van de Lidstaten eronder vallen. Daarin werd voorzien dat alle scheepsbrandstoffen<br />
gebruikt in de Noordzee, vanaf 11 augustus 2006 een zwavelgehalte van maximaal 1,5<br />
massaprocent mogen hebben. Door dezelfde richtlijn wordt <strong>het</strong> zwavelgehalte tot 0,1<br />
massaprocent gebracht voor scheepsbrandstoffen die worden gebruikt tijdens <strong>het</strong> varen op<br />
binnenwateren of gedurende <strong>het</strong> afgemeerd liggen in een haven.<br />
Deze richtlijn werd in 2006 (KB 13 december 2006) 37 en 2007 (KB 27 april 2007) 38 omgezet in<br />
Belgisch recht.<br />
31<br />
Samenvatting en conclusies met overzichtskaart, Strategische milieueffecten<strong>rapport</strong>age<br />
Ontwikkelingssc<strong>het</strong>s 2010 Schelde-estuarium,(www.ontwikkelingssc<strong>het</strong>s2010.nl), p. 1.<br />
32<br />
Hoofd<strong>rapport</strong>, Strategische milieueffecten<strong>rapport</strong>age Ontwikkelingssc<strong>het</strong>s 2010 Scheldeestuarium,<br />
p. 38.<br />
33<br />
Idem, p. 78.<br />
34<br />
Richtlijn 1999/32/EG van de Raad van 26 april 1999 betreffende een vermindering van <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van bepaalde vloeibare brandstoffen en tot wijziging van Richtlijn 93/12/EEG.<br />
35<br />
Richtlijn 93/12/EEG van de Raad van 23 maart 1993 betreffende <strong>het</strong> zwavelgehalte van<br />
bepaalde vloeibare brandstoffen.<br />
36<br />
Koninklijk besluit van 7 maart 2001 betreffende de benaming, de kenmerken en <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van de gasolie voor de zeescheepvaart.<br />
37<br />
Koninklijk besluit van 13 december 2006 betreffende de benaming, de kenmerken en <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van de marine gasolie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 321<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tevens zijn in <strong>het</strong> kader van de IMO (International Maritime Organisation) maatregelen<br />
genomen voor de preventie van luchtvervuiling door schepen (SOx, NOx en fijn stof) (Protocol<br />
van 1997 bij <strong>het</strong> MARPOL 73/78 verdrag). Deze maatregelen zijn op genomen in Bijlage VI bij<br />
<strong>het</strong> MARPOL verdrag. Bijlage VI bevat voorschriften voor de preventie van luchtverontreiniging<br />
door schepen, met aanwijzing van speciale gebieden voor beheersing van SOx-emissies in de<br />
Oostzee en de Noordzee. Bijlage VI (zoals aangepast in oktober 2008) zal op 1 juli 2010 van<br />
kracht worden. De aangepaste Bijlage VI voorziet in een verdere verstrenging met betrekking<br />
tot <strong>het</strong> zwavelgehalte in scheepsbrandstoffen. Voor de speciale gebieden voor beheersing van<br />
SOx-emissies, waaronder de Noordzee, worden nog strengere normen in <strong>het</strong> vooruitzicht<br />
gesteld. Meer bepaald zal voor de Noordzee de 1 massaprocentnorm gelden vanaf 1 juli 2010.<br />
Deze norm wordt zelfs op 0,1 massaprocent gebracht vanaf 1 januari 2015.<br />
De invoering van strengere normen voor <strong>het</strong> zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen zal in de<br />
toekomst dus leiden tot een zeer aanzienlijke daling van de SO2 uitstoot (vermindering met<br />
factor 15).<br />
Zelfs indien rekening wordt gehouden met de toename van <strong>het</strong> vrachtverkeer op de Schelde, is<br />
dus te verwachten dat de uitstoot van SO2 in absolute cijfers ten gevolge van de scheepvaart in<br />
de toekomst zal dalen. Hierdoor zal ook de verzurende depositie dalen.<br />
Bovendien zal de verdieping er eveneens toe leiden dat schepen met een grotere capaciteit de<br />
haven van Antwerpen zullen aandoen.<br />
Dit zal er vooreerst toe leiden dat meer vracht zal worden vervoerd met minder schepen. De<br />
capaciteit van een containerschip wordt uitgedrukt in TEU: Twenty feet Equivalent Unit, <strong>het</strong><br />
equivalent aantal standaard containers van ongeveer 6,10 meter dat <strong>het</strong> schip kan vervoeren.<br />
Grote containerschepen <strong>kun</strong>nen nu tot 13000 TEU vervoeren en er zijn plannen voor schepen<br />
met een capaciteit van 16000 TEU. Containerschepen worden in de toekomst steeds groter.<br />
Waar in 1992 voorspellingen werden gedaan dat schepen van 8.000 TEU al te groot zouden<br />
zijn, zijn de schepen van nu een veelvoud hiervan. Bovendien gaan sommige voorspellers nu<br />
uit van schepen van 22.000 TEU in de toekomst. Te verwachten valt dat hierdoor de relatieve<br />
uitstoot per vervoerde vracht (emissies / ton vracht) verder zal verminderen.<br />
Tevens zal deze evolutie ertoe leiden dat nieuwere schepen de haven van Antwerpen zullen<br />
aandoen. De verdieping is immers gericht op toegang met schepen met een diepgang van<br />
11,60 m tot 13 m. Dit is een component van de zeevaartvloot die recent een enorme<br />
ontwikkeling kent en die hoofdzakelijk bestaat uit nieuwe en nog te bouwen schepen. Omdat dit<br />
een nieuwe groeiende markt is worden deze schepen nu gebouwd met nieuwe technieken en<br />
betere motoren. Daar waar de vermindering van <strong>het</strong> zwavelgehalte van de scheepsbrandstoffen<br />
hoofdzakelijk ten goede komt van een vermindering van de SO2 uitstoot van de schepen zal de<br />
verbetering van de motoren een gunstig effect hebben op de NOx emissies. Volgens de<br />
informatie verzameld door de Europese Commissie bij motorfabrikanten en classificatiebureaus<br />
38 Koninklijk besluit van 27 april 2007 betreffende de voorkoming van luchtverontreiniging door<br />
schepen en de vermindering van <strong>het</strong> zwavelgehalte van sommige scheepsbrandstoffen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 322<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
is bevestigd dat alle nieuwe in de EU vervaardigde scheepsmotoren reeds aan de strengste<br />
NOx-normen voldoen. 39<br />
Er kan dan ook besloten worden dat de cumulatieve effecten van de verdieping van de Schelde<br />
en <strong>het</strong> beoogde pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> vlak van eutrofiëring en verzuring, rekening houdend met de<br />
bovenvermelde factoren, niet zullen leiden tot een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke<br />
kenmerken van een speciale beschermingszone.<br />
39 Mededeling van de Commissie aan <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad - Een strategie van<br />
de Europese Unie ter beperking van atmosferische emissies door zeeschepen /*<br />
COM/2002/0595 def. Deel I (hoofdstuk 4. Bestaande maatregelen ter beperking van emissies).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Pro<strong>je</strong>ctomschrijving 323<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
3. Historiek van <strong>het</strong> studiegebied<br />
De oudste gegevens waarop deze analyse van de historiek van <strong>het</strong> studiegebied is gebaseerd,<br />
zijn afkomstig van de kabinetskaarten van de Oostenrijkse Nederlanden opgenomen op initiatief<br />
van Graaf De Ferraris. Deze kaarten zijn planimetrisch van een bijzonder hoog niveau en<br />
hebben een detailinvulling die vergelijkbaar is met de hedendaagse topografische kaarten.<br />
Ze zijn opgesteld tussen 1770-1778 en geven de toestand weer aan <strong>het</strong> heiden van <strong>het</strong> preindustriële<br />
tijdperk. De steden waren op dat ogenblik nog volledig gelegen binnen hun<br />
middeleeuwse vesten. De voornaamste steden waren met elkaar verbonden door, waar de<br />
topografische toestand <strong>het</strong> toeliet, kaarsrechte steenwegen. Ook waren veel waterlopen<br />
bevaarbaar.<br />
Op de ferrariskaart (zie Figuur 3.1) wordt de Schelde binnen haar huidige loop aangetroffen. De<br />
verschillende forten (fort Lillo, fort Liefkenshoeck) zijn duidelijk op te merken op de kaart. Het<br />
terrein waar vroeger de dorpen Lillo en Oorderen gelegen zijn, zijn momenteel ingenomen door<br />
<strong>het</strong> kanaaldok B1 en <strong>het</strong> Churchilldok. Op de Ferrariskaart is duidelijk de ligging van <strong>het</strong> dorp<br />
Hoevenen op te merken. Deze plaats komt overeen met de ligging van <strong>het</strong> huidige Hoevenen.<br />
Ook de Ettenhovense Polder kan op de Ferrariskaart op dezelfde plaats teruggevonden worden<br />
als heden. Net boven <strong>het</strong> vroegere Oorderen kan de rivier de Schijn opgemerkt worden, deze<br />
loopt binnen haar huidige loop.<br />
Figuur 3.1: Uittreksel van Graaf de Ferrariskaart (+/-1770-1778)<br />
E.ON-Terrein<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Historiek 324<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
4. Algemene methodologie<br />
4.1. Algemeen<br />
De voornaamste ingrepen die in <strong>het</strong> algemeen bij een industrieel pro<strong>je</strong>ct mogelijk zijn, worden<br />
samengevat in Tabel 4.1. De aard en de omvang van een pro<strong>je</strong>ct bepalen welke ingrepen in <strong>het</strong><br />
ter studie liggende pro<strong>je</strong>ct te verwachten zijn. Uitgaande van <strong>het</strong> algemene ingrepenschema in<br />
Tabel 4.1 kan een (naar Nederlands model gemaakt) ingreep-effectenschema worden<br />
opgesteld voor <strong>het</strong> ter studie liggende pro<strong>je</strong>ct.<br />
Tabel 4.1: Algemene ingrepen van een industrieel pro<strong>je</strong>ct voor de verschillende milieudisciplines<br />
Ingrepen naar de LUCHT (gevolgen voor de fysisch-chemische kwaliteit van de atmosfeer):<br />
• toevoeging van gassen en stoffen naar de omgevingslucht<br />
• toevoeging van warmte naar de omgevingslucht<br />
Ingrepen op OPPERVLAKTEWATER:<br />
• toevoer van stoffen of gassen<br />
• toevoer van warmte<br />
• veranderingen in morfologie en veranderingen in de waterhuishouding (indien voorkomend, meestal van<br />
incidentele aard)<br />
Ingrepen op BODEM EN GRONDWATER:<br />
• toevoer van stoffen of gassen naar de bodem<br />
• toevoer en/of onttrekking van warmte naar of aan de bodem<br />
• toevoer (infiltratie) of onttrekking van water naar of aan de bodem<br />
• bodemtechnische ingrepen<br />
Ingrepen op <strong>het</strong> GELUIDSKLIMAAT:<br />
• verandering van <strong>het</strong> (de) geluidsniveau (-hinder)<br />
Ingrepen op LANDSCHAP:<br />
• verandering van <strong>het</strong> landschappelijk uitzicht<br />
Ingrepen op MENS:<br />
• invloeden op de gezondheid van de mens<br />
• invloeden op de belevingsaspecten door de mens<br />
Ingrepen op FAUNA en FLORA:<br />
• ecotoxicologische effecten op fauna en flora<br />
• invloed van fysische veranderingen (geluidsniveau, verlichting, …) op fauna en flora<br />
4.2. Ingreep-effectenrelaties<br />
De beschrijving van de ingreep-effectrelaties werd opgevat als een omschrijving van diverse<br />
activiteiten (die <strong>kun</strong>nen vertaald worden als ingrepen) die residuen veroorzaken of kenmerken<br />
vertonen waarvoor milieueffecten vooropgesteld <strong>kun</strong>nen worden. De mogelijke milieueffecten<br />
van de werking van de uitgebreide installaties zijn in de ingreep-effectmatrix (zie Bijlage 1) ter<br />
verdere evaluatie opgenomen. Het betreft zowel de rechtstreekse, primaire of eerste-ordeeffecten<br />
als de onrechtstreekse, secundaire of tweede-orde-effecten.<br />
Op basis van de afbakening van de referentiesituatie worden volgende aspecten als mogelijk<br />
relevante impacten (sleutelimpacten) naar voren geschoven:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Algemene methodologie 325<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Atmosferische emissies<br />
De werking van de branders zorgt voor atmosferische pollutie. Deze luchtverontreiniging kan<br />
invloed hebben op de luchtkwaliteit in de omliggende woongebieden (discipline mens,<br />
toxicologie) en in omliggende groengebieden (discipline fauna en flora, ecotoxicologie).<br />
Koelwaterlozing in de Schelde<br />
Koelwaterlozingen als gevolg van de elektriciteitsproductie <strong>kun</strong>nen zorgen voor thermische<br />
verontreiniging van <strong>het</strong> water van de Schelde. Er zal onderzocht worden of deze verontreiniging<br />
ecologische effecten met zich meebrengt (discipline fauna en flora).<br />
Geluidsemissies<br />
Het exploiteren van de elektriciteitsinstallatie gaat gepaard met productie van geluid. Dit geluid<br />
kan voor verstoring zorgen in de omliggende woongebieden (discipline mens), alsook op de<br />
fauna in de omgeving (rustverstoring).<br />
Bodem- en grondwaterverontreiniging<br />
Als gevolg van de activiteiten op de site van de elektriciteitsinstallatie kan bodem- en<br />
grondwaterverontreiniging ontstaan. Via de bodemonderzoeken die al op de site gebeurd zijn,<br />
kan de huidige verontreiniging van de bodem en <strong>het</strong> grondwater in kaart gebracht worden.<br />
De disciplines ‘lucht’, ‘water’, ‘bodem en grondwater’, ‘geluid en trillingen’, ‘mens’, ‘fauna en<br />
flora’ en ‘Landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie’ worden geëvalueerd door een erkend<br />
<strong>MER</strong>-des<strong>kun</strong>dige. De discipline ‘Licht, warmte en stralingen’ wordt door de coördinator van dit<br />
<strong>MER</strong> besproken, gezien de beperkte impact van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct specifiek wat deze discipline<br />
betreft. De discipline ‘klimaat’ wordt in dit <strong>MER</strong> niet apart besproken. In<br />
Tabel 5.15 worden echter wel de CO2-emissie van de nieuwe elektriciteitscentrale vergeleken<br />
met de totale CO2-emissie van de energie-industrie in Vlaanderen. Het broeikaseffect is<br />
evenwel een globaal probleem, waarop de CO2-uitstoot van één enkel bedrijf op zich geen<br />
kwantificeerbare invloed heeft. Dit aspect wordt dan ook niet verder besproken in dit <strong>MER</strong>.<br />
4.3. Reikwijdte van <strong>het</strong> <strong>MER</strong><br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> worden de milieueffecten als gevolg van de geplande elektriciteitscentrale<br />
bestudeerd. De potentiële milieueffecten van de elektriciteitscentrale zullen worden<br />
gekwantificeerd en beschreven. De activiteiten van BAYER die op dezelfde site als de<br />
elektriciteitscentrale plaatsvinden behoren niet tot <strong>het</strong> onderwerp van dit <strong>MER</strong>. Het pro<strong>je</strong>ct<br />
omvat een 100% kolengestookte elektriciteitscentrale. Bijzondere aandacht gaat naar een<br />
vergelijking van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren.<br />
Verder wordt ook <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20% biomassa onderzocht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Algemene methodologie 326<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5. Discipline lucht<br />
5.0. Leeswijzer<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren (met minder<br />
effecten op lucht) boven <strong>het</strong> scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling van<br />
de steenkool, zal E.ON opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten<br />
ruimtes uitgevoerde kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER (eveneens met minder/geen<br />
effecten op lucht). Van belang voor <strong>het</strong> hoofdstuk lucht is tenslotte ook dat E.ON niet zal<br />
opteren voor de verbranding van biomassa. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact<br />
van alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in<br />
kaart is gebracht.<br />
5.1. Discipline lucht voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling<br />
5.1.1. Methodologie<br />
De beschrijving van de discipline lucht valt uiteen in twee delen:<br />
• Deel 1: Beschrijving van de atmosferische emissies in de afbraak-, aanleg-,<br />
exploitatie- en onderhoudsfase<br />
De rookgasemissies als gevolg van de geplande elektriciteitscentrale worden<br />
gekwantificeerd op basis van ontwerpgegevens (bv. geschat jaarlijks werkingsregime,<br />
verwachte emissieconcentraties, verwacht rookgasvolume) en op basis van de huidige<br />
en/of toekomstige emissiegrenswaarden (bv. emissiegrenswaarden opgenomen in de<br />
Richtlijn 2001/80/EG van <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2001<br />
inzake de beperking van de emissies van bepaalde verontreinigende stoffen in de lucht<br />
door grote stookinstallaties (de ‘GSI-richtlijn’) 40 en emissiegrenswaarden opgenomen in<br />
VLAREM II).<br />
De emissies aan NOx, SO2, CO, NH3 en PM10-stof zullen getoetst worden aan<br />
reductiedoelstellingen voor deze polluenten, die gelden als juridische en beleidsmatige<br />
randvoorwaarden. Ook de CO2-emissies zullen weergegeven worden in dit <strong>MER</strong>.<br />
De atmosferische emissies in de afbraak- en aanlegfase (stofemissies, emissies van<br />
uitlaatgassen) zullen enkel kwalitatief beschreven en waar mogelijk gekwantificeerd<br />
worden in dit <strong>MER</strong>, nu ze als beduidend minder belangrijk dan de atmosferische<br />
emissies tijdens de exploitatiefase ingeschat worden.<br />
40 PB L 309 van 27.11.2001, blz. 1.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 327<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Deel 2: Beschrijving van de impact van de emissies op de omgeving<br />
De atmosferische emissies van de hierboven vermelde installaties zorgen voor een<br />
bijdrage aan de immissieconcentraties en deposities van verscheidene polluenten in de<br />
omgeving van de site. In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> zullen dispersieberekeningen<br />
uitgevoerd worden voor die stoffen waarvoor er als gevolg van de gekwantificeerde<br />
atmosferische emissies een relevant milieueffect mogelijk is: NOx, SO2, CO, NH3,<br />
chloriden, fluoriden, Hg, Cd+Tl (concentratie+depositie), zure en eutrofiërende<br />
depositie, depositie totaal stof, PM10- en PM2,5-stof.<br />
Voor deze parameters zal aan de hand van <strong>het</strong> mathematisch verspreidingsmodel<br />
IFDM-PC de dispersie in de omgeving berekend worden.<br />
Naast de berekende immissieconcentraties en deposities zullen in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> relevante<br />
gegevens inzake de kwaliteit van de lucht in de omgeving opgenomen worden. Hiervoor<br />
wordt beroep gedaan op <strong>het</strong> meetnet van de VMM.<br />
Voor die polluenten waarvoor dispersieberekeningen uitgevoerd worden, zullen de<br />
berekende immissieconcentraties en/of deposities telkens als verwaarloosbaar, beperkt,<br />
relevant of belangrijk getypeerd worden (zie paragraaf 5.1.6.3).<br />
5.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
Voor de discipline lucht wordt <strong>het</strong> studiegebied afgebakend tot de site van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale en een gebied dat zich vanaf <strong>het</strong> centrum van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de 4 windrichtingen over ca. 10 km uitstrekt. Vanuit de gemeente<br />
Woensdrecht kwam de vraag of deze gemeente ook niet kon opgenomen worden in <strong>het</strong><br />
studiegebied. Het zuiden van de gemeente Woensdrecht (deelgemeente Putte) behoort tot <strong>het</strong><br />
studiegebied met straal 10 km. Wanneer alle deelgemeenten van Woensdrecht dienen<br />
opgenomen te worden in <strong>het</strong> studiegebied, zou dit echter betekenen dat de<br />
dispersieberekeningen weergegeven op een kaart voor de meeste parameters te onduidelijk<br />
worden. Daarom wordt geopteerd <strong>het</strong> studiegebied van 10 km als standaard te nemen.<br />
Bijlage 3 geeft een kaart<strong>je</strong> van <strong>het</strong> studiegebied en van de aanwezige VMM-meetpunten binnen<br />
<strong>het</strong> studiegebied.<br />
5.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Voor een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden, wordt verwezen naar<br />
hoofdstuk 1.2., partim lucht.<br />
5.1.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie wordt de huidige immissietoestand bedoeld. Voor de gegevens van de<br />
referentiesituatie voor lucht verwijzen we naar paragraaf 5.1.6.1 en volgende. De<br />
referentiesituatie wordt (parameter per parameter) weergegeven in de verschillende tabellen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 328<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.1.5. Beschrijving van de emissies en residuen<br />
5.1.5.1. Afbraakfase<br />
Vooraleer de bouw van de geplande elektriciteitscentrale start, dient <strong>het</strong> terrein bouwklaar<br />
gemaakt te worden. Dit houdt in dat meerdere BAYER-gebouwen dienen gesloopt te worden,<br />
meerdere pijpleidingen van o.m. stoom, industrieel water en perslucht dienen heraangelegd te<br />
worden. Ook meerdere voorzieningen in de grond dienen gedeeltelijk verplaatst/heraangelegd<br />
te worden, zoals straatverlichting, kabelsystemen voor signalisatie en controle. De private<br />
BAYER-spoorweg, die de diverse BAYER-gebouwen met elkaar verbindt, dient over een lengte<br />
van 1,5 km spoorweg heraangelegd te worden. Deze activiteiten worden gepland in de laatste<br />
helft van 2008 en de eerste helft van 2009.<br />
De afbraakfase gaat gepaard met verschillende soorten emissies:<br />
• emissies door de uitlaatgassen van de werfmachines en vrachtwagens die de<br />
afbraakproducten afvoeren;<br />
• stofemissies bij de afbraak- en graafwerken.<br />
De afbraakwerken ressorteren onder de verantwoordelijkheid van BAYER en vinden plaats<br />
voorafgaandelijk aan de aanleg van de geplande elektriciteitscentrale door E.ON, waardoor<br />
geen cumulatieve effecten met <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct zullen optreden.<br />
5.1.5.2. Aanlegfase<br />
In de aanlegfase <strong>kun</strong>nen voor de discipline lucht volgende emissies verwacht worden:<br />
• stofemissies bij graafwerken en aan- en afvoer met vrachtwagens;<br />
• emissies van uitlaatgassen van werfmachines en vrachtwagens;<br />
• emissies ten gevolge van <strong>het</strong> proefdraaien van de nieuwe installaties.<br />
De stofemissies <strong>kun</strong>nen op dit ogenblik onmogelijk gekwantificeerd worden, gezien ze<br />
afhankelijk zijn van een hele reeks factoren die momenteel niet ingeschat <strong>kun</strong>nen worden (bv.<br />
werkinstructies tijdens de bouw, grootte van <strong>het</strong> werfterrein, etc).<br />
Een kwantificering van de emissies van uitlaatgassen van werfmachines en vrachtwagens<br />
wordt hieronder weergegeven. De dagelijkse bouwtijden worden verondersteld te liggen tussen<br />
8 uur en 16 uur.<br />
Er werd verondersteld dat, in doorsnee gerekend, maximaal per dag en gedurende de hele dag<br />
(van 8 tot 16 uur) drie dumpers, drie graafkranen en drie bulldozers zullen in werking zijn. Het<br />
brandstofverbruik (diesel) van deze grondverzetmachines wordt weergegeven in Tabel 5.1.<br />
Tabel 5.1: Berekening van <strong>het</strong> totale brandstofverbruik per dag<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 329<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal Draaiuren/dag verbruik (liter/uur)* Subtotaal (liter/dag)<br />
Dumpers 3 8 28,8 691,2<br />
Graafkranen 3 8 21,7 520,8
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 330<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal Draaiuren/dag verbruik (liter/uur)* Subtotaal (liter/dag)<br />
Bulldozers 3 8 44 1.056,0<br />
Totaal Brandstofverbruik in liter/dag 2.268,0<br />
* Verbruik is afkomstig uit een <strong>MER</strong> waar dergelijke grondverzetmachines ook gebruikt werden.<br />
Het totale verbruik van deze machines samen bedraagt 2.268 liter diesel per dag. De<br />
atmosferische emissies als gevolg van de werking van deze grondverzetmachines (veroorzaakt<br />
door de uitlaatgassen) <strong>kun</strong>nen gekwantificeerd worden (zie Tabel 5.2) aan de hand van<br />
algemene emissiefactoren, die vooropgesteld worden door <strong>het</strong> Europees programma voor<br />
monitoring en evaluatie van de verspreiding van atmosferische polluenten over grote afstand<br />
(afgekort EMAP). 41<br />
Tabel 5.2: Algemene emissiefactoren en berekende atmosferische emissies op dagbasis<br />
Polluent Eenheid Emissiefactor kg/dag<br />
NOx g/kg diesel 48,8 88,54<br />
vluchtige organische stoffen g/kg diesel 7,08 12,85<br />
CO g/kg diesel 15,8 28,67<br />
PM10 g/kg diesel 5,73 10,40<br />
Uitlaatgassen van motoren <strong>kun</strong>nen eveneens ammoniak bevatten. Deze emissies worden<br />
echter veroorzaakt door <strong>het</strong> gebruik van katalysatoren. Daardoor zal <strong>het</strong> effect ook minimaal en<br />
verwaarloosbaar zijn bij <strong>het</strong> gebruik van deze machines.<br />
Om de atmosferische emissies van vrachtwagenbewegingen gedurende de aanlegfase te<br />
kwantificeren kan gebruik gemaakt worden van algemene emissiefactoren voor vrachtwagens<br />
die rijden op diesel. Tabel 5.3 toont een overzicht van mogelijke emissiefactoren. De laatste<br />
kolom geeft de emissies per dag weer. Er werd verondersteld dat er maximaal (worst case) per<br />
dag 100 vrachtwagens op- en afrijden en deze leggen maximaal een afstand van 1 km heen en<br />
1 km terug af. De algemene emissiefactoren maken geen onderscheid tussen o.m. ouderdom<br />
van de vrachtwagens, snelheid van de vrachtwagens, helling, belading. De berekende<br />
emissievrachten <strong>kun</strong>nen bijgevolg slechts als een inschatting van de ordegrootte van<br />
atmosferische emissies beoordeeld worden.<br />
Tabel 5.3: Overzicht van emissiefactoren voor vrachtwagens op diesel en berekening van emissies per dag<br />
Polluent Eenheid emissiefactor g/dag kg/dag<br />
NOx g/km 10,4 2.080 2,08<br />
CH4 g/km 2,01 402 0,402<br />
VOS g/km 0,06 12 0,012<br />
CO g/km 8,98 1.796 1,796<br />
N2O g/km 0,03 6 0,006<br />
41 EMEP/Corinair Atmospheric Emission Inventory Guidebook Part 3 (1999), www.emep.int.
De emissies ten gevolge van <strong>het</strong> proefdraaien van de nieuwe installaties <strong>kun</strong>nen momenteel<br />
niet ingeschat worden (draaitijd en emissievrachten zijn zeer variabel).<br />
5.1.5.3. Exploitatiefase<br />
o Inleiding<br />
In deze paragraaf worden de emissies beschreven voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling met<br />
voor wat betreft de aanlevering van kolen zowel de optie van cape-sizers als de optie barges<br />
waarbij de opslag telkens gebeurt met open kolenopslag.<br />
o Geleide emissies<br />
Voor wat betreft de geleide emissies zal de exploitatie van de geplande elektriciteitscentrale op<br />
de BAYER-site zorgen voor <strong>het</strong> ontstaan van nieuwe emissiepunten en <strong>het</strong> verdwijnen of<br />
wijzigen van drie bestaande emissiepunten van BAYER.<br />
De vier nieuwe emissiepunten door de exploitatie van de geplande elektriciteitscentrale zijn:<br />
• Schouw (170 m) van de hoofdketel van de elektriciteitscentrale;<br />
(De schouwhoogte van 170 m werd bepaald op basis van dispersieberekeningen en de<br />
nodige afmetingen om genormeerde emissiemetingen uit te voeren. Er wordt verzekerd<br />
dat druppelvorming niet aan de orde is. Druppelvorming komt voor indien de snelheid<br />
van <strong>het</strong> rookgas groter is dan 16 m/s. De uitlaatsnelheid van <strong>het</strong> rookgas uit de schouw<br />
zal ongeveer 15 m/s zijn.)<br />
• Schouw van de back-up boiler;<br />
• Twee schouwen van de hulpketels (iedere schouw emitteert vanuit 3 kleine boilers).<br />
Enkele kleinere geleide emissiepunten met qua luchtemissies alleen mogelijks stofemissies<br />
<strong>kun</strong>nen vermeld worden. Onder deze kleinere emissiepunten behoren de uitlaat van de silo’s<br />
voor vliegas (6), krijt en kalk. Met de stofemissies van deze kleinere geleide emissiepunten is<br />
eveneens in dit hoofdstuk rekening gehouden.<br />
Alle huidig in exploitatie bestaande ketels vaqn BAYER worden hieronder beschreven. De drie<br />
emissiepunten van BAYER die wegvallen bij de ingebruikname van de geplande<br />
elektriciteitscentrale zijn de ketels 3, 4 en 6 van BAYER.<br />
• Schouw ketel 1 emitteert rookgassen van de tegendrukcentrale van 190 MWth voor de<br />
productie van stoom en elektriciteit. Deze tegendrukcentrale bestaat uit een stoomketel<br />
die gekoppeld is aan een tegendrukturbine met alternator. Als brandstof wordt aardgas,<br />
HO-brandstof en BPA-brandstof ingezet.<br />
• Schouw ketel 3 en 4 emitteert rookgassen vanuit 2 waterpijpketels die dienen als backup<br />
installaties. Voor deze waterpijpketels wordt enkel aardgas ingezet als brandstof.<br />
• Schouw ketel 6 en 7 emitteert rookgassen vanuit een back-up installatie voor de<br />
voorziening van stoom in de energiecentrale van BAYER (genoemd ‘midden’)<br />
bestaande uit 2 vlampijpketels Als brandstof wordt aardgas, gasolie, HO-brandstof en<br />
BPA-brandstof gebruikt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 331<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De karakteristieken van de emissies van de huidige in exploitatie zijnde emissiepunten worden<br />
weergegeven in onderstaande tabel.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 332<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 5.4 Kenmerken van de huidige rookgasemissies van de Bayer ketel<br />
Karakteristieken van de emissies vanuit de vier nieuwe E.ON-emissiepunten<br />
In onderstaande paragrafen worden de emissies uit deze nieuwe emissiepunten weergegeven.<br />
Deze worden als maximaal weergegeven en worden gegarandeerd bij 100% kolenstook. De<br />
elektriciteitscentrale is ontworpen om maximaal 1,5 kt SO2 te emitteren. Deze jaarlijkse vracht<br />
kan bereikt worden met een SO2-gehalte-mediaan van 1,2 gew% van de kolen. Het NOxgehalte<br />
is voor 80% afhankelijk van de branders, enkel 20% is afhankelijk van <strong>het</strong> N-gehalte in<br />
de kolen. Voor NOx wordt ook een jaarlijkse maximum van 1,5 kt gegarandeerd. Tabel 5.5 geeft<br />
een overzicht van de schouwkarakteristieken en de maximale aannames van de geleide<br />
emissies vanuit de schouw (emissiebron van de hoofdketel). Deze gegevens zijn in <strong>het</strong> <strong>MER</strong><br />
gebruikt als input voor de IFDM immissieberekeningen. De berekening is dus op jaarbasis een<br />
worst-case scenario. Deze emissies worden gegarandeerd door E.ON. In praktijk <strong>kun</strong>nen deze<br />
emissies zelfs lager liggen (bv. Als de samenstelling van de kolen verandert of als <strong>het</strong><br />
werkingsregime lager ligt). Op basis van deze gemiddelden werden jaarvrachten berekend.<br />
Ook deze jaarvrachten zullen nooit worden overschreden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 333<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Ketel 1 Ketel 3 Ketel 4 ketel 6 ketel 7 Totaal<br />
X-coördinaat 146750 147475 147475 146782 146782<br />
Y-coördinaat 220710 219413 219413 220768 220768<br />
Hoogte schouw (m) 100 120,78 120,78 35 35<br />
Diameter schouw (m) 2,27 3,8 3,8 1,25 1,25<br />
Temperatuur (°C) 176 232 232 170 269<br />
Werkingsuren 2007 7030 1485 1142 1689 7445<br />
Afgasdebiet (Nm³/h) (metingen 2007) 56015 10024 15715 8331 28960<br />
SOx (mg/Nm³) 29 0 0 0 54<br />
NOx (mg/Nm³) 150 126 129 102 166<br />
Totaal Stof (mg/Nm³) 42 0 0 0 32,9<br />
PM10 (mg/Nm³) 36,76 0 0 0 28,80<br />
CO (mg/Nm³) 16 2,3 4 7 57<br />
SOx (kg/j) 11419,8 0,0 0,0 0,0 11642,8 23062,6<br />
NOx (kg/j) 59067,8 1875,6 2315,1 1435,2 35790,8 100484,6<br />
Totaal Stof (kg/j) 16539,0 0,0 0,0 0,0 7093,5 23632,5<br />
PM10 (kg/j) 14475,6 0,0 0,0 0,0 6208,5 20684,0<br />
CO (kg/j) 6300,6 34,2 71,8 98,5 12289,6 18794,7
Tabel 5.5: Kenmerken van <strong>het</strong> emissiepunt van de hoofdketel en de rookgasemissies<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 334<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoofdketel<br />
Brandstoffen: 100% kolen, reststoffen van afvalwaterbehandeling, brandstoffen van BAYER en Lanxess<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)<br />
x (m): 146221<br />
y (m): 221140<br />
Hoogte (m): 170<br />
Gemiddelde<br />
temperatuur (°C): 51°C<br />
Debiet droog – 6% O2<br />
(m³/h): 3.200.000<br />
Debiet nat – act% O2<br />
(m³/h): 3.400.000<br />
Diameter (m) 9,7 Werkingsregime* (h/j) 8.000 *<br />
Emissiegegevens<br />
Parameter (jaargemiddeld) (daggemiddeld) Massastroom (ton/j)<br />
Concentratie droog (mg/m³)<br />
Emissiegrenswaarden<br />
(mg/m³) bij 6%O2<br />
SO2 55 100 1.408 200<br />
NOx (as NO2) 55 100 1.408 150<br />
Totaal stof 7 10 179 15<br />
PM2,5 5,67 8,1 145 -<br />
PM10 6,44 9,2 165 -<br />
CO 50 50 1.280 200<br />
CO2 - 6.288.000**<br />
* 8.000 equivalente vollasturen betekent in de praktijk dat de hoofdketel ook 8.760 uur/jaar in bedrijf kan zijn, maar dan<br />
zitten er ook een aantal deellastsituaties bij, zodanig dat er niet meer geëmitteerd wordt dan bij 8.000 equivalente<br />
vollasturen.<br />
** Gebaseerd op een standaard emissiefactor voor steenkool van 94,6 kg CO2/GJ; mocht de daadwerkelijk gebruikte<br />
steenkool hiervan afwijken dan dient de emissie overeenkomstig gecorrigeerd te worden<br />
In <strong>het</strong> nieuwe Vlarem II-voorstel tot wijziging van emissiegrenswaarden van nieuwe grote<br />
stookinstallaties (vergund na januari 2010), wordt voor steenkoolcentrales een jaargemiddelde<br />
van 6 mg/Nm 3 voorzien. Uit de impactberekeningen is gebleken dat 7 mg/Nm 3 geen significante<br />
effecten heeft, zodat dit ook voor 6 mg/Nm 3 <strong>het</strong> geval is. De totale stofemissie, berekend op<br />
basis van 8.000 u/jaar belastingsregime met 6 mg/Nm 3 , geeft een waarde van 153 ton/jaar.<br />
Ten behoeve van de bepaling van de impact bij verwerking van afvalstoffen of biomassa wordt<br />
in Tabel 5.6 een overzicht gegeven van de supplementaire schouwkarakteristieken en de<br />
emissies vanuit de schouw. De evaluatie van de emissies van deze stoffen wordt behandeld in<br />
paragraaf 5.3. De algemene emissiegrenswaarden van <strong>het</strong> VLAREM II zijn voor deze drie<br />
metalen 200 µg/m 3 . Voor de meeverbranding van afval dient rekening gehouden te worden met<br />
de emissiegrenswaarden voor afval (Vlarem II 5.2.3 bis) van 50 µg/m 3 (voor Hg, en de som<br />
Cd+Tl).
Tabel 5.6: Kenmerken van <strong>het</strong> emissiepunt van de hoofdketel en de rookgasemissies bij verwerking van afvalstoffen of<br />
biomassa<br />
Brandstoffen:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 335<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoofdketel<br />
20% afvalstoffen of biomassa, reststoffen van afvalwaterbehandeling, brandstoffen van BAYER en<br />
Lanxess<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)*<br />
x (m): 146221<br />
y (m): 221140<br />
Hoogte (m): 170<br />
Diameter (m) 9,7<br />
Emissiegegevens<br />
Gemiddelde<br />
empératuur (°C): 51°C<br />
Debiet droog – 6%<br />
O2 (m³/h): 3.200.000<br />
Debiet nat – act% O2<br />
(m³/h): 3.400.000<br />
Werkingsregime**<br />
(h/j) 8.000<br />
Parameter (jaargemiddeld) (daggemiddeld) Massastroom (ton/j) Emissiegrenswaarden<br />
(mg/m³) bij 6%O2<br />
Concentratie droog (mg/m³)<br />
HCl 10 10 256 10<br />
NH3 2 2 51,2 -<br />
HF 1 1 26 1<br />
Concentratie droog (µg/m³) Massastroom (kg/j) Emissiegrenswaarden<br />
(µg/m³) bij 6%O2<br />
Cd+TI (***) 25 25 640 50<br />
Hg 15 15 384 50<br />
* De mogelijke coördinaten van de schouw <strong>kun</strong>nen eventueel nog lichte wijzigingen ondergaan. Dit zal geen invloed<br />
hebben op de uiteindelijke beoordelingen van de impacten.<br />
** 8.000 equivalente vollasturen betekent in de praktijk dat de hoofdketel ook 8.760 uur/jaar in bedrijf kan zijn maar dan<br />
zitten er ook een aantal deellastsituaties bij, zodanig dat er niet méér geëmitteerd wordt dan bij 8.000 equivalente<br />
vollasturen.<br />
*** Het aandeel van Cd is < 2,5 µg/m³.<br />
Opmerking: Deze waarden zijn licht verschillend ten opzichte van de situatie op de<br />
Maasvlakte. Op de Maasvlakte bestaat de mogelijkheid om verschillende soorten kolen te<br />
mengen tot een homogene input voor de centrale. Dit is niet voorzien in Antwerpen. Voor <strong>het</strong><br />
mengen van verschillende soorten kolen is ongeveer 50% meer oppervlakte voor de<br />
kolenopslag nodig. Een nadeel van <strong>het</strong> mengen is <strong>het</strong> ontstaan van bijkomende diffuse<br />
stofemissies door <strong>het</strong> veelvuldig behandelen en mengen van de kolen. Gezien deze beide<br />
nadelen heeft E.ON de optie genomen geen menging te voorzien voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in Antwerpen.<br />
De rookgasreiniging van Antwerpen is identiek aan deze van de nieuwe centrale op de<br />
Maasvlakte. Verschillen met emissies in vergelijking met de Maasvlakte zijn enkel gerelateerd<br />
aan <strong>het</strong> gebruik van andere types kolen als brandstof. De rookgasreiniging voldoet qua<br />
resulterende emissies aan wat beschreven staat in de BREF LCP. Voor de zware metalen,<br />
Cd/Tl en Hg, zijn geen BBT-waarden opgenomen in de BREF. De rookgasreiniging is tevens
performanter dan de huidige kolengestookte installaties die in Vlaanderen nog uitgebaat<br />
worden. We verwijzen hiervoor naar <strong>het</strong> MIRA (2007) milieu<strong>rapport</strong> Vlaanderen,<br />
Achtergronddocument 2007, Energie, Couder J., Wustenberghs H., Defrijn S., Brouwers J. en<br />
Verbruggen A. (www.milieu<strong>rapport</strong>.be). Hierin zijn de technische maatregelen voor<br />
elektriciteitscentrales vermeld (zie p. 205 e.v.): ‘mogelijke maatregelen om de verzurende<br />
emissies terug te dringen zijn <strong>het</strong> gebruik van minder zwavelrijke fossiele brandstoffen of van<br />
zuiveringsinstallaties.’ De geplande elektriciteitscentrale voldoet hier ruimschoots aan.<br />
Tabel 5.7 geeft een overzicht van de schouwkarakteristieken en de emissies vanuit de schouw<br />
die als emissiebron de back-up ketel omvat. Als brandstof voor de back-up ketel wordt aardgas<br />
gebruikt wanneer de back-up boiler in stand-by is (wanneer de hoofdketel een normale werking<br />
heeft). Er wordt lichte stookolie gebruikt als brandstof wanneer de back-up boiler de taak van de<br />
hoofdketel moet overnemen wegens defect of revisie van de hoofdketel. Het werkingsregime<br />
van de back-up boiler wordt in een cyclus van 3 jaar weergegeven. De eerste twee jaren zijn<br />
niet-revisiejaren, <strong>het</strong> derde jaar is een revisiejaar.<br />
Tabel 5.7: Kenmerken van <strong>het</strong> emissiepunt van de back up boiler en de rookgasemissies<br />
Brandstof: aardgas/ lichte stookolie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 336<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
BACK UP BOILER (Back up voor processtoom – samen 200 MW)<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)* Temperatuur (°C): 130<br />
x (m): 146097<br />
y (m): 221459<br />
Hoogte (m): 40<br />
Diameter (m) 1,5<br />
Mode 1: Lage last wanneer de hoofdketel in werking is<br />
Brandstof: aardgas<br />
Debiet droog – 3% O2 (m³/h): 42.100<br />
Werkingsregime (h/j) 7.697<br />
cyclus jaar 1 niet-revisie jaar 8.260<br />
jaar 2 niet-revisie jaar 8.260<br />
jaar 3 revisie jaar 6.570<br />
Emissiegegevens<br />
Gemiddeld 7.697<br />
Parameter Concentratie droog (mg/m³) Massastroom (ton/j) Emissiegrenswaarden (mg/m³)**<br />
SO2 35 11 35<br />
NOx (as NO2) 100 32 100<br />
Totaal stof 5 1,6 5<br />
PM2,5 4,05 1,3<br />
PM10 4,55 1,5
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 337<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
BACK UP BOILER (Back up voor processtoom – samen 200 MW)<br />
CO 100 32 100<br />
Mode 2: Als de hoofdketel niet in werking is<br />
Brandstof: lichte stookolie<br />
Debiet droog – 3% O2 (m³/h): 212.000<br />
Werkingsregime (h/j) 1.063<br />
cyclus jaar 1 niet-revisie jaar 500<br />
jaar 2 niet-revisie jaar 500<br />
jaar 3 revisie jaar 2.190<br />
Emissiegegevens<br />
Gemiddeld 1.063<br />
Parameter Concentratie droog (mg/m³) Massastroom (ton/j) Emissiegrenswaarden (mg/m³)***<br />
SO2 200 45 200<br />
NOx (as NO2) 150 34 150<br />
Totaal stof 15 3 15<br />
PM2,5 12,15 3<br />
PM10 13,65 3<br />
CO 175 39 175<br />
CO2 -<br />
* De mogelijke coördinaten van de schouw <strong>kun</strong>nen eventueel nog lichte wijzigingen ondergaan. Dit zal geen invloed<br />
hebben op de uiteindelijke beoordelingen van de impacten.<br />
** in mg/Nm³ berekend (3% O2) (Vlarem 2 Art 5.43.2.1.1 3°c)<br />
*** in mg/Nm³ berekend (3% O2) (Vlarem 2 Art 5.43.2.2.2§12°c)<br />
Tabel 5.8 geeft een overzicht van de schouwkarakteristieken en de emissies vanuit de schouw<br />
die als emissiebron de 6 hulpboilers omvat (elke boiler heeft een capaciteit van 28 MW<br />
thermische input). Als brandstof voor de hulpboilers wordt lichte stookolie gebruikt zowel<br />
gedurende de opstart van de hoofdketels als gedurende de niet-werking van de hoofdketel. Het<br />
werkingsregime van de hulpboiler wordt hier eveneens in een cyclus van 3 jaar weergegeven.<br />
De eerste twee jaren zijn niet-revisiejaren, <strong>het</strong> derde jaar is een revisiejaar.<br />
Tabel 5.8: Kenmerken van de emissiepunten van de hulpboilers en van de rookgasemissies<br />
Brandstof: lichte stookolie<br />
HULP BOILERS (6 kleine boilers –samen 168MW)<br />
Er zijn 2 schouwen, elke schouw emitteert de rookgassen van 3 kleine<br />
boilers<br />
Ligging schouwen (X/Y Lambertcoördinaten)<br />
Schouw 1 x (m): 145986 Temperatuur (°C): 130
y (m): 221495<br />
Schouw 2 x (m): 146003<br />
y (m): 221504<br />
Hoogte (m): 40<br />
Diameter (m) van elke<br />
schouw 3<br />
Mode 1: gedurende de opstart van de hoofdketel<br />
Parameter<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 338<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
HULP BOILERS (6 kleine boilers –samen 168MW)<br />
Concentratie droog<br />
(mg/m³)<br />
Emissiegegevens<br />
Debiet droog – 3% O2<br />
(m³/h): 173.000<br />
Werkingsregime (h/j) 100<br />
Massastroom (ton/j)<br />
Emissiegrenswaarden<br />
(mg/m³)*<br />
SO2 200 3 200<br />
NOx (as NO2) 150 3 150<br />
Totaal Stof 15 0,3 15<br />
PM2,5 12,15 0,2<br />
PM10 13,8 0,2<br />
CO 175 3 175<br />
CO2 -<br />
Mode 2: Bij stilstand van de installatie<br />
cyclus jaar 1<br />
Debiet droog – 3% O2<br />
(m³/h): 16.900<br />
Werkingsregime (h/j) 1.063<br />
jaar 2<br />
niet-revisie<br />
jaar 500<br />
niet-revisie<br />
jaar 500<br />
jaar 3 revisie jaar 2.190<br />
gemiddeld 1.063
Parameter<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 339<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
HULP BOILERS (6 kleine boilers –samen 168MW)<br />
Concentratie droog<br />
(mg/m³)<br />
Emissiegegevens<br />
Massastroom (ton/j)<br />
Emissiegrenswaarden<br />
(mg/m³)*<br />
SO2 200 4 200<br />
NOx (as NO2) 150 3 150<br />
Totaal Stof 15 0,3 15<br />
PM2,5 12,15 0,2<br />
PM10 13,8 0,2<br />
CO 175 3 175<br />
CO2 -<br />
* Hier worden de emissiegrenswaarden bedoeld in de strengste van de 2 situaties in Art.5.43.1.1.§2. Als twee of meer<br />
afzonderlijke nieuwe installaties zo worden geïnstalleerd dat hun rookgassen naar <strong>het</strong> oordeel van de<br />
vergunningsverlener, overeenkomstig de beste beschikbare technieken via één gemeenschappelijke schouw zouden<br />
<strong>kun</strong>nen worden geloosd, wordt dat samenstel van installaties voor de toepassing van dit hoofdstuk als één installatie<br />
beschouwd.<br />
Tabel 5.9: Kenmerken van de stofemissiepunten van de silo’s<br />
aard hoogte (m) m 3 /h kg/h regime gem kg/h T/jaar<br />
Kolenbunker bij de ketel 60 35.000 0,175 16h/d 0,117 0,933<br />
Grote silo vliegas 57 10.000 0,050 8000h/j 0,046 0,365<br />
Vliegassilo verlading vrachtwagens 53 12.000 0,060 16h/d 0,040 0,320<br />
Vliegassilo verlading schip 31 38.000 0,190 16h/d 0,127 1,013<br />
Tussenopslagcombisilo vliegas 75 12.000 0,060 8000h/j 0,055 0,438<br />
Tussenopslagcombisilo vliegas 52 30.000 0,150 8000h/j 0,137 1,096<br />
Tussenopslagcombisilo vliegas 49 8.200 0,041 8000h/j 0,037 0,300<br />
Krijtsilo 42 3.600 0,036 16h/d 0,024 0,192<br />
Kalksilo 18 3.600 0,036 16h/d 0,024 0,192<br />
Totaal 4,849<br />
De totale gemiddelde jaarlijkse geleide emissies afkomstig van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
van E.ON worden weergegeven in Tabel 5.10. Enkel de stoffen die geëmitteerd en<br />
gekwantificeerd werden in zowel de hoofd-, de hulp- als de back-up ketels worden in de tabel<br />
weergegeven.
Tabel 5.10: Totaal gemiddelde jaarlijkse geleide emissies afkomstig van de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON<br />
SO2 NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 340<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Totaal<br />
Stof<br />
PM2,5 PM10 CO CO2<br />
ton/j ton/j ton/j ton/j ton/j ton/j kton/j Opmerkingen:<br />
Hoofdketel 1.408 1.408 179 145 165 1.280 6.288<br />
Hulpketels 7 5 1 1 1 6<br />
Back-up ketels 56 66 5 4 5 72<br />
silo’s - - 4,85 4 4,5<br />
Totaal 1.471 1.479 189,85 155 175,5 1.358 6.288<br />
gebaseerd op<br />
8.000 uren vollast per jaar<br />
gemiddelde emissies<br />
over een cyclus van 3 jaar<br />
gemiddelde emissies<br />
over een cyclus van 3 jaar<br />
De totaal geleide emissies voor PM10 en PM2,5 zijn gebaseerd op de ervaring en effectieve<br />
metingen in elektriciteitscentrales, waaruit blijkt dat ongeveer 92% van de stofemissies de PM10<br />
fractie geeft en 81% de PM2,5 fractie geeft.<br />
Deze tabel geeft de ‘worst case’ situatie weer voor de situatie vanaf 2015 met de aanname dat<br />
de hoofdketel eerst in werking is. Het is mogelijk dat door omstandigheden de bouw van de<br />
centrale meer tijd in beslag neemt en dat de hulpboiler vroeger in dienst zal genomen worden<br />
om stoom te leveren aan BAYER. Hierbij zal deze op vollast draaien. De totale emissie van de<br />
hulpketel zal dan hoger zijn, maar nooit hoger dan de in deze <strong>MER</strong> beschouwde totale<br />
tonnages van de definitieve centrale.<br />
Schouwkarakteristieken van en emissies vanuit de drie te elimineren emissiepunten van<br />
BAYER<br />
Tabel 5.11 geeft een overzicht van de schouwkarakteristieken van BAYER en zijn emissies.<br />
Een korte beschrijving van de installaties is hieronder opgenomen. Het betreffen<br />
elektriciteitscentrales die in 2004 van BAYER zijn overgedragen aan Lanxess (zie <strong>MER</strong> nota<br />
BAYER-LANXESS 2004). Ze worden hier beschreven onder hun op <strong>het</strong> bedrijf gebruikelijke<br />
naam: ketel 1, 3, 4, 6 en 7 (ketel 2 bestaat niet meer en ketel 5 is een ketel die toebehoort aan<br />
Electrabel.<br />
• Ketel 1: Tegendrukcentrale Lillo<br />
Deze installatie is in werking sinds 1972 voor productie van stoom en stroom (elektriciteit).<br />
Deze ketel werd gebouwd en geëxploiteerd door Electrabel en overgedragen in 2000 aan<br />
BAYER Antwerpen NV en vervolgens in 2004 aan Lanxess NV. Deze tegendrukcentrale is<br />
als een warmtekrachtcentrale met tegendrukstoomturbine opgebouwd. Het maximaal<br />
nominaal thermisch vermogen van de ketel is 190 MWth (ingangsvermogen op basis van<br />
de brandstof). In deze tegendrukcentrale wordt zowel elektriciteit als stoom geproduceerd<br />
door een stoomketel gekoppeld aan een tegendrukturbine met alternator. De stoomketel is<br />
van <strong>het</strong> toren keteltype. Alle onderdelen zijn boven elkaar geplaatst met bovenaan een<br />
metalen schoorsteen die 100 m boven <strong>het</strong> maaiveld uitsteekt. Het voedingswater heeft een<br />
temperatuur van ca. 150 °C aan de ingang van de ketel. Het voedingswater wordt met een<br />
elektrisch aangedreven pomp, uitgerust met hydraulische koppeling, naar de ketel gepompt.<br />
In de branders van de stoomketel worden gasvormige en vloeibare brandstoffen gestookt.<br />
De vuurhaard is hermetisch afgesloten. De warmte van de verbrandingslucht wordt
overgedragen op <strong>het</strong> water. Om de stoomtemperatuur hoog genoeg te krijgen beschikt de<br />
ketel over drie oververhitters die in de vuurhaard zijn opgehangen. De verbrandingsgassen<br />
verlaten de stoomketel via een schoorsteen. De geproduceerde stoom wordt naar een<br />
turbine gevoerd. De turbine is een gecombineerde tegendruk-groep uitgerust met een<br />
tweerichtingsaftap op 35 bar. Op deze plaats kan stoom zowel de turbine binnengaan als<br />
eraan ontnomen worden. Het nominale ingangsdebiet van de turbine bedraagt 140 ton/uur<br />
stoom bij een druk van 110 bar en 535 °C. Hoewel de turbine één geheel vormt, bestaat<br />
toch een onderscheid tussen <strong>het</strong> hoge druk- en <strong>het</strong> lage drukgedeelte. De stoom wordt via<br />
zogenaamde overstroomventielen, na eventuele menging met de aftapstoom op 35 bar, in<br />
<strong>het</strong> lage drukgedeelte gevoerd. De stoom verlaat de turbine op een druk van 5 bar en een<br />
temperatuur van ca. 200 °C. Aan <strong>het</strong> eind van de turbine staat een alternator opgesteld die<br />
door de draaiende beweging van de turbineschoepen elektriciteit produceert. De opgewekte<br />
elektriciteit wordt in een transformator naar hoogspanning (36 kV-net) omgezet en bij<br />
BAYER/LANXESS gebruikt.<br />
• Ketels 3 en 4: Back-up ketels<br />
Sedert 1996 produceren in de energiecentrale van Lanxess (deelgebied Zuid) stoomketels<br />
3 en 4 (twee vlampijpketels), indien nodig (als back-up), stoom door de verbranding van<br />
uitsluitend aardgas. Het nominaal thermisch vermogen per ketel is 20 MWth. De ketels<br />
worden gevoed met ketelvoedingswater vanuit de energiecentrale Zuid. De geproduceerde<br />
stoom wordt in <strong>het</strong> 5-bar fabrieksnet ingevoerd. De twee ketels zijn stand-byketels en<br />
werken dus normaal niet. Ze moeten door menselijke tussenkomst gestopt en gestart<br />
worden. Tijdens de werkingscyclus werken ze echter wel volautomatisch. In de lange<br />
stilstandsperiodes worden de ketels warm gehouden om ze te conserveren en in de winter<br />
om de startprocedure te bespoedigen. Ook tijdens deze periodes moet de<br />
ketelwaterkwaliteit gecontroleerd en bijgestuurd worden.<br />
• Ketels 6 en 7: Back-up ketels<br />
Sedert november 2000 staan bij de energiecentrale (deelgebied Midden) van Lanxess ook<br />
nog twee back-upketels (ketels 6 en 7) die in geval van nood nog lage druk stoom <strong>kun</strong>nen<br />
produceren. Het nominaal thermisch vermogen per ketel is 35 MWth. Deze stoom wordt<br />
rechtstreeks op <strong>het</strong> verdeelnet geleverd en niet over de turbine gevoerd. Bij de ketels 6 en 7<br />
(vlampijpketels) worden de vuurhaard en de rookgaskanalen in een stilstaande watermassa<br />
ingebouwd. De warmte stroomt rechtstreeks door de wand van de vuurhaard en<br />
rookgaskanalen in <strong>het</strong> water, dat zich daardoor omzet in stoom en bovenaan afgescheiden<br />
wordt. Beperkte overhitters en economisers worden in <strong>het</strong> rookgaskanaal ingebouwd. De<br />
stoom wordt afgegeven op <strong>het</strong> 5 bar net van Lanxess waarbij geen elektriciteitsopwekking<br />
met deze stoom plaats vindt. Op ketel 6 kan aardgas als brandstof ingezet worden. Op ketel<br />
7 <strong>kun</strong>nen daarenboven ook nog andere vloeibare restbrandstoffen ingezet worden.<br />
Toekomstige emissies<br />
Voor de toekomst zijn twee scenario’s mogelijk. In <strong>het</strong> eerste scenario worden de ketels 3, 4 en<br />
6 volledig uit dienst genomen, waarbij de emissies zoals weergegeven in Tabel 5.11 zullen<br />
blijven. Als alternatief <strong>kun</strong>nen ook deze ketels vervangen worden door gasgestookte WKK’s.<br />
Naast de hierboven beschreven ketels is er op de bedrijfsterreinen van BAYER – LANXESS<br />
nog een WKK van Lanxess, geëxploiteerd door Electrabel. Deze WKK van 42 MWe kan in dit<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 341<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
scenario stilgelegd worden of ingezet worden als een piekcentrale (zonder SO2 en stof<br />
emissies)<br />
De toekomstige emissies van de stoomketels van BAYER-LANXESS zullen dus beperkt worden<br />
tot de uitstoot zoals weergegeven in Tabel 5.11. Om tot de netto-impact van de geplande<br />
elektriciteitscentrale te komen, wordt de impact van de stil te leggen ketels van BAYER<br />
afgetrokken van de impact van de elektriciteitscentrale.<br />
Tabel 5.11: Karakteristieken van en emissies van BAYER (met inbegrip van gegevens van wegvallende emissies)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 342<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Ketel 1 Ketel 3 Ketel 4 ketel 6 ketel 7 Totaal<br />
X-coördinaat 146750 147475 147475 146782 146782<br />
Y-coördinaat 220710 219413 219413 220768 220768<br />
Hoogte schouw (m) 100 120,78 120,78 35 35<br />
Diameter schouw (m) 2,27 3,8 3,8 1,25 1,25<br />
Temperatuur (°C) 176 232 232 170 269<br />
Werkingsuren 2007 7.030 1.485 1.142 1.689 7.445<br />
Afgasdebiet (Nm³/h) (metingen 2007) 56.015 10.024 15.715 8.331 28.960<br />
SOx (mg/Nm³) 29 0 0 0 54<br />
NOx (mg/Nm³) 150 0 0 0 166<br />
Totaal Stof (mg/Nm³) 42 0 0 0 32,9<br />
PM10 (mg/Nm³) 36,76 0 0 0 28,80<br />
CO (mg/Nm³) 16 0 0 0 57<br />
SOx (kg/j) 11.419,8 0,0 0,0 0,0 11.642,8 23.062,6<br />
NOx (kg/j) 59.067,8 0 0 0 35.790,8 94.858,6<br />
Totaal Stof (kg/j) 16.539,0 0,0 0,0 0,0 7.093,5 23.632,5<br />
PM10 (kg/j) 14.475,6 0,0 0,0 0,0 6.208,5 20.684,1<br />
CO (kg/j) 6.300,6 0,0 0,0 0,0 12.289,6 18.590,2<br />
o Niet-geleide emissies<br />
Als niet-geleide emissies <strong>kun</strong>nen beschouwd worden: de diffuse stofemissies, fugitieve<br />
emissies en emissies van transport.<br />
Diffuse stofemissies<br />
Een potentiële bron van niet-geleide emissies zijn de diffuse stofemissies door kolenopslag en -<br />
overslag. De scheepsbelading van vliegas zal uitgevoerd worden via een gesloten systeem en<br />
is daarom geen bron van diffuse stofemissie. Ook scheepsbelading van gips en bodemas<br />
gebeurt zonder emissie omdat gips en bodemas minimaal een vochtgehalte hebben van 8%.
De diffuse stofemissies door kolenop- en overslag zijn volgens de VITO-studie ‘Evaluatie van<br />
<strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse polluenten naar <strong>het</strong> compartiment lucht voor<br />
elektriciteitsproductie in Vlaanderen’ te verwaarlozen. 42<br />
Hot spot-studies van de haven van Antwerpen en Gentse kanaalzone hebben wel aangetoond<br />
dat dit niet steeds <strong>het</strong> geval is en dus achterhaald is. Onder meer in de Gentse kanaalzone<br />
wordt een niet te verwaarlozen invloed vastgesteld van de kolenopslag van GCT (Ghent Coal<br />
Terminal), dat volledig conform BBT opereert.<br />
Er kan echter gesteld worden dat de kolenhandling zoals E.ON die toepast wel specifiek is. In<br />
Figuur 5.1 is een foto weergegeven van een scheepsontlading zoals die wordt uitgevoerd in<br />
Duitsland met besproeiing in de ontladingtrechters.<br />
De ruwe kolen, die in de centrale toekomen, hebben een zodanige vochtigheidsgraad en<br />
grootte dat de stuifgevoeligheid ervan verwaarloosbaar is. Diffuse emissies bij overslag <strong>kun</strong>nen<br />
wel aan de orde zijn. E.ON neemt echter maatregelen om de invloed hiervan zoveel mogelijk te<br />
beperken. De diffuse stofemissies op de kolenopslag zelf is eveneens te verwaarlozen.<br />
Een oplijsting van de maatregelen die door E.ON voorzien zijn bij de kolenopslag en -overslag<br />
zijn reeds opgenomen in hoofdstuk 2 van dit <strong>MER</strong>. De gesloten kolenopslag is beschreven als<br />
supplementaire maatregel in dit hoofdstuk onder de milderende maatregelen bij <strong>het</strong> scenario<br />
van de koeltoren. Een samenvatting van de maatregelen is hieronder weergegeven:<br />
• Beperkte valhoogte<br />
Waar kolen gestort worden, zowel met de opwerpmachine als in trechters, zal de valhoogte<br />
beperkt worden tot 0,5 m..<br />
• Besproeiing<br />
Op verschillende plaatsen wordt een waterbesproeiingssysteem geïnstalleerd, waarmee de<br />
kolen op <strong>het</strong> minimaal benodigde vochtgehalte, ter voorkoming van ontoelaatbare<br />
verstuiving, <strong>kun</strong>nen worden gehouden.<br />
• Gesloten transportbanden en beperking relatieve bewegingen<br />
Alle transportbanden (ook deze komende van Sea-Invest) zijn volledig gesloten zodat geen<br />
stofemissies <strong>kun</strong>nen optreden. De transportbanden werken zodanig dat geen relatieve<br />
verplaatsing tussen kolen en band optreedt. Door bovendien relatief lage bandsnelheden<br />
van circa 3,5 m/s toe te passen worden luchtwervelingen gereduceerd. Gezamenlijk met<br />
besproeiing op de transportband wordt daarmee de stofontwikkeling beperkt.<br />
• Afzuigventilatie<br />
Tijdens <strong>het</strong> vullen van de bunkers worden deze bunkers afgezogen, ten einde de<br />
verdrongen lucht van zwevend kolenstof te reinigen. De reiniging gebeurt met behulp van<br />
een doekfilter. Deze lucht kan om verschillende redenen niet gebruikt worden als<br />
verbrandingslucht voor de brander. Enerzijds omdat <strong>het</strong> benodigde debiet van de<br />
verbrandingslucht-ventilatoren veel groter is dan <strong>het</strong> luchtdebiet van de afzuiginstallatie;<br />
anderzijds omdat deze ventilatielucht enkel ontstaat bij <strong>het</strong> vullen van de bunker en dus een<br />
42 Zie Duerinck, J., Cornelis, E., Van Rompaey, H. (2002). Evaluatie van <strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse<br />
polluenten naar <strong>het</strong> compatriment lucht voor elektriciteitsproductie in Vlaanderen, studie uitgevoerd in opdracht van<br />
Aminal, uitgevoerd door Vito, Rapportnr. 2002/IMS/R/067, 125 pagina’s.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 343<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
discontinue activiteit is. Bovendien liggen de ventilatoren voor de branders loodrecht op de<br />
positie van de kolenbunkers. Ook daarom kan deze lucht niet gemengd worden.<br />
• Gesloten systemen<br />
De toevoer naar de kolenmolens en de leidingen van de kolenmolens naar de branders zijn<br />
gesloten systemen.<br />
Uit onderzoek naar de bronnen van PM10 in de haven van Antwerpen (VITO, 2007) in <strong>het</strong> kader<br />
van <strong>het</strong> ‘Actieplan fijn stof en NO2 in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen’, blijkt dat de<br />
plaatselijke bijdrage gemeten op de meetpunten voornamelijk afkomstig is van diffuse bronnen<br />
(bijdrage varieert tussen 10 en 13%).<br />
Voor de installaties van E.ON zijn vooral de diffuse stofemissies door kolenopslag te evalueren.<br />
Bij de overslag van kolen wordt gebruik gemaakt van BBT (zie hoofdstuk 2 van dit <strong>MER</strong>).<br />
Bovenop de BBT zal ook een permanente evaluatie van de ingezette middelen plaatsvinden om<br />
tot een optimale werkomgeving te komen met een minimale uitstoot. Een doorgedreven<br />
onderhoud (bvb. van de transportbanden) zal vermijden dat ongewenste diffuse stofemissies<br />
ontstaan. De diffuse stofbronnen van de kolenopslag worden gekwantificeerd.<br />
Methodiek VDI<br />
Om toch een kwantificering te doen van de diffuse stofemissies bij overslag, wordt gebruik<br />
gemaakt van emissiefactoren zoals opgesteld in de Duitse richtlijn ‘VDI richtlinie 3790 Blatt 3’.<br />
Deze emissiefactoren werden ook gebruikt in een <strong>MER</strong> van E.ON voor een elektriciteitscentrale<br />
in Datteln (Duitsland) en Staden (Duitsland). Deze methode is wel erkend in Duitsland en de<br />
elektriciteitscentrale in Datteln is al vergund.<br />
Bij deze methode wordt rekening gehouden met tal van factoren (voor details verwijzen we naar<br />
de VDI richtlijn). De richtlijn betreft dus een methode om aan de hand van materiaalspecificaties<br />
als vochtgehalte, deelt<strong>je</strong>sgrootteverdeling en lokale omstandigheden gedurende <strong>het</strong> jaar<br />
schattingen van emissiefactoren te maken.<br />
De factoren worden hierbij als volgt uitgedrukt en zijn van belang:<br />
ρS : bulk densiteit van <strong>het</strong> product<br />
kU : locale factor voor emissiereducties zoals extractie, gesloten opslag,<br />
kGerät : empirische correctiefactor<br />
Hfrei : valhoogte<br />
qnorm : berekende standaard emissiefactor rekening houdend met een weegfactor,<br />
(vergelijkbaar met de hieronder besproken TNO - methode).<br />
In onderstaande paragraaf wordt de kwantificering van deze diffuse stofemissies weergegeven<br />
en toegelicht.<br />
Om de diffuse emissies te bepalen wordt uitgegaan van de volgende uitgangsgegevens:<br />
Berekening bij aanlevering van kolen met cape-sizers<br />
• Aanvoer van de kolen per schip: 24 uur per dag, heel <strong>het</strong> jaar rond;<br />
• Capaciteit van een schip: 120.000 ton; ongeveer 23 leveringen per jaar.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 344<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Aanleverhoeveelheid: 25.000 ton per dag of ongeveer 1.100 ton per uur;<br />
• Geplande operationele uren: 8.760 uur per jaar;<br />
• Massadichtheid van de kolen: 0,9 ton/m³;<br />
• Valhoogte tussen transportband en kolenhoop: 0,5 m;<br />
• De kolenhopen die bevochtigd worden zijn geen bronnen van stofemissies.<br />
Gebaseerd op deze uitgangsgegevens worden emissiefactoren en emissies van stof en fijn stof<br />
berekend zoals weergegeven in Tabel 5.12 Stofemissies van de kolenoverslag bij de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale voor kolenoverslag met capesizers (ref: Duitse richtlijn ‘VDI richtlinie 3790<br />
Blatt 3)’.Tabel 5.12 (de verdeling tussen de verschillende deelt<strong>je</strong>sgrootte van <strong>het</strong> stof is<br />
afkomstig van EPA 42 emissiefactoren).<br />
Tabel 5.12 Stofemissies van de kolenoverslag bij de nieuwe elektriciteitscentrale voor kolenoverslag met capesizers<br />
(ref: Duitse richtlijn ‘VDI richtlinie 3790 Blatt 3)’.<br />
Stofemissies kg/h<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 345<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal uren<br />
per jaar<br />
TSP<br />
(kg/jaar)<br />
TSP<br />
(ton/jaar)<br />
PM30<br />
(ton/jaar)<br />
PM10<br />
(ton/jaar)<br />
PM2,5<br />
(ton/jaar)<br />
Schipsontlading (**) 0,25 8.760,0 2.190,0 2,2 1,6 0,8 0,1<br />
Van schip naar vultrechter (**) 1,05 8.760,0 9.198,0 9,2 6,8 3,2 0,5<br />
Afworp op de kolenhoop (**) 0,70 8.760,0 6.132,0 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
Laden vanuit de kolenvoorraad 0,32 8.760,0 2.803,2 2,8 2,1 1,0 0,1<br />
Afworp op de transportband<br />
naar de elektriciteitscentrale 0,70 8.760,0 6.132,0 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
TOTAAL 26.455,2 26,5 19,6 9,3 1,4<br />
* PM10 en PM2,5 zijn een deel van PM30, PM2,5 is een deel van PM10. Deze mogen bijgevolg niet opgeteld worden.<br />
**De stofemissies voor cape-sizers ( bvb voor de ontlading bedraagt 0,89 kg/h over 2455 uren) worden in <strong>het</strong> VDI<br />
model uitgemiddeld over 8760 uren.<br />
Methodiek TNO<br />
Deze VDI-methode geeft dezelfde resultaten voor kolen als de methodiek die is vooropgesteld<br />
door TNO. Aan deze methodes is een belangrijke beperking verbonden, omdat gebruik<br />
gemaakt wordt van emissiefactoren. Emissiefactoren en -kentallen zijn namelijk indicatief van<br />
aard, aangezien de reële stofemissie sterkafhangt van procesgerelateerde en<br />
omgevingsgerelateerde factoren zoals <strong>het</strong> bevochtigen, de windrichting en –snelheid,<br />
deelt<strong>je</strong>ssamenstelling, enz.. Hoewel men voorzichtig met deze cijfers moet omgaan, kan op<br />
basis van deze cijfers een schatting worden gemaakt van de stofproductie per jaar. Het<br />
uitgangspunt van de TNO-methodiek is de stuifgevoeligheid van stoffen en <strong>het</strong> al of niet<br />
bevochtigen ervan. Uitgaande hiervan zijn de stoffen ingedeeld in klassen waaraan<br />
emissiefactoren gekoppeld zijn (uitgedrukt in promille °/°°). Het gaat om de totale fractie stof; fijn<br />
stof maakt hier een onderdeel van uit.<br />
Tabel 5.13 : klasseindeling van stortgoederen en stofemissie: emissiefactor (gew. °/°°)<br />
Klasse Omschrijving Emissiefactor (gew. °/°°)<br />
S1<br />
S2<br />
niet reactieve producten, sterk stuifgevoelig, niet<br />
bevochtigbaar<br />
niet reactieve producten, sterk stuifgevoelig, wel<br />
bevochtigbaar<br />
stofemissie (gram/ton<br />
doorzet)<br />
1 1000<br />
1 – 0,1 (niet bevochtigd –<br />
bevochtigd) 1000 – 100
Klasse Omschrijving Emissiefactor (gew. °/°°)<br />
S3<br />
S4<br />
S5<br />
niet reactieve producten, licht stuifgevoelig, niet<br />
bevochtigbaar<br />
niet reactieve producten, licht stuifgevoelig, wel<br />
bevochtigbaar<br />
niet reactieve producten, nauwelijks of niet<br />
stuifgevoelig<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 346<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
0,1<br />
stofemissie (gram/ton<br />
doorzet)<br />
100<br />
0,1- 0,01 (niet bevochtigd<br />
– bevochtigd) 100 – 10<br />
In de Nederlandse Emissie Richtlijn Lucht (gebaseerd op TA-Luft) wordt in bijlages vermeld dat<br />
kolen behoren tot klasse S4. In <strong>het</strong> geval van de E.ON-centrale worden de kolen bevochtigd en<br />
wordt klasse S4 = S5. In principe wordt de beschreven emissiefactor toegepast op de totale<br />
doorzet van <strong>het</strong> stortgoed. Indien stortbanden of slechts een deel van de keten wordt gebruikt,<br />
moet de emissiefactor worden aangepast (zie ook p 8 van de TNO referentie). Uit de methodiek<br />
van TNO kan besloten worden dat rekening houdend met een stofemissie van 10g/ton en<br />
2.700.000 ton/jaar dat de totale diffuse stofemissie op 27T/jaar <strong>het</strong>geen analoog is aan de VDI<br />
– methode.<br />
In de Figuur 5.1 wordt een voorbeeld gegeven van kolenontlading in Duitsland (Hansaport<br />
Hamburg)<br />
0,01<br />
Figuur 5.1 Kolenontlading zonder en met bevochtiging, zoals uitgevoerd in Hamburg.<br />
Het water besproeiingssysteem zal worden geïnstalleerd bij de steenkoolbehandeling, en vooral<br />
daar waar er diffuse stofemissies <strong>kun</strong>nen voorkomen, namelijk bij de schipsontlading, bij <strong>het</strong><br />
10
vullen van de vultrechter, en bij de kolenopslag (zelfs in de gesloten opslag). Zo wordt in <strong>het</strong><br />
geval van de trechter een volledige ringleiding aangelegd met voldoende aantal watersproeiers.<br />
Wanneer de losoperaties starten (met de grijper) wordt <strong>het</strong> sproeisysteem door de operator<br />
aangezet waarna <strong>het</strong> daarna automatisch werkt gebaseerd op een indicatormeting (optische<br />
meting). Bij elke operatie en na voldoende tijdsperiode zal <strong>het</strong> systeem automatisch weer dicht<br />
gaan.<br />
Om stof te vermijden gedurende de afworp op de kolenhopen wordt ook een sproeisysteem<br />
geïnstalleerd op de transferpunten naar <strong>het</strong> transportsysteem en bij de afworp op de kolenhoop.<br />
Aan dit afworp punt wordt ook een ringsproeisysteem geïnstalleerd met voldoende sproeiers .<br />
Het waterbesproeiingssysteem is operationeel in functie van de vochtigheid van de kolen en <strong>het</strong><br />
debiet. en kan continu werken. Ook voor <strong>het</strong> hernemen van de kolen naar de transportband<br />
naar productie wordt analoog een watersproeisysteem voorzien. Dit systeem wordt<br />
geïnstalleerd bij <strong>het</strong> begin van de transportband binnenin de constructie van <strong>het</strong> transfer punt.<br />
De emissies uit Tabel 5.14 betreffen stofemissies. In de referentie van TNO wordt ook de<br />
methodiek beschreven om de fijn stof fractie PM10 te <strong>kun</strong>nen bepalen. Op basis van<br />
literatuurgegevens ten aanzien van steenkool is getracht een emissiefactor fijn stof te<br />
achterhalen. Deze benadering is vervolgens gebruikt als referentiebasis voor de emissie van fijn<br />
stof voor andere producten. In volgende Tabel 5.15 is de samenvatting weergegeven van de<br />
emissiefactor voor fijn stof op de totale stofemissie. (gew %).<br />
De verdeling van de diffuse stofemissies naar PM10 en PM2,5 is eveneens gebaseerd op de<br />
ervaring van E.ON. De TNO methode geeft voor PM2,5 analoge resultaten.<br />
Tabel 5.14 klasse indeling van stortgoederen en fijnstofemissie<br />
Klasse<br />
emissiefactor stof<br />
gebaseerd op doorzet<br />
(gew. °/°°)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 347<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
emissiefactor fijn stof (PM2,5) gebaseerd op de<br />
totale stofemissie (gew %)<br />
S1 1 20<br />
S3 0,1 10<br />
S5 0,01 5<br />
S2 = S3 indien wel bevochtigd; S4=S5 indien wel bevochtigd.<br />
Fugitieve emissies<br />
Fugitieve emissies zijn in dit pro<strong>je</strong>ct niet aan de orde, nu geen vluchtige organische producten<br />
worden gebruikt.<br />
Emissies door transport<br />
Door de aan- en afvoer van goederen/grondstoffen worden emissies door transport verwacht.<br />
Deze emissies worden vertaald in immissies met behulp van <strong>het</strong> CAR-model. Deze immissies<br />
worden weergegeven in paragraaf 5.1.6.17.<br />
o Totale bijkomende emissies door de nieuwe elektriciteitscentrale en evaluaties<br />
ten opzichte van NEP emissieplafonds en de MBO elektriciteitssector, totale<br />
emissies van alle centrales en de emissies in de Antwerpse haven
Overzicht totale emissies<br />
Tabel 5.15 geeft een overzicht van alle emissies die door de geplande elektriciteitscentrale<br />
worden gecreëerd en geëlimineerd.<br />
Opmerking :<br />
De invloed van de CCS-plant op de emissies wordt uitvoerig beschreven in <strong>het</strong> hoofdstuk<br />
Pro<strong>je</strong>ctomschrijving onder paragraaf 2.2.5.3 B d).<br />
Tabel 5.15: Overzicht van de emissies door de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Totaal geleide<br />
emissies<br />
Wegvallende<br />
emissies van<br />
BAYER<br />
Netto totaal<br />
zonder diffuse<br />
emissies<br />
Totaal diffuse<br />
stof- emissies<br />
Netto totaal<br />
geleide en<br />
diffuse<br />
emissies<br />
NH3<br />
(ton/j)<br />
SO2<br />
(ton/j)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 348<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
NOx<br />
(ton/j)<br />
Totaal<br />
Stof<br />
(ton/j)<br />
PM2,5<br />
(ton/j)<br />
PM10<br />
(ton/j)<br />
CO<br />
(ton/j)<br />
HCl<br />
(ton/j)<br />
HF<br />
(ton/j)<br />
CO2<br />
(Kton<br />
/j)<br />
Cd+TI<br />
(kg/j)<br />
51,2 1471 1479 189,85 155 175,5 1.358 256 26 6.288 640 384<br />
- 23,1 100,5 23,6 20,7 18,8<br />
51,2 1448 1379 166,25 155 154,8 1.339 256 26 6.288 640 384<br />
26,5 1,4 9,3<br />
51,2 1448 1379 192,75 156,4 164,1 1.339 256 26 6.288 640 384<br />
Evaluatie naar de totale emissies ten opzichte van de NEP-emissieplafonds<br />
De voor België tegen 2010 maximaal toegestane emissies worden in onderstaande tabel<br />
weergegeven. Uit deze tabel kan de bijdrage afgelezen worden van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale van E.ON ten opzichte van de nationale doelstellingen.<br />
Tabel 5.16 Verdeling nationale emissieplafonds voor België. % bijdrage van E.ON pro<strong>je</strong>ct.<br />
transport<br />
(kTon)<br />
Vlaandere<br />
n<br />
(kTon)<br />
Wallonië<br />
(kTon)<br />
Brussel<br />
(kTon)<br />
Totaal<br />
(kTon)<br />
E.ON<br />
(kTon)<br />
(*)<br />
% bijdrage<br />
E.ON t.o.v.<br />
Vlaanderen<br />
% bijdrage<br />
E.ON t.o.v.<br />
totaal<br />
SO2 2 65,8 29 1,4 99 1,47 2,23 1,48<br />
NOx 68 58,3 46 3 176 1,48 2,54 0,84<br />
VOC 35,6 70,9 28 4 139 - - -<br />
NH3 - 45 28,7 - 74 0,05 0,11 0,07<br />
(*) zonder vermindering met de emissies van de Bayer ketels.<br />
De emissies door de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON in de haven van Antwerpen zal een<br />
beperkt deel uitmaken van de NEP-emissieplafonds in Vlaanderen.<br />
Hg<br />
(kg/j)
Evaluatie naar de totale emissies ten opzichte van de emissieplafonds opgenomen in de<br />
milieubeleidsovereenkomst elektriciteitsproducenten<br />
In Tabel 5.17 worden de geëmitteerde hoeveelheden van SO2 en NOx uitgezet tegen de<br />
emissieplafonds opgenomen in de milieubeleidsovereenkomst elektriciteitsproducenten (zie<br />
hoofdstuk 1.2.5. en tabel 2.14).<br />
Tabel 5.17: Vergelijking van de emissies van E.ON met de emissieplafonds uit de MBO met de elektriciteitssector in<br />
2014<br />
MBO (vanaf 2013) E.ON centrale percentage<br />
NOx (kton) 11 1,44 13%<br />
SO2 (kton) 4,3 1,42 33%<br />
Evaluatie naar de totale emissies van alle elektriciteitscentrales in Vlaanderen<br />
In onderstaande tabel wordt een vergelijking gemaakt met de totale emissies van de<br />
elektriciteitscentrales in Vlaanderen. Wanneer we <strong>het</strong> significantiekader van immissies<br />
doortrekken voor emissies zoals voorgesteld in paragraaf 5.1.6.3 kan beoordeeld worden dat de<br />
emissies door de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON in de haven van Antwerpen een<br />
belangrijk deel zal uitmaken van de totale emissies in Vlaanderen uitgestoten door de<br />
elektriciteitscentrales<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 349<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 5.18 bijdrage E.ON pro<strong>je</strong>ct ten opzichte van alle elektriciteitscentrales in Vlaanderen.<br />
Totale<br />
emissies<br />
van alle el.<br />
centrales in<br />
Vlaanderen<br />
in 2006<br />
Totale<br />
emissies<br />
van alle el.<br />
centrales in<br />
Vlaanderen<br />
in 2007<br />
Netto totaal<br />
procentueel<br />
t.o.v. totale<br />
emissies<br />
van 2006<br />
van alle el.<br />
centrales in<br />
Vlaanderen<br />
(%)<br />
Netto totaal<br />
procentueel<br />
t.o.v. totale<br />
emissies<br />
van<br />
2007van<br />
alle el.<br />
centrales in<br />
Vlaanderen<br />
(%)<br />
NH3<br />
(ton/j)<br />
SO2<br />
(ton/j)<br />
NOx<br />
(ton/j)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 350<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Totaal<br />
Stof<br />
(ton/j)<br />
PM2,5<br />
(ton/j)<br />
PM10<br />
(ton/j)<br />
CO<br />
(ton/j)<br />
HCl<br />
(ton/j)<br />
HF<br />
(ton/j)<br />
CO2<br />
(ktonj)<br />
Cd+TI<br />
(kg/j)<br />
- 20.925 19.055 1.299 - 614 1.922 738 177 15.793 1 13<br />
- 15768 16.109 752 - 385 1462 225 139 15.932 0 13<br />
(*) 7 7,8 14,8 - 26,7 69,7 34,7 14,7 39,8 (*) (**)<br />
(*) 9,3 9,2 25,6 42,6 91,6 113,8 18,7 39,5 (*) (**)<br />
Hg<br />
(kg/j)<br />
* niet vergelijkbaar<br />
** De dertigvoudige verhoging van de kwik-emissies dient genuanceerd: de kwik-emissie van E.ON geeft aanleiding tot<br />
een bijdrage van maximaal 0,1% tot toegelaten luchtkwaliteitsdoelstellingen.<br />
Deze gegevens zijn alle afkomstig van VMM : ‘Lozingen in de lucht 1990 – 2007’, versie december 2008.<br />
Evaluatie naar de totale emissievracht in de haven van Antwerpen<br />
In 2007 werd door ARCADIS-ECOLAS in samenwerking met <strong>het</strong> gemeentelijk havenbedrijf<br />
Antwerpen een studie uitgevoerd naar de totale emissievracht in de haven van Antwerpen. Om<br />
mogelijke emissie- en immissiereducerende maatregelen te <strong>kun</strong>nen voorstellen werden in de<br />
studie de emissiebronnen bepaald. Hoofdstuk 4 daarvan bevat de inventarisatie van de<br />
emissies in <strong>het</strong> Antwerpse havengebied. In Tabel 5.19 (tabel 4.8.1 van de studie) wordt <strong>het</strong><br />
overzicht gegeven van de totale emissies in en rond de haven van Antwerpen.
Tabel 5.19 bijdrage E.ON pro<strong>je</strong>ct ten opzichte van <strong>het</strong> emissies in de Antwerpse haven.<br />
sector NOx (ton/jaar) SO2 (ton/jaar) PM10 (ton/jaar)<br />
industrie 18235 30911 2167<br />
haven gebonden werktuigen 956 7 52<br />
bulk op- en overslag (*)<br />
wegverkeer 432 1 13<br />
rail transport 189 niet bekend 3<br />
binnenvaart 696 40 24<br />
zeevaart 6546 5959 416<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 351<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
-<br />
-<br />
2897<br />
totaal 27054 36918 5573<br />
E.ON emissies 1379 1448 179<br />
E.ON deel diffuse stofemissies 26,5<br />
% bijdragen ten opzichte van industrie 7,56 4,68 8,26<br />
% bijdragen ten opzichte van bulk op-<br />
en overslag bedrijven<br />
-<br />
% bijdrage ten opzichte van totaal 5,1 3,9 3,2-<br />
(*) gegevens overgenomen door Arcadis - Ecolas van een studie van Vito en zijn de diffuse emissies die (cfr de<br />
modellering uitgevoerd door Vito) de meetpunten Boudewijnsluis, Luchtbal en Linker Oever beïnvloeden. Deze<br />
meetpunten zijn allemaal ten zuiden gesitueerd van de haven. De 2 897 t/j bevat in die zin dus niet de emissies van de<br />
volledige haven. Ondermeer de op- en overslag rond kanaaldok B2, Delwaidedok en kanaaldok B3 beïnvloeden die 3<br />
meetpunten niet en die diffuse emissies zijn dus niet meegenomen.<br />
Bij <strong>het</strong> opstellen van deze gegevens, opgesteld met gegevens van 2004, zijn er naast VMMdata<br />
eveneens een hele reeks inschattingen en omrekeningen gebeurd. De haven van<br />
Antwerpen heeft de bedoeling om de studie te actualiseren, maar op dit ogenblik zijn er geen<br />
andere gegevens bekend. De evaluaties in procentuele bijdrage zijn dus enkel indicatief en<br />
zullen dus actueel waarschijnlijk in procenten hoger zijn omdat kan aangenomen dat de totale<br />
emissies sedertdien gedaald zijn. Ten opzichte van de gegevens uit deze tabel kan gesteld<br />
worden dat wanneer de totale emissievracht door de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON<br />
vergeleken wordt met de totale emissievracht van de haven (referentie Arcadis-Ecolas 2007) de<br />
bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de totale emissies van de haven voor SO2 3,9% en voor NOx 5,1%<br />
bedraagt.<br />
5.1.5.4. Emissies tijdens de onderhoudsfase<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de hoofdketel buiten gebruik zijn en zal de back-up boiler in<br />
gebruik zijn. De emissies en immissies zullen beduidend lager zijn dan deze wanneer de<br />
hoofdketel in gebruik is.<br />
5.1.5.5. Emissienormen<br />
Naast kolen <strong>kun</strong>nen ook andere brandstoffen (met name brandstoffen van BAYER-LANXESS<br />
en interne reststoffen) in de geplande steenkoolcentrale worden aangewend. Indien dit bij de<br />
-<br />
0,9
vergunningsaanvraag van toepassing zou zijn voor de E.ON-elektriciteitscentrale zal <strong>het</strong> bedrijf<br />
met de OVAM overleg plegen betreffende de juridische kwalificatie van de stroom ‘brandstoffen<br />
van BAYER/LANXESS. Door E.ON en de OVAM zal een toetsing worden uitgevoerd aan de<br />
door de OVAM gehanteerde beslissingsboom, die een antwoord biedt op de vraag of een stof<br />
als een (secundaire) grondstof dan wel als een afvalstof moet worden gekwalificeerd (zie de<br />
onder hoofdstuk 1.2. opgenomen ‘Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden’, partim afval).<br />
De OVAM gaat ermee akkoord dat dit <strong>MER</strong> niet anticipeert op <strong>het</strong> besluitvormingsproces<br />
terzake van de OVAM en de vergunningverlenende overheid: bij de evaluatie van de impact van<br />
de verbranding van de brandstoffen van BAYER/LANXESS, alsook bij de opgave van <strong>het</strong><br />
geldende normenkader voor de emissies in de lucht wordt zowel van <strong>het</strong> (secundaire)<br />
grondstoffenscenario als van <strong>het</strong> afvalstoffenscenario uitgegaan. In <strong>het</strong> licht hiervan worden de<br />
volgende twee aannames besproken:<br />
• Emissienormen indien alle ingezette stoffen worden aanzien als grondstoffen<br />
• Emissienormen indien sommige ingezette stoffen worden aanzien als afvalstoffen<br />
Emissienormen indien alle ingezette brandstoffen worden aanzien als grondstoffen<br />
In dit geval dient de geplande elektriciteitscentrale te voldoen aan de emissienormen zoals<br />
vermeld in VLAREM II Afdeling 5.43.2. ‘Voorwaarden met betrekking tot stookinstallaties, met<br />
uitzondering van gasturbines en stoom- en gasturbine-installaties’, Subafdeling 5.43.2.1.<br />
Grotestookinstallaties, Art. 5.43.2.1.1. § 1. In afwijking van de algemene emissiegrenswaarden,<br />
bepaald in hoofdstuk 4.4, moeten de rook- en uitlaatgassen die afkomstig zijn van grote<br />
stookinstallaties, voldoen aan de volgende emissiegrenswaarden, waarbij NOx wordt uitgedrukt<br />
als NO 2:<br />
1° stookinstallaties, gevoed met vaste brandstoffen:<br />
c) nieuwe installaties waarvoor de eerste vergunning tot exploitatie is aangevraagd op of<br />
na 27 november 2002 of die na 27 november 2003 in gebruik worden genomen:<br />
Tabel 5.20: VLAREM II emissienormen stookinstallaties met vaste brandstoffen<br />
nominaal thermisch vermogen in MW<br />
emissiegrenswaarden in mg/Nm³<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 352<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
stof SO 2 NO x CO chloriden fluoriden<br />
meer dan 300 15 200 150 200 30 5<br />
Emissienormen indien sommige ingezette brandstoffen worden aanzien als afvalstoffen<br />
Bij <strong>het</strong> inzetten van afvalstoffen zou de installatie vallen onder de rubriek van de<br />
meeverbrandingsinstallaties, zoals gedefinieerd in VLAREM II: ‘een vaste of mobiele installatie<br />
die in hoofdzaak bestemd is voor de opwekking van energie of de fabricage van materiële<br />
producten waarin afval als normale of aanvullende brandstof wordt gebruikt, of waarin afval<br />
thermisch wordt behandeld voor verwijdering. Deze definitie omvat <strong>het</strong> terrein en de gehele<br />
installatie met inbegrip van alle meeverbrandingslijnen en de voorzieningen voor ontvangst,<br />
opslag en voorbehandeling ter plaatse van <strong>het</strong> afval, de systemen voor de toevoer van afval,<br />
brandstof en lucht, de stoomketel, de voorzieningen voor <strong>het</strong> behandelen van rookgassen, de<br />
voorzieningen voor de behandeling of opslag ter plaatse van residuen en afvalwater, de<br />
schoorsteen, alsmede de apparatuur en de systemen voor de regeling van <strong>het</strong><br />
verbrandingsproces en voor de registratie en bewaking van de verbrandingsomstandigheden.<br />
Indien meeverbranding zodanig plaatsvindt dat de installatie niet in hoofdzaak voor de<br />
opwekking van energie of de fabricage van materiële producten maar wel voor thermische<br />
behandeling van afval bestemd is, wordt de installatie beschouwd als een
verbrandingsinstallatie’. Behalve andere specifieke maatregelen dient rekening gehouden te<br />
worden met de mengregel zoals vermeld in artikel 5.2.3bis.1.19. VLAREM II: Als een specifieke<br />
totale emissiegrenswaarde ‘Ctotaal’ niet in een tabel van artikel 5.2.3bis.1.20, 1.21 of 1.22 is<br />
opgenomen, moet de onderstaande formule (mengregel) worden toegepast. De<br />
emissiegrenswaarde voor elke verontreinigende stof, opgesomd in artikel 5.2.3bis 1.15, en voor<br />
koolstofmonoxide in <strong>het</strong> rookgas dat ontstaat bij de meeverbranding van afvalstoffen, wordt als<br />
volgt berekend:<br />
Vafvalstoffen x Cafvalstoffen + Vproces x Cproces<br />
__________________________________________________ = Ctotaal<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 353<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Vafvalstoffen + Vproces<br />
Voor de Cafvalstoffen dient rekening gehouden te worden met de gegevens van Art. 5.2.3.bis 1.15.<br />
Schematisch wordt dit weergegeven in volgende tabel:<br />
Tabel 5.21: VLAREM II emissiegrenswaarden enkel voor afvalstoffen<br />
emissiegrenswaarden (daggemiddelden)<br />
emissiegrenswaarden in mg/Nm³<br />
stof SO 2 NO x CO chloriden fluoriden<br />
enkel afvalstoffen 10 50 125 50 10 1<br />
We <strong>kun</strong>nen aannemen dat <strong>het</strong> volume van de rookgassen van de afvalstoffen per ton uitgedrukt<br />
niet veel afwijkt van <strong>het</strong> volume van de rookgassen van de grondstoffen, zodat voor wat betreft<br />
de emissiegrenswaarden in geval van een inzet van 10% of 20% (maximale hoeveelheid<br />
biomassa) afvalstoffen aan volgende emissiewaarden dient voldaan te worden.<br />
Tabel 5.22: VLAREM II emissiegrenswaarden stookinstallaties en meeverbranding afvalstoffen<br />
emissiegrenswaarden<br />
(daggemiddelden)<br />
90% grondstoffen en 10%<br />
afvalstoffen<br />
80% grondstoffen en 20%<br />
afvalstoffen<br />
emissiegrenswaarden in mg/Nm³<br />
stof SO2 NOx CO chloriden fluoriden<br />
14,5 185 147,5 185 28 4,6<br />
14 170 145 170 26 4,2<br />
Besluit<br />
In de aannames voor de berekening van de immissies werd ervoor geopteerd om met de<br />
strengere normen rekening te houden, zodat in elk geval werd rekening gehouden met zeer<br />
strenge voorwaarden.<br />
Tabel 5.23: Voorgestelde emissienormen (daggemiddelden)<br />
waarden voor<br />
immissieberekeningen<br />
emissiegrenswaarden in mg/Nm³<br />
stof SO2 NOx CO chloriden fluoriden<br />
10 100 100 50 10 1
5.1.5.6. Monitoring van de emissies<br />
o Metingen op de rookgassen<br />
Hierna worden de VLAREM-milieuvoorwaarden opgesomd die van belang zijn voor de<br />
monitoring van de emissies van de elektriciteitscentrale van E.ON. Er worden twee scenario’s<br />
onderscheiden, enerzijds <strong>het</strong> scenario dat er geen afvalstoffen worden verwerkt in de installatie<br />
(bvb. geen afval biomassa of als de BAYER/LANXESS-brandstof en de reststoffen van de<br />
waterbehandeling door de OVAM niet als een afvalstof worden gekwalificeerd) en anderzijds<br />
<strong>het</strong> scenario dat er wel afvalstoffen in de installatie worden verwerkt (bvb als deze door de<br />
OVAM wél als een afvalstof worden gekwalificeerd en als ze dan nog worden verwerkt).<br />
o Eerste scenario: de BAYER-LANXESS-brandstof en de reststoffen van de<br />
waterbehandeling worden door de OVAM niet als een afvalstof<br />
gekwalificeerd<br />
Artikel 5.43.2.1.3, § 2 VLAREM II bepaalt dat de concentraties in de rookgassen van stof,<br />
zwaveldioxide en stikstofoxiden van stookinstallaties met een nominaal thermisch vermogen<br />
van 100 MW of meer, op initiatief en kosten van de exploitant continu moeten gemeten worden<br />
door middel van meetapparatuur die is goedgekeurd door een laboratorium, erkend in de<br />
discipline lucht. Bij die continue metingen worden tevens de betrokken procesparameters<br />
namelijk zuurstofgehalte, waterdampgehalte, temperatuur en druk, continu gemeten. De<br />
continue meting van <strong>het</strong> waterdampgehalte in de rookgassen is niet nodig indien <strong>het</strong> monster<br />
van <strong>het</strong> rookgas gedroogd wordt voordat de emissies geanalyseerd worden. Vanaf 28<br />
november 2004 moet voor deze installaties tevens de concentratie van koolmonoxide in de<br />
rookgassen continu gemeten worden. Overeenkomstig artikel 5.43.2.1.3., § 6 VLAREM II moet<br />
de continu werkende apparatuur ten minste jaarlijks worden geijkt en ten minste om de 3 jaar<br />
uitgebreid worden gekeurd door een erkend laboratorium conform de code van goede praktijk.<br />
Overeenkomstig artikel 5.43.2.1.3., § 8 VLAREM II, moet de schouw zo gebouwd worden dat<br />
de metingen mogelijk zijn. E.ON zal zich houden aan deze VLAREM-milieuvoorwaarden inzake<br />
de bouw van de schouw en de monitoring van de emissies. E.ON zal bijgevolg overgaan tot een<br />
continue meting van stof, SO2, NOx en CO. De continu werkende apparatuur zal ook minstens<br />
jaarlijks worden geijkt en zal minstens om de 3 jaar uitgebreid worden gekeurd door een erkend<br />
laboratorium, conform de code van goede praktijk.<br />
o Tweede scenario: de BAYER-LANXESS-brandstof en de reststoffen van de<br />
waterbehandeling worden door de OVAM wel als een afvalstof<br />
gekwalificeerd<br />
Voor een beschrijving van de BAYER-LANXESS-brandstof en de reststoffen van de<br />
waterbehandeling, wordt verwezen naar hoofdstuk 2. VLAREM II voorziet in artikel<br />
5.2.3bis.1.26, § 1 de verplichting om volgende metingen uit te voeren:<br />
• CO, totaal stof, TOC, HCl, NOx, HF en SO2: continu<br />
• zware metalen: gedurende de eerste werkingsperiode van twaalf maanden:<br />
driemaandelijks; daarna halfjaarlijks;<br />
• dioxinen en furanen: gedurende de eerste werkingsperiode van twaalf maanden:<br />
tweemaandelijks; daarna halfjaarlijks.<br />
En bijkomend volgens artikel 5.2.3bis.1.26, § 2 de verplichting om continue<br />
dioxinebemonstering met 14-daagse analyse (voor bepaling van totale emissies) uit te voeren.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 354<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Uit onderstaande tabel blijkt dat de BAYER-LANXESS-brandstof slechts een kleine fractie in de<br />
totale energieopwekking vormen. Als een gevolg hiervan zullen de concentraties in de<br />
rookgassen van de typische verontreinigende stoffen (TOC, HCl, HF, zware metalen, dioxinen<br />
en furanen) zeer beperkt blijven.<br />
Tabel 5.24: Calorische waarden afvalstoffen<br />
calorische waarde<br />
(MJ/kg)<br />
brandstof kolen E.ON:<br />
brandstoffen van BAYER-LANXESS<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 355<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
verbruik<br />
(ton/h)<br />
werkritme<br />
uren/j<br />
totale calorische waarde<br />
(MJ/jaar)<br />
25 333,5 8.000 66.700.000.000<br />
BPA 34,5 0,62 8.000 172.500.000<br />
HO 27,3 1,69 8.000 368.550.000<br />
reststoffen van waterbehandeling<br />
reststoffen (*) 0,5 8.000 (*)<br />
totaal: 541.050.000<br />
percentage fuel BAYER-LANXESS t.o.v. kolen E.ON : 0,81%<br />
(*) calorische waarde is niet significant<br />
Bij deze tabel dient nog te worden opgemerkt dat, naast de BAYER-LANXESS-brandstof, ook<br />
circa 4.000 ton gezuiverd slib van de rookgasontzwavelingsinstallatie mee verbrand wordt in de<br />
hoofdketel. Het meegestookte slib bestaat vooral uit gipsresten (CaSO4, CaF2, CaCl2) en kleine<br />
verwaarloosbare hoeveelheden sporenelementen (metalen). De concentraties van metalen in<br />
de rookgassen zullen echter zeer beperkt (verwaarloosbaar) zijn.<br />
o Bijkomende meetpunten voor immissieconcentraties<br />
Overeenkomstig artikel 5.43.4.3 VLAREM II dient E.ON in de omgeving van de stookinstallatie<br />
toestellen voor <strong>het</strong> meten van de immissies van SO2 en NO2 in de lucht bij de grond, door en op<br />
kosten van de exploitant geïnstalleerd en onderhouden, op te richten. Het type, de meetplaats,<br />
de wijze van controle en de overige gebruiksvoorwaarden van die toestellen worden bepaald in<br />
de milieuvergunning. Voor <strong>het</strong> plaatsen van bijkomende meetposten (aantal en locatie) overlegt<br />
E.ON bij voorkeur met de VMM.<br />
5.1.6. Beschrijving van de immissies en milieueffecten<br />
5.1.6.1. Selectie van de polluenten waarvan de immissiebijdrage onderzocht wordt<br />
Er wordt vanuit gegaan dat niet alle zware metalen in casu relevant zijn. De relevante metalen<br />
zijn kwik (Hg), cadmium (Cd) en thallium (Tl). Dioxines zijn alleen relevant als ook biomassa<br />
mee verbrand wordt en worden in paragraaf 5.3 van dit <strong>MER</strong> in meer detail beschreven.
In <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> werden dispersieberekeningen uitgevoerd voor die stoffen waarvoor<br />
als gevolg van de emissies van de nieuwe elektriciteitscentrale een relevant milieueffect<br />
mogelijk is. De selectie van de te modelleren parameters gebeurt op basis van volgende drie<br />
criteria:<br />
1. De door de overheid gemeten luchtkwaliteit voor een bepaalde component in de<br />
omgeving van de site bedraagt meer dan 80% van de overeenkomstige<br />
luchtkwaliteitsnorm (i.e. de kritische parameters)<br />
Voor de gegevens aangaande de kwaliteit van de lucht in de omgeving wordt beroep gedaan op<br />
de meetnetten van de VMM. Er zijn verschillende, meestal regionaal georganiseerde<br />
meetnetten die de bestaande luchtkwaliteit sc<strong>het</strong>sen. Als referentiekader voor de beoordeling<br />
van de impact van de nieuwe elektriciteitscentrale kan in dit <strong>MER</strong> gebruik gemaakt worden van<br />
meetposten behorend tot <strong>het</strong> meetnet Specifieke studies, <strong>het</strong> telemetrisch meetnet, en<br />
pollutiestations van Belgische Petroleum Federatie en elektriciteitsproducenten en van de<br />
meetplaatsen voor depositie van dioxines en PCB126 en mogelijke bronnen in Vlaanderen van<br />
VMM. De ligging van de voor dit <strong>MER</strong> relevante meetposten, alsook de parameters waarvoor<br />
de luchtkwaliteit bepaald wordt, is weergegeven in Tabel 5.25 en Bijlage 3.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 356<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 5.25: Ligging van de verschillende meetposten voor luchtimmissiemetingen van de VMM, 2006<br />
Station Lambertcoördinaten<br />
[m]<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 357<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
X Y<br />
42M802 153884 216790 Antwerpen Luchtbal –<br />
Havannastraat<br />
42R822 148082 217156 Antwerpen –<br />
Polderdijkweg<br />
42R830 142601 223162 Doel –<br />
Scheldemolenstraat<br />
42R831 147976 226558 Berendrecht –<br />
Hoefbladstraat<br />
42R891 151159 216212 Antwerpen –<br />
Scheurweg<br />
42R893 151187 219057 Antwerpen – Ekerse<br />
Dijk<br />
42R894 148656 219293 Antwerpen –<br />
Muisbroeklaan<br />
42R897 148139 215578 Antwerpen –<br />
Scheldelaan<br />
40AB01 147285 219017 Antw. Berendrecht –<br />
Antwerpse baan<br />
Adres Parameter<br />
SO2, NO, NO2, PM10<br />
SO2, NO, NO2<br />
SO2, NO, NO2<br />
SO2, NO, NO2<br />
SO2, NO, NO2<br />
SO2, NO, NO2<br />
SO2, NO, NO2<br />
SO2, NO, NO2<br />
42R815 147446 211639 Zwijndrecht – Laarstraat SO2, NO, NO2, PM10<br />
42R892 143727 217020 Kallo-Kallosluis SO2, NO, NO2<br />
47 E 704 145764 218592 Kallo – Ketenislaan –<br />
Scheldedijk<br />
40AL01 151150 214030 Antwerpen L.o.<br />
Scheldedijk<br />
Antwerpen 2 151187 219057 Ekersedijk meetpost<br />
BPF<br />
Kallo 1 141306 216339 Land van waaslaan<br />
Haven 1139<br />
Kallo 2 144159 219677 Rotonde Geslecht-Sint-<br />
Annalaan<br />
PM10<br />
SO2, NO, NO2<br />
PM10<br />
Depositie Dioxines en PCB126<br />
Depositie Dioxines en PCB126<br />
Depositie Dioxines en PCB126<br />
Kallo 3 143820 219472 Molenweg 1 Depositie Dioxines en PCB126<br />
Stabroek 149630 224139 Laageind, Provinciale<br />
Tuinbouwschool<br />
Depositie Dioxines en PCB126<br />
Antwerpen Linkeroever 15150 214030 Scheldedijk Depositie Dioxines en PCB126<br />
De waargenomen meetresultaten aan deze meetposten worden weergegeven in Tabel 5.26.<br />
De waarden in <strong>het</strong> vet duiden op een overschrijding van 80% van de grenswaarde.
Tabel 5.26: Meetresultaten van de meetposten binnen <strong>het</strong> studiegebied van de elektriciteitscentrale voor 2006<br />
SO2 42M802 42R822 42R830 42R831 42R891 42R893 42R894 42R897 42R815 42R892 47 E 704 Gemiddeld Grenswaarde<br />
99P-uurswaarden 60 254 72 70 119 87 120 130 82 98 56 104<br />
max.-uurswaarden 169 638 283 234 186 198 284 397 301 412 447 323<br />
98P-uurswaarden 50 170 56 55 100 67 97 79 60 78 45 78<br />
99P-dagwaarden 38 146 44 40 75 47 69 69 41 50 57 61<br />
GEM-dagwaarden 13 28 11 11 23 15 24 16 23 18 12 18<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 358<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
350 µg/m³ (99,8P)<br />
(voor de bescherming<br />
van de gezondheid van<br />
de mens)<br />
125 µg/m³ (voor de<br />
bescherming van de<br />
gezondheid van de<br />
mens)<br />
NO 42M802 42R822 42R830 42R831 42R891 42R893 42R894 42R897 42R815 42R892 47 E 704 Gemiddeld Grenswaarde<br />
99P-uurswaarden 259 196 146 183 222 210 251 189 - 197 178 203,1 -<br />
max.-uurswaarden 480 581 369 475 635 607 1000 633 - 552 591 592,3<br />
98P-uurswaarden 209 135 100 125 159 146 196 135 - 144 119 146,8 -<br />
GEM-dagwaarden 26 22 10 15 27 28 32 20 - 25 17 22,2 -<br />
NO2 42M802 42R822 42R830 42R831 42R891 42R893 42R894 42R897 42R815 42R892 47 E 704 Gemiddeld Grenswaarde<br />
99P-uurswaarden 113 109 98 79 113 97 95 96 - 82 137 101,9<br />
max.-uurswaarden 177 211 156 135 329 185 202 166 - 183 192 194<br />
98P-uurswaarden 101 99 87 74 97 86 84 85 - 74 126 91<br />
232 µg/m³ (99,8P)<br />
(voor de bescherming<br />
van de gezondheid van<br />
de mens) (200 µg/m³<br />
met<br />
overschrijdingsmarge<br />
van 16% op 1<br />
jan.2007)
SO2 42M802 42R822 42R830 42R831 42R891 42R893 42R894 42R897 42R815 42R892 47 E 704 Gemiddeld Grenswaarde<br />
GEM-dagwaarden 44 44 30 33 43 43 41 37 - 35 47 40<br />
NOx (uitgedrukt<br />
als NO2)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 359<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
46,7 µg/m³ (voor<br />
bescherming van de<br />
gezondheid van de<br />
mens)<br />
(40 µg/m³ met<br />
overschrijdingsmarge<br />
van 16% op 1<br />
jan.2007)<br />
42M802 42R822 42R830 42R831 42R891 42R893 42R894 42R897 42R815 42R892 47 E 704 Gemiddeld Grenswaarde<br />
99P-uurswaarden 282 237 193 198 258 234 259 219 - 210 253 234<br />
max.-uurswaarden 490 590 397 445 743 581 854 579 - 543 577 580<br />
98P-uurswaarden 237 187 152 156 201 181 212 173 - 168 204 187<br />
GEM-dagwaarden 61 58 37 43 61 61 62 50 - 51 58 54<br />
PM10<br />
42M802 40AB01 40AL01 42R831 gemiddeld<br />
Grenswaarde<br />
90P-dagwaarden 59 57 51 59 57 50 µg/m³ (voor de bescherming van de gezondheid van de mens)<br />
GEM-dagwaarden 37 37 33 36 36 40 µg/m³ (voor de bescherming van de gezondheid van de mens)<br />
30 µg/m³ (voor<br />
bescherming van de<br />
vegetatie)<br />
Doxines Antwerpen 2 Antwerpen L.O Kallo 1 Kallo 2 Kallo 3 Stabroek Gemiddeld Grenswaarde<br />
vj ‘06 nj ‘06 vj ‘06 nj ‘06 vj ‘06 nj ‘06 vj ‘06 nj ‘06 vj ‘06 nj ‘06 vj ‘06 nj ‘06<br />
momentmeting (pg<br />
TEQ/m².dag) 11 4,8 3,2 6,4 10 6,7 2,6 3,2 5,3 2,1 33 14 9 16 pgTEQ/m².dag<br />
PM10, NO2 en SO2 <strong>kun</strong>nen als kritische parameters weerhouden worden.
2. De atmosferische emissie van een bepaalde polluent als gevolg van de exploitatie van<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale is groter dan de drempelwaarde (totale jaaremissie van<br />
<strong>het</strong> Integraal Milieujaarverslag)<br />
In onderstaande tabel worden de totale geleide emissies getoets aan de drempelwaarden voor<br />
<strong>het</strong> IMJV<br />
Totaal geleide<br />
emissies<br />
NH3<br />
(ton/j)<br />
SO2<br />
(ton/j)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 360<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
NOx<br />
(ton/j)<br />
Totaal<br />
Stof<br />
(ton/j)<br />
PM2,5<br />
(ton/j)<br />
PM10<br />
(ton/j)<br />
CO<br />
(ton/j)<br />
HCl<br />
(ton/j)<br />
HF<br />
(ton/j)<br />
Cd+TI<br />
(kg/j)<br />
Hg<br />
(kg/j)<br />
51,2 1471 1479 189,85 155 175,5 1.358 256 26 640 384<br />
IMJV 10 100 20 20 - 20 200 5 1 60 10<br />
Alle parameters overschrijden de drempelwaarde van <strong>het</strong> IMJV.<br />
3. De polluenten met een hoog potentieel humaan-toxicologisch risico worden<br />
bestudeerd.<br />
Het betreft polluenten met de volgende risicozinnen:<br />
R23: giftig bij inademing<br />
R34: veroorzaakt brandwonden<br />
R40: carcinogene effecten zijn niet uitgesloten<br />
R45: kan kanker veroorzaken<br />
R46: kan erfelijke genetische schade veroorzaken<br />
R48: gevaar voor ernstige schade aan de gezondheid bij langdurige<br />
blootstelling<br />
R49: kan kanker veroorzaken bij inademing<br />
R60: kan de vruchtbaarheid schaden<br />
R61: kan <strong>het</strong> ongeboren kind schaden<br />
CO heeft een humaantoxicologisch risico<br />
Volgende stoffen werden geselecteerd vanuit <strong>het</strong> selectieschema:<br />
NOx (uitgedrukt als NO2);<br />
SO2;<br />
CO;<br />
Totaal stof (depositie);<br />
PM10;<br />
NH3<br />
Chloriden;<br />
Fluoriden;<br />
Hg;<br />
Cd+TI (concentratie+depositie).
Hiervan zullen dispersieberekeningen worden uitgevoerd. Bijkomend zal een<br />
dispersieberekening van PM2,5 uitgevoerd worden. Ook zal de verzurende en de eutrofiërende<br />
depositie gemodelleerd worden.<br />
5.1.6.2. Immissienormen en –advieswaarden<br />
De berekende en gemeten immissieconcentraties zullen getoetst worden aan de hand van<br />
volgende luchtkwaliteitsdoelstellingen:<br />
Voor de parameter NOX zal getoetst worden aan de milieukwaliteitsnormen uit Bijlage<br />
2.5.5 van VLAREM II. In VLAREM II worden tevens speciale beschermingszones<br />
gedefinieerd, waarin de immissienormen verstrengd worden. In de zone Antwerpen zijn<br />
de gemeenten Antwerpen, Borsbeek, Edegem, Mortsel, Schoten, Wijnegem,<br />
Wommelgem en Zwijndrecht speciale beschermingszones. Voor deze speciale<br />
beschermingszones zal dan ook getoetst worden aan de normen voor speciale<br />
beschermingszones (80% van de algemene grenswaarde). Volgens Bijlage 2.5.5<br />
gelden volgende normen voor NOx. Voor NO2: 200 µg/m³ uurgrenswaarde voor de<br />
bescherming van de gezondheid van de mens (deze waarde mag niet meer dan 18<br />
keer per kalenderjaar overschreden worden (99,8 ste percentiel)) en 40 µg/m³<br />
jaargrenswaarde voor de bescherming van de gezondheid van de mens. Voor NOx: 30<br />
µg/m³ grenswaarde voor de bescherming van ecosystemen. Er zal getoetst worden aan<br />
de 99,8-Percentiel uurgrenswaarde in bijlage 2.5.5 en van VLAREM II en aan de<br />
jaargrenswaarde voor de bescherming van de mens in Bijlage 2.5.5. van VLAREM II.<br />
Voor de parameter SO2 zal getoetst worden aan de milieukwaliteitsnormen uit Bijlage<br />
2.5.5 van VLAREM II: 350 µg/m³ uurgrenswaarde voor de bescherming van de<br />
gezondheid van de mens (deze waarde mag niet meer dan 18 keer per kalenderjaar<br />
overschreden worden (99,8 ste percentiel) en 125 µg/m³ daggrenswaarde voor de<br />
bescherming van de gezondheid van de mens (deze waarde mag niet meer dan 3 keer<br />
per kalenderjaar worden overschreden (99-Percentiel)) en 20 µg/m³ grenswaarde voor<br />
de bescherming van ecosystemen.<br />
Voor de parameter CO zal getoetst worden aan de milieukwaliteitsnormen uit Bijlage<br />
2.5.6 van VLAREM II. De daggemiddelde grenswaarde voor de bescherming van de<br />
gezondheid van de mens bedraagt 10 mg/m³.<br />
Voor de parameter PM10 zal getoetst worden aan de milieukwaliteitsnormen uit Bijlage<br />
2.5.5. van VLAREM II: 50 μg/m³ daggrenswaarde voor de bescherming van de<br />
gezondheid van de mens (deze waarde mag niet meer dan 35 keer per jaar worden<br />
overschreden (90ste percentiel)) en 40 µg/m³ jaargrenswaarde voor de bescherming<br />
van de gezondheid van de mens. In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> zullen de berekende<br />
piekimmissieconcentraties (90-percentielwaarden op dagbasis) getoetst worden aan de<br />
norm van 50 μg/m³ en de jaargemiddelde waarden aan de norm van 40 μg/m³.<br />
Voor de parameter PM2,5 zal getoetst worden aan de grenswaarde uit Richtlijn 2008/50<br />
betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa. Deze Richtlijn verplicht de<br />
lidstaten om de blootstelling aan PM2.5 in stedelijke gebieden tegen 2020 met<br />
gemiddeld 20% te doen dalen in vergelijking met <strong>het</strong> niveau van 2010. Op hun volledige<br />
grondgebied moeten de lidstaten een PM2.5-grenswaarde van 25 µg/m 3 in acht nemen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 361<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Deze grenswaarde moet in 2015 of, indien mogelijk, al in 2010 worden bereikt<br />
(streefwaarde).<br />
Voor de parameter totaal stof zal getoetst worden aan de grenswaarde uit Bijlage<br />
2.5.2. van VLAREM II. Deze stelt een grenswaarde van totaal neergeslagen niet<br />
gevaarlijk stof van 650 mg/m²dag voor.<br />
Voor de parameter ‘verzurende depositie’ (als gevolg van de emissies van NOx en<br />
SO2) zal getoetst worden aan de milieukwaliteitsdoelstellingen uit Bijlage 2.4.2 van<br />
VLAREM II: een streefwaarde van 1.400 Zeq/ha.j (gericht op ecosystemen van<br />
naaldbossen en heide op zandgronden) en een streefwaarde van 2.400 Zeq/ha.j gericht<br />
op ecosystemen van loofbossen op rijkere gronden).<br />
Voor de parameter NH3 bestaan er tot op heden nog geen Europese, of Belgische<br />
immissienormen. Aangezien de STEL-waarden of de TLV-waarden zeer hoog zijn,<br />
wordt getoetst aan de WHO-advieswaarde voor toxische blootstelling van 100 µg/m 3 .<br />
Voor de parameter chloriden zal getoetst worden aan de grenswaarde uit Bijlage<br />
2.5.1. van VLAREM II. Deze is 300 µg/m³ als 98-percentielwaarde van alle tijdens <strong>het</strong><br />
kalenderjaar gemeten 24-uurswaarden.<br />
Voor de parameter fluoriden zijn de milieukwaliteitsnormen opgenomen in Bijlage<br />
2.5.1. van VLAREM II; Deze milieukwaliteitsnorm is vastgesteld op 3 µg/m³ als 98percentiel<br />
van alle 24-uurswaarden.<br />
Voor de parameter Hg zal getoetst worden aan de WHO-advieswaarde van 1 µg/m³.<br />
Voor de parameter Cd en TI zal getoetst worden aan de streefwaarde uit de Europese<br />
richtlijn 2004/107/EG van 5 ng/m³ voor Cd en voor TI zal getoetst worden aan de TLV-<br />
TAW grenswaarde van 0,1 mg/m³ gedeeld door een veiligheidsfactor 10 (niet<br />
carcinogeen).<br />
Voor de eutrofiërende depositie zal getoetst worden aan de streefwaarden<br />
vastgelegd in Bijlage 2.4.2, tabel 3 van VLAREM II. Deze omschrijft een streefwaarde<br />
van 14 kg stikstof/ha/jaar voor loofbossen en 5,6 kg stikstof/ha/jaar voor meer<br />
natuurlijke soortensamenstelling in naaldbos, heide op zandgrond en vennen. Er zal<br />
bijgevolg getoetst worden aan de gemiddelde waarde van 14 kg stikstof/ha/jaar.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 362<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.1.6.3. Overzicht van de toetsingswaarden en relevantiebepaling<br />
De berekende immissieconcentraties en/of deposities zullen telkens als verwaarloosbaar,<br />
beperkt, relevant of belangrijk getypeerd worden. Deze begrippen worden - overeenkomstig<br />
<strong>het</strong> Richtlijnenboek Lucht - in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> als volgt gedefinieerd in functie van de<br />
berekende immissiewaarde X:<br />
SIGNIFICANTIEKADER<br />
X < 1% van de milieukwaliteitsnorm of richtwaarde Verwaarloosbare bijdrage<br />
1 =< X < 3% van de milieukwaliteitsnorm of richtwaarde Beperkte bijdrage<br />
3 =< X < 5% van de milieukwaliteitsnorm of richtwaarde Relevante bijdrage<br />
X >= 5% van de milieukwaliteitsnorm of richtwaarde Belangrijke bijdrage<br />
Tabel 5.27 toont een overzicht van de weerhouden toetsingswaarden. In de tabellen is tevens<br />
opgenomen welke berekende waarden als verwaarloosbaar, beperkt, relevant of belangrijk<br />
beschouwd zullen worden. De term ‘relevant’ en ‘belangrijk’ wordt in dit <strong>MER</strong> enkel gehanteerd<br />
voor berekende immissies, die kleiner zijn dan de wettelijke grens- of richtwaarden. In die zin<br />
kan de term ‘relevant’ of ‘belangrijk’ in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> enkel geïnterpreteerd worden als<br />
‘een substantiële bijdrage van de nieuwe elektriciteitscentrale tot de immissiegrenswaarde (+<br />
3%). De term ‘relevant’ of ‘belangrijk’ duidt dus niet op overschrijdingen van grenswaarden,<br />
maar geeft aan welke polluenten extra aandacht in de bespreking verdienen.<br />
Opmerking: De grenswaarden voor de bescherming van ecosystemen worden binnen de<br />
discipline lucht niet verder weerhouden, maar zullen in de discipline fauna en flora als<br />
toetsingswaarde gebruikt worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 363<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 5.27: Overzicht van de weerhouden immissietoetsingswaarden (algemeen)<br />
Parameter Toetsingsbasis<br />
jaargemiddelde<br />
waarde (dag)<br />
NOX-concentratie<br />
(µg/m³) 99,8percentielwaarde<br />
(uur)<br />
99-percentielwaarde<br />
(dag)<br />
SO2-concentratie<br />
(µg/m³) 99,8percentielwaarde<br />
(uur)<br />
Totaal stof<br />
(mg/m²dag)<br />
PM10 (µg/m³)<br />
PM2,5 (µg/m³)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 364<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Toetsingswaarde<br />
Type<br />
Verwaarloosbaar<br />
(µg/m³)<br />
Beperkt (µg/m³) Relevant (µg/m³)<br />
belangrijk<br />
(µg/m³)<br />
40 grenswaarde 2010 Vlarem II < 0,4 0,4=
Parameter Toetsingsbasis<br />
Fluoriden (µg/m³)<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 365<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Toetsingswaarde<br />
Type<br />
Verwaarloosbaar<br />
(µg/m³)<br />
Beperkt (µg/m³) Relevant (µg/m³)<br />
belangrijk<br />
(µg/m³)<br />
3 VLAREM II Bijlage 2.5.1
5.1.6.4. Dispersieberekeningen<br />
Dispersieberekeningen worden uitgevoerd voor die emissieparameters waarvoor er door de<br />
emissies gekoppeld aan de exploitatie van de nieuwe elektriciteitscentrale eventueel een<br />
relevant milieueffect mogelijk is, nl. de concentraties NOx (uitgedrukt als NO2); SO2; CO; PM10;<br />
chloriden; fluoriden; Hg; Cd+TI en de deposities van de potentieel verzurende equivalenten,<br />
eutrofiërende depositie, totaal stof, Cd+TI en Hg. Om tot de netto-impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale te komen wordt de impact van de te elimineren ketels van BAYER<br />
afgetrokken van de impact van de geplande elektriciteitscentrale. Hierbij wordt <strong>het</strong> ‘worst case’scenario<br />
genomen, i.e. <strong>het</strong> scenario waarbij de hoofdketel continu in vollast is (8.760 uur per<br />
jaar) en de back-up boiler continu in back-up is (8.760 uur per jaar). De gebruikte emissies zijn<br />
deze op basis van de tabellen Tabel 5.5, Tabel 5.7 en Tabel 5.11. De ingevoerde emissies zijn<br />
de gemiddelde jaarlijkse vrachten (dus niet maximalistisch).<br />
Voor <strong>het</strong> uitvoeren van dispersieberekeningen wordt gebruik gemaakt van <strong>het</strong> bi-Gaussiaans<br />
multi-source IFDM-model. Dit model berekent de bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtkwaliteit. In <strong>het</strong> model zijn geen achtergrondwaarden opgenomen, zodat <strong>het</strong> totale<br />
immissieniveau op een bepaald punt niet kan worden berekend. In Nederland wordt de<br />
berekende bijdrage tot de luchtkwaliteit, afkomstig van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, tijdens de modellering<br />
opgeteld bij de achtergrondconcentraties (die in <strong>het</strong> model zitten). Daardoor zou de vrees<br />
<strong>kun</strong>nen ontstaan dat de Vlaamse modellering, indien die eenzelfde (Nederlandse) aanpak zou<br />
volgen, en indien echte achtergrondmeetwaarden als achtergrond in <strong>het</strong> model zouden worden<br />
ingebracht, moeilijk vergelijkbaar zou zijn met Nederlandse modelleringen. De verschillende<br />
achtergrondwaarden <strong>kun</strong>nen evenwel niet leiden tot een vertekend beeld, nu in Vlaanderen de<br />
achtergrondwaarden niet in <strong>het</strong> model worden ingebracht, en enkel de specifieke<br />
bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct wordt becijferd. Met dit model wordt dus (enkel) de bijdrage van <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de luchtkwaliteit voor de verschillende verontreinigende stoffen<br />
berekend<br />
De resultaten van IFDM-PC omvatten immissie- en depositieconcentraties op de snijpunten van<br />
een rechthoekig raster dat door de gebruiker van <strong>het</strong> programma ingevoerd moet worden. De<br />
berekeningen werden uitgevoerd met een raster dat een oppervlakte van 20 x 20 km bestrijkt<br />
(Lambertcoördinaten: X van 136288 tot 156288 en Y van 211002 tot 231002). De afstand<br />
tussen de rasterlijnen werd op 200 m ingesteld. Daardoor werden er op 10 201 punten<br />
immissieberekeningen uitgevoerd in een gebied dat zich vanaf <strong>het</strong> centrum van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de 4 windrichtingen over ca. 10 km uitstrekt.<br />
In <strong>het</strong> computermodel IFDM-PC zijn 3 sets meteogegevens van 3 verschillende<br />
meteorologische jaren beschikbaar. In <strong>het</strong> kader van deze studie werd de set van<br />
meteogegevens gebruikt waarvan uit ervaring bekend is dat zij <strong>het</strong> best de gemiddelde<br />
omstandigheden weergeeft. Het betreft de meteogegevens van <strong>het</strong> meteorologisch jaar ‘78-‘79.<br />
De dichtstbijzijnde woongebieden rond de nieuwe elektriciteitscentrale zijn (<strong>het</strong> cijfer tussen<br />
haak<strong>je</strong>s refereert naar <strong>het</strong> nummer op de figuren in Bijlage 4):<br />
(1) Zandvliet, centrum 6 km ten noorden van de site;<br />
(2) Berendrecht, centrum 5,5 km ten noorden van de site;<br />
(3) Stabroek, centrum 5,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(4) Putte, centrum 8,4 km ten noordoosten van de site;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 366<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
(5) Hoevenen, centrum 6,3 km ten oosten van de site;<br />
(6) Kapellen, centrum 7,8 km ten oosten van de site;<br />
(7) Ekeren, centrum 7,4 ten oost-zuidoosten van de site;<br />
(8) Merksem, centrum 9,3 km ten zuidoosten van de site;<br />
(9) Kallo, centrum 5,9 km ten zuidwesten van de site;<br />
(10) Antwerpen (speciale beschermingszone), centrum 11 km ten zuidzuidoosten van de<br />
site ;<br />
(11) Zwijndrecht (speciale beschermingszone), centrum 9,5 km ten zuiden van de site;<br />
(12) Burcht, centrum 11 km ten zuiden van de site;<br />
(13) Beveren, 9,7 km ten zuidwesten van de site;<br />
(14) Melsele, centrum 9,1 km ten zuidzuidwesten van de site;<br />
(15) Doel, centrum 3,3 km ten westen van de site.<br />
(16) Lillo, centrum 1,4 km ten westnoordwesten van de site.<br />
(17) Ossendrecht (Nederland, centrum 10,5 km noorden van de site<br />
(18) Putte (Nederland), centrum 8,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(19) Woensdrecht (Nederland), 15 km ten noorden van de site.<br />
(20) Kieldrecht, centrum 10 km ten westen van de site;<br />
(21) Nieuw-Namen Nederland, centrum 10 km ten westen van de site;<br />
(22) Verrebroek, centrum 10 km ten zuidwesten van de site.<br />
De achtergrondconcentraties liggen ter hoogte van Putte in Nederland lager dan de in België<br />
gehanteerde gemiddelde concentratie rondom <strong>het</strong> industrieterrein Antwerpen. Op basis hiervan<br />
mag men verwachten dat de concentraties in Nederland als gevolg van de geplande<br />
elektriciteitscentrale lager uitvallen.<br />
Het dichtstbijzijnde natuurgebied in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale is <strong>het</strong><br />
Galgenschoor op een afstand van 2 km ten noordwesten van de nieuwe elektriciteitscentrale.<br />
Het Galgenschoor is een onderdeel van <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied ‘Schelde- en Durme-estuaria<br />
van de Nederlandse grens tot Gent’.<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden weergegeven op de figuren in Bijlage 4.<br />
De impact op de omgevingsconcentraties zal beoordeeld worden ter hoogte van:<br />
• <strong>het</strong> pluimmaximum;<br />
• de vier dichtstbijzijnde woongebieden (met name Lillo, Doel, Stabroek en Berendrecht);<br />
• de woongebieden waar de hoogste concentraties worden waargenomen rekening<br />
houdend met de geografische ligging opzichtens de site van de geplande<br />
elektriciteitscentrale;<br />
• de woongebieden in <strong>het</strong> studiegebied die aangeduid zijn als Speciale<br />
Beschermingszone (Antwerpen en Zwijndrecht).<br />
Bijkomstig wordt de impact op de verzurende deposities beoordeeld ter hoogte van:<br />
• (A) Natuurgebied Galgenschoor;<br />
• (B) Natuurgebied De Kuifeend;<br />
• (C) Natuurgebied Blokkersdijk;<br />
• (D) Natuurgebied Fort van Stabroek als onderdeel van de fortengordel van Antwerpen;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 367<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• (E) Natuurgebied Schans van Smoutakker als onderdeel van de fortengordel van<br />
Antwerpen;<br />
• (F) Natuurgebied Groot Buitenschoor;<br />
• (G) Natuurgebied Oude landen;<br />
• Natuurgebied Bospolder-Ekers moeras;<br />
• Natuurgebied Ruige heide;<br />
• Groot Rietveld – Vlakte van Zwijndrecht;<br />
• Schorren van Oude Doel;<br />
• Drydyck;<br />
• Zuidelijke groenzone;<br />
• Brabantse Wal.<br />
• Ossendrecht (strikt genomen buiten studiegebied)<br />
De beschikbare achtergrondwaarden worden telkens per parameter weergegeven en de<br />
procentuele impact van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de achtergrondwaarden wordt berekend en beoordeeld.<br />
5.1.6.5. Bespreking van de milieu-impact voor stikstofoxiden (NOx)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Om de bijdragen door de elektriciteitscentrale te sc<strong>het</strong>sen ten opzichte van de huidige<br />
achtergrondwaarde wordt gebruik gemaakt van de meetposten behorend tot <strong>het</strong> automatisch<br />
meetnet van VMM. De gemiddelde immissieconcentraties voor de 11 meetposten zijn<br />
opgenomen in Tabel 5.28.<br />
Tabel 5.28: Gemiddelde immissieconcentraties aan NO en NO2 van 11 Vlaamse meetposten (achtergrondwaarde in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale) (2006)<br />
Statistisch<br />
kengetal<br />
(op uurbasis)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 368<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Gemiddelden (2006) van 11 geselecteerde<br />
Vlaamse meetposten [µg/m³]<br />
NO NO2 NOx (als NO2)<br />
Max. waarde 592 194 580<br />
Normen NO2<br />
[µg/m³]<br />
Percentage<br />
achtergrondwaarde<br />
in de norm<br />
99-percentiel 203 102 234 232 (99,8 P)* 44%<br />
98-percentiel 147 91 187 135 (r), 160 (g)** 67% (r), 57% (g)<br />
Jaargemiddelde 22 40 54 40 100%<br />
r = richtwaarde, g = grenswaarde, 99,8 P = norm voor 99,8 percentielwaarde<br />
* 200 µg/m³ met overschrijdingsmarge van 16% op 1 jan.2007<br />
** Antwerpen is een speciale beschermingszone waar de grenswaarden van bijlage 2.5.1. tot 80% van de algemene<br />
grenswaarden worden herleid.<br />
Zoals in Tabel 5.28 aangegeven voldoen <strong>het</strong> 99,8- en <strong>het</strong> 98-percentiel alsook <strong>het</strong><br />
jaargemiddelde van de gemeten waarden in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
(gemiddelde van 11 meetposten) aan de gestelde immissiegrenswaarden voor NO2.<br />
De waarde van 200 µg/m³ op uurbasis mag niet meer dan 18 keer per kalenderjaar<br />
overschreden worden. Dit betekent dat de 99,8-ste percentiel van de uurwaarden niet meer dan<br />
200 µg/m 3 mag bedragen. De opgemeten gemiddelde immissieconcentratie (194 µg/m³) in de
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale voldoet aan deze norm. Er wordt voldaan aan de<br />
eisen van de richtlijn.<br />
Desalniettemin wordt opgemerkt dat de jaargemiddelde achtergrondwaarde de norm voor NO2<br />
tot 100% benadert (99- en 98-percentiel 43 tot 56%). De immissieconcentraties van NO2 in de<br />
omgeving van Antwerpen <strong>kun</strong>nen dus best nauwlettend worden opgevolgd. In de volgende<br />
paragraaf zal worden nagegaan welke de invloed van <strong>het</strong> beschouwde pro<strong>je</strong>ct op de<br />
omgevingsconcentraties van NOx zal zijn.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties aan NOx<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Wat de tabellen betreft, dient te worden vermeld dat de immissiegrens- en richtwaarden enkel<br />
voor NO2 gelden zodat strikt genomen deze cijfers niet <strong>kun</strong>nen vergeleken worden met de<br />
berekende immissiewaarden voor de somparameter NOx (NO + NO2). De berekende NOximmissieconcentraties<br />
dient men dan ook te beschouwen als maximalistische inschattingen van<br />
de eigenlijke NO2-immissieconcentraties.<br />
Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.29 blijkt:<br />
• De pluimmaxima situeren zich ten NO van <strong>het</strong> bedrijfsterrein (ter hoogte van Putte –<br />
Stabroek) en wijzen op een verwaarloosbare (jaargemiddelde) tot belangrijke (P99,8)<br />
invloed op de immissieconcentratie van NOx door de invloed van de netto-impact van<br />
de elektriciteitscentrale.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare (jaargemiddelde) tot relevante (P99,8) invloed van de<br />
elektriciteitscentrale wat betreft de immissieconcentratie van NOx.<br />
• De woonkernen waar de hoogste concentraties worden waargenomen zijn Putte<br />
(Vlaanderen) en Putte (Nederland). De invloed van de elektriciteitscentrale op deze<br />
woonkernen kan als verwaarloosbaar (jaargemiddelde) tot relevant (P99,8) beschouwd<br />
worden.<br />
• De woonkernen gelegen in de Speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare (jaargemiddelde) tot relevante (P99,8) invloed.<br />
Tabel 5.29: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van NOx in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
Lillo<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 369<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum (ten NO van <strong>het</strong> bedrijfsterrein)<br />
Percentage ten opzichte<br />
van de norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
99,8-percentiel (ten NO van Putte) 10,2 200 5,1% belangrijk<br />
Jaargemiddelde (tussen Putte en Stabroek) 0,38 40
Jaargemiddelde<br />
Doel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 370<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten opzichte<br />
van de norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
< 0,4<br />
(zelfs < 0,04) 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
99,8-percentiel 3,5-5 200 (g) 2,5% beperkt<br />
Jaargemiddelde < 0,4 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
Berendrecht<br />
99,8-percentiel 7-8,5 200 (g) 4.2% relevant<br />
Jaargemiddelde 0,2-0,3 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
Stabroek<br />
99,8-percentiel 7-8,5 200 (g) 4.2% relevant<br />
Jaargemiddelde ca. 0,3 40
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 371<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
NOx<br />
Netto bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct nabij de verschillende<br />
VMM-meetposten (µg/m³ NOX)<br />
Procentueel t.o.v. de meetwaarde<br />
VMM-netwerk*<br />
42R822 7 0,07 3,3% 0,2%<br />
42R830 5 0,04 3,1% 0,1%<br />
42R831 7,9 0,31 5,8% 0,9%<br />
42R891 7,2 0,08 2,2% 0,2%<br />
42R893 7,7 0,13 4,2% 0,3%<br />
42R894 6,2 0,01 3,1% 0,0%<br />
42R897 7,4 0,06 4,5% 0,2%<br />
42R815 6,5 0,05 - -<br />
42R892 6,5 0,05 3,6% 0,1%<br />
47E704 4,2 -0,01 2,2% 0,0%<br />
* De VMM-meetwaarden zijn NO2 waarden, terwijl de netto-bijdrages aan <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct NOx-bijdrages zijn, de procentuele<br />
verandering van de bestaande luchtkwaliteit is dus een overschatting<br />
De bijdrage van de E.ON-emissies, tot de gemeten jaargemiddelde NOx concentraties in de<br />
omgeving bedraagt voor elk van de 10 meetposten, waarvoor meetgegevens beschikbaar, in de<br />
omgeving minder dan één procent. De bijdrage, uitgedrukt als 99,8P, tot de<br />
omgevingsconcentraties is <strong>het</strong> hoogst in meetpost 42R831, en bedraagt daar 5,8%. De overige<br />
bijdragen van de E.ON-emissies tot de 99,8-percentielswaarden voor NOx variëren tussen 2,2<br />
en 4,8%. De evaluatie van de procentuele bijdragen, met de hoogste procentuele bijdrage van<br />
5,8% als 99,8P op meetpost 42R831, toont een aanvaardbare situatie. De bijdragen tot de<br />
gemiddelde concentraties zijn niet significant.<br />
5.1.6.6. Bespreking van de milieu-impact voor zwaveldioxide (SO2)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
De gemiddelde immissieconcentraties voor de 11 meetposten zijn opgenomen in Tabel 5.31<br />
Tabel 5.31: Gemiddelde immissieconcentraties aan SO2 van 11 Vlaamse meetposten (achtergrondwaarde in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale) (2006)<br />
Statistisch<br />
kengetal<br />
(op uurbasis)<br />
Gemiddelden (2006) van 11 geselecteerde<br />
Vlaamse meetposten [µg/m³]<br />
SO2<br />
Normen SO2<br />
[µg/m³]<br />
Percentage<br />
achtergrondwaarde<br />
in de norm<br />
Max. waarde 323 350 (P99,8) 92%<br />
99-percentiel 104 125 83%<br />
98-percentiel 78 - -<br />
Jaargemiddelde<br />
18<br />
20 (bescherming<br />
ecosysteem)<br />
Zoals in Tabel 5.31 aangegeven voldoen <strong>het</strong> 99,8- en <strong>het</strong> 98-percentiel alsook <strong>het</strong><br />
jaargemiddelde van de gemeten waarden in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
(gemiddelde van 11 meetposten) aan de gestelde immissiegrenswaarden voor SO2.<br />
90%
De waarde van 350 µg/m³ op uurbasis mag niet meer dan 24 keer per kalenderjaar<br />
overschreden worden. De opgemeten gemiddelde immissieconcentratie (323 µg/m³) in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale voldoet aan deze norm. Er wordt dus voldaan aan<br />
de eisen van de richtlijn.<br />
Desalniettemin merkt men op dat de jaargemiddelde achtergrondwaarde de norm voor SO2 tot<br />
90% benadert (99- percentiel tot 83%). De immissieconcentraties van SO2 in de omgeving van<br />
Antwerpen <strong>kun</strong>nen dus best nauwlettend worden opgevolgd. In de volgende paragraaf zal<br />
worden nagegaan welke de invloed van <strong>het</strong> beschouwde pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties<br />
van SO2 zal zijn.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties aan SO2<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.32 blijkt:<br />
• De pluimmaxima bevinden zich ten NO (ter hoogte van Putte – Stabroek) van <strong>het</strong> bedrijf<br />
en wijzen op een beperkte tot relevante invloed op de immissieconcentratie van SO2<br />
door de invloed van de netto-impact van de elektriciteitscentrale.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot beperkte invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van SO2.<br />
• De woonkernen waar de hoogste concentraties worden waargenomen zijn Putte<br />
(Vlaanderen) en Putte (Nederland) voor 99,8-percentiel en Stabroek voor 99 percentiel.<br />
De invloed van de elektriciteitscentrale op deze woonkernen kan als beperkt<br />
beschouwd worden.<br />
• De woonkernen gelegen in de speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare (99-Percentiel) tot beperkte (99,8-Percentiel) invloed.<br />
Tabel 5.32: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van SO2 in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 372<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum (NO van bedrijfsterrein)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
99-Percentiel (ZW van Stabroek) 4,0 125 3,2% relevant<br />
99,8-Percentiel (NO van Putte) 10,2 350 2,9% beperkt<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
99-Percentiel 0 -1,25 125
(2) Berendrecht<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 373<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
99-Percentiel ca.2,5 125 ca. 2% beperkt<br />
99,8-Percentiel 7-8,5 350 2-2,4% beperkt<br />
(3) Stabroek<br />
99-Percentiel ca. 3,5 125 ca. 2,8% beperkt<br />
99,8-Percentiel 7-8,5 350 2-2,4% beperkt<br />
(4) Putte (Vlaanderen)<br />
Woonkernen waar de hoogste concentraties worden waargenomen<br />
99-Percentiel ca. 2,5 125 ca. 2 beperkt<br />
99,8-Percentiel ca. 9 350 ca. 2,6% beperkt<br />
(18) Putte (Nederland)<br />
99-Percentiel ca. 2,5 125 ca. 2 beperkt<br />
99,8-Percentiel ca. 9 350 ca. 2,6% beperkt<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
99-Percentiel
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 374<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
SO2<br />
Netto bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct nabij de<br />
verschillende VMM-meetposten (µg/m³ SO2)<br />
Procentueel t.o.v. de meetwaarde<br />
VMM-netwerk<br />
42R893 7,7 2,1 3,9% 4,5%<br />
42R894 6,2 1,9 2,2% 2,8%<br />
42R897 7,4 1,8 1,9% 2,6%<br />
42R815 6,5 -0,5 2,2% -1,2%<br />
42R892 6,5 1,4 1,6% 2,8%<br />
47E704 4,2 0,9 0,9% 1,6%<br />
* ten opzichte van max./ er zijn geen meetgegevens voor 99,8P beschikbaar<br />
De bijdrage van de E.ON-emissies, tot de gemeten 99P SO2-concentraties in de omgeving<br />
bedraagt voor elk van de 11 meetposten in de omgeving maximaal 7,8%. De bijdrage,<br />
uitgedrukt als 99,8P, tot de omgevingsconcentraties bedraagt maximaal 5%. De overige<br />
bijdragen van de E.ON-emissies tot de 99,8-percentielswaarden voor SO2 variëren tussen niks<br />
en 3,9%. Deze percentages geven de bijdrage van E.ON weer, ten opzichte van de huidige<br />
meetwaarden. Deze meetwaarden zijn op hun beurt dan weer veel lager dan de<br />
luchtkwaliteitsdoelstellingen. De evaluatie van de procentuele bijdragen (van zowel <strong>het</strong> P99 als<br />
van <strong>het</strong> P99,8) toont bijgevolg een aanvaardbare situatie.<br />
5.1.6.7. Bespreking van de milieu-impact voor de depositie van totaal stof<br />
o Inleiding<br />
Betreffende de impact van stofemissies werden aparte IFDM modelering voor geleide en diffuse<br />
emissions uitgevoerd. De resultaten weergegeven in de tabellen betreffende stof zijn de som<br />
van immissies.<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Voor de depositie van totaal stof in de buurt van de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON zijn<br />
geen meetpunten in de omgeving.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de depositie van totaal stof<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.34 blijkt:<br />
• De maximale depositiewaarde van stof is gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein. De reden<br />
hiervoor is de diffuse emissiebron. De diffuse stofbron ingebracht in <strong>het</strong> model als<br />
oppervlaktebron ( waarbij in IFDM gekozen is voor een oppervlakte van 500 m op 500<br />
m ) is vooral verantwoordelijk voor deze hoge depositiewaarde op <strong>het</strong> terrein zelf.<br />
(opmerking: de resultaten dienen bij gebruik van <strong>het</strong> referentiemodel IFDM bij analyses
van oppervlaktebronnen met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden). De<br />
omliggende woonkernen nemen zo geen grote deposities waar.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositie van totaal<br />
stof.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale m.b.t. de depositie van<br />
totaal stof.<br />
Tabel 5.34: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van totaal stof in <strong>het</strong> studiegebied<br />
lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 375<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(mg/m²/d)<br />
norm<br />
(mg/m²/d)<br />
Percentage<br />
ten opzichte<br />
van de norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde (*) 650 (*) (*)<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 1,0 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde waarde totaal < 1,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,6 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,3 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,6 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,9 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,4 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,8 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 1,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 376<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(mg/m²/d)<br />
norm<br />
(mg/m²/d)<br />
Percentage<br />
ten opzichte<br />
van de norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde totaal < 0,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
De Kuifeend<br />
Nabijgelegen natuurgebied<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,3 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 3,0 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 3,3 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
5.1.6.8. Bespreking van de milieu-impact voor fijn stof (PM10)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
De gemiddelde immissieconcentraties voor de 4 meetposten zijn opgenomen in Tabel 5.35.<br />
Tabel 5.35: Gemiddelde immissieconcentraties aan PM10 van 4 Vlaamse meetposten (achtergrondwaarde in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale) (2006)<br />
Statistisch<br />
kengetal<br />
(op dagbasis)<br />
Gemiddelden (2006) van 4 geselecteerde<br />
Vlaamse meetposten [µg/m³]<br />
PM10<br />
Normen PM10<br />
[µg/m³]<br />
Percentage<br />
achtergrondwaarde<br />
in de norm<br />
Max. waarde 109 - -<br />
99-percentiel 85 - -<br />
90-percentiel 57 50 114%<br />
Jaargemiddelde 36 40 92,5%<br />
Zoals aangegeven in Tabel 5.35 voldoen <strong>het</strong> 98-percentiel (gemiddelde van 3 meetposten) niet<br />
aan de gestelde immissiegrenswaarde voor PM10. De grenswaarde wordt met 54%<br />
overschreden in 2006. Het jaargemiddelde (gemiddelde van 3 meetposten) van de gemeten<br />
waarden in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale voldoet wel aan de gestelde<br />
immissiegrenswaarden voor PM10. In de volgende paragraaf zal worden nagegaan welke de<br />
invloed van <strong>het</strong> beschouwde pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties zal zijn.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties PM10<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Tabel 5.36 geeft een overzicht van de immissieconcentraties voor fijn stof. Naast de<br />
jaargemiddelde concentratie wordt in de tabel ook <strong>het</strong> 98 ste percentiel van de uurwaarden<br />
gegeven. In principe moet getoetst worden aan <strong>het</strong> 90 ste percentiel van de dagwaarden. Omdat<br />
<strong>het</strong> 90 ste percentiel van de dagwaarden kleiner is dan <strong>het</strong> 98 ste percentiel van de uurwaarden;<br />
en de bijdrage van E.ON aan <strong>het</strong> 98 ste percentiel van de uurwaarden reeds beperkt of<br />
verwaarloosbaar is, werden de waarden voor <strong>het</strong> 90 ste percentiel niet opnieuw berekend. Uit de<br />
figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.36 blijkt:
• De maximale depositiewaarde van PM10 is gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein. De reden<br />
hiervoor is de diffuse emissiebron. De diffuse stofbron ingebracht in <strong>het</strong> model als<br />
oppervlaktebron ( waarbij in IFDM gekozen is voor een oppervlakte van 500 m op 500<br />
m ) is vooral verantwoordelijk voor deze hoge depositiewaarde op <strong>het</strong> terrein zelf.<br />
(opmerking: de resultaten dienen bij gebruik van <strong>het</strong> referentiemodel IFDM bij analyses<br />
van oppervlaktebronnen met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden). De<br />
omliggende woonkernen nemen zo geen grote deposities waar.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een beperkte tot<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van PM10. Deze woonkernen zijn ook de woonkernen met de<br />
hoogste concentraties.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de PM10-concentratie door <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
Tabel 5.36: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van PM10 in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 377<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)*<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
Jaargemiddelde (*) (*) 40 (*) -<br />
98-Percentiel (*) (*) 50 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,03 40
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 378<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
jaargemiddelde totaal < 0,10 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,70 50 < 1,4% beperkt<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,25 50 < 0,5% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,95 50 < 1,9% beperkt<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,07 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,05 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,12 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,8 50 < 1,6% beperkt<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,25 50 < 0,5% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 1,05 50 < 2,1% beperkt<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,1 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,15 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,10 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,15 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
De Kuifeend verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,10 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,12 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,5 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,9 50 < 1,8% beperkt<br />
98-Percentiel totaal < 1,4 50 < 2,8% beperkt<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is
Deze impactberekeningen zijn uitgevoerd met een emissiewaarde van 7 mg/Nm³. Met <strong>het</strong><br />
nieuwe voorliggende Vlarem voorstel zal dit in de toekomst maximaal 6 mg/Nm³ bedragen.<br />
Hierdoor zal de impact nogmaals met 14% dalen. Alle maatregelen worden hieronder verder<br />
toegelicht.<br />
o Bijdrage tot de bestaande luchtkwaliteit<br />
Tabel 5.37 geeft de netto-bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct nabij de verschillende VMM-meetposten<br />
samen met hun procentuele bijdrage ten opzichte van de bestaande milieukwaliteit.<br />
Tabel 5.37: Bijdrage van de immissieconcentraties voor PM10 nabij de verschillende VMM-meetposten met hun<br />
procentuele bijdrage.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 379<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
PM10<br />
Netto bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
nabij de verschillende VMMmeetposten<br />
(µg/m³ PM10)<br />
Procentueel t.o.v. de meetwaarde<br />
VMM-netwerk<br />
98P GEM 98P % GEM<br />
42M802 0,15 0,2 0,2% 0,5%<br />
40AB01 0,28 0,4 0,4% 1,1%<br />
40AL01 0,14 0,2 0,2% 0,6%<br />
42R815 0,09 0,1 0,1% 0,3%<br />
De bijdrage van de E.ON-immissies, tot de gemeten stofconcentraties in de omgeving van de<br />
meetposten bedraagt maximaal 1,1% voor <strong>het</strong> gemiddelde en 0,4% voor <strong>het</strong> 98P. De evaluatie<br />
van de procentuele bijdragen (van zowel <strong>het</strong> P98 als van <strong>het</strong> gemiddelde) toont bijgevolg een<br />
aanvaardbare situatie.<br />
5.1.6.9. Bespreking van de milieu-impact voor zwevende deelt<strong>je</strong>s (PM2,5)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
PM2,5-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties van PM2,5<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.38 blijkt:<br />
• De maximale depositiewaarde van PM10 is gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein. De reden<br />
hiervoor is de diffuse emissiebron. De diffuse stofbron ingebracht in <strong>het</strong> model als<br />
oppervlaktebron ( waarbij in IFDM gekozen is voor een oppervlakte van 500 m op 500<br />
m ) is vooral verantwoordelijk voor deze hoge depositiewaarde op <strong>het</strong> terrein zelf.<br />
(opmerking: de resultaten dienen bij gebruik van <strong>het</strong> referentiemodel IFDM bij analyses<br />
van oppervlaktebronnen met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden). De<br />
omliggende woonkernen nemen zo geen grote deposities waar.
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de immissieconcentratie<br />
van PM2,5.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de PM2,5-concentratie door <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
Tabel 5.38: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van PM2,5 in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 380<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde (*) 25 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,025 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,035 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,015 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,005 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,02 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,04 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,05 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,05 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,06 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,001 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,011 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,001 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,011 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
o Actieplan fijn stof en NO2 in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen<br />
Gelet op <strong>het</strong> groot belang dat wordt gehecht aan <strong>het</strong> in juli 2008 tussengekomen ‘Actieplan fijn<br />
stof en NO2 in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen – Actie in uitvoering van <strong>het</strong> Vlaams<br />
stofplan’, opgemaakt door de Vlaamse minister van openbare werken, energie, leefmilieu en<br />
natuur, door <strong>het</strong> Gemeentelijk Havenbedrijf en door de Stad Antwerpen, wordt hierna in detail<br />
ingegaan op de inhoud van dit plan en de gevolgen ervan voor de geplande<br />
elektriciteitscentrale.<br />
Huidig kader- fijn stof<br />
In <strong>het</strong> Antwerpse Havengebied staan diverse meettoestellen opgesteld. Deze registreren de<br />
PM10 -waarden. Zoals weergegeven in <strong>het</strong> ‘Actieplan fijn stof en NO2 in de Antwerpse haven en<br />
de stad Antwerpen’ d.d. juli 2008 opgesteld in <strong>het</strong> kader van de uitvoering van <strong>het</strong> Vlaams<br />
stofplan in opdracht van Hilde Crevits, Vlaams Minister van Openbare Werken, Energie,<br />
Leefmilieu en Natuur, Het Gemeentelijk Havenbedrijf van Antwerpen en Stad Antwerpen, kan<br />
op basis van deze metingen (periode 1887 tot 2007) gesteld worden dat:<br />
• De PM10 -jaargrenswaarde (40 µg/m³) in alle betrokken meetstations gerespecteerd wordt.<br />
• De daggemiddelde norm (50 µg/m³) overal meer dan <strong>het</strong> maximaal aantal toegelaten keer<br />
overschreden wordt in <strong>het</strong> studiegebied, met uitzondering van <strong>het</strong> meetstation Linkeroever<br />
en Zwijndrecht administratief Centrum.<br />
Algemeen blijkt dat een belangrijk aandeel van de gemeten concentraties van buiten<br />
Vlaanderen komt (buitenland en de andere gewesten); een ander deel is van natuurlijke<br />
oorsprong. Dit bedraagt samen 65 à 70%. De globale verhoudingen voor Vlaanderen zijn<br />
weergegeven in de onderstaande figuur.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 381<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 5.2: Bijdragen aan de stofconcentraties in Vlaanderen<br />
3,4<br />
11%<br />
2,8<br />
9%<br />
5<br />
17%<br />
1,7<br />
6%<br />
1,9<br />
6%<br />
2,5<br />
8%<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 382<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
8,8<br />
29%<br />
4,2<br />
14%<br />
PM10<br />
Vlaanderen<br />
Frankrijk<br />
Groot-Britannië<br />
Nederland<br />
Duitsland<br />
ander buitenland<br />
niet toewijsbaar<br />
niet gemodelleerd<br />
(Bron: Vito-Ircel 2006 (MIRA-T 2006) Niet gemodelleerd = natuurlijke bronnen + intercontinentaal transport (klein<br />
aandeel), Niet toewijsbaar = bijdragen die pas na interactie fijn stof vormen<br />
Ook de studie ‘Onderzoek naar de bronnen van PM10 in de haven van Antwerpen (VITO, maart<br />
2007)’ voor <strong>het</strong> Antwerpse Havengebied bevestigde dit. Het fijn stof in de haven blijkt voor een<br />
belangrijk deel afkomstig te zijn uit <strong>het</strong> buitenland, de andere gewesten en de achtergrond van<br />
Vlaanderen. Voor drie meetpunten in <strong>het</strong> Zuid-Oostelijk deel van de haven bedraagt deze<br />
bijdrage tussen de 61 à 80%. De plaatselijke bijdrage neemt tussen de 21 en 25% voor haar<br />
rekening. Nader onderzoek heeft aangetoond dat de plaatselijke bijdrage in hoofdzaak<br />
afkomstig is van diffuse bronnen (bijdrage varieert tussen 10 en 13%). Diffuse stofemissies<br />
doen zich voor bij ondermeer op- en overslagbedrijven. Bij <strong>het</strong> laden en lossen wordt stof<br />
geëmitteerd op lage hoogte. Puntbronnen hebben een veel kleinere invloed (bijdrage varieert<br />
tussen 1 en 5%). Het stof wordt op grotere hoogte geëmitteerd. Bovendien werden/worden bij<br />
puntbronnen de nodige technische installaties geplaatst om stofemissies maximaal te beperken.<br />
E.ON - pro<strong>je</strong>ct<br />
Voor de installaties van E.ON zijn twee bronnen te evalueren die een bijdrage zouden <strong>kun</strong>nen<br />
betekenen op <strong>het</strong> gebied van fijn stof, met name de diffuse stofemissies door de kolenopslag en<br />
de puntbron (schouw) van de centrale. Er kan echter gesteld worden dat de bijdrage van beide<br />
zeer beperkt zal zijn tengevolge van de milderende maatregelen die zijn voorzien, met name:<br />
• Bij de overslag van kolen wordt gebruik gemaakt van de beste beschikbare technieken<br />
(zie hoofdstuk 2 van dit <strong>MER</strong>). E.ON zal verder gaan dan de BBT door gebruik te<br />
maken van gesloten opslag van kolen (zie scenario koeltoren onder milderende<br />
maatregelen).<br />
• E.ON zal bovendien méér doen dan BBT: naast <strong>het</strong> inzetten van de best beschikbare<br />
technieken zal E.ON een intern systeem opzetten om de efficiëntie van alle acties (bv.<br />
van de besproeiing) adequaat op te volgen. Een permanente evaluatie van de ingezette<br />
middelen zal leiden tot een optimale werkomgeving met minimale uitstoot. Een<br />
doorgedreven onderhoud (bv. van de transportband) zal vermijden dat ongewenste<br />
niet-voorziene stofemissies ontstaan. Dit zal vastgelegd worden in procedures voor <strong>het</strong><br />
laden en lossen van kolen, zodat bij bepaalde weersomstandigheden (bv. vanaf een
hoge windsnelheid) specifieke acties op <strong>het</strong> gebied van <strong>het</strong> laden en lossen worden<br />
genomen.<br />
Voor wat betreft de puntbron voor grote stookinstallaties worden de emissienormen bepaald<br />
door de LCP (Large Combustion Plants)-richtlijn. Vlaanderen heeft bovendien de normen die<br />
door Europa werden voorgesteld, aangescherpt. Deze strenge normen garanderen dat nieuwe<br />
installaties een veel lagere uitstoot kennen dan de oudere vergelijkbare installaties. Zoals<br />
vermeld in voornoemde studies is de bijdrage van de puntbron tot de immissies gemeten in de<br />
Antwerpse haven zone gering. Dit is voornamelijk te wijten aan de uitstoot op grote hoogte (zie<br />
bespreking van de stof-immissies in dit hoofdstuk). De impact ervan is dan ook<br />
verwaarloosbaar.<br />
Besluit<br />
De studie betreffende de meetresultaten fijn stof toont aan dat in de zone van <strong>het</strong> havengebied<br />
bijzondere aandacht dient te gaan naar acties om, bij de invoering van de NEC-normen in 2010,<br />
geen overschrijdingen te moeten vaststellen. De Vlaamse Regering heeft een actieplan<br />
uitgewerkt voor de vermindering van de uitstoot aan fijn stof. Voor de gekende hotspots werden<br />
door de Vlaamse Overheid concrete acties bepaald (zie actieplan fijn stof in de industriële<br />
hotspotzones (mei 2007). Voor de Antwerpse Haven zijn deze actiepunten gericht op:<br />
• Industrie (diffuse en puntbronnen)<br />
• Verkeer<br />
• Huishoudelijke en tertiaire stookinstallaties<br />
• Flankerend beleid<br />
De installaties van een kolengestookte powerplant geven bij inzet van de beste beschikbare<br />
technieken een verwaarloosbare bijdrage in <strong>het</strong> havengebied.<br />
5.1.6.10. Bespreking van de milieu-impact voor koolstofmonoxide (CO)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
CO-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties CO<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.39 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt als bij de woonkernen<br />
die aangeduid zijn als speciale beschermingszone is de impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale verwaarloosbaar. De woonkernen in de buurt zijn eveneens de<br />
woonkernen waar de hoogste immissieconcentratie-impact van CO waarneembaar is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 383<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 5.39: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van CO in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
(16) Lillo<br />
(15)Doel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 384<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde 0,4 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde ca. 0,1 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde < 0,1 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde 0,2-0,3 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde ca. 0,4 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde < 0,1 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde < 0,1 10.000 < 1% verwaarloosbaar<br />
5.1.6.11. Bespreking van de milieu-impact voor Chloriden<br />
Deze paragraaf is van toepassing in geval van de behandeling van afvalstoffen of biomassa.<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Chloriden-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Chloriden<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.40 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt als bij de woonkernen<br />
aangeduid als speciale beschermingszone is de impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale verwaarloosbaar. De woonkernen in de buurt zijn eveneens de<br />
woonkernen waar de hoogste Chloriden-impact door de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
waarneembaar is.
Tabel 5.40: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van Chloriden in <strong>het</strong> studiegebied<br />
lucht.<br />
(16) Lillo<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 385<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
98-Percentiel 0,5 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen in de buurt<br />
98-Percentiel < 0,1 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
98-Percentiel 0,1-0,2 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
98-Percentiel 0,3-0,4 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
98-Percentiel ca. 0,5 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
98-Percentiel 0,1-0,2 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
98-Percentiel 0,1-0,2 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
5.1.6.12. Bespreking van de milieu-impact voor Fluoriden<br />
Deze paragraaf is van toepassing in geval van de behandeling van afvalstoffen of biomassa.<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Fluoriden-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Fluoriden<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.41 blijkt:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een beperkte invloed op de immissieconcentratie van<br />
fluoriden door de invloed van de netto-impact van de elektriciteitscentrale. Dit<br />
pluimmaximum bevindt zich dichtbij Stabroek.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot beperkte invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van Fluoriden. Deze woonkernen zijn ook de woonkernen met de<br />
hoogste concentraties.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed wat betreft de immissieconcentratie van fluoriden.
Tabel 5.41: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van Fluoriden in <strong>het</strong> studiegebied<br />
lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 386<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum*<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde 0,057 3 1,9% beperkt<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde
µg/m 3 . De bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op gebied van ammoniak op de immissies is dus<br />
verwaarloosbaar.<br />
5.1.6.14. Bespreking van de milieu-impact voor Cd + TI<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Cd of TI-immissiewaarden of -deposities weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Cd+TI<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.42 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt, als de woonkernen<br />
aangeduid als speciale beschermingszone, is de impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale verwaarloosbaar. De woonkernen in de buurt zijn eveneens de<br />
woonkernen waar de hoogste Cadmium en Thallium-impact door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale waarneembaar is.<br />
Tabel 5.42: Toetsing van de nieuwe elektriciteitscentrale ten opzichte van de Thallium norm .<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 387<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
98-Percentiel 0,0013 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
98-Percentiel < 0,0002 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
98-Percentiel 0,0002-0,0004 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
98-Percentiel 0,0008-0,0010 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
98-Percentiel ca. 0,0012 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingzone<br />
98-Percentiel < 0,0004 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
98-Percentiel < 0,0004 10 < 1% verwaarloosbaar<br />
In bovenstaande tabel is getoetst naar norm voor Tl. De toetsingswaarde voor Tl is 10 µg/m3 en<br />
voor Cd de uit de Europese richtlijn (en Vlarem) komende streefwaarde is 5 ng/m³ (een factor<br />
2000 kleiner). Voor wat betreft de Tl toetsing wordt besloten dat de impact van 0,0013 0% en
dus verwaarloosbaar is. Uit effectieve metingen bij andere centrales van E.ON blijkt dat de Cd<br />
emissies kleiner zijn dan 2,5 µg/m3.(zie toelichting bij tabel 5.7). Dit is een factor 10 lager dan in<br />
tabel 5.7 weergegeven. De immissieconcentraties voor enkel Cd zijn dan ook met een factor 10<br />
lager. Hieruit kan besloten worden dat de impact dan maximaal 0,13 ng bedraagt, <strong>het</strong>geen ten<br />
opzichte van de streefwaarde van 5 ng/m3 2,6 % bedraagt. De impact van Cd kan dus als<br />
beperkt beschouwd worden.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de depositiewaarden van Cd+TI<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.43 blijkt:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed depositiewaarden van Cd+Ti door<br />
de invloed van de netto-impact van de elektriciteitscentrale. Dit pluimmaximum bevindt<br />
zich echter op <strong>het</strong> bedrijfsterrein van E.ON en BAYER zelf, zodat de omliggende<br />
woonkernen geen zo’n grote concentraties waarnemen.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot relevante invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
depositiewaarden van Cd+Tl. Deze woonkernen zijn ook de woonkernen met de<br />
hoogste concentraties.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositiewaarden<br />
van Cd+Tl.<br />
Tabel 5.43: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de depositiewaarden van Cadmium en Thallium in <strong>het</strong><br />
studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 388<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m²/d)<br />
Norm<br />
(µg/m²/d)<br />
Pluimmaximum (op <strong>het</strong> bedrijfsterrein)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde (*) 30 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde waarde < 0,2 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,2 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,9 30 ca.3% beperkt<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde waarde ca. 1,2 30 ca. 4% relevant<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,2 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 389<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m²/d)<br />
Norm<br />
(µg/m²/d)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde < 0,2 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
5.1.6.15. Bespreking van de milieu-impact voor Kwik (Hg)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Hg-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Hg<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.44 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt is de impact van de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale verwaarloosbaar. De woonkernen in de buurt zijn eveneens<br />
de woonkernen waar de hoogste Kwik-immissie-impact door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale waarneembaar is.<br />
Tabel 5.44: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van Kwik in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
Pluimmaximum<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
98-Percentiel 0,0009 1 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen in de buurt<br />
(16) Lillo<br />
98-Percentiel ca. 0,0001 1 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
98-Percentiel 0,0001-0,0003 1 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
98-Percentiel ca. 0,0005 1 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
98-Percentiel ca. 0,0007 1 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
(10) Antwerpen<br />
98-Percentiel < 0,0003 1 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
98-Percentiel < 0,0003 1 < 1% verwaarloosbaar
5.1.6.16. Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de verzurende en eutrofiërende<br />
deposities<br />
o Situering<br />
De term verzuring duidt op de gezamenlijke effecten en gevolgen van vooral zwavel- en<br />
stikstofverbindingen die via de atmosfeer in <strong>het</strong> milieu worden gebracht. SO2 wordt in de<br />
atmosfeer immers na enkele uren of dagen grotendeels omgezet in zwavelzuur (H2SO4), terwijl<br />
NO, na oxidatie tot NO2, omgezet wordt tot salpeterzuur (HNO3). Het vooral door de<br />
landbouwactiviteiten geloosde ammoniak (NH3) is een basisch gas dat in eerste instantie zorgt<br />
voor een beperkte neutralisatie van de atmosfeer. Bij deze reactie wordt <strong>het</strong> echter omgezet in<br />
+<br />
<strong>het</strong> zure ammonium (NH4 ). Wanneer ammonium de bodem bereikt, wordt <strong>het</strong> door<br />
nitrificerende bacteriën omgezet in salpeterzuur.<br />
De ontstane zuren <strong>kun</strong>nen na enige tijd in vloeibare of vaste vorm uit de atmosfeer verdwijnen<br />
door uitregenen of uitwassen (natte depositie). Tevens wordt een deel van de zuren afgezet<br />
door droge depositie. De verdwijning van verzurende componenten uit de lucht leidt tot<br />
verzuring van de bodem en oppervlaktewater en tot aantasting van de vegetaties. Daarom is<br />
<strong>het</strong> beter te spreken van ‘verzurende neerslag via droge en natte depositie’ dan van ‘zure<br />
regen’.<br />
De verzurende neerslag wordt in potentiële zuurequivalenten (Zeq) uitgedrukt. Aangezien 1 mol<br />
of 64 g SO2 aanleiding kan geven tot vorming van 1 mol H2SO4, waarin 2 mol H + -ionen<br />
beschikbaar zijn, komt 64 g SO2 overeen met een potentieel verzurend effect van 2<br />
zuurequivalenten. Volgens een analoge redenering bekomt men voor 46 g NO2, alsook voor<br />
17 g NH3, een potentieel verzurend effect van 1 zuurequivalent. De term ‘potentieel<br />
zuurequivalent’ is gekozen vanwege <strong>het</strong> feit dat de verzurende componenten SO2, NOx en NH3<br />
niet noodzakelijk verzuring van de bodem of van <strong>het</strong> oppervlaktewater tot gevolg hebben. De<br />
verzuring hangt af van allerlei eigenschappen van de omgeving waarin de potentieel<br />
verzurende stoffen afgezet worden. Men kan de verzurende neerslag ook eenvoudig<br />
omrekenen naar de hoeveelheden zwavel (S) en stikstof (N) die uit de atmosfeer verwijderd<br />
worden.<br />
De depositie wordt berekend per oppervlakte- en per tijdseenheid. Zo komt men tot eenheden<br />
als Zeq/ha.j, Zeq/m².d, kgS/ha.j, kgN/ha.j.<br />
o Verzurende en eutrofiërende depositie in Vlaanderen<br />
Het MIRA-<strong>rapport</strong> achtergronddocument (laatst bijgewerkt in juli 2006) vermeldt dat <strong>het</strong><br />
brongerichte beleid geleid heeft tot een significante daling van verzurende deposities in<br />
Vlaanderen. Er wordt een significante afname in totale stikstofdeposities waargenomen tussen<br />
1994 en 2005. Het aandeel gereduceerde stikstof (ammonium) over deze periode bedraagt<br />
gemiddeld 67%, doch vertoont een significant dalende trend van -1,0 tot -1,5 kg N/(ha.jaar),<br />
afhankelijk van de locatie. De evolutie van geoxideerd stikstof (nitraat) daarentegen vertoont<br />
geen significante trend. De cijfers van totaal stikstof bevinden zich ver boven de mediane<br />
kritische last voor <strong>het</strong> behoud van de kenmerkende plantengemeenschappen van loofbos (15<br />
kg N/(ha.jaar)) en voor naaldbos (10 kg N/(ha.jaar)).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 390<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In Bijlage 2.4.2 van VLAREM II worden streefwaarden opgegeven van 14 kg N/ha.jaar voor<br />
loofbossen en 5,6 kg N/ha.jaar voor meer natuurlijke soortensamenstelling in naaldbos, heide<br />
op zandgrond en vennen. De door VMM gemeten stikstofdeposities overschrijden nog steeds<br />
deze VLAREM II-streefwaarden.<br />
Van de Vlaamse NH3-emissies wordt 80% in Vlaanderen afgezet (t.o.v. SO2 en NOx wordt<br />
ammoniak maar over enkele honderden kilometers getransporteerd).<br />
Wat atmosferische deposities van verzurende componenten betreft, streeft <strong>het</strong> MINA-plan 3 op<br />
lange termijn (2030) o.a. naar een depositie van 1.400 zuurequivalent/ha.jaar. Dat is een<br />
depositie waarmee voor de meeste bosecosystemen een duurzame toestand bereikt wordt.<br />
o Verzurende deposities als gevolg van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct<br />
De figuren in Bijlage 4 tonen een grafisch overzicht van de totale verzurende deposities in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale.<br />
Bijlage 4 en Tabel 5.45 toont de resultaten van de in de omgeving berekende totale verzurende<br />
deposities als gevolg van de verwachte NO X, NH3 en SO2-emissies. Uit Bijlage 4 en Tabel 5.45<br />
blijkt dat:<br />
• Het depositiemaximum ondervindt een impact die als belangrijk beschouwd wordt.<br />
Deze hoge waarde komt enkel op <strong>het</strong> terrein van BAYER/E.ON voor en de impact naar<br />
de depositie van de potentieel verzurende equivalenten is in de omringende dorpen<br />
veel lager.<br />
• De impact bij de woonkernen in de buurt kan als verwaarloosbaar tot belangrijk<br />
beschouwd worden.<br />
• De impact bij de woonkernen waar de hoogste verzurende deposities zullen zijn door de<br />
nieuwe elektriciteitscentrales wordt ook als belangrijk beschouwd.<br />
• De impact bij de woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone door<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als beperkt tot verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De impact naar verzurende deposities toe op de omliggende natuurgebieden vanwege<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar tot relevant beschouwd<br />
(Ruige heide, Schans van Smoutakker, Brabantse Wal, Ossendrecht<br />
habitatrichtlijngebied). De verdere uitwerking van de verzuring gebeurt in <strong>het</strong> hoofdstuk<br />
Fauna en Flora van dit <strong>MER</strong>.<br />
Tabel 5.45: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de verzurende depositie in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 391<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(ZEQ/ha/j)<br />
Norm<br />
(ZEQ/ha/j)<br />
Pluim Maximum<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde 140 1.400 10,0% belangrijk<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde waarde 0-14 1.400 < 1% verwaarloosbaar beperkt<br />
(15) Doel
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 392<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(ZEQ/ha/j)<br />
Norm<br />
(ZEQ/ha/j)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde 0-14 1.400 0-1% verwaarloosbaar beperkt<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde waarde 42-60 1.400 3-4,3% relevant<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde waarde ca. 77 1.400 5,5 belangrijk<br />
(4) Putte (Vlaanderen)<br />
Woonkernen waar de hoogste deposities worden waargenomen<br />
jaargemiddelde waarde 60-70 1.400 4,3-5% relevant-belangrijk<br />
(18) Putte (Nederland)<br />
jaargemiddelde waarde 60-70 1.400 4,3-5% relevant-belangrijk<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
Jaargemiddelde waarde ca. 14 1.400 Ca 1% beperkt<br />
(11) Zwijndrecht<br />
Jaargemiddelde waarde < 14 1.400 < 1% verwaarloosbaar<br />
In deze tabel is de toetsing gebeurd t.o.v. <strong>het</strong> significantiekader lucht naar analogie met de<br />
andere parameters. Aangezien de feitelijke impact zich situeert op de ‘fauna en flora’ wordt voor<br />
de relevante toetsing met inbegrip van de natuurgebieden verwezen naar Hoofdstuk fauna &<br />
flora.<br />
o Eutrofiërende deposities als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De figuren in Bijlage 4 tonen een grafisch overzicht van de eutrofiërende deposities in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale. Tabel 5.46 toont de resultaten van de in de<br />
omgeving berekende eutrofiërende deposities als gevolg van de verwachte NO X en NH3<br />
emissies. Uit Bijlage 4 en Tabel 5.46 blijkt dat :<br />
• Het depositiemaximum ondervindt een impact die als belangrijk beschouwd wordt.<br />
Deze hoge waarde komt enkel op <strong>het</strong> terrein van BAYER/E.ON, de eutrofiërende<br />
depositie is in de omringende dorpen veel lager.<br />
• De impact bij de woonkernen in de buurt kan als beperkt tot belangrijk beschouwd<br />
worden.<br />
• De impact bij de woonkernen waar de hoogste eutrofiërende deposities zullen zijn door<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt ook als relevant beschouwd.<br />
• De impact bij de woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingzone door de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De impact naar de eutrofiërende deposities op de omliggende natuurgebieden vanwege<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar tot relevant (De Kuifeend,<br />
Ruige heide, Schans van Smoutakker, Brabantse Wal) beschouwd. In de discipline<br />
Fauna en Flora wordt de eutrofiërende depositie verder uitgewerkt.
Tabel 5.46: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de eutrofiërende depositie als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 393<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (kg<br />
N/ha/j)<br />
Norm (kg<br />
N/ha/j)<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage<br />
ten opzichte<br />
van de norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde 4 14 28,6% belangrijk<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde waarde 0,14-0,42 14 1-3% beperkt<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,14 14 ca.1% beperkt<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,42 14 ca.3% relevant<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde waarde 0,7-1,0 14 5-7% belangrijk<br />
(4) Putte (Vlaanderen)<br />
Woonkernen waar de hoogste concentraties worden waargenomen<br />
jaargemiddelde waarde 0,42-0,70 14 3-5% relevant<br />
(18) Putte (Nederland)<br />
jaargemiddelde waarde 0,42-0,70 14 3-5% relevant<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
Jaargemiddelde waarde < 0,14 14 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
Jaargemiddelde waarde < 0,14 14 < 1% verwaarloosbaar<br />
In deze tabel is de toetsing gebeurd t.o.v. <strong>het</strong> significantiekader lucht naar analogie met de<br />
andere parameters. Aangezien de feitelijke impact zich situeert op de ‘fauna en flora’ wordt voor<br />
de relevante toetsing met inbegrip van de natuurgebieden verwezen naar Hoofdstuk fauna &<br />
flora.<br />
5.1.6.17. Milieu-impact door mobiliteit ten gevolge van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
De bouw van een elektriciteitscentrale zal in de aanlegfase en de exploitatiefase een<br />
bijkomende verkeersstroom veroorzaken. Deze bijkomende verkeersstromen zullen op hun<br />
beurt bijkomende verkeersemissies tot gevolg hebben. In dit hoofdstuk onderzoeken we de<br />
eventuele gevolgen van de verkeerstoename op de luchtkwaliteit langs de belangrijkste wegen.
o Methodiek<br />
In eerste instantie dienen de wegen te worden geselecteerd waarop de verkeersintensiteit ten<br />
gevolge <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zal wijzigen. De volgende wegen zijn relevant:<br />
• R2: richting Liefkenshoektunnel;<br />
• R2: richting Tijsmanstunnel;<br />
• N163: Scheldelaan.<br />
De verkeersintensiteiten in de referentiesituatie en de toekomstige situatie werden<br />
overgenomen uit de discipline mobiliteit (Tabel 5.47). De cijfers in Tabel 5.47 hebben betrekking<br />
op <strong>het</strong> aantal personenwagens en vrachtwagens. Voor de toekomstige situatie werd een<br />
onderscheid gemaakt tussen de verkeersintensiteiten in de aanleg- en de exploitatiefase. Voor<br />
de referentiesituatie werd beroep gedaan op verkeerstellingen op de R2 in 2006 (Agentschap<br />
infrastructuur afdeling Verkeers<strong>kun</strong>de). Er werd alleen geteld ter hoogte van de Tijsmanstunnel.<br />
Voor de verdere berekeningen nemen wij aan dat ter hoogte van de Liefkenshoektunnel<br />
dezelfde aantallen van toepassing zijn. Van de Scheldelaan zijn geen gegevens beschikbaar.<br />
Tabel 5.47: Verkeersintensiteiten in de referentiesituatie en geplande situatie<br />
Weg<br />
Personenvervoer<br />
R2: richting Liefkenshoektunnel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 394<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Referentiesituatie<br />
Verkeersintensiteiten in aantal/dag<br />
Aanlegfase<br />
Toekomstige situatie<br />
Exploitatiefase met 100%<br />
kolenstook<br />
21.800 23.240 21.880<br />
R2: richting Tijsmans-tunnel 21.800 23.240 21.880<br />
N163: Scheldelaan zuid<br />
t.o.v. Site<br />
Vrachtwagens<br />
R2: richting Liefkenshoektunnel<br />
* *+720 *+40<br />
8.600 8.627 8.618<br />
R2: richting Tijsmans-tunnel 8.600 8.627 8.618<br />
N163: Scheldelaan-noord<br />
t.o.v. Site<br />
*: verkeersintensiteit van de Scheldelaan is niet gekend<br />
* *+0 *+0<br />
Uit Tabel 5.47 blijkt dat de toename van <strong>het</strong> personenverkeer in de aanlegfase met circa 7%<br />
stijgt. In de exploitatiefase bedraagt <strong>het</strong> bijkomende verkeer daarentegen circa 0,4%, wat vrij<br />
gering is. De toename van <strong>het</strong> vrachtverkeer als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is in de aanlegfase en<br />
de exploitatiefase gering (circa 0,29%).<br />
De berekeningen van de immissies (luchtkwaliteit) langs de wegen, worden uitgevoerd met<br />
behulp van <strong>het</strong> computerprogramma CAR-Vlaanderen. De belangrijkste invoergegevens voor<br />
CAR-Vlaanderen hebben betrekking op:<br />
• Lambertcoördinaten van <strong>het</strong> kilometerhok waarin de straat is gelegen;
• totaal aantal voertuigen per wegvak en per dag;<br />
• de fractie licht (personenwagens), middelzwaar, zwaar verkeer en bussen;<br />
• snelheid van <strong>het</strong> verkeer (bv. snelweg, doorstromend, normaal, stagnerend);<br />
• bebouwing langs de weg (bv. open, gesloten, hoogte van de bebouwing)<br />
• beplanting langs de weg (bomenfactor);<br />
• afstand tot de weg waar men de immissie wenst te berekenen (maximaal 300 m). Er<br />
wordt aangenomen dat op 300 m van een weg de concentraties gedaald zijn tot de<br />
achtergrondniveaus.<br />
Het computerprogramma laat toe de luchtkwaliteit van stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10) te<br />
berekenen. Het verkeer levert enkel voor deze verontreinigende stoffen een belangrijke bijdrage<br />
aan de locale luchtkwaliteit. Van deze luchtverontreinigende stoffen berekent <strong>het</strong> model:<br />
• de jaargemiddelde concentratie in µg/m 3 langs de weg;<br />
• de jaargemiddelde achtergrond in µg/m 3 ;<br />
• de bijdrage van <strong>het</strong> verkeer aan de totale immissieconcentratie;<br />
• <strong>het</strong> aantal overschrijdingen van de korte termijn grenswaarde.<br />
Hierdoor kan een toetsing aan de luchtkwaliteitdoelstellingen worden uitgevoerd.<br />
In CAR-Vlaanderen is de mogelijkheid opgenomen om naast de luchtkwaliteit voor 2010<br />
eveneens deze voor <strong>het</strong> jaar 2015 te berekenen. Als gevolg van technologische verbeteringen<br />
en verstrengde wetgeving verwacht men dat de verkeersemissies in Vlaanderen de komende<br />
jaren zullen verminderen.<br />
o Toetsingskader<br />
Om de luchtkwaliteit langs de wegen te evalueren, toetsen we de berekende<br />
immissieconcentraties van een verontreinigende stof aan de kwaliteitsdoelstellingen voor<br />
omgevingslucht (Tabel 5.48).<br />
Tabel 5.48: Luchtkwaliteitsnormen<br />
Vanaf 1 januari 2010 (Vlarem II: bijlage 2.5.5.2):<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 395<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Stikstofdioxide, NO2<br />
middelingstijd grenswaarde Omschrijving Overschrijdingsmarge<br />
1 uur<br />
200 µg/m 3 ,<br />
mag niet meer dan 18 keer<br />
per kalenderjaar worden<br />
overschreden<br />
kalenderjaar 40 µg/m 3<br />
uurgrenswaarde voor de<br />
bescherming van de<br />
gezondheid van de<br />
mens<br />
jaargrenswaarde voor<br />
de bescherming van de<br />
gezondheid van de<br />
mens<br />
50% op 19 juli 1999, op 1<br />
januari 2001 en daarna om de<br />
twaalf maanden met een<br />
gelijkblijvend jaarpercentage<br />
afnemend tot 0% uiterlijk 1<br />
januari 2010<br />
50% op 19 juli 1999, op 1<br />
januari 2001 en daarna om de<br />
twaalf maanden met een<br />
gelijkblijvend jaarpercentage<br />
afnemend tot 0% uiterlijk 1<br />
januari 2010
Zwevende deelt<strong>je</strong>s , PM10 (Vlarem II, bijlage 2.5.5.3)<br />
24 uur<br />
middelingstijd grenswaarde Omschrijving<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 396<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
50 µg/m 3 ,<br />
mag niet meer dan 35 keer per kalenderjaar worden<br />
overschreden<br />
kalenderjaar 40 µg/m 3<br />
o Verkeersimmissies in de referentiesituatie<br />
daggrenswaarde voor de<br />
bescherming van de gezondheid<br />
van de mens<br />
jaargrenswaarde voor de<br />
bescherming van de gezondheid<br />
van de mens<br />
Tabel 5.49 geeft een overzicht van immissieconcentraties voor stikstofoxiden (NO2) en fijn stof<br />
(PM10) in de referentiesituatie, doorgerekend naar 2010.<br />
Naast de jaargemiddelde concentratie bevat de tabel de berekende bijdrage van <strong>het</strong> plaatselijke<br />
verkeer aan de jaargemiddelde concentratie. Het verschil tussen de jaargemiddelde<br />
concentratie en de bijdrage van <strong>het</strong> verkeer geeft de locale achtergrondwaarde voor de<br />
verontreinigende stof. Voor NO2 en PM10 zijn deze achtergrondwaarden ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied respectievelijk 8 en 26 µg/m 3 . Voor de Scheldelaan zijn de verkeersintensiteiten<br />
niet bekend, zodat de immissieconcentraties niet berekend <strong>kun</strong>nen worden.<br />
Tabel 5.49: Referentiesituatie. Overzicht van de immissieconcentraties voor NO2 en PM10 langs de wegen.<br />
Wegvak jaarge-<br />
middelde<br />
(µg/m 3 )<br />
0<br />
1<br />
0<br />
2<br />
0<br />
3<br />
R2: richting<br />
Liefkens-hoektunnel<br />
R2: richting<br />
Tijsmans-tunnel<br />
N163: Scheldelaan<br />
zuid t.o.v. site<br />
Stikstofdioxide, (NO2) Fijn stof (PM10)<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
* geen gegevens i.v.m. verkeerstellingen op de Scheldelaan.<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
uurgrenswaarde<br />
jaarge-<br />
middelde<br />
(µg/m 3 )<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
daggrenswaarde<br />
40 18 0 36 4 30<br />
40 18 0 36 4 30<br />
* * * * * *<br />
De jaargemiddelde concentratie van NO2 en fijn stof zijn langs alle beschouwde wegvakken<br />
lager dan de kwaliteitsdoelstelling van 40 µg/m³. De bijdrage van <strong>het</strong> verkeer aan de totale<br />
jaargemiddelde NO2-concentratie bedraagt ter hoogte van beschouwde wegvakken circa 70%<br />
en is vrij hoog. Aan de uurgrenswaarde voor NOx van 200 µg/m 3 , die slechts 18 keren mag<br />
overschreden worden, wordt voldaan. Ook aan de daggrenswaarde voor PM10 van 50 µg/m 3 ,<br />
die maximum 35 keren mag overschreden worden, wordt voldaan. Het berekende aantal<br />
overschrijdingen bedraagt 30.<br />
o Beschrijving van de geplande situatie en effecten<br />
Methodiek<br />
In deze paragraaf worden de luchtimmissies in de toekomstige situatie berekend en vergeleken<br />
met deze van de referentiesituatie. Voor de beoordeling van de bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen<br />
pro<strong>je</strong>ct aan de immissieconcentraties langs de wegen, wordt <strong>het</strong> verschil tussen de geplande<br />
situatie en de referentiesituatie berekend, uitgedrukt als een percentage van de
kwaliteitsdoelstelling en getoetst aan <strong>het</strong> volgende significantiekader (Tabel 5.50).<br />
Tabel 5.50: Significantiekader voor de beoordeling van de luchtkwaliteit<br />
bijdrage ≤ -7,5 belangrijke positieve bijdrage (score +3)<br />
-7,5%< bijdrage ≤ -5% relevante positieve bijdrage (score +2)<br />
-5%< bijdrage ≤ -2,5% beperkte positieve bijdrage (score +1)<br />
-2,5% < bijdrage < 2,5% geen aantoonbare impact (score 0)<br />
Er moet een onderzoek gebeuren naar milderende maatregelen bij 80%<br />
opvulling van de norm<br />
2,5% ≤ bijdrage < 4,9% beperkte bijdrage (score -1)<br />
Onderzoek naar milderende maatregelen is minder dwingend. Indien de<br />
onderzoekssturende randvoorwaarden aangeven dat er zich een probleem<br />
kan stellen, dan stelt de des<strong>kun</strong>dige milderende maatregelen voor.<br />
5,0% ≤ bijdrage < 7,4% relevante bijdrage (score -2)<br />
Er dient noodzakelijkerwijs gezocht te worden naar milderende maatregelen,<br />
eventueel te koppelen aan langere termijn.<br />
bijdrage ≥7,5% belangrijke bijdrage (score -3)<br />
Er dient noodzakelijkerwijs gezocht te worden naar milderende maatregelen<br />
waarbij aangegeven wordt hoe deze bij de uitvoering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zullen<br />
ingepast worden. Indien deze milderende maatregelen <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct onuitvoerbaar maakt, zal er een alternatief moeten uitgewerkt worden.<br />
Luchtkwaliteit langs de wegen<br />
Aanlegfase<br />
De luchtkwaliteit langs de wegen gedurende de aanlegfase van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct is in<br />
Tabel 5.51 weergegeven.<br />
Tabel 5.51: Geplande situatie, aanlegfase. Overzicht van de verwachte immissieconcentraties voor NO2 en PM10 tijdens<br />
de aanlegfase.<br />
wegvak jaarge-<br />
middelde<br />
(µg/m 3 )<br />
01<br />
02<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 397<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
stikstofdioxide, (NO2) fijn stof (PM10)<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal overschrijdingen<br />
uurgrenswaarde<br />
jaarge-<br />
middelde<br />
(µg/m 3 )<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal overschrijdingen<br />
uurgrenswaarde<br />
R2: richting<br />
Liefkens-hoektunnel 40 18 0 36 4 31<br />
R2: richting<br />
Tijsmans-tunnel 40 18 0 36 4 31<br />
03<br />
N163: Scheldelaan<br />
zuid t.o.v. site * * * * * *<br />
* geen gegevens beschikbaar.<br />
De jaargemiddelde concentratie van NO2 en fijn stof zijn langs alle beschouwde wegvakken<br />
lager dan de kwaliteitsdoelstelling. De bijdrage van <strong>het</strong> verkeer aan de totale jaargemiddelde<br />
luchtkwaliteit zijn identiek <strong>het</strong>zelfde als in de referentiesituatie.<br />
De beoordeling van de bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct ten aanzien van <strong>het</strong><br />
significantiekader is uitgevoerd in Tabel 5.52. Bij de immissies worden twee parameters<br />
beschouwd nl:<br />
• De jaargemiddelde concentratie;<br />
• Het aantal overschrijdingen van de korte termijn kwaliteitsdoelstelling.
Tabel 5.52: Beoordeling van de bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de luchtimmissies langs de wegen in de aanlegfase<br />
Wegvak Referentiesituatie Geplande situatie Bijdrage (%) Beoordeling bijdrage<br />
stikstofdioxide, NO2<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 398<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal overschrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal overschrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal overschrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal over-<br />
schrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
1 R2: richting Liefkenshoektunnel 40 0 40 0 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
2 R2: richting Tijsmanstunnel 40 0 40 0 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
3 N163: Scheldelaan zuid t.o.v. site / / 1(*) / 2,5 / beperkt /<br />
fijn stof, PM10<br />
1 R2: richting Liefkenshoektunnel 36 30 36 31 0 2,8 verwaarloosbaar beperkt<br />
2 R2: richting Tijsmanstunnel 36 30 36 31 0 2,8 verwaarloosbaar beperkt<br />
3 N163: Scheldelaan zuid t.o.v. site<br />
(*): bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in µg/m<br />
/ / 1(*) / 2,5 / beperkt /<br />
3 .
De bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de luchtverontreiniging is in de aanlegfase voor<br />
NO2 verwaarloosbaar langs de R2 Liefkenshoektunnen en R2 Tysmanstunnel. De bijdrage is<br />
beperkt in de zone langs de Scheldelaan.<br />
De bijdrage aan de jaarconcentratie van PM10 is beperkt langs de Scheldelaan. Het aantal<br />
overschrijdingen van de korte termijndoelstelling stijgt langs de R2 met één eenheid: de<br />
bijdrage wordt bijgevolg als beperkt beoordeeld.<br />
Exploitatiefase 100% kolenstook<br />
De luchtkwaliteit langs de wegen gedurende de exploitatiefase bij kolenverbruik van 100% is in<br />
Tabel 5.53 weergegeven.<br />
Tabel 5.53: Geplande situatie. Overzicht van de verwachte immissieconcentraties voor NO2 en PM10 tijdens de<br />
exploitatiefase, 100% kolen.<br />
Wegvak jaargemiddelde<br />
(µg/m 3 )<br />
01<br />
02<br />
R2: richting<br />
Liefkens-hoektunnel<br />
R2: richting<br />
Tijsmans-tunnel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 399<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
stikstofdioxide, (NO2) fijn stof (PM10)<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
uurgrenswaarde<br />
Jaargemiddelde<br />
(µg/m 3 )<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
uurgrenswaarde<br />
40 18 0 36 4 30<br />
40 18 0 36 4 30<br />
03<br />
N163: Scheldelaan<br />
zuid t.o.v. site<br />
* * * * * *<br />
* Geen gegevens i.v.m. verkeerstellingen op de Scheldelaan<br />
De jaargemiddelde concentratie van NO2 en fijn stof zijn langs alle beschouwde wegvakken<br />
lager dan de kwaliteitsdoelstelling. De situatie is analoog aan deze in de referentiesituatie, de<br />
toename van <strong>het</strong> verkeer is te beperkt om een invloed te hebben op de verkeersimmissies<br />
langs de weg (zie Tabel 5.47).<br />
De beoordeling van de luchtkwaliteit ten aanzien van <strong>het</strong> significantiekader is uitgevoerd in<br />
Tabel 5.54. Bij de immissies worden twee parameters beschouwd nl:<br />
- De jaargemiddelde concentratie;<br />
- Het aantal overschrijdingen van de korte termijn kwaliteitsdoelstelling.
Tabel 5.54: Beoordeling van de bijdrage van E.ON aan de luchtverontreiniging langs de wegen in de exploitatiefase, 100% kolen.<br />
wegvak referentiesituatie geplande situatie bijdrage (%) beoordeling bijdragen<br />
stikstofdioxide, NO2<br />
1<br />
2<br />
3<br />
R2: richting<br />
Liefkens-hoektunnel<br />
R2: richting<br />
Tijsmans-tunnel<br />
N163:Scheldelaan<br />
zuid t.o.v. site<br />
fijn stof, PM10<br />
1<br />
2<br />
R2: richting<br />
Liefkens-hoektunnel<br />
R2: richting<br />
Tijsmans-tunnel<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 400<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
Jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
Jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
Jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal over<br />
schrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
40 0 26 0 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
40 0 26 0 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
/ /<br />
3<br />
N163:Scheldelaan<br />
zuid t.o.v. site<br />
/ /<br />
(*): bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in µg/m 3 .<br />
1(*)<br />
/ 2,5 / beperkt /<br />
36 30 30 30 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
36 30 30 30 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
1(*)<br />
/ 2,5 / beperkt /
Uit Tabel 5.54 blijkt dat de bijdrage van E.ON aan luchtverontreiniging verwaarloosbaar is langs<br />
R2 richting Liefkenshoektunnel en langs de R2 richting Tysmanstunnel. De bijdrage is beperkt<br />
voor jaargemiddelde concentraties van NO2 en PM10 langs de Scheldelaan.<br />
o Besluit<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
5.1.7. Significantie van de milieueffecten<br />
Voor wat betreft de emissies verwijzen we naar<br />
Tabel 5.15 waaruit blijkt dat <strong>het</strong> procentueel aandeel van de E.ON centrale t.o.v. de totale<br />
emissievracht van de Antwerpse Haven voor NOx, SO2 en PM10 respectievelijk 5,5 , 4 en 7,5%<br />
bedraagt.<br />
Voor wat betreft de evaluatie van de werkelijke impact op de omgeving (immissieberekeningen)<br />
verwijzen we naar onderstaande besluiten.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de afbraakfase<br />
De afbraakwerken ressorteren onder de verantwoordelijkheid van BAYER en vinden plaats<br />
voorafgaandelijk aan de aanleg van de geplande elektriciteitscentrale door E.ON, waardoor van<br />
cumulatieve effecten met <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct geen sprake kan zijn. Om die reden wordt de<br />
afbraakfase dan ook niet verder besproken in dit <strong>MER</strong>.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de aanlegfase<br />
In de aanlegfase <strong>kun</strong>nen voor de discipline lucht volgende emissies verwacht worden:<br />
• stofemissies bij graafwerken en aan- en afvoer met vrachtwagens;<br />
• emissies van uitlaatgassen van werfmachines en vrachtwagens;<br />
• emissies ten gevolge van <strong>het</strong> proefdraaien van de nieuwe installaties.<br />
De stofemissies <strong>kun</strong>nen op dit ogenblik onmogelijk gekwantificeerd worden, gezien ze<br />
afhankelijk zijn van een hele reeks factoren die momenteel niet ingeschat <strong>kun</strong>nen worden (o.m.<br />
werkinstructies tijdens de bouw en grootte van <strong>het</strong> werfterrein). Een kwantificering van de<br />
emissies van uitlaatgassen van werfmachines en vrachtwagens leert dat emissies zeer beperkt<br />
zullen zijn.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de exploitatiefase<br />
Voor <strong>het</strong> concept met de directe koeling zorgt enerzijds de werking van de geplande<br />
elektriciteitscentrale, inclusief hulpketels , voor rookgasemissies en voor diffuse stofemissies<br />
door de op- en overslag van kolen (voor dat scenario). Anderzijds zal in de toekomst de<br />
geplande elektriciteitscentrale de stoomketels van BAYER-LANXESS vervangen, of zullen deze<br />
ketels vervangen worden door gasgestookte WKK. In de berekeningen werd met al deze<br />
factoren rekening gehouden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 401<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor de relevante emissies zoals NOx, SO2, CO, PM10, chloriden, fluoriden, Hg en Cd+Tl<br />
werden dispersieberekeningen uitgevoerd. In de modellering werd uitgegaan van een constante<br />
vollastwerking van de hoofdketel en een constante ‘in stand-by-toestand’ van de back-up-ketel<br />
(worst-case situatie). Tenslotte werd ook de verzurende en eutrofiërende deposities ten gevolge<br />
van de SO2- en NOx-emissie gemodelleerd. Ook de effecten naar luchtemissies door <strong>het</strong><br />
wegverkeer werden gemodelleerd.<br />
Voor de parameter NOx werden volgende conclusies getrokken:<br />
• De berekende jaargemiddelde NOx-immissieconcentraties ter hoogte van de<br />
woonkernen in de nabijheid van de site van E.ON worden als verwaarloosbaar<br />
beschouwd.<br />
• De berekende 99,8-percentielwaarden ter hoogte van enkele woonkernen (Doel, Lillo)<br />
worden als beperkt beoordeeld.<br />
• De hoogste berekende 99,8-percentielwaarden worden vastgesteld ter hoogte van de<br />
gemeenten Berendrecht-Stabroek-Putte en wordt als relevant.<br />
Voor de parameter SO2 werden volgende conclusies getrokken:<br />
• De berekende 99-Percentiel SO2-immissieconcentraties ter hoogte van enkele<br />
woonkernen in de nabijheid van de site van E.ON (Berendrecht, Stabroek, Putte-<br />
Vlaanderen en Putte-Nederland) worden als beperkt beschouwd. De 99-Percentiel<br />
SO2-immissieconcentraties ter hoogte van Lillo, Doel, Antwerpen en Zwijndrecht<br />
worden als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De berekende 99,8-Percentiel SO2-immissieconcentraties ter hoogte van de<br />
woonkernen in de nabijheid van de site van E.ON worden als beperkt (Doel,<br />
Berendrecht, Stabroek, Putte-Vlaanderen, Putte-Nederland, Antwerpen en Zwijndrecht)<br />
of verwaarloosbaar (Lillo) beschouwd.<br />
• De hoogste berekende 99-percentielwaarden worden vastgesteld ten ZW van Stabroek<br />
en wordt als relevant beschouwd. De hoogst berekende 99,8 percentielwaarde wordt<br />
vastgesteld ten NO van Putte en wordt als beperkt beschouwd.<br />
Voor de totale stofdepositie werden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het maximum van de jaargemiddelde depositie van totale stofdepositie is op <strong>het</strong> terrein<br />
van E.ON zelf gelegen (zie opm.PM10 hieronder);<br />
• In de woonkernen in de buurt is de invloed van stofdepositie verwaarloosbaar.<br />
Voor de parameter PM10 werden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed van de PM-10<br />
immissieconcentratie. Dit pluimmaximum is echter op <strong>het</strong> terrein van E.ON gelegen,<br />
en is <strong>het</strong> gevolg van de modellering met een oppervlaktebron voor de diffuse<br />
stofemissies op <strong>het</strong> terrein.<br />
• Voor de berekende jaargemiddelde waarden ondervinden de woonkernen in de directe<br />
buurt van de site van E.ON een verwaarloosbaar invloed. De woonkernen aangeduid<br />
als speciale beschermingszone ondervinden een verwaarloosbare invloed.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 402<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Voor de berekende 98-Percentiel immissieconcentraties ondervindt is voor Lillo,<br />
Berendrecht en Stabroek een beperkte invloed, alle andere dorpen in de buurt<br />
ondervinden een verwaarloosbare invloed.<br />
Voor de parameter fluoriden worden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het berekende pluimmaximum wijst op een beperkte invloed van de<br />
immissieconcentratie van fluoriden. Dit pluimmaximum bevindt zich dicht bij Stabroek;<br />
• De woonkernen in de buurt van de nieuwe elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare (Lillo en Doel) tot een beperkte (Berendrecht en Stabroek) invloed.<br />
De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed.<br />
Voor de parameter PM2,5 werden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een relevante invloed van de PM2,5 immissieconcentratie.<br />
Dit pluimmaximum is echter op <strong>het</strong> terrein van E.ON gelegen, en is <strong>het</strong> gevolg van de<br />
modellering met een oppervlaktebron voor de diffuse stofemissies op <strong>het</strong> terrein.<br />
• Voor de berekende jaargemiddelde waarden ondervinden de woonkernen in de directe<br />
buurt van de site van E.ON een verwaarloosbare invloed. Deze woonkernen zijn ook<br />
de woonkernen met de hoogste berekende concentraties.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed.<br />
Voor de immissieconcentraties van NH3, CO, chloriden, Hg en Cd+Tl werden volgende<br />
conclusies getrokken:<br />
• De invloed van de immissieconcentraties van de nieuwe elektriciteitscentrale van de<br />
beschouwde parameters worden alle als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Voor de depositiewaarden van de parameter Cd+Tl werden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het berekende pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed door de<br />
elektriciteitscentrale. Dit pluimmaximum bevindt zich op <strong>het</strong> terrein van E.ON.<br />
• De woonkernen in de buurt ondervinden een verwaarloosbare (Lillo, doel, Antwerpen,<br />
Zwijndrecht), beperkte (Berendrecht) tot relevante (Stabroek) invloed.<br />
Voor de verzurende en eutrofiërende depositie werden de volgende conclusies getrokken:<br />
• Het depositiemaximum bevindt zich telkens op <strong>het</strong> terrein van E.ON zelf en wordt als<br />
belangrijk beoordeeld. De woonkernen en natuurgebieden in de buurt ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot belangrijke invloed. In de discipline Fauna en Flora wordt de<br />
verzurende en eutrofiërende depositie getoetst aan de kritische lasten van kwetsbare<br />
ecotopen.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de onderhoudsfase<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de hoofdketel buiten gebruik zijn en zal de back-up boiler in<br />
gebruik zijn. De emissies zullen lager zijn dan deze als de hoofdketel in gebruik is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 403<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.1.8. Milderende maatregelen<br />
De geplande elektriciteitscentrale zal aan alle in VLAREM II bepaalde emissiegrenswaarden<br />
voldoen. De immissieconcentraties worden verwaarloosbaar tot relevant (SO2-N0x-Stof)<br />
beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen. De depositiewaarden worden verwaarloosbaar tot<br />
belangrijk beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen.<br />
Alle voorgestelde milderende maatregelen werden getoetst aan de in casu relevante BREF’s,<br />
en voldoen hier volledig aan. In dit verband wordt herhaald dat E.ON naast <strong>het</strong> inzetten van de<br />
beste beschikbare technieken ter vermijding van PM10 en PM2,5 een intern systeem zal opzetten<br />
om de efficiëntie van alle acties (bv. van de besproeiing) adequaat op te volgen. Een<br />
permanente evaluatie van de ingezette middelen zal leiden tot een optimale werkomgeving met<br />
minimale uitstoot. Een doorgedreven onderhoud (bv. van de transportband) zal vermijden dat<br />
ongewenste niet-voorziene stofemissies ontstaan. Dit zal vastgelegd worden in procedures voor<br />
<strong>het</strong> laden en lossen van kolen, zodat bij bepaalde weersomstandigheden (bv. vanaf een hoge<br />
windsnelheid) specifieke acties op <strong>het</strong> gebied van <strong>het</strong> laden en lossen worden genomen.<br />
Rond emissies naar de lucht toe en de daaraan gekoppelde immissies wordt ook verwezen<br />
naar de verschillende onderdelen in de Pro<strong>je</strong>ctbeschrijving, hoofdstuk 2.<br />
In dit hoofdstuk wordt uitleg gegeven over <strong>het</strong> zwavelgehalte in de kolen, over de configuraties<br />
van DeNOx, DeSOx en gebruik ESP. Er kan opgemerkt worden dat een volledig ander<br />
alternatief is uitgewerkt onder punt 5.2 ( scenario met koeltoren ) en ander scenario op gebied<br />
van kolen (problematiek ‘fijn stof’), waaruit blijkt dat de globale milieu-impact ruimschoots beter<br />
is. Voor wat betreft warmteleveringen verwijzen we naar punt 2. 5.15 en 2.5.14 laatste<br />
paragraaf.<br />
5.1.9. Monitoring<br />
NOx<br />
In overeenstemming met Afdeling 5.43.4.3 van VLAREM II inzake immissiecontroleprocedures<br />
moeten voor vestigingen met een totaal geïnstalleerd thermisch vermogen van meer dan 300<br />
MWth in de omgeving toestellen voor <strong>het</strong> meten van immissies van NOx en SO2 geplaatst<br />
worden. In deze paragraaf wordt besproken in hoeverre <strong>het</strong> huidige immissiemeetnet tegemoet<br />
komt aan deze bepalingen. Het pluimmaximum voor NOx is gelegen ten noordoosten van <strong>het</strong><br />
E.ON-terrein, tussen Stabroek en Putte. In dit gebied is geen meetpost behorend tot <strong>het</strong><br />
meetnet van VMM aanwezig. Niet ver van dit pluimmaximum, circa 3 km ten westen ervan, is er<br />
wel een meetpost van de VMM die NO2 meet aanwezig. Het betreft meetpunt 42R831. Dit<br />
meetpunt meet ook nog NO en SO2. Wat betreft NO2-piekconcentraties zal deze meetpost<br />
92,6% en wat betreft de NO2-gemiddeld 78,9% van <strong>het</strong> pluimmaximum waarnemen. Dit kan als<br />
voldoende beschouwd worden om de emissies van de elektriciteitscentrale waar te nemen.<br />
SO2<br />
Het pluimmaximum voor SO2 (piekconcentraties) is gelegen nabij de dorpen Putte, Ossedrecht<br />
en nabij Stabroek (99P). Op een afstand van 7 km ten westen van dit maximum is een<br />
meetpost van de VMM aanwezig. Het betreft hier ook meetpunt 42R831. Dit meetpunt meet<br />
70% van <strong>het</strong> 99,8-Percentiel pluimmaximum en 62,5% van <strong>het</strong> 99-Percentiel pluimmaximum.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 404<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Dit kan beschouwd worden als onvoldoende waar te nemen, zodat voor de SO2-emissies nog<br />
een extra meetpunt zinvol zou zijn.<br />
Fijn stof: PM10, PM2,5<br />
Gezien de problematiek van fijn stof in <strong>het</strong> havengebied, is <strong>het</strong> aangewezen om een<br />
bijkomende meetpost voor fijn stof te installeren.<br />
Cadmium en Thallium<br />
De depositiewaarden voor Cadmium en Thallium blijken relevant te zijn in Stabroek. Om de<br />
depositie van stof en zware metalen op te volgen kan conform Vlarem II, bijlage 2.5.2:<br />
milieukwaliteitsnormen voor stofneerslag een meetnet voor uitvallend stof worden opgezet.<br />
Verzuring en eutrofiëring<br />
Om de verzuring en eutrofiëring op te volgen kan een meetpost geplaatst worden ter hoogte<br />
van Ruige Heide, waar kwetsbare ecotopen aanwezig zijn.<br />
Het oprichten van deze meetposten gebeurt bij voorkeur in overleg met de VMM<br />
5.1.10. Besluit<br />
De bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van<br />
stikstofdioxide zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones Lillo en Doel beperkt. Ter hoogte<br />
van de pluimmaxima (Berendrecht – Stabroek – Putte) zijn de bijdragen relevant.<br />
De bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van<br />
zwaveldioxide zijn ter hoogte van Lillo verwaarloosbaar. Ter hoogte van de andere beschouwde<br />
woonzones beperkt. Het pluimmaximum (ter hoogte van Putte-Stabroek) wordt als relevant<br />
beschouwd.<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM2,5 zijn<br />
verwaarloosbaar in de woonzones. De bijdrage van PM10 in de directe omgeving van <strong>het</strong><br />
bedrijfsterrein ondervindt een verwaarloosbare invloed. Ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op<br />
<strong>het</strong> bedrijfsterrein zijn de bijdragen belangrijk voor de stofdepositie en <strong>het</strong> PM10 -gehalte, en<br />
relevant voor PM2,5.<br />
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is beperkt ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op<br />
bedrijfsterrein en relevant ter hoogte van Stabroek.<br />
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum en te Stabroek, en relevant - belangrijk te Putte. De eutrofiërende<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 405<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
depositie wordt getoetst aan 14 kg N/ha/jaar. De bijdrage van E.ON is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum en te Stabroek.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 406<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.2. Discipline lucht voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
5.2.1. Methodologie<br />
De beschrijving van de methodologie is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als voor <strong>het</strong> 1 ste concept. We<br />
verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 5.1.1.<br />
5.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
De beschrijving van de afbakening van <strong>het</strong> studiegebied is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als voor<br />
<strong>het</strong> 1 ste concept. We verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 5.1.2.<br />
5.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Voor een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden, wordt verwezen naar<br />
hoofdstuk 1.2, partim lucht.<br />
5.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
De beschrijving van de referentiesituatie van <strong>het</strong> studiegebied is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als<br />
voor <strong>het</strong> 1 ste concept. We verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 5.1.4.<br />
Als referentiesituatie wordt de huidige immissietoestand bedoeld. Voor de gegevens van de<br />
referentiesituatie voor lucht verwijzen we naar paragraaf 5.1.6.1 en volgende. De<br />
referentiesituatie wordt (parameter per parameter) weergegeven in de verschillende tabellen.<br />
5.2.5. Beschrijving van de emissies en residuen<br />
5.2.5.1. Afbraakfase<br />
De beschrijving van de afbraaksituatie is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als voor <strong>het</strong> 1 ste concept.<br />
We verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 5.1.5.1.<br />
5.2.5.2. Aanlegfase<br />
De beschrijving van de aanlegsituatie is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als voor <strong>het</strong> 1 ste concept. We<br />
verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 5.1.5.2.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 407<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.2.5.3. Exploitatiefase<br />
o Inleiding<br />
In deze paragraaf worden de emissies beschreven voor <strong>het</strong> scenario met de koeltoren met voor<br />
wat betreft de aanlevering van kolen zowel de optie van capesizers als de optie barges waarbij<br />
de opslag telkens gebeurd met open kolenopslag (dit is reeds BBT). Het gebruik van een<br />
gesloten kolenopslag is opgenomen in de milderende maatregelen.<br />
o Geleide emissies<br />
Voor wat betreft de geleide emissies zal de exploitatie van de geplande elektriciteitscentrale op<br />
de BAYER-site zorgen voor <strong>het</strong> ontstaan van nieuwe emissiepunten en <strong>het</strong> verdwijnen of<br />
wijzigen van drie bestaande emissiepunten van BAYER.<br />
De nieuwe emissiepunten door de exploitatie van de geplande elektriciteitscentrale zijn:<br />
• De koeltoren (178 m hoog) van de elektriciteitscentrale;<br />
De schouw van de hoofdketel wordt geleid naar de koeltoren. Door menging met de<br />
waterdamp zal de snelheid uitgang koeltoren ongeveer 5,2 m/s bedragen. (De koeltoren<br />
hoogte van 178 m is hoger dan de hoogte bepaald op basis van de<br />
dispersieberekeningen uit <strong>het</strong> 1 ste koeltorenconcept).<br />
• Twee schouwen van de hulpketels.<br />
• Kleinere geleide emissiepunten die qua luchtemissies alleen mogelijks stofemissies<br />
geven. Het betreft de uitlaat van de kleinere emissiepunten van de silo’s. Er werd met<br />
de stofemissies van deze emissiepunten in dit scenario rekening gehouden.<br />
Alle huidig in exploitatie bestaande ketels vaqn BAYER worden hieronder beschreven. De drie<br />
emissiepunten van BAYER die wegvallen bij de ingebruikname van de geplande<br />
elektriciteitscentrale zijn de ketels 3, 4 en 6 van BAYER.<br />
Schouwkarakteristieken van en emissies vanuit de nieuwe E.ON-emissiepunten<br />
In onderstaande paragrafen worden de emissies uit de emissiepunten voor <strong>het</strong><br />
koeltorenconcept weergegeven.<br />
Het hoofdemissiepunt is in dit geval de koeltoren zelf, aangezien de gassen van de hoofdketel<br />
naar de koeltoren worden geleid. De randvoorwaarden voor dit concept blijven <strong>het</strong>zelfde.<br />
Deze worden als maximaal weergegeven en worden gegarandeerd bij 100% kolenstook. De<br />
elektriciteitscentrale is ontworpen om maximaal 1,5 kt SO2 te emitteren. Deze jaarlijkse vracht<br />
kan bereikt worden met een SO2-gehalte-mediaan van 1,2 gew% van de kolen. Het NOxgehalte<br />
is voor 80% afhankelijk van de branders, enkel 20% is afhankelijk van <strong>het</strong> N-gehalte in<br />
de kolen. Voor NOx wordt ook een jaarlijks maximum van 1,5 kt gegarandeerd.<br />
Tabel 5.55 geeft een overzicht van de schouwkarakteristieken en de maximale aannames van<br />
de geleide emissies vanuit de koeltoren (emissiebron van de hoofdketel). Deze gegevens zijn in<br />
<strong>het</strong> <strong>MER</strong> gebruikt als input voor de IFDM immissieberekeningen. De berekening is dus op<br />
jaarbasis een worst-case scenario. Deze emissies worden gegarandeerd door E.ON. In praktijk<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 408<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
<strong>kun</strong>nen deze emissies zelfs lager liggen (bv. als de samenstelling van de kolen verandert of als<br />
<strong>het</strong> werkingsregime lager ligt). Op basis van deze gemiddelden werden jaarvrachten berekend.<br />
Ook deze jaarvrachten zullen nooit worden overschreden.<br />
Tabel 5.55: Kenmerken van <strong>het</strong> emissiepunt van de hoofdketel en de rookgasemissies<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 409<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoofdketel<br />
Brandstoffen: 100% kolen, reststoffen van afvalwaterbehandeling, brandstoffen van BAYER en Lanxess<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)<br />
x (m): 146006<br />
y (m): 221301<br />
Hoogte (m): 178<br />
Gemiddelde<br />
temperatuur (°C): 28°C ***<br />
Debiet droog – 6% O2<br />
(m³/h): 3.200.000<br />
Debiet nat – act% O2<br />
(m³/h):<br />
68.000.000 (waarvan<br />
3.400.000 van de<br />
hoofdketel)<br />
Diameter (m) 71 Werkingsregime* (h/j) 8.000<br />
Emissiegegevens<br />
Parameter (jaargemiddeld) (daggemiddeld) Massastroom (ton/j)<br />
Concentratie droog (mg/m³)<br />
Emissiegrenswaarden<br />
(mg/m³) bij 6%O2<br />
SO2 55 100 1.408 200<br />
NOx (as NO2) 55 100 1.408 150<br />
Totaal stof 7 10 179 15<br />
PM2,5 5,67 8,1 145 -<br />
PM10 6,44 9,2 165 -<br />
CO 50 50 1.280 200<br />
CO2 - 6.288.000**<br />
* 8.000 equivalente vollasturen betekent in de praktijk dat de hoofdketel ook 8.760 uur/jaar in bedrijf kan zijn, maar dan<br />
zitten er ook een aantal deellastsituaties bij, zodanig dat er niet meer geëmitteerd wordt dan bij 8.000 equivalente<br />
vollasturen.<br />
** Gebaseerd op een standaard emissiefactor voor steenkool van 94,6 kg CO2/GJ; mocht de daadwerkelijk gebruikte<br />
steenkool hiervan afwijken, dan dient de emissie overeenkomstig gecorrigeerd te worden<br />
***voor een beschrijving van <strong>het</strong> koeltorenconcept verwijzen we naar paragraaf 2.5.11.2.<br />
Zoals in de beschrijving aldaar weergegeven is de circulerende hoeveelheid koelwater over de koeltoren ca 95.000<br />
m 3 /hr, <strong>het</strong>geen dezelfde is als voor de directe koeling. De lagere uitlaattemperatuur geeft geen aanleiding tot bijkomend<br />
koelwaterverbruik. De noodzaak voor suppletiewater en voor spuiwater is nodig ter vervanging van de<br />
verdampingshoeveelheden en om continue indikking te vermijden.<br />
De totaal geleide emissies voor PM10 en PM2,5 zijn gebaseerd op de ervaring en effectieve<br />
metingen in elektriciteitscentrales, waaruit blijkt dat ongeveer 92% van de stofemissies de PM10<br />
fractie geeft en 81% de PM2,5 fractie geeft.
In <strong>het</strong> nieuwe Vlarem II-voorstel tot wijziging van emissiegrenswaarden van nieuwe grote<br />
stookinstallaties (vergund na januari 2010), wordt voor steenkoolcentrales een jaargemiddelde<br />
van 6 mg/Nm 3 voorzien. Uit de impactberekeningen is gebleken dat 7 mg/Nm 3 geen significante<br />
effecten heeft, zodat dit ook voor 6 mg/Nm 3 <strong>het</strong> geval is.<br />
De totale stofemissie, berekend op basis van 8.000 u/jaar belastingsregime met 6 mg/Nm 3 ,<br />
geeft een waarde van 153 ton/jaar.<br />
Ten behoeve van de bepaling van de impact bij verwerking van afvalstoffen of biomassa wordt<br />
in Tabel 5.56 een overzicht gegeven van de supplementaire schouwkarakteristieken en de<br />
emissies vanuit de schouw. De evaluatie van de emissies van deze stoffen wordt behandeld in<br />
deel 5.3 van dit hoofdstuk. De algemene emissiegrenswaarden van VLAREM II zijn voor deze<br />
drie metalen 200 µg/m 3 . Voor de meeverbranding van afval dient rekening gehouden te worden<br />
met de emissiegrenswaarden voor afval (Vlarem II 5.2.3 bis) van 50 µg/m 3 (voor Hg, en de som<br />
Cd+Tl).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 410<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 5.56: Kenmerken van <strong>het</strong> emissiepunt van de hoofdketel en de rookgasemissies bij verwerking van afvalstoffen of<br />
biomassa<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 411<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoofdketel<br />
Brandstoffen: 100% kolen, reststoffen van afvalwaterbehandeling, brandstoffen van BAYER en Lanxess<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)<br />
x (m): 146006<br />
y (m): 221301<br />
Hoogte (m): 178<br />
Gemiddelde<br />
temperatuur (°C): 28°C<br />
Debiet droog – 6% O2<br />
(m³/h): 3.200.000<br />
Debiet nat – act% O2<br />
(m³/h):<br />
Diameter (m) 71 Werkingsregime* (h/j) 8.000<br />
Emissiegegevens<br />
68.000.000 (waarvan<br />
3.400.000 van de<br />
hoofdketel)<br />
Parameter (jaargemiddeld) (daggemiddeld) Massastroom (ton/j) Emissiegrenswaarden<br />
(mg/m³) bij 6%O2<br />
Concentratie droog (mg/m³)<br />
HCl 10 10 256 10<br />
NH3 2 2 51,2 -<br />
HF 1 1 26 1<br />
Concentratie droog (µg/m³) Massastroom (kg/j) Emissiegrenswaarden<br />
(µg/m³) bij 6%O2<br />
Cd+TI (***) 25 25 640 50<br />
Hg 15 15 384 50<br />
* De mogelijke coördinaten van de schouw <strong>kun</strong>nen eventueel nog lichte wijzigingen ondergaan. Dit zal geen invloed<br />
hebben op de uiteindelijke beoordelingen van de impacten.<br />
** 8.000 equivalente vollasturen betekent in de praktijk dat de hoofdketel ook 8.760 uur/jaar in bedrijf kan zijn maar dan<br />
zitten er ook een aantal deellastsituaties bij, zodanig dat er niet meer geëmitteerd wordt dan bij 8.000 equivalente<br />
vollasturen<br />
*** Het aandeel van Cd is < 2,5 µg/m³.<br />
De opmerkingen vermeld voor <strong>het</strong> concept 1 zijn hier eveneens van toepassing.<br />
Tabel 5.57 geeft een overzicht van de schouwkarakteristieken en de emissies vanuit de schouw<br />
die als emissiebron de back-up ketel omvat. Als brandstof voor de back-up ketel wordt aardgas<br />
gebruikt wanneer de back-up boiler in stand-by is (wanneer de hoofdketel een normale werking<br />
heeft). Er wordt lichte stookolie gebruikt als brandstof wanneer de back-up boiler de taak van de<br />
hoofdketel moet overnemen wegens defect of revisie van de hoofdketel. Het werkingsregime<br />
van de back-up boiler wordt in een cyclus van 3 jaar weergegeven. De eerste twee jaren zijn<br />
niet-revisiejaren, <strong>het</strong> derde jaar is een revisiejaar.
Tabel 5.57: Kenmerken van de emissiepunten van de back-up boiler en de rookgasemissies<br />
BACK UP BOILER of HULPKETELS (Back up voor processtoom- samen 200 MW)<br />
Brandstof: aardgas/ lichte stookolie<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)* Temperatuur (°C): 130<br />
x (m): 146135<br />
y (m): 221478<br />
Hoogte (m): 40<br />
Diameter (m) 1,5<br />
MODE 1: Lage last wanneer de hoofdketel in werking is<br />
Brandstof: aardgas<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 412<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Debiet droog - 3% O2 (m³/h): 42.100<br />
Werkingsregime (h/j) 7.697<br />
cyclus jaar 1 niet-revisie jaar 8.260<br />
jaar 2 niet-revisie jaar 8.260<br />
jaar 3 revisie jaar 6.570<br />
Emissiegegevens<br />
Gemiddeld 7.697<br />
Parameter Concentratie droog (mg/m³) Massastroom (ton/j) Emissiegrenswaarden (mg/m³)**<br />
SO2 35 11 35<br />
NOx (as NO2) 100 32 100<br />
Totaal stof 5 1,6 5<br />
PM2,5 4,05 1,3<br />
PM10 4,55 1,5<br />
CO 100 32 100<br />
MODE 2: Als de hoofdketel niet in werking is<br />
Brandstof: lichte stookolie<br />
Debiet droog - 3% O2 (m³/h): 212.000<br />
Werkingsregime (h/j) 1.063<br />
cyclus jaar 1 niet-revisie jaar 500<br />
jaar 2 niet-revisie jaar 500<br />
jaar 3 revisie jaar 2.190<br />
Emissiegegevens<br />
Gemiddeld 1.063<br />
Parameter Concentratie droog (mg/m³) Massastroom (ton/j) Emissiegrenswaarden (mg/m³)***
BACK UP BOILER of HULPKETELS (Back up voor processtoom- samen 200 MW)<br />
SO2 200 45 200<br />
NOx (as NO2) 150 34 150<br />
Totaal stof 15 3 15<br />
PM2,5 12,15 3<br />
PM10 13,65 3<br />
CO 175 39 175<br />
CO2 -<br />
* De mogelijke coördinaten van de schouw <strong>kun</strong>nen eventueel nog lichte wijzigingen ondergaan. Dit zal geen invloed<br />
hebben op de uiteindelijke beoordelingen van de impacten.<br />
** in mg/Nm³ berekend (3% O2) (Vlarem 2 Art 5.43.2.1.1 3°c)<br />
*** in mg/Nm³ berekend (3% O2) (Vlarem 2 Art 5.43.2.2.2§12°c)<br />
Tabel 5.58: Kenmerken van de stofemissiepunten van de silos’s<br />
aard<br />
hoogte<br />
(m)<br />
m 3 /h kg/h regime gem kg/h T/jaar<br />
Kolenbunker bij de ketel 60 35.000 0,175 16h/d 0,117 0,933<br />
Grote silo vliegas 57 10.000 0,050 8000h/j 0,046 0,365<br />
Vliegassilo verlading vrachtwagens 53 12.000 0,060 16h/d 0,040 0,320<br />
Vliegassilo verlading schip 31 38.000 0,190 16h/d 0,127 1,013<br />
Tussenopslagcombisilo vliegas 75 12.000 0,060 8000h/j 0,055 0,438<br />
Tussenopslagcombisilo vliegas 52 30.000 0,150 8000h/j 0,137 1,096<br />
Tussenopslagcombisilo vliegas 49 8.200 0,041 8000h/j 0,037 0,300<br />
Krijtsilo 42 3.600 0,036 16h/d 0,024 0,192<br />
Kalksilo 18 3.600 0,036 16h/d 0,024 0,192<br />
Totaal 4,849<br />
De totale gemiddelde jaarlijkse geleide emissies afkomstig van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
van E.ON worden weergegeven in Tabel 5.59. Enkel de stoffen die geëmitteerd en<br />
gekwantificeerd werden in zowel de hoofd-, de hulp- als de back-up ketels worden in de tabel<br />
weergegeven.<br />
Tabel 5.59: Totaal gemiddelde jaarlijkse geleide emissies afkomstig van de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON<br />
SO2 NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 413<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Totaal<br />
Stof<br />
PM2,5 PM10 CO CO2<br />
ton/j ton/j ton/j ton/j ton/j ton/j kton/j Opmerkingen:<br />
Hoofdketel 1.408 1.408 179 145 165 1.280 6.288<br />
Hulpketels 7 5 1 1 1 6<br />
gebaseerd op<br />
8.000 uren vollast per jaar<br />
gemiddelde emissies over een<br />
cyclus van 3 jaar
Back-up<br />
ketels<br />
SO2 NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 414<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Totaal<br />
Stof<br />
PM2,5 PM10 CO CO2<br />
56 66 5 4 5 72<br />
Silo’s - - 4,85 4,0 4,5<br />
Totaal 1.471 1.479 189,85(*) 154 175,5 1.358 6.288<br />
(*) 163,25 T/jaar in geval de hoofdketel berekend is met een emissie van 6 mg/Nm 3 .<br />
gemiddelde emissies over een<br />
cyclus van 3 jaar<br />
Deze tabel geeft de ‘worst case’ situatie weer voor de situatie vanaf 2015 met de aanname dat<br />
de hoofdketel eerst in werking is. Het is mogelijk dat door omstandigheden de bouw van de<br />
centrale meer tijd in beslag neemt en dat de hulpboiler vroeger in dienst zal genomen worden<br />
om stoom te leveren aan BAYER. Hierbij zal deze op vollast draaien. De totale emissie van de<br />
hulpketel zal dan hoger zijn, maar nooit hoger dan de in deze <strong>MER</strong> beschouwde totale<br />
tonnages van de definitieve centrale.<br />
Voor de karakteristieken van de emissies vanuit de drie te elimineren emissiepunten van<br />
BAYER verwijzen we naar de beschrijving onder paragraaf 5.1.5.3. Tabel 5.11 geeft een<br />
overzicht van de schouwkarakteristieken van BAYER en zijn emissies. Een korte beschrijving<br />
van de installaties is weergegeven in paragraaf 5.1.5.3 opgenomen.<br />
o Niet-geleide emissies<br />
Als niet-geleide emissies <strong>kun</strong>nen beschouwd worden : de diffuse stofemissies, fugitieve<br />
emissies en emissies van transport.<br />
Diffuse stofemissies<br />
Een potentiële bron van niet-geleide emissies zijn de diffuse stofemissies door kolenopslag en -<br />
overslag.<br />
De scheepsbelading van vliegas zal uitgevoerd worden via een gesloten systeem en is daarom<br />
geen bron van diffuse stofemissie. Ook scheepsbelading van gips en bodemas gebeurd zonder<br />
emissie omdat gips en bodemas minimaal een vochtgehalte hebben van 8%.<br />
De diffuse stofemissies door kolenop- en overslag zijn volgens de VITO-studie ‘Evaluatie van<br />
<strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse polluenten naar <strong>het</strong> compartiment lucht voor<br />
elektriciteitsproductie in Vlaanderen’ te verwaarlozen. 43<br />
Hot spot studies van de haven van Antwerpen en Gentse kanaalzone hebben wel aangetoond<br />
dat dit niet steeds <strong>het</strong> geval is en dus achterhaald is. Onder meer in de Gentse kanaalzone<br />
wordt een niet te verwaarlozen invloed vastgesteld van de kolenopslag van GCT (Ghent Coal<br />
Terminal), dat volledig conform BBT opereert.<br />
43 Zie Duerinck, J., Cornelis, E., Van Rompaey, H. (2002). Evaluatie van <strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse<br />
polluenten naar <strong>het</strong> compatriment lucht voor elektriciteitsproductie in Vlaanderen, studie uitgevoerd in opdracht van<br />
Aminal, uitgevoerd door Vito, Rapportnr. 2002/IMS/R/067, 125 pagina’s.
Er kan echter gesteld worden dat de kolenhandling zoals E.ON die toepast wel specifiek is. In<br />
Figuur 5.1 is een foto weergegeven van een scheepsontlading zoals die wordt uitgevoerd in<br />
Duitsland met besproeiing in de ontladingtrechters.<br />
De ruwe kolen, die in de centrale toekomen, hebben een zodanige vochtigheidsgraad en<br />
grootte dat de stuifgevoeligheid ervan verwaarloosbaar is. Diffuse emissies bij overslag <strong>kun</strong>nen<br />
wel aan de orde zijn. E.ON neemt echter maatregelen om de invloed hiervan zoveel mogelijk te<br />
beperken. De diffuse stofemissies op de kolenopslag zelf is eveneens te verwaarlozen.<br />
In <strong>het</strong> scenario met de koeltoren wordt gebruik gemaakt met aanlevering van kolen via Sea-<br />
Invest of barges in plaats van met cape-sizers. Voor de theoretisch achtergrond van de<br />
berekeningen (gebaseerd op de methode van de VDI – TNO) verwijzen naar de beschrijving<br />
onder paragraaf 5.1.6. De berekening van de diffuse stofemissies met de barges wordt<br />
hieronder in detail beschreven.<br />
Berekening bij aanlevering van kolen met barges<br />
• Aanvoer van de kolen per schip: 24 uur per dag, heel <strong>het</strong> jaar rond;<br />
• Capaciteit van een schip: 10.000 ton;<br />
• Aanleverhoeveelheid: 20.000 ton per dag of ongeveer 1.000 ton per uur (maximum);<br />
• Geplande operationele uren: 8.760 uur per jaar;<br />
• Massadichtheid van de kolen: 0,9 ton/m³;<br />
• Valhoogte tussen transportband en kolenhoop: 0,5 m;<br />
• De kolenhopen die bevochtigd worden zijn geen bronnen van stofemissies.<br />
Gebaseerd op deze uitgangsgegevens worden emissiefactoren en emissies van stof en fijn stof<br />
berekend (de verdeling tussen de verschillende deelt<strong>je</strong>sgrootte van <strong>het</strong> stof is afkomstig van<br />
EPA 42 emissiefactoren) zoals weergegeven in Tabel 5.60<br />
Tabel 5.60: Stofemissies van de kolenoverslag bij de nieuwe elektriciteitscentrale bij gebruik met barges (ref: Duitse<br />
richtlijn ‘VDI richtlinie 3790 Blatt 3’.<br />
Stofemissies kg/h<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 415<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal uren<br />
per jaar<br />
TSP<br />
(kg/jaar)<br />
TSP<br />
(ton/jaar)<br />
PM10<br />
PM30<br />
(ton/jaar) (ton/jaar)<br />
PM2,5<br />
(ton/jaar)<br />
Schipsontlading (**) 0,25 8.760 2.190,00 2,2 1,6 0,8 0,1<br />
trimming schipontlading<br />
(**) 0.238 8.760 2.088,00 2,1 1,5 0,8 0,1<br />
Van schip naar<br />
vultrechter (**) 0.526 8.760 4.611,00 4,6 3,4 1,7 0,2<br />
Afworp op de<br />
kolenhoop 0.7 8.760 6.132,00 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
Laden vanuit de<br />
kolenvoorraad 0.321 8.760 2.803,20 2,8 2,1 1 0,1<br />
Afworp op de<br />
transportband naar<br />
de<br />
elektriciteitscentrale 0.7 8.760 6.132,00 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
TOTAAL 23.956,20 23,89 17,56 8,43 1,10<br />
* PM10 en PM2,5 zijn een deel van PM30, PM2,5 is een deel van PM10. Deze mogen bijgevolg niet opgeteld worden.<br />
** de stofemissies worden in <strong>het</strong> VDI model uitgemiddeld over <strong>het</strong> ganse jaar.
Fugitieve emissies<br />
Fugitieve emissies zijn in dit pro<strong>je</strong>ct voor beide scenario’s niet aan de orde, aangezien geen<br />
vluchtige organische producten worden gebruikt.<br />
Emissies door transport<br />
Door de aan- en afvoer van goederen/grondstoffen worden emissies door transport verwacht.<br />
Deze emissies worden vertaald in immissies met behulp van <strong>het</strong> CAR-model. Deze immissies<br />
worden weergegeven in paragraaf 5.1.6.17.<br />
o Totale bijkomende emissies door de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
De totale emissies door de nieuwe elektriciteitscentrale is voor beide scenario dezelfde.<br />
Voor de beschrijving van de emissies wordt verwezen naar paragraaf 5.1.6.<br />
5.2.5.4. Emissies tijdens de onderhoudsfase<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de hoofdketel buiten gebruik zijn en zal de hulpketel of back-up<br />
boiler in gebruik zijn. De emissies en immissies zullen beduidend lager zijn dan deze als de<br />
hoofdketel in gebruik is.<br />
5.2.5.5. Toetsing van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de NEC-richtlijn<br />
De toetsing aan de NEC richtlijn is dezelfde voor de beide scenario’s. We verwijzen voor de<br />
beschrijving bij tabel 5.16.<br />
5.2.5.6. Emissienormen<br />
Het is evident dat de emissienormen voor beide scenario’s dezelfde zijn. We verwijzen voor de<br />
beschrijving ervan naar paragraaf 5.1.5.5<br />
Emissienormen indien sommige ingezette brandstoffen worden aanzien als afvalstoffen<br />
Besluit<br />
In de aannames voor de berekening van de immissies werd ervoor geopteerd om met de<br />
strengere normen rekening te houden, zodat in elk geval werd rekening gehouden met zeer<br />
strenge voorwaarden.<br />
Tabel 5.61: Voorgestelde emissienormen<br />
waarden voor<br />
immissieberekeningen<br />
5.2.5.7. Monitoring van de emissies<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 416<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
emissiegrenswaarden in mg/Nm³<br />
stof SO2 NOx CO chloriden fluoriden<br />
10 100 100 50 10 1<br />
De beschrijving van de monitoring van de emissies is voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
identiek aan deze voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling. We verwijzen voor de beschrijving<br />
naar paragraaf 5.1.5.6.
De enige wijziging bij <strong>het</strong> concept met de koeltoren is de plaats van de metingen op de<br />
rookgassen. Aangezien niet kan gemeten worden op de koeltoren zelf dient de monitoring te<br />
gebeuren op de leiding vanuit de installaties naar de koeltoren.<br />
5.2.6. Beschrijving van de immissies en milieueffecten<br />
In dit hoofdstuk dat betrekking heeft op de immissies en de milieueffecten voor <strong>het</strong> scenario met<br />
de koeltoren wordt maar beperkt verwezen naar <strong>het</strong> hoofdstuk met de beschrijving van de<br />
immissies en de milieueffecten van <strong>het</strong> scenario met de doorstroomkoeling.<br />
5.2.6.1. Selectie van de polluenten waarvan de immissiebijdrage onderzocht wordt<br />
De beschrijving van de selectie van de polluenten is voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren identiek<br />
aan deze voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling. We verwijzen voor de beschrijving naar<br />
paragraaf 5.1.6.1.<br />
5.2.6.2. Immissienormen en –advieswaarden<br />
De beschrijving van de selectie van de polluenten is voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren identiek<br />
aan deze voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling. We verwijzen voor de beschrijving naar<br />
paragraaf 5.1.6.2.<br />
5.2.6.3. Overzicht van de toetsingswaarden en relevantiebepaling<br />
De beschrijving van de toetsingswaarden en relevantiebepaling is voor <strong>het</strong> scenario van de<br />
koeltoren identiek aan deze voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling. We verwijzen voor de<br />
beschrijving naar paragraaf 5.1.6.3<br />
5.2.6.4. Dispersieberekeningen<br />
De beschrijving van de dispersieberekeningen is voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren identiek<br />
aan deze voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling.We verwijzen voor de beschrijving naar<br />
paragraaf 5.1.6.4<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden weergegeven op de figuren in Bijlage 4.<br />
5.2.6.5. Bespreking van de milieu-impact voor stikstofoxiden (NOx)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Om de bijdragen door de elektriciteitscentrale te sc<strong>het</strong>sen ten opzichte van de huidige<br />
achtergrondwaarde wordt gebruik gemaakt van de meetposten behorend tot <strong>het</strong> automatisch<br />
meetnet van VMM. De gemiddelde immissieconcentraties voor de 11 meetposten zijn<br />
opgenomen in Tabel 5.28 (zie onder scenario 1).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 417<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Zoals in Tabel 5.28 aangegeven voldoen <strong>het</strong> 99,8- en <strong>het</strong> 98-percentiel alsook <strong>het</strong><br />
jaargemiddelde van de gemeten waarden in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
(gemiddelde van 11 meetposten) aan de gestelde immissiegrenswaarden voor NO2.<br />
De waarde van 200 µg/m³ op uurbasis mag niet meer dan 18 keer per kalenderjaar<br />
overschreden worden. Dit betekent dat de 99,8-ste percentiel van de uurwaarden niet meer dan<br />
200 µg/m 3 mag bedragen. De opgemeten maximale immissieconcentratie (194 µg/m³) in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale voldoet net aan deze norm. Er wordt dus voldaan<br />
aan de eisen van de richtlijn.<br />
Desalniettemin wordt opgemerkt dat de jaargemiddelde achtergrondwaarde de norm voor NO2<br />
tot 100% benadert (99- en 98-percentiel 43 tot 56%). De immissieconcentraties van NO2 in de<br />
omgeving van Antwerpen <strong>kun</strong>nen dus best nauwlettend worden opgevolgd. In de volgende<br />
paragraaf zal worden nagegaan welke de invloed van <strong>het</strong> beschouwde pro<strong>je</strong>ct op de<br />
omgevingsconcentraties van NOx zal zijn.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties aan NOx<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Wat de tabellen betreft, dient te worden vermeld dat de immissiegrens- en richtwaarden enkel<br />
voor NO2 gelden zodat strikt genomen deze cijfers niet <strong>kun</strong>nen vergeleken worden met de<br />
berekende immissiewaarden voor de somparameter NOx (NO + NO2). De berekende NOximmissieconcentraties<br />
dient men dan ook te beschouwen als maximalistische inschattingen van<br />
de eigenlijke NO2-immissieconcentraties.<br />
Uit de figuren in Bijlage 4 en tabel 5.62 blijkt:<br />
• De pluimmaxima situeren zich ten NO (op eigen bedrijfsterrein en boven kanaaldok) en<br />
wijzen op een beperkte (jaargemiddelde) tot relevante (P99,8) invloed op de<br />
immissieconcentratie van NOx door de invloed van de netto-impact van de<br />
elektriciteitscentrale.<br />
• De invloed van de elektriciteitscentrale op alle woonkernen kan als verwaarloosbaar<br />
(jaargemiddelde) tot beperkt (P99,8) beschouwd worden. Enkel voor wat betreft de<br />
P99,8 voor Lillo is de bijdrage relevant.<br />
• De woonkernen gelegen in de Speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare (jaargemiddelde) tot beperkte (P99,8) invloed.<br />
Tabel 5.62: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van NOx in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
Lillo<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 418<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage ten opzichte van<br />
de norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
99,8-percentiel
Doel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 419<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten opzichte van<br />
de norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
99,8-percentiel 5,81-6,85 200 (g) 3,2% relevant<br />
Jaargemiddelde ca. 0,0517 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
99,8-percentiel 3,11 - 4,03 200 (g) ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,1002 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
Berendrecht<br />
99,8-percentiel 3,11- 4,03 200 (g) ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,1074 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
Stabroek<br />
99,8-percentiel 2,55-4,28 200 (g) ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,1074 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
Putte (Vlaanderen)<br />
99,8-percentiel 2,94- 3,33 200 (g) ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,1224 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
Putte (Nederland)<br />
99,8-percentiel 2,97 – 3,49 200 (g) ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,1297 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
99,8-percentiel ca. 3,0 160 (g) ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
99,8-percentiel ca. 2,5 160 ca. 2% beperkt<br />
Jaargemiddelde ca. 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
o Bijdrage tot de bestaande luchtkwaliteit<br />
Tabel 5.63 geeft de netto-bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct voor NOx nabij de verschillende VMMmeetposten<br />
samen met hun procentuele bijdrage ten opzichte van de bestaande milieukwaliteit.
Tabel 5.63: Bijdrage van de immissieconcentraties voor NOx nabij de verschillende VMM-meetposten met hun<br />
procentuele bijdrage.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 420<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
NOx<br />
Netto bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct nabij de<br />
verschillende VMM-meetposten (µg/m³<br />
NOX)<br />
Procentueel t.o.v. de meetwaarde VMMnetwerk*<br />
99,8P GEM Max GEM<br />
42M802 2,88 0,05 1,02% 0,08%<br />
42R822 3,69 0,04 1,56% 0,07%<br />
42R830 4 0,04 2,07% 0,11%<br />
42R831 3,19 0,12 1,61% 0,28%<br />
42R891 2,5 0,03 0,97% 0,05%<br />
42R893 2,73 0,05 1,17% 0,08%<br />
42R894 4,19 0,06 1,62% 0,10%<br />
42R897 2,25 0,03 1,03% 0,06%<br />
42R815 2,32 0,02<br />
/ /<br />
42R892 3,3 0,03 1,57% 0,06%<br />
47E704 /<br />
/ / /<br />
* De VMM-meetwaarden zijn NO2 waarden terwijl de netto-bijdrages aan <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct NOx-bijdrages zijn, de procentuele<br />
verandering van de bestaande luchtkwaliteit is dus een overschatting<br />
De bijdrage van de E.ON-emissies, tot de gemeten jaargemiddelde NOx concentraties in de<br />
omgeving bedraagt voor elk van de 10 meetposten, waarvoor meetgegevens beschikbaar, in de<br />
omgeving minder dan één procent. De bijdrage, uitgedrukt als 99,8P, tot de<br />
omgevingsconcentraties is <strong>het</strong> hoogst in meetpost 42R830, en bedraagt daar 2,07%. De<br />
overige bijdragen van de E.ON-emissies tot de 99,8-percentielswaarden voor NOx variëren<br />
tussen 0,97 en 1,62%.De evaluatie van de procentuele bijdragen, met de hoogste procentuele<br />
bijdrage van 2,07% als 99,8P op meetpost 42R831, toont een aanvaardbare situatie. De<br />
bijdragen tot de gemiddelde concentraties zijn niet significant.<br />
5.2.6.6. Bespreking van de milieu-impact voor zwaveldioxide (SO2)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
De gemiddelde immissieconcentraties voor de 11 meetposten zijn opgenomen in Tabel 5.64.
Tabel 5.64: Gemiddelde immissieconcentraties aan SO2 van 11 Vlaamse meetposten (achtergrondwaarde in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale) (2006)<br />
Statistisch<br />
kengetal<br />
(op uurbasis)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 421<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Gemiddelden (2006) van 11 geselecteerde<br />
Vlaamse meetposten [µg/m³]<br />
SO2<br />
Normen SO2<br />
[µg/m³]<br />
Percentage<br />
achtergrondwaarde<br />
in de norm<br />
Max. waarde 323 350 (P99,8) 92%<br />
99-percentiel 104 125 83%<br />
98-percentiel 78 - -<br />
Jaargemiddelde<br />
18<br />
20 (bescherming<br />
ecosysteem)<br />
Zoals in Tabel 5.64 aangegeven voldoen <strong>het</strong> 99,8- en <strong>het</strong> 98-percentiel alsook <strong>het</strong><br />
jaargemiddelde van de gemeten waarden in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
(gemiddelde van 11 meetposten) aan de gestelde immissiegrenswaarden voor SO2.<br />
De waarde van 350 µg/m³ op uurbasis mag niet meer dan 24 keer per kalenderjaar<br />
overschreden worden. De opgemeten gemiddelde immissieconcentratie (323 µg/m³) in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale voldoet aan deze norm. Er wordt dus voldaan aan<br />
de eisen van de richtlijn.<br />
Desalniettemin merkt men op dat de jaargemiddelde achtergrondwaarde de norm voor SO2 tot<br />
90% benadert (99- percentiel tot 83%). De immissieconcentraties van SO2 in de omgeving van<br />
Antwerpen <strong>kun</strong>nen dus best nauwlettend worden opgevolgd. In de volgende paragraaf zal<br />
worden nagegaan welke de invloed van <strong>het</strong> beschouwde pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties<br />
van SO2 zal zijn.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties aan SO2<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Uit de figuren in Bijlage 4 en tabel 5.65 blijkt:<br />
• De pluimmaxima bevinden zich ten NO (op <strong>het</strong> bedrijf en op <strong>het</strong> kanaaldok) van <strong>het</strong><br />
bedrijf en wijzen op een beperkte invloed op de immissieconcentratie van SO2 door de<br />
invloed van de netto- impact van de elektriciteitscentrale.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot beperkte (enkel voor Lillo) invloed van de elektriciteitscentrale wat<br />
betreft de immissieconcentratie van SO2.<br />
• De woonkernen gelegen in de speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare (99-Percentiel en 99,8-Percentiel) invloed.<br />
90%
Tabel 5.65: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van SO2 in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 422<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(µg/m³)<br />
norm<br />
(µg/m³)<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
99-Percentiel
Tabel 5.66: Bijdrage van de immissieconcentraties voor SO2 nabij de verschillende VMM-meetposten met hun<br />
procentuele bijdrage.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 423<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
SO2<br />
Netto bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct nabij de<br />
verschillende VMM-meetposten (µg/m³ SO2)<br />
Procentueel t.o.v. de meetwaarde VMMnetwerk<br />
99,8P 99P 99,8P %* 99P %<br />
42M802 2,62 0,46 4,37% 1,21%<br />
42R822 2,64 0,45 1,04% 0,31%<br />
42R830 2,83 0,56 3,93% 1,27%<br />
42R831 2,37 0,83 3,39% 2,08%<br />
42R891 2,13 0,3 1,79% 0,40%<br />
42R893 2,11 0,45 2,43% 0,96%<br />
42R894 2,86 0,51 2,38% 0,74%<br />
42R897 1,91 0,42 1,47% 0,61%<br />
42R815 2,16 0,31 2,63% 0,76%<br />
42R892 2,42 0,39 2,47% 0,78%<br />
47E704 / / / /<br />
* ten opzichte van max./ er zijn geen meetgegevens voor 99,8P beschikbaar<br />
De bijdrage van de E.ON-emissies, tot de gemeten 99P SO2-concentraties in de omgeving<br />
bedraagt voor elk van de 11 meetposten in de omgeving maximaal 2,08%. De bijdrage,<br />
uitgedrukt als 99,8P, tot de omgevingsconcentraties bedraagt maximaal 4,37%. De overige<br />
bijdragen van de E.ON-emissies tot de 99,8-percentielswaarden voor SO2 variëren tussen 1 en<br />
3.9%. Deze percentages geven de bijdrage van E.ON weer, ten opzichte van de huidige<br />
meetwaarden. Deze meetwaarden zijn op hun beurt dan weer veel lager dan de<br />
luchtkwaliteitsdoelstellingen. De evaluatie van de procentuele bijdragen (van zowel <strong>het</strong> P99 als<br />
van <strong>het</strong> P99,8) toont bijgevolg een aanvaardbare situatie.<br />
5.2.6.7. Bespreking van de milieu-impact voor de depositie van totaal stof<br />
o Inleiding<br />
Betreffende de impact van stofemissies werd een aparte IFDM-modelering voor geleide en<br />
diffuse emissions uitgevoerd. De resultaten weergegeven in de tabellen betreffende stof zijn de<br />
som van immissies.<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Voor de depositie van totaal stof in de buurt van de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON zijn<br />
geen meetpunten in de omgeving.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de depositie van totaal stof<br />
De invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is uitgevoerd op basis van IFDM-modelering van de koeltoren en de<br />
silo’s enerzijds en de diffuse stofemissies anderzijds, zodat de invloed van beide kan
geëvalueerd worden; Voor de diffuse stofemissies is de worst case genomen van open<br />
kolenopslag en aanlevering van de kolen met cape sizers.(deze diffuse emissies in dit scenario<br />
zijn dezelfde als de diffuse emissies in <strong>het</strong> scenario van de directe koeling).<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Tabel 5.67 geeft een overzicht van de resultaten van beide dispersieberekeningen Uit de<br />
figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.67 blijkt:<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositie van totaal<br />
stof.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale m.b.t. de depositie van<br />
totaal stof.<br />
Tabel 5.67: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van totaal stof in <strong>het</strong> studiegebied<br />
lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 424<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(mg/m²/d)<br />
norm<br />
(mg/m²/d)<br />
Percentage<br />
ten opzichte<br />
van de norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde (*) 650 (*) (*)<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 1,0 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde waarde totaal < 1,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,6 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,3 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,6 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,9 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,4 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,8 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 1,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 425<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(mg/m²/d)<br />
norm<br />
(mg/m²/d)<br />
Percentage<br />
ten opzichte<br />
van de norm<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,2 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
De Kuifeend<br />
Nabijgelegen natuurgebied<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,3 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 3,0 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 3,3 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
5.2.6.8. Bespreking van de milieu-impact voor fijn stof (PM10)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
De gemiddelde immissieconcentraties voor de 4 meetposten zijn opgenomen in Tabel 5.68.<br />
Tabel 5.68: Gemiddelde immissieconcentraties aan PM10 van 4 Vlaamse meetposten (achtergrondwaarde in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale) (2006)<br />
Statistisch<br />
kengetal<br />
(op dagbasis)<br />
Gemiddelden (2006) van 4 geselecteerde<br />
Vlaamse meetposten [µg/m³]<br />
PM10<br />
Normen PM10<br />
[µg/m³]<br />
Percentage<br />
achtergrondwaarde<br />
in de norm<br />
Max. waarde 109 - -<br />
99-percentiel 85 - -<br />
98-percentiel 78 50 154%<br />
Jaargemiddelde 36 40 92,5%<br />
Zoals aangegeven in Tabel 5.68 voldoen <strong>het</strong> 98-percentiel (gemiddelde van 3 meetposten) niet<br />
aan de gestelde immissiegrenswaarde voor PM10. De grenswaarde wordt met 54%<br />
overschreden in 2006. Het jaargemiddelde (gemiddelde van 3 meetposten) van de gemeten<br />
waarden in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale voldoet wel aan de gestelde<br />
immissiegrenswaarden voor PM10. In de volgende paragraaf zal worden nagegaan welke de<br />
invloed van <strong>het</strong> beschouwde pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties zal zijn.
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties PM10<br />
De invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op PM10 is uitgevoerd op basis van IFDM modelering van de<br />
koeltoren en de silo’s enerzijds en de diffuse stofemissies anderzijds, zodat de invloed van<br />
beide kan geëvalueerd worden. Voor de diffuse stofemissies is de worst case genomen van<br />
open kolenopslag en aanlevering van de kolen met cape sizers (deze diffuse emissies in dit<br />
scenario zijn dezelfde als de diffuse emissies in <strong>het</strong> scenario van de directe koeling).<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4.<br />
Tabel 5.69 geeft een overzicht van de immissieconcentraties voor fijn stof. Naast de<br />
jaargemiddelde concentratie wordt in de tabel ook <strong>het</strong> 98 ste percentiel van de uurwaarden<br />
gegeven. In principe moet getoetst worden aan <strong>het</strong> 90 ste percentiel van de dagwaarden. Omdat<br />
de 90 ste percentiel van de dagwaarden kleiner is dan <strong>het</strong> 98 ste percentiel van de uurwaarden; en<br />
de bijdrage van E.ON aan <strong>het</strong> 98 ste percentiel van de uurwaarden reeds beperkt of<br />
verwaarloosbaar is, werden de waarden voor <strong>het</strong> 90 ste percentiel niet opnieuw berekend. Uit de<br />
figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.36 blijkt:<br />
• Het pluimmaximum op <strong>het</strong> terrein is verwaarloosbaar. De diffuse stofbron is niet<br />
ingebracht in <strong>het</strong> model als oppervlaktebron waardoor er op <strong>het</strong> terrein zelf en de<br />
directe omgeving een verwaarloosbare impact is door de uitstoot van PM10.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van PM10.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de PM10-concentratie door <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
• De woonkernen met de hoogste concentraties zijn de woonkernen Putte met een<br />
gemiddelde concentratie van 0,011 tot 0,014 µg/m³. Deze immissieconcentraties zijn<br />
verwaarloosbaar ten opzichte van de norm.<br />
Tabel 5.69: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van PM10 in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 426<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)*<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
Jaargemiddelde (*) (*) 40 (*) -<br />
98-Percentiel (*) (*) 50 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,02 40
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 427<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,70 50 < 1,4 % beperkt<br />
98-Percentiel totaal < 1,05 50 < 2,1 % beperkt<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,05 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,07 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,15 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,40 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,04 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,05 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,09 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,70 50 < 1,4 % beperkt<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,25 50 < 0,5% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,95 50 < 1,9% beperkt<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,06 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,05 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,11 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,80 50 < 1,6 % beperkt<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 1,05 50 < 2,1% beperkt<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,10 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,15 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 40 < 1% verwaarloosbaar
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 428<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
jaargemiddelde totaal < 0,02 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,01 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,15 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel totaal < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
De Kuifeend verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,07 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,10 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,17 40 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel geleide emissies < 0,50 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies < 0,90 50 < 1,8% beperkt<br />
98-Percentiel totaal < 1,40 50 < 2,8% beperkt<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
Deze impactberekeningen zijn uitgevoerd met een emissiewaarde van 7 mg/Nm3. In de<br />
toekomst met <strong>het</strong> nieuwe voorliggende Vlarem voorstel zal dit maximaal 6 mg/Nm3 bedragen.<br />
Hierdoor zal de impact nogmaals met 14% dalen. Alle maatregelen worden hieronder verder<br />
toegelicht.<br />
o Bijdrage tot de bestaande luchtkwaliteit<br />
Tabel 5.70 geeft de netto-bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct nabij de verschillende VMM-meetposten<br />
samen met hun procentuele bijdrage ten opzichte van de bestaande milieukwaliteit.<br />
Tabel 5.70: Bijdrage van de immissieconcentraties voor PM10 nabij de verschillende VMM-meetposten met hun<br />
procentuele bijdrage.<br />
PM10<br />
Netto bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
nabij de verschillende VMMmeetposten<br />
(µg/m³ PM10)<br />
Procentueel t.o.v. de meetwaarde<br />
VMM-netwerk<br />
98P GEM 98P % GEM<br />
42M802 < 0,25 < 0,02 < 0,4% < 0,06%<br />
40AB01 < 0,85
5.2.6.9. Bespreking van de milieu-impact voor zwevende deelt<strong>je</strong>s (PM2,5)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
PM2,5-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties van PM2,5<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.71 blijkt:<br />
• Het pluimmaximum voor de PM2,5-concentratie op <strong>het</strong> terrein zelf en de directe<br />
omgeving is veraarloosbaar ten opzichte van de norm.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van PM2,5.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de PM2,5-concentratie door <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
• De woonkernen met de hoogste concentratie zijn de woonkernen Putte met een<br />
gemiddelde concentratie van 0,0086 tot 0,012 µg/m³. Deze immissieconcentraties zijn<br />
verwaarloosbaar ten opzichte van de norm.<br />
Tabel 5.71: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van PM2,5 in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 429<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde (*) 25 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,02 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,03 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,015 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,005 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,02 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,02 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,03 25 < 1% verwaarloosbaar
(3) Stabroek<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 430<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,05 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,07 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,001 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,011 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde geleide emissies < 0,01 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuse emissies < 0,001 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde totaal < 0,011 25 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
o Actieplan fijn stof en NO2 in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen<br />
Voor de beschrijving van <strong>het</strong> actieplan fijn stof verwijzen we naar paragraaf 5.1.6.9<br />
E.ON - pro<strong>je</strong>ct<br />
Voor de installaties van E.ON en voor dit scenario (scenario koeltoren) zijn twee bronnen te<br />
evalueren die een bijdrage zouden <strong>kun</strong>nen betekenen op <strong>het</strong> gebied van fijn stof, met name de<br />
diffuse stofemissies door de kolenopslag (hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen<br />
scenario 1 met eigen kolenopslag als scenario 2 opslag via Sea-Invest of Rotterdam) en de<br />
puntbron (koeltoren) van de centrale. Er kan echter gesteld worden dat de bijdrage van beide<br />
zeer beperkt zal zijn tengevolge van de milderende maatregelen die zijn voorzien, met name:<br />
• Bij de overslag van kolen wordt gebruik gemaakt van de beste beschikbare technieken<br />
(zie hoofdstuk 2 van dit <strong>MER</strong>). E.ON zal verder gaan dan de BBT door gebruik te<br />
maken van gesloten opslag van kolen (zie verder onder milderende maatregelen).<br />
• E.ON zal bovendien méér doen dan BBT: naast <strong>het</strong> inzetten van de beste beschikbare<br />
technieken zal E.ON een intern systeem opzetten om de efficiëntie van alle acties (bv.<br />
van de besproeiing) adequaat op te volgen. Een permanente evaluatie van de ingezette<br />
middelen zal leiden tot een optimale werkomgeving met minimale uitstoot. Een<br />
doorgedreven onderhoud (bv. van de transportband) zal vermijden dat ongewenste<br />
niet-voorziene stofemissies ontstaan. Dit zal vastgelegd worden in procedures voor <strong>het</strong><br />
laden en lossen van kolen, zodat bij bepaalde weersomstandigheden (bv. vanaf een<br />
hoge windsnelheid) specifieke acties op <strong>het</strong> gebied van <strong>het</strong> laden en lossen worden<br />
genomen.
Voor wat betreft de puntbron voor grote stookinstallaties worden de emissienormen bepaald<br />
door de LCP (Large Combustion Plants)-richtlijn. Vlaanderen heeft bovendien de normen die<br />
door Europa werden voorgesteld, aangescherpt. Deze strenge normen garanderen dat nieuwe<br />
installaties een veel lagere uitstoot kennen dan de oudere vergelijkbare installaties. Zoals<br />
vermeld in voornoemde studies is de bijdrage van de puntbron tot de immissies gemeten in de<br />
Antwerpse haven zone gering. Dit is voornamelijk te wijten aan de uitstoot op grote hoogte (zie<br />
bespreking van de stof-immissies in dit Hoofdstuk). De impact ervan is dan ook<br />
verwaarloosbaar.<br />
Besluit<br />
De studie betreffende de meetresultaten fijn stof toont aan dat in de zone van <strong>het</strong> havengebied<br />
bijzondere aandacht dient te gaan naar acties om, bij de invoering van de NEC-normen in 2010,<br />
geen overschrijdingen te moeten vaststellen. De Vlaamse Regering heeft een actieplan<br />
uitgewerkt voor de vermindering van de uitstoot aan fijn stof. Voor de gekende hotspots werden<br />
door de Vlaamse Overheid concrete acties bepaald (zie actieplan fijn stof in de industriële<br />
hotspotzones (mei 2007). Voor de Antwerpse Haven zijn deze actiepunten gericht op:<br />
• Industrie (diffuse en puntbronnen)<br />
• Verkeer<br />
• Huishoudelijke en tertiaire stookinstallaties<br />
• Flankerend beleid<br />
De installaties van een kolengestookte powerplant geven bij inzet van de beste beschikbare<br />
technieken een verwaarloosbare bijdrage in <strong>het</strong> havengebied.<br />
5.2.6.10. Bespreking van de milieu-impact voor koolstofmonoxide (CO)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
CO-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties CO<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.72 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt als bij de woonkernen<br />
die aangeduid zijn als speciale beschermingszone is de impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale verwaarloosbaar. De woonkernen in de buurt zijn eveneens de<br />
woonkernen waar de hoogste immissieconcentratie-impact van CO waarneembaar is.<br />
Tabel 5.72: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van CO in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
Pluimmaximum<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 431<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde
Woonkernen in de buurt<br />
(16) Lillo<br />
jaargemiddelde 0,11 – 0,166 10000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15)Doel<br />
jaargemiddelde 0,045 – 0,067 10000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde 0,074 - 0,124 10000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde 0,041-0,153 10000 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
(10) Antwerpen<br />
jaargemiddelde ca 0,01 10000 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde < 0,01 10000 < 1% verwaarloosbaar<br />
5.2.6.11. Bespreking van de milieu-impact voor Chloriden<br />
Deze paragraaf is van toepassing in geval van de behandeling van afvalstoffen of biomassa.<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Chloriden-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Chloriden<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.73 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt als bij de woonkernen<br />
aangeduid als speciale beschermingszone is de impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale verwaarloosbaar.<br />
Tabel 5.73: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van Chloriden in <strong>het</strong> studiegebied<br />
lucht.<br />
Pluimmaximum<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 432<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
98-Percentiel
(15) Doel<br />
98-Percentiel 0,0007 - 0,0031 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
98-Percentiel 0,015 – 0,054 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
98-Percentiel 0,02 - 0,079 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
(10) Antwerpen<br />
98-Percentiel ca 0,05 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
98-Percentiel ca 0,03 300 < 1% verwaarloosbaar<br />
5.2.6.12. Bespreking van de milieu-impact voor Fluoriden<br />
Deze paragraaf is van toepassing in geval van de behandeling van afvalstoffen of biomassa.<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Fluoriden-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Fluoriden<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.74 blijkt:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een verwaarloosbare invloed op de immissieconcentratie<br />
van fluoriden door de invloed van de netto-impact van de elektriciteitscentrale. Dit<br />
pluimmaximum bevindt zich dichtbij Putte in Nederland. De immissiecioncentratie<br />
bedraagt ca. 0,001 µg/m³ ter hoogte van deze woonkern en is verwaarloosbaar.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van fluoriden.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed wat betreft de immissieconcentratie van fluoriden.<br />
Tabel 5.74: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van Fluoriden in <strong>het</strong> studiegebied<br />
lucht.<br />
Pluimmaximum*<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 433<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 434<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde
5.2.6.14. Bespreking van de milieu-impact voor Cadmium + Thallium<br />
(Cd+TI)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Cd of TI-immissiewaarden of -deposities weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Cd+TI<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.75 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt, als de woonkernen<br />
aangeduid als speciale beschermingszone, is de impact van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale verwaarloosbaar. In de woonkern Putte zijn is de hoogste<br />
Cadmium en Thallium-impact door de nieuwe elektriciteitscentrale waarneembaar. Het<br />
effect is er echter eveneens verwaarloosbaar. (maximum ca 0,0003µg/ m³).<br />
Tabel 5.75: Toetsing van de nieuwe elektriciteitscentrale ten opzichte van de Thallium norm .<br />
Pluimmaximum<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 435<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
98-Percentiel 0,00038 10
de Cd emissies kleiner zijn dan 2,5 µg/m³ (zie toelichting bij tabel 5.7). Dit is een factor 10 lager<br />
dan in tabel 5.7 weergegeven. De immissieconcentraties voor enkel Cd zijn dan ook met een<br />
factor 10 lager. Hieruit kan besloten worden dat de impact dan maximaal 0,038 ng bedraagt,<br />
<strong>het</strong>geen ten opzichte van de streefwaarde van 5 ng/m³ < 1 % bedraagt. De impact van Cd kan<br />
dus als verwaarloosbaar beschouwd worden.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de depositiewaarden van Cd+TI<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.76 blijkt:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed voor de depositiewaarden van<br />
Cd+Ti door de invloed van de netto-impact van de elektriciteitscentrale. Dit<br />
pluimmaximum bevindt zich echter op <strong>het</strong> bedrijfsterrein van E.ON en BAYER zelf. In<br />
de omliggende woonkernen worden die concentraties niet waargenomen.<br />
• De woonkernen met de hoogste concentraties zijn Stabroek. De bijdrage van de<br />
elektriciteitscentrale is hier ca 0,36 µg/m2/dag. Deze bijdrage bedraagt 1% ten opzichte<br />
van de norm. Hierdoor kan de impact van de depositie van Cd en Tl als beperkt wordt<br />
beschouwd op deze woonkernen.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositiewaarden<br />
van Cd+Tl.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositiewaarden<br />
van Cd+Tl.<br />
Tabel 5.76: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de depositiewaarden van Cadmium en Thallium in <strong>het</strong><br />
studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 436<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m²/d)<br />
Norm<br />
(µg/m²/d)<br />
Pluimmaximum (op <strong>het</strong> bedrijfsterrein)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde (*) 30 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde waarde 0,075 - 0,190 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde waarde 0,027 – 0,094 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde waarde 0,1439 - 0,2675 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde waarde 0,1377 – 0,3695 30 ca. 1% beperkt<br />
(10) Antwerpen<br />
Woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,075 30 < 1% verwaarloosbaar
(11) Zwijndrecht<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 437<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m²/d)<br />
Norm<br />
(µg/m²/d)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde ca. 0,035 30 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
5.2.6.15. Bespreking van de milieu-impact voor Kwik (Hg)<br />
o Metingen in de omgeving<br />
Er zijn geen meetwaarden van de VMM in de buurt van de elektriciteitscentrale van E.ON die de<br />
Hg-immissiewaarden weergeven.<br />
o Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de omgevingsconcentraties Hg<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.77 blijkt:<br />
• Zowel bij <strong>het</strong> pluimmaximum als bij de woonkernen in de buurt is de impact van de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale verwaarloosbaar.<br />
Tabel 5.77: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de immissieconcentratie van Kwik in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
Pluimmaximum<br />
Impact (µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
98-Percentiel
5.2.6.16. Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de verzurende en eutrofiërende<br />
deposities<br />
o Situering<br />
Voor de beschrijving van de siturering verwijzen we naar de paragraaf 5.1.6.16<br />
o Verzurende en eutrofiërende depositie in Vlaanderen<br />
Voor de beschrijving van de verzurende en eutrofiêrende depositie in Vlaanderen verwijzen we<br />
eveneens naar de paragraaf 5.1.6.16<br />
o Verzurende deposities als gevolg van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct<br />
De figuren in Bijlage 4 tonen een grafisch overzicht van de totale verzurende deposities in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale.<br />
Bijlage 4 en Tabel 5.78 toont de resultaten van de in de omgeving berekende totale verzurende<br />
deposities als gevolg van de verwachte NOx NH3 en SO2-emissies. Uit Bijlage 4 en Tabel 5.78<br />
blijkt dat:<br />
• Het depositiemaximum ondervindt een impact die als belangrijk beschouwd wordt.<br />
Deze hoge waarde komt enkel op <strong>het</strong> terrein van BAYER/E.ON voor.<br />
• De impact naar de depositie van de potentieel verzurende equivalenten is in de<br />
omringende dorpen veel lager. De impact bij de woonkernen in de buurt kan als<br />
verwaarloosbaar tot beperkt beschouwd worden.<br />
• De impact bij de woonkernen waar de hoogste verzurende deposities zullen zijn door de<br />
nieuwe elektriciteitscentrales wordt ook als beperkt beschouwd.<br />
• De impact bij de woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone door<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De impact naar verzurende deposities toe op de omliggende natuurgebieden vanwege<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar tot beperkt beschouwd.<br />
Tabel 5.78: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de verzurende depositie in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
Pluim Maximum<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 438<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(Zeq/ha/j)<br />
Norm<br />
(Zeq/ha/j)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde 440 1400 31% belangrijk<br />
Woonkernen in de buurt<br />
(16) Lillo<br />
jaargemiddelde waarde 12,7 1400 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde waarde 6,0 1400 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde waarde 22 1400 1,6% beperkt
(3) Stabroek<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 439<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(Zeq/ha/j)<br />
Norm<br />
(Zeq/ha/j)<br />
Percentage ten<br />
opzichte van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde 14,3 1400 1,0% beperkt<br />
Woonkernen waar de hoogste deposities worden waargenomen<br />
(4) Putte (Vlaanderen)<br />
jaargemiddelde waarde 19,8 1400 1,4% beperkt<br />
(18) Putte (Nederland)<br />
jaargemiddelde waarde 21 1400 1,5% beperkt<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
(10) Antwerpen<br />
Jaargemiddelde waarde 4,6 1400 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
Jaargemiddelde waarde 2,7 1400 < 1% verwaarloosbaar<br />
Natuurgebieden (jaargemiddelde)<br />
In deze tabel is de toetsing gebeurd t.o.v. <strong>het</strong> significantiekader lucht naar analogie met de<br />
andere parameters. Aangezien de feitelijke impact zich situeert op de ‘fauna en flora’ wordt voor<br />
de relevante toetsing met inbegrip van de natuurgebieden verwezen naar Hoofdstuk fauna &<br />
flora.<br />
o Eutrofiërende deposities als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De figuren in Bijlage 4 tonen een grafisch overzicht van de eutrofiërende deposities in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale en Tabel 5.79 toont de resultaten van de in de<br />
omgeving berekende eutrofiërende deposities als gevolg van de verwachte NO X en NH3<br />
emissies. Uit Bijlage 4 en Tabel 5.79 blijkt dat :<br />
• Het depositiemaximum ondervindt een impact die als belangrijk beschouwd wordt.<br />
Deze hoge waarde komt enkel voor op <strong>het</strong> terrein van BAYER/E.ON.<br />
• De eutrofiërende depositie is in de omringende dorpen veel lager.De impact bij de<br />
woonkernen in de buurt kan als beperkt beschouwd worden.<br />
• De impact bij de woonkernen waar de hoogste eutrofiërende deposities zullen zijn door<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt ook als beperkt beschouwd.<br />
• De impact bij de woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingzone door de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De impact naar de eutrofiërende deposities op de omliggende natuurgebieden vanwege<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar beschouwd.
Tabel 5.79: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de eutrofiërende depositie als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Pluimmaximum<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 440<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact (kg N/ha/j)<br />
Norm<br />
(kg<br />
N/ha/j)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Beoordeling<br />
volgens<br />
referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde 2,6 5,6 46% belangrijk<br />
Woonkernen in de buurt<br />
(16) Lillo<br />
jaargemiddelde waarde 0,035 5,6 < 1% verwaarloosbaar<br />
(15) Doel (<br />
jaargemiddelde waarde 0,017 5,6 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde waarde 0,067 5,6 1,2% beperkt<br />
(3) Stabroek (<br />
jaargemiddelde waarde 0,041 5,6 < 1% verwaarloosbaar<br />
Woonkernen waar de hoogste concentraties worden waargenomen<br />
(4) Putte (Vlaanderen)<br />
jaargemiddelde waarde 0,059 5,6 1,1% beperkt<br />
(18) Putte (Nederland)<br />
jaargemiddelde waarde 0,057 5,6 1,0% beperkt<br />
Woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone<br />
(10) Antwerpen<br />
Jaargemiddelde waarde 0,012 5,6 < 1% verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht<br />
Jaargemiddelde waarde 0,007 5,6 < 1% verwaarloosbaar<br />
In deze tabel is de toetsing gebeurd t.o.v. <strong>het</strong> significantiekader lucht naar analogie met de<br />
andere parameters. Aangezien de feitelijke impact zich situeert op de ‘fauna en flora’ wordt voor<br />
de relevante toetsing met inbegrip van de natuurgebieden verwezen naar Hoofdstuk fauna &<br />
flora.<br />
5.2.6.17. Milieu-impact door mobiliteit ten gevolge van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
De bouw van een elektriciteitscentrale zal in de aanlegfase en de exploitatiefase een<br />
bijkomende verkeersstroom veroorzaken. Deze bijkomende verkeersstromen zullen op hun<br />
beurt bijkomende verkeersemissies tot gevolg hebben.<br />
De bijdrage in <strong>het</strong> geval van <strong>het</strong> scenario met de koeltoren is vergelijkbaar als dit met de directe<br />
doorstroomkoeling. Voor een beschrijving van de milieu-impact hiervan verwijzen we naar<br />
paragraaf 5.1.6.17
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
5.2.7. Significantie van de milieueffecten<br />
Voor wat betreft de emissies verwijzen we naar<br />
Tabel 5.15 waaruit blijkt dat <strong>het</strong> procentueel aandeel van de E.ON centrale t.o.v. de totale<br />
emissievracht van de Antwerpse Haven voor NOx, SO2 en PM10 respectievelijk 5,5, 4 en 7,5%<br />
bedraagt.<br />
Voor wat betreft de evaluatie van de werkelijke impact op de omgeving (immissieberekeningen)<br />
verwijzen we naar onderstaande besluiten.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de afbraakfase<br />
De afbraakwerken ressorteren onder de verantwoordelijkheid van BAYER. De meeste<br />
afbraakwerken gebeuren voorafgaandelijk aan de aanleg door E.ON van de geplande<br />
elektriciteitscentrale, er worden dus geen cumulatieve effecten voorzien voor de afbraakwerken.<br />
Ten opzichte van de bouw van de centrale zijn deze afbraakwerken verwaarloosbaar te<br />
noemen. Om die reden wordt de afbraakfase dan ook niet verder besproken in dit <strong>MER</strong>.<br />
Speciale aandacht zal wel dienen besteed te worden aan de veiligheidsaspecten.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de aanlegfase<br />
In de aanlegfase <strong>kun</strong>nen voor de discipline lucht volgende emissies verwacht worden:<br />
• stofemissies bij graafwerken en aan- en afvoer met vrachtwagens;<br />
• emissies van uitlaatgassen van werfmachines en vrachtwagens;<br />
• emissies ten gevolge van <strong>het</strong> proefdraaien van de nieuwe installaties.<br />
De stofemissies <strong>kun</strong>nen op dit ogenblik onmogelijk gekwantificeerd worden, gezien ze<br />
afhankelijk zijn van een hele reeks factoren die momenteel niet ingeschat <strong>kun</strong>nen worden (o.m.<br />
werkinstructies tijdens de bouw en grootte van <strong>het</strong> werfterrein). Een kwantificering van de<br />
emissies van uitlaatgassen van werfmachines en vrachtwagens leert dat emissies zeer beperkt<br />
zullen zijn.<br />
Significantie van de milieueffecten tijdens de exploitatiefase<br />
Voor <strong>het</strong> concept met de koeltoren zorgt enerzijds de werking van de geplande<br />
elektriciteitscentrale, inclusief hulpketels , voor rookgasemissies en voor diffuse stofemissies<br />
door de op- en overslag van kolen (voor dat scenario). Anderzijds zal in de toekomst de<br />
geplande elektriciteitscentrale stoomketels van BAYER-LANXESS vervangen,of zullen deze<br />
ketels vervangen worden. In de berekeningen werd met al deze factoren rekening gehouden.<br />
Voor de relevante emissies zoals NOx, SO2, CO, PM10, chloriden, fluoriden, Hg en Cd+Tl<br />
werden dispersieberekeningen uitgevoerd. In de modellering werd uitgegaan van een constante<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 441<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vollastwerking van de hoofdketel en een constante ‘in stand-by-toestand’ van de hulpketel<br />
(worst-case situatie). Tenslotte werd ook de verzurende en eutrofiërende deposities ten gevolge<br />
van de SO2- en NOx-emissie gemodelleerd.<br />
Voor de parameter NOx werden volgende conclusies getrokken:<br />
• De pluimmaxima situeren zich ten NO (op eigen bedrijfsterrein en boven kanaaldok) en<br />
wijzen op een beperkte (jaargemiddelde) tot relevante (P99,8) invloed op de<br />
immissieconcentratie van NOx door de invloed van de netto-impact van de<br />
elektriciteitscentrale.<br />
• De invloed van de elektriciteitscentrale op alle woonkernen kan als verwaarloosbaar<br />
(jaargemiddelde) tot beperkt (P99,8) beschouwd worden. Enkel voor wat betreft de<br />
P99,8 voor Lillo is de bijdrage relevant.<br />
• De woonkernen gelegen in de Speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare (jaargemiddelde) tot beperkte (P99,8) invloed.<br />
Voor de parameter SO2 werden volgende conclusies getrokken:<br />
• De pluimmaxima bevinden zich ten NO (op <strong>het</strong> bedrijf en op <strong>het</strong> kanaaldok) van <strong>het</strong><br />
bedrijf en wijzen op een beperkte invloed op de immissieconcentratie van SO2 door de<br />
invloed van de netto- impact van de elektriciteitscentrale.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot beperkte (enkel voor Lillo) invloed van de elektriciteitscentrale wat<br />
betreft de immissieconcentratie van SO2.<br />
• De woonkernen gelegen in de speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare (99-Percentiel en 99,8-Percentiel) invloed.<br />
Voor de totale stofdepositie werden volgende conclusies getrokken:<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositie van totaal<br />
stof.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale m.b.t. de depositie van<br />
totaal stof.<br />
Voor de parameter PM10 werden volgende conclusies getrokken:<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositie van totaal<br />
stof.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale m.b.t. de depositie van<br />
totaal stof.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 442<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor de parameter PM2,5 werden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het pluimmaximum voor de PM2,5-concentratie op <strong>het</strong> terrein zelf en de directe<br />
omgeving is verwaarloosbaar ten opzichte van de norm.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van PM2,5.<br />
• De woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de PM2,5-concentratie door <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
• De woonkernen met de hoogste concentratie zijn de woonkernen Putte met een<br />
gemiddelde concentratie van 0,0086 tot 0,012 µg/m³. Deze immissieconcentraties zijn<br />
verwaarloosbaar ten opzichte van de norm.<br />
Voor de parameter fluoriden worden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een verwaarloosbare invloed op de immissieconcentratie<br />
van fluoriden door de invloed van de netto impact van de elektriciteitscentrale. Dit<br />
pluimmaximum bevindt zich dichtbij Putte in Nederland. De immissieconcentratie<br />
bedraagt ca. 0,001 µg/m³ ter hoogte van deze woonkern en is verwaarloosbaar.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
immissieconcentratie van fluoriden.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed wat betreft de immissieconcentratie van fluoriden.<br />
Voor de immissieconcentraties van NH3, CO, chloriden, Hg en Cd+Tl werden volgende<br />
conclusies getrokken:<br />
• De invloed van de immissieconcentraties van de nieuwe elektriciteitscentrale van de<br />
beschouwde parameters worden alle als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Voor de depositiewaarden van de parameter Cd+Tl werden volgende conclusies getrokken:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed voor de depositiewaarden van<br />
Cd+Ti door de invloed van de netto-impact van de elektriciteitscentrale. Dit<br />
pluimmaximum bevindt zich echter op <strong>het</strong> bedrijfsterrein van E.ON en BAYER zelf. In<br />
de omliggende woonkernen worden die concentraties niet waargenomen.<br />
• De woonkernen met de hoogste concentraties zijn Stabroek. De bijdrage van de<br />
elektriciteitscentrale is hier ca 0,36 µg/m²/dag. Deze bijdrage bedraagt 1% ten opzichte<br />
van de norm. Hierdoor kan de impact van de depositie van Cd en Tl als beperkt wordt<br />
beschouwd op deze woonkernen.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositiewaarden<br />
van Cd+Tl.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de depositiewaarden<br />
van Cd+Tl.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 443<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor de verzurende depositie werden de volgende conclusies getrokken:<br />
• Het depositiemaximum ondervindt een impact die als belangrijk beschouwd wordt.<br />
Deze hoge waarde komt enkel op <strong>het</strong> terrein van BAYER/E.ON voor.<br />
• De impact naar de depositie van de potentieel verzurende equivalenten is in de<br />
omringende dorpen veel lager. De impact bij de woonkernen in de buurt kan als<br />
verwaarloosbaar tot beperkt beschouwd worden.<br />
• De impact bij de woonkernen waar de hoogste verzurende deposities zullen zijn door de<br />
nieuwe elektriciteitscentrales wordt ook als beperkt beschouwd.<br />
• De impact bij de woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingszone door<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale worden als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De impact naar verzurende deposities toe op de omliggende natuurgebieden vanwege<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar tot beperkt beschouwd.<br />
Voor de eutrofiërende depositie werden de volgende conclusies getrokken:<br />
• Het depositiemaximum ondervindt een impact die als belangrijk beschouwd wordt.<br />
Deze hoge waarde komt enkel op <strong>het</strong> terrein van BAYER/E.ON.<br />
• De eutrofiërende depositie is in de omringende dorpen veel lager. De impact bij de<br />
woonkernen in de buurt kan als beperkt beschouwd worden.<br />
• De impact bij de woonkernen waar de hoogste eutrofiërende deposities zullen zijn door<br />
de nieuwe elektriciteitscentrale wordt ook als beperkt beschouwd.<br />
• De impact bij de woonkernen die aangeduid zijn als speciale beschermingzone door de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
• De impact naar de eutrofiërende deposities toe op de omliggende natuurgebieden<br />
vanwege de nieuwe elektriciteitscentrale wordt als verwaarloosbaar.<br />
In de discipline Fauna en Flora wordt de verzurende en eutrofiërende depositie getoetst aan de<br />
kritische lasten van kwetsbare ecotopen.<br />
Effecten tijdens de onderhoudsfase<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de hoofdketel buiten gebruik zijn en zal de hulpketel in gebruik<br />
zijn. De emissies zullen lager zijn dan deze als de hoofdketel in gebruik is.<br />
5.2.8. Milderende maatregelen<br />
Rond emissies naar de lucht toe en de daaraan gekoppelde immissies wordt ook verwezen<br />
naar de verschillende onderdelen in de Pro<strong>je</strong>ctbeschrijving, hoofdstuk 2. In dit hoofdstuk wordt<br />
uitleg gegeven over <strong>het</strong> zwavelgehalte in de kolen, over de configuraties van DeNOx , DeSOx en<br />
gebruik ESP.<br />
De geplande elektriciteitscentrale zal aan alle in VLAREM II bepaalde emissiegrenswaarden<br />
voldoen. De immissieconcentraties worden verwaarloosbaar tot beperkt (SO2),<br />
verwaarloosbaar tot relevant (NOx) en verwaarloosbaar tot beperkt (enkel Lillo) (Stof)<br />
beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen. De depositiewaarden worden verwaarloosbaar tot<br />
beperkt beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 444<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Alle voorgestelde milderende maatregelen werden getoetst aan de in casu relevante BREF’s,<br />
en voldoen hier volledig aan.<br />
Het scenario met de koeltoren gaat gepaard met <strong>het</strong> uitwerken van een ander scenario voor de<br />
aanlevering van kolen, namelijk aanlevering via Sea-Invest of Rotterdam, waaruit blijkt dat de<br />
globale milieu-impact beter is.<br />
Vergelijking van de stofemissies bij aanlevering van kolen met cape-sizers en voor aanlevering<br />
van kolen met barges wordt in Tabel 5.85 weergegeven.<br />
Tabel 5.80: stof emissies bij aanlevering kolen met cape sizers<br />
Stofemissies kg/h<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 445<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal uren<br />
per jaar<br />
TSP<br />
(kg/jaar)<br />
TSP<br />
(ton/jaar)<br />
PM30<br />
(ton/jaar)<br />
PM10<br />
(ton/jaar)<br />
PM2,5<br />
(ton/jaar)<br />
Schipsontlading 0,25 8.760,0 2.190,0 2,2 1,6 0,8 0,1<br />
Van schip naar vultrechter 1,05 8.760,0 9.198,0 9,2 6,8 3,2 0,5<br />
Afworp op de kolenhoop 0,70 8.760,0 6.132,0 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
Laden vanuit de kolenvoorraad 0,32 8.760,0 2.803,2 2,8 2,1 1,0 0,1<br />
Afworp op de transportband<br />
naar de elektriciteitscentrale 0,70 8.760,0 6.132,0 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
TOTAAL 26.455,2 26,5 19,6 9,3 1,4<br />
Der stofemissies bij aanlevering van kolen met barges met barges wordt in weergegeven.:<br />
Tabel 5.81: stof emissies bij aanlevering kolen met barges<br />
Stofemissies kg/h<br />
Aantal<br />
uren per<br />
jaar<br />
TSP<br />
(kg/jaar)<br />
TSP<br />
(ton/jaar)<br />
PM10<br />
PM30<br />
(ton/jaar) (ton/jaar)<br />
PM2,5<br />
(ton/jaar)<br />
Schipsontlading 0,25 8.760,00 2.190,00 2,2 1,6 0,8 0,1<br />
trimming schipontlading<br />
0.238 8.760,00 2.088,00 2,1 1,5 0,8 0,1<br />
Van schip naar<br />
vultrechter 0.526 8.760,00 4.611,00 4,6 3,4 1,7 0,2<br />
Afworp op de<br />
kolenhoop 0.7 8.760,00 6.132,00 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
Laden vanuit de<br />
kolenvoorraad 0.321 8.760,00 2.803,20 2,8 2,1 1 0,1<br />
Afworp op de<br />
transportband naar de<br />
elektriciteitscentrale 0.7 8.760,00 6.132,00 6,1 4,5 2,1 0,3<br />
TOTAAL 23.956,20 23,89 17,56 8,43 1,10<br />
Gesloten opslag van de kolen<br />
Om de diffuse stofemissie nog méér te beperken, zal E.ON de kolen opslaan in een gesloten<br />
opslag. Om exploitatieredenen dient de totale opslagcapaciteit maximaal 90.000 ton te zijn, met<br />
minimaal de volgende dimensies: 380.m lang, 70 m breed, 28 m hoog (in de nok van <strong>het</strong><br />
gebouw). Om <strong>het</strong> stof in de hal eveneens tot een minimum te beperken, zijn ook in de hal de
toestellen uitgerust met een aangepast sproeisysteem. Als voordelen <strong>kun</strong>nen worden<br />
aangewezen:<br />
• vermijden van de stofemissies bij de afworp op de open kolenhopen;<br />
• vermijden van de stofemissies bij <strong>het</strong> grijpen van de kolen vanuit de kolenvoorraad;<br />
• vermijden van de stofemissies bij <strong>het</strong> afwerpen van de kolen op de transportband.<br />
Berekening van de totale diffuse stofemissies<br />
Zoals voor de berekening bij de open kolenopslag met levering van cape-sizers, en met levering<br />
van barges, werd eveneens een berekening gemaakt voor de totale emissies bij opslag in<br />
magazijn. De resultaten worden hieronder weergegeven.<br />
Uit deze tabel blijkt dat bij de toepassing van deze milderende maatregel de totale diffuse<br />
stofemissies van de kolenhandeling 1/3 e zullen bedragen ten opzichte van de klassieke manier<br />
van werken. E.ON zal dan ook deze milderende maatregel toepassen.<br />
Tabel 5.82: Invloed op totaal stof bij gesloten opslag.<br />
Stofemissies kg/h<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 446<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal<br />
uren per<br />
jaar<br />
TSP<br />
(kg/jaar)<br />
TSP<br />
(ton/jaar)<br />
PM10<br />
PM30<br />
(ton/jaar) (ton/jaar)<br />
PM2,5<br />
(ton/jaar)<br />
Schipsontlading 0,25 8.760,00 2.190,00 2,2 1,6 0,8 0,1<br />
trimming<br />
schipontlading 0.238 8.760,00 2.088,00 2,1 1,5 0,8 0,1<br />
Van schip naar<br />
vultrechter 0.526 8.760,00 4.611,00 4,6 3,4 1,7 0,2<br />
TOTAAL 8.889,00 8,89 6,46 3,23 0,40<br />
Effect op de totale diffuse stofimmissies<br />
Het directe effect op de immissies is dat de diffuse emissies (ten gevolge van de gesloten<br />
kolenopslag) veel lager te zijn. In onderstaande tabellen zijn de resultaten uitgewerkt voor de<br />
totale stofemissies en voor PM10 98-Percentiel. De figuren van de modelering zijn in bijlage 4<br />
gegeven. Specifiek uit de tabellen blijkt de bijdrage van de E.ON centrale tot de PM10 98-<br />
Percentiel waarde voor Lillo, Berendrecht en Stabroek nu verwaarloosbaar te zijn.<br />
Tabel 5.83: Vergelijking van de invloed op de diffuse emissies (totaal stof) tussen situatie met cape-sizers en situatie<br />
met gesloten kolenopslag.<br />
impact<br />
(mg/m²/d)<br />
norm<br />
(mg/m²/d)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
jaargemiddelde waarde (*) 650 (*) (*)<br />
(16) Lillo<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met cape sizers<br />
Woonkernen in de buurt<br />
< 1,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies < 0,35 650 < 1% verwaarloosbaar
met gesloten kolenopslag<br />
(15) Doel<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met cape sizers<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag<br />
(2) Berendrecht<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met cape sizers<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag<br />
(3) Stabroek<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met cape sizers<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag<br />
De Kuifeend<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met cape sizers<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 447<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(mg/m²/d)<br />
norm<br />
(mg/m²/d)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
< 0,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
< 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
< 0,6 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
< 0,15 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
< 0,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
< 0,1 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
Nabijgelegen natuurgebied<br />
< 1,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
jaargemiddelde diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag<br />
< 0,5 650 < 1% verwaarloosbaar<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
Tabel 5.84: Vergelijking van de invloed op de diffuse emissies ( PM10 98 Percentiel) tussen situatie met cape-sizers en<br />
situatie met gesloten kolenopslag .<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Maximum (op <strong>het</strong> terrein zelf)*<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
Jaargemiddelde (*) (*) 40 (*) -<br />
98-Percentiel (*) (*) 50 (*) -<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
98-Percentiel diffuse emissies<br />
met cape sizers < 0,70 50 < 1,4 % beperkt<br />
98-Percentiel diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag < 0,40 50 < 1 % verwaarloosbaar
(15) Doel<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 448<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
(µg/m³)<br />
Norm<br />
(µg/m³)<br />
Percentage<br />
ten<br />
opzichte<br />
van de<br />
norm<br />
Beoordeling volgens referentiekader<br />
98-Percentiel diffuse emissies<br />
met cape sizers < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag < 0,10 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht<br />
98-Percentiel diffuse emissies<br />
met cape sizers < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag < 0,15 50 < 1,% verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek<br />
98-Percentiel diffuse emissies<br />
met cape sizers < 0,25 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag < 0,20 50 < 1% verwaarloosbaar<br />
Nabijgelegen natuurgebied<br />
De Kuifeend verwaarloosbaar<br />
98-Percentiel diffuse emissies<br />
met cape sizers < 0,9 50 < 1,8% beperkt<br />
98-Percentiel diffuus emissies<br />
met gesloten kolenopslag < 0,7 50 < 1,4% beperkt<br />
(*) de diffuse emissies aan de bron zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat dit niet zinvol is<br />
In dit verband wordt herhaald dat E.ON naast <strong>het</strong> inzetten van de beste beschikbare technieken<br />
ter vermijding van PM10 en PM2,5 een intern systeem zal opzetten om de efficiëntie van alle<br />
acties (bv. van de besproeiing in geval van eigen kolenopslag, zelfs in <strong>het</strong> gesloten magazijn)<br />
adequaat op te volgen. Een permanente evaluatie van de ingezette middelen zal leiden tot een<br />
optimale werkomgeving met minimale uitstoot. Een doorgedreven onderhoud (bv. van de<br />
transportband) zal vermijden dat ongewenste niet-voorziene stofemissies ontstaan. Dit zal<br />
vastgelegd worden in procedures voor <strong>het</strong> laden en lossen van kolen, zodat bij bepaalde<br />
weersomstandigheden (bv. vanaf een hoge windsnelheid) specifieke acties op <strong>het</strong> gebied van<br />
<strong>het</strong> laden en lossen worden genomen.<br />
5.2.9. Monitoring<br />
In overeenstemming met Afdeling 5.43.4.3 van VLAREM II inzake immissiecontroleprocedures<br />
moeten voor vestigingen met een totaal geïnstalleerd thermisch vermogen van meer dan 300<br />
MWth in de omgeving toestellen voor <strong>het</strong> meten van immissies van NOx en SO2 geplaatst<br />
worden. In deze paragraaf wordt besproken in hoeverre <strong>het</strong> huidige immissiemeetnet tegemoet<br />
komt aan deze bepalingen.
NOx<br />
Het pluimmaxima voor NOx is gelegen ten noordoosten van <strong>het</strong> E.ON-terrein, tussen Stabroek<br />
en Putte. In dit gebied is geen meetpost behorend tot <strong>het</strong> meetnet van VMM aanwezig. Niet ver<br />
van dit pluimmaximum, circa 3 km ten westen ervan is er wel een meetpost van de VMM die<br />
NO2 meet aanwezig. Het betreft meetpunt 42R831. Dit meetpunt meet ook nog NO en SO2. Wat<br />
betreft NO2-piekconcentraties zal deze meetpost 92,6% en wat betreft de NO2-gemiddeld<br />
78,9% van <strong>het</strong> pluimmaximum waarnemen. Dit kan als voldoende beschouwd worden om de<br />
emissies van de elektriciteitscentrale waar te nemen.<br />
SO2<br />
Het pluimmaxima voor SO2 (piekconcentraties) is gelegen nabij de dorpen Putte, Ossedrecht en<br />
nabij Stabroek (99P). Op een afstand van 7 km ten westen van dit maximum is een meetpost<br />
van de VMM aanwezig. Het betreft hier ook meetpunt 42R831. Dit meetpunt meet 70% van de<br />
99,8-Percentiel pluimmaximum en 62,5% van de 99-Percentiel pluimmaximum. Dit kan<br />
beschouwd worden als onvoldoende waar te nemen, zodat voor de SO2-emissies nog een extra<br />
meetpunt zinvol zou zijn.<br />
Fijn stof: PM10, PM2,5<br />
Gezien de problematiek van fijn stof in <strong>het</strong> havengebied, is <strong>het</strong> aangewezen om een<br />
bijkomende meetpost voor fijn stof te installeren.<br />
Cadmium en Thallium<br />
De depositiewaarden voor Cadmium en Thallium blijken relevant te zijn in Stabroek. Om de<br />
depositie van stof en zware metalen op te volgen kan conform Vlarem II, bijlage 2.5.2:<br />
milieukwaliteitsnormen voor stofneerslag een meetnet voor uitvallend stof worden opgezet.<br />
Verzuring en eutrofiëring<br />
Om de verzuring en eutrofiëring op te volgen kan een meetpost geplaatst worden ter hoogte<br />
van Ruige Heide, waar kwetsbare ecotopen aanwezig zijn.<br />
Het oprichten van deze meetposten gebeurt bij voorkeur in overleg met de VMM<br />
Dioxines<br />
Continue bemonstering van dioxines wordt opgelegd volgens Vlarem artikel 5.2.3.3. ten einde<br />
de bewaking te verzekeren van de totale dioxine-emissie van de installatie, met inbegrip van<br />
alle fases zoals opstart, stilleggen en storingen in de bedrijfsvoering.<br />
Conform de Vlarem regelgeving zal E.ON, indien afval wordt verwerkt, een continue<br />
bemonstering van dioxines uitvoeren. De systemen die thans op de markt zijn, werken met een<br />
automaat die de isokinetische aanzuiging instelt, en een bemonsteringssysteem dat<br />
overeenstemt met de NBN-EN-1948-1, zoals beschreven in de code van goede praktijk voor de<br />
keuring van toestellen voor continue dioxinebemonstering (Raf De Fré, Mai Wevers, VITO,<br />
2002/MIM/R/125/ November 2002). De analyses van polychloorbenzodioxinen en<br />
polychloordibenzofuranen wordt conform de norm tweewekelijks uitgevoerd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 449<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.2.10. Besluit<br />
De bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van<br />
stikstofdioxide zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones (Lillo, Berendrecht, Doel<br />
Stabroek, Antwerpen, Zwijndrecht) verwaarloosbaar tot relevant (P99,8). Ter hoogte van de<br />
pluimmaxima, gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein, zijn de bijdragen beperkt tot relevant.(voor<br />
P99,8)<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM10 en PM2,5<br />
zijn verwaarloosbaar in de woonzones.<br />
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is verwaarloosbaar ter<br />
hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong><br />
bedrijfsterrein en beperkt ter hoogte van Putte.<br />
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum op de bedrijfsterreinen van BAYER/E.ON en beperkt te Stabroek en te<br />
Putte. De eutrofiërende depositie wordt getoetst aan 14 kg N/ha/jaar. De bijdrage van E.ON is<br />
belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong> terrein van BAYER/ E.ON en beperkt te<br />
Stabroek.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 450<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.3. Discipline lucht voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20%<br />
biomassa<br />
5.3.1. Emissies van de hoofdketel<br />
Dezelfde emissies van de hoofdketel voor de bijstook van 20% biomassa-afval als voor 100%<br />
kolenstook zouden gegarandeerd worden.. Hierbij <strong>kun</strong>nen de volgende zaken opgemerkt<br />
worden:<br />
• Bij gebruik van biomassa-afval zal <strong>het</strong> SO2 –gehalte van <strong>het</strong> rookgas normaal lager<br />
liggen.<br />
• Het as-gehalte zal bij <strong>het</strong> bijstoken van biomassa-afval ook lager liggen, waardoor ook<br />
<strong>het</strong> stofgehalte lager zal zijn.<br />
• Ervaring bij bestaande centrales leert dat er een lagere NOx--productie in de boiler is<br />
wanneer met biomassa-afval wordt bijgestookt dan wanneer met 100% kolen wordt<br />
gestookt, maar <strong>het</strong> stoken van biomassa-afval heeft een negatief effect (inactivatie) op<br />
de katalysator in de DeNOx reactor zodat deze katalysator eerder dient te worden<br />
vervangen.<br />
Emissiegrenswaarden<br />
Conform de recente Vlarem-wijziging van 19 september 2008 is aan de emissiegrenswaarden<br />
voor totaal stof, SO2, NOx en CO voldaan wanneer de concentraties in de rookgassen lager<br />
liggen dan de emissiegrenswaarden vastgelegd in hoofdstuk 5.43.<br />
De emissies met de emissiegrenswaarden van de hoofdketel worden weergegeven in Tabel<br />
5.85.<br />
Tabel 5.85: Emissies van de hoofdketel bij een bijstook van biomassa-afval van max. 20(gew.)%<br />
Brandstof<br />
fen:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 451<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoofdketel<br />
Kolen met max. 20% biomassa-afval, reststoffen van afvalwaterbehandeling, brandstoffen van BAYER en<br />
Lanxess<br />
Ligging (X/Y Lambertcoördinaten)<br />
x (m): 146221,6<br />
y (m): 221140,1<br />
Hoogte<br />
(m): 170<br />
Gemiddelde<br />
temperatuur (°C): 51°C<br />
Debiet droog - 6% O2<br />
(m³/h): 3.200.000<br />
Debiet nat - act% O2<br />
(m³/h): 3.400.000<br />
Diameter<br />
(m) 9,7 Werkingsregime* (h/j) 8.000<br />
Parameter<br />
(jaargemiddeld)<br />
Concentratie droog (mg/m³)<br />
Emissiegegevens<br />
(daggemiddeld<br />
) Massastroom (ton/j)<br />
Emissiegrenswaarden** (mg/m³) bij<br />
6%O2
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 452<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoofdketel<br />
SO2 55 100 1.408 181<br />
NOx (as<br />
NO2) 55 100 1.408 157<br />
Totaal<br />
stof 7 10 179 15<br />
PM2,5 5,67 8,1 145 -<br />
PM10 6,44 9,2 165 -<br />
CO 50 50 1.280 192<br />
HCl 10 10 256 25<br />
HF 1 1 26 4<br />
CO2 - 6.288.000***<br />
Concentratie droog (µg/m³) Massastroom (kg/j)<br />
Cd+TI 25 25 640,00 40<br />
Hg 15 15 384,00 20<br />
Concentratie droog in ng<br />
TEQ/Nm³<br />
Massastroom (g<br />
TEQ/j)<br />
PCDD/PC<br />
DF 0,025 0,025 0,640 0.1<br />
* 8.000 equivalente vollasturen betekent in de praktijk dat de hoofdketel ook 8.760 uur/jaar in bedrijf kan zijn maar dan<br />
zitten er ook een aantal deellastsituaties bij, zodanig dat er niet meer geëmitteerd wordt dan bij 8.000 equivalente<br />
vollasturen<br />
** Gebaseerd op de mengregel verrekend naar 6% O2<br />
*** Gebaseerd op een standaard emissiefactor voor steenkool van 94,6 kg CO2/GJ; mocht de daadwerkelijk gebruikte<br />
steenkool hiervan afwijken, dan dient de emissie overeenkomstig gecorrigeerd te worden<br />
In <strong>het</strong> nieuwe Vlarem II voorstel blijft de stofnorm voor biomassa verbranding 15 mg/Nm 3 (bij<br />
6% O2). Voor een 100% steenkoolverbranding moet een stofnorm van 6 mg/Nm 3 gehanteerd<br />
worden. Vanaf 11% co-verbranding kan uitgegaan worden van een jaargemiddelde van 7<br />
mg/Nm 3 .<br />
5.3.2. Immissies<br />
Zoals hierboven gesteld, worden dezelfde emissies gegarandeerd als voor zuivere kolenstook.<br />
Aangezien <strong>het</strong> hier om meeverbranding van afvalstoffen gaat zullen ook voor dioxine<br />
berekeningen uitgevoerd worden omdat de uitstoot van dioxines een humaan-toxicologisch<br />
risico inhoudt.
5.3.2.1. Bespreking van de milieu-impact voor dioxines<br />
Metingen in de omgeving<br />
De gemiddelde depositie voor de 6 meetposten is opgenomen in Tabel 5.86.<br />
Tabel 5.86: Gemiddelde depositiewaarden van dioxines van 6 Vlaamse meetposten (achtergrondwaarde in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale) (2006)<br />
Gemiddelde (2006) van 6 geselecteerde Vlaamse<br />
meetposten [pg/m²/dag]<br />
Dioxinedepositie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 453<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Toetsingswaarde<br />
Dioxinedepositie<br />
[pg/m²/dag]<br />
Percentage achtergrondwaarde<br />
in de norm<br />
9 16 56%<br />
De VMM definieert voor de depositie van dioxines een matig verhoogde waarde tussen 6-26pg<br />
TEQ/m²/dag en een verhoogde waarde vanaf 26pg TEQ/m²/dag. Zoals in Tabel 5.86 wordt<br />
aangegeven is <strong>het</strong> gemiddelde van de 6 geselecteerde Vlaamse meetposten een matig<br />
verhoogde dioxine depositiewaarde.<br />
Toetsingswaarden<br />
Voor de depositie van dioxines zal getoetst worden aan de beoordeling die de VMM hanteert.<br />
Deze is als volgt (uitgedrukt in maandgemiddelde depositie):<br />
Matig verhoogde waarde: 26 pg TEQ/m² dag ≥ x > 6 pg TEQ/m²dag<br />
Verhoogde waarde:> 26 pg TEQ/m² dag<br />
Er zal bijgevolg getoetst worden aan de gemiddelde waarde van 16 pgTEQ/m²dag:<br />
Tabel 5.87: Significantiekader dioxines<br />
Parameter Toetsingsbasis<br />
dioxines<br />
(pg/m².dag)<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
Toetsingswaarde<br />
16<br />
pg/m².dag<br />
Type<br />
VMM*<br />
Verwaarloosbaar<br />
(µg/m³)<br />
< 0,16<br />
pg/m².dag<br />
Invloed van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op de depositiewaarden van dioxines<br />
Beperkt<br />
(µg/m³)<br />
0,16=< x <<br />
0,48<br />
pg/m².dag<br />
Relevant<br />
(µg/m³)<br />
0,48=< x <<br />
0,8<br />
pg/m².dag<br />
belangrijk<br />
(µg/m³)<br />
>= 0,8<br />
pg/m².dag<br />
De resultaten van de dispersieberekeningen worden visueel weergegeven op de figuren<br />
opgenomen in Bijlage 4. Uit de figuren in Bijlage 4 en Tabel 5.88 blijkt:<br />
• De pluimmaxima wijzen op een verwaarloosbare tot beperkte invloed op de<br />
depositieconcentratie van dioxines door de invloed van de netto-impact van de<br />
elektriciteitscentrale.<br />
• De woonkernen in de buurt van de elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare tot beperkte invloed van de elektriciteitscentrale wat betreft de<br />
depositieconcentratie van dioxines.
• De woonkernen waar de hoogste concentraties worden waargenomen zijn Stabroek,<br />
Berendrecht en Putte in Vlaanderen. De invloed van de elektriciteitscentrale op deze<br />
woonkernen kan als beperkt beschouwd worden.<br />
• De woonkernen gelegen in de speciale beschermingszones ondervinden een<br />
verwaarloosbare impact.<br />
• In de woonkern Stabroek Is een beperkte bijdrage te verwachten ten gevolge van de<br />
netto impact van de elektriciteitscentrale.<br />
Tabel 5.88: Invloed van de nieuwe elektriciteitscentrale op de depositie van Dioxines in <strong>het</strong> studiegebied lucht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 454<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
impact<br />
(pgTEQ/m².dag)<br />
Norm<br />
(pg TEQ/m2.dag<br />
Pluimmaximum<br />
Percentage<br />
ten opzichte<br />
van de norm<br />
jaargemiddelde 16 %<br />
(16) Lillo<br />
Woonkernen in de buurt<br />
jaargemiddelde 0,06 – 0,16 16
(is in geval van 100% kolenstook en max. 20% bijstook van biomassa-afval dezelfde) werd in<br />
paragraaf 2.4 beschouwd en wordt hier niet meer opnieuw herhaald.<br />
Tabel 5.89: Uitgangsgegevens verkeersintensiteiten voor <strong>het</strong> toepassen van <strong>het</strong> CAR-model in de exploitatiefase met<br />
20% bijstook van biomassa-afval.<br />
Weg Verkeersintensiteiten in aantal/dag<br />
Personenwagens<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 455<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
referentiesituatie<br />
toekomstige situatie<br />
Exploitatiefase 20% bijstook van<br />
biomassa-afval<br />
R2: richting Liefkens-hoektunnel 21.800 21.880<br />
R2: richting Tijsmans-tunnel 21.800 21.880<br />
N163: Scheldelaan (*) (*)+40<br />
cVrachtwagens<br />
R2: richting Liefkens-hoektunnel 8.600 8.632<br />
R2: richting Tijsmans-tunnel 8.600 8.632<br />
N163: Scheldelaan- (*) (*)+0<br />
* Geen gegevens i.v.m. verkeersverkeerstellingen op de Scheldelaan.<br />
Toetsingskader<br />
Voor <strong>het</strong> gebruikte toetsingskader wordt verwezen naar Tabel 5.48.<br />
Beschrijving van de geplande situatie en effecten indien bijstook van 20% biomassaafval<br />
De luchtkwaliteit langs de wegen gedurende de exploitatiefase is in Tabel 5.90 weergegeven.<br />
Tabel 5.90: Geplande situatie. Overzicht van de verwachte immissieconcentraties voor NO2 en PM10 tijdens de<br />
exploitatiefase bij bijstook van 20% biomassa<br />
Wegvak<br />
stikstofdioxide, (NO2) fijn stof (PM10)<br />
01<br />
02<br />
R2:<br />
richting Liefkens-<br />
hoektunnel<br />
R2:<br />
richting<br />
Tijsmans-tunnel<br />
jaar-<br />
gemiddelde<br />
(µg/m 3 )<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal<br />
overschrijdingen<br />
uurgrenswaarde<br />
jaar-<br />
gemiddelde<br />
(µg/m 3 )<br />
bijdrage<br />
verkeer<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal overschrijdingenuurgrenswaarde<br />
26 18 0 30 4 30<br />
26 18 0 30 4 30<br />
N163: Scheldelaan<br />
* * * * * *<br />
03 zuid t.o.v. site<br />
* Geen gegevens i.v.m. verkeerstellingen op de Scheldelaan
De jaargemiddelde concentratie van NO2 en fijn stof zijn langs alle beschouwde wegvakken lager dan de kwaliteitsdoelstelling. De situatie is analoog<br />
aan deze in de referentiesituatie, de toename van <strong>het</strong> verkeer is te beperkt om een invloed te hebben op de verkeersimmissies langs de weg. De<br />
beoordeling van de luchtkwaliteit ten aanzien van <strong>het</strong> significantiekader is uitgevoerd in Tabel 5.91. Bij de immissies worden twee parameters<br />
beschouwd, met name:<br />
• De jaargemiddelde concentratie;<br />
• Het aantal overschrijdingen van de korte termijn kwaliteitsdoelstelling.<br />
Tabel 5.91: Beoordeling van de bijdrage van E.ON aan de luchtverontreiniging langs de wegen in de exploitatiefase met 20% biomassa<br />
Wegvak referentiesituatie geplande situatie bijdrage (%) beoordeling bijdragen<br />
stikstofdioxide, NO2<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline lucht 456<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal over<br />
schrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal over<br />
schrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal over<br />
schrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
jaarconcentratie<br />
(µg/m 3 )<br />
aantal over<br />
schrijdingen<br />
korte termijn<br />
grenswaarde<br />
1 R2: richting Liefkens-hoektunnel 26 0 26 0 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbar<br />
2 R2: richting Tijsmans-tunnel 26 0 26 0 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbar<br />
3 N163: Scheldelaan zuid t.o.v. site / / / / 2,5 / beperkt /<br />
fijn stof, PM10<br />
1 R2: richting Liefkens-hoektunnel 30 30 30 30 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbar<br />
2 R2: richting Tijsmans-tunnel 30 30 30 30 0 0 verwaarloosbaar verwaarloosbar<br />
3 N163: Scheldelaan zuid t.o.v. site / / / / 2,5 / beperkt /
Uit Tabel 5.91 blijkt dat de bijdrage van E.ON aan luchtverontreiniging verwaarloosbaar is langs<br />
de R2 richting Liefkenshoektunnel en langs de R2 richting Tysmanstunnel. De bijdrage is<br />
beperkt voor jaargemiddelde concentraties van NO2 en PM10 langs de Scheldelaan.<br />
5.3.3. Bedrijfsvoering<br />
De hoeveelheid biomassa-afval die zou <strong>kun</strong>nen verwerkt worden in de toekomst in de centrale<br />
wordt beperkt tot 20% omwille van de beschikbaarheid in België (zowel vanuit België als<br />
aangevoerd vanuit <strong>het</strong> buitenland).<br />
Elke biomassa-afval ondergaat vooraleer verwerkt te worden een aanvaardingsprocedure, en<br />
de eerste verwerking wordt steeds aanzien als een test. Daarna kan gradueel de hoeveelheid<br />
toenemen.<br />
De al of niet verwerking van biomassa-afval zal vastgelegd worden bij de vergunningsaanvraag.<br />
5.3.4. Besluit<br />
Er worden voor <strong>het</strong> alternatief met bijstook van max. 20% biomassa-afval bijkomende emissies<br />
van dioxines verwacht. Deze emissies zorgen voor belangrijke dioxinedepositiewaarden ter<br />
hoogte van Stabroek. De dioxine-imissieconcentraties worden als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Wat de immissies door <strong>het</strong> gegenereerde verkeer betreft in de exploitatiefase zijn deze als<br />
beperkt beschouwd in de Scheldelaan en verwaarloosbaar op de R2.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 457<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
5.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
In onderstaande Tabel 5.92 wordt een overzicht gegeven van de effecten op gebied van lucht<br />
voor de twee scenario’s.<br />
Tabel 5.92: Overzichtstabel<br />
NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 458<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
directe<br />
koeling<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
directe koeling<br />
Impact Koeltoren<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
Koeltoren<br />
Pluimmaximum 99,8-percentiel 10,2 belangrijk
(10) Antwerpen 99-Percentiel
(15)Doel jaargemiddelde < 0,1 verwaarloosbaar 0,045 – 0,067 verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht jaargemiddelde 0,2-0,3 verwaarloosbaar 0,074 - 0,124 verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek jaargemiddelde ca. 0,4 verwaarloosbaar 0,041-0,153 verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen jaargemiddelde < 0,1 verwaarloosbaar ca 0,01 verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht jaargemiddelde < 0,1 verwaarloosbaar < 0,01 verwaarloosbaar<br />
Fluoriden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 460<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
directe<br />
koeling<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
directe koeling<br />
Impact<br />
Koeltoren<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
Koeltoren<br />
Pluimmaximum* jaargemiddelde 0,057 beperkt
(2) Berendrecht<br />
(3) Stabroek<br />
(4) Putte<br />
(Vlaanderen)<br />
(18) Putte<br />
(Nederland)<br />
(10) Antwerpen<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
Jaargemiddelde<br />
waarde<br />
Jaargemiddelde<br />
waarde<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 461<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ca. 0,42 relevant 0,067 beperkt<br />
0,7-1,0 belangrijk 0,041 verwaarloosbaar<br />
0,42-0,70 relevant 0,059 beperkt<br />
0,42-0,70 relevant 0,057 beperkt<br />
< 0,14 verwaarloosbaar ca. 0,05 verwaarloosbaar<br />
< 0,14 verwaarloosbaar ca. 0,025 verwaarloosbaar<br />
Voor <strong>het</strong> open koelwater systeem wordt <strong>het</strong> volgende besloten voor <strong>het</strong> jaargemiddelde.<br />
De bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van<br />
stikstofdioxide zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones (Lillo, Berendrecht, Doel<br />
Stabroek, Antwerpen, Zwijndrecht) verwaarloosbaar. Ter hoogte van de pluimmaxima,<br />
gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein, zijn de bijdragen beperkt tot relevant.<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM10 en PM2,5<br />
zijn verwaarloosbaar in de woonzones.<br />
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is beperkt ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is relevant ter hoogte van Stabroek.<br />
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum en te Stabroek, en relevant te Putte. De eutrofiërende depositie wordt<br />
getoetst aan 14 kg N/ha/jaar. De bijdrage van E.ON is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pluimmaximum en te Stabroek.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
Voor <strong>het</strong> koeltoren concept wordt <strong>het</strong> volgende besloten.<br />
De bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van<br />
stikstofdioxide zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones (Lillo, Berendrecht, Doel<br />
Stabroek, Antwerpen, Zwijndrecht) verwaarloosbaar tot relevant (P99,8). Ter hoogte van de<br />
pluimmaxima, gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein, zijn de bijdragen beperkt tot relevant.(voor<br />
P99,8)<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM10 en PM2,5<br />
zijn verwaarloosbaar in de woonzones. Alleen voor Lillo is PM10 98 Percentiel beperkt.
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is verwaarloosbaar ter<br />
hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is beperkt ter hoogte van Stabroek.<br />
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum op de bedrijfsterreinen van BAYER/E.ON en beperkt te Lillo,<br />
Berendrecht, Stabroek en Putte. De eutrofiërende depositie wordt getoetst aan 14 kg N/ha/jaar.<br />
De bijdrage van E.ON is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong> terrein van<br />
BAYER/ E.ON en beperkt te Lillo, Doel, Berendrecht en Putte en beperkt tot relevant voor<br />
Stabroek.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 462<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6. Discipline water<br />
6.0. Leeswijzer<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren (met minder<br />
effecten op water) boven <strong>het</strong> scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling<br />
van de steenkool, zal E.ON opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten<br />
ruimtes uitgevoerde kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat<br />
de milieu-impact van alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende<br />
m.e.r.-regelgeving in kaart werd gebracht.<br />
6.1. Discipline water voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling<br />
6.1.1. Methodologie<br />
In de discipline water wordt ingegaan op <strong>het</strong> volgende:<br />
• Beschrijving van <strong>het</strong> watergebruik en de wateremissies in de afbraak-, aanleg-,<br />
exploitatie- en onderhoudsfase<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> watergebruik tijdens de diverse fasen en voorstel van<br />
maatregelen voor de behandeling van <strong>het</strong> geproduceerde afvalwater.<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> watergebruik in de geplande installaties.<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> ontstaan van diverse restwaterstromen als gevolg van de<br />
exploitatie van de nieuwe elektriciteitscentrale.<br />
De beschrijving van de kwaliteit van <strong>het</strong> opgenomen Scheldewater zal kwantitatief<br />
gebeuren aan de hand van <strong>het</strong> meetnet van de VMM (zie Figuur 6.1). Op basis van<br />
deze metingen zal de samenstelling van de koelwaterlozingen (spui vanuit <strong>het</strong><br />
koelwatercircuit) naar de Schelde gekwantificeerd worden. Het gespuide koelwater<br />
is immers geconcentreerd kanaalwater, echter met een hogere temperatuur.<br />
Berekening van de thermische vracht van <strong>het</strong> geloosde en gebruikte koelwater.<br />
De beschrijving van de kwaliteit van <strong>het</strong> geloosde proceswater en <strong>het</strong> geloosde<br />
sanitair water in de geplande situatie zal kwantitatief gebeuren. Daarnaast zal<br />
beschreven worden welke zuiveringsmaatregelen voorzien worden (individuele<br />
behandelingsinstallaties voor sanitair water, olie/wateafscheiders voor regenwater<br />
van wegen en daken, neutralisatietank voor regeneratiewater van de<br />
demineralisatie-eenheid) ter beperking van de geloosde concentraties en de<br />
geloosde vuilvrachten.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 463<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Impactbepaling<br />
Een impactbepaling voor <strong>het</strong> koelwater en <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater (effluent van<br />
waterzuiveringsinstallatie) werd uitgevoerd. Deze impactbepaling gebeurt aan de hand<br />
van enerzijds <strong>het</strong> specifieke toetsingskader voor koelwater en van anderzijds <strong>het</strong><br />
toetsingskader voor algemeen bedrijfsafvalwater. De andere afvalwaterstromen worden<br />
naar de waterzuiveringsinstallatie van BAYER geleid, waar ze meegezuiverd worden<br />
met de afvalwaterstromen van BAYER.<br />
• Milderende maatregelen<br />
De eventuele leemten in de kennis worden weergegeven in hoofdstuk 18.<br />
6.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
Het studiegebied omvat alle oppervlaktewateren behorende tot <strong>het</strong> openbaar hydrografisch net,<br />
waarvan de kwaliteit, de kwantiteit en/of <strong>het</strong> profiel als gevolg van de lozingen zouden <strong>kun</strong>nen<br />
worden beïnvloed. E.ON onttrekt water vanuit de Schelde om te koelen en loost <strong>het</strong> gebruikte<br />
koelwater terug in de Schelde. Het studiegebied voor de discipline water omvat bijgevolg de<br />
Schelde. Het drinkwater (leidingwater) wordt gebruikt voor sanitaire doeleinden, en dit<br />
afvalwater wordt afgeleid/geloosd naar de waterzuiveringsinstallatie van BAYER. Voor de<br />
processen wordt, naast <strong>het</strong> koelwater, ook dok- en regenwater gebruikt. Dit dok- en regenwater<br />
dient voornamelijk als suppletiewater voor de rookgasontzwavelingsinstallatie. Vanuit de<br />
rookgasontzwavelingsinstallatie ontstaat een spuistroom, die na behandeling in de<br />
waterzuiveringsinstallatie afzonderlijk wordt afgevoerd, om finaal samen met <strong>het</strong> koelwater in de<br />
Schelde te worden geloosd.<br />
Onder de discipline water zullen de gegevens worden verzameld met betrekking tot <strong>het</strong><br />
oppervlaktewater, <strong>het</strong> afvalwater en <strong>het</strong> regenwater. Het aspect grondwater wordt samen met<br />
de discipline bodem behandeld (zie verder). Het studiegebied van de discipline water met<br />
aanduiding van de VMM-meetpost (rood weegschaalt<strong>je</strong>) kan teruggevonden worden in Figuur<br />
6.1.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 464<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.1: Studiegebied discipline water met aanduiding VMM meetpost (pijlt<strong>je</strong>) (Bron: Nationaal geografisch instituut)<br />
% 500 m<br />
:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 465<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
6.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Voor een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt verwezen naar<br />
wat is opgenomen in hoofdstuk 1.2. van dit <strong>MER</strong>, partim water.<br />
6.1.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie wordt de huidige immissietoestand bedoeld. Voor de gegevens van de<br />
referentiesituatie voor water verwijzen we naar paragraaf 6.1.5.3.8 waarin de kwaliteit van de<br />
Schelde wordt beschreven.<br />
6.1.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
Het watergebruik en de wateremissies in de afbraak-, aanleg-, exploitatie- en onderhoudsfase<br />
worden hierna in kaart gebracht.<br />
6.1.5.1. Afbraakfase<br />
De afbraak van de BAYER-gebouwen, <strong>het</strong> vervangen van de leidingen en bepaalde uitrustingen<br />
in de bodem vergt een bemaling, waarvan <strong>het</strong> bemalingswater zal worden geloosd in <strong>het</strong><br />
Kanaaldok. Er wordt verwacht dat <strong>het</strong> geen micro-polluenten zal bevatten en wat betreft <strong>het</strong>
zoutgehalte zal de kwaliteit aansluiten bij <strong>het</strong> aanwezige brakwater in <strong>het</strong> dok.(zie ook hoofdstuk<br />
bodem)<br />
6.1.5.2. Aanlegfase<br />
Het watergebruik en de aquatische emissies tijdens de aanlegfase zijn deze van een werf. Er<br />
zal hoofdzakelijk water voor sanitaire doeleinden gebruikt worden. Aangezien op beperkte piekmomenten<br />
tot 1000 à 1.800 mensen tegelijkertijd aanwezig zullen zijn, kan dit waterverbruik op<br />
beperkte momenten oplopen tot 75 à 135 m³/dag (75 liter per dag per persoon, halve IE). Dit<br />
afvalwater zal naar de waterzuivering van BAYER gestuurd worden.<br />
Volgende constructiewerken <strong>kun</strong>nen onderscheiden worden:<br />
• Aanleg kademuur<br />
• Aanleg captatie en lozingscontructie + pompgebouw koelwater<br />
• Aanleg bouwput<br />
• Aanleg kolentransporttunnel (als alternatief)<br />
Aanleg kademuur<br />
Er wordt een grond- en waterkerende damwand geslagen. De bodem van de weggebaggerde<br />
oever bestaat uit opgespoten zanden die geen pedologische waarden herbergen. De effecten<br />
op de Schelde situeren zich in <strong>het</strong> feit dat er een tijdelijke opwoeling zal plaatsvinden van<br />
sediment, waardoor de hoeveelheid aan zwevende stoffen en de turbiditeit in die zone groter<br />
zal zijn dan in de huidige toestand. Gezien de grote wateroppervlakte gelegen rond de<br />
bemalingszone worden geen impacten verwacht op de kwaliteit van de Schelde.<br />
Aanleg captatie, lozingsconstructie en pompgebouw koelwater<br />
De onderzijde van <strong>het</strong> pompgebouw bevindt zich op 24 m-mv. Hier dient dezelfde techniek te<br />
worden toegepast als bij de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer. In totaal wordt<br />
rekening gehouden met een maximaal bemalingsdebiet van 10 m 3 /h. Het bemalingswater wordt<br />
geloosd in <strong>het</strong> dok. Er wordt verwacht dat <strong>het</strong> geen micro-polluenten zal bevatten en wat betreft<br />
<strong>het</strong> zoutgehalte zal de kwaliteit aansluiten bij dit aanwezige brakwater in <strong>het</strong> dok (zie ook<br />
hoofdstuk bodem). Met betrekking tot <strong>het</strong> aanleggen van de buizen wordt de impact op <strong>het</strong><br />
aquatisch gebeuren verwaarloosbaar verwacht, vermits de buizen door de bodem geboord<br />
worden tot de plaats waar ze in de Schelde uitkomen.<br />
Aanleg bouwput ketelhuis en machinekamer<br />
Voor <strong>het</strong> maken van fundaties en dergelijke in de bouwputten zal <strong>het</strong> noodzakelijk zijn dat <strong>het</strong><br />
grondwaterniveau wordt beheerst met een bemaling. Er zal een uitgebreid bemalingssysteem<br />
werkzaam zijn waarvan enkele gedurende meerdere maanden, en enkele bemalingspompen<br />
gedurende drie jaar in bedrijf zullen zijn. De exacte hoeveelheden bemalingswater zijn nog niet<br />
gekend, uit ramingen wordt verwacht dat er minder dan 2.500 m 3 tijdens de<br />
bouwwerkzaamheden zal moeten weggepompt worden in <strong>het</strong> Kanaaldok. Dit water zal geen<br />
verontreiniging bevatten (zie ook hoofdstuk bodem, zie paragraaf 7.1.5.2.2).<br />
Bouwputten voor de andere gebouwen<br />
Uit voorzorg dient <strong>het</strong> bemalingswater dat hier wordt opgepompt te worden gemonitord op<br />
minimaal minerale olie, vluchtige aromaten en gechloreerde solventen. Indien verontreiniging<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 466<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
wordt gedetecteerd dient <strong>het</strong> bemalingswater te worden gezuiverd, vooraleer geloosd te <strong>kun</strong>nen<br />
worden in <strong>het</strong> dok. Er zal in dat geval moeten gestreefd worden naar <strong>het</strong> halen van de<br />
basiswaterkwaliteitsdoelstellingen.(zie ook <strong>het</strong> hoofdstuk bodem in dit <strong>MER</strong>).<br />
Alternatief: Aanleg kolentunnel<br />
Zowel de kolenbunker aan de zijde van Antwerp Bulk Terminal als de ontvangstput aan de<br />
E.ON-zijde worden aangelegd in een met damplanken geïsoleerde bouwput. Vanuit deze putten<br />
worden de tunnelkokers middels gerichte boringen aangelegd. De kolentransporttunnel bestaat<br />
uit een dubbele 720 m lange tunnel met een buitendiameter van 4,7 m breedte. Onder <strong>het</strong><br />
Kanaaldok zal de tunnel op ongeveer 40 m onder <strong>het</strong> maaiveld liggen. Invloed op <strong>het</strong><br />
Scheldewater zal er niet zijn, aangezien de werkzaamheden ‘onder <strong>het</strong> maaiveld’ plaatsvinden.<br />
6.1.5.3. Exploitatiefase<br />
6.1.5.3.1. Waterbalans<br />
Figuur 6.2 geeft een schematisch overzicht weer van de waterbalans en de waterhuishouding<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale. Een beschrijving van de waterbalans wordt in<br />
onderstaande paragrafen weergegeven).<br />
Waterbronnen<br />
1) Regenwater (grootteorde 19 m 3 /h): Dit regenwater komt van de verharde<br />
oppervlakten zoals daken, wegen en parkings, van de koolopslag en<br />
kolenleveringszone en van de havenfaciliteiten. Dit regenwater zal na <strong>het</strong> doorlopen<br />
van een bezinkingsbassin afgevoerd worden naar de ruwwatertank. Water van deze<br />
tank wordt ingezet bij <strong>het</strong> besproeien van de kolen bij de laad- en ontlaadzones en bij<br />
de slakverwijderingsinstallatie. Het regenwater wordt integraal aangewend voor<br />
industriële toepassingen, meteen ook de reden waarom <strong>het</strong> niet voor (de overigens<br />
minder daartoe geschikte) sanitaire toepassingen wordt gebruikt.<br />
2) Leidingwater (maximaal piekverbruik 64 m 3 /h): Dit water is drinkwater en zal ingezet<br />
worden voor sanitaire doeleinden.<br />
3) Ruw water (103 m 3 /h): Dit water is dokwater afkomstig van Lanxess en wordt<br />
voornamelijk gebruikt als proceswater voor de rookgasontzwaveling (ROI). De<br />
benodigde hoeveelheid kan oplopen tot circa 200 m 3 /h. Het spuiwater afkomstig van de<br />
rookgasontzwaveling wordt afgevoerd naar de waterzuiveringsinstallatie (WZI).<br />
4) Scheldewater (95.000 m 3 /h): Water onttrokken uit de Schelde wordt gebruikt als<br />
koelwater en terug afgevoerd in de Schelde.<br />
5) Industrieel water afkomstig van BAYER-LANXESS (408 m 3 /h): Bedrijfswater<br />
afkomstig van Lanxess zal ingezet worden bij de demineralisatie en bij de<br />
rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI). Het gedemineraliseerd water wordt gebruikt voor<br />
de productie van stoom die door BAYER zal gebruikt worden.<br />
Afvoer van (proces-, stoom- en afval-)water<br />
1) In de Schelde: De grootste hoeveelheid water is <strong>het</strong> koelwater. Het koelwater wordt<br />
rechtstreeks terug in de Schelde geloosd via een lozingspunt dat ook <strong>het</strong> gezuiverde<br />
afvalwater ontvangt dat afzonderlijk wordt afgeleid van de waterzuiveringsinstallatie.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 467<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
2) Als stoomlevering naar BAYER: Er wordt gerekend met een maximale<br />
processtoomlevering van 236 t/h. BAYER neemt hier reeds gemiddeld 100 t/h (max.<br />
110 t/h) van af. Er wordt uitgegaan van een stijgende vraag naar stoom van BAYER-<br />
LANXESS (resp. 66t/h en 60t/h) in de toekomst<br />
3) In de waterzuiveringsinstallatie van BAYER-LANXESS: Het water is afkomstig van<br />
de sanitaire voorzieningen, spuien van de stoomketels en regeneratiewater van de<br />
demineralisatie (de 119 m³/h in <strong>het</strong> schema betreft piekdebieten (bijvoorbeeld tijdens de<br />
regeneratie); die zullen gebufferd worden aangeleverd aan de waterzuiveringsinstallatie<br />
van BAYER-LANXESS, alsook <strong>het</strong> afvoerwater van de condensaatreiniging (die nog<br />
NH4OH bevat). De waterzuiveringsinstallatie van BAYER-LANXESS bestaat uit een<br />
fysico-chemie gevolgd door een biologie.<br />
4) In <strong>het</strong> dok: in noodgevallen, bij <strong>het</strong> overlopen van de regenwatertank.<br />
Figuur 6.2: Schema waterbalans (bij normale bedrijfsvoering van de hoofdboiler en back-up ketel in stand by). De<br />
opgegeven getallen zijn in m³/h.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 468<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
hulpketels spui 0<br />
spui 3<br />
bedrijfswater 408 398 demi water 278 backup ketels<br />
bereiding proces stoom<br />
236 processtoom<br />
84 36 levering<br />
water/stoom 19 roetblazen,<br />
cyclus<br />
15 spui<br />
verstuivingsstoom<br />
5 condensaat<br />
reiniging<br />
3 2 5 afvalwater<br />
56 behandeling<br />
Bayer<br />
condensaat<br />
van schoorsteen rookgas<br />
1 142<br />
10 ROI (rookgas 70 WZI (water 70<br />
ontzwavelings zuiverings<br />
205 installatie)<br />
4<br />
installatie)<br />
restvocht in gips koeltorens<br />
scheldewater 95000 koelers /<br />
condensors<br />
95070 schelde<br />
dokwater 112<br />
proceswater<br />
tank 18<br />
7 verdamping in ketel<br />
9 bodemas<br />
opvangbak<br />
2 restvocht in bodemas<br />
10 turbine- en<br />
ketelhuis<br />
drinkwater * 1 gebouwen 17<br />
5 laad- en<br />
1 losplaatsen,<br />
trafo-ruimtes<br />
overstort<br />
regenwater 19 6 haven en<br />
(jaargemiddeld) kolenopslag 18 opvang<br />
tank<br />
kanaaldok<br />
12 daken, verharde<br />
oppervlakken<br />
Voetnoot 1 (bij drinkwater): tijdens de constructiefase en tijdens een grote onderhoudsstop van de centrale zal <strong>het</strong><br />
drinkwater toenemen naargelang <strong>het</strong> aantal mensen dat dan op de site werkzaam is.<br />
Voetnoot 2 (bij regenwater): Het schema toont aan dat <strong>het</strong> regenwater wordt opgevangen en zo veel als mogelijk wordt<br />
hergebruikt als proceswater. Bij overvloedige regenval zal <strong>het</strong> nodig zijn om <strong>het</strong> overtollige regenwater te lozen via <strong>het</strong><br />
Kanaaldok. Dit water zal geen zwevende delen meer bevatten omdat een bezinking van <strong>het</strong> regenwater afkomstig van<br />
de opslag van de kolen in een eerste bezinker (zie ) en een bezinking in de weergegeven opvangtank heeft<br />
plaatsgevonden. Verontreinigingen zoals PAK’s bevinden zich vooral op de zwevende delen, zodat geen relevante<br />
concentraties verwacht worden. Mocht blijken dat er na installatie toch bepaalde micro-verontreinigingen of gevaarlijke<br />
stoffen boven de basiskwaliteistdoelstelling voorkomen, dan zal hiervoor een lozingsnorm worden aangevraagd.
6.1.5.3.2. Waterzuiveringsinstallatie<br />
Het afvalwater afkomstig van de rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI) wordt eerst behandeld in<br />
de waterzuiveringsinstallatie (WZI) alvorens <strong>het</strong> geloosd wordt in de Schelde. De nominale<br />
capaciteit van de WZI bedraagt circa 70 m 3 /h. De werking van de WZI is gebaseerd op<br />
meervoudige precipitatie waarbij chemicaliën worden toegevoegd om stoffen die zijn opgelost in<br />
<strong>het</strong> afvalwater neer te slaan als onopgeloste stoffen waarna deze <strong>kun</strong>nen worden verwijderd.<br />
Het doel hierbij is om kwik en andere metalen in een relatief kleine slibstroom te concentreren<br />
om zo een beperkte hoeveelheid slib te verkrijgen, die moet worden afgevoerd en gestort. De<br />
overgebleven slibstroom met een lage concentratie aan metalen zal worden meegestookt in de<br />
hoofdketel.<br />
De WZI is ontworpen om metalen en zwevende stof te verwijderen (stoffen die aanwezig zijn in<br />
de rookgassen). Het principe van de WZI bestaat uit neutralisatie, verlagen van de zware<br />
metaalconcentraties en verlagen van <strong>het</strong> zwevende stofgehalte. De WZI bestaat uit de<br />
volgende stappen:<br />
Oxidatie<br />
Het afvalwater van de ROI komt eerst in een buffertank waar met een sterk oxidatiemiddel<br />
(chloordioxide) <strong>het</strong> aanwezige kwik naar een II-waardige vorm wordt geoxideerd. Gegeven de<br />
condities van <strong>het</strong> afvalwater (pH en chloridegehalte) blijft <strong>het</strong> kwik hierdoor beter in oplossing.<br />
Voorprecipitatie<br />
Het afvalwater afkomstig van de ROI bevat nog fijne deelt<strong>je</strong>s gips. Door toevoeging van een<br />
vlokkingshulpmiddel (of flocculatiemiddel) wordt <strong>het</strong> nog aanwezige gips uitgekristalliseerd. (Dit<br />
wordt de voorprecipitatie genoemd). Na filtratie of decantatie gaat <strong>het</strong> afvalwater met <strong>het</strong><br />
opgeloste kwik naar de kwik-precipitatie stap en de slibstroom met de gipskristallen gaat naar<br />
de naprecipitatie stap.<br />
Hg-precipitatie<br />
In de Hg-precipitatie stap wordt onder toevoeging van een organosulfide <strong>het</strong> aanwezige kwik<br />
gebonden tot een praktisch onoplosbare verbinding. Naast kwik worden ook andere metalen<br />
gebonden tot onoplosbare verbindingen. Na deze stap gaat <strong>het</strong> afvalwater naar de naprecipitatie<br />
stap. De slibstroom met de zware metaal verbindingen gaat naar de voorindikking<br />
van Hg-rijke slib. Na de voorindikking volgt een ontwateringsstap. De overgebleven filterkoek na<br />
deze stap wordt afgevoerd en gestort.<br />
Naprecipitatie<br />
In de naprecipitatie worden onder toevoeging van kalkmelk (Ca(OH)2 suspensie) de<br />
overgebleven metaalionen, calcium en magnesium afgescheiden. De kalkmelk zorgt ervoor dat<br />
de pH wordt verhoogd waarbij de metaalionen als een onoplosbare hydroxideverbinding wordt<br />
neergeslagen. Met ijzer(III)chloride als vlokkingsmiddel wordt dit proces versneld. Na deze stap<br />
gaat <strong>het</strong> afvalwater naar een buffertank waar de pH weer naar beneden wordt gebracht met<br />
zuur. Na koeling kan <strong>het</strong> behandelde afvalwater worden geloosd in de Schelde. De slibstroom<br />
gaat naar de voor-indikking van Hg-arm slib. Na de voorindikking volgt een ontwateringsstap.<br />
De overgebleven filterkoek na deze stap wordt afgevoerd naar een bunker, waarna <strong>het</strong><br />
vervolgens kan worden meegestookt in de hoofdketel.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 469<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Hieronder wordt de WZI schematisch weergegeven. Het betreft een verdere detaillering van <strong>het</strong><br />
(naar aanleiding van de kennisgeving) meegedeelde ontwerp.<br />
Figuur 6.3: Processchema WZI<br />
Het jaargemiddelde van de afvalwaterstroom bedraagt 70 m 3 /h. De pH van <strong>het</strong> behandelde<br />
afvalwater ligt tussen 7 en 9. Het vaste stofgehalte (ZS) van <strong>het</strong> behandelde afvalwater<br />
bedraagt maximaal 30 mg/l. Het behandelde afvalwater wordt via <strong>het</strong> koelwater uitlaatkanaal in<br />
de Schelde geloosd.<br />
Het effluent van de WZI zal vóór de samenkomst met <strong>het</strong> koelwater voorzien worden van een<br />
afzonderlijke venturi, waar de mogelijkheid bestaat om stalen te nemen en debieten te meten<br />
van dit bedrijfsafvalwater alleen.<br />
Het debiet van <strong>het</strong> effluent bedraagt maximaal 70 m 3 /h. De samenstelling wordt weergegeven in<br />
Tabel 6.1.<br />
Tabel 6.1: Samenstelling effluent van de waterzuivering (maximale waarden)<br />
Parameter (mg/l)<br />
pH 6,5 - 9<br />
CZV 150<br />
Zwevende stoffen 30<br />
N totaal 30<br />
Sulfaat 2000<br />
Fluorides 30<br />
metalen :<br />
afvalwater ROI<br />
buffertank voor-precipitatie Hg-precipitatie voor-indikking ontwatering<br />
en oxidatie Hg-rijke slib<br />
organo sulfide<br />
ClO 2 vhm vhm<br />
recirc.<br />
vhm<br />
recirc. stromen recirc. recirc. afvoer slib<br />
naar stort<br />
vhm: vlokkingshulpmiddel<br />
ROI: rookgasontzwavelingsinstallatie<br />
Processchema<br />
waterzuiveringsinstallatie APP<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 470<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
na-precipitatie buffertank<br />
en pH correctie koeling<br />
Ca(OH) 2<br />
FeCl3 vhm HCl<br />
recirc.<br />
voor-indikking<br />
Hg-arme slib ontwatering<br />
vhm<br />
recirc.<br />
afvoer slib<br />
naar bunker<br />
recirc.<br />
afvoer water<br />
naar Schelde<br />
recirc.
Parameter (mg/l)<br />
Cadmium<br />
zilver<br />
chroom<br />
nikkel<br />
koper<br />
lood<br />
zink<br />
kwik<br />
6.1.5.3.3. Ontstaan en algemene kenmerken van de overige restwaters (<strong>het</strong> effluent<br />
van de waterzuiveringsinstallatie uitgezonderd)<br />
Ketelspui (bedrijfsafvalwater)<br />
De spuien van de stoomketels worden afgevoerd naar de waterzuiveringsinstallatie van<br />
BAYER. Het debiet bedraagt in normale bedrijfssituatie (met de hoofdketel in bedrijf, de backupketel<br />
op lage last en de opstart hulpketels uit bedrijf) ongeveer 3 m³/h. Als de hoofdketel uit<br />
bedrijf is, <strong>kun</strong>nen de opstart hulpketels en de backup-ketel op hoge last draaien, waarbij de spui<br />
kan oplopen tot circa 20 m³/h. (Beschrijving zie paragraaf 2.5).<br />
6.1.5.3.4. Afvalwater van de demineralisatie (bedrijfsafvalwater)<br />
Het gebruik van <strong>het</strong> demin-water wordt beschreven in paragraaf 2.5. De demineralisatie zal<br />
bestaan uit een combinatie van inverse osmose en ionenwisselaars waarmee de positieve en<br />
negatieve ionen uit <strong>het</strong> drinkwater worden verwijderd. De geplande installatie zal maximaal 278<br />
m 3 /h gedemineraliseerd water verbruiken. Dit demin-water dient grotendeels (95%) om de spui<br />
uit <strong>het</strong> stoom/water-circuit van de stoomgenerator aan te vullen. Zulke installatie werkt meestal<br />
aan een rendement van 70-75% met een constante maar beperkte afvalwaterstroom als gevolg.<br />
De spui van de ‘inverse osmose’-installatie wordt verder gebruikt als proceswater (84 m 3 /h). De<br />
ionenfilters worden met een verdunde oplossing van zoutzuur en natronloog geregenereerd en<br />
daarna gespoeld met demin-water. Het regeneraat wordt met <strong>het</strong> spoelwater opgevangen in<br />
een neutralisatietank. Na neutralisatie wordt <strong>het</strong> afvalwater via <strong>het</strong> afvalwatersysteem afgevoerd<br />
naar de waterzuiveringsinstallatie van BAYER. Het debiet bedraagt maximaal 36 m 3 /h.<br />
In Tabel 6.2 wordt de samenstelling ter informatie weergegeven.<br />
Tabel 6.2: Kenmerken van <strong>het</strong> regeneratiewater<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 471<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
0,05<br />
0,03<br />
0,5<br />
0,5<br />
0,5<br />
0,1<br />
1,0<br />
0,03<br />
Parameter Eenheid Concentratie<br />
Calcium mg/l 30,5<br />
Magnesium mg/l 3,82<br />
Natrium mg/l 2673<br />
Kalium mg/l 10,7<br />
Ammoniak mg/l 14<br />
Ijzer mg/l 35,8<br />
Sulfaat mg/l 7,99<br />
Chloride mg/l 4631
Parameter Eenheid Concentratie<br />
Nitraat mg/l 13,7<br />
Waterstofcarbonaat mg/l 198<br />
Koolstofdioxide mg/l 272<br />
Silica mg/l 18,6<br />
o Condensaatreiniging (bedrijfsafvalwater)<br />
De stoom die uit de turbine komt, wordt gecondenseerd in de condensor tot water (condensaat).<br />
Van de condensor wordt <strong>het</strong> condensaat weer naar de ketel gevoerd. In dit tra<strong>je</strong>ct wordt een<br />
deelstroom door de condensaatreiniging geleid om eventuele verontreinigingen eruit te halen.<br />
Dit is nodig omdat de ketel zeer hoge eisen stelt aan de waterkwaliteit. De reiniging bestaat uit<br />
een ionenwisseling, kationwisselaar en mengbed. Een deelstroom van 2 m 3 /h wordt naar de<br />
waterzuiveringsinstallatie van BAYER geleid.<br />
6.1.5.3.5. Koelwater<br />
Samenstelling van <strong>het</strong> koelwater<br />
De hoofdprocessen van de geplande installatie worden indirect gekoeld met koelwater<br />
(volledige beschrijving: zie paragraaf 2.5.12), dat direct opgenomen Scheldewater betreft. In de<br />
twee warmste maanden kan <strong>het</strong> nodig zijn dat dit water bijkomend gekoeld moet worden om de<br />
lozingstemperatuur binnen de geldende norm te houden. Dit zal dan gebeuren door middel van<br />
circa 22 koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek. De koeling gebeurt dan door de verdamping van <strong>het</strong><br />
water in een geforceerde luchtstroming. De koeling van de installaties gebeurt dus in open<br />
kring, <strong>het</strong> komt niet in contact met verontreinigende stoffen, en wordt niet gecirculeerd naar<br />
andere installaties waardoor <strong>het</strong> geloosde koelwater dezelfde samenstelling zal hebben als <strong>het</strong><br />
opgenomen Scheldewater. De samenstelling van <strong>het</strong> Scheldewater wordt weergegeven in<br />
Tabel 6.4 Meetresultaten meetplaats Schelde dichtst bij de E.ON, dit betreft meetgegevens van<br />
de VMM-databank in <strong>het</strong> dichtsbijzijnde meetpunt. Bij gebruik van de koelcellen zal <strong>het</strong> water<br />
niet echt indikken omdat <strong>het</strong> gewoon door de koelcellen gaat en integraal geloosd wordt. Er zal<br />
enkel een weinig Na-hypochloriet (paar ppm, maximaal 5 ppm ) gebruikt worden om slijm-,<br />
algen- en mosselafzettingen tegen te gaan. De dosering is zodanig dat er geen vri<strong>je</strong> chloor<br />
meer zal overblijven bij lozing. Bij <strong>het</strong> gebruik van actief chloor <strong>kun</strong>nen organische,<br />
gehalogeneerde verbindingen gevormd worden. Deze groep van verbindingen <strong>kun</strong>nen als EOX<br />
en AOX geïdentificeerd worden. Ze zijn dikwijls de precursoren van de trihalomethanen die<br />
uiteindelijk gevormd worden (bvb. CHCl3). De mate waarin dergelijke bijproducten gevormd<br />
worden is zeer onduidelijk en kan niet op voorhand berekend worden. 44 De AOX en EOX<br />
verbindingen zijn dikwijls vrij onstabiele verbindingen en moeilijker om representatieve<br />
gegevens van te krijgen. Veel is afhankelijk van <strong>het</strong> gebruikte oppervlaktewater, indien er meer<br />
organisch materiaal (BZV ca. 100 mg/l) aanwezig is, zal de kans op vorming van EOX en AOX<br />
groter zijn. In de Schelde is dit vrij gunstig omdat de BZV zeer laag ligt (0 – 3 mg/l). Ook een<br />
voorzuivering, zoals filtratie en/of actief kool op <strong>het</strong> kanaalwater, zal hier niet relevant zijn op de<br />
verlaging van eventuele EOX-vorming. Indien er in <strong>het</strong> oppervlaktewater bromides aanwezig<br />
zijn, dan <strong>kun</strong>nen ook heel snel gebromeerde verbindingen gevormd worden. In Nederland heeft<br />
de toepassing van actieve chloor in koelwater nooit aanleiding gegeven tot een emissienorm<br />
44<br />
Zie <strong>het</strong> RIZA-<strong>rapport</strong> 1997, Hoe omgaan met actief chloor in koelwater; zie de BREF Industrial Cooling Systems,<br />
2001.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 472<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
voor EOX. In Vlarem worden immissieconcentraties gehanteerd (milieukwaliteitsdoelstellingen)<br />
voor EOCl in oppervlaktewater voor productie van drinkwater. EOCl kan hier grosso modo gelijk<br />
gesteld worden met EOX. Uit ervaringen met andere centrales kan verwacht worden dat <strong>het</strong><br />
EOX-gehalte van de koelwaterspui lager zal blijven dan 50 µg/l (immissiewaarde x 10).<br />
Er werden verschillende alternatieven onderzocht (zie bespreking hieronder), maar hypochloriet<br />
werd als enig alternatief weerhouden.<br />
1) Thermoshock<br />
Een alternatief voor <strong>het</strong> bestrijden van mosselafzettingen is thermoshock. Dit wordt<br />
bereikt door minimaal vier keer per jaar de watertemperatuur in <strong>het</strong> koelsysteem voor<br />
een korte periode naar 45 °C te verhogen via (re)circuleren van <strong>het</strong> koelwater. Dit is<br />
gericht op mosselafzettingen maar de microfouling wordt niet aangepakt door<br />
thermoshock Daarnaast is er een mechanisch reinigingssysteem (sponsrubber ballen)<br />
nodig om de condensorpijpen te reinigen gedurende <strong>het</strong> bedrijf. Gedurende de tijd van<br />
<strong>het</strong> thermoshocken (6 uur per keer) moet de belasting van de centrale tot 50% worden<br />
teruggebracht zodat niet te grote watermassa’s te moeten recirculeren en om schade in<br />
de lage druk turbines, ten gevolge van de oplopende druk in de condensor, te<br />
vermijden. De gederfde kosten zijn EUR 450.000,- tot EUR 1.000.000,- per jaar, al naar<br />
gelang <strong>het</strong> thermoshockproces plaatsvindt in een periode waarbij de centrale laag- of<br />
hoogbelast is.<br />
Hieronder wordt ingegaan op de technische aanpassingen die noodzakelijk zijn om<br />
thermoshock te <strong>kun</strong>nen toepassen. Zoals al eerder beschreven wordt de toevoer van<br />
koelwater naar de condensor verzorgd door 3 koelwaterpompen. Deze pompen zuigen<br />
<strong>het</strong> water aan via een inlaatconstructie welke in de Schelde is geplaatst. Via<br />
koelwaterleidingen wordt <strong>het</strong> water vanaf de pompen naar de condensor geleid alwaar<br />
<strong>het</strong> verdeeld wordt over de inlaatkasten. Vanuit de uitlaatkasten van de condensor<br />
wordt <strong>het</strong> water via afvoerleidingen weer teruggevoerd naar de Schelde alwaar <strong>het</strong> via<br />
een uitloopconstructie in de rivier uitstroomt. Om nu recirculatie van <strong>het</strong> koelwater<br />
mogelijk te maken zou een extra kanaal moeten worden aangelegd welke <strong>het</strong> water<br />
vanuit de uitloopconstructie weer terugvoert naar de inlaatconstructie. Daar deze beide<br />
bouwwerken zich in de rivier bevinden, is dit praktisch gezien niet mogelijk. Een<br />
recirculatieverbinding aan land zou betekenen dat extra pompen nodig zijn, terwijl dan<br />
slechts een deel van <strong>het</strong> koelwatersysteem kan worden gerecirculeerd en gereinigd.<br />
Bovendien is de situatie rondom de centrale zodanig dat in <strong>het</strong> terrein, door<br />
aanwezigheid van reeds bestaande ondergrondse infrastructuur, geen mogelijkheid<br />
bestaat tot <strong>het</strong> installeren van dergelijke grote extra kanalen met pompen. De conclusie<br />
moet dan ook zijn dat, nog afgezien van de hoge kosten van een thermoshock-systeem,<br />
de aanleg hiervan om technische redenen op deze lokatie niet goed mogelijk is.<br />
Het BREF ‘industriële koelsystemen’ geeft als BBT ‘pulse chlorering’ voor installaties<br />
die in de buurt van de kust(wateren) zijn gesitueerd. In <strong>het</strong>zelfde BREF wordt slechts op<br />
twee plaatsen over thermal shock gesproken. Beide keren in annex III en XII waarbij<br />
annex III over lekkage handelt in warmtewisselaars ten gevolge van plotselinge<br />
thermische verhogingen. In annex XII wordt duidelijk in de conclusies gesteld dat<br />
thermoshock geen oplossing is voor de eliminatie van biofilm. De ervaring is dat<br />
thermoshock bij ‘zeewaterkoeling’ alleen dan optimaal kan werken als de temperatuur in<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 473<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
plaats van 40 °C naar 45 °C wordt gebracht om naast de mosselen ook de oesters te<br />
doden. Deze extra temperatuursverhoging heeft aanzienlijke mechanische<br />
consequenties voor <strong>het</strong> leidingsysteem omdat de uitzettingen bij de plotseling hogere<br />
temperatuur aanzienlijk <strong>kun</strong>nen zijn. Schade aan de koelwaterleidingen kan dan ook<br />
niet worden uitgesloten. Mede op basis van deze ervaring, naast <strong>het</strong> hierboven<br />
vermelde over de praktische problemen, en <strong>het</strong> niet voorkomen van thermoshock als<br />
BBT is hypochlorietdosering verkozen als voorgenomen activiteit. Het chloor wordt<br />
daarbij als pulse dosering ingezet en zodanig gedoseerd dat de aanwezigheid van<br />
chloor, tengevolge van <strong>het</strong> snelle afbreken van de chloorverbinding gedurende de<br />
verblijftijd in <strong>het</strong> koelwatersysteem, in de uitloopconstructie in de rivier niet meer<br />
meetbaar aanwezig is. Op de voorziene lokatie zijn de te verwachten aangroeiorganismen<br />
zeewatermosselen, zeepokken en de Japanse oester. Naast deze<br />
macrofouling-organismen is ook de microfouling (de bacteriële aangroei) van belang. In<br />
de praktijk uit zich de bacteriële aangroei als een slijmerige laag, ook wel biofilm<br />
genoemd, die in omvang sterk kan wisselen. De effecten van biofilms zijn vermindering<br />
van warmteoverdracht, toename van weerstand en verandering van condities aan <strong>het</strong><br />
materiaaloppervlak die <strong>kun</strong>nen leiden tot toename in corrosiesnelheid (MIC). De<br />
toepassing en <strong>het</strong> belang van toepassing van Na-hypochloriet is reeds toegelicht. Het<br />
betreft niet alleen <strong>het</strong> hoofdkoelsysteem met pijpcondensors maar tevens<br />
hulpkoelwatersystemen waarin plaatkoelers <strong>kun</strong>nen worden toegepast. Alleen bij<br />
pijpcondensors zijn de sponsrubberballen toepasbaar om deze microbiologische<br />
aangroei te verwijderen Voor overige systemen zullen wellicht chemicaliën toegepast<br />
moeten worden om de continuïteit van de bedrijfsvoering te garanderen.<br />
2) Ozon<br />
Een alternatief voor hypochloriet is de toevoeging van ozon. Toevoeging van ozon is<br />
alleen effectief als <strong>het</strong> water erg schoon is. Dit betekent dat <strong>het</strong> water moet worden<br />
behandeld door een biologische zandfilter. Bij toepassing van doorstroomkoeling, zoals<br />
op deze lokatie voorzien, is toepassing van een zandfilter, gelet op de zeer grote<br />
hoeveelheden water (circa 95.000 m 3 /h) praktisch gezien niet mogelijk. Ervaringen bij<br />
andere centrales met ozontoevoeging leren dat de totale organische inhoud laag moet<br />
zijn omdat de ozon anders reageert voordat dit <strong>het</strong> slijm en de algen kan bestrijden. Op<br />
een DSM-locatie werd een experiment stopgezet vanwege <strong>het</strong> erg hoge ozonverbruik<br />
en de daarmee samenhangende kosten. Ozon dient continu aan <strong>het</strong> koelwatersysteem<br />
te worden toegevoegd. Het is niet mogelijk om schokdosering toe te passen. Dit proces<br />
kan niet worden gecombineerd met een biologische zandfilter aangezien <strong>het</strong> leven in de<br />
zandfilter wordt gedood en <strong>het</strong> ozonverbruik dramatisch toe zou nemen. Aangezien dit<br />
alternatief kostbaar is, technisch niet goed uitvoerbaar en de milieueffecten relatief klein<br />
zijn, wordt dit verder niet in overweging genomen.<br />
3) Het gebruik van niet oxiderende middelen of toevoegingen (bijvoorbeeld<br />
tolytriazole, isothiazoline, bromenytrostyreen, methyleenbisthiocynaat, DBPNA en<br />
glutaraldehyde). De waterautoriteiten in Nederland bvb. controleren zorgvuldig welk<br />
middel wordt gekozen vanwege vaak onbekende biologische afbreekbaarheid en<br />
chronische effecten. Tolytriazole bijvoorbeeld is erg giftig voor waterorganismen en de<br />
biologische afbreekbaarheid is erg laag. Kosten <strong>kun</strong>nen relatief hoog zijn in vergelijking<br />
met Na-hypochloriet. De laatste groep toevoegmiddelen die moet worden genoemd zijn<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 474<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
de corrosieremmers en anti-scale middelen. Beide groepen hebben een bepaalde<br />
toxiciteit, hun afbreekbaarheid is laag en onbekende bijproducten worden gevormd.<br />
4) <strong>het</strong> doseren van waterstof-peroxide in combinatie met Peracetic Acid (PAA). Deze<br />
combinatie behoort net als chloor tot de oxiderende bestrijdingsmiddelen. Langdurige<br />
praktijkervaring met dit bestrijdingsmiddel in een elektriciteitscentrale ontbreekt echter.<br />
Conclusie<br />
Met gebruikmaking van de beschreven relevante criteria, worden de alternatieven als<br />
volgt met hypochloriet vergeleken:<br />
o Milieu: thermoshock is een (theoretische) mogelijkheid. De bij-effecten van niet<br />
oxiderende middelen zijn onzekerder dan die van hypochloriet en de<br />
afbreekbaarheid is laag.<br />
o Economische kosten voor <strong>het</strong> aanleggen van circulatieleidingen enz. (voor<br />
zover praktisch uitvoerbaar) zijn zeer veel hoger dan <strong>het</strong> gebruik van<br />
hypochloriet bij de voorgenomen activiteit. Het toevoegen van ozon aan<br />
waterstromen die niet schoon zijn, is veel duurder.<br />
o Langdurige ervaring met waterstofperoxide ontbreekt nog.<br />
Lozingstemperatuur van <strong>het</strong> koelwater<br />
Na <strong>het</strong> doorlopen van de verschillende procesinstallaties zal de toename in temperatuur van<br />
<strong>het</strong> opgepompte Scheldewater circa 10 °C bedragen (werd stochastisch berekend). Bij de<br />
openkringkoeling zal <strong>het</strong> geloosde koelwater dus 10 °C warmer zijn (delta T van 10 °C). Het is<br />
wel zo dat er nooit zal geloosd worden hoger dan de wettelijke norm (die hieronder<br />
weergegeven is). Dus kan <strong>het</strong> zijn dat in de warmste maanden, als <strong>het</strong> Scheldewater ook<br />
opgewarmd is, zal moeten bijgekoeld worden. Dit zal dan gebeuren door de koelcellen met<br />
natuurlijke trek, i.e. <strong>het</strong> koelalternatief dat hier als beste techniek geselecteerd werd (zie <strong>het</strong><br />
hoofdstuk ‘alternatieven’).<br />
6.1.5.3.6. Toetsing aan de effluentnormen<br />
Bedrijfsafvalwater<br />
De algemene normen voor <strong>het</strong> lozen van bedrijfsafvalwater in oppervlaktewater zijn opgenomen<br />
in artikel 4.2.2.1. VLAREM II ( Tabel 6.3). Voor de lozing van afvalwater met gevaarlijke stoffen<br />
geldt artikel 4.2.3.1. VLAREM II, waarbij gesteld wordt dat voor elke parameter een norm moet<br />
worden aangevraagd in de vergunning (<strong>het</strong> betreft hier voornamelijk metalen, fluoriden en<br />
stikstof).<br />
Tabel 6.3: Algemene lozingsnormen voor lozing in oppervlaktewater<br />
Parameter (mg/l)<br />
pH 6,5 - 9<br />
BZV 25<br />
Temperatuur (°C) 30<br />
Bezinkbare stoffen (ml/l) 0,5<br />
Zwevende stoffen 60<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 475<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Parameter (mg/l)<br />
Apolaire koolwaterstoffen 5<br />
Detergenten (som ) 3<br />
Indien afvalstoffen worden meeverbrand moet <strong>het</strong> afvalwater van de rookgasreiniging (na<br />
zuivering) voldoen aan de lozingsvoorwaarden van art. 5.2.3. bis 1.23 § 2:<br />
Parameter (mg/l)<br />
Zwevende stoffen 30 (95%)of<br />
45(100%)<br />
Hg 0,03<br />
Cd 0,05<br />
Tl 0,05<br />
As 0,15<br />
Pb 0,2<br />
Cr 3<br />
Cu 0,5<br />
Ni 0,5<br />
Zn 1,5<br />
Dioxinen en furanen (ng TEQ/l) 0,3<br />
E.ON zal deze lozingsnormen naleven. Apolaire koolwaterstoffen en detergenten zullen niet<br />
voorkomen in <strong>het</strong> effluent van de waterzuivering, nu deze stoffen niet voorkomen vanuit <strong>het</strong><br />
proces.<br />
Koelwater<br />
• Chemische samenstelling<br />
De normen voor koelwater zijn opgenomen in art. 4.2.4.1 VLAREM II:<br />
• pH: 6,5 en 8,5<br />
• opgeloste zuurstof van <strong>het</strong> geloosde koelwater: 4 mg/l<br />
• geen stoffen uit Bijlage 2 C (gevaarlijke stoffen)<br />
• <strong>het</strong> verschil in CZV tussen opgenomen en geloosd koelwater mag niet meer bedragen<br />
dan 30 mg/l.<br />
Nu E.ON geen stoffen (behalve NAOCl) zal toevoegen, zal de chemische samenstelling van<br />
<strong>het</strong> geloosde koelwater niet veranderen ten opzichte van <strong>het</strong> opgenomen Scheldewater.<br />
Thermische belasting<br />
In afwijking van de algemene lozingsvoorwaarden voor temperatuur voor koelwater, zoals<br />
opgenomen in artikel 4.2.4.1., § 1, 4° VLAREM II, gelden voor elektriciteitscentrales de<br />
volgende lozingsvoorwaarden, zoals opgenomen in art. 4.2.4.1, § 3 VLAREM II:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 476<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1° <strong>het</strong> geloosde koelwater is uitsluitend afkomstig van een oppervlaktewater<br />
behorend tot <strong>het</strong> openbaar hydrografisch net;<br />
2° de uur- en dagdebieten, de temperatuur en <strong>het</strong> zuurstofgehalte van zowel <strong>het</strong><br />
gecapteerde als van <strong>het</strong> geloosde koelwater worden continu bepaald en<br />
geregistreerd;<br />
3° voor de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde koelwater gelden volgende<br />
emissiegrenswaarden:<br />
• maximum 33 °C als ogenblikkelijke waarde;<br />
• maximum 32 °C als daggemiddelde; hiervoor worden de uurwaarden in<br />
aanmerking genomen, zoals gemeten van de middag (12 h) van de ene<br />
dag tot de middag (12 h) van de daaropvolgende dag;<br />
• maximum 30 °C als voortschrijdend 30-dagengemiddelde;<br />
4° voor de geloosde thermische vrachten gelden volgende waarden:<br />
• maximale thermische vracht per dag:<br />
o de thermische vracht berekend uit de technische gegevens van de<br />
installatie uitgedrukt per dag;<br />
• toegelaten thermische vrachten per dag:<br />
o bij een gemiddelde dagtemperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water tot<br />
maximum 25 °C is de lozing van de maximale thermische vracht toegestaan;<br />
o bij een gemiddelde dagtemperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water van<br />
meer dan 25 °C dient met ingang van de dag volgend op de dag waarop de<br />
gemeten temperatuur betrekking heeft, de geloosde thermische vracht<br />
verminderd. Deze vermindering zal - behoudens wanneer veiligheidsredenen<br />
zich hiertegen verzetten - rechtevenredig zijn met de gemeten<br />
temperatuurstijging, derwijze dat de werkelijk geloosde thermische vracht wordt<br />
beperkt:<br />
o bij een gemiddelde dagtemperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water van 26<br />
°C: tot 70% van de maximale thermische vracht per dag;<br />
o bij een gemiddelde dagtemperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water van 27<br />
°C: tot 40% van de maximale thermische vracht per dag;<br />
o bij een gemiddelde dagtemperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water van 28<br />
°C: tot 10% of minder van de maximale thermische vracht per dag;<br />
Voormelde verminderingen van de thermische dagvrachten dienen<br />
aangehouden zolang de gemeten gemiddelde dagtemperatuur van <strong>het</strong><br />
gecapteerde water de hoger aangegeven emissiegrenswaarde overschrijdt;<br />
Voor de bepaling van de gemiddelde dagtemperatuur worden de uurwaarden in<br />
aanmerking genomen, zoals gemeten van de middag (12 h) van de ene dag tot<br />
de middag (12 h) van de daaropvolgende dag.<br />
6.1.5.3.7. Indirecte verontreiniging van <strong>het</strong> oppervlaktewater<br />
De relevante stoffen voor effecten in <strong>het</strong> oppervlaktewater door depositie vanuit de lucht zijn in<br />
<strong>het</strong> algemeen anorganische, verzurende polluenten (NOx, SO2, NH3, chloriden) en<br />
deelt<strong>je</strong>svormige emissies. De door de nieuwe elektriciteitscentrale geëmitteerde polluenten naar<br />
de atmosfeer zijn SO2, NOx, CO, en stof (zie <strong>het</strong> hoofdstuk lucht). SO2 en NOx <strong>kun</strong>nen in<br />
beperkte mate bijdragen tot verontreiniging van <strong>het</strong> oppervlaktewater. De bijdrage van de<br />
bestudeerde emissies is echter niet van die aard dat ze een impact zouden hebben op de<br />
Schelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 477<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6.1.5.3.8. De Schelde<br />
o Hydrografische situering van de Schelde<br />
E.ON onttrekt resp. loost koelwater en ander proceswater uit resp. in de Schelde. De plaats<br />
waar dit gebeurt wordt de Beneden-Zeeschelde genoemd. Deze rivier mondt uit in de Noordzee<br />
nabij Vlissingen. Deze rivier is onderhevig aan de getijdenwerking en is een belangrijke rivier<br />
voor de haven van Antwerpen. Voor een hoge bovenafvoer kan men rekening houden met 407<br />
m³/s en voor een lage bovenafvoer met 24 m³/s. Indien rekening wordt gehouden met <strong>het</strong> debiet<br />
afkomstig van de spuisluis te Bath, bedraagt de gemiddelde bovenafvoer van de Schelde 122<br />
m³/s bij Vlissingen. Voor een situatie met hoge en lage bovenafvoer, <strong>kun</strong>nen we rekenen met<br />
respectievelijk 471 m³/s en 24 m³/s.<br />
o Waterkwaliteitsdoelstelling<br />
De Schelde heeft in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998<br />
tot aanduiding van de oppervlaktewateren bestemd voor drinkwater, zwemwater, viswater en<br />
schelpdierwater geen bijzondere bestemming gekregen. Bijgevolg dient te worden voldaan aan<br />
de basiskwaliteitsnorm.<br />
o Huidige waterkwaliteit van <strong>het</strong> oppervlaktewater (referentiesituatie)<br />
De beschrijving van de waterkwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende oppervlaktewater gebeurt aan de<br />
hand van de analyseresultaten van de dichtstbijzijnde VMM-meetpunten. Het effluent van de<br />
WZI van de nieuwe elektriciteitscentrale zal geloosd worden in de Schelde. VMM meet de<br />
waterkwaliteit van de Zee- of Benedenschelde in volgende meetpunten:<br />
• Meetpunt 154100, Zandvliet, grens Doel, dit meetpunt is 7,5 km stroomafwaarts van <strong>het</strong><br />
lozingspunt van E.ON gelegen;<br />
• Meetpunt 157000, Lillo, vaargeul t.h.v. Fort Liefkenshoek en Fort van Lillo, dit meetpunt<br />
is meer ter hoogte van <strong>het</strong> lozingspunt van E.ON gelegen.<br />
• Meetpunt 159000, Vaargeul, Scheldebocht t.h.v. de Kallosluis, 4,25 km stroomopwaarts<br />
van <strong>het</strong> lozingspunt van E.ON gelegen.<br />
Bij de berekeningen naar de impactbepaling toe werd rekening gehouden met <strong>het</strong> meetpunt<br />
157000 omdat dit <strong>het</strong> dichtst gelegen is bij E.ON. Dit meetpunt is ook onder invloed van de<br />
getijdenwerking. De andere meetpunten liggen op een aanzienlijke afstand.<br />
Tabel 6.4 toont de ligging van <strong>het</strong> lozingspunt van de nieuwe elektriciteitscentrale en van <strong>het</strong><br />
gebruikte staalnamepunt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 478<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 6.4 Meetresultaten meetplaats Schelde dichtst bij de E.ON<br />
De milieukwaliteitsnormen voor chloriden, sulfaten en geleidingsvermogen gelden niet voor de oppervlaktewateren die<br />
door de getijden of die door zeewaterinfiltratie worden beïnvloed (VLAREM II, Bijlage 2.3.1, art. 1 § 2). Bijgevolg zijn de<br />
beoordelingen op <strong>het</strong> vlak van deze parameters voor de hierboven vermelde meetpunten niet relevant.<br />
In bovenstaande Tabel 6.4 wordt de waterkwaliteit weergegeven van de Schelde ter hoogte van<br />
meetpost 157000 voor <strong>het</strong> jaar 2006. Uit vergelijking van de resultaten in deze tabellen met de<br />
basiskwaliteitsnormen blijkt dat:<br />
• de temperatuur te hoog lag bij een maximumwaarde van 25,3 °C<br />
• <strong>het</strong> gehalte aan opgeloste zuurstof te laag lag bij een minimumwaarde van 4 mg/l<br />
• <strong>het</strong> gehalte aan zwevende stoffen te hoog lag bij een maximumwaarde van 78 mg/l<br />
• <strong>het</strong> CZV te hoog lag bij een maximum van 71 mg/l<br />
• <strong>het</strong> totaal fosforgehalte te hoog lag bij een maximumwaarde van 0,94 mg/l<br />
• de geleidbaarheid te hoog lag;<br />
• <strong>het</strong> chloridegehalte te hoog lag.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 479<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o Kwaliteit van de onderwaterbodem<br />
Algemeen<br />
Sinds maart 2000 is de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) gestart met de uitbouw van een<br />
waterbodemmeetnet. Bedoeling is de ecologische kwaliteit van de waterbodem in kaart te<br />
brengen. Jaarlijks worden 150 meetplaatsen aangeduid, in totaal zullen er 600 komen. Gezien<br />
de kwaliteit van de waterbodem traag evolueert indien geen belangrijke saneringen gebeuren<br />
en rekening houdend met de complexiteit van <strong>het</strong> onderzoek worden jaarlijks 150 meetplaatsen<br />
bemonsterd.<br />
Het meetprogramma voor onderwaterbodems bestaat uit een fysisch-chemische,<br />
ecotoxicologische en biologische beoordeling. Deze drie beoordelingen samen leiden tot een<br />
triade-beoordeling. De triade combineert dus de drie onderdelen van de karakterisatie van de<br />
onderwaterbodem om tot een ecologisch oordeel van de bodem te komen. Deze beoordeling<br />
vormt een aanwijzing voor een al dan niet ernstige bedreiging voor <strong>het</strong> ecosysteem. Op die<br />
manier kan de triade-beoordeling tevens gebruikt worden om waterbodems te rangschikken in<br />
functie van toenemende prioriteit voor saneringsonderzoek in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> ecologisch<br />
herstel van rivieren/beken.<br />
Onderwaterbodem van de Schelde<br />
In <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> wordt de kwaliteit van de onderwaterbodem in de omgeving van <strong>het</strong><br />
lozingspunt van de nieuwe elektriciteitscentrale bestudeerd. VMM meet de<br />
onderwaterbodemkwaliteit van de Schelde in volgende meetpunt (zie ook Figuur 6.1): Meetpunt<br />
157000, Lillo, vaargeul t.h.v. Fort Liefkenshoek en Fort van Lillo, dit meetpunt ligt ongeveer ter<br />
hoogte van <strong>het</strong> lozingspunt van E.ON . De metingen op meetpunt 157000 werden uitgevoerd op<br />
1 augustus 2001.<br />
In <strong>het</strong> kader van de methodologische studie naar de inventarisatie, de ecologische effecten en<br />
de saneringsmogelijkheden van de bodems van de Vlaamse waterlopen werd een<br />
toetsingskader ontwikkeld dat de aanrijking aangeeft van microverontreinigingen t.o.v.<br />
referentiegehaltes, nadat een standaardisatie is gebeurd voor metalen en organische<br />
microverontreinigingen t.o.v. organische stof (5%) en klei (11%). De referentiewaarden werden,<br />
tijdens de studie, bepaald uit <strong>het</strong> geometrisch gemiddelde van 12 streng geselecteerde<br />
referentiewaterlopen in Vlaanderen.<br />
Bij de fysisch-chemische beoordeling wordt gekeken naar de aanrijkingsniveaus van microverontreinigingen<br />
ten opzichte van deze referentiegehaltes. Van iedere variabele wordt een<br />
verhouding t.o.v. de referentie berekend, de VTR. De logaritme hiervan varieert tussen de<br />
grenzen 0 en 2. M.a.w. <strong>het</strong> aanrijkingsniveau varieert tussen 0 en 100. Tussen deze grenzen<br />
worden arbitrair 4 klassen gedefinieerd: klasse 1 (niet afwijkend t.o.v. de referentie) tot klasse<br />
4 (sterk afwijkend van de referentiewaarde).<br />
Voor de ecotoxicologische beoordeling worden in <strong>het</strong> laboratorium gekweekte organismen<br />
gedurende een bepaalde tijdspanne blootgesteld aan poriënwater of waterbodem. Voor de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 480<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
lootstelling aan poriënwater wordt <strong>het</strong> aantal effecteenheden (EE) (45) bepaald. Voor de vaste<br />
test wordt <strong>het</strong> procent mortaliteit van de blootgestelde organismen na een bepaalde tijd<br />
weergegeven. De resultaten worden weerom in 4 klassen ingedeeld: van klasse 1 (geen acute<br />
impact) tot klasse 4 (ernstige acute impact).<br />
Voor de biologische beoordeling van de waterbodems wordt de aanwezigheid van benthische<br />
macro-invertebraten onderzocht. Naast deze biotische index wordt ook rekening gehouden met<br />
kaakafwijkingen bij muggenlarven. De resultaten worden weerom in 4 klassen ingedeeld: van<br />
klasse 1 (goede biologische kwaliteit) tot klasse 4 (zeer slechte biologische kwaliteit).<br />
De drie voorgaande beoordelingen worden uiteindelijk samengebracht tot 1 score, zodat een<br />
triadebeoordeling mogelijk wordt volgens 4 klassen:<br />
klasse 1: niet verontreinigde onderwaterbodem<br />
klasse 2: licht verontreinigde onderwaterbodem<br />
klasse 3: verontreinigde onderwaterbodem<br />
klasse 4: sterk verontreinigde onderwaterbodem<br />
Met betrekking tot de kwaliteit van de onderwaterbodem van de Schelde ter hoogte van de<br />
meetpost kan <strong>het</strong> volgende besluit worden geformuleerd:<br />
‐ De fysico-chemische kwaliteit van de onderwaterbodem voor <strong>het</strong> meetpunt is licht tot<br />
sterk afwijkend t.o.v. de referentie.<br />
‐ Ecotoxicologische testen wijzen uit dat de kwaliteit van de onderwaterbodem acute<br />
impact op biota heeft;<br />
‐ De biologische kwaliteit van de onderwaterbodem kan als slecht omschreven worden<br />
t.h.v. meetpunt 157000;<br />
‐ De onderwaterbodem is volgens de triade-beoordeling globaal genomen sterk<br />
verontreinigd.<br />
6.1.5.3.9. Effecten van de lozing van bedrijfsafvalwater en koelwater<br />
o Relevantiebepaling<br />
Het lozen van bedrijfsafvalwater kan mogelijk een invloed hebben op de chemische<br />
samenstelling en waterhuishouding van de ontvangende waterloop. Het lozen van koelwater<br />
kan mogelijk gevolgen hebben voor de ontvangende waterloop vanwege de<br />
opwarmingsverschijnselen, die op hun beurt invloed <strong>kun</strong>nen hebben op de fauna en flora van<br />
de waterloop.<br />
Effecten op <strong>het</strong> oppervlaktewater van de Schelde<br />
Voor de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater werd de immissiebijdrage berekend voor <strong>het</strong> effluent<br />
van de waterzuiveringsinstallatie (WZI) waarin <strong>het</strong> waswater van de rookgasbehandeling<br />
gezuiverd wordt. De lozing van <strong>het</strong> koelwater werd volledig gemodelleerd omdat de captatie en<br />
de lozing aanzienlijke debieten betreft. Dit wordt hierna verder toegelicht.<br />
45 Effecteenheden (EE) is de reciproke waarde van de EC50 of LC50. Deze laatste zijn respectievelijk de<br />
effectconcentratie of lethale concentratie waarbij 50% van de blootgestelde organismen een effect vertoont of sterft.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 481<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Lozing van bedrijfsafvalwater<br />
De impact van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater zal getoetst worden aan onderstaand<br />
significantiekader.<br />
SIGNIFICANTIEKADER<br />
Verwaarloosbare bijdrage x
waarbij dezelfde systematiek wordt gevolgd als voor <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater, met name een<br />
toetsing aan de basiskwaliteitsnorm voor oppervlaktewater, i.e. 25 °C voor de temperatuur.<br />
SIGNIFICANTIEKADER koelwater<br />
Verwaarloosbare bijdrage Δ T < 0,25 °C (1%)<br />
Beperkte bijdrage 0,25 °C ≤ Δ T < 1,25 °C (tussen 1 en 5%)<br />
Relevante bijdrage 1,25 °C ≤ Δ T < 2,50 °C (tussen 5 en 10%)<br />
Belangrijke bijdrage Δ T ≥ 2,50 °C (> 10%)<br />
* Met Δ T <strong>het</strong> berekende temperatuursverschil<br />
** Voor de temperatuur van <strong>het</strong> water aan de bodem of oevers werd <strong>het</strong>zelfde significantiekader als voor de<br />
temperatuur in <strong>het</strong> algemeen gebruikt.<br />
Studie verspreiding van <strong>het</strong> koelwater in de Schelde<br />
De dispersie van <strong>het</strong> gebruikte koelwater in de Schelde werd bestudeerd en gesimuleerd door<br />
IMDC NV. Voor deze studie heeft IMDC NV <strong>het</strong> gedetailleerde numerieke model van <strong>het</strong><br />
Schelde estuarium ‘Slib3D’ ingezet. Dit model werd recent ook gebruikt in de studie van<br />
‘Milieueffect<strong>rapport</strong> Verruiming vaargeul Beneden-Zeeschelde en Westerschelde’, dit in <strong>het</strong><br />
kader van <strong>het</strong> betreffende <strong>MER</strong> (IMDC, 2007a), (IMDC, 2007b). Het model werkt op basis van<br />
<strong>het</strong> software pakket Delft3D, <strong>het</strong> simuleert de water-, de zout-, de temperatuur- en de<br />
slibbewegingen in 3D.<br />
Centraal in de studie staat de verspreiding en menging van warmte op de Schelde onder<br />
verschillende typerende seizoenscondities. Voor verschillende typerende condities is de<br />
verhoging van de gemiddelde, minimale en maximale temperatuur in de Schelde ten gevolge<br />
van de lozing bepaald. Om deze verhoging te <strong>kun</strong>nen relateren aan natuurlijke variatie van de<br />
temperatuur in de Schelde, met <strong>het</strong> getij of door de seizoenen, is een analyse uitgevoerd van<br />
beschikbare temperatuursmetingen in de Schelde<br />
Met bovengenoemd numerieke model werd een periode van circa 15 dagen doorgerekend,<br />
waarin <strong>het</strong> getij varieert van een springtij naar een doodtij en terug naar een springtij.<br />
Voorafgaand aan deze periode werd een periode van circa 10 dagen gesimuleerd welke dient<br />
voor <strong>het</strong> inspelen van de waterstanden, snelheden, saliniteit en temperatuur. De inspeeltijd is<br />
verkort door gebruik te maken van een correcte inschatting van de verdeling van deze<br />
parameters als initiële waarden.<br />
Het model werd eerst uitgebreid getest en gevalideerd tegen eenvoudige en meer<br />
gecompliceerde cases die zijn gebaseerd op metingen of analytische oplossingen die zijn<br />
gedocumenteerd in de literatuur. De modelonzekerheden zijn derhalve bekend en in <strong>het</strong><br />
voorliggende geval beperkt. Uit de validaties van <strong>het</strong> model blijkt dat de waterstanden,<br />
snelheden en zoutwaarden een goede overeenkomst vertonen met gemeten waarden in de<br />
Westerschelde en Beneden-Zeeschelde voor zowel situaties bij hoge, gemiddelde als lage<br />
bovenafvoer.<br />
In <strong>het</strong> model is rekening gehouden met de diverse autonome ontwikkelingen die zich in <strong>het</strong><br />
studiegebied afspelen, zoals:<br />
• De zeespiegelstijging en bovenafvoer (tegen 2010 wordt een zeespiegelstijging van 2,1<br />
cm verwacht)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 483<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• De voltooiing van <strong>het</strong> Deurganckdok<br />
• Wijziging in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> Sigmaplan (vnl. de ontpolderingen zijn meegenomen)<br />
De ontwikkeling van de Hedwige- en Prosperpolder zijn niet meegenomen omdat deze maar<br />
zullen afgerond zijn tegen 2015, wat ongeveer 3 jaar later zal zijn dan de installatie van de<br />
electriciteitscentrale van E.ON.<br />
Temperatuurscenario’s<br />
Voor de ecologie is <strong>het</strong> van belang dat, enerzijds de maximale temperatuur die optreedt ter<br />
plaatse van een natuurgevoelig gebied en anderzijds de maximale temperatuursvariatie gekend<br />
zijn. Deze temperatuursvariatie kan ook <strong>het</strong> verschil zijn tussen een (verhoogde)<br />
watertemperatuur en een lage omgevingstemperatuur wanneer <strong>het</strong> slik droogvalt tijdens eb. Op<br />
basis hiervan zijn drie verschillende temperatuurscenario's opgesteld welke samen de<br />
verschillende worst-case scenario's omvatten:<br />
1) Een warme zomer: Tijdens een warme zomer worden de hoogste watertemperaturen<br />
in de Schelde bereikt. Als gevolg van de warmwaterlozingen van de verschillende<br />
elektriciteitscentrales zal de temperatuur verder toenemen. Het is van belang onder deze<br />
omstandigheden de extra verhoging te kennen die wordt veroorzaakt door de E.ON centrale.<br />
Het ‘warme zomer’ scenario is gecombineerd met een lage rivierafvoer. Uit de vergelijking van<br />
de temperaturen van de Schelde is gebleken dat <strong>het</strong> jaar 2003 een extreem warme zomer was.<br />
Hierbij wordt de warmtevracht berekend met een delta T van 6 °C, bij een lozingsdebiet van<br />
95.000 m 3 /h. Er werd niet gerekend met de maximale delta T van 10 °C omdat er vanuit gegaan<br />
werd dat er in de zomer zowiezo bijgekoeld zal worden met de koelcellen.<br />
2) Een koude winter: Tijdens de winter kan, vanwege de lage omgevingstemperatuur, de<br />
thermische vracht naar de Schelde maximaal zijn. Vanwege de zeer lage luchttemperatuur (tot<br />
5 à 10°C beneden nul) kan een maximaal verschil in temperatuur ter plaatse van <strong>het</strong> slik<br />
optreden, namelijk tussen de maximale watertemperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater en de<br />
optredende luchttemperatuur. In de winter is de rivierafvoer kouder dan zeewater. Hierdoor<br />
zorgen de grote bovenafvoeren in de winter voor een koud water bron en een reductie van <strong>het</strong><br />
temperatuursverschil. Uit de vergelijking van de temperaturen van Schelde is gebleken dat <strong>het</strong><br />
jaar 1996 een extreem koude winter was. Hierbij wordt de warmtevracht berekend met een<br />
delta T van 10 °C, bij een lozingsdebiet van 95 000 m 3 /h.<br />
3) Een gemiddelde zomer: Tijdens een gemiddelde zomer wordt door de<br />
elektriciteitscentrales de maximale thermische vracht (berekend met een delta T van 10 °C)<br />
ingebracht in de Schelde. Ondanks de gemiddelde (zomer) temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater<br />
wordt hierdoor de maximale toegestane temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water bereikt. Door de<br />
grote thermische vracht zal de variatie in temperatuur ter plaatse van de nabijgelegen slikken<br />
maximaal zijn. Het ‘gemiddelde zomer’- scenario is gecombineerd met een lage rivierafvoer.<br />
Bij de start van de modelleringen is er begonnen met <strong>het</strong> ‘zomer-scenario’ als ‘worst-case’,<br />
waarbij er toen ook uitgegaan werd van verschillende in- en uitlaatconfiguraties van de<br />
constructie van installatie. Met <strong>het</strong> model zijn drie alternatieven bestudeerd:<br />
• Damwanden tot aan de TAW -9 m dieptelijn<br />
• Optie 1: lozing aan de TAW -9 m dieptelijn<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 484<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Optie 2: lozing tussen de hoog- en laagwaterlijn.<br />
De resultaten worden hierna besproken. Het beste alternatief werd weerhouden en verder<br />
gebruikt voor <strong>het</strong> ‘winter- en <strong>het</strong> gemiddelde zomer’-scenario. Vóór <strong>het</strong> berekenen van <strong>het</strong><br />
‘zomer- en winter’-scenario werd telkens eerst de referentiesituatie gesimuleerd.<br />
In <strong>het</strong> onderzoek naar de verspreiding van koelwater en de opwarming van <strong>het</strong> Scheldewater<br />
door de lozing van koelwater van de E.ON centrale zullen de veranderingen in temperatuur<br />
worden vergeleken met een referentiesituatie. Deze referentiesituatie (de 'huidige situatie' in<br />
2012) bestaat uit een identieke berekening, echter zonder de lozing van de E.ON centrale. Wel<br />
zijn andere belangrijke temperatuursbronnen, zoals de lozingen van <strong>het</strong> koelwater van de<br />
kerncentrale van Doel en van de Electrabel centrale in Kallo, in de referentieberekening<br />
meegenomen.<br />
Voor dit onderzoek zijn de volgende vragen geformuleerd:<br />
Ten aanzien van temperatuur:<br />
• Wat is de (gemiddelde) temperatuursverandering in de Schelde?<br />
• Wat zijn de momentane temperatuursverhogingen in de nabi<strong>je</strong> omgeving van <strong>het</strong><br />
lozingspunt?<br />
• Wat is de maximum temperatuur nabij de bodem?<br />
• Wat is <strong>het</strong> temperatuursbereik (verschil tussen maximum en minimum) nabij de bodem?<br />
• Wat is de verwachte toename van de temperatuur nabij <strong>het</strong> innamepunt?<br />
Ten aanzien van stroomsnelheden en slib:<br />
• Zijn er mogelijk effecten op de stroomsnelheden in de vaargeul?<br />
• Zijn er eventuele effecten van de in- en uitlaatconstructies op <strong>het</strong> slibtransport en de<br />
ontwikkeling van de slikken?<br />
Volgende gegevens zijn meegenomen voor wat betreft de ‘referentiesituatie’ :<br />
• Kerncentrale Doel: debiet van 52,5 m 3 /s en een lozingstemperatuur van 31,3 °C<br />
• Klassieke centrale Kallo: debiet van 16,7 m 3 /s en een lozingstemperatuur van 32 °C<br />
• Proceswater overige industrie: niet geschematiseerd; som debieten van < 10 m 3 /s.<br />
Opmerking<br />
In de bepaling van de rivierafvoeren, die in de modellering zijn toegepast, werden<br />
afvoerdebieten afgeleid op basis van neerslaggegevens over een periode van circa 30 jaar<br />
(1971 – 2000). Op basis van deze periode is voor de zomer de laagste waarde van de<br />
rivierafvoer gekozen die voor deze periode is bepaald. Uit de analyse van de data blijkt dat<br />
deze waarde meer dan tweemaal lager ligt dat de gemiddelde waarde voor deze periode.<br />
Aangezien de rivierafvoer bijdraagt aan een verdere afkoeling van <strong>het</strong> rivierwater ter hoogte van<br />
de centrale, kan geconcludeerd worden dat een conservatieve aanpak is gekozen die<br />
overeenkomt met de inschatting van een afname van <strong>het</strong> zomerdebiet door de<br />
klimaatveranderingen met 50%.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 485<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Beperkingen<br />
In de simulaties wordt de dagelijkse variatie van de watertemperatuur (dag en nacht) niet<br />
gemodelleerd, maar wordt de daggemiddelde temperatuur beschouwd. Er zal daarom niet een<br />
exacte weergave van de temperaturen op een zeker moment van de dag worden berekend. De<br />
maximum- en minimumtemperaturen die worden berekend <strong>kun</strong>nen daarom ook niet gebruikt<br />
worden om bijvoorbeeld te concluderen dat 'te hoge temperaturen' worden bereikt op een<br />
zekere locatie. De berekende temperatuursverhogingen dienen voor de evaluatie van de<br />
gevolgen voor de ecologie gebruikt te worden in combinatie met statistiek van de<br />
watertemperatuur op de betreffende locatie (bijvoorbeeld nabij een slik of schor). Hetzelfde<br />
geldt voor de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water. Op basis van de berekeningen uit deze<br />
studie <strong>kun</strong>nen geen conclusies worden getrokken ten aanzien van de haalbaarheid van een<br />
zeker Delta T van de centrale.<br />
Schema van de in- en uitlaatconstructie<br />
In onderstaande Figuur 6.4 wordt een schema gegeven van de constructie van de inlaat en<br />
uitlaat van <strong>het</strong> koelwater. De elektriciteitscentrale van E.ON zal worden ontwikkeld op <strong>het</strong><br />
terrein van BAYER dat is gelegen langs de rechteroever van de Schelde, juist ten zuiden van<br />
de Liefkenshoektunnel. Het is de intentie van E.ON dat de centrale in 2012 operationeel is. De<br />
beschrijving van <strong>het</strong> koelwater wordt ook weergegeven in paragraaf 2.5.12. De inlaat is circa<br />
280 m opwaarts van de uitlaat gepositioneerd. Om de kans op recirculatie te verminderen wordt<br />
<strong>het</strong> relatief koude water nabij de bodem ingenomen en <strong>het</strong> opgewarmde water aan <strong>het</strong><br />
oppervlak geloosd. De inlaat is voorzien ter hoogte van de TAW -9 m dieptelijn. Het inlaatpunt<br />
ligt hierdoor juist buiten de vaargeul. Voor de uitlaat zijn verschillende opties onderzocht (zie<br />
hieronder). Naargelang <strong>het</strong> bestudeerde alternatief is de lozing voor zien ter hoogte van de<br />
TAW -9 m dieptelijn of tussen de hoog- en laagwaterlijn. De uitlaatconstructie is zodanig<br />
verondersteld dat <strong>het</strong> uitstromende water in verticale richting wordt geloosd en daarom geen<br />
horizontale snelheid heeft. Hierdoor verspreidt <strong>het</strong> water zich in alle richtingen rondom <strong>het</strong><br />
uitlaatpunt. Door <strong>het</strong> ontbreken van een horizontale uittredesnelheid zal tevens de invloed op de<br />
snelheden in de vaargeul verwaarloosbaar zijn. Om de invloed op <strong>het</strong> omliggende slik- en<br />
schorgebied te minimaliseren zullen de kokers ondergronds naar de in- en lozingsconstructies<br />
worden geleid.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 486<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.4: Schema van de mogelijke constructie van de opname en lozing van <strong>het</strong> koelwater.<br />
Lozing<br />
Schelde<br />
Resultaten<br />
De resultaten uit de bovenvermelde studie worden hieronder samengevat weergegeven, voor<br />
de details en alle figuren wordt verwezen naar de desbetreffende studie ‘E.ON<br />
Koelwaterdispersie - Hydrodynamische studie ten behoeve van <strong>het</strong> <strong>MER</strong>’ van IMDC NV.<br />
Temperatuur van de Schelde<br />
In eerste instantie wordt <strong>het</strong> verloop van de temperatuur in de Beneden-Schelde (t.h.v. Boei 87)<br />
en ter hoogte van Vlissingen (monding Westerschelde) weergegeven tussen 1964 en 2006.<br />
Hierbij kan de opwarming van <strong>het</strong> estuarium vastgesteld worden. De ingebruikname van de<br />
reeds bovenvermelde centrales is hierop aangegeven (bron: OMES databank en waterbase.nl)<br />
(zie Figuur 6.5).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 487<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.ON Centrale<br />
Inlaat
Figuur 6.5: Evolutie van <strong>het</strong> jaarlijks gemiddeld verschil in watertemperatuur in de Schelde t.h.v. Vlissingen (monding<br />
Westerschelde) en Boei 87 ( Beneden Zeeschelde) tussen 1964 en 2006.<br />
n de studie van IMDC is een periode van 20 jaar (1987 – 2007) beschouwd. In Figuur 6.6 en<br />
Figuur 6.7 worden de metingen van 20 jaar samen voorgesteld. De betreffende data zijn<br />
metingen die plaatsvonden ter hoogte van Baalhoek en Hoofdplaat. Aangezien geen lange<br />
tijdsreeksen beschikbaar zijn voor de Beneden Zeeschelde, worden enkel deze metingen in de<br />
Westerschelde beschouwd. De conclusies die ten aanzien van de jaarlijkse variatie van de<br />
temperatuur <strong>kun</strong>nen worden getrokken op basis van de metingen in de Westerschelde zullen<br />
evenzeer gelden voor de Beneden Zeeschelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 488<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.6: Algemeen jaarlijks verloop van de watertemperatuur in de Baalhoek<br />
Figuur 6.7: Algemeen jaarlijks verloop van de watertemperatuur t.h.v. de Hoofdplaat<br />
Conclusies<br />
Uit de uitgevoerde analyse blijkt dat <strong>het</strong> jaarverloop van de watertemperatuur sinusoïdaal is.<br />
Tijdens de overgang van de winter naar de zomer (februari – augustus) neemt de temperatuur<br />
continu toe om daarna terug continu af te nemen. De variatie van de temperatuur van <strong>het</strong> water<br />
is gemiddeld van 5 °C tot 20 °C. Het grote volume water in de Schelde heeft steeds een<br />
dempende werking op de temperatuursvariaties ten gevolge van de luchttemperatuur.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 489<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De watertemperatuur is hoofdzakelijk seizoensbepaald. De invloed van <strong>het</strong> getij is hier<br />
ondergeschikt aan. Niettemin is er een invloed van <strong>het</strong> getij op de watertemperatuur die op een<br />
willekeurige locatie wordt gemeten. De invloed van <strong>het</strong> getij wordt mede bepaald door <strong>het</strong><br />
langsverloop van de temperatuur. Stroomafwaarts wordt deze bepaald door de invloed van de<br />
Noordzee. Temperatuursvariaties voltrekken zich hier langzamer dan opwaarts in de ondiepe<br />
riviertakken.<br />
In <strong>het</strong> deel van de Schelde ter hoogte van de haven van Antwerpen valt een maximum in de<br />
temperatuur waar te nemen. Dit is gerelateerd aan de lozing van proceswater, onder andere<br />
afkomstig van <strong>het</strong> koelwater van de reeds aanwezige elektriciteitscentrales in de Schelde. Als<br />
gevolg van dit maximum valt stroomopwaarts van waar er geloosd wordt steeds een<br />
verwarming te zien bij vloed.<br />
In de winter is de variatie tussen maximum en minimum temperatuur (voor <strong>het</strong> langsverloop)<br />
kleiner dan in de zomer. Hierdoor is de invloed van <strong>het</strong> getij meer waar te nemen in de zomer<br />
dan in de winter, afhankelijk van de beschouwde locatie.<br />
Referentiesituatie zomer - winter<br />
Hierbij worden de basisresultaten bepaald m.b.t. de snelheid van <strong>het</strong> water, de temperaturen,<br />
saliniteit, slib en doorzicht (inclusief getij- en dieptegemiddelde slibconcentratie, doorzicht,<br />
erosie en aanslibbing) voor een warme zomer en een koude winter. Dit in <strong>het</strong> gebied rond de<br />
ligging van de centrale, zonder de E.ON koelwaterlozingen. Hiermee zullen de resultaten van<br />
de simuleringen met de E.ON lozingen, vergeleken worden.<br />
Warme zomer en damwanden tot TAW –9 m<br />
De damwandconstructie leidt tot significante veranderingen van de stroomsnelheden langsheen<br />
de Ketelplaat (Linkeroever). Tevens wordt verwacht dat door neervorming aan de lijzijde van de<br />
in- en uitlaat een accumulatie van warm water op <strong>het</strong> slik van Lillo (Rechteroever) zal ontstaan.<br />
Op basis van de conclusies over de effecten van de damwanden op de stroomsnelheden, is in<br />
overleg met E.ON besloten deze optie niet verder te onderzoeken. Volgend op dit besluit zijn<br />
door E.ON twee andere opties zonder damwanden voorgesteld die in de volgende paragrafen<br />
besproken zullen worden.<br />
Warme zomer – optie 1 (lozing aan de TAW-9m dieptelijn)<br />
Stroomsnelheid<br />
Door <strong>het</strong> onttrekken en lozen van <strong>het</strong> koelwater worden er in de directe zone rondom de in- en<br />
uitlaatconstructies kleine veranderingen van de stroomsnelheid berekend. Echter deze zijn<br />
kleiner dan 0,05 m/s en derhalve verwaarloosbaar. De uitlaatconstructie is zodanig<br />
verondersteld dat <strong>het</strong> uitstromende koelwater in verticale richting wordt geloosd (door middel<br />
van een soort overlaatconstructie) en daarom geen horizontale snelheid heeft. Door <strong>het</strong><br />
ontbreken van een horizontale uittreesnelheid zal tevens de invloed op de snelheden in de<br />
vaargeul verwaarloosbaar zijn.<br />
Temperatuur in <strong>het</strong> water<br />
Door de lozing van koelwater vanuit de E.ON centrale ter hoogte van Liefkenshoek zal <strong>het</strong><br />
reeds bestaande temperatuursverloop langs de Schelde worden versterkt. Door de extra<br />
thermische vracht zal de maximum temperatuur tussen Bath en Hoboken met circa 0,3 tot<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 490<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
0,4°C toenemen. Een stijging van de minimum temperatuur wordt verwacht tussen<br />
Prosperpolder en Antwerpen. Dit blijkt uit de Figuur 6.8 waarin <strong>het</strong> bereik van de temperatuur<br />
(maximum en minimum) in de Schelde is weergegeven langs de as van de vaargeul. Effecten<br />
zullen in mindere mate merkbaar zijn van Baalhoek tot Schelle. Lokaal, in de directe omgeving<br />
<strong>kun</strong>nen grotere temperatuursstijgingen worden waargenomen.<br />
Het verschil tussen springtij en doodtij, is dat bij springtij (als de zon en maan in elkaars<br />
verlengde staan en hun krachten gebundeld worden) de amplitude (of de hoeveelheid water)<br />
van eb en vloed groter is dan bij doodtij (waarbij zon en maan haaks op mekaar staan). Springtij<br />
en doodtij komen twee maal/maand voor. Eb en vloed komen 2 maal/dag voor.<br />
Figuur 6.8: Invloed op de watertemperatuur in optie 1 - zomerscenario<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 491<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Temperatuur aan de bodem/oever<br />
In Figuur 6.9 wordt de toename van de maximale temperatuur aan de bodem weergegeven<br />
tijdens springtij en tijdens doodtij. De lozing van <strong>het</strong> koelwater leidt tot een lokale verhoging van<br />
de temperatuur aan de bodem tot circa 2,5ºC. Deze verhoging treedt op langs de oever (<strong>het</strong> slik<br />
aldaar) in de directe omgeving van de uitlaat. Deze maximale temperatuur treedt slechts<br />
gedurende een korte periode op, wanneer bij kentering (wisselen tussen eb en vloed , duurt ca.<br />
30 min) de warmwaterpluim door de stroming langs de oever wordt gevoerd op <strong>het</strong> moment dat<br />
de stroming van richting verandert.<br />
Een verhoging van 0,5 tot 1,0ºC is langs de oever merkbaar van Lillo tot aan de Boudewijnsluis;<br />
de maximale verhoging wordt in de berekeningen slechts lokaal waargenomen, en voornamelijk<br />
bij doodtij wanneer de getij-excursie beperkt is. Deze pieken in temperatuur zijn ook zichtbaar<br />
aan de inlaat.<br />
Figuur 6.9: Verschil in maximale temperatuur (ºC) aan de bodem tijdens springtij (bovenste) en doodtij (onderste)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 492<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Saliniteit<br />
Het geloosde water heeft nagenoeg een ongewijzigde saliniteit ten opzichte van <strong>het</strong> ingenomen<br />
water. Omdat de Schelde, met uitzondering van een korte periode rond vloedkentering, goed<br />
gemengd is, is de saliniteit aan de inlaat (nabij de bodem) ongeveer gelijk aan <strong>het</strong> ontvangende<br />
water aan de uitlaat (aan de oppervlakte). Ook is de verblijftijd van <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> koelcircuit<br />
van de centrale kort (enkele minuten). Hierdoor zal ook de saliniteit rond <strong>het</strong> lozingspunt in de<br />
Schelde niet merkbaar veranderd zijn. De saliniteit heeft daarom geen invloed op <strong>het</strong> gedrag<br />
van de warmwaterpluim, en ook is de invloed van de pluim op de saliniteit in de Schelde<br />
verwaarloosbaar.<br />
Slib en doorzicht<br />
In de directe zone rondom de in- en uitlaatconstructies zijn kleine veranderingen van de<br />
stroomsnelheid berekend. Echter deze zijn zodanig klein dat deze niet leiden tot een<br />
verandering van slibconcentraties of doorzicht, noch van de aanslibbingspatronen in de<br />
Schelde. Mogelijk treedt er nog enige vertroebeling aan <strong>het</strong> oppervlak op doordat water dat met<br />
een hogere concentratie, dat nabij de bodem is ingenomen, aan <strong>het</strong> oppervlak wordt geloosd.<br />
Echter, aangezien dit geen significant effect op de aanslibbing in <strong>het</strong> gebied zal hebben, is dit<br />
effect niet in de modellering meegenomen.<br />
Warme zomer – optie 2 (lozing tussen de hoog- en laagwaterlijn)<br />
Snelheid<br />
Net als bij optie 1 wordt door de geringe dimensies van de inlaatconstructie niet verwacht dat er<br />
een merkbare obstructie van de (getij) stromingen zal optreden. Aangezien de dimensies van<br />
de inlaatconstructie kleiner zijn dan de cellen van <strong>het</strong> rekenrooster, is in de modellering<br />
verondersteld dat deze constructie dimensieloos is. Wanneer aan de oever tussen de hoog- en<br />
laagwaterlijn wordt geloosd zal <strong>het</strong> water uitstromen over <strong>het</strong> aanpalende deel van <strong>het</strong> talud.<br />
Hierdoor verliest <strong>het</strong> water zijn horizontale momentum en zal de invloed op de snelheden in de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 493<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vaargeul verwaarloosbaar zijn. Door <strong>het</strong> onttrekken en lozen van <strong>het</strong> koelwater worden er in de<br />
directe zone rondom de in- en uitlaatconstructies kleine veranderingen van de stroomsnelheid<br />
berekend. Echter deze zijn kleiner dan 0,05 m/s en derhalve verwaarloosbaar.<br />
Temperatuur in <strong>het</strong> water<br />
De lozing van koelwater vanuit de E.ON centrale volgens optie 2, waarbij de lozing aan de<br />
oever is ontworpen, zal tot een vergelijkbare temperatuursverhoging langs de Schelde leiden<br />
als optie 1. Dit blijkt uit Figuur 6.10 waarin een vergelijking wordt gemaakt tussen optie 1 en 2<br />
ten aanzien van <strong>het</strong> bereik van de temperatuur (maximum en minimum) in de Schelde,<br />
weergegeven langs de as van de vaargeul. Door de extra thermische vracht zal de maximum<br />
temperatuur tussen Bath en Hoboken met circa 0,3°C tot 0,4ºC toenemen. Een stijging van de<br />
minimum temperatuur wordt verwacht tussen Prosperpolder en Antwerpen. Effecten zullen in<br />
mindere mate merkbaar zijn van Baalhoek tot Schelle. Lokaal, in de directe omgeving <strong>kun</strong>nen<br />
grotere temperatuurstijgingen worden waargenomen (zie ook hieronder).<br />
Figuur 6.10: Bereik van de dieptegemiddelde temperatuur langs de Schelde tijdens springtij (boven) en doodtij tijdens<br />
de zomer (lage rivier afvoer) – vergelijking tussen optie 1 en optie 2<br />
Temperatuur aan de bodem<br />
In Figuur 6.11 wordt de toename van de maximale temperatuur aan de bodem weergegeven<br />
tijdens springtij en tijdens doodtij. Een vergelijking met de resultaten van optie 1 (Figuur 6.9)<br />
laat zien dat er significant hogere temperaturen worden waargenomen langs de oevers<br />
wanneer niet op de TAW -9 m dieptelijn wordt geloosd, maar aan de oever zelf. In de nabi<strong>je</strong><br />
omgeving van de uitlaat neemt de maximale temperatuursverhoging toe tot meer dan 5 graden<br />
(delta T in een warme zomer bedraagt 6°C). Dit wordt vooral veroorzaakt door de geringe<br />
waterdiepte waardoor <strong>het</strong> uitstromende water direct tot aan de bodem wordt opgemengd. Een<br />
verhoging van 0,5°C tot 1,0°C is merkbaar van <strong>het</strong> Galgeschoor tot aan de Boudewijnsluis; de<br />
maximale verhoging wordt in de berekeningen waargenomen tussen de haven Lillo en de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 494<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
'Belgische Sluis'. Het effect van lozen direct aan de oever op de temperatuur aan de<br />
inlaatconstructie is beperkt. In vergelijking met de resultaten bij optie 1 (lozen ter hoogte van de<br />
TAW –9m lijn) zijn er in de resultaten van optie 2 (lozen aan de oever) aan <strong>het</strong> oppervlak<br />
meerdere pieken waar te nemen. Deze pieken treden onder andere op tijdens de eb- en<br />
vloedkentering. De pieken zijn ook hoger in vergelijking met optie 1 en lopen op tot circa 1,5 tot<br />
2,5°C tijdens springtij en 2,5 tot 3°C tijdens doodtij. Aan de inlaatconstructie wordt, net als bij<br />
optie 1, alleen een piek berekend juist na de ebkentering. Deze piek is tijdens springtij iets<br />
hoger (tot 1°C) en tijdens doodtij ongeveer gelijk (0,7°C). Tijdens de vloedfase (na de eerste<br />
piek) is de verhoging van de temperatuur aan <strong>het</strong> wateroppervlak in vergelijking tot optie 1<br />
hoger en bedraagt circa 1 tot 1,5°C; aan de inlaat is de temperatuur gelijk (circa 0,5°C). Tijdens<br />
de ebfase (de periode voorafgaand aan de piek) is de verhoging aan <strong>het</strong> oppervlak en aan de<br />
inlaat gelijk, wat de goede verticale menging in de Schelde aantoont. Tijdens doodtij is deze<br />
verhoging iets groter dan tijdens springtij (beide kleiner dan 0.5°C).<br />
Figuur 6.11: Verschil in maximale temperatuur (ºC) aan de bodem tijdens springtij (bovenste ) en doodtij (onderste)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 495<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Saliniteit<br />
Net zoals bij ‘optie 1’ heeft <strong>het</strong> geloosde water bij optie 2 nagenoeg een ongewijzigde saliniteit<br />
ten opzichte van <strong>het</strong> ingenomen water.<br />
Slib en doorzicht<br />
Idem als bij optie 1<br />
Uitschuring rond de lozingsconstructie<br />
Aangezien in <strong>het</strong> voorliggende scenario aan de oever tussen de hoog- en laagwaterlijn zal<br />
worden geloosd, is <strong>het</strong> aannemelijk dat dit lokaal leidt tot een significante erosie van <strong>het</strong> slik.<br />
Door <strong>het</strong> uittredende water zal <strong>het</strong> aanwezige (geconsolideerde) slib worden geërodeerd<br />
waardoor lokaal een stroomgeul zal ontstaan. Voor de precieze ontwikkeling van deze geul is<br />
<strong>het</strong> model te grof, echter <strong>het</strong> model laat wel zien dat er nabij <strong>het</strong> uitlaatpunt ontgrondingen<br />
zullen optreden. Het is waarschijnlijk dat <strong>het</strong> geërodeerde materiaal zich deels op de afwaartse<br />
slikken afzet, zoals <strong>het</strong> Galgenschoor, en ook opwaarts ter plaatse van de Boudewijn en Van<br />
Cauwelaertsluizen. Om deze ontgrondingen te verminderen zal er lokaal een<br />
bodembescherming moeten worden voorzien, waardoor een aanvullend deel van <strong>het</strong> slik<br />
verloren zal gaan. Afhankelijk van de omvang van deze bodembescherming zal alsnog erosie<br />
langs de randen hiervan <strong>kun</strong>nen optreden.<br />
Koude winter – optie 1 (lozing aan de TAW-9m dieptelijn)<br />
Snelheid<br />
Net als tijdens de zomer wordt door de geringe dimensies van de in- en lozingsconstructie niet<br />
verwacht dat er een merkbare obstructie van de (getij) stromingen zal optreden. Door <strong>het</strong><br />
onttrekken en lozen van <strong>het</strong> koelwater worden in de directe zone rondom de in- en<br />
uitlaatconstructies kleine veranderingen van de stroomsnelheid berekend. Echter deze zijn<br />
kleiner dan 0,05 m/s en derhalve verwaarloosbaar.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 496<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Temperatuur in <strong>het</strong> water<br />
In de referentiesituatie werd reeds vastgesteld dat in de winter (tijdens een periode met hoge<br />
afvoer) de piek van de warmwatergolf zich in stroomafwaartse richting heeft verplaatst en dat<br />
de totale temperatuurverhoging voor de winter (delta T van 10°C) en een warme zomer<br />
(gereduceerde delta T van 6°C) vergelijkbaar is. Tijdens doodtij is in de zomer (bij lage afvoer)<br />
sprake van een hogere watertemperatuur ten opzichte van <strong>het</strong> springtij, in de winter (bij hoge<br />
afvoer) is dit juist omgekeerd en is de temperatuur tijdens doodtij lager. Door de lozing van <strong>het</strong><br />
koelwater van de E.ON centrale verandert deze verdeling niet.<br />
Opvallend is dat de toename van de maximale temperatuur voor zowel zomer als winter gelijk<br />
is, namelijk 0,3°C tot 0,4°C. De toename van de minimale temperatuur is iets groter, circa<br />
0,5°C. Dit blijkt uit Figuur 6.12 waarin een vergelijking wordt gemaakt van de toename van de<br />
temperatuur in de Schelde tijdens zomer en winter in vergelijking tot de referentie situatie,<br />
weergegeven langs de as van de vaargeul. Dit wordt veroorzaakt door de extra koeling ten<br />
gevolge van de hoge bovenafvoer in vergelijking met <strong>het</strong> lozingsdebiet (407 m³/s t.o.v. 26,4<br />
m³/s).<br />
Door de extra thermische vracht zal de maximum temperatuur in de zomer toenemen tussen<br />
Lamwaarde en Schelle; in de winter is dit verder stroomafwaarts: tussen Hansweert en<br />
Hoboken. Een stijging van de minimum temperatuur wordt in de zomer verwacht tussen<br />
Prosperpolder en Antwerpen; in de winter wordt een toename tussen Baalhoek en Liefkenshoek<br />
verwacht. In de gebieden waar sprake is van een toename van de maximum temperatuur, maar<br />
niet van de minimum temperatuur, zal alleen tijdens bepaalde fases van <strong>het</strong> getij sprake zijn<br />
van verhoogde temperaturen. Lokaal, in de directe omgeving <strong>kun</strong>nen grotere<br />
temperatuurstijgingen <strong>kun</strong>nen worden waargenomen, echter, in de winter zijn deze pieken<br />
beperkt.<br />
Figuur 6.12: Vergelijking van de toename tijdens de zomer en de winter van de maximale en minimale<br />
dieptegemiddelde temperatuur langs de Schelde tijdens springtij (boven) en doodtij (onder)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 497<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Temperatuur aan de bodem<br />
In Figuur 6.13 wordt de toename van de maximale temperatuur aan de bodem weergegeven<br />
tijdens springtij en tijdens doodtij. Een vergelijking met de resultaten tijdens de zomer (Figuur<br />
6.9) laat zien dat <strong>het</strong> gebied waarin een verhoging (tot 1°C) wordt waargenomen weliswaar is<br />
toegenomen in noordelijke en zuidelijk richting (van Galgeschoor tot aan de Boudewijnsluis)<br />
maar dat de lokale toename van de maximale waarde is afgenomen naar 1 tot 1.5°C en tot zelfs<br />
nog lagere waarden bij doodtij. Uit analyse van de tijdsafhankelijke verplaatsing van de<br />
warmwaterpluim blijkt dat deze, in tegenstelling tot de zomer periode, na kentering niet langs de<br />
oever stroomt, maar in <strong>het</strong> midden van de Schelde blijft. Hierdoor wordt in vergelijking tot de<br />
zomer slechts een beperkte temperatuurtoename berekend.<br />
Figuur 6.13: Verschil in maximale temperatuur (ºC) aan de bodem tijdens springtij (bovenste ) en doodtij (onderste)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 498<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Saliniteit<br />
Het geloosde water heeft nagenoeg een ongewijzigde saliniteit ten opzichte van <strong>het</strong> ingenomen<br />
water. Omdat de Schelde, met uitzondering van een korte periode rond vloedkentering, goed<br />
gemengd is, is de saliniteit aan de inlaat (nabij de bodem) ongeveer gelijk aan <strong>het</strong> ontvangende<br />
water aan de uitlaat (aan de oppervlakte). Ook is de verblijftijd van <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> koelcircuit<br />
van de centrale kort (enkele minuten). Hierdoor zal ook de saliniteit rond <strong>het</strong> lozingspunt in de<br />
Schelde niet merkbaar veranderd zijn. De saliniteit heeft daarom geen invloed op <strong>het</strong> gedrag<br />
van de warmwaterpluim, en ook is de invloed van de pluim op de saliniteit in de Schelde<br />
verwaarloosbaar.<br />
Slib en doorzicht<br />
Uit onderzoek is gebleken dat de verschillen in de maximale slibconcentraties tussen een<br />
situatie met hoge en lage afvoer (winter en zomer) over <strong>het</strong> algemeen gering zijn, maar dat<br />
tijdens springtij wel hogere getijgemiddelde slibconcentraties verwacht <strong>kun</strong>nen worden.<br />
Hierdoor nemen ook de concentraties aan de inlaat, maar ook aan de oppervlakte toe. Evenals<br />
bij <strong>het</strong> zomer-scenario wordt er door de geringe dimensies van de inwateringsconstructie niet<br />
verwacht dat er een merkbare obstructie van de (getij)stromingen zal optreden. Het onttrekken<br />
en lozen van <strong>het</strong> koelwater zal niet leiden tot een significante verandering van slibconcentraties<br />
of doorzicht, noch van de aanslibbingspatronen in de Schelde.<br />
Gemiddelde zomer – optie 1 (lozing aan de TAW-9 m dieptelijn)<br />
Snelheid<br />
Net als tijdens de warme zomer, wordt door de geringe dimensies van de in- en<br />
lozingsconstructie niet verwacht dat er een merkbare obstructie van de (getij)stromingen zal<br />
optreden. Door <strong>het</strong> onttrekken en lozen van <strong>het</strong> koelwater worden er in de directe zone rondom<br />
de in- en uitlaatconstructies kleine veranderingen van de stroomsnelheid berekend. Echter deze<br />
zijn kleiner dan 0,05 m/s en derhalve verwaarloosbaar.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 499<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Temperatuur in <strong>het</strong> water<br />
Hierboven is reeds besproken dat in de winter (tijdens een periode met hoge afvoer) de piek<br />
van de warmwatergolf zich in stroomafwaartse richting heeft verplaatst en dat de totale<br />
temperatuurverhoging voor de winter (delta T van 10°C) en een warme zomer (gereduceerde<br />
deltaT van 6°C) vergelijkbaar is. Tijdens doodtij en bij lage afvoer is sprake van een toename<br />
ten opzichte van springtij en bij hoge afvoer juist van een afname.<br />
In vergelijking tot een warme zomer wordt bij een gemiddelde zomer ten gevolge van de E.ON<br />
centrale een grotere toename van de temperatuur van <strong>het</strong> Schelde water berekend. Dit wordt<br />
veroorzaakt door de hogere delta T (10°C) welke bij een zomer met gemiddelde temperaturen<br />
wel mogelijk is en in een warme zomer niet. De toename van de maximale temperatuur (in de<br />
as van de Schelde) bedraagt tijdens een gemiddelde zomer bij springtij circa 0,4 tot 0,6°C in <strong>het</strong><br />
gebied tussen Bath en Hoboken. Bij doodtij is de toename van de maximale temperatuur in<br />
deze zone hoger, namelijk 0,5 tot 0,8°C. Door de reeds hogere temperaturen tussen<br />
Prosperpolder en Kallo is de toename van de maximale temperatuur hier minder. De toename<br />
van de minimale temperatuur is maximaal 0,4 tot 0,5°C.<br />
Dit blijkt uit Figuur 6.14 waarin een vergelijking wordt gemaakt van de toename van de<br />
temperatuur in de Schelde tijdens een warme en een gemiddelde zomer in vergelijking tot de<br />
referentie situatie, weergegeven langs de as van de vaargeul.<br />
In de figuur (in de as van de vaargeul) worden pieken in de toename van de maximale<br />
temperatuur waargenomen ter hoogte van de uitlaat van de E.ON centrale. Tijdens springtij is<br />
zeer lokaal de toename van de maximale temperatuur tot 1°C en bij doodtij tot 2°C. Op de<br />
lokale verhoging rond <strong>het</strong> uitlaatpunt zal hieronder verder ingegaan worden.<br />
De toename van de minimale temperatuur is kleiner en treedt op in een minder groot gebied.<br />
Tussen Prosperpolder en Oosterweel is de toename van de temperatuur tussen 0,2 en 0,6°C.<br />
Door de extra thermische vracht tijdens een gemiddelde zomer wordt hoofdzakelijk een<br />
toename van de temperatuur verwacht; de zone waarin deze verhoging optreedt is ten opzichte<br />
van een warme zomer ongeveer gelijk. In vergelijking tot de winter waarbij ook met een deltaT<br />
van 10°C is gerekend, is de toename van de temperatuur in een gemiddelde zomer hoger. Dit<br />
wordt veroorzaakt door <strong>het</strong> ontbreken van een grote bovenafvoer in de zomer waardoor in de<br />
winter extra koeling van <strong>het</strong> water wordt verkregen.<br />
De maximum temperatuur zal toenemen tussen Hansweert en Schelle. Een stijging van de<br />
minimum temperatuur wordt verwacht tussen Bath en Antwerpen. In de gebieden waar sprake<br />
is van een toename van de maximum temperatuur, maar niet van de minimum temperatuur, zal<br />
alleen tijdens bepaalde fases van <strong>het</strong> getij sprake zijn van verhoogde temperaturen. Lokaal, in<br />
de directe omgeving, <strong>kun</strong>nen grotere temperatuurstijgingen worden waargenomen, echter, in de<br />
winter zijn deze pieken beperkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 500<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.14: Vergelijking van de toename tijdens de warme en de gemiddelde zomer van de maximale en minimale<br />
dieptegemiddelde temperatuur langs de Schelde tijdens springtij (boven) en doodtij (onder) –optie 1<br />
Temperatuur aan de bodem<br />
In Figuur 6.15 wordt de toename van de maximale temperatuur aan de bodem weergegeven<br />
tijdens springtij en tijdens doodtij. Een vergelijking met de resultaten voor de warme zomer (in<br />
Figuur 6.11 en Figuur 6.12) laat zien dat <strong>het</strong> gebied waarin een verhoging (van 0,5 tot 1°C)<br />
wordt waargenomen aanzienlijk is toegenomen in noordelijke en zuidelijk richting en zich<br />
uitstrekt van Europa terminal tot aan Hoboken (Springtij). Van de Europa terminal tot Melsele<br />
treedt de toename vooral aan de rechter oever op. Tijdens doodtij wordt over de volledige<br />
breedte van de Schelde een toename tussen 0,5°C en 1,0°C berekend tussen Noord Ballast en<br />
Hoboken. Zeer lokaal wordt in de omgeving van de E.ON centrale een verhoging van de<br />
maximum temperatuur tot 4,0°C tijdens springtij en tot 5,0°C tijdens doodtij verwacht. Tijdens<br />
springtij wordt over een afstand van circa 500 m opwaarts van <strong>het</strong> uitlaatpunt een toename van<br />
meer dan 2,5°C berekend en tijdens doodtij over een lengte van 1000 m.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 501<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.15: Verschil in maximale temperatuur (ºC) aan de bodem tijdens springtij – optie 1 (gemid. zomer)<br />
Figuur 6.16: Verschil in maximale temperatuur (ºC) aan de bodem tijdens doodtij – optie 1 (gemid.zomer)<br />
Saliniteit<br />
Het geloosde water heeft nagenoeg een ongewijzigde saliniteit ten opzichte van <strong>het</strong> ingenomen<br />
water. Omdat de Schelde, met uitzondering van een korte periode rond vloedkentering, goed<br />
gemengd is, is de saliniteit aan de inlaat (nabij de bodem) ongeveer gelijk aan <strong>het</strong> ontvangende<br />
water aan de uitlaat (aan de oppervlakte). Ook is de verblijftijd van <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> koelcircuit<br />
van de centrale kort (enkele minuten). Hierdoor zal ook de saliniteit rond <strong>het</strong> uitwateringspunt in<br />
de Schelde niet merkbaar veranderd zijn. De saliniteit heeft daarom geen invloed op <strong>het</strong> gedrag<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 502<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
van de warmwaterpluim, en ook is de invloed van de pluim op de saliniteit in de Schelde<br />
verwaarloosbaar. Dit blijkt ook uit de resultaten van de modellering. Veranderingen in de<br />
saliniteit zijn veel kleiner dan 0,5 ppt en vallen binnen de marge waarop resultaten zichtbaar zijn<br />
in de figuren. Figuren die <strong>het</strong> verschil in saliniteit weergeven tussen <strong>het</strong> scenario en de<br />
referentie berekening zijn daarom niet in <strong>het</strong> <strong>rapport</strong> opgenomen.<br />
Slib en doorzicht<br />
Evenals bij <strong>het</strong> warme zomer-scenario, wordt er door de geringe dimensies van de<br />
inwateringsconstructie niet verwacht dat er een merkbare obstructie van de (getij)stromingen<br />
zal optreden. Het onttrekken en lozen van <strong>het</strong> koelwater zal niet leiden tot een significante<br />
verandering van slibconcentraties of doorzicht, noch van de aanslibbingspatronen in de<br />
Schelde.<br />
Interpretatie van de in VLAREM II gereguleerde ‘lozing van thermische vracht’<br />
Hierboven werden de algemene milieuvoorwaarden voor <strong>het</strong> lozen van koelwater afkomstig van<br />
elektrische centrales weergegeven. Hierbij gelden naast de ogenblikkelijke temperaturen ook de<br />
voorwaarden voor de thermische vrachten, dit vooral in die periodes waarbij <strong>het</strong><br />
oppervlaktewater reeds 25 °C (basiswaterkwaliteit) bereikt heeft. Samengevat komt dit op <strong>het</strong><br />
volgende neer :<br />
Temperatuursbeperkingen t.g.v. de geloosde thermische vracht ( Δ TTV<br />
).<br />
• T gecapteerde water ≤ 25 °C: ΔTTV E.ON zal lozen)<br />
= 10 ° C (is de maximale thermische vracht dat<br />
• T gecapteerde water ≤ 26 °C: ΔTTV = 7 ° C (namelijk 70% van de maximale vracht)<br />
• T gecapteerde water ≤ 27 °C: ΔTTV = 4 ° C (namelijk 40% van de maximale vracht)<br />
• T gecapteerde water ≤ 28 °C: Δ = 1 ° C (namelijk 10% van de maximale vracht)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 503<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
T TV<br />
De beperking van de thermische vracht zal recht evenredig zijn met de temperatuur van <strong>het</strong><br />
gecapteerde water. Figuur 6.17 geeft de uitwerking van de VLAREM norm weer in grafiek vorm.
Figuur 6.17: Beperking van de thermische vracht (%) volgens de VLAREM norm in functie van de temperatuur van <strong>het</strong><br />
gecapteerde water (ºC)<br />
% van maximale thermische vracht<br />
120%<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
20 21 22 23 24 25 26 27 28 29<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 504<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
temperatuur gecapteerde water (°C)<br />
Dit zijn de voorwaarden die dienen opgelegd te worden ter hoogte van elektriciteitscentrales die<br />
proceswater lozen in een oppervlaktewater. Als voorbeeld kan de locatie Antwerpen beschouwd<br />
worden. Echter, omdat voor deze locatie geen langjarige meetreeksen beschikbaar zijn, wordt<br />
de meetreeks ter hoogte van Baalhoek gebruikt en vertaald naar een meetreeks ter hoogte van<br />
Antwerpen. Langjarige meetreeksen zijn ter beschikking ter hoogte van Baalhoek (TMB, HMCZ,<br />
2007). Om de meetgegevens ter hoogte van Baalhoek te vertalen in te verwachten<br />
temperaturen in Antwerpen, dient een relatie gelegd te worden tussen de temperaturen ter<br />
hoogte van deze twee locaties. Op basis van de observaties beschreven in paragraaf 0 kan<br />
aangenomen worden dat een temperatuursverschil van ongeveer 1,5°C geldt tussen Antwerpen<br />
en Baalhoek (ΔTAB,). Gezien de mogelijke variatie op dit getal wordt als maximaal<br />
temperatuursverschil tussen beide locaties 3°C aangenomen. Overschrijdingswaarden zullen<br />
voor beide temperatuursverschillen worden bepaald. De temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water te<br />
Antwerpen wordt bijgevolg als volgt bepaald:<br />
T = T + ΔT<br />
+ ΔT<br />
LA<br />
waarin<br />
MB<br />
TLA<br />
TMB<br />
AB<br />
TV<br />
: temperatuur lozing ter hoogte van Antwerpen<br />
: temperatuur meetreeks Baalhoek<br />
ΔTAB, : globaal temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek<br />
ΔTTV, : temperatuursverschil tussen geloosd en gecapteerd water (thermische vracht)<br />
Om de maximaal toegestane temperatuur tussen geloosd en gecapteerd water te bepalen<br />
(ΔTTV,), dient de temperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water te Antwerpen gekend te zijn (TCA,).<br />
Deze wordt bepaald als:<br />
T = T + ΔT<br />
CA<br />
waarin<br />
MB<br />
AB
TCA<br />
TMB<br />
: temperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water te Antwerpen<br />
: temperatuur meetreeks Baalhoek<br />
ΔTAB, : temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek<br />
Tot slot dient nog opgemerkt te worden dat volgens de VLAREM-norm de gemiddelde<br />
dagtemperaturen bepaald worden als <strong>het</strong> gemiddelde van de uurwaarden gemeten tussen de<br />
middag (12h) van de ene dag tot de middag (12h) van de daaropvolgende dag.<br />
Maximale thermische vracht<br />
De in de vorige paragraaf vermelde criteria betreffende <strong>het</strong> lozen van koelwater werden getest<br />
met een geconstrueerde meetreeks van de temperatuur nabij Antwerpen. Deze reeks bestrijkt<br />
een periode van 20 jaar. Voor zowel de 20 jaar samen (1987 – 2007), als voor de laatste 10<br />
jaar samen (1997 – 2007), als voor de laatste 10 jaar afzonderlijk (1997 t/m 2007), werd<br />
nagegaan wat <strong>het</strong> overschrijdingspercentage is van de verschillende criteria. Hieruit volgt dus<br />
<strong>het</strong> aantal dagen waarop de geloosde temperatuur moet beperkt worden. Nu de temperatuur<br />
van <strong>het</strong> geloosde koelwater afhankelijk is van de maximaal toegestane thermische vracht, dient<br />
eerst de temperatuur van <strong>het</strong> gecapteerde water te Antwerpen bepaald te worden. Voor elke<br />
drempelwaarde (25 °C, 26 °C, 27 °C en 28 °C) werd <strong>het</strong> overschrijdingspercentage bepaald.<br />
Voor de bepaling van <strong>het</strong> overschrijdingspercentage werden enkel de dagen in rekening<br />
genomen waarvoor meetgegevens beschikbaar zijn. Verder is <strong>het</strong> overschrijdingspercentage<br />
een totaal (cumulatief) percentage van overschrijding. Met andere woorden metingen die 27 °C<br />
overschrijden, zijn eveneens opgenomen in <strong>het</strong> overschrijdingspercentage van 26 °C. Tabel 6.6<br />
geeft de resultaten weer zowel voor een temperatuursverschil van 1,5 °C als 3,0 °C tussen<br />
Antwerpen en Baalhoek.<br />
Tabel 6.6: Overschrijdingspercentages gecapteerde water te Antwerpen >25°C is [%]<br />
Overschrijdingspercentages gecapteerd water> 25°C is [%]<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 505<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
>25 °C >26 °C >2 7°C >28 °C<br />
Jaar \ reductie 0 – 30% 30 – 60% 60 – 90% 90 – 100%<br />
Aangenomen temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek:<br />
ΔTAB = 1 . 5°<br />
C<br />
1987-2007 0,49 0,05 0,00 0,00<br />
1997-2007 0,68 0,10 0,00 0,00<br />
Aangenomen temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek:<br />
ΔTAB = 3 . 0°<br />
C<br />
1987-2007 2,49 1,02 0,19 0,00<br />
1997-2007 2,86 1,15 0,26 0,00<br />
Uit Tabel 6.6 volgt dat slechts een beperkt aantal dagen in <strong>het</strong> jaar de thermische vracht<br />
beperkt dient te worden. Wanneer de thermische vracht beperkt dient te worden, is dit meestal<br />
niet meer dan met 30% (> 25°C). Enkel bij warme jaren (zoals 2003 en 2006) kan <strong>het</strong><br />
voorkomen dat de thermische vracht beperkt zal moeten worden met meer dan de 50% (>
26°C). Uitgaande van een aangenomen temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek<br />
van 1,5 °C betekent dit dat tijdens de warme zomers (1997, 2000 en 2006) de drempelwaarde<br />
van 25°C 1% tot 3,5% van de tijd wordt overschreden (4 dagen tot 2 weken). De<br />
drempelwaarde van 26°C wordt alleen in 2006 overschreden gedurende 1% van de tijd. Voor<br />
een aangenomen temperatuursverschil van 3 °C tussen Antwerpen en Baalhoek zijn de<br />
percentages logischerwijze hoger. Echter blijven de hierboven aangehaalde conclusies gelden.<br />
Nu geldt dat over de laatste 10 jaar gemiddeld circa 10 dagen per jaar de drempelwaarde van<br />
25°C wordt overschreden (circa 3 weken voor 1997, 2003 en 2006), de drempelwaarde van<br />
26°C wordt in 1997, 2003 en 2006 overschreden gedurende circa 2 weken en de<br />
drempelwaarde van 27°C wordt in 2003 en 2006 overschreden gedurende circa 4 dagen.<br />
Eveneens werd <strong>het</strong> percentage van tijd waarop de warmtevracht in <strong>het</strong> geloosde water zal<br />
moeten worden teruggevoerd (volgens VLAREM) weergegeven. Tabel 6.7 geeft de resultaten<br />
weer.<br />
Tabel 6.7: Percentage van de tijd waarop de warmtevracht in <strong>het</strong> geloosde water zal moeten worden teruggevoerd (te<br />
Antwerpen) [%]<br />
Percentage van de tijd waarop de warmtevracht in <strong>het</strong> geloosde water zal moeten worden teruggevoerd (te<br />
Antwerpen) [%]<br />
jaar Ogenblikkelijke waarde Daggemiddelde 30-dagengemiddelde<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 506<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aangenomen temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek:<br />
ΔTAB = 1 . 5°<br />
C<br />
1987-2007 3,50 8,99 21,53<br />
1997-2007 4,17 10,39 24,51<br />
Gemiddeld 4,11 10,32 26,49<br />
Maximum 9,41 20,55 32,74<br />
Minimum 0,05 1,96 18,40<br />
Aangenomen temperatuursverschil tussen Antwerpen en Baalhoek:<br />
ΔTAB = 3 . 0°<br />
C<br />
1987-2007 8,74 18,28 30,22<br />
1997-2007 10,07 20,84 32,91<br />
Gemiddeld 10,01 20,59 35,26<br />
Maximum 16,02 27,40 37,80<br />
Minimum 4,78 13,42 30,04<br />
Uit Tabel 6.7 blijkt duidelijk dat <strong>het</strong> criterium betreffende <strong>het</strong> 30-dagengemiddelde <strong>het</strong> strengst<br />
is. Gemiddeld dienen circa 25% tot 35% van <strong>het</strong> jaar beperkingen te worden opgelegd aan de<br />
temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water vanwege <strong>het</strong> voortschrijdende 30-dagengemiddelde, circa<br />
10% tot 20% vanwege <strong>het</strong> daggemiddelde en slechts 5% tot 10% vanwege de ogenblikkelijke<br />
waarde. Het is evenwel waarschijnlijk dat de periode waarin de temperatuur moet worden<br />
beperkt vanwege <strong>het</strong> 30-dagengemiddelde de andere twee perioden omvat. Ook tijdens een<br />
jaar waar nauwelijks de ogenblikkelijke waarde of de daggemiddelde waarde overschreden<br />
wordt, kan <strong>het</strong> overschrijdingspercentage van <strong>het</strong> voortschrijdende 30-dagengemiddelde hoog
zijn. Tijdens een dergelijk jaar is er volgens <strong>het</strong> criterium van de temperatuur van <strong>het</strong><br />
gecapteerde water (zie hierboven) vaak eveneens geen beperking. 2007 was een jaar waar dit<br />
<strong>het</strong> geval is. Ter verduidelijking van deze situatie zijn figuren (Figuur 6.18 tot Figuur 6.20 die de<br />
criteria betreffende de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water weergeven voor 2007 hieronder<br />
weergegeven.<br />
Figuur 6.18: Ogenblikkelijke temperatuur T van <strong>het</strong> geloosde water te Antwerpen (blauw) en de temperatuur gemeten in<br />
Baalhoek (zwart). In blauw gestippeld de kritische temperatuur van 33°C<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 507<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.19: Daggemiddelde temperatuur T van <strong>het</strong> geloosde water te Antwerpen (blauw) en de temperatuur gemeten<br />
in Baalhoek (zwart). In blauw gestippeld de kritische temperatuur van 32°C<br />
Figuur 6.20: 30-dagengemiddelde temperatuur T van <strong>het</strong> geloosde water te Antwerpen (blauw) en de temperatuur<br />
gemeten in Baalhoek (zwart). In blauw gestippeld de kritische temperatuur van 30°C<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 508<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In Figuur 6.18 wordt de verwachte ogenblikkelijke temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water<br />
weergegeven door de blauwe lijn. De zwarte lijn geeft de temperatuur in Baalhoek weer. In de<br />
voorstelling wordt rekening gehouden met een temperatuursverschil tussen Antwerpen en<br />
Baalhoek van 1,5°C. Uit de figuur blijkt dat de kritische temperatuur van 33°C slechts enkele<br />
keren wordt overschreden.<br />
In Figuur 6.19 wordt de verwachte daggemiddelde temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water weergegeven<br />
door de blauwe gestreepte lijn. De zwarte lijn geeft opnieuw de momentane<br />
temperatuur in Baalhoek weer. Ook hier blijkt dat de kritische temperatuur van 32°C slechts een<br />
enkele keer wordt overschreden.<br />
In Figuur 6.20 wordt de voortschrijdende 30-dagen gemiddelde temperatuur van <strong>het</strong> geloosde<br />
water weergegeven door de blauwe gestreepte lijn. De zwarte lijn geeft opnieuw de momentane<br />
temperatuur in Baalhoek weer. De kritische temperatuur van 30°C wordt gedurende 28% van<br />
<strong>het</strong> jaar overschreden (circa 100 dagen).<br />
Dit geeft aan dat <strong>het</strong> derde criterium bepalend is voor de beperking van de thermische vracht en<br />
de resultaten in Tabel 6.7 geven aan dat rekening moet worden gehouden met een beperking<br />
van de thermische vracht gedurende 90 tot 125 dagen per jaar. De mate waarin de criteria<br />
overschreden worden is nooit meer dan vijf graden. Teneinde <strong>het</strong> 30-dagen gemiddelde van<br />
30°C te behouden, zal de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water in de zomer moeten worden<br />
beperkt tot 30°C. Bij een temperatuur van de Schelde van 24°C betekent dit een reductie van<br />
de thermische vracht van 4°C.<br />
Besluit<br />
Nu er duidelijke regelgeving bestaat inzake de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water in relatie tot<br />
de gecapteerde temperatuur, is <strong>het</strong> belangrijk om zowel de temperatuur van <strong>het</strong> ingenomen<br />
water als de gerealiseerde temperatuursverhoging te monitoren. E.ON dient haar operationele<br />
beslissingen volledig af te stemmen op deze monitoringgegevens.<br />
6.1.5.3.10. Effecten op de opgeloste zuurstof in de Schelde<br />
De meest kritische periode voor de impact van de lozing van koelwater op de opgeloste<br />
zuurstof in de Schelde is de zomer, wanneer de watertemperatuur hoger is en de opgeloste<br />
zuurstof lager. Uit de VMM-databank kan vastgesteld worden dat de zuurstofconcentratie in de<br />
zomer kan dalen tot 4 mg/l. Bij doorgang door <strong>het</strong> systeem wordt geen zuurstof verbruikt, er is<br />
bijna geen BZV aanwezig, ook <strong>het</strong> verbruik door micro-organismen is minimaal doordat er geen<br />
groei is en de verblijftijd in <strong>het</strong> circuit zeer kort is. Bij <strong>het</strong> lozen wordt <strong>het</strong> gebruikte koelwater<br />
door de uitlaatconstructie gestuurd, waarvan afbeeldingen in hoofdstuk 2.4.10 weergegeven<br />
zijn. De uitlaatconstructie is zodanig geconstrueerd dat <strong>het</strong> water verticaal naar beneden valt,<br />
waarbij <strong>het</strong> bij hoogtij 1,5 m tot bij laagtij 7 m naar beneden valt. Bij <strong>het</strong> terechtkomen in <strong>het</strong><br />
water wordt zuurstof uit de lucht opgenomen en intens gemengd in <strong>het</strong> water zodat er extra<br />
zuurstof in <strong>het</strong> Scheldewater ingebracht wordt. Op basis van <strong>het</strong> model van Avery & Novak<br />
(1978) 46 , bedraagt de extra inbreng van zuurstof circa 1 mg/l bij hoogtij en 1-3 mg/l bij laagtij. In<br />
46<br />
Avery, S.T. und Novak, P.: Oxygen Transfer at Hydraulic Structures, Journal of the Hydraulics Division, 104 (11), pp.<br />
1521 – 1540, 1978)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 509<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
de zomer zal de zuurstofconcentratie bij ‘lozing’ in <strong>het</strong> grootste gedeelte van de tijd > 6 mg/l<br />
bedragen. Dit wordt ook geïllustreerd in volgende figuur :<br />
Figuur 6.21: Opgeloste zuurstof in <strong>het</strong> oppervlaktewater bij inval van <strong>het</strong> koelwater<br />
Gelet op <strong>het</strong> bovenstaande kan besloten worden dat de lozing van <strong>het</strong> koelwater geen<br />
negatieve impact zal hebben op de zuurstofconcentratie in de Schelde.<br />
6.1.5.4. Onderhoudsfase<br />
De elektriciteitscentrale zal op periodieke tijdstippen uit bedrijf genomen worden voor geplande<br />
onderhoudsactiviteiten. Dit kan zijn bijvoorbeeld voor inspectie, reiniging, kleine<br />
onderhoudswerkzaamheden of voor grote onderhoudswerkzaamheden (zoals een grote<br />
revisie). Deze werkzaamheden vinden voornamelijk binnen de gebouwen plaats, zodat er van<br />
overlast naar de omgeving niet of nauwelijks sprake is. Gedurende de stilstandsperiode van de<br />
elektriciteitscentrale zal de back-up ketel de stoomlevering naar BAYER verzorgen. Met<br />
betrekking tot de lozingen zal er niet veel veranderen: de verschillende afvalwaterstromen<br />
zullen nog steeds aanwezig zijn en worden op dezelfde wijze verder behandeld. De impact naar<br />
water toe tijdens een onderhoud en tijdens een grote revisie zal zeker niet groter worden.<br />
6.1.6. Significantie van de milieueffecten voor scenario 1: directe koeling<br />
De effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater in de Schelde <strong>kun</strong>nen als volgt worden<br />
samengevat:<br />
• De invloed van de afvalwaterlozing van E.ON is voor CZV verwaarloosbaar.<br />
• De bijdrage aan de concentraties van de andere parameters, op chroom na, is ook<br />
verwaarloosbaar.<br />
• De toename ten opzichte van de basiskwaliteit voor chroom bedraagt net 1,14%, dit is<br />
beperkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 510<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Er zijn geen effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater op de waterbodem, omdat<br />
er geen effecten zijn op <strong>het</strong> oppervlaktewater zelf.<br />
De effecten van de lozing van <strong>het</strong> koelwater in de Schelde <strong>kun</strong>nen als volgt worden<br />
samengevat:<br />
• Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat<br />
optie 1 (met name captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn), de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers<br />
en bodem t.h.v. de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de<br />
watertemperatuur (als voor de bodemtemperatuur). Er zijn geen grote verschillen vast<br />
te stellen tussen zomer- en winterscenario. In <strong>het</strong> scenario van de ‘gemiddelde zomer’,<br />
waarbij gerekend wordt met een delta T van 10 °C, dus zonder bijkomende koeling, is<br />
de invloed op de watertemperatuur 0,1°C hoger. Bij toetsing aan <strong>het</strong> significantiekader<br />
voor koelwater geven de wijzigingen van de ‘temperatuur in de Schelde’ in <strong>het</strong> scenario<br />
voor ‘warme zomer’ (zie paragraaf 6.4.3.7) en de winter gemiddeld 0,3° C – 0,4° C wat<br />
volgens <strong>het</strong> gehanteerde significantiekader een beperkte impact op de Schelde<br />
betekent. In <strong>het</strong> scenario voor de gemiddelde zomer zijn de effecten iets groter en<br />
varieert de wijziging van 0,4°C-0,6 °C, wat eveneens als een beperkte impact kan<br />
beoordeeld worden.<br />
• Tijdens kentering treden aan de bodem kortstondig (op jaarbasis minder dan 2% van de<br />
tijd) en in een zeer beperkte zone in de nabi<strong>je</strong> omgeving van de uitlaat (maximaal<br />
circa 1 à 2,5 ha) mogelijk hogere temperaturen op (verhoging mogelijk tot 1,5 à 2,5°C).<br />
• De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in<br />
de Schelde.<br />
6.1.7. Milderende maatregelen<br />
Nu de effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater verwaarloosbaar zijn, en de effecten<br />
van de lozing van <strong>het</strong> koelwater beperkt, moeten geen milderende maatregelen worden<br />
opgelegd.<br />
Wel zal E.ON zich ertoe verbinden om, wanneer de temperatuur van de Schelde in de<br />
zomermaanden > 25 °C bedraagt, de geloosde thermische vracht te doen dalen in<br />
overeenstemming met de in VLAREM II voorgeschreven voorwaarden. Hiertoe zal E.ON de<br />
inzet van de koelcellen volledig afstemmen op de temperatuur van <strong>het</strong> ingenomen<br />
Scheldewater. Een continue monitoring van de temperatuur van zowel <strong>het</strong> ingenomen als<br />
geloosde koelwater is daarbij essentieel.<br />
6.1.8. Monitoring<br />
Gelet op <strong>het</strong> belang van <strong>het</strong> niet overschrijden van de toegestane thermische vrachten (vooral<br />
in de zomer) dringt zich een continue monitoring op van de temperatuur van zowel <strong>het</strong><br />
ingenomen als <strong>het</strong> geloosde koelwater.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 511<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6.1.9. Besluit<br />
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impact op de<br />
kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar is.<br />
Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat de<br />
hierboven beschreven ‘optie 1’ (captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn) de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers en de<br />
bodem ter hoogte van de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de water- als<br />
(water)bodemtemperatuur. Optie 1 zal dan ook door E.ON worden uitgevoerd.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘gemiddelde zomer’ werd onderzocht wat de invloed zou zijn op de Schelde<br />
tijdens een gemiddelde zomer op <strong>het</strong> vlak van temperatuur en bij een delta T van 10°C, waarbij<br />
geen extra koeling zou plaatsvinden. De resultaten geven bij deze situatie toch iets hogere<br />
invloeden, zij <strong>het</strong> beperkt op Scheldewater, maar toch hogere pieken aan de bodem, zij <strong>het</strong> zeer<br />
plaatselijk en bij doodtij. Er moet evenwel gesteld worden dat dergelijke situatie zich niet zal<br />
voordoen, nu E.ON bij de warmste periode in de zomer zal bijkoelen met koelcellen met<br />
geforceerde trek.<br />
De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft tot slot geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in<br />
de Schelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 512<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6.2. Discipline water voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
6.2.1. Methodologie<br />
De gevolgde methodologie is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 ste concept: zie onder<br />
paragraaf 6.1.1.<br />
6.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
De afbakening van <strong>het</strong> studiegebied is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 ste concept: zie<br />
onder paragraaf 6.1.2.<br />
6.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Voor een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt verwezen naar<br />
de tekst opgenomen in hoofdstuk 1.2 van dit <strong>MER</strong>, partim water.<br />
6.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie wordt de huidige immissietoestand bedoeld. Voor de gegevens van de<br />
referentiesituatie voor water verwijzen we naar paragraaf 6.1.4, waarin de kwaliteit van de<br />
Schelde wordt beschreven.<br />
6.2.5. Beschrijving van de milieueffecten voor scenario 2 met koeltoren.<br />
6.2.5.1. Afbraakfase<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.1.<br />
6.2.5.2. Aanlegfase<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.2.<br />
Het enige verschil is dat er nog de aanleg zal zijn van de koeltoren, maar hiervoor is er geen<br />
extra bemaling noodzakelijk. Er zal dus ook geen extra af te voeren water zijn .<br />
6.2.5.3. Exploitatiefase<br />
6.2.5.3.1. Waterbalans<br />
De waterbalans in <strong>het</strong> scenario met koeltoren zal verschillend zijn, zeker ten aanzien van de<br />
hoeveelheid te capteren en te lozen koelwater. De nieuwe waterbalans wordt in onderstaande<br />
Figuur 6.22 weergegeven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 513<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De gebruikte ‘waterbronnen’ en afgevoerde waters bllijven grotendeels dezelfde als onder<br />
paragraaf 6.1.5.3, behalve wat betreft <strong>het</strong> ‘dokwater’ dat niet meer gebruikt zal worden. De<br />
reden hiervoor is dat voor de exploitatie van de koeltoren er behandeld water nodig is, <strong>het</strong><br />
opgenomen oppervlaktewater moet ten eerste al gefilterd worden alvorens <strong>het</strong> naar de<br />
koelwaterbehandelings installatie wordt gevoerd. Vandaar dat nu van <strong>het</strong> Scheldewater gebruik<br />
gemaakt wordt.<br />
Er is een verbruiker van ‘proceswater’ bijgekomen , namelijk de waterlansen in de ketel. Deze<br />
lansen spuiten water in de ketel om de verontreiniging van de wanden tegen te gaan. Dit water<br />
verdampt en wordt mee afgevoerd met de rookgassen.<br />
Voor de waterkoeling wordt hier voor een recirculatiesysteem met een koeltoren met natuurlijke<br />
trek gekozen, in principe een gesloten kringloop. Doordat er water via verdamping met de lucht<br />
wordt afgevoerd zal <strong>het</strong> nodig zijn om voortdurend water aan <strong>het</strong> systeem toe te voegen.<br />
Zouden we de toevoer naar <strong>het</strong> systeem beperken tot <strong>het</strong> aanvullen van de<br />
verdampingsverliezen, dan zou er een voortgaande concentratie/indikking van<br />
verontreinigingen en vooral zouten in de kringloop optreden. Om deze te sterke concentratie te<br />
vermijden zal <strong>het</strong> bovendien nodig zijn om een spuistroom uit <strong>het</strong> koeltoren systeem toe te<br />
laten. De indikkingsfactor zal 2 à 2,38 bedragen.<br />
Verwacht wordt te <strong>kun</strong>nen werken met een indikking van 2,38 , dit geeft dan een hoeveelheid<br />
op te nemen koelwater van 2678 m³/h en en een geloosde spui van 1097 m³/h (zie schema).<br />
Indien de indikking met een factor 2 zal toegepast worden, dan zal <strong>het</strong> debiet groter zijn en zal<br />
er 2.800 m³/h opgenomen worden en zal de spuistroom 1.400 m³/h bedragen. Deze waarden<br />
werden dan ook gebruikt in de modellering van <strong>het</strong> studiebureau IMDC om de impact op de<br />
Schelde te <strong>kun</strong>nen bepalen (zie verder).<br />
In de loop van de studie van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is gebleken dat de waterzuivering ook werkt met een<br />
kleiner debiet. Het bedrijfsafvalwater afkomstig van de waterzuiveringsinstallatie kan<br />
gereduceerd worden tot 36 m³/h i.p.v 70 m³/h in <strong>het</strong> 1 e scenario. De vrachten blijven wel<br />
dezelfde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 514<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.22 : Schema waterbalans (bij normale bedrijfsvoering van de hoofdboiler en back-up ketel in stand by) in<br />
scenario met koeltoren. De opgegeven getallen zijn in m³/h.<br />
spui 3<br />
bedrijfswater 424 367 demi water 276 backup ketels<br />
bereiding proces stoom<br />
236 processtoom<br />
9 82 levering<br />
water/stoom 19 roetblazen,<br />
cyclus<br />
15 spui<br />
verstuivingsstoom<br />
etc.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 515<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
63<br />
rookgas<br />
161<br />
3 condensaat<br />
reiniging<br />
3<br />
56 ROI (rookgas WZI (water 3 afvalwater<br />
ontzwavelings 36 zuiverings 36 50 behandeling<br />
145 installatie) installatie) Bayer<br />
4<br />
restvocht in gips 1536 verdamping<br />
scheldewater 2678 2696 water 2633 koeltoren 1097 schelde<br />
behandeling<br />
verdamping<br />
7 in ketel<br />
9 bodemas koelers /<br />
0 opvangbak condensors<br />
2 restvocht<br />
in bodemas<br />
1 proceswater 18<br />
tank<br />
19 7 verdamping<br />
7 waterlansen in ketel<br />
ketel<br />
7 turbine- en<br />
ketelhuis<br />
drinkwater * 1 gebouwen 14<br />
5 laad- en<br />
1 losplaatsen,<br />
trafo-ruimtes overstort<br />
regenwater 19 18 daken, verharde 18 opvang kanaaldok<br />
(jaargemiddeld) oppervlakken tank<br />
Voetnoot<br />
* Tijdens de constructiefase en tijdens een grote onderhoudsstop van de centrale zal <strong>het</strong> drinkwaterverbruik toenemen<br />
** Indien kwaliteit niet geschikt voor hergebruik dan afvoer per vrachtauto<br />
6.2.5.4. Waterzuiveringsinstallatie<br />
De waterzuiveringsinstallatie van de waswaters van de rookgaszuivering is dezelfde als in<br />
scenario 1, hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.3.<br />
Het effluent afkomstig van de waterzuiveringsinstallatie zal normalerwijze niet meer rechtstreeks<br />
geloosd worden in de Schelde, maar zal verder in de waterzuivering van BAYER gezuiverd<br />
worden en via <strong>het</strong> lozingspunt van BAYER geloosd worden.<br />
E.ON en BAYER Antwerpen onderzoeken in dit stadium de mogelijkheid tot verwerken van <strong>het</strong><br />
afvalwater in de biologische afvalwaterzuivering van BAYER . Nitraten in <strong>het</strong> afvalwater worden<br />
verwijderd in de denitrificatie-eenheid.<br />
0**
De waterzuivering van BAYER Antwerpen bestaat uit volgende secties:<br />
- voorbezinkingsbekkens<br />
- denitrificatiebekkens<br />
- beluchtingsbekkens<br />
- nabezinkingsbekkens<br />
- flotatiebekken<br />
- afvoer naar de Schelde<br />
De kwaliteit van <strong>het</strong> afvalwater zal dusdanig van aard dienen te zijn dat uiteindelijk aan de<br />
vergunningsvoorwaarden van BAYER zal <strong>kun</strong>nen voldaan worden. Specifiek dient dus de input<br />
van <strong>het</strong> nitraat gehalte te voldoen om een eindconcentratie van 15 mg/l N te garanderen. Het<br />
totale debiet mag 50 m 3 / uur bedragen.<br />
Mocht in de praktijk blijken dat deze medeverwerking van <strong>het</strong> E.ON afvalwater voor BAYER niet<br />
haalbaar is, dan zal de voorgaande situatie toch aangehouden worden waarbij er zal geloosd<br />
worden in de Schelde (via een afzonderlijk meetpunt met venturi). Het debiet zal wel lager zijn<br />
en 36 m³/h bedragen. De vracht zal in grootte dezelfde zijn als in scenario 1 (cfr.Tabel 6.1).<br />
Er zal wel een bijkomende zuivering voorzien worden om de N totaal naar 15 mg/l en de P<br />
totaal naar 2 mg/l te brengen. Voor deze bijkomende zuivering is een bij te plaatsen<br />
denitrificatie-eenheid nodig. Een bijkomende mogelijkheid is de verwerking via de<br />
zuiveringsinstallatie van <strong>het</strong> opgepompte Scheldewater waar een floculatie en een decantatie<br />
plaatsvindt Op die manier wordt <strong>het</strong> water deels gerecupereerd, en deels komt <strong>het</strong> in <strong>het</strong><br />
koelwatercircuit terecht vanwaar <strong>het</strong> geloosd wordt.<br />
6.2.5.5. Ontstaan en algemene kenmerken van de overige restwaters (<strong>het</strong> effluent<br />
van de waterzuiveringsinstallatie uitgezonderd)<br />
De samenstellingen van de ketelspui en <strong>het</strong> regeneratiewater van de demineralisatie blijven<br />
dezelfde als in scenario 1.<br />
Samenstelling geloosde koelwater (spuistroom)<br />
Het geloosde koelwater zal de samenstelling van <strong>het</strong> Scheldewater hebben X factor 2 à 2,38.<br />
Dit houdt in dat als we maximale samenstelling van <strong>het</strong> Scheldewater van meetpunt 157000<br />
(van 2008, na overleg met VMM) nemen en dit vermenigvuldigen met 2,38 (worst case) , dan<br />
worden volgende lozingswaarden bekomen zoals weergegeven in Tabel 6.8.<br />
Tabel 6.8: Maximale samenstelling geloosde koelwater in scenario 2<br />
Parameter (mg/l) Waarde (maximale waarde<br />
Scheldewater X 2,38)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 516<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
opmerkingen<br />
BZV 0 Ligt voor <strong>het</strong> meetpunt tussen 0 en 3,<br />
blijft zeer laag<br />
CZV 138 Is inherent aan de concrentratiefactor,<br />
deze waarde wordt nog met 2 mg/l<br />
verhoogd vanwege toevoeging<br />
conditioneringsproduct (zie verder). Bij<br />
behandeling met biocide (bvb
Parameter (mg/l) Waarde (maximale waarde<br />
Scheldewater X 2,38)<br />
K<strong>je</strong>ldahl – N 7,5<br />
NH4 – N 1,2<br />
NO3 - N 14,3<br />
NO2 – N 0,3<br />
Totaal N 15<br />
P totaal 1,1<br />
Orthofosfaat 0,44<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 517<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
opmerkingen<br />
peroxyazijnzuur houdend product) kan<br />
er tijdelijk 12 mg/l bijkomen. Deze<br />
laatste behandeling is echter enkel<br />
sporadisch nodig (naar raming<br />
maximaal viermaal per jaar).<br />
Zwevende stoffen 125 Zal in realiteit zeker lager zijn ,<br />
aangezien E.ON <strong>het</strong> Scheldewater zal<br />
filteren alvorens te gebruiken, de<br />
basiskwaliteit van 50 mg/l wordt<br />
haalbaar geacht<br />
chlorides 14280 Is inherent aan de concrentratiefactor<br />
Zware metalen : µg/l<br />
Fe tot 12<br />
Ag tot 0<br />
As tot 0<br />
B tot 3380<br />
Cu tot 34<br />
Cd tot 0<br />
Cr tot 22<br />
Ni tot 0<br />
Pb tot 0<br />
Zn tot 202<br />
De middelen welke in de koelwater behandelingsinstallatie aan <strong>het</strong> suppletie water worden<br />
toegevoegd worden zodanig gekozen dat de milieu effecten, veroorzaakt door de spui terug in<br />
de Schelde, geminimaliseerd worden en verwaarloosbaar zijn.<br />
Voor de behandeling van <strong>het</strong> koelwater voor de koeltoren worden een conditioneringsmiddel en<br />
een biocide behandeling voorzien.<br />
De toediening van <strong>het</strong> conditioneringsmiddel is een behandeling tegen aanslag,<br />
hardheidsbehandeling en (tegelijkertijd) dispersiemiddel. Dit wordt continu toegepast. De
producten die hiervoor gebruikt worden zijn polycarbonaten (bvb. als natriumzout) of analoge<br />
organische producten met een CZV-waarde van maximaal 500 mg/g.<br />
De voorziene dosering hiervoor is 1,8 ppm.<br />
De invloed op <strong>het</strong> kanaalwater wordt in Tabel 6.9 weergegeven. In deze tabel wordt rekening<br />
gehouden met de maximale concentratiefactor van 2,4.<br />
Tabel 6.9: Invloed op <strong>het</strong> kanaalwater.<br />
concentratie 1,8 mg/l<br />
debiet kanaalwater 2696 m3/hr<br />
totale hoeveelheid per uur 4044 g/hr<br />
hoeveelheid geloosd water 1097 m3/hr<br />
concentratie in <strong>het</strong> geloosde water 3,69 mg/l<br />
CZV doseringsproduct 500 mg/g<br />
bijkomende CZV in geloosde water 2,11 mg/l<br />
Deze toevoeging aan CZV is minimaal te noemen. Na indikking tot max. 138 mg/l komt er nog 2<br />
mg/l bij (+ 1,4%).<br />
De jaarlijkse hoeveelheid gebruikt product met de concentratiefactor van 2,4 bedraagt (zonder<br />
rekening te houden met eventuele stilstanden) 42,5 T. Indien met een concentratiefactor van 2<br />
wordt gerekend wordt jaarlijks 49,4 verbruikt en is de jaarlijks geloosde vracht ongeveer 7 T<br />
hoger.<br />
De biocide behandeling gebeurt slechts sporadisch. Het wordt uitgevoerd in een gesloten<br />
circuit. Biocide behandeling is nodig voor <strong>het</strong> tegengaan van mossel- en algengroei. In de<br />
winterperiode is deze behandeling niet nodig, in de zomer hangt <strong>het</strong> af van de<br />
weersomstandigheden. In normale omstandigheden zal deze behandeling ongeveer 1 tot 4<br />
keren per jaar nodig zijn. Er zal ofwel een peroxyazijnzuurhoudend product ofwel chloordioxide<br />
dosering gebeuren. De uitspraak over welk conditioneringsprodukt zal gebruikt worden zal<br />
gebeuren naar aanleiding van de vergunningsaanvraag.<br />
Bij gebruik van <strong>het</strong> peroxyazijnzuurhoudend product (bvb met 15% peroxyazijnzuur, en 15%<br />
azijnzuur) bedraagt de dosering 40 mg/l. Aangezien dit in <strong>het</strong> gesloten circuit gebeurt komt dit<br />
voor de E.ON centrale neer op <strong>het</strong> gebruik van 1.000 kg additief per behandeling. Gezien de<br />
concentratie aan azijnzuur maximaal 30% kan bedragen (na reactie van <strong>het</strong> peroxyazijnzuur)<br />
komt er uiteindelijk na de behandeling maximaal 12 mg/l azijnzuur (CZV) in de spui terecht.<br />
Vanaf <strong>het</strong> ogenblijk dat (na de behandeling) <strong>het</strong> spuien vanuit de koeltoren hervat wordt zal die<br />
concentratie in <strong>het</strong> geloosde debiet van 1.097 m³/h continu asymptotisch dalen naar 0 mg/l. Dit<br />
zal iets meer dan 48 uur bedragen. Bij behandeling met chloordioxide(dat in situ wordt<br />
gegenereerd) is de concentratie veel lager, namelijk 0,2 – 0,3 mg/l.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 518<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De temperatuur van <strong>het</strong> geloosde koelwater<br />
In tegenstelling tot directe ('once through') koeling, wordt de temperatuur van <strong>het</strong> retourwater bij<br />
een koeltoren bepaald door de luchttemperatuur en niet door de temperatuur van de Schelde.<br />
Relaties tussen de omgevingstemperatuur en de luchtvochtigheid bepalen de zogenaamde<br />
natte boltemperatuur die in de koeltoren wordt gerealiseerd. Uitgaande van deze natte<br />
boltemperatuur zal de temperatuur van <strong>het</strong> retourwater circa 5°C warmer zijn.<br />
Extreme situaties komen voor wanneer de luchttemperatuur sneller stijgt dan de<br />
watertemperatuur, bijvoorbeeld bij een warme voorjaarsdag of een <strong>het</strong>e zomer dag tijdens een<br />
gemiddelde of niet al te warme zomer. Normaalgezien zal in de zomer de temperatuur van de<br />
Schelde ongeveer gelijk (of iets lager) zijn dan de luchttemperatuur, maar tijdens de hiervoor<br />
beschreven situaties kan er significant temperatuursverschil ontstaan tussen Schelde en lucht.<br />
Figuur 6.23: Vochtigheidsdiagram voor <strong>het</strong> water/luchtsysteem<br />
Tijdens een gemiddelde zomer bedraagt de etmaalgemiddelde luchttemperatuur circa 18.5°C<br />
(KNMI). De maximum temperatuur is dan circa 22°C. Ter hoogte van de Antwerpse haven is<br />
ook de Schelde in deze situatie circa 20 tot 22°C. In <strong>het</strong> geval van een momentane<br />
luchttemperatuur van 22°C en een conservatieve gemiddelde luchtvochtigheid van 70%<br />
bedraagt de natte boltemperatuur circa 18°C. Uitgaande van een temperatuurstoename ten<br />
opzichte van deze temperatuur met 5 graden bedraagt de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water<br />
dan 23°C.<br />
Tijdens een warme dag kan de luchttemperatuur oplopen tot meer dan 30°C waardoor ook de<br />
temperatuur in <strong>het</strong> koelcircuit toeneemt. 's Nachts neemt de luchttemperatuur en dus ook de<br />
temperatuur van <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> koelcircuit terug af. Als ‘wordt case’ lozingstemperatuur wordt<br />
30°C aangenomen (zie verder).<br />
6.2.5.6. Toetsing aan de lozingsnormen<br />
Bedrijfsafvalwater<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 519<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Indien geloosd zal worden via de waterzuivering van BAYER, is <strong>het</strong> aan BAYER om te voldoen<br />
aan de haar lozingsnormen.<br />
Indien E.ON zal lozen op de Schelde zal er voldaan worden aan de algemene<br />
lozingsvoorwaarden voor lozing op oppervlaktewater en een norm van 15 mg/l voor N totaal en<br />
2 mg/l voor P totaal.<br />
Betreffende de mogelijks ‘gevaarlijke stoffen’ die boven de basiskwaliteitsdoelstelling zullen<br />
geloosd worden, zal een norm aangevraagd in de vergunning. Het betreft lage concentraties<br />
van een aantal zware metalen, fluoriden, boor.<br />
Koelwater<br />
Chemische samenstelling<br />
Voor de normen wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.<br />
De samenstelling van <strong>het</strong> geloosde koelwater is weergegeven in Tabel 6.8.<br />
De toevoegstoffen zoals de polycarbonten en de biociden , peroxyazijnzuur ofwel chloordioxide,<br />
geven geen aanleiding tot wijzigingen in chemische samenstelling van <strong>het</strong> opgenomen<br />
Scheldewater. Zie hoofdstuk 10.2.5.4 voor bespreking ecotoxicologische effecten.<br />
Thermische belasting<br />
Voor de voorwaarden wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.<br />
Daaraan moet voldaan worden.<br />
6.2.5.7. Indirecte verontreiniging van <strong>het</strong> oppervlaktewater<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5.<br />
6.2.5.8. De Schelde<br />
Zie paragraaf 6.1.5.<br />
6.2.5.9. Effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater en koelwater op de<br />
Schelde<br />
Bedrijfsafvalwater<br />
Voor de effecten op de Schelde vanwege de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater wordt verwezen<br />
naar paragraaf 6.1.5, omdat de vracht in <strong>het</strong> tweede scenario <strong>het</strong>zelfde zal zijn t.o.v. <strong>het</strong> 1 e<br />
scenario.<br />
‘De invloed van de afvalwaterlozing van E.ON is voor CZV verwaarloosbaar. De bijdrage aan<br />
de concentraties van de andere parameters, op chroom na, is ook verwaarloosbaar. De<br />
toename ten opzichte van de basiskwaliteit voor chroom bedraagt net 1,14%, zijnde beperkt.’<br />
Indien <strong>het</strong> eflluent van de waterzuivering van E.ON zal geloosd worden via BAYER, dan is er<br />
geen impact op de Schelde via directe lozing van E.ON.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 520<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Koelwater<br />
Voor de impactberekeningen op de Schelde wordt <strong>het</strong> significantiekader uit paragraaf 6.1.5<br />
hernomen :<br />
SIGNIFICANTIEKADER koelwater<br />
Verwaarloosbare bijdrage Δ T < 0,25 °C (1%)<br />
Beperkte bijdrage 0,25 °C ≤ Δ T < 1,25 °C (tussen 1 en 5%)<br />
Relevante bijdrage 1,25 °C ≤ Δ T < 2,50 °C (tussen 5 en 10%)<br />
Belangrijke bijdrage Δ T ≥ 2,50 °C (> 10%)<br />
* Met Δ T <strong>het</strong> berekende temperatuursverschil<br />
** Voor de temperatuur van <strong>het</strong> water aan de bodem of oevers werd <strong>het</strong>zelfde significantiekader als voor de<br />
temperatuur in <strong>het</strong> algemeen gebruikt.<br />
Studie verspreiding van <strong>het</strong> koelwater in de schelde<br />
Net als bij <strong>het</strong> eerste scenario werd een modellering/simulatie uitgevoerd wat de impact<br />
(opwarming) op de Schelde zal zijn door de lozing van koelwater, in dit geval de spui. Deze<br />
berekeningen werden op dezelfde manier , door <strong>het</strong>zelfde studiebureau IMDC uitgevoerd, naar<br />
analogie met scenario 1 (paragraaf 6.1.5.3.9).<br />
Er is uitgegaan van een conservatieve benadering door gedurende de gehele berekening een<br />
lozingstemperatuur van 30°C te kiezen. Deze waarde komt overeen met de 30-dagen<br />
gemiddelde waarde zoals opgelegd door de VLAREM en waarvoor juist geen<br />
capaciteitbeperkende maatregelen nodig zijn. Voor deze waarde van de lozingstemperatuur<br />
zullen we aantonen wat <strong>het</strong> effect is op de omgevingstemperatuur.<br />
Voor de watercirculatie wordt een concentratiefactor 2 aangehouden. Dit wil zeggen dat van <strong>het</strong><br />
gecapteerde water de helft verdampt en de andere helft wordt geloosd. Er zal in de gekozen<br />
opzet circa 2.800 m 3 /uur worden ingenomen en als gevolg van de concentratiefactor circa 1.400<br />
m 3 /uur worden geloosd. Ten opzichte van <strong>het</strong> debiet bij een directe koeling van 95.000 m 3 /uur is<br />
<strong>het</strong> debiet van de koeltoren optie significant kleiner. Op basis van de omlooptijd van <strong>het</strong> water in<br />
de koelwatercircuit is geschat dat <strong>het</strong> water in <strong>het</strong> circuit elke 6 tot 9 uur wordt ververst.<br />
Als gevolg van de concentratiefactor zal tevens de saliniteit toenemen. Er is uitgegaan van de<br />
gemiddelde saliniteit in de zomer op deze locatie die circa 15.5 ppt bedraagt. De saliniteit van<br />
<strong>het</strong> geloosde water is derhalve gekozen op 31 ppt.<br />
Aangezien <strong>het</strong> een zomerscenario betreft is <strong>het</strong> scenario gecombineerd met een lage<br />
rivierafvoer. Dit is conservatief, aangezien zich <strong>het</strong> koelwater in deze situatie rond de haven van<br />
Antwerpen zou accumuleren.<br />
De inname en de lozing (Figuur 6.24, Figuur 6.25) vinden plaats aan weerzijde van dezelfde<br />
constructie. De doorsnede van de inlaat bedraagt 3 m 2 ; de bodem van de inlaat bevindt zich op<br />
–3.5 m TAW en de top op –1.5m TAW. Als gevolg van de doorstroomopening van 3 m 2<br />
bedraagt de uitstroomsnelheid 0.13 m/s. Dit is zeer gering ten opzichte van de optredende<br />
stroomsnelheden in de Schelde op deze locatie. De maximale snelheden ter plaatse van de<br />
constructie variëren tussen circa 0.7 m/s tijdens vloed en 1.0 m/s tijdens eb.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 521<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.24: Inname/uitlaat bouwwerk, zij aanzicht<br />
Figuur 6.25 : Inname/uitlaat bouwwerk, bovenaanzicht<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 522<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Gezien de grote stroomsnelheden in de rivier in vergelijking tot de uitstroomsnelheid is <strong>het</strong> niet<br />
relevant in welke richting (richting vaargeul of richting oever) de uitstroming plaatsvindt. Dit is<br />
tevens aangetoond door middel van CORMIX berekeningen.<br />
Het model bestaat uit verschillende lagen. Omdat deze lagen in dikte variëren met de<br />
waterstand wordt <strong>het</strong> uitstroomdebiet in <strong>het</strong> model verdeeld over de lagen 2 en 3 (bij eb) en<br />
laag 4 (bij vloed) afhankelijk van de fase van <strong>het</strong> getij.<br />
Met <strong>het</strong> model zijn twee alternatieve lozingslocaties onderzocht:<br />
Koeltoren optie 1: lozing aan de TAW –9m dieptelijn, en<br />
Koeltoren optie 2: lozing aan de TAW –7m dieptelijn.<br />
Figuur 6.26 : Situering inname en uitlaatcontructie in scenario met koeltoren<br />
S c h e l d e<br />
inname- en<br />
uitlaatbouwwerk<br />
TAW -8 m<br />
TAW -7 m<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 523<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ondergrondse<br />
inname- en uitlaatkanalen<br />
Tabel geeft de positie weer van de onderzochte constructielocaties.<br />
Tabel 6.10: Positie van de inname constructie in RD<br />
Op TAW –9m Op TAW –7m<br />
X 79891.4 m 79900.9 m<br />
Y 367854.75 m 367875.6 m<br />
pompstation<br />
centrale<br />
De berekeningsresultaten zijn vergeleken met een referentiesituatie voor een gemiddelde<br />
zomer, omdat in een gemiddelde en tijdens een warme zomerdag, de delta T met de<br />
luchtemperatuur <strong>het</strong> grootst kan zijn en ook bijgevolg de lozingstemperatuur <strong>het</strong> hoogst kan<br />
zijn. (zie ook paragraaf 6.1.5: ‘temperatuur van <strong>het</strong> geloosde koelwater’).<br />
Deze referentieberekening bestaat uit een identieke berekening, echter zonder de lozing van de<br />
E.ON centrale.
Resultaten gemiddelde zomer – optie Koeltoren<br />
Stroomsnelheid<br />
Door <strong>het</strong> onttrekken en lozen van <strong>het</strong> koelwater worden er in de directe zone rondom de in- en<br />
uitlaatconstructies kleine veranderingen van de stroomsnelheid verwacht. Echter deze zijn<br />
kleiner dan 0.05 m/s en derhalve verwaarloosbaar.<br />
De constructie is zodanig verondersteld dat <strong>het</strong> uitstromende koelwater naar keuze in de<br />
richting van de vaargeul of in de richting van de oever kan worden geloosd. De snelheid van <strong>het</strong><br />
uitstromende water is echter zodanig laag dat onvoldoende impuls aanwezig is om de invloed<br />
over enige afstand merkbaar te laten zijn.<br />
Dit is aangetoond door <strong>het</strong> uitvoeren van near-field berekeningen met <strong>het</strong> CORMIX model.<br />
Deze laten zien dat <strong>het</strong> invloedsgebied van de uittreesnelheid op <strong>het</strong> omringende water zich<br />
beperkt tot enkelemeters rond de uitlaatconstructie. Door <strong>het</strong> ontbreken van een sterke<br />
horizontale uittreesnelheid zal tevens de invloed op de snelheden in de vaargeul of de oever<br />
verwaarloosbaar zijn.<br />
Temperatuur in <strong>het</strong> water<br />
Door de geringe thermische vracht van de lozing (ondanks een conservatieve daggemiddelde<br />
lozingstemperatuur van 30°C) is <strong>het</strong> effect op de algehele temperatuursverhoging van de<br />
Schelde verwaarloosbaar, zowel tijdens doodtij als tijdens springtij. Met uitzondering van de<br />
locatie direct naast <strong>het</strong> lozingspunt (zie hieronder) is er op geen enkele waterdiepte en op geen<br />
enkele locatie langs de Schelde en haar oevers sprake van een significante (in relatie tot de<br />
fout van <strong>het</strong> model) verhoging van de temperatuur. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door <strong>het</strong><br />
zeer geringe debiet (0.39 m 3 /s) in vergelijking tot <strong>het</strong> momentane debiet in de Schelde (orde<br />
10.000 à 15.000 m 3 /s).<br />
Uit modelberekeningen volgt dat de veranderingen in de temperatuur veel kleiner zijn dan 0.2°C<br />
en binnen de marge vallen waarop resultaten zichtbaar zijn in de figuren. Figuren die <strong>het</strong><br />
verschil in temperatuur weergeven tussen <strong>het</strong> scenario en de referentie berekening zijn daarom<br />
niet in <strong>het</strong> <strong>rapport</strong> opgenomen.<br />
Temperatuur aan de bodem<br />
Met uitzondering van de locatie direct naast <strong>het</strong> lozingspunt is ook aan de bodem op geen<br />
enkele locatie langs de Schelde en haar oevers sprake van een significante (in relatie tot de<br />
fout van <strong>het</strong> model) verhoging van de temperatuur.<br />
Uit near-field berekeningen met CORMIX blijkt dat de saliniteit een groter effect heeft op <strong>het</strong><br />
gedrag van de warmwaterpluim dan de temperatuur zelf. Afhankelijk van de fase van <strong>het</strong> getij<br />
zal de pluim ofwel opmengen met <strong>het</strong> omgevingswater of ten gevolge van <strong>het</strong> dichtheidsverschil<br />
naar de bodem zakken. Het eerste geval treedt op gedurende <strong>het</strong> gehele getij met uitzondering<br />
van de kenteringen. Wanneer <strong>het</strong> water opmengt neemt ook direct <strong>het</strong> dichtheidsverschil af,<br />
waardoor de pluim niet snel meer zal dalen. Tijdens kentering zal de pluim binnen enkelemeters<br />
naar de bodem zakken en opmengen met de omgeving. Er vindt in deze korte fase (hoogstens<br />
een half uur per kentering) mogelijk enige accumulatie plaats in de directe omgeving van de<br />
uitlaat.<br />
Alleen tijdens kentering (0.5 h/kentering, 4 kenteringen/dag) wordt zeer lokaal in de omgeving<br />
van <strong>het</strong> lozingspunt een verhoging van de maximumtemperatuur tot ca. 1.0°C verwacht. Deze<br />
verhoging treedt mogelijk op over een lengte van circa 100 m aan weerszijde van <strong>het</strong><br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 524<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
lozingspunt en tot een hoogte van maximaal een halvemeter boven de bodem en wordt<br />
veroorzaakt door diffusie van temperatuur in <strong>het</strong> nagenoeg stilstaande water.<br />
Zoals blijkt uit de onderstaande figuren van de stroomsnelheid is de snelheid tijdens kentering<br />
ofwel nul of wel gericht naar de vaargeul. Gezien de grote gradiënten in de bodem (waarlangs<br />
de pluim naar beneden beweegt) en de tijdens kentering aanwezige snelheden, is <strong>het</strong><br />
onwaarschijnlijk dat deze restanten van de pluim zich tijdens kentering in de richting van de<br />
slikken en de schorren bewegen.<br />
De Schelde is, met uitzondering van een korte periode rond vloedkentering, goed gemengd. Dat<br />
wil zeggen dat er voldoende turbulentie aanwezig is om na de kenteringfase deze kleine<br />
temperatuursverschillen te doen opmengen.<br />
Saliniteit<br />
Als gevolg van de concentratiefactor 2 heeft de saliniteit van <strong>het</strong> geloosde water een waarde die<br />
dubbel zo hoog is als de gemiddelde saliniteit van de Schelde in een typische zomer situatie.<br />
Echter, omdat ook minder water wordt geloosd dan er wordt ingenomen (de helft) is de<br />
saliniteitsflux tijdens inname en lozing aan elkaar gelijk. Er wordt evenveel zout onttrokken als<br />
er wordt geloosd. Er is derhalve geen invloed op de totale hoeveelheid zout in de Schelde.<br />
Uit de modelberekeningen volgt dat de veranderingen in de saliniteit veel kleiner zijn dan 0.5<br />
ppt en binnen de marge vallen waarop resultaten zichtbaar zijn in de figuren. Figuren die <strong>het</strong><br />
verschil in saliniteit weergeven tussen <strong>het</strong> scenario en de referentie berekening zijn daarom niet<br />
in <strong>het</strong> <strong>rapport</strong> opgenomen.<br />
Zoals gezegd blijkt uit de near-field berekeningen met CORMIX dat de saliniteit een groter<br />
effect heeft op <strong>het</strong> gedrag van de warmwaterpluim dan de temperatuur zelf. Afhankelijk van de<br />
fase van <strong>het</strong> getij zal de pluim ofwel opmengen met <strong>het</strong> omgevingswater of ten gevolge van <strong>het</strong><br />
dichtheidsverschil naar de bodem zakken. Het eerste geval treedt op gedurende <strong>het</strong> gehele<br />
getij met uitzondering van de kenteringen. Wanneer <strong>het</strong> water opmengt neemt ook direct <strong>het</strong><br />
dichtheidsverschil af, waardoor de pluim niet snel meer zal dalen. Tijdens kentering zal de pluim<br />
binnen enkelemeters naar de bodem zakken en opmengen met de omgeving. Er vindt in deze<br />
korte fase (hoogstens een half uur per kentering) mogelijk enige accumulatie plaats in de<br />
directe omgeving van de uitlaat.<br />
Tijdens kentering neemt de saliniteit in de directe omgeving van de uitlaat mogelijk toe met circa<br />
1.5 ppt. Dit is gering in vergelijking tot de natuurlijke (jaarlijkse) variatie op die locatie 0 tot 17<br />
ppt. De Schelde is, met uitzondering van een korte periode rond vloedkentering, goed<br />
gemengd. Dat wil zeggen dat er voldoende turbulentie aanwezig is om na de kenteringfase<br />
deze kleine saliniteitsverschillen te doen opmengen.<br />
Zoals blijkt uit de onderstaande figuren is de snelheid tijdens kentering ofwel nul of wel gericht<br />
naar de vaargeul. Gezien de grote gradiënten in de bodem (dichtheidseffect) en de tijdens<br />
kentering aanwezige snelheden, is <strong>het</strong> onwaarschijnlijk dat de restanten van de pluim zich<br />
tijdens kentering in de richting van de slikken en de schorren bewegen.<br />
Slib en doorzicht<br />
Door de geringe dimensies van de uitwateringsconstructie wordt niet verwacht dat er een<br />
merkbare obstructie van de (getij)stromingen zal optreden. Het onttrekken en lozen van <strong>het</strong><br />
koelwater zal niet leiden tot een significante verandering van slibconcentraties of doorzicht,<br />
noch van de aanslibbingspatronen in de Schelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 525<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Identieke resultaten zijn verkregen voor de beide alternatieve lozingslocaties op de TAW –9 m<br />
en TAW –7 m dieptelijn In dat geval zal E.ON opteren voor de locatie van de inname-/ lozingsconstructie<br />
op – 7 m tot – 8 m TAW.<br />
Figuur 6.27: Snelheden aan de uitwatering tijdens ‘eb’-kentering<br />
Figuur 6.28: Snelheden aan de uitwatering tijdens maximale vloed<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 526<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 6.29: Snelheden aan de uitwatering tijdens ‘vloed’-kentering<br />
Figuur 6.30: Snelheden aan de uitwatering tijdens maximale vloed<br />
Interpretatie van de in VLAREM II gereguleerde ‘lozing van thermische vracht’<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 6.1.5, dit fenomeen kan ook plaatsvinden in geval van<br />
de spui, vandaar dat monitoring en opvolging van de temperatuur aangewezen blijft.<br />
6.2.5.10. Effecten op de opgeloste zuurstof in de Schelde<br />
Aangezien <strong>het</strong> water overmatig belucht wordt tijdens <strong>het</strong> ‘vallen’ in de koeltoren, is <strong>het</strong> geloosde<br />
water voldoende voorzien van zuurstof en kan zelfs een positief effect hebben op de Schelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 527<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6.2.6. Significantie van de milieu-effecten voor scenario 2: koeltoren<br />
Wat betreft de significantie van de milieu-effecten voor dit scenario <strong>kun</strong>nen we besluiten dat:<br />
• De effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater zijn dezelfde als deze van<br />
scenario 1, beschreven onder paragraaf 6.1.6.<br />
• Uit vergelijking met <strong>het</strong> significantiekader is de impact op de Schelde van <strong>het</strong> geloosde<br />
koelwater in dit scenario ‘ te verwaarlozen’ . De ‘opwarming is < 0,2 °C.<br />
• Ook aan de bodem is er enkel zeer lokaal en kortstondig een verhoging van ca. 1 °C<br />
waar te nemen (beperkte impact).<br />
6.2.7. Milderende maatregelen<br />
De effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater zijn verwaarloosbaar, en de effecten van<br />
de lozing van <strong>het</strong> koelwater zijn in de situatie met koeltoren eveneens verwaarloosbaar, zodat<br />
geen bijkomende milderende maatregelen moeten worden opgelegd.<br />
Wel zal E.ON zich ertoe verbinden om, wanneer de temperatuur van de Schelde in de<br />
zomermaanden > 25 °C bedraagt, de geloosde thermische vracht te doen dalen in<br />
overeenstemming met de in VLAREM II voorgeschreven voorwaarden. Een continue monitoring<br />
van de temperatuur van zowel <strong>het</strong> ingenomen als geloosde koelwater is daarbij essentieel.<br />
6.2.8. Monitoring<br />
Gelet op <strong>het</strong> belang van van <strong>het</strong> niet overschrijden van de toegestane thermische vrachten<br />
(vooral in de zomer) dringt zich een continue monitoring op van de temperatuur van zowel <strong>het</strong><br />
ingenomen als <strong>het</strong> geloosde koelwater.<br />
Dit geldt ook voor <strong>het</strong> lozen in de situatie met koeltoren.<br />
6.2.9. Besluit<br />
De invloed van de lozing van spui in dit scenario heeft een verwaarloosbare invloed op de<br />
temperatuur van de Schelde.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘met koeltoren’ is er zelfs een gunstige invloed op de zuurstofconcentratie in de<br />
Schelde.<br />
6.3. Discipline water voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20%<br />
biomassa<br />
Voor de discipline water worden er geen veranderingen ten opzichte van 100% kolenstook<br />
verwacht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 528<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
6.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impact op de<br />
kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, voor beide concepten<br />
verwaarloosbaar is.<br />
Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat de<br />
hierboven beschreven ‘optie 1’ (captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn) de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers en<br />
bodem ter hoogte van de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de water- als<br />
(water)bodemtemperatuur. Optie 1 zal dan ook door E.ON worden uitgevoerd.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘gemiddelde zomer’ werd onderzocht wat de invloed zou zijn op de Schelde<br />
tijdens een gemiddelde zomer op <strong>het</strong> vlak van temperatuur en bij een delta T van 10°C, waarbij<br />
geen extra koeling zou plaatsvinden. De resultaten geven bij deze situatie toch iets hogere<br />
invloeden, zij <strong>het</strong> beperkt op Scheldewater, maar toch hogere pieken aan de bodem, zij <strong>het</strong> zeer<br />
plaatselijk en bij doodtij. Er moet evenwel gesteld worden dat dergelijke situatie zich niet zal<br />
voordoen, nu E.ON bij de warmste periode in de zomer zal bijkoelen met koelcellen met<br />
geforceerde trek.<br />
De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft tot slot geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in<br />
de Schelde.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘met koeltoren’ is er zelfs sprake van een gunstige invloed op de<br />
zuurstofconcentratie in de Schelde.<br />
De invloed van de lozing van spui in dit scenario heeft een verwaarloosbare invloed op de<br />
temperatuur van de Schelde.<br />
Algemeen kan besloten dat voor de discipline water <strong>het</strong> scenario met koeltoren de voorkeur<br />
geniet.<br />
Onderstaande tabel geeft een algemene vergelijking tussen de twee scenario’s.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline water 529<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scenario directe koeling Scenario koeltoren<br />
Koelwater captatie 95.000 m 3 /h 2.678 m 3 /h<br />
Koelwater lozing<br />
Delta T<br />
95.000 m 3 /h<br />
0,3 – 0,4 °C (maximum, kortstondig aan<br />
bodem : 2,5 °C)<br />
Afvalwater in Schelde 70 m 3 /h 0 m 3 /h<br />
Afvalwater naar BAYER 56 m 3 /h 50 m 3 /h<br />
1.097 m 3 /h<br />
< 0,2 °C (maximum, kortstondig aan<br />
bodem : 1 °C)
7. Discipline bodem en grondwater<br />
7.0. Leeswijzer.<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren boven <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON<br />
opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde<br />
kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact van<br />
alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in kaart<br />
werd gebracht.<br />
7.1. Discipline bodem en grondwater voor scenario van de directe<br />
koeling<br />
7.1.1. Methodologie<br />
De discipline bodem en grondwater bestaat enerzijds uit een beschrijving van de geologische<br />
en hydrogeologische situatie onder de site op basis van beschikbare gegevens en anderzijds uit<br />
een samenvatting van de reeds uitgevoerde bodemonderzoeken.<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> zal verder een overzicht gegeven worden van:<br />
• de potentieel bodembedreigende stoffen, aanwezig op de site.<br />
• de genomen preventieve maatregelen om emissies naar bodem en grondwater te<br />
voorkomen.<br />
Voor de evaluatie van de immissiesituatie zal gebruik gemaakt worden van de uitgevoerde<br />
bodemonderzoeken.<br />
Bij de evaluatie in dit <strong>MER</strong> zal op <strong>het</strong> volgende worden ingegaan:<br />
• Bespreking van de bestaande toestand;<br />
• Bespreking van de oorzaken van de huidige bodem- en grondwaterverontreiniging;<br />
• Inschatting van de milieueffecten;<br />
• Nood aan milderende maatregelen;<br />
• Nood aan monitoring;<br />
Voor de studie van de geplande situatie wordt bepaald hoe de in de referentiesituatie<br />
bestudeerde punten beïnvloed worden door enerzijds de afbraak van een deel van <strong>het</strong> BAYERcomplex<br />
en door anderzijds de bouw en de werking van de elektriciteitscentrale.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 530<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
Het studiegebied wordt voor de discipline bodem en grondwater als volgt afgebakend:<br />
• voor directe verontreiniging door lekken: afbakening van <strong>het</strong> studiegebied tot op een<br />
gebied van 100 m rond de proces- en opslaginstallaties;<br />
• voor een beschrijving van de geologische en hydrogeologische karakteristieken van de<br />
omgeving: afbakening van <strong>het</strong> studiegebied tot op minstens 5 km rond <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied (waarbij grondwaterwinningen tot op minstens 5 km rond de site in<br />
rekening worden gebracht);<br />
• voor een evaluatie van de gevolgen van de potentieel verzurende depositie: afbakening<br />
van <strong>het</strong> studiegebied tot 10 km rond <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied.<br />
7.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt weergegeven in<br />
hoofdstuk 1.2., partim bodem en grondwater.<br />
7.1.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
7.1.4.1. Mogelijke oorzaken van bodem en grondwaterverontreiniging<br />
7.1.4.1.1. Algemeen<br />
Verontreiniging van bodem en grondwater door industriële activiteiten kan optreden door:<br />
• Lekkage van tanks of leidingen te wijten aan o.a. defect of breuk;<br />
• Lekkage bij overslag, aftappen van leidingen en tanks bij onderhoudswerkzaamheden;<br />
• Verontreiniging door insijpelen van verontreinigd blus-, regen- of rioolwater;<br />
• Opslag van uitlogende verontreinigende vaste stoffen;<br />
• Calamiteiten.<br />
De bodembedreigende eigenschappen van een stof zijn functie van de chemische en toxische<br />
eigenschappen van de stof en van <strong>het</strong> mobiliteitspotentieel in de bodem.<br />
Stoffen die op of in de bodem terechtkomen, zullen tal van invloeden ondergaan. Onder invloed<br />
van <strong>het</strong> zonlicht, <strong>het</strong> bodemvocht en micro-organismen <strong>kun</strong>nen zij worden afgebroken.<br />
Verontreinigende stoffen <strong>kun</strong>nen chemische reacties aangaan met de bodemdeelt<strong>je</strong>s en met de<br />
in <strong>het</strong> bodemvocht opgeloste zuren, zoals humuszuren en suikers. Vluchtige stoffen <strong>kun</strong>nen uit<br />
de bodem verdwijnen door verdamping, terwijl goed oplosbare stoffen meer zullen percoleren<br />
met <strong>het</strong> regenwater naar <strong>het</strong> grondwater. Tenslotte zullen stoffen adsorberen aan de<br />
bodemdeelt<strong>je</strong>s, waardoor alle voornoemde mechanismen zullen worden vertraagd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 531<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.1.4.1.2. Actuele potentiële bronnen van verontreiniging op de site<br />
Zone elektriciteitscentrale<br />
Na de ontmanteling en afbraak van de isocyanaatafdeling zijn er geen risicoactiviteiten op<br />
bodem- en grondwaterverontreiniging meer aanwezig binnen de pro<strong>je</strong>ctzone.<br />
Zone kolenopslag<br />
In deze zone is <strong>het</strong> contractordorp van BAYER gevestigd. Deze activiteiten worden ook niet<br />
aanzien als risicoactiviteiten op bodem- en grondwaterverontreiniging.<br />
7.1.4.2. Immissiesituatie voor bodem en grondwater<br />
7.1.4.2.1. Topografie en hydrografie<br />
Geomorfologisch is <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied gelegen in de Scheldepolders. Deze polders ontstonden<br />
door inpoldering van de slikken en schorren langs de Zeeschelde die waren ontstaan door<br />
mariene transgressies in historische tijden. Bij de aanleg van de Antwerpse Haven werden de<br />
polders opgespoten.<br />
Het pro<strong>je</strong>ctgebied situeert zich tussen <strong>het</strong> Kanaaldok B1 en de Zeeschelde. Het vlakke<br />
maaiveld situeert zich omstreeks 8 m TAW. Het is gedeeltelijk gerioleerd en de rioleringen<br />
monden in <strong>het</strong> Kanaaldok uit. Het hemelwater dat op de onverharde gedeelten valt, zal door de<br />
sterk doorlatende bodem infiltreren.<br />
Het kolenpark zal langs <strong>het</strong> Kanaaldok (zie Figuur 1.1) gebouwd worden. Het kanaaldok is hier<br />
aangelegd met schuin aflopende oevers zonder kaaimuren.<br />
7.1.4.2.2. Bodem, samenstelling en gebruik<br />
Ter hoogte van de site<br />
De oorspronkelijke polderbodem is begraven onder de opspuitingen. De nieuw ontstane<br />
antropogene bodem heeft een zandige tot kleiige textuur, een relatief goede drainage en geen<br />
profielsontwikkeling. Het bodemgebruik op de site en de omliggende zones is industrieel en<br />
havengebied. Enkel tussen de dijken van de Zeeschelde is er estuarien natuurgebied aanwezig.<br />
Aanwezige bodems in een straal van 10 km<br />
De aanwezige natuurlijke bodemtypes binnen een straal van 10 km worden gepresenteerd op<br />
Figuur 7.1. De grenzen van de verschillende gebieden vallen samen met de grote<br />
geomorfologische eenheden, zijnde :<br />
• In <strong>het</strong> noorden en oosten worden de zandbodems van de Kempen aangetroffen. Deze<br />
podzolbodems zijn gevormd in eolische dekzanden van Pleistocene ouderdom en<br />
kenmerken zich door een diepe mineraal- en kleiarme uitspoelingshorizont en een<br />
ijzeraanrijkingshorizont.<br />
• In een smalle strook in <strong>het</strong> zuidwesten worden eveneens zandbodems aangetroffen.<br />
Ook deze podzolbodems zijn gevormd in eolische dekzanden van Pleistocene<br />
ouderdom en kenmerken zich door een diepe mineraal- en kleiarme<br />
uitspoelingshorizont en een ijzeraanrijkingshorizont.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 532<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Centraal wordt de alluviale vallei van de Zeeschelde aangetroffen. Hier worden<br />
voornamelijk kleigronden aangetroffen gevormd in Holocene estuariene sedimenten.<br />
Deze bodems zijn profielloos en ontstaan door de (her)inpoldering van rijpe schorren.<br />
Door de havenuitbreiding is <strong>het</strong> grootste deel van deze gronden vergraven,<br />
uitgebaggerd of ondergespoten.<br />
• Een volgende eenheid zijn de opgehoogde en vergraven gronden van <strong>het</strong> Antwerps<br />
stedelijk gebied. Deze zeer <strong>het</strong>erogene gronden hebben weinig typische<br />
karakteristieken en zijn meestal puinhoudend en licht aangerijkt met zware metalen en<br />
polycyclische koolwaterstoffen.<br />
• Een laatste eenheid zijn de hydraulisch opgespoten gronden van <strong>het</strong> Antwerps<br />
Havengebied. Deze profielloze gronden hebben een zandige textuur en hebben zich<br />
gevormd in de opgespoten zanden van mariene oorsprong.<br />
7.1.4.2.3. Historiek van bodem en grondwater ter hoogte van de site<br />
De oudste bron die beschikbaar is, is de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden. Deze<br />
geeft de situatie weer op <strong>het</strong> einde van de 18de eeuw. Op deze kaart vormen de polders van<br />
Lillo en Stabroekpolder nog één geheel. Het landgebruik is agrarisch. De bewoning heeft een<br />
half verspreid karakter en concentreert zich in kleine kernen langs de binnendijken en <strong>het</strong><br />
wegennet. In 1838 werd de ringdijk of kragdijk rond Fort Lillo aangelegd en deze liep dwars<br />
door de site van noord naar zuid. Hij scheidde de Polder van Lillo in <strong>het</strong> westen en de Polder<br />
van Stabroek in <strong>het</strong> oosten.<br />
Tot <strong>het</strong> begin van de jaren ‘60 trad er geen fundamentele verandering op binnen <strong>het</strong><br />
studiegebied. Daarna werden <strong>het</strong> Churchilldok en de Kanaaldokken B1 en B2 uitgebaggerd en<br />
de terreinen tussen de Dokken en de Zeeschelde opgespoten en bouwrijp gemaakt. De bouw<br />
van de BAYER fabrieken startte in maart 1965 en in de loop van 1967 waren ze in productie.<br />
De omliggende industrieterreinen werden ook in de tweede helft van de jaren zestig in gebuik<br />
genomen.<br />
De zone van de geplande elektriciteitscentrale is gedeeltelijk gelegen op <strong>het</strong> terrein waar tussen<br />
1969 en 2003 de isocyanaatafdeling gevestigd was. Deze afdeling was een joint venture tussen<br />
BAYER en Shell. Deze afdeling is ondertussen afgebroken.<br />
In de zone van de geplande kolenopslag hebben geen industriële activiteiten plaatsgevonden.<br />
Hier is of was wel <strong>het</strong> contractorpark gevestigd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 533<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 7.1: Kaart vereenvoudigde bodemtypes in een straal 10 km<br />
7.1.4.2.4. Geologie en hydrogeologie<br />
Algemene Geologie<br />
De geplooide paleozoïsche sokkel bevindt zich op ongeveer 600 m diepte. Deze wordt bedekt<br />
met Mezozoïsche en Cenozoïsche deklagen in een monoclinale, naar <strong>het</strong> noorden duikende<br />
opbouw.<br />
De voor deze studie belangrijke deklagen beginnen op ongeveer - 90 m TAW (overzicht van de<br />
deklagen, zie Tabel 7.1). Op dit niveau bevindt zich de basis van kleiige leden van de Formatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 534<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
van Boom. De Formatie van Boom behoort tot <strong>het</strong> Oligoceen. Deze is in <strong>het</strong> Antwerpse<br />
opgebouwd uit twee lithologische types. Het bovenste lithologische type bestaat uit een vaste,<br />
gescheurde en gelaagde klei. Het onderste lithologische type bestaat uit silthoudende klei en<br />
kleihoudend silt.<br />
De top van de Formatie van Boom bevindt zich op ca. - 30 m TAW. Hierboven bevinden zich<br />
van onder naar boven de Formaties van Berchem, Kattendijk en Lillo (Mioceen-Plioceen). Alle<br />
drie de formaties bestaan uit glauconietrijke zanden met wisselende korrelgrootte. Enkel <strong>het</strong> Lid<br />
van de kruisschans heeft een silteuse granulometrie. Dit lid situeert zich tussen de - 10 m en de<br />
- 12 m TAW. De top van de Formatie van Lillo situeert zich rond de - 3 m TAW.<br />
Hierboven komen de Quartaire afzettingen voor. Deze bestaan van onder naar boven uit<br />
eolische laat Pleistocene zanden, vroeg Holocene fluviatiele afzettingen van zand, klei en veen<br />
en laat Holocene getijdenafzettingen (vooral klei). De top van deze afzettingen is <strong>het</strong> vroegere<br />
maaiveld van de Lillo Polder. Hierboven bevinden zich hydraulisch gestorte opspuitingen<br />
bestaande uit uitgebaggerd Miocene en Pliocene zanden, polderklei en mogelijk Scheldeslib.<br />
Tabel 7.1: Overzicht van de geologische formaties<br />
Code<br />
Ophopingsmateriaal<br />
Geologische<br />
kaart<br />
HCOV Lithologie Dikte Hydrogeologie<br />
Opspuitingen - 0110<br />
Quartair (oorspronkelijke<br />
deklaag)<br />
Formatie van Lillo – Lid<br />
van Merksem<br />
Formatie van Lillo – Lid<br />
van Kruisschans<br />
Formatie van Lillo – Lid<br />
van Oorderen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 535<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
GH, FH, ELPw<br />
Formatie van Kattendijk Ka<br />
Formatie van Berchem Be<br />
0130 en<br />
0160<br />
LiMe 0233<br />
LiKr 0241<br />
LiOo 0251<br />
0250<br />
Zand van havenwerken:<br />
klei-, veen- en<br />
zandlagen<br />
Complex klei-, veen- en<br />
zandlagen<br />
Groengrijs zand met<br />
schelpgruis<br />
- grijsgroen sterk<br />
glauconiethoudend fijn<br />
zand<br />
- groene klei met dunne<br />
band<strong>je</strong>s fijn zand<br />
Glauconiethoudend,<br />
plaatselijk kleihoudend,<br />
fijn zand met schelpen<br />
Formatie van Boom Bo 0300 Klei<br />
Geohydrologische schematisatie<br />
0-5 m-mv Doorlatend<br />
5-9m –mv<br />
Slecht<br />
doorlatend<br />
9-18m –mv Doorlatend<br />
18-20m –mv<br />
Minder<br />
doorlatend<br />
20-40m –mv Doorlatend<br />
40-100m –<br />
mv<br />
Zeer slecht<br />
doorlatend<br />
De hydrogeologische karakteristieken van bovenbeschreven geologische formaties worden<br />
gegeven in Tabel 7.2.
Tabel 7.2: hydrogeologische karakteristieken van geologische formaties<br />
Formatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 536<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Dikte t.h.v.<br />
terrein<br />
Hydrogeologische karakteristieken<br />
Opspuitingen 5 m Doorlatend (k=1 à 5 m/d)<br />
Freatisch,<br />
watervoerend<br />
Holocene afzettingen 4 m Slecht doorlatend (k = 0.0017 m/d) niet watervoerend<br />
Pleistoceen, Formaties van Lillo,<br />
Kattendijk en Berchem<br />
31 m<br />
Doorlatend met slecht doorlatende<br />
niveaus (k = 4.1 m/d)<br />
Formatie van Boom - Zeer slecht doorlatend<br />
Spanningslaag,<br />
watervoerend<br />
Onder <strong>het</strong> terrein tussen <strong>het</strong> maaiveld en de Formatie van Boom zijn er twee watervoerende<br />
lagen aanwezig. Een eerste watervoerende laag heeft een zuiver freatisch karakter en situeert<br />
zich in de opgespoten gronden. Gescheiden door een slecht doorlatende laag, komt onder die<br />
eerste watervoerende laag, een half afgesloten laag voor in de Formaties van Lillo, Kattendijk<br />
en Berchem. De Formatie van Boom vormt de basis van bovenbeschreven watervoerend<br />
pakket. De bovenbeschreven watervoerende lagen maken samen deel uit van <strong>het</strong><br />
grondwaterlichaam kps_160_GWL_3 (kust en poldersysteem).<br />
Grondwaterstromingen<br />
De randvoorwaarden die de freatische grondwaterstromingen onder <strong>het</strong> terrein bepalen, zijn <strong>het</strong><br />
Kanaaldok B1 in <strong>het</strong> oosten, de sleuf van de R2 in <strong>het</strong> noorden en de Zeeschelde in <strong>het</strong> zuiden.<br />
Tussen deze grenzen heeft zich een opbollende freatische grondwatertafel opgebouwd. Deze<br />
freatische grondwatertafel bevindt zich in de opspuitingen en wordt gevoed door de<br />
neerslagoverschotten. De onderliggende polderklei is slecht doorlatend en zorgt bijgevolg voor<br />
een onderbreking. De vroegere ringdijk, die dwars door de site loopt vormt mogelijk een<br />
barrière.<br />
Voor de zone van de kolencentrale geldt dat de verwachte freatische grondwaterstroming<br />
noordwestwaarts is in de richting van de sleuf van de R2. Voor de zone van de kolenopslag<br />
geldt dat de waarschijnlijke stroming richting Kanaaldok B1 is.<br />
Tussen de slecht doorlatende polderklei en de massieve en zo goed als ondoorlaatbare kleilaag<br />
van de Formatie van Boom bevindt zich een tweede watervoerend pakket in de Formaties van<br />
Lillo, Kattendijk en Berchem. Uit modelstudies blijkt dat de Polderklei enkel optreedt als<br />
hydraulische onderbreking en zeker niet ondoorlatend is en dat de piëzometrie van de<br />
opspuitingen op getemperde wijze wordt overgedragen op <strong>het</strong> onderliggend watervoerend<br />
pakket. De verticale grondwaterstromingscomponent gaat vanuit de freatische watertafel naar<br />
<strong>het</strong> dieper gelegen grondwaterpakket. Het tweede watervoerend pakket draineert westwaarts<br />
naar de Zeeschelde. Dit watervoerende pakket is onderhevig aan de getijdenwerking van de<br />
Schelde.<br />
De reële grondwaterstromingsdynamiek kan maar vastgesteld worden aan de hand van de<br />
reëel opgemeten piëzometrie. Deze is voor dit terrein niet beschikbaar.
Grondwaterkwetsbaarheid<br />
Volgens de Kaart van de Kwetsbaarheid van <strong>het</strong> Grondwater van de provincie Antwerpen ligt<br />
<strong>het</strong> bedrijfsterrein in een gebied dat zeer kwetsbaar is (Ca1). Het watervoerend pakket bestaat<br />
uit zand, met een deklaag die dunner dan 5 m en/of zandig is en een onverzadigde zone die<br />
dunner is dan 10 m. Het watervoerend pakket is van nature uit verzilt.<br />
Bedoeld wordt hier de situatie vóór de opspuitingen waarbij de Formatie van Lillo als eerste<br />
watervoerend pakket werd beschouwd. Door de opspuitingen is de situatie wel enigszins<br />
veranderd, maar de kwetsbaarheidsklassificatie blijft geldig.<br />
Grondwaterwinningen<br />
Volgens de recentste gegevens van de Vlaamse Overheid bevinden zich geen vergunde<br />
grondwaterwinningen binnen de perimeter Kanaaldok B1, Sleuf Ring R2 en de Zeeschelde.<br />
7.1.4.2.5. Kwaliteit van bodem en grondwater<br />
Zone geplande elektriciteitscentrale<br />
De zone overlapt gedeeltelijk met de voormalige isocyanaatproductieafdeling van BSI die in<br />
2003 werd gesloten en ondertussen gedeeltelijk afgebroken werd. In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> Vlarebo<br />
werden een aantal oriënterende en beschrijvende bodemonderzoeken uitgevoerd. Volgende<br />
<strong>rapport</strong>en werden gedeeltelijk ter beschikking gesteld :<br />
• Rapport Oriënterend bodemonderzoek, BAYER Antwerpen N.V. Scheldelaan 420<br />
Haven 507 2000 Antwerpen Kad. Perc. 234t, Lisec vzw, juli 2000 (SDV-2000-8354-R-<br />
SVD-BAY005).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Uitvoering van een Oriënterend Bodemonderzoek, Scheldelaan<br />
420 Haven 507 2040 Antwerpen – percelen eigendom van BAYER Antwerpen NV<br />
Eind<strong>rapport</strong> (deel 1), Ecorem november 2001 (B03/5112.010).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Uitvoering van een Controle-onderzoek op perceel 234t te 2040<br />
Antwerpen Scheldelaan 420, Haven 507, Ecorem maart 2002 (B06/5112.006).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Actualisatie Oriënterend Bodemonderzoek voor<br />
onderzoekslocatie gelegen aan de Scheldelaan 420 te 2040 Antwerpen (perceel 234r),<br />
Ecorem augustus 2003 (B13/5112.003).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Actualisatie Oriënterend Bodemonderzoek voor<br />
onderzoekslocatie gelegen aan de Scheldelaan 420 te 2040 Antwerpen (percelen<br />
234b, 234c, 234p, 234v en 234w), Ecorem februari 2004 (B14/5112.003).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Actualisatie Oriënterend Bodemonderzoek, Haven 507<br />
Scheldelaan 420 2040 Antwerpen, Arcadis Gedas maart 2004 (11/002774).<br />
• Beschrijvend Bodemonderzoek BAYER Antwerpen NV (RO), Arcadis Gedas maart<br />
2004 (11/002722).<br />
De bodem werd onderzocht op de algemene verontreinigingsparameters en de verdachte<br />
stoffen gelinkt aan de industriële activiteiten. Voor de bodem geldt dat er plaatselijk en enkel<br />
voor arseen een overschrijding van de 80% bodemsaneringsnorm type II werd vastgesteld. Dit<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 537<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
is de drempelwaarde voor opname in <strong>het</strong> register van verontreinigde gronden maar binnen <strong>het</strong><br />
industrieel bodemgebruik is dit geen overschrijding van de bodemsaneringsnorm.<br />
Het freatisch grondwater werd onderzocht op de algemene verontreinigingsparameters en de<br />
verdachte stoffen gelinkt aan de industriële activiteiten. Binnen de zone van de geplande<br />
elektriciteitscentrale is de grondwaterverontreiniging beperkt tot 1 punt ter hoogte van de<br />
noordwestelijke terreingrens waar een verhoogd gehalte aan totale organische koolstof werd<br />
aangetroffen. Voor deze verontreiniging dient nog een beschrijvend bodemonderzoek te worden<br />
uitgevoerd waarin zowel de parameters dienen te worden gekarakteriseerd als de omvang en<br />
<strong>het</strong> risico dienen te worden nagegaan. Er lopen momenteel geen saneringspro<strong>je</strong>cten op de site.<br />
Perifeer aan de zone van de geplande elektriciteitscentrale worden ter hoogte van de<br />
voormalige isocyanaatproductieafdeling grondwaterverontreinigingen met de zware metalen<br />
nikkel en arseen en de organische componenten aceton, monochloorbenzeen, dichloormethaan<br />
en fenolderivaten aangetroffen. Deze laatste zijn gelinkt aan de voormalige<br />
productieactiviteiten.<br />
De plaatsen van verontreiniging van bodem en grondwater worden weergegeven in Figuur 7.2.<br />
Zone geplande kolenopslag<br />
Op basis van de ter beschikking gestelde gegevens blijkt dat er geen bodem- noch<br />
grondwaterverontreiniging werd vastgesteld in deze zone.<br />
7.1.4.2.6. Bestaande antropogene beïnvloeding<br />
In een poldergebied is de antropogene beïnvloeding van de bodem en ondergrond een<br />
historisch feit. Het controleren van de (bijna) natuurlijk aanwezige waterhuishoudingsystemen<br />
door <strong>het</strong> bouwen van dijken en sluizen, is op zichzelf een grootschalige ingreep die de<br />
natuurlijke pedologische en geohydrologische processen in een estuarien gebied volledig aan<br />
banden legt.<br />
De grootschalige infrastructuuringrepen die gebonden zijn aan de uitbouw van de Antwerpse<br />
haven hebben een tweede maal voor zeer grote beïnvloeding van de bodem en <strong>het</strong> grondwater<br />
gezorgd. Ter hoogte van <strong>het</strong> terrein van BAYER werden de oorspronkelijke slikken, schorren en<br />
geulgebieden reeds in de Middeleeuwen ingedijkt en in een zeer recent verleden opgespoten.<br />
Verder hebben de recente industriële activiteiten de kwaliteit van bodem en grondwater negatief<br />
beïnvloed. Hierdoor kan gesteld worden dat de antropogene beïnvloeding van <strong>het</strong> gebied<br />
historisch is en dat de beïnvloeding zich tot in de diepe ondergrond laat gevoelen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 538<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 7.2: Overzicht van de kernen van verontreiniging van bodem en grondwater<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 539<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.1.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
7.1.5.1. Afbraakfase van de oude BAYER-installaties<br />
De afbraakfase (zie bijlage 13: stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunningsaanvraag voor de afbraak, en<br />
beslissing van 31 oktober 2008 door de Stad Antwerpen wordt beslist) houdt de afbraak in van<br />
de bovengrondse installaties en hun funderingen alsook de verwijdering en/of <strong>het</strong> verplaatsen<br />
van regenwaterrioleringen, stoomleidingen en bekabeling.<br />
De werken zijn beperkt tot de opspuitingen en behelzen een verdere verstoring van reeds<br />
antropogeen opgehoogde lagen. Dit houdt geen betekenisvolle effecten in voor bodem en<br />
grondwater.<br />
7.1.5.2. Aanlegfase centrale E.ON<br />
7.1.5.2.1. Grondverzet<br />
In totaal wordt <strong>het</strong> grondverzet op 399.000 m³ of 718.000 ton geraamd. In Tabel 7.3 wordt <strong>het</strong><br />
grondverzet gedetailleerd.<br />
Tabel 7.3: Detail van <strong>het</strong> grondverzet<br />
Actie Totale hoeveelheid<br />
Ontgravingen<br />
bouwputten (m 3 )<br />
Aantal<br />
vrachtwagenbewegingen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 540<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoeveelheid terug<br />
aan te vullen<br />
Grondoverschotten<br />
Grondvolume tijdelijk<br />
te stockeren<br />
320.000 110.000 210.000 110.000<br />
9.000 17.200 9.000<br />
Terreinnivellering (m 3 ) 49.000 35.000 14.000 20.000<br />
Aantal<br />
vrachtwagenbewegingen<br />
2.850 1.150 1.600<br />
Grondverzet extern (m 3 ) 30.000 30.000 0 30.000<br />
Aantal<br />
vrachtwagenbewegingen<br />
2.450 0 2.450<br />
Aannames: Volumegewicht bodem: 1,8 t/m 3 ; belading/vrachtwagen: 22 ton<br />
Er wordt een netto grondoverschot van 224.000 m 3 of 403.200 ton verwacht. Uit de beschikbare<br />
kwaliteitsgegevens kan worden opgemaakt dat deze gronden niet verontreinigd zijn. In <strong>het</strong><br />
kader van <strong>het</strong> technisch verslag zullen de juiste afvoermodaliteiten worden bepaald.<br />
7.1.5.2.2. Bemaling<br />
Inleiding<br />
Figuur 7.3 geeft de locatie aan van de bouwputten, de bemalingsinvloed en analysepunten<br />
waar verontreiniging is vastgesteld.
Bouwput voor de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer<br />
De bemaling die dient te worden gerealiseerd is complex. Enerzijds gaat <strong>het</strong> om een grote<br />
bouwput met een diepte tussen 6 en 10 m-mv die droog dient te worden gezet. Anderzijds<br />
maakt de aanwezigheid van de weinig geconsolideerde zettinggevoelige lagen tussen 5 en 10<br />
m-mv diepte dat een vri<strong>je</strong> bemaling voor zettingsschade kan zorgen in de omgeving. Verder<br />
maakt <strong>het</strong> feit dat de stijghoogte in de diepere watervoerende lagen nauwelijks lager is dan<br />
deze van <strong>het</strong> freatische water dat de putbodem beveiligd dient te worden voor opbarsten door<br />
opwaartse waterdruk.<br />
Uitvoeringstechnisch werd gekozen voor een volledige geohydrologische isolering door middel<br />
van een bentonietwand tot in de Formatie van Boom op 40 m diepte. Aanvullend wordt in de<br />
bovenste 10 m een metalen damwand geplaatst. Beide wanden verhinderen de horizontale<br />
toestroming van grondwater. Binnen de omwalling kan de bouwput drooggemaakt en<br />
drooggehouden worden met een beperkte bemaling waarvan de invloedskegel per definitie<br />
beperkt is tot <strong>het</strong> geïsoleerde volume. Eens <strong>het</strong> geïsoleerde volume is leeggepompt is <strong>het</strong><br />
debiet beperkt tot evacuatie van <strong>het</strong> regenwater en tot de mogelijke lekstromen doorheen de<br />
wanden.<br />
In totaal wordt rekening gehouden met een maximaal bemalingsdebiet van 40 m 3 /h. Het<br />
bemalingswater wordt geloosd in <strong>het</strong> dok. Er wordt verwacht dat <strong>het</strong> geen micro-polluenten zal<br />
bevatten en wat betreft <strong>het</strong> zoutgehalte zal de kwaliteit aansluiten bij dit aanwezige brakwater in<br />
<strong>het</strong> dok.<br />
Bouwput voor de bouw van <strong>het</strong> pompstation<br />
De onderzijde van deze constructie bevindt zich op 24 m-mv. Hier dient dezelfde techniek te<br />
worden toegepast als bij de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer.<br />
Uitvoeringstechnisch werd gekozen voor een volledige geohydrologische isolering door middel<br />
van een bentonietwand tot in de Formatie van Boom op 40 m diepte. Aanvullend wordt in de<br />
bovenste 10 m een metalen damwand geplaatst. Beide wanden verhinderen de horizontale<br />
toestroming van grondwater. Binnen de omwalling kan de bouwput drooggemaakt en<br />
drooggehouden worden met een beperkte bemaling waarvan de invloedskegel per definitie<br />
beperkt is tot <strong>het</strong> geïsoleerde volume. Eens <strong>het</strong> geïsoleerde volume is leeggepompt is <strong>het</strong><br />
debiet beperkt tot de evacuatie van <strong>het</strong> regenwater en tot de mogelijke lekstromen doorheen de<br />
wanden.<br />
In totaal wordt rekening gehouden met een maximaal bemalingsdebiet van 10 m 3 /h. Het<br />
bemalingswater wordt geloosd in <strong>het</strong> dok. Er wordt verwacht dat <strong>het</strong> geen micro-polluenten zal<br />
bevatten en wat betreft <strong>het</strong> zoutgehalte zal de kwaliteit aansluiten bij dit aanwezige brakwater in<br />
<strong>het</strong> dok.<br />
Bouwputten voor de andere gebouwen<br />
Voor de aanleg van de andere gebouwen en infrastructuren zullen er aanvullend nog<br />
bemalingen nodig zijn. Gezien de beperkte bemalingsdiepte wordt <strong>het</strong> een klassieke<br />
droogzuiging beschouwd. Om worst case de potentiële beïnvloeding hiervan te evalueren,<br />
wordt een bemaling van de volledige zone van de hulpketel en de waterbehandeling samen<br />
beschouwd:<br />
• Afmetingen beschouwde bouwput: 100 m x 50 m x 2,5 m-mv.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 541<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Grondwaterstand: 1,0 m-mv.<br />
• Vereiste bemalingsdiepte: 3,0 m-mv.<br />
In Tabel 7.4 wordt op basis van analytisch/empirische formules zowel de bemalingsinvloed als<br />
<strong>het</strong> opgepompte (evenwichts)debiet ingeschat.<br />
Tabel 7.4: Inschatting van de bemalingsinvloed als <strong>het</strong> opgepompte (evenwichts)debiet<br />
Invloedstraal R = 3000 x verlaging x (k) 0,5<br />
Equivalente<br />
straal bouwput<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 542<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Formule Berekende waarde<br />
Verlaging = 2,0 m<br />
K = 0,5 10 -5 m/s<br />
A= a+b/pi<br />
a: lange zijde bouwput = 150<br />
b: korte zijde bouwput = 50<br />
Debiet Q = pi x k x ((H) 2 – (h) 2 ) / (ln R – ln A)<br />
K: Doorlatendheid = 5m/d<br />
H: Dikte grondwaterpakket in rust = 4,0 m<br />
h: Dikte grondwaterpakket bemaald = 2,0 m<br />
R: invloedstraal bemaling = 46+166 =212 m<br />
A: equivalente straal bouwput = 166 m<br />
R = 46 m<br />
A = 166<br />
Q = 754 m 3 /d of 31 m 3 /h.<br />
Zoals uit Figuur 7.3 blijkt werd in deze zone door BAYER grondwaterverontreiniging vastgesteld<br />
onder vorm van een verhoogde TOC-waarde. De verhoogde TOC-waarden wijzen op de<br />
aanwezigheid van organische stoffen in <strong>het</strong> grondwater, maar tot op heden werden deze niet<br />
gekarakteriseerd zodat de juiste samenstelling, noch de omvang gekend zijn. Uit voorzorg dient<br />
<strong>het</strong> bemalingswater dat hier wordt opgepompt te worden gemonitord op minimaal minerale olie,<br />
vluchtige aromaten en gechloreerde solventen. Indien verontreiniging wordt gedetecteerd dient<br />
<strong>het</strong> bemalingswater te worden gezuiverd.<br />
Verder valt de invloedsfeer van de te realiseren bouwputbemalingen buiten de aangetoonde<br />
grondverontreinigingen van de voormalige BSI-eenheid zelf zodat kan gesteld worden dat deze<br />
verontreinigingen zich niet gaan verplaatsen onder invloed van de te realiseren<br />
bouwputbemalingen.<br />
7.1.5.2.3. Aanleg van de kaaimuren<br />
De aanleg van de kaaimuur zal gerealiseerd worden middels <strong>het</strong> plaatsen van een stalen<br />
damwand tot onder de bodem van <strong>het</strong> dok ter hoogte van de huidige kruinlijn van de oever. De<br />
damwand zal horizontaal worden verankerd met behulp van ankerschoten en/of groutankers die<br />
onder een schuine helling worden geplaatst. Daarna wordt <strong>het</strong> voorliggende schuin afgaande<br />
talud weggebaggerd.<br />
De aanlegfase heeft in wezen geen effecten naar bodem en grondwater toe vermits (vooraleer<br />
de oever wordt weggebaggerd) er een grond- en waterkerende damwand wordt geslagen. De<br />
bodem van de weggebaggerde oever bestaat uit opgespoten zanden die geen pedologische<br />
waarden herbergen en de milieueffecten in <strong>het</strong> dok behoren tot de discipline water.<br />
De hoeveelheid baggerspecie die zal ontstaan, wordt geschat op 300.000 m 3 . Deze specie<br />
ontstaat door de hydraulische extractie van de aanwezige schuin oplopende oever en hiervan
wordt aangenomen dat deze niet verontreinigd is. Mogelijk wordt een beperkte hoeveelheid<br />
verontreinigd bodemslib mee uitgebaggerd. Het verwerken en storten van deze baggerspecie<br />
maakt geen deel uit van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
7.1.5.2.4. Aanleg van de aan- en afvoerleiding voor koelwater<br />
Deze leidingen van grote diameter worden aangelegd met gerichte boringen vanuit een pers-<br />
en een ontvangstput. Pers- en/of ontvangstput langs de landzijde hebben een beperkte<br />
oppervlakte en worden geïsoleerd met damplanken zodat er niet met bemalingen gewerkt<br />
wordt. Er werden geen nader te onderzoeken effecten geïdentificeerd.<br />
De effecten van de bouw van ontvangstputten in de Schelde horen thuis onder <strong>het</strong> hoofdstuk<br />
water.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 543<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 7.3: Ligging bouwputten, bemalingsinvloedsfeer en aangetoonde grondwaterverontreiniging<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 544<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.1.5.3. Exploitatiefase<br />
7.1.5.3.1. Ruimtebeslag en ondergrondse structuren<br />
Ruimtebeslag en toename verhardingsgraad<br />
Het ruimtebeslag en de toename van de verhardingsgraad kadert in <strong>het</strong> besluit van de Vlaamse<br />
Regering van 1/10/04 houdende vaststelling van een gewestelijke stedenbou<strong>kun</strong>dige<br />
verordening inzake hemelwaterputten, infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en<br />
gescheiden lozing van afvalwater en hemelwater.<br />
De zone van de elektriciteitscentrale heeft een oppervlakte van 23 ha. Voor deze zone geldt dat<br />
de gerioleerde verhardingsgraad van actueel ongeveer 1/3 van de oppervlakte zal toenemen<br />
naar 2/3 van de oppervlakte. Dit is een toename met ongeveer 7.600 m 2 .<br />
De zone van <strong>het</strong> kolenpark heeft een oppervlakte van 10 ha. Voor deze geldt dat de gerioleerde<br />
verhardingsgraad van actueel ongeveer 10% van de oppervlakte zal toenemen naar nagenoeg<br />
100% van de oppervlakte. Dit is een toename met ongeveer 90.000 m 2 .<br />
Indien wordt aangenomen dat de grondwatervoeding pragmatisch kan benaderd worden door 1<br />
mm/dag of 360 mm/jaar in rekening te brengen dan zal de grondwatervoeding met ongeveer<br />
35.000 m 3 /jaar afnemen. Hierdoor is er een tendens naar wat lagere freatische<br />
grondwaterstanden.<br />
Het pro<strong>je</strong>ct wordt op een geohydrologisch eiland gebouwd. Het kanaaldok, de Schelde en de<br />
sleuf van de R2 draineren immers <strong>het</strong> freatisch pakket. Binnen dit eiland liggen geen<br />
grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en geen brongebieden van<br />
natuurlijke waterlopen zodat kan gesteld worden dat de afname van de grondwatervoeding<br />
geen negatieve effecten genereert.<br />
Verder worden de peilen in <strong>het</strong> watervoerend pakket van de Formaties van Lillo, Kattendijk en<br />
Berchem bepaald door de vaste stijghoogtes in <strong>het</strong> Kanaaldok en de getijden in de Schelde. Dit<br />
watervoerend pakket is tevens van nature uit verzilt. Een iets kleinere drainage vanuit<br />
bovenliggende opspuitingszanden dient, gezien deze specifieke hydrologische setting ook niet<br />
als negatief te worden beoordeeld.<br />
Barrière effecten ondergrondse structuren<br />
Het ketelhuis en de machinekamer vormen diepe ondergrondse structuren en hebben enige<br />
omvang. Zij <strong>kun</strong>nen plaatselijk door barrièrevorming de actuele grondwaterstroming<br />
beïnvloeden. Ook hier geldt dat er geen grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen<br />
grondwaterwinningen en geen brongebieden van natuurlijke waterlopen aanwezig zijn die door<br />
dit fenomeen ongunstig <strong>kun</strong>nen worden beïnvloed.<br />
Over een lengte van 360 m zal een kaaimuur de bestaande aflopende oever vervangen. De<br />
bestaande oever kan als grondwaterdoorlatend beschouwd worden. De nieuw geplaatste<br />
kaaimuur bestaat uit een grondkerende damwand die als weinig waterdoorlatend kan<br />
beschouwd worden. De freatische grondwaterstroming, die naar <strong>het</strong> dok toe stroomt, zal<br />
hierdoor worden beperkt en hierdoor kan er een verhoogde grondwaterstand achter de<br />
kaaimuur optreden. De aanvoer van grondwater wordt in deze zone in de toekomst echter ook<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 545<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
eperkt doordat <strong>het</strong> achterliggende kolenpark wordt verhard en gerioleerd. Voor <strong>het</strong> tweede<br />
watervoerende pakket dat in de richting van de Schelde stroomt geldt dat hier de stroming wat<br />
zal gehinderd worden. Dit zal dan gecompenseerd worden door meer water dat onder de<br />
kaaimuur en zijdelings zal doorstromen. Ook hier geldt dat er geen grondwaterafhankelijke<br />
natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en geen brongebieden van natuurlijke waterlopen<br />
aanwezig zijn die door bovenbeschreven fenomenen ongunstig <strong>kun</strong>nen worden beïnvloed.<br />
7.1.5.3.2. Emissies naar bodem en grondwater<br />
Rechtstreekse emissies<br />
Algemeen kan gesteld worden dat de nieuwe installaties, die in <strong>het</strong> kader van dit pro<strong>je</strong>ct worden<br />
gerealiseerd, voldoen aan de hedendaagse standaarden m.b.t. de bescherming van bodem en<br />
grondwater. Hierdoor is <strong>het</strong> bijkomende risico voor emissies naar bodem en grondwater als<br />
minimaal te omschrijven.<br />
Depositie van cadmium en thallium<br />
In <strong>het</strong> kader van de dispersieberekeningen voor lucht zijn er depositieberekeningen voor de<br />
som van cadmium en thallium uitgevoerd.<br />
Uit de dispersieberekeningen uitgevoerd binnen <strong>het</strong> deel lucht (zie berekeningen hoofdstuk<br />
5.1.6) blijkt dat de jaargemiddelde bijdrage in de depositie aan cadmium en thallium samen<br />
maximaal 3,1 µg/m².dag zal bedragen.<br />
Een depositie van Cadmium en Thallium van 3,1 µg/m².dag komt voor de vergunningsperiode<br />
van 20 jaar overeen met een depositie van 22.630 µg/m² of ca. 22,6 mg/m². Er wordt<br />
aangenomen dat deze zware metalen in de bovenste 5 cm van de bodem terechtkomen of voor<br />
1 m² in 0,05 m³ grond. Er wordt uitgegaan van een dichtheid van 1,3 ton/m³ en een droge<br />
stofgehalte (DS) van ca. 85% of een dichtheid van 1.100 kg DS/m³. De ca. 22,6 mg cadmium<br />
en thallium komen dan terecht in 55 kg DS, wat een concentratie aanrijking in de bodem zou<br />
geven na 20 jaar van ca. 0,411 mg/kg DS.<br />
Over de komende vergunningsperiode (20 jaar) wordt er aldus een totale bijdrage aan de<br />
depositie verwacht van maximaal 0,411 mg/kg DS.<br />
De bodemsaneringsnorm voor type V (industriegebied) voor cadmium met inachtname van 2%<br />
klei en 1% organische stof bedraagt 19,1 mg/kg DS. De hierboven berekende depositie, door<br />
elektriciteitscentrale op 20 jaar veroorzaakt ter hoogte van <strong>het</strong> depositie pluimmaximum, ligt een<br />
factor 46 onder de bodemsaneringsnorm voor industriegebied. Op enige afstand (>1 km) van<br />
<strong>het</strong> bedrijf is de depositie vanuit de lucht op de bodem nog meer beperkt, zodat er voor de<br />
depositie van cadmium en thallium van de elektriciteitscentrale op zich geen effecten naar<br />
bodem en grondwater te verwachten zijn.<br />
De meest nabij gelegen landbouwzones waar vee kan grazen of gewassen geteeld <strong>kun</strong>nen<br />
worden, zijn de agrarische gebieden ten noordoosten, nl. de Stabroekpolder. De berekende<br />
cadmium en thalliumdepositie, veroorzaakt door de elektriciteitscentrale, bedraagt er als<br />
jaargemiddelde ca. 1 µg/m².dag. Volgens de bovenstaande redenering leidt dit na 20 jaar tot<br />
een concentratieverhoging in de bodem van de Stabroekpolder van 0,133 mg/kg DS. De<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 546<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
odemsaneringsnorm voor type II (agrarisch gebied) met inachtname van 2% klei en 1%<br />
organische stof bedraagt 1,3 mg/kg DS.<br />
Deze depositie, door de elektriciteitscentrale op 20 jaar veroorzaakt in de agrarische gebieden<br />
ten noordoosten, ligt een factor 10 onder de bodemsaneringsnorm voor agrarisch gebied.<br />
De achtergrondwaarde voor cadmium met inachtneming van 2% klei en 1% organische stof<br />
bedraagt 0,51 mg/kg ds. Ter hoogte van de locatie met de maximaal berekende depositie wordt<br />
over de komende vergunningsperiode van 20 jaar een bijdrage aan de depositie verwacht van<br />
0,411 mg/kg ds. Dit komt neer op een verdubbeling van de achtergrondwaarden.<br />
Hieruit blijkt dat de depositie van zware metalen van de elektriciteitscentrale op basis van een<br />
evaluatie van cadmium op zich geen effecten op de gezondheid van de mens of <strong>het</strong> milieu<br />
veroorzaakt.<br />
Depositie verzurende stoffen<br />
In <strong>het</strong> kader van de dispersieberekeningen voor lucht zijn er depositieberekeningen voor de<br />
potentieel verzurende deposities uitgevoerd. Maximaal wordt een potentiële verzurende<br />
depositie berekend van 60 Zeq/ha/jaar. Uit gegevens opgenomen in <strong>het</strong> MIRA <strong>rapport</strong> 2006 –<br />
Achtergrond document Thema Verzuring van de VMM blijkt :<br />
• dat <strong>het</strong> in deze studie berekende depositiemaximum ten noorden van <strong>het</strong> maximum van<br />
de Antwerpse regio ligt met deposities gelegen tussen 4350 en de 5800 Zeq/ha/jaar. In<br />
dit depositiemaximum zelf ligt de depositie boven de 5800 Zeq/ha/jaar.<br />
• dat in Brasschaat de potentieel verzurende depositie in de loop van de jaren negentig<br />
met ongeveer 25% gedaald.<br />
Het maximum aan verzurende depositie in <strong>het</strong> noordoostelijk kwadrant ligt in de zone met de<br />
zandige bodems van de Kempen. Deze bodems hebben een lage buffercapaciteit en zijn<br />
zondermeer als gevoelig voor verzuring te beschouwen. Kwantitatief is <strong>het</strong> verzuringsproces<br />
van de bodem nog niet helemaal beschreven zodat de extra verzuring als gevolg van<br />
onderhavig pro<strong>je</strong>ct niet kan worden berekend. Maar op basis van een kwalitatief aanvoelen kan<br />
<strong>het</strong> effect als relevant worden beschouwd.<br />
Naast een daling van de zuurtegraad zijn de neveneffecten van verzuring de uitloging van<br />
basische kationen, <strong>het</strong> oplosbaar worden van aluminium en zware metalen en een veranderde<br />
beschikbaarheid van nutriënten. Het geheel aan processen ten gevolge van de veranderende<br />
zuurtegraad heeft gevolgen voor de gezondheidstoestand voor de flora en fauna. Welk<br />
(deel)proces <strong>het</strong> meest invloed heeft, is niet geweten.<br />
Verder is er een tweede depositiemaximum in <strong>het</strong> zuidwestelijke kwadrant gelegen. Hier is <strong>het</strong><br />
maximum maar half zo groot als in <strong>het</strong> noordoostelijke kwadrant en zijn de aanwezige bodems<br />
alluviale kleigronden en antropogene gronden uit <strong>het</strong> havengebied die goed gebufferd zijn en<br />
als weinig gevoelig voor verzuring zijn te beschouwen.<br />
Een verdere beschrijving van de verzurende depositie, alsook een evaluatie hiervan naar fauna<br />
en flora is beschreven onder respectievelijk <strong>het</strong> hoofdstuk ‘lucht’ en <strong>het</strong> hoofdstuk ‘fauna en<br />
flora’.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 547<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.1.5.4. Onderhoudsfase<br />
Voor de onderhoudsfase geldt dat er geen andere effecten worden verwacht dan degene die<br />
werden beschreven onder de exploitatiefase.<br />
7.1.6. Alternatief: Kolentunnel vanuit SEA-INVEST (Antwerp Bulk<br />
Terminal).<br />
Afbraak van de oude BAYER-installaties<br />
Dit alternatief heeft geen incidentie op de afbraakwerken.<br />
Aanlegfase<br />
De kolentransporttunnel bestaat uit een dubbele 720 m lange tunnel met een buitendiameter<br />
van 4,7 m breedte. Onder <strong>het</strong> kanaaldok zal de tunnel op ongeveer 40 m onder <strong>het</strong> maaiveld<br />
liggen. Aan de zijde van Antwerp Bulk Terminal (SEA-INVEST) wordt een kolenbunker<br />
gebouwd met een oppervlakte van 530 m 2 en een diepte van 19m. Aan de zijde van E.ON<br />
wordt een ontvangstput voorzien van 17,0 m bij 9,0 m waaruit de transportband komt. Zowel de<br />
kolenbunker aan de zijde van Antwerp Bulk Terminal als de ontvangstput aan de E.ON-zijde<br />
worden aangelegd in een met damplanken geïsoleerde bouwput. Vanuit deze putten worden de<br />
tunnelkokers middels gerichte boringen aangelegd. Het grondverzet wordt ingeschat op<br />
125.000 m 3 . Behalve <strong>het</strong> droogmaken en drooghouden van de geïsoleerde bouwput is er geen<br />
bemaling nodig, zodat kan gesteld worden dat er geen bemalingsinvloed zal gegenereerd<br />
worden. Ten opzichte van de geplande fase met de aanleg van een kaaimuur en <strong>het</strong> kolenpark<br />
geldt dat voor beide varianten geen relevante effecten werden geïdentificeerd.<br />
Exploitatiefase<br />
Een kolentunnel vervangt de aanleg en de exploitatie van een eigen kolenpark met kaaimuur<br />
voor E.ON. Hierdoor daalt <strong>het</strong> ruimtebeslag met een verharde ondoordringbare oppervlakte van<br />
10 ha. Hierdoor vermindert de belangrijke bijdrage tot <strong>het</strong> ruimtebeslag en de toename tot van<br />
de verhardingsgraad aanzienlijk tot een relevante bijdrage. Het mogelijk barrière-effect van de<br />
kaaimuur op de grondwaterstroming vervalt ook. Op de andere beschreven effecten heeft dit<br />
alternatief geen resultaat.<br />
Onderhoudsfase<br />
Voor de onderhoudsfase geldt dat er geen andere effecten worden verwacht dan degene die<br />
werden beschreven onder de exploitatiefase.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 548<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.1.7. Significantie van de milieueffecten<br />
In Tabel 7.5 wordt <strong>het</strong> significantiekader van de milieueffecten gesc<strong>het</strong>st.<br />
Tabel 7.5: Significantiekader van de milieueffecten nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Pedologie en geologie<br />
Ruimtebeslag / toename<br />
verhardingsgraad<br />
Vernietiging/verstoring v/d<br />
natuurlijkheid v/d bodem<br />
Zettingseffecten /<br />
maaivelddaling<br />
Wijziging bodemkwaliteit door<br />
depositie<br />
Geohydrologie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 549<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Methodologie Verwaarloosbaar Beperkte bijdrage Relevante bijdrage Belangrijke bijdrage<br />
Toename verharde<br />
oppervlak of<br />
rioleringsgraad tov.<br />
bestaande situatie<br />
Kwalitatieve<br />
inschatting<br />
Zijn er<br />
zettingsgevoelige<br />
lagen binnen<br />
beïnvloed<br />
geologisch profiel ?<br />
Kwantitatieve<br />
inschatting over 20<br />
jaar<br />
Bemalingseffecten Analytisch /<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
Wijziging lithologie tgv<br />
aanvulling / ondergrondse<br />
structuren<br />
Kwalitatieve<br />
inschatting /<br />
Analytisch of<br />
modelmatig<br />
< 10% 10 tot 100% > 100%<br />
onverhard terrein wordt verhard<br />
100 a tot 1 ha<br />
Bodemprofiel heeft geen<br />
natuurlijkheid meer<br />
Bodemprofiel heeft nog enige<br />
natuurlijkheid maar wordt<br />
verder vernietigd<br />
Natuurlijk bodemprofiel wordt<br />
beperkt verstoord<br />
Onverhard terrein wordt verhard<br />
> 1 ha<br />
Natuurlijk bodemprofiel wordt<br />
uitgebreid verstoord<br />
Geen < 1 m gecumuleerde dikte < 5 m gecumuleerde dikte > 5 m gecumuleerde dikte<br />
Aanrijking meer dan100 maal<br />
kleiner dan de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed < 10 m buiten perimeter<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt geen barrière- of<br />
tunnelvorming<br />
Aanrijking tussen 10 en 100<br />
maal kleiner dan de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed < 50 m buiten perimeter<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt barrière- of<br />
tunnelvorming op zonder<br />
effecten op de<br />
geohydrologische cyclus<br />
Aanrijking tussen 1 en 10 maal<br />
kleiner dan de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed < 100 m buiten<br />
perimeter pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt barrière- of<br />
tunnelvorming op met effecten<br />
op de geohydrologische cyclus<br />
Aanrijking groter dan 1 maal de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed > 100 m buiten<br />
perimeter pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt barrière- of<br />
tunnelvorming met effecten op<br />
de geohydrologische cyclus
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 550<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Methodologie Verwaarloosbaar Beperkte bijdrage Relevante bijdrage Belangrijke bijdrage<br />
berekend<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Inschatting nieuwe<br />
situatie<br />
Grondwater kwantiteit Kwalitatieve<br />
inschatting /<br />
Analytisch of<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
Grondwater kwaliteit Kwalitatieve<br />
inschatting /<br />
Analytisch of<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
Geen wijziging deklaag of dikte<br />
onverzadigde zone<br />
Geen wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte,<br />
stromingspatroon en natuurlijke<br />
kwel blijven behouden<br />
Geen wijziging – bestaand<br />
kwaliteitsniveau blijft behouden<br />
Deklaag of dikte onverzadigde<br />
zone wijzigt maar bestaande<br />
kwetsbaarheidsklasse blijft<br />
behouden<br />
Beperkte wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte<br />
maar stromingspatroon en<br />
natuurlijke kwel behouden<br />
Wijziging kwaliteit – locaal<br />
kwaliteitsniveau blijft behouden<br />
Deklaag of dikte onverzadigde<br />
zone wijzigt<br />
kwetsbaarheidsklasse<br />
veranderd met één eenheid<br />
Wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte<br />
stromingspatroon en natuurlijke<br />
kwel op lokaal niveau gewijzigd<br />
Wijziging kwaliteit – regionaal<br />
kwaliteitsniveau blijft behouden<br />
Deklaag of dikte onverzadigde<br />
zone wijzigt<br />
kwetsbaarheidsklasse neemt<br />
veranderd met meer dan één<br />
eenheid<br />
Wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte<br />
stromingspatroon en natuurlijke<br />
kwel op regionale niveau<br />
gewijzigd<br />
Wijziging kwaliteit – regionaal<br />
kwaliteitsniveau zal wijzigen
Toegepast op <strong>het</strong> geplande scenario van dit pro<strong>je</strong>ct wordt de significantie van de milieueffecten in<br />
Tabel 7.6 geëvalueerd.<br />
Tabel 7.6: Toepassing van <strong>het</strong> significantiekader op de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Pedologie en geologie<br />
Ruimtebeslag / toename<br />
verhardingsgraad<br />
Vernietiging/verstoring v/d natuurlijkheid<br />
v/d bodem<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 551<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Significantie van de milieueffecten Milderende maatregelen<br />
noodzakelijk<br />
Belangrijke bijdrage Gezien de specifieke<br />
gehydrologische setting niet<br />
noodzakelijk<br />
Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Zettingseffecten / maaivelddaling Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Wijziging bodemkwaliteit door depositie Relevante bijdrage niet noodzakelijk<br />
Geohydrologie<br />
Bemalingseffecten Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Wijziging lithologie tgv aanvulling /<br />
ondergrondse structuren<br />
Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwantiteit Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwaliteit Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Toegepast op <strong>het</strong> beschreven alternatief met een kolentunnel wordt de significatie van de<br />
milieueffecten in Tabel 7.7 geëvalueerd;<br />
Tabel 7.7: Toepassing van <strong>het</strong> significantiekader op de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Pedologie en geologie Significantie van de milieueffecten Milderende maatregelen<br />
noodzakelijk<br />
Ruimtebeslag / toename<br />
verhardingsgraad<br />
Vernietiging/verstoring v/d natuurlijkheid<br />
v/d bodem<br />
Relevante bijdrage Gezien de specifieke<br />
gehydrologische setting niet<br />
noodzakelijk<br />
Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Zettingseffecten / maaivelddaling Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Wijziging bodemkwaliteit door depositie Relevante bijdrage niet noodzakelijk<br />
Geohydrologie<br />
Bemalingseffecten Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Wijziging lithologie tgv aanvulling /<br />
ondergrondse structuren<br />
Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwantiteit Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwaliteit Verwaarloosbaar niet noodzakelijk
7.1.8. Milderende Maatregelen<br />
Voor <strong>het</strong> ruimtebeslag en de toename verhardingsgraad wordt een belangrijke toename verwacht<br />
en voornamelijk gerelateerd aan <strong>het</strong> kolenpark. Deze toename is inherent aan de<br />
beschermingsmaatregelen voor bodem en grondwater en aldus niet remedieerbaar. Verder blijken<br />
er geen grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en geen brongebieden<br />
van natuurlijke waterlopen aanwezig zijn die ongunstig <strong>kun</strong>nen worden beïnvloed door verminderde<br />
grondwatervoeding. Milderende maatregelen zijn niet vereist.<br />
Voor de andere effecten werden in de significantie-analyse bijdragen bepaald van<br />
verwaarloosbaar tot relevant. Hiervoor zijn geen aanvullende milderende maatregelen<br />
noodzakelijk.<br />
7.1.9. Monitoring<br />
Uit voorzorg dient <strong>het</strong> bemalingswater dat wordt opgepompt uit de bouwputten te worden<br />
gemonitord op minimaal minerale olie, vluchtige aromaten en gechloreerde solventen. Indien<br />
verontreiniging wordt gedetecteerd dient <strong>het</strong> bemalingswater te worden gezuiverd.<br />
7.1.10. Besluit<br />
De geplande installaties zullen voldoen aan de hedendaagse standaard m.b.t. bescherming van<br />
bodem en grondwater, bijgevolg kan gesteld worden dat bijkomende emissies naar bodem en<br />
grondwater minimaal zullen zijn.<br />
De VLAREBO-procedures omtrent grondverzet zullen gevolgd worden zodat de milieueffecten tot<br />
een minimum beperkt zullen zijn.<br />
Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van <strong>het</strong> grondwater ter hoogte van de site van<br />
E.ON kan gesteld worden dat maar op één punt verontreinigd grondwater werd aangetroffen<br />
binnen de zones die mogelijk worden beïnvloed door de bemaling. Migratie van de andere<br />
aanwezige grondwaterverontreiniging van de vorige risico-activiteiten op de site wordt niet<br />
verwacht. Gezien mogelijk verontreinigd grondwater aanwezig is binnen de bemalingsinvloed is <strong>het</strong><br />
aangewezen de kwaliteit van <strong>het</strong> grondwater te monitoren en, indien verontreiniging wordt<br />
gemeten, te zuiveren.<br />
De toename in verharding wordt als belangrijk beschouwd. De bodemkwaliteitsverandering door<br />
depositie wordt als relevant beschouwd terwijl de effecten door bemaling, de effecten door<br />
wijziging van lithologie en de effecten door wijziging van grondwaterkwantiteit als beperkt of<br />
verwaarloosbaar worden beoordeeld.<br />
Binnen <strong>het</strong> beschouwde alternatief met een kolentunnel vanuit Antwerp Bulk Terminal (SEA-<br />
INVEST)wordt de toename van de verharding als relevant beschouwd. De andere effecten krijgen<br />
een gelijkwaardige beoordeling.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 552<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.2. Discipline bodem en grondwater voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
7.2.1. Methodologie<br />
De gevolgde methodologie is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder<br />
paragraaf 7.1.1.<br />
7.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
De afbakening van <strong>het</strong> studiegebied is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder<br />
paragraaf 7.1.2.6.1.2<br />
7.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt weergegeven in<br />
hoofdstuk 1.2., partim bodem en grondwater.<br />
7.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
De beschrijving van de referentiesituatie is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie<br />
onder paragraaf 7.1.4.<br />
7.2.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
7.2.5.1. Inleiding<br />
De milieueffecten voor <strong>het</strong> scenario met koeltoren wordt beschreven op basis van een aantal<br />
factoren, namelijk gesloten koelwatersysteem, kolentunnel vanuit SEA-INVEST aan de overzijde<br />
van <strong>het</strong> Kanaaldok, korte lossteiger langs <strong>het</strong> Havendok en een aantal opslagsilo’s langs <strong>het</strong><br />
Havendok.<br />
7.2.5.2. Afbraakfase oude BAYER installaties<br />
De beschrijving van de afbraakfase is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder<br />
paragraaf 7.1.5.1.<br />
7.2.5.3. Aanlegfase centrale E.ON<br />
7.2.5.3.1. Grondverzet<br />
Het verwachte grondverzet voor wat betreft de bouw zelf van de centrale is van dezelfde grootteorde<br />
als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder paragraaf 7.1.5.2.1.<br />
7.2.5.3.2. Bemaling<br />
- Inleiding<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 553<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 7.4 geeft de locatie aan van de bouwputten, de bemalinginvloed en analysepunten waar<br />
verontreiniging is vastgesteld.<br />
Figuur 7.4: Locatie aan van de bouwputten, de bemalinginvloed voor scenario met koeltoren.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 554<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bouwput voor de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer<br />
Deze locatie en oriëntatie van deze bouwput is verschillend voor dit scenario. Uitvoeringstechnisch<br />
is de methode echter vergelijkbaar. Er worden geen andere effecten verwacht als deze beschreven<br />
onder <strong>het</strong> scenario met de directe koeling.<br />
Bouwputten voor de andere gebouwen<br />
Deze locatie van de bouwputten is verschillend voor dit scenario. Uitvoeringstechnisch is de<br />
methode echter vergelijkbaar. De invloedsfeer van de te realiseren bouwputbemalingen valt buiten<br />
de aangetoonde grondverontreinigingen van de voormalige BSI-eenheid zelf zodat kan gesteld<br />
worden dat deze verontreinigingen zich niet gaan verplaatsen onder invloed van de te realiseren<br />
bouwputbemalingen.<br />
7.2.5.3.3. Aanleg van de aan- en afvoerleiding voor de koelwaterspui naar de Schelde<br />
Deze leidingen van grote diameter worden aangelegd met gerichte boringen vanuit een pers- en<br />
een ontvangstput. Pers- en/of ontvangstput langs de landzijde hebben een beperkte oppervlakte en<br />
worden geïsoleerd met damplanken zodat er niet met bemalingen gewerkt wordt. Er werden geen<br />
nader te onderzoeken effecten geïdentificeerd.<br />
De effecten van de bouw van ontvangstputten in de Schelde horen thuis onder <strong>het</strong> hoofdstuk water.<br />
7.2.5.3.4. Aanleg kolentunnel vanuit SEA-INVEST<br />
De kolentransporttunnel bestaat uit een 720 m lange tunnel met een buitendiameter van 4,7 m<br />
breedte. Onder <strong>het</strong> kanaaldok zal de tunnel op ongeveer 40 m onder <strong>het</strong> maaiveld liggen. Aan de<br />
zijde van Antwerp Bulk Terminal (SEA-INVEST) wordt een kolenbunker gebouwd met een<br />
oppervlakte van 530 m 2 en een diepte van 19m. Aan de zijde van E.ON wordt een ontvangstput<br />
voorzien van 17,0 m bij 9,0 m waaruit de transportband komt.<br />
Bij de aanleg van de kolentunnel komt grond vrij bij de volgende activiteiten:<br />
• Aanleg boorput op <strong>het</strong> terrein bij SEA-INVEST. Deze boorput wordt na afloop van <strong>het</strong><br />
boorproces verder vergroot en in de dan ontstane ontgraving worden de overslagbunkers<br />
geplaatst. Deze bunkers staan dan gedeeltelijk verzonken in <strong>het</strong> terrein. De totale<br />
hoeveelheid vrijkomende grond omvat een hoeveelheid van ca. 6000 m 3 .<br />
• Aanleg ontvangstput op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Deze put wordt na afloop van <strong>het</strong><br />
boorproces verder uitgebreid en in de dan ontstane ontgraving wordt de overslag kelder<br />
gebouwd met de uitgangstunnel naar de bovengrondse bandbrug. De totale hoeveelheid<br />
vrijkomende grond bedraagt hiervoor ca 8.000 m 3 .<br />
• Aanleg van de tunnelbuis onder <strong>het</strong> kanaaldok. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een<br />
gestuurde boring. De grond die hierbij uiteindelijk vrijkomt bedraagt ca 17000 m 3 .<br />
Behalve <strong>het</strong> droogmaken en drooghouden van de geïsoleerde bouwput is er geen bemaling nodig<br />
zodat kan gesteld worden dat er geen bemalingsinvloed zal gegenereerd worden.<br />
7.2.5.3.5. Aanleg van de aanlegsteigers<br />
Er dienen geen belangrijke baggerwerken te worden uitgevoerd. Dit komt omdat de bouw van de<br />
kade bij de alternatieve kolenaanvoer per tunnel is komen te vervallen. Wat blijft is de aanleg van<br />
steigers voor <strong>het</strong> beladen van de vliegas- en gipsschepen en de steiger voor <strong>het</strong> aanleveren van<br />
zeer zware delen welke over <strong>het</strong> water worden aangeleverd. Voor de aanleg is hier hooguit wat<br />
profileer baggerwerk nodig van de bodem rondom de steigers waarna steenbestorting plaatsvindt<br />
om de bodem te stabiliseren. Er wordt geschat dat ongeveer 1000 m 3 baggerslib zal vrijkomen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 555<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.2.5.4. Exploitatiefase<br />
7.2.5.4.1. Ruimtebeslag en ondergrondse structuren<br />
• Ruimtebeslag en toename verhardingsgraad<br />
Het ruimtebeslag en de toename van de verhardingsgraad kadert in <strong>het</strong> besluit van de Vlaamse<br />
regering van 1/10/04 houdende vaststelling van een gewestelijke stedenbou<strong>kun</strong>dige verordening<br />
inzake hemelwaterputten, infiltratievoorzieningen, buffervoorzieningen en gescheiden lozing van<br />
afvalwater en hemelwater.<br />
De zone van de elektriciteitscentrale heeft een oppervlakte van 26 ha. Voor deze zone geldt dat de<br />
gerioleerde verhardingsgraad van actueel ongeveer 1/3 van de oppervlakte zal toenemen naar 2/3<br />
van de oppervlakte. Dit is een toename met ongeveer 8.600 m 2 .<br />
De zone waar de kolentunnel, de aanlegsteigers en de opslagsilo’s gelokaliseerd zijn heeft een<br />
oppervlakte van ongeveer 2 ha. Voor deze geldt dat de gerioleerde verhardingsgraad van actueel<br />
ongeveer 10% van de oppervlakte zal toenemen naar nagenoeg 100% van de oppervlakte. Dit is<br />
een toename met ongeveer 20.000 m 2 .<br />
Indien wordt aangenomen dat de grondwatervoeding pragmatisch kan benaderd worden door 1<br />
mm/dag of 360 mm/jaar in rekening te brengen dan zal de grondwatervoeding met ongeveer<br />
11.000 m 3 /jaar afnemen. Hierdoor is er een tendens naar wat lagere freatische grondwaterstanden.<br />
Ten opzichte van <strong>het</strong> scenario met de directe koeling is dit een significante daling.<br />
Het pro<strong>je</strong>ct wordt op een geohydrologisch eiland wordt gebouwd. Het kanaaldok, de Schelde en de<br />
sleuf van de R2 draineren immers <strong>het</strong> freatische pakket. Binnen dit eiland liggen geen<br />
grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en geen brongebieden van<br />
natuurlijke waterlopen zodat kan gesteld worden dat de afname van de grondwatervoeding geen<br />
negatieve effecten genereert.<br />
Verder worden de peilen in <strong>het</strong> watervoerend pakket van de Formaties van Lillo, Kattendijk en<br />
Berchem bepaald door de vaste stijghoogtes in <strong>het</strong> Kanaaldok en de getijden in de Schelde. Dit<br />
watervoerend pakket is tevens van nature uit verzilt. Een iets kleinere drainage vanuit<br />
bovenliggende opspuitingszanden dient, gezien deze specifieke hydrologische setting ook niet als<br />
negatief te worden beoordeeld.<br />
• Barrière effecten ondergrondse structuren<br />
Het ketelhuis en de machinekamer vormen diepe ondergrondse structuren en hebben enige<br />
omvang. Zij <strong>kun</strong>nen plaatselijk door barrièrevorming de actuele grondwaterstroming beïnvloeden.<br />
Ook hier geldt dat er geen grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en<br />
geen brongebieden van natuurlijke waterlopen aanwezig die door dit fenomeen ongunstig <strong>kun</strong>nen<br />
worden beïnvloed.<br />
In de zone van de kolentunnel zijn er geen effecten te verwachten. Hiervoor heeft de tunnel te<br />
beperkte dimensies. Gezien er geen kaaimuur wordt aangelegd wordt er geen barrière effect<br />
verwacht in deze zone.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 556<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.2.5.4.2. Emissies naar bodem en grondwater<br />
• Rechtstreekse emissies<br />
De rechtstreekse emissies zijn voor dit scenario dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept:<br />
zie onder paragraaf 7.1.5.3.2.<br />
• Depositie van cadmium en thallium<br />
Voor de depositie van cadmium en tallium verwijzen we naar deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept:<br />
zie onder paragraaf 7.1.5.3.2.<br />
• Depositie verzurende stoffen.<br />
De depositie van de verzurende stoffen is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie<br />
onder paragraaf 7.1.5.3.2.<br />
7.2.5.5. Onderhoudsfase<br />
Voor de beschrijving van de rechtstreekse emissies tijdens de onderhoudsfase verwijzen we naar<br />
de beschrijving voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder paragraaf 7.1.5.4.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 557<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.3. Discipline bodem en grondwater voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met<br />
20% biomassa<br />
Bijstook van max. 20% bijstook van biomassa-afval geeft voor de discipline bodem en grondwater<br />
enkel een verandering met betrekking tot de depositie van dioxines. Uit de dispersieberekeningen<br />
uitgevoerd binnen <strong>het</strong> deel lucht (zie berekeningen hoofdstuk 5) blijkt dat de jaargemiddelde<br />
bijdrage in de depositie aan dioxines maximaal 6,0 pgTEQ/m².dag zal bedragen. Een depositie van<br />
dioxines van 6,0 pgTEQ/m².dag komt voor de vergunningsperiode van 20 jaar overeen met een<br />
depositie van 43.800 pgTEQ/m² of ca. 43,8 ngTEQ/m². Er wordt aangenomen dat de dioxines in de<br />
bovenste 5 cm van de bodem terechtkomen of voor 1 m² in 0,05 m³ grond. Er wordt uitgegaan van<br />
een dichtheid van 1,3 ton/m³ en een drogestofgehalte (DS) van ca. 85% of een dichtheid van 1 100<br />
kg DS/m³. De ca. 43,8 ng dioxinen komen dan terecht in 55 kg DS, wat een concentratie in de<br />
bodem zou geven na 20 jaar van ca. 0,795 ngTEQ/kg DS. Over de komende vergunningsperiode<br />
(20 jaar) wordt aldus een totale bijdrage aan de depositie verwacht van maximaal 0,795 ngTEQ/kg<br />
DS. De Duitse norm voor de bodemkwaliteit voor dioxines geeft als streefwaarde 5 ngTEQ/kg DS<br />
aan. Onder deze norm is de bodem voor alle vormen van gebruik geschikt, inbegrepen <strong>het</strong> telen<br />
van voedingsgewassen en begrazing door vee. De hierboven berekende depositie, door de<br />
centrale op 20 jaar veroorzaakt ter hoogte van <strong>het</strong> depositiepluimmaximum, ligt een factor 6 onder<br />
de Duitse streefwaarde. Op enige afstand (>1 km) van <strong>het</strong> bedrijf is de depositie vanuit de lucht op<br />
de bodem nog meer beperkt, zodat er van de dioxinedepositie van elektriciteitscentrale op zich<br />
geen effecten naar bodem en grondwater te verwachten zijn. Het belangrijkste gekende effect van<br />
dioxines vindt plaats door depositie op bodem en gewassen. De dioxines <strong>kun</strong>nen daarna via<br />
planteneters opgenomen worden in de voedselketen. Een gekend voorbeeld van dit effect is de<br />
opname van dioxinen door koeien, waarna de dioxinen in de koemelk teruggevonden worden. De<br />
meest nabij gelegen landbouwzones waar vee kan grazen of gewassen geteeld <strong>kun</strong>nen worden,<br />
zijn de agrarische gebieden ten noordoosten, nl. de Stabroekpolder. De berekende<br />
dioxineneerslag, veroorzaakt door de elektriciteitscentrale, bedraagt er als jaargemiddelde ca. 0,05<br />
pgTEQ/m².dag. Volgens de bovenstaande redenering leidt dit na 20 jaar tot een concentratie in de<br />
bodem van de Stabroekpolder van respectievelijk 0,0073 ngTEQ/kg DS.<br />
Besluit<br />
Deze depositie, door <strong>het</strong> alternatief pro<strong>je</strong>ct op 20 jaar veroorzaakt in de agrarische gebieden ten<br />
noordoosten, ligt een factor 500 onder de Duitse streefwaarde. Hieruit blijkt dat de depositie van de<br />
elektriciteitscentrale op zich geen effecten op de gezondheid van de mens veroorzaakt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 558<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
7.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
In Tabel 7.8 wordt <strong>het</strong> significantiekader van de milieueffecten gesc<strong>het</strong>st.<br />
Tabel 7.8: Significantiekader van de milieueffecten nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Pedologie en geologie<br />
Ruimtebeslag / toename<br />
verhardingsgraad<br />
Vernietiging/verstoring v/d<br />
natuurlijkheid v/d bodem<br />
Zettingseffecten /<br />
maaivelddaling<br />
Wijziging bodemkwaliteit<br />
door depositie<br />
Geohydrologie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 559<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Methodologie Verwaarloosbaar Beperkte bijdrage Relevante bijdrage Belangrijke bijdrage<br />
Toename verharde<br />
oppervlak of<br />
rioleringsgraad tov.<br />
bestaande situatie<br />
Kwalitatieve<br />
inschatting<br />
Zijn er<br />
zettingsgevoelige<br />
lagen binnen<br />
beïnvloed geologisch<br />
profiel ?<br />
Kwantitatieve<br />
inschatting over 20<br />
jaar<br />
Bemalingseffecten Analytisch /<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
Wijziging lithologie tgv<br />
aanvulling / ondergrondse<br />
structuren<br />
Kwalitatieve<br />
inschatting /<br />
Analytisch of<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
< 10% 10 tot 100% > 100%<br />
onverhard terrein wordt verhard<br />
100 a tot 1 ha<br />
Bodemprofiel heeft geen<br />
natuurlijkheid meer<br />
Bodemprofiel heeft nog enige<br />
natuurlijkheid maar wordt verder<br />
vernietigd<br />
Natuurlijk bodemprofiel wordt<br />
beperkt verstoord<br />
Onverhard terrein wordt verhard ><br />
1 ha<br />
Natuurlijk bodemprofiel wordt<br />
uitgebreid verstoord<br />
Geen < 1 m gecumuleerde dikte < 5 m gecumuleerde dikte > 5 m gecumuleerde dikte<br />
Aanrijking meer dan100 maal<br />
kleiner dan de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed < 10 m buiten perimeter<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt geen barrière- of<br />
tunnelvorming<br />
Aanrijking tussen 10 en 100 maal<br />
kleiner dan de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed < 50 m buiten perimeter<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt barrière- of<br />
tunnelvorming op zonder effecten<br />
op de geohydrologische cyclus<br />
Aanrijking tussen 1 en 10 maal<br />
kleiner dan de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed < 100 m buiten perimeter<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt barrière- of<br />
tunnelvorming op met effecten op<br />
de geohydrologische cyclus<br />
Aanrijking groter dan 1 maal de<br />
bodemsaneringsnorm meest<br />
kwetsbare gebiedstype<br />
Invloed > 100 m buiten perimeter<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Er treedt barrière- of<br />
tunnelvorming met effecten op de<br />
geohydrologische cyclus<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Inschatting nieuwe Geen wijziging deklaag of dikte Deklaag of dikte onverzadigde Deklaag of dikte onverzadigde Deklaag of dikte onverzadigde
Grondwater kwantiteit Kwalitatieve<br />
inschatting /<br />
Analytisch of<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
Grondwater kwaliteit Kwalitatieve<br />
inschatting /<br />
Analytisch of<br />
modelmatig<br />
berekend<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 560<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Methodologie Verwaarloosbaar Beperkte bijdrage Relevante bijdrage Belangrijke bijdrage<br />
situatie onverzadigde zone zone wijzigt maar bestaande<br />
kwetsbaarheidsklasse blijft<br />
behouden<br />
Geen wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte,<br />
stromingspatroon en natuurlijke<br />
kwel blijven behouden<br />
Geen wijziging – bestaand<br />
kwaliteitsniveau blijft behouden<br />
Beperkte wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte<br />
maar stromingspatroon en<br />
natuurlijke kwel behouden<br />
Wijziging kwaliteit – locaal<br />
kwaliteitsniveau blijft behouden<br />
Toegepast op de verschillende scenario’s wordt de significatie van de milieueffecten in Tabel 7.9 geëvalueerd;<br />
Tabel 7.9: Toepassing van <strong>het</strong> significantiekader op alle varianten<br />
Pedologie en geologie<br />
Scenario 1: directe<br />
koeling<br />
zone wijzigt<br />
kwetsbaarheidsklasse veranderd<br />
met één eenheid<br />
Wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte<br />
stromingspatroon en natuurlijke<br />
kwel op lokaal niveau gewijzigd<br />
Wijziging kwaliteit – regionaal<br />
kwaliteitsniveau blijft behouden<br />
zone wijzigt<br />
kwetsbaarheidsklasse neemt<br />
veranderd met meer dan één<br />
eenheid<br />
Wijziging<br />
grondwaterstand/stijghoogte<br />
stromingspatroon en natuurlijke<br />
kwel op regionale niveau<br />
gewijzigd<br />
Wijziging kwaliteit – regionaal<br />
kwaliteitsniveau zal wijzigen<br />
Scenario 2: koeltoren Scenario 3: met biomassa<br />
Ruimtebeslag / toename verhardingsgraad Relevante bijdrage Relevante bijdrage Relevante bijdrage<br />
Vernietiging/verstoring v/d natuurlijkheid v/d bodem Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar<br />
Zettingseffecten / maaivelddaling Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar<br />
Wijziging bodemkwaliteit door depositie Relevante bijdrage Relevante bijdrage Relevante bijdrage<br />
Geohydrologie<br />
Bemalingseffecten Beperkte bijdrage Beperkte bijdrage Beperkte bijdrage<br />
Wijziging lithologie tgv aanvulling / ondergrondse structuren Beperkte bijdrage Beperkte bijdrage Beperkte bijdrage<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar Verwaarloosbaar
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 561<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scenario 1: directe<br />
koeling<br />
Scenario 2: koeltoren Scenario 3: met biomassa<br />
Grondwater kwantiteit Beperkte bijdrage Verwaarloosbaar Beperkte bijdrage/Verwaarloosbaar<br />
Grondwater kwaliteit Verwaarloosbaar verwaarloosbaar verwaarloosbaar
7.4.1. Evaluatie en Milderende Maatregelen<br />
Voor <strong>het</strong> ruimtebeslag en de toename verhardingsgraad wordt voor alle varianten een<br />
belangrijke toename verwacht, zij <strong>het</strong> beperkter onder variant 2. Deze toename is inherent aan<br />
de beschermingsmaatregelen voor bodem en grondwater tegen verontreiniging en aldus niet<br />
remedieerbaar. Verder blijken er geen grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen<br />
grondwaterwinningen en geen brongebieden van natuurlijke waterlopen aanwezig zijn die<br />
ongunstig <strong>kun</strong>nen worden beïnvloed door verminderde grondwatervoeding. Milderende<br />
maatregelen zijn niet vereist.<br />
Voor <strong>het</strong> aspect wijziging van de bodemkwaliteit door depositie wordt voor alle 3 de varianten<br />
een zelfde relevante bijdrage verwacht. Dit is toe te schrijven aan de zure depositie. Gezien de<br />
rookgassen reeds gezuiverd worden zijn milderende maatregelen niet beschikbaar.<br />
Voor <strong>het</strong> aspect grondwater kwantiteit is voor variant 2 de bijdrage verwaarloosbaar terwijl voor<br />
variant 1 de bijdrage als beperkt werd geëvalueerd.<br />
Voor de andere effecten werden in de significantie-analyse verwaarloosbare tot beperkte<br />
bijdragen bepaald zonder verschik tussen de 3 varianten. Hiervoor zijn geen aanvullende<br />
milderende maatregelen noodzakelijk.<br />
7.4.2. Monitoring<br />
Uit voorzorg dient <strong>het</strong> bemalingswater dat wordt opgepompt uit de bouwputten te worden<br />
gemonitord op minimaal minerale olie, vluchtige aromaten, gechloreerde solventen en totale<br />
organische koolstof. Voor <strong>het</strong> toetsingskader wordt verwezen naar Bijlage 15. Indien<br />
verontreiniging wordt gedetecteerd dient <strong>het</strong> bemalingswater te worden gezuiverd.<br />
7.4.3. Besluit<br />
De geplande installaties zullen voldoen aan de hedendaagse standaard m.b.t. de bescherming<br />
van bodem en grondwater, bijgevolg kan gesteld worden dat bijkomende emissies naar bodem<br />
en grondwater minimaal zullen zijn.<br />
De Vlarebo-procedures omtrent grondverzet zullen gevolgd worden zodat de milieueffecten tot<br />
een minimum beperkt zullen zijn.<br />
Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van <strong>het</strong> grondwater ter hoogte van de site van<br />
E ON kan gesteld worden dat op verschillende punten verontreinigd grondwater werd<br />
aangetroffen. Voor variant 1 wordt mogelijk verontreinigd 1 punt beïnvloed door de bemaling<br />
terwijl voor variant 2 de bemalinginvloed buiten de aangetroffen verontreinigingen ligt. Migratie<br />
van de andere aanwezige grondwaterverontreiniging van de vorige risico-activiteiten op de site<br />
wordt niet verwacht. Gezien mogelijk verontreinigd grondwater aanwezig is binnen de<br />
bemalingsinvloed is <strong>het</strong> aangewezen de kwaliteit van <strong>het</strong> grondwater te monitoren en indien<br />
verontreiniging wordt gemeten te zuiveren.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 562<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De toename in verharding wordt als belangrijk beschouwd. De bodemkwaliteitsverandering door<br />
depositie wordt als relevant beschouwd terwijl de effecten door bemaling, de effecten door<br />
wijziging van lithologie en de effecten door wijziging van grondwaterkwantiteit als beperkt of<br />
verwaarloosbaar worden beoordeeld.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline bodem en grondwater 563<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8. Discipline geluid en trillingen<br />
8.0. Leeswijzer.<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren boven <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON<br />
opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde<br />
kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact van<br />
alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in kaart<br />
werd gebracht.<br />
8.1. Discipline geluid en trillingen voor <strong>het</strong> scenario van de directe<br />
koeling<br />
8.1.1. Methodologie<br />
Voor de discipline ‘Geluid en Trillingen’ dient een referentie en geplande situatie onderzocht te<br />
worden. Volgende aspecten worden bestudeerd:<br />
• Beschrijving akoestisch klimaat rond <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctterrein (de bestaande situatie is de<br />
referentiesituatie)<br />
Het omgevingsgeluid wordt in <strong>het</strong> kader van dit pro<strong>je</strong>ct bepaald door de uitvoering van 1<br />
langdurige meting in 1 vaste meetpositie gedurende 1 week (MP1). Meetpositie 1 (MP1)<br />
is gelegen op 200 m vanaf de grens van <strong>het</strong> industrieterrein in westzuidwestelijk<br />
richting, in <strong>het</strong> natuurgebied ‘Galgenschoor’. Omgevingsmetingen in de onmiddellijke<br />
omgeving ten NW, N en O van de site (uitgevoerd anno 2005 en 2007 i.o.v. andere<br />
pro<strong>je</strong>cten) worden ook mee opgenomen ter beschrijving van <strong>het</strong> huidige akoestische<br />
klimaat rond <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctterrein.<br />
• Evaluatie geluidsklimaat (bestaande situatie)<br />
Op basis van de meetresultaten zal <strong>het</strong> omgevingsgeluid van de bestaande situatie<br />
getoetst worden aan de VLAREM II milieukwaliteitsnormen voor geluid in open lucht.<br />
• Berekening van <strong>het</strong> specifiek geluid (aanlegfase)<br />
De aanleg situatie zal bestudeerd worden aan de hand van een driedimensioneel<br />
akoestisch rekenmodel IMMI. De akoestische gegevens en de geometrie van de<br />
omgeving worden in een akoestisch rekenmodel ingevoerd. Het specifiek geluid van<br />
vrachtverkeer, werflawaai en piekgeluiden in de aanlegfase wordt bepaald op basis van<br />
door E.ON aangereikte informatie. Het specifiek geluid wordt bepaald ter hoogte van de<br />
dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen te Lillo (BP2 = de relevante positie voor mogelijke<br />
hinder naar mens) en naar BP1, BP5 en BP6 (de relevante posities voor mogelijke hinder<br />
naar fauna tijdens de aanlegfase). Alle berekeningen worden uitgevoerd volgens de<br />
norm ISO 9613.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 564<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Evaluatie van <strong>het</strong> specifiek geluid (aanlegfase)<br />
Op basis van de berekende immissiegegevens zal nagegaan worden of aan de<br />
VLAREM II grenswaarden inzake specifiek geluid buitenshuis wordt voldaan.<br />
• Berekening van <strong>het</strong> specifiek geluid (geplande exploitatiefase)<br />
De geplande situatie zal bestudeerd worden a.d.h.v. <strong>het</strong>zelfde akoestische rekenmodel.<br />
Het specifiek geluid van de geplande installaties zal bepaald worden op basis van door<br />
E.ON aangereikte informatie: geluidvermogenniveaus relevante geluidbronnen,<br />
•<br />
bronlocaties, gebouwen, transportroutes, .... De opstartfase, de werking bij normale en<br />
maximale koeling en de incidentele fase met geopende veiligheidskleppen worden<br />
beschouwd.<br />
Evaluatie van <strong>het</strong> specifiek geluid (geplande exploitatiefase)<br />
Op basis van de berekende immissiegegevens zal nagegaan worden of aan de<br />
VLAREM II grenswaarden inzake specifiek geluid buitenshuis wordt voldaan.<br />
• Evaluatie trillingsklimaat<br />
Aangezien de afstand van de E.ON tot de dichtst bijgelegen bewoonde gebouwen ca.<br />
1.300 m bedraagt, wordt er geen hinder van trillingen verwacht. De evaluatie van<br />
trillingen wordt daarom niet relevant geacht. Door de grote afstand zijn er geen<br />
aanwijzingen dat de aanlegfase en de geplande exploitatiefase relevante trillingen zullen<br />
veroorzaken ter hoogte van de bewoonde gebouwen. Naar nabi<strong>je</strong> installaties van BAYER<br />
zijn mogelijk wel trillingen te verwachten tijdens de constructiefase (o.m. heien<br />
funderingspalen en damplaten, zwaar transport). Eventuele trillingen worden best ter<br />
plaatse gemonitord tijdens de constructiefase.<br />
8.1.2. Afbakening studiegebied<br />
Voor de discipline Geluid & Trillingen wordt <strong>het</strong> studiegebied begrensd volgens de bepalingen<br />
uit <strong>het</strong> VLAREM II, en bijgevolg begrensd door de 200 m-grens t.o.v. de perceelsgrens van<br />
E.ON en de 200 m grens van <strong>het</strong> industriegebied waarin E.ON gelegen is. Er is geen bewoning<br />
in de nabi<strong>je</strong> omgeving (binnen de 200 m van de perceelsgrens) waar in <strong>het</strong> bijzonder aandacht<br />
aan moet worden besteed. De meest gevoelige bewoning voor geluid (naar mens) ligt in Lillo op<br />
1.3 km van de westnoordwestelijke perceelsgrens in industriegebied. Door de grote afstand tot<br />
de dichtstbijzijnde bewoning kan <strong>het</strong> aspect trillingen buiten beschouwing worden gelaten.<br />
8.1.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt weergegeven in<br />
hoofdstuk 1.2.<br />
8.1.4. Referentiesituatie<br />
8.1.4.1. Beschrijving van de emissies<br />
Het geluidsklimaat in de westelijke omgeving van E.ON wordt gekenmerkt door:<br />
• Passages van auto’s en vrachtwagens op de Scheldelaan;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 565<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Continue geluiden van installaties van nabij chemische productie-installaties in de<br />
diverse windrichtingen;<br />
• Passages vrachtschepen op de Schelde;<br />
• Discontinue geluiden vanuit noordelijke tijdelijke werf (aanleg pijpleiding onder<br />
Liefkenshoektunnel).<br />
In noordelijke omgeving van E.ON:<br />
• Passages van auto’s en vrachtwagens op <strong>het</strong> gedeelte van de R2 tussen de<br />
Tijsmanstunnel en de Liefkenshoektunnel;<br />
• Treinpassages via de Lillobrug;<br />
• Continue geluiden van installaties van noordelijke chemische productie-installaties ;<br />
• Passages van vrachtschepen op de Schelde en <strong>het</strong> Kanaaldok;<br />
• Discontinue geluiden vanuit noordelijke tijdelijke werf (aanleg pijpleiding onder<br />
Liefkenshoektunnel).<br />
In oostelijke omgeving van E.ON:<br />
• Passages van auto’s en vrachtwagens op de Noorderlaan;<br />
• Passages vrachtschepen op <strong>het</strong> Kanaaldok;<br />
• Passages van treinen op <strong>het</strong> rangeerstation Antwerpen-Noord;<br />
• Continue geluiden vanuit nabi<strong>je</strong> bedrijven.<br />
In zuidelijke omgeving van E.ON:<br />
• Passages van auto’s en vrachtwagens op de Scheldelaan;<br />
• Passages vrachtschepen op <strong>het</strong> Kanaaldok en de Schelde;<br />
• Continue geluiden vanuit chemische productie-installaties.<br />
8.1.4.2. Beschrijving immissies<br />
o Algemeen<br />
Om <strong>het</strong> huidige akoestische klimaat rond de geplande site van E.ON te beschrijven, werd in<br />
april 2008 een langdurige meting uitgevoerd op 200 m vanaf de grens van <strong>het</strong> industrieterrein in<br />
westzuidwestelijke richting, in <strong>het</strong> natuurgebied ‘Galgenschoor’ (MP1). Er is geopteerd voor<br />
slechts één nieuw vast meetpunt daar in de noordelijke en oostelijke omgeving van de geplande<br />
site voor andere pro<strong>je</strong>cten reeds omgevingsmetingen zijn uitgevoerd anno 2005 (MP5) en 2007<br />
(MP2, MP3 en MP4). De akoestische situatie in deze meetposities is sindsdien niet<br />
fundamenteel gewijzigd en kan dusdanig worden herbruikt. Naar zuidelijke omgeving is een<br />
omgevingsmeting weinig zinvol daar deze tussen chemische productie-installaties zou gelegen<br />
zijn.<br />
De ligging van de meetpunten is als volgt te verantwoorden:<br />
MP1 (Galgenschoor) is gelegen ten zuidwesten van de inrichting aan de waterkant van<br />
de scheldedijk op 200 m van <strong>het</strong> industrieterrein en op ca. 270m afstand van de<br />
bedrijfsgrens. Volgens <strong>het</strong> gewestplan is dit meetpunt gelegen in natuurgebied.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 566<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
MP2 (Fort van Lillo) is gelegen ten westnoordwesten van de inrichting aan de rand van<br />
<strong>het</strong> Fort van Lillo op ca. 1060m afstand van de bedrijfsgrens. Volgens <strong>het</strong> gewestplan is<br />
dit meetpunt gelegen in natuurgebied.<br />
MP3 is gelegen ten noordnoordoosten van de inrichting aan de rand van <strong>het</strong> Kanaaldok<br />
op ca. 460m afstand van de bedrijfsgrens van de geplande site. Volgens <strong>het</strong><br />
gewestplan is dit meetpunt gesitueerd in bufferzone.<br />
MP4 is gelegen ten noordoosten van de inrichting aan de overzijde van <strong>het</strong> Kanaaldok<br />
op ca. 860m afstand van de bedrijfsgrens van de geplande site. Volgens <strong>het</strong><br />
gewestplan is dit meetpunt gelegen in industriegebied.<br />
MP5 is gelegen ten oosten van de inrichting aan de overzijde van <strong>het</strong> Kanaaldok op ca.<br />
1350m afstand van de bedrijfsgrens van de geplande site (kolenopslag). Volgens <strong>het</strong><br />
gewestplan is dit meetpunt gelegen in natuurgebied ‘De Kuifeend’.<br />
De meethoogte bedroeg voor alle meetposities 5m. De langdurige geluidsmetingen in MP1<br />
werden continu uitgevoerd van 18 april 2008 (16.00 uur) tot 24 april 2008 (12.00 uur). De<br />
windrichting was voor 88% oostnoordoostelijk tot oostzuidoostelijk wat goede meewindcondities<br />
waren vanuit de toekomstige site naar de meetpositie. Tijdens deze meetcampagne was de<br />
windsnelheid voor 100% van de tijd kleiner of gelijk aan 5 m/s.<br />
De langdurige omgevingsmetingen in MP2 tot MP4 werden continu uitgevoerd van 13 april<br />
2007 tot 20 april 2007. Tijdens deze meetcampagne was de windsnelheid voor 99.3% van de<br />
tijd kleiner of gelijk aan 5 m/s. De wind kwam voornamelijk uit noord tot oostnoordoostelijke<br />
richting, <strong>het</strong>geen eerder tegenwind was van de geplande site naar MP3 en MP4. Gedurende<br />
12% van de meetperiode kwam de wind uit westnoordwestelijke en westelijke windrichting wat<br />
meewind was vanuit E.ON naar MP4.<br />
De langdurige omgevingsmetingen in MP5 werd continu uitgevoerd van 30 november 2005 tot 7<br />
december 2005. Tijdens deze meetcampagne was de windsnelheid voor 55% van de tijd kleiner<br />
of gelijk aan 5 m/s. De wind kwam voor 48.5% van de meettijd uit west tot zuidwestelijke<br />
richting, <strong>het</strong>geen meewindcondities zijn van de geplande site naar MP5.<br />
De ligging van de omgevingsmeetposities t.o.v. de site van E.ON is weergegeven in Figuur 8.1.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 567<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 8.1: De ligging van de immissiemeetposities rond de site<br />
Om de leesbaarheid te vergroten van volgend hoofdstuk wordt er kort ingegaan op enkele<br />
akoestische begrippen.<br />
8.1.4.3. Akoestische begrippen<br />
Omdat geluidsignalen in de werkelijkheid zelden een constante frequentie-inhoud hebben en<br />
nog veel minder een constant verloop in functie van de tijd kennen, is <strong>het</strong> gebruikelijk om de<br />
sterkte van dit wisselende signaal aan de hand van één grootheid uit te drukken. Hiervoor wordt<br />
vaak gekozen voor <strong>het</strong> energetische equivalente niveau dat gelijk is aan de waarde van <strong>het</strong><br />
constante geluiddrukniveau dat eenzelfde energie-inhoud heeft als <strong>het</strong> werkelijke fluctuerende<br />
geluiddruksignaal en dit betrokken op eenzelfde beoordelingsperiode T. Het equivalente<br />
geluidsniveau LAeq,T wordt echter, omwille van zijn energetische middeling, sterk beïnvloed door<br />
<strong>het</strong> voorkomen van fluctuaties in <strong>het</strong> geluidsniveau en/of kortstondige energierijke pieken.<br />
Omdat <strong>het</strong> equivalente niveau geen informatie geeft over de mate waarin <strong>het</strong> reële<br />
geluiddrukniveau schommelt is <strong>het</strong> aangewezen om <strong>het</strong> tijdsverloop tevens aan een statistische<br />
analyse te onderwerpen met als doel de waarden van minimale en maximale niveaus, <strong>het</strong><br />
gemiddelde van piekniveaus of juist <strong>het</strong> gemiddelde van de laagste niveaus te <strong>kun</strong>nen bepalen.<br />
Onderstaand volgt een kort overzicht van de voornaamste gehanteerde grootheden:<br />
- LAeq,T<br />
- LAi,T<br />
<strong>het</strong> constant A-gewogen geluiddrukniveau dat gedurende de meetperiode T dezelfde<br />
geluidsenergie bezit als <strong>het</strong> werkelijk fluctuerend signaal;<br />
<strong>het</strong> A-gewogen geluiddrukniveau dat gedurende i% van de meettijd T wordt<br />
overschreden<br />
Aan volgende parameters <strong>kun</strong>nen bijgevolg volgende interpretaties gehecht worden:<br />
- LA1,T<br />
de waarde overeenkomend met de piekniveaus in meetperiode T;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 568<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
- LA5,T<br />
- LA50,T<br />
- LA95,T<br />
- LA99,T<br />
de gemiddelde waarde van piekniveaus in meetperiode T;<br />
de gemiddelde waarde van <strong>het</strong> geluidsdrukniveau in meetperiode T;<br />
de waarde van <strong>het</strong> achtergrondniveau zoals gehanteerd in Vlarem II;<br />
de minimale waarde van <strong>het</strong> achtergrondniveau in meetperiode T;<br />
Een statistische analyse houdt in dat de numerieke waarden van de akoestische grootheden<br />
LAeq,T en LAi,T met i = 1, 5, 10, 50, 95 en 99 worden bepaald, uitgaande van een<br />
basismeetperiode T, welke gekozen wordt in functie van de complexiteit van de studie en van<br />
de doelstelling die men heeft gesteld.<br />
8.1.4.4. Gebruikte apparatuur<br />
Bij <strong>het</strong> uitvoeren van de metingen werd gebruik gemaakt van volgende meetapparatuur:<br />
• Larson-Davis geluidsniveaumeter/real-time analyser type 824<br />
• GRAS microfoon en voorversterkers type 26AK<br />
• Larson – Davis ijkbron type CA250<br />
• Larson-Davis software voor gegevensoverdracht naar PC<br />
• Meteostation: Davis Vantage Pro<br />
Deze geluidsdrukmeter voldoet aan de IEC 651 type 1 norm voor geluidsniveaumeters en aan<br />
de IEC 804 type 1 norm voor integrerende geluidsniveaumeters. De nauwkeurigheid bedraagt<br />
voor de octaafband met middenfrequentie van 63 Hz ± 1.5 dB, voor de octaafbanden van 125-<br />
4000 Hz ± 1dB en kan voor de octaafband bij 8.000 Hz +2 tot -4 dB bedragen.<br />
Voor én na <strong>het</strong> uitvoeren van de metingen werden alle geluidsdrukmeters (de volledige<br />
meetketen) intern gekalibreerd. De resultaten van de geluidsniveaumetingen worden aan een<br />
statistische analyse onderworpen.<br />
o Samenvatting immissiemetingen<br />
In Tabel 8.1 zijn de gemiddelde van de statistische parameters naar de meetpositie MP1<br />
gegeven voor de verschillende beoordelingsperioden.<br />
Tabel 8.1: Samenvatting meetresultaten MP1 per periode<br />
Periode LAeq,1h LAmax,1h LAmin,1h LA1,1h LA5,1h LA10,1h LA50,1h LA95,1h LA99,1h<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 56 74 49 63 60 59 54 51 50<br />
Avond 53 69 47 59 57 55 52 49 48<br />
Nacht* 51 64 47 57 54 53 51 49 48<br />
Weekend Dag 52 69 46 58 55 54 50 47 47<br />
Avond 52 66 46 58 56 54 50 48 47<br />
Nacht* 51 65 47 57 54 53 50 48 48<br />
Betrouwbaarheidsinterval: ± 1 dB(A)<br />
* 4 laagste geluidniveaus tijdens de nachtperiode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 569<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De resultaten worden op verschillende manieren grafisch voorgesteld om een betere analyse<br />
van de metingen mogelijk te maken en een interpretatie van de numerieke waarden te<br />
vereenvoudigen. De volgende analyses van de meetresultaten worden gegeven in Bijlage 7.<br />
• Cijfermatige weergave van alle parameters: LAeq,1h, LAmin,1h, LAmax,1h en zes<br />
percentielwaarden LA1,1h, LA5,1h, LA10,1h, LA50,1h, LA95,1h, LA99,1h. Deze parameters worden per<br />
dag voor de drie perioden apart weergegeven;<br />
• Het verloop van LA95,1h en LAeq,1min, opgedeeld in meerdere grafieken;<br />
• Een samenvatting van de meteoparameters.<br />
In de meetpositie zijn er slechts geringe variaties in LA95,1h –waarden voor de dag- avond- en<br />
nachtperiode. Dit duidt op een overwegende invloed van stabiele continue geluidsbronnen op<br />
<strong>het</strong> omgevingsklimaat. De matige verschillen tussen LAeq,1h en LA95,1h tijdens de dag- en<br />
avondperiode t.o.v. de nachtperiode en de verschillen week t.o.v. weekend wijzen op een<br />
matige invloed van discontinue bronnen tijdens de week en tijdens de dag- en avondperiode<br />
(vermoedelijk weg- en waterverkeer). Het akoestische klimaat in de meetpositie MP1 wordt<br />
sterk bepaald door de lokale activiteiten (passages boten op Schelde, activiteiten van nabi<strong>je</strong><br />
havenbedrijven, wegverkeer op de Scheldelaan). Dit uit zich in de veelvuldige pieken in <strong>het</strong><br />
verloop van LAeq,1min.<br />
Anno 2007 (MP2 tot MP4) en 2005 (MP5) zijn er ook langdurige metingen uitgevoerd in de<br />
omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct. In Tabel 8.2 tot Tabel 8.5 is de samenvatting van deze metingen per<br />
beoordelingsperiode (opgesplitst voor week en weekend) weergegeven.<br />
Tabel 8.2: Samenvatting meetresultaten MP2 per periode<br />
Periode LAeq,1h LAmax,1h LAmin,1h LA1,1h LA5,1h LA10,1h LA50,1h LA95,1h LA99,1h<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 64 77 49 71 69 67 62 54 52<br />
Avond 62 75 48 70 67 66 58 51 49<br />
Nacht* 54 70 47 63 58 56 50 48 48<br />
Weekend Dag 55 75 45 64 60 58 51 47 46<br />
Avond 57 72 48 64 61 59 55 51 50<br />
Nacht* 53 67 49 61 57 55 52 50 50<br />
Betrouwbaarheidsinterval: ± 1 dB(A)<br />
Tabel 8.3: Samenvatting meetresultaten MP3 per periode<br />
Periode LAeq,1h LAmax,1h LAmin,1h LA1,1h LA5,1h LA10,1h LA50,1h LA95,1h LA99,1h<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 59 73 52 66 62 60 57 54 53<br />
Avond 56 71 51 63 59 58 55 53 52<br />
Nacht* 55 69 50 62 58 56 53 52 51<br />
Weekend Dag 58 71 50 64 62 61 57 51 50<br />
Avond 56 68 52 60 58 57 55 53 53<br />
Nacht* 52 63 49 57 55 54 52 50 50<br />
Betrouwbaarheidsinterval: ± 1 dB(A)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 570<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 8.4: Samenvatting meetresultaten MP4 per periode<br />
Periode LAeq,1h LAmax,1h LAmin,1h LA1,1h LA5,1h LA10,1h LA50,1h LA95,1h LA99,1h<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 63 82 54 75 68 62 59 56 55<br />
Avond 59 75 50 70 64 58 55 53 51<br />
Nacht* 56 71 48 66 61 54 52 49 49<br />
Weekend Dag 55 74 47 66 59 54 51 49 48<br />
Avond 55 72 50 63 59 56 54 52 51<br />
Nacht* 54 66 48 63 57 53 51 49 48<br />
Betrouwbaarheidsinterval: ± 1 dB(A)<br />
Tabel 8.5: Samenvatting meetresultaten MP5 per periode<br />
Periode LAeq,1h LAmax,1h LAmin,1h LA1,1h LA5,1h LA10,1h LA50,1h LA95,1h LA99,1h<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 68 89 54 80 72 66 58 55 55<br />
Avond 70 90 51 82 75 71 56 53 52<br />
Nacht* 65 84 48 77 70 64 53 50 49<br />
Weekend Dag 52 68 48 57 54 53 51 49 49<br />
Avond 51 61 47 53 52 52 51 49 48<br />
Nacht* 70 90 52 84 78 68 57 54 52<br />
Betrouwbaarheidsinterval: ± 1 dB(A)<br />
* 4 laagste geluidniveaus tijdens de nachtperiode<br />
o Toetsing aan de milieukwaliteitsnormen en bepaling grenswaarden geplande<br />
installaties<br />
Omwille van de lange meetperiode geeft een langdurige omgevingsmeting een goed beeld van<br />
<strong>het</strong> omgevingsgeluid in een immissiepunt. Het omgevingsgeluid wordt volgens Vlarem II<br />
bepaald aan de hand van LA95,1h-waarden. Deze waarde is van belang bij de toetsing van <strong>het</strong><br />
omgevingsgeluid aan de milieukwaliteitsnormen in bijlage 2.2.1 van Vlarem II. In Tabel 8.6 zijn<br />
de milieukwaliteitsnormen (MKN) voor de verschillende meetposities weergegeven.<br />
MP1, MP2 en MP5 zijn gelegen in natuurgebied op minder dan 500 m van industrieterrein zodat<br />
volgens Bijlage 2.2.1 van VLAREM II de milieukwaliteitsnormen (MKN) voor <strong>het</strong><br />
omgevingsgeluid in gebied 2 gelden. MP3 is gelegen in buffergebied (gebied 8) en MP4 is<br />
gelegen in industriegebied (gebied 5).<br />
A.d.h.v. <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid (omgevingsgeluid gemeten voor de inplanting van<br />
een nieuwe inrichting) en beslissingsschema 4.5.6.1 uit <strong>het</strong> Vlarem II <strong>kun</strong>nen de grenswaarden<br />
voor continu geluid (GW = richtwaarden voor de nieuwe installaties) worden bepaald.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 571<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 8.6: Milieukwaliteitsnormen volgens Bijlage 2.2.1 Vlarem II<br />
periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 572<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
MKN<br />
MP1/MP2/MP5 MP3 MP4<br />
dag 50 55 60<br />
avond 45 50 55<br />
nacht 45 50 55<br />
De toetsing van de parameter LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 aan de VLAREM II<br />
milieukwaliteitsnormen wordt in Tabel 8.7 weergegeven. Hierbij werd de gemiddelde waarde<br />
voor alle windrichtingen weerhouden.<br />
Tabel 8.7: Toetsing oorspronkelijk omgevingsgeluid in MP1 aan milieukwaliteitsnormen en bepaling GW<br />
Week<br />
weekend<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
dB(A)<br />
MKN<br />
dB(A)<br />
Toetsing*<br />
dB(A)<br />
GW<br />
dB(A)<br />
Dag 51 50 +1 46<br />
Avond 49 45 +4 44<br />
Nacht 49 45 +4 44<br />
Dag 47 50 -3 45<br />
Avond 48 45 +3 43<br />
Nacht 48 45 +3 43<br />
*: Gemiddeld LA95,1h volgens de bepalingen in Vlarem II<br />
Uit de toetsing van <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid aan de milieukwaliteitsnormen blijkt dat deze<br />
voornamelijk tijdens de avond- en nachtperiode worden overschreden met 3 tot 4 dB(A).<br />
De toetsing van de parameter LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP2 aan de VLAREM II<br />
milieukwaliteitsnormen wordt in Tabel 8.8 weergegeven.<br />
Tabel 8.8: Toetsing oorspronkelijk omgevingsgeluid in MP2 aan milieukwaliteitsnormen en bepaling GW<br />
Week<br />
weekend<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
dB(A)<br />
MKN<br />
dB(A)<br />
Toetsing*<br />
dB(A)<br />
GW<br />
dB(A)<br />
Dag 54 50 +4 49<br />
Avond 51 45 +6 45<br />
Nacht 48 45 +3 43<br />
Dag 47 50 -3 45<br />
Avond 51 45 +6 45<br />
Nacht 50 45 +5 45<br />
*: Gemiddeld LA95,1h volgens de bepalingen in Vlarem II<br />
Uit de toetsing van <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid aan de milieukwaliteitsnormen blijkt dat deze<br />
<strong>het</strong> sterkst tijdens de avondperiode worden overschreden, tot 6 dB(A).<br />
De toetsing van de parameter LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP3 aan de VLAREM II<br />
milieukwaliteitsnormen wordt in Tabel 8.9 weergegeven.
Tabel 8.9: Toetsing oorspronkelijk omgevingsgeluid in MP3 aan milieukwaliteitsnormen en bepaling GW<br />
Week<br />
weekend<br />
Periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 573<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LA95,1h*<br />
dB(A)<br />
MKN<br />
dB(A)<br />
Toetsing*<br />
dB(A)<br />
GW<br />
dB(A)<br />
Dag 54 55 -1 50<br />
Avond 53 50 +3 48<br />
Nacht 52 50 +2 47<br />
Dag 51 55 -4 50<br />
Avond 53 50 +3 48<br />
Nacht 50 50 0 45<br />
*: Gemiddeld LA95,1h volgens de bepalingen in Vlarem II<br />
Uit de toetsing van <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid aan de milieukwaliteitsnormen blijkt dat deze<br />
<strong>het</strong> sterkst tijdens de avondperiode worden overschreden, tot 3 dB(A).<br />
De toetsing van de parameter LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP4 aan de VLAREM II<br />
milieukwaliteitsnormen wordt in Tabel 8.10 weergegeven.<br />
Tabel 8.10: Toetsing oorspronkelijk omgevingsgeluid in MP4 aan milieukwaliteitsnormen en bepaling GW<br />
Week<br />
weekend<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
dB(A)<br />
MKN<br />
dB(A)<br />
Toetsing*<br />
dB(A)<br />
GW<br />
dB(A)<br />
Dag 56 60 -4 55<br />
Avond 53 55 -2 50<br />
Nacht 49 55 -6 50<br />
Dag 49 60 -11 55<br />
Avond 52 55 -3 50<br />
Nacht 49 55 -6 50<br />
*: Gemiddeld LA95,1h volgens de bepalingen in Vlarem II<br />
Uit de toetsing van <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid aan de milieukwaliteitsnormen blijkt dat deze<br />
tijdens geen van de perioden worden overschreden. MP4 is gelegen in industriegebied<br />
waarvoor de minst strenge normen gelden.<br />
De toetsing van de parameter LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP5 aan de VLAREM II<br />
milieukwaliteitsnormen wordt in Tabel 8.11 weergegeven.
Tabel 8.11: Toetsing oorspronkelijk omgevingsgeluid in MP5 aan milieukwaliteitsnormen en bepaling GW<br />
Week<br />
weekend<br />
Periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 574<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LA95,1h*<br />
dB(A)<br />
MKN<br />
dB(A)<br />
Toetsing*<br />
dB(A)<br />
GW<br />
dB(A)<br />
Dag 55 50 +5 50<br />
Avond 53 45 +8 45<br />
Nacht 50 45 +5 45<br />
Dag 49 50 -1 45<br />
Avond 49 45 +4 44<br />
Nacht 54 45 +9 45<br />
*: Gemiddeld LA95,1h volgens de bepalingen in Vlarem II<br />
Uit de toetsing van <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid aan de milieukwaliteitsnormen blijkt dat deze<br />
voornamelijk tijdens de avond- en nachtperiode worden overschreden met 8 tot 9 dB(A).<br />
8.1.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
8.1.5.1. Afbraakfase<br />
o Verwachte geluidsemissies<br />
Er is geluidsproductie te verwachten bij een aantal ingrepen:<br />
• vanwege <strong>het</strong> werfverkeer (vrachtwagens voor de afvoer van afbraakmaterialen);<br />
• vanwege de grondwerken (grondverzetmachines, graafmachines)<br />
• vanwege <strong>het</strong> afbreken van de installaties (vnl. Impuls- en intermitterende geluiden, ...)<br />
De 2 volgende vermoedelijk meest kritische fasen (o.w.v. de hoge geluidemissies of o.w.v. de<br />
kritische positie) worden bestudeerd:<br />
• graaf- en afbraakwerken zone NW<br />
• Intermitterende geluiden van afbraak funderingen/betonnen constructies zone NW<br />
Het specifiek stabiel continu geluid tijdens de fase van de graaf- en afbraakwerken zone NW<br />
wordt gemodelleerd. Voorlopig veronderstelde relevante gelijktijdig werkende geluidsbronnen<br />
tijdens deze afbraakfase zijn:<br />
• 1 graafkraan<br />
• 1 bulldozer<br />
• 1 vrachtwagen voor de afvoer van materiaal (beton, ...)<br />
Het intermitterrend specifiek geluid tijdens de afbraakfase van de funderingen en betonnen<br />
constructies zone NW wordt eveneens gemodelleerd. Veronderstelde relevante geluidsbron<br />
tijdens deze afbraakfase is:<br />
• 1 kraan met betonpikeur voor <strong>het</strong> verkleinen van funderingen en betonnen constructies<br />
zone NW
De geluidvermogenniveaus van de relevante bronnen in de afbraakfase zijn opgenomen in<br />
Tabel 8.14.<br />
o Geluidsimmisie tijdens de afbraakfase van de grondwerken zone NW<br />
Het specifiek geluid van de afbraakfase wordt bepaald ter hoogte van BP2, de dichtstbijzijnde<br />
bewoonde gebouwen te Lillo, zijnde de relevante positie voor mogelijke hinder voor de mens<br />
tijdens de afbraakfase. Het is een beoordelingspunt dat gelegen is in woongebied op minder dan<br />
500 m van industriegebied (Gebied 2 volgens Bijlage 4.5.4. van <strong>het</strong> Vlarem). De grenswaarde in<br />
dit beoordelingspunt is bepaald o.b.v. de geluidmetingen van <strong>het</strong> oorspronkelijk<br />
omgevingsgeluid uitgevoerd anno 2007 in MP2 en zijn opgenomen in de laatste kolom van<br />
Tabel 8.8. De strengste grenswaarden voor <strong>het</strong> continu geluid worden bijgevolg vastgelegd op<br />
45 dB(A) gedurende de dag- en avondperiode en 43 dB(A) tijdens de nachtperiode.<br />
Wat betreft discontinue geluiden zijn er volgende grenswaarde van toepassing tijdens de<br />
dagperiode (afbraakfase enkel tijdens dagperiode). Grenswaarden te toetsen aan LAeq1sec,max.<br />
• Impulsachtig/intermitterend geluid 65 dB(A)<br />
• fluctuerend/incidenteel geluid 60 dB(A).<br />
Het specifiek geluid van de afbraakfase wordt eveneens bepaald ter hoogte van BP1, BP5 en<br />
BP6, de dichtstbijzijnde beoordelingsposities in natuurgebied, zijnde de relevante positie voor<br />
mogelijke hinder voor de fauna tijdens de afbraakfase. Het zijn beoordelingspunten gelegen in<br />
natuurgebied op minder dan 500 m van industriegebied (Gebied 2 volgens Bijlage 4.5.4. van <strong>het</strong><br />
Vlarem). De grenswaarde voor continu geluiden in deze beoordelingspunten zijn bepaald o.b.v.<br />
de geluidmetingen van <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid uitgevoerd in MP1 en MP5 (zie<br />
Tabel 8.7 en Tabel 8.11).<br />
Wat betreft discontinue geluiden zijn er volgende grenswaarden van toepassing tijdens de<br />
dagperiode<br />
• Impulsachtig/intermitterend geluid 65 dB(A)<br />
• fluctuerend/incidenteel geluid 60 dB(A).<br />
Akoestische rekenmodel<br />
Algemeen<br />
Voor de berekening van de immissieniveaus veroorzaakt door de mobiele geluidsbronnen<br />
tijdens de afbraakfase, werd gebruik gemaakt van een driedimensioneel akoestisch rekenmodel<br />
(IMMI 6.3.). Hiertoe werden alle bronnen, terreinkenmerken etc… op en rond de site<br />
driedimensioneel in <strong>het</strong> model ingebracht.<br />
Het programma Immi is uitermate geschikt voor akoestische modelleringen in open lucht. Alle<br />
berekeningen worden uitgevoerd volgens de ISO 9613 norm.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 575<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het rekenmodel omvat volgende parameters:<br />
• Terreingegevens zoals hoogtes, afstanden, etc...<br />
• Alle geometrische elementen hebben eigen akoestische parameters. Zo hebben de<br />
muren van gebouwen een andere reflectiecoëfficiënt dan een aarden wal.<br />
• Van elke bron wordt <strong>het</strong> geluidvermogenniveau (frequentiespectrum in octaafbanden)<br />
ingegeven, alsook de directiviteit en <strong>het</strong> type bron (rooster, schouw, …). Van elk type<br />
geluidsbron wordt een emissiepatroon opgesteld.<br />
• Het aantal reflecties werd ingesteld op één.<br />
• Een temperatuur van 10° C en een relatieve vochtigheid van 70%.<br />
Verder houdt <strong>het</strong> Immi rekenmodel, volgens ISO 9613, rekening met:<br />
• Geometrische uitbreidingen, verzwakkingen i.f.v. de afstand.<br />
• Atmosferische verzwakking i.f.v. luchttemperatuur en luchtvochtigheid.<br />
• Reflectie bij <strong>het</strong> invallen van een akoestische golf op een reflecterend oppervlak. De<br />
reflectie is afhankelijk van de golflengte van de invallende geluidsgolf en de grootte van<br />
<strong>het</strong> oppervlak.<br />
• Tussen elke bron en immissiepunt wordt <strong>het</strong> grondeffect per octaafband berekend.<br />
• Absorptie van de geluidsgolf bij impact op een zacht oppervlak. (frequentieafhankelijk)<br />
• Bij de berekening van de geluidsniveaus in de immissiepunten wordt een lichte<br />
meewindconditie van de bron naar de ontvanger verondersteld.<br />
Puntbronnen worden in <strong>het</strong> rekenmodel weergegeven als een stralend punt. Lijnbronnen en<br />
vlakbronnen worden respectievelijk voorgesteld door een rode lijn of een rood vlak. Vertikaal<br />
opstaande lijnbronnen en/of vlakbronnen zijn in <strong>het</strong> bovenaanzicht echter moeilijk zichtbaar. De<br />
immissiepunten worden voorgesteld door een wit-zwart bollet<strong>je</strong>. De positie van de gezamenlijk<br />
werkende geluidbronnen in de afbraakfase zone NW is weergegeven in Figuur 8.2. De ligging<br />
van de beoordelingsposities is weergegeven in Figuur 8.10.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 576<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 8.2: Positie geluidbronnen in de afbraakfase NW<br />
Berekeningsresultaten<br />
In Tabel 8.12 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid van de afbraakfase (afbraakwerken zone<br />
NW) van E.ON aan de Vlarem II grenswaarden opgenomen. Hieruit blijkt dat gedurende de<br />
dagperiode er geen overschrijding van de grenswaarden voor continu geluid wordt vastgesteld.<br />
De situatie die hier berekend werd betreft een ingeschat scenario met een gelijktijdige continue<br />
werking van 1 bulldozer, 1 graafkraan en 1 vrachtwagen op de werf, <strong>het</strong>geen in werkelijkheid<br />
niet steeds zal optreden.<br />
Tabel 8.12: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid aan de Vlarem II grenswaarden voor continue geluiden tijdens de week -<br />
dagperiode<br />
BP Lsp* Grenswaarde Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 577<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
1 37.5 46 -8.5<br />
2 23.5 45 -21.5<br />
5 22.8 50 -27.2<br />
6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
35 46 -11<br />
Het berekend specifiek geluid tijdens de afbraakfase blijft voldoende ruim onder de<br />
grenswaarden voor continu geluid naar de diverse relevante beoordelingsposities.. Cumulatieve<br />
effecten met impulsachtige en intermitterende geluiden van andere afbraakfasen zijn niet te<br />
beschouwen daar deze aan aparte normen worden getoetst. De LAeq,1sec.max. is dan van<br />
toepassing (zie o en o).
o Intermitterende geluidsimmisies tijdens de afbraakfase van de<br />
funderingen/betonnen constructies<br />
De positie van de gemodelleerde intermitterende geluidbron in de afbraakfase van de<br />
funderingen en betonnen constructies is weergegeven in Figuur 8.3.<br />
Figuur 8.3: Positie intermitterende geluidbron (betonpikeur) in de afbraakfase van betonnen fundering en constructies<br />
Tabel 8.13: Toetsing van <strong>het</strong> intermitterend specifiek geluid tijdens de afbraakfase van betonnen fundering en<br />
constructies aan de Vlarem II grenswaarden voor iintermitternde geluiden tijdens de dagperiode<br />
BP Lsp intermitterend<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 578<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Grenswaarde intermitterend<br />
geluid<br />
Toetsing<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
1 56.3 65 -8.7<br />
2 39.7 65 -25.3<br />
5 38 65 -27<br />
6 51.1 65 -13.9<br />
Het berekend intermitterend geluid veroorzaakt door <strong>het</strong> afbreken van betonnen constructies<br />
en funderingen met een betonpikeur blijft voldoende ruim onder de grenswaarden voor dit soort<br />
geluiden.<br />
8.1.5.2. Aanlegfase<br />
o Verwachte geluidemissies<br />
Er is geluidsproductie te verwachten bij een aantal ingrepen:<br />
• vanwege <strong>het</strong> werfverkeer (vrachtwagens voor aan- en afvoer van materialen);
• vanwege de grondwerken (grondverzetmachines, graafmachines, boren funderingen,<br />
rammen damplaten);<br />
• vanwege <strong>het</strong> oprichten van de installaties (vnl. constructie geluiden, ...)<br />
De 3 volgende vermoedelijk meest kritische fasen (o.w.v. de hoge geluidemissies of o.w.v. de<br />
kritische posities) worden bestudeerd:<br />
• Grondwerken zone NW<br />
• Heien damplaten kade<br />
• Heien damplaten bouwputten tunnels<br />
Het specifiek stabiel continu geluid tijdens de fase van de grondwerken zone NW (installaties<br />
centrale zonder kolenpark) wordt gemodelleerd. Voorlopig veronderstelde relevante gelijktijdig<br />
werkende geluidsbronnen tijdens deze aanlegfase zijn:<br />
• 3 dumpers<br />
• 3 graafkranen<br />
• 3 bulldozers<br />
• 3 vrachtwagens voor aan- en afvoer materiaal (beton, ...)<br />
• 3 boormachines voor paalfundering (trillingsvri<strong>je</strong> schroefpalen)<br />
Het impulsachtig specifiek geluid tijdens de constructiefase van de kade wordt eveneens<br />
gemodelleerd. Veronderstelde relevante geluidsbron tijdens deze aanlegfase is:<br />
• 1 heimachine voor <strong>het</strong> heien damplaten<br />
Het impulsachtig specifiek geluid tijdens de constructiefase van de bouwputten voor de tunnels<br />
(koelwatertunnels en mogelijke kolentunnel vanuit kaai 510) wordt eveneens gemodelleerd.<br />
Veronderstelde meest relevante geluidsbronnen/bronposities tijdens deze aanlegfase zijn:<br />
• 1 heimachine voor <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de koelwateraanzuigmond<br />
• 1 heimachine voor <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de koelwateruitlaat<br />
• 1 heimachine voor <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de koelwaterpompkelder<br />
• 1 heimachine voor <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de bouwput voor <strong>het</strong> ondergronds<br />
kolentransport t.h.v. Kaai 510<br />
• 1 heimachine voor <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de bouwput voor <strong>het</strong> ondergronds<br />
kolentransport t.h.v. zijde BAYER<br />
De geluidvermogenniveaus van de relevante bronnen in aanlegfase zijn opgenomen in Tabel<br />
8.14.<br />
Het geluidvermogenniveau (LwA) van deze mobiele geluidsbronnen is bepaald d.m.v. metingen<br />
in eerdere geluidstudies van SGS. Het geluidvermogenniveau van de boormachine voor<br />
paalfunderingen is deze gemeten aan de meest luidruchtige zijde (zijde dieselmotor +<br />
motoruitlaat + hydraulische pomp). Aan de andere zijde van de machine is <strong>het</strong> LwA ca. 15<br />
dB(A) lager.<br />
Het geluidvermogenniveau van heiwerkzaamheden is opgezocht uit literatuurgegevens. Het LwA<br />
van 115 dB(A) is vermoedelijk bepaald uit een equivalent geluiddrukniveau over een bepaalde<br />
meettijd op een bepaalde afstand. Wat de verhouding is tussen <strong>het</strong> maximum LAeq,1s (maat voor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 579<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
<strong>het</strong> impulsachtig geluid volgens Vlarem II) en <strong>het</strong> equivalent niveau bij de<br />
geluidvermogenbepaling is niet gekend.<br />
Het geluidvermogenniveau van de betonpikeur (gemonteerd op een kraan) is bepaald door<br />
eigen metingen. Het LwA van 123.1 dB(A) is <strong>het</strong> LwAmax (als maximum LAeq,1s ).<br />
Tabel 8.14: Geluidvermogenniveau geluidsbronnen tijdens aanlegfase<br />
Bron<br />
32 Hz<br />
dB<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 580<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
63 Hz<br />
dB<br />
125 Hz<br />
dB<br />
250 Hz<br />
dB<br />
500 Hz<br />
dB<br />
1 kHz<br />
dB<br />
2 kHz<br />
dB<br />
4 kHz<br />
dB<br />
8 kHz<br />
dB<br />
LwA<br />
dB(A)<br />
Heien damplaten 118 116 115 114 113 110 107 100 90 115,0<br />
Schroefpaalfundering 108.7 113.9 118.1 120.4 121.7 116.9 112.8 106.4 99.4 122.2<br />
Dumper Volvo A35D 104 102.4 106.9 105.7 97.6 97.9 94.9 89.7 85.5 103.2<br />
Bulldozer 950G 104.1 110.5 103.1 106.3 98.9 96.4 91.4 91.6 94.3 103.1<br />
Graafmachine 322 BL 103.9 100.9 99.2 101.5 96.4 94.1 92.7 91.8 91.8 100.9<br />
Vrachtwagen 104.1 104.3 103.3 101.1 101.4 99.3 95.1 87.7 78.9 103.5<br />
Betonpikeur op kraan 96.3 99.6 107.9 115.2 117.5 119.2 116.5 113.4 109.2 123.1<br />
Betrouwbaarheidsinterval: +/- 2 dB<br />
o Geluidsimmisie tijdens de fase van de grondwerken zone NW<br />
Voor de berekening van de immissieniveaus veroorzaakt door de mobiele geluidsbronnen<br />
tijdens de aanlegfase, werd gebruik gemaakt van <strong>het</strong>zelfde driedimensioneel akoestisch<br />
rekenmodel (IMMI 6.3.) waarmee ook de immissies in de afbraakfase zijn bepaald.<br />
De positie van de gezamenlijk werkende geluidbronnen in de aanlegfase zone NW is<br />
weergegeven in Figuur 8.4. De ligging van de beoordelingsposities is weergegeven in Figuur<br />
8.10. De geluidimmissie wordt berekend naar de volgende relevante beoordelingsposities (BP1,<br />
BP2, en BP5)<br />
Figuur 8.4: Positie geluidbronnen in de aanlegfase NW
Berekeningsresultaten<br />
In Tabel 8.15 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid van de aanlegfase (grondwerken zone NW)<br />
van E.ON aan de Vlarem II grenswaarden opgenomen. Hieruit blijkt dat gedurende de<br />
dagperiode er geen overschrijding van de grenswaarden voor continu geluid wordt vastgesteld.<br />
De situatie die hier berekend werd betreft een ingeschat scenario met een gelijktijdige continue<br />
werking van 3 dumpers, 3 bulldozers, 3 graafkranen , 3 boormachines voor paalfunderingen en<br />
3 continue vrachtwagenbewegingen op de werf, <strong>het</strong>geen in werkelijkheid niet steeds zal<br />
optreden. De geluidcontourenkaart van deze aanlegfase (grondwerken zone NW) is<br />
opgenomen in Bijlage 7.<br />
Tabel 8.15: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid aan de Vlarem II grenswaarden voor continue geluiden tijdens de week -<br />
dagperiode<br />
BP Lsp* Grenswaarde Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 581<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
1 60.3 46 14.3<br />
2 48.8 55 -6.2<br />
5<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
44 50 -6<br />
Het berekend specifiek geluid tijdens de aanlegfase blijft voldoende ruim onder de<br />
grenswaarden voor continu geluid naar BP2 en BP5. Naar BP1 is er mogelijk een relevante<br />
overschrijding van de grenswaarde. De belangrijkste bronnen in de aanlegfase naar BP1 zijn de<br />
3 paalfunderingsmachines (zie Tabel 8.16)<br />
Tabel 8.16: Specifieke bijdrage per bron (aanlegfase NW) naar BP1<br />
BP1<br />
Lsp<br />
per bron cumul.<br />
dB(A) dB(A)<br />
S-Fundering-2 56.4 60.3<br />
S-Fundering-1 55.7 58.1<br />
S-Fundering-3 53.9 54.4<br />
S-Vrachtwagen-2 36.4 44.8<br />
S-Vrachtwagen-3 36.1 44.2<br />
S-Dumper-2 35.8 43.4<br />
S-Bulldozer-2 35.1 42.6<br />
S-Dumper-3 34.9 41.8<br />
S-Bulldozer-3 34.4 40.7<br />
S-Vrachtwagen-1 33.3 39.6<br />
S-Graafmachine-2 32.4 38.4<br />
S-Graafmachine-3 31.8 37.2<br />
S-Dumper-1 31.8 35.7
BP1<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 582<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Lsp<br />
per bron cumul.<br />
dB(A) dB(A)<br />
S-Bulldozer-1 31.6 33.5<br />
S-Graafmachine-1 28.9 28.9<br />
Het opgemeten geluidvermogenniveau van de paalfunderingsmachines is deze opgemeten aan<br />
de luidruchtigste zijde. Aan de andere zijde ligt deze 15 dB(A) lager. Door de machines steeds<br />
met de luidruchtigste zijde naar de minst kritische richting (richting NO) te laten opstellen, kan er<br />
wel worden voldaan aan de grenswaarde voor continu geluid tijdens de aanlegfase naar BP1.<br />
Cumulatieve effecten met impulsachtige geluiden van andere constructiefasen zijn niet te<br />
beschouwen daar deze aan aparte normen worden getoetst. De LAeq,1sec.max. is dan van<br />
toepassing (zie o en o).<br />
o Impulsachtige geluidsimmisies tijdens de constructiefase van de kade<br />
Het impulsachtig specifiek geluid van deze aanlegfase wordt bepaald ter hoogte van BP1, BP5 en<br />
BP6, de dichtstbijzijnde beoordelingsposities in natuurgebied, zijnde de relevante positie voor<br />
mogelijke hinder voor de fauna tijdens de aanlegfase.<br />
Wat betreft discontinue geluiden zijn er volgende grenswaarde van toepassing tijdens de<br />
dagperiode<br />
• Impulsachtig/intermitterend geluid: 65 dB(A)<br />
• fluctuerend/incidenteel geluid: 60 dB(A).<br />
De positie van de gemodelleerde impulsbron in de aanlegfase van de kade is weergegeven in<br />
Figuur 8.5.<br />
Figuur 8.5: Positie impuls geluidbron in de aanlegfase kade en aanlegfase koelwateraanzuig
Tabel 8.17: Toetsing van <strong>het</strong> impulsachtig specifiek geluid t.h.v. de kade aan de Vlarem II grenswaarden voor<br />
impulsgeluiden tijdens de dagperiode<br />
BP Lsp impuls* kade Grenswaarde impuls Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 583<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
1 34.2 65 -30.8<br />
5 41.5 65 -23.5<br />
6 42.1 65 -22.9<br />
*: Vermoedelijk als LAeq en niet LAmax,1sec<br />
Het berekend impulsgeluid veroorzaakt door <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de kolenkade blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor impulsachtige geluiden. Het werkelijk<br />
impulsniveau (als LA1sec,max.) mag ca. 22 dB(A) hoger liggen dan <strong>het</strong> gemodelleerde<br />
emissieniveau van 115 dB(A). De geluidcontourenkaart van deze aanlegfase (heien damplaten<br />
t.h.v. kade) is opgenomen in Bijlage 7.<br />
Deze impulsachtige geluidbron tijdens de aanlegfase zal wegvallen indien wordt verkozen om<br />
de kolen aan te voeren vanuit de bestaande kolenterminal t.h.v. Kaai 510. Dan zullen<br />
impulsachtige activiteiten plaats vinden t.h.v. de 2 zijden van de kolentunnel. De impact van<br />
deze wordt bepaald in volgend punt.<br />
o Impulsachtige geluidsimmisies tijdens de constructiefase van de bouwputten<br />
voor de diverse tunnels<br />
Het impulsachtig specifiek geluid van deze aanlegfase wordt bepaald ter hoogte van BP1, BP5 en<br />
BP6. (impact fauna) en t.h.v. BP2 (impact mens).<br />
De positie van de gemodelleerde impulsbronnen is weergegeven in Figuur 8.6. De mogelijke<br />
impulsgeluiden tijdens de aanlegfase van de kolentunnel worden eveneens beschouwd;<br />
Figuur 8.6: Positie impuls geluidbronnen in de aanlegfase bouwputten tunnels
Tabel 8.18: Toetsing van <strong>het</strong> impulsachtig specifiek geluid t.h.v. de koelwateraanzuigmond aan de Vlarem II<br />
grenswaarden voor impuls geluiden tijdens de dagperiode<br />
BP1<br />
Lsp impuls GW impuls toetsing<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Heien damplaten bouwput koelwateruitlaat 57.3 65 -7.7<br />
Heien platen pompput koelwater 57 65 -8<br />
Heien damplaten bouwput koelwaterinlaat 56.6 65 -8.4<br />
Heien bouwput kolentunnel W 31.1 65 -33.9<br />
Heien bouwput kolentunnel O 26.5 65 -38.5<br />
BP2<br />
Heien damplaten bouwput koelwateruitlaat 40.3 65 -24.7<br />
Heien damplaten bouwput koelwaterinlaat 37.8 65 -27.2<br />
Heien platen pompput koelwater 36.7 65 -28.3<br />
Heien bouwput kolentunnel W 23.2 65 -41.8<br />
Heien bouwput kolentunnel O 21.1 65 -43.9<br />
BP5<br />
Heien bouwput kolentunnel O 45.7 65 -19.3<br />
Heien bouwput kolentunnel W 39.1 65 -25.9<br />
Heien platen pompput koelwater 31.3 65 -33.7<br />
Heien damplaten bouwput koelwaterinlaat 30.5 65 -34.5<br />
Heien damplaten bouwput koelwateruitlaat 26.1 65 -38.9<br />
BP6<br />
Heien platen pompput koelwater 50 65 -15<br />
Heien damplaten bouwput koelwaterinlaat 49.4 65 -15.6<br />
Heien damplaten bouwput koelwateruitlaat 43.2 65 -21.8<br />
Heien bouwput kolentunnel W 39.8 65 -25.2<br />
Heien bouwput kolentunnel O 35.9 65 -29.1<br />
Het berekend impulsgeluid veroorzaakt door <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de diverse<br />
bouwputten voor de tunnels (koelwater en kolentransport) blijft ruim onder de grenswaarden<br />
voor impulsachtige geluiden t.h.v. de bewoning (BP2) en t.h.v. de beschouwde<br />
beoordelingsposities voor de impact op de faune (BP1, BP5 en BP6). De geluidcontourenkaart<br />
van de aanlegfase (heien damplaten t.h.v. aanzuigmond) is opgenomen in Bijlage 7. Uit deze<br />
geluidcontourenkaart blijkt dat er in een kleine zone t.h.v. rietvelden t.h.v. de scheldedijk een<br />
geluidbelasting boven de 65 dB(A) kan optreden tijdens <strong>het</strong> heien. Deze niveaus liggen<br />
evenwel in dezelfde grote-orde als de bestaande intermitterende alarmsignalen vanuit naburige<br />
chemische productievestigingen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 584<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o fluctuerende geluidsimmisies door vrachtwagen- en personentransporten tijdens<br />
de aanlegfase<br />
Het fluctuerend specifiek geluid van de personen- en vrachtwagentransporten worden onderzocht<br />
ter hoogte van BP1 (impact fauna) en t.h.v. BP2 (impact mens). Naar de andere BP’s is de<br />
invloed van <strong>het</strong> huidige verkeer (op R2 en Noorderlaan) veel relevanter, waardoor de bijkomende<br />
impact van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct bijgevolg kleiner zal zijn.<br />
De meest kritische locatie wat betreft deze transporten naar BP1 is de aansluiting van de oprit van<br />
de toekomstige werf met de Scheldelaan. (gelegen op ca. 195m van BP1).<br />
Met een LwA van 107.5 dB(A) van een vertrekkende vrachtwagen (opdraaiend naar werf) geeft dit<br />
een LpA van 45 dB(A) t.h.v. BP1. Dit blijft ruim onder de grenswaarde van 60 dB(A) voor<br />
fluctuerend geluid. Het huidige fluctuerend geluid (vrachtwagenpassages aan 90km/uur (dus<br />
motor- + bandengeluid) op Scheldelaan en bootpassages op Schelde) met geluiddrukniveaus<br />
(gemeten als LAeq,1sec.) van 50 tot 55 dB(A) t.h.v. MP1 (=BP1) zijn gevoelig hoger dan de verwachte<br />
45 dB(A). Bijkomend is er een beduidende geluidafscherming door de scheldedijk naar de voor<br />
fauna relevante rietzone ten ZW van de scheldedijk (MP1 en BP1 liggen 2m boven deze<br />
scheldedijk).<br />
De meest kritische locatie wat betreft deze transporten naar BP2 (impact mens) is de aansluiting<br />
van de R2 (afritten vanuit Liefkenshoektunnel of vanuit Tijsmanstunnel) met de Scheldelaan.<br />
(gelegen op ca. 650m van BP2) Dichterbij BP2 (vanuit noorden Scheldelaan)) zijn geen extra<br />
transporten door <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct te verwachten.<br />
Met een LwA van 107.5 dB(A) van een vertrekkende vrachtwagen geeft dit een LpA van 36.2<br />
dB(A) t.h.v. BP2. Dit blijft ruim onder de grenswaarde van 60 dB(A) voor fluctuerend geluid. De<br />
kortste afstand van de Scheldelaan tot BP2 is 180 m. Het huidige vrachtwagentransport zal dus<br />
ook veel relevanter zijn dan <strong>het</strong> extra transport t.h.v. de aansluiting R2 met Scheldelaan.<br />
Fluctuerende geluiddrukniveaus (gemeten als LAeq,1sec.) van de huidige vrachtwagenbewegingen<br />
op de Scheldelaan t.h.v. MP2 (nabij BP2) van 65 tot 70 dB(A).<br />
Voor de andere fases gelden dezelfde conclusies wat betreft deze transporten. Het personen<br />
transport heeft lagere geluidemissies dan <strong>het</strong> vrachtwagentransport (vertrekkende vrachtwagen).<br />
De geluidimpact (als fluctuerend geluid) van deze transporten is bijgevolg ook geringer.<br />
Bij de aankomst van de ca. 1.800 werknemers tijdens de ochtend en <strong>het</strong> vertrek van deze ’s<br />
avonds tijdens de diverse aanlegfasen, <strong>kun</strong>nen deze transportbewegingen (tijdens <strong>het</strong> aankomst-<br />
en vertrekuur) mogelijk als een continu geluid worden beschouwd. Daar er geen telgegevens<br />
bekend zijn van deze zone t.h.v. de Scheldelaan kan de huidige invloed van <strong>het</strong> verkeer niet<br />
worden bepaald en aldus ook niet de bijkompende verwachte impact van <strong>het</strong> personentransport<br />
(als continu geluid). Het LAeq,1uur niveau zal alleszins lager zijn dan de berekende 45 dB(A) (als<br />
max. niveau).<br />
8.1.5.3. Exploitatiefase<br />
o Beschrijving van de emissies<br />
De belangrijkste geluidsbronnen van E.ON zijn weergegeven in Tabel 8.19. De spectrale<br />
waarden in octaafbanden (dB(A)) zijn opgenomen in Bijlage 7.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 585<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 8.19: Geluidvermogenniveau (octaafbanden) van de relevante geluidsbronnen tijdens de exploitatie<br />
Bronnr. model Bronomschrijving<br />
S-APP-1 dak stoomtubinegebouw UMA 95.8<br />
S-APP-2 gevel NW stoomtubinegebouw UMA-deel W (rond) 80.8<br />
S-APP-3 gevel NW stoomtubinegebouw UMA-deel 0 (recht) 79.2<br />
S-APP-4 gevel N0 stoomtubinegebouw UMA-deel N 71.3<br />
S-APP-5 gevel N0 stoomtubinegebouw UMA 82.8<br />
S-APP-6 gevel Z0 stoomtubinegebouw UMA 78.0<br />
S-APP-7 gevel ZW boven UCA stoomtubinegebouw UMA 74.1<br />
S-APP-8 gevel ZW ten N van UCA stoomtubinegebouw UMA 80.6<br />
S-APP-9 dak ketelhuis UHA 96.5<br />
S-APP-10 gevel NW ketelhuis UHA-deel boven UMA (zonder traphal) 80<br />
S-APP-11 gevel NO ketelhuis UHA (zonder traphal) 81.2<br />
S-APP-12 gevel ZO ketelhuis UHA - deel boven UVA 76.3<br />
S-APP-13 gevel ZW ketelhuis UHA - deel boven UHF 78.6<br />
S-APP-14 luchttoevoeropening NO - rooster N 87.8<br />
S-APP-15 luchttoevoeropening NO - rooster Z 87.8<br />
S-APP-16 luchtafvoeropening Dak Ketelhuis 91<br />
S-APP-17 luchttoevoeropening ZW-midden 90.4<br />
S-APP-18 luchttoevoeropening ZW - rooster N 87.3<br />
S-APP-19 luchttoevoeropening ZW - rooster Z 87.3<br />
S-APP-20 dak kolenmolengebouw UHF 91.3<br />
S-APP-21 gevel NW kolenmolengebouw UHF 73.8<br />
S-APP-22 gevel ZW kolenmolengebouw UHF 78.8<br />
S-APP-23 gevel ZO kolenmolengebouw UHF 73.8<br />
S-APP-24 dak LUVO-gebouw UVA 94.5<br />
S-APP-25 gevel ZW LUVO-gebouw UVA 78<br />
S-APP-26 gevel ZO LUVO-gebouw UVA 80.8<br />
S-APP-27 gevel NO LUVO-gebouw UVA 78<br />
S-APP-28 dak E-filter gebouw UHQ 92.8<br />
S-APP-29 gevel NW E-filter-gebouw UHQ 90.3<br />
S-APP-30 gevel ZW E-filter-gebouw UHQ 86.7<br />
S-APP-31 gevel ZO E-filter-gebouw UHQ 86.8<br />
S-APP-32 gevel NO E-filter-gebouw UHQ 86.7<br />
S-APP-33 dak gebouw zuigtrekventilatoren UVB 93.5<br />
S-APP-34 gevel ZW gebouw zuigtrekventilatoren UVB 76.4<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 586<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LwA<br />
dB(A)
S-APP-35 gevel ZO gebouw zuigtrekventilatoren UVB 79.6<br />
S-APP-36 gevel NO gebouw zuigtrekventilatoren UVB 76.4<br />
S-APP-37 dak gebouw ROI UVC 87.6<br />
S-APP-38 gevel ZW gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-39 gevel ZO gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-40 gevel NO gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-41 gevel NW gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-42 dak demi-water gebouw UGB (per m2) 83.9<br />
S-APP-43 gevel ZW demi-water gebouw (per m2) 75.3<br />
S-APP-44 gevel ZO demi-water gebouw (per m2) 81.2<br />
S-APP-45 gevel NO demi-water gebouw (per m2) 78.5<br />
S-APP-46 gevel NW demi-water gebouw (per m2) 81.2<br />
S-APP-47 opslag bodemas 100.4<br />
S-APP-48 kolentransport tussen opslagbergen zijde NW opslag 86.5<br />
S-APP-49 kolentransport van midden zijde NW opslag naar hoektoren 1 79.5<br />
S-APP-50 kolentransport van hoektoren 1 naar hoektoren 2 83.3<br />
S-APP-51 kolentransport van hoektoren 2 naar hoektoren 3 87.7<br />
S-APP-52 kolentransport van hoektoren 3 naar kolenmolengebouw 75.8<br />
S-APP-53 machinetransfo 92<br />
S-APP-54 machinetransfo 92<br />
S-APP-55 rookgasleidingen van E-filter naar UVB 89<br />
S-APP-56 rookgasleidingen van E-filter naar UVB 89<br />
S-APP-57 rookgasleiding van UVB naar UVC 90<br />
S-APP-58 schoorsteentop 90<br />
S-APP-59 rookgasleidingen naar E-filter 87<br />
S-APP-60 rookgasleidingen naar E-filter 87<br />
S-APP-61 hulpketels UTH 1 104.7<br />
S-APP-62 Pompen koelwaterinlaat URD 100<br />
S-APP-63 stoomveiligheid op dak machinehal 125<br />
S-APP-64 stoomveiligheid op dak ketelhuis 125<br />
S-APP-65 lossen steenkool van schip (fluctuerend geluid vallen kolen) 105<br />
S-APP-66 lossen steenkool van schip met mobiele kraan (bijdrage kraan) 108<br />
S-APP-67 kolentransport van mobiele kraan naar opslagplein (per meter) 103.9<br />
S-APP-68 kolengraafmachine 102<br />
S-APP-71<br />
stationaire vrachtwagens t.h.v. weegbrug met Cb* = 20.8 dB (natronloog, zoutzuur,<br />
chloorbleekloog)<br />
S-APP-74 rijroute tankwagens van en naar UG (met Cb = 13.8 dB) 92.2<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 587<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LwA<br />
79.2
S-APP-75 lossen tankwagens t.h.v. UG (met Cb = 6.0 dB) 94<br />
S-APP-76-A Bypass boiler UTH 2 bij vol vermogen (zonder gebouw) (met Cb = 9.1 dB) 112.2<br />
S-APP-76-B Bypass boiler UTH 2 in standby (zonder gebouw) (met Cb = 0.6 dB) 107.2<br />
S-APP-77 aanzuig koeltorens NW (met coulissedempers) 106.4<br />
S-APP-78 aanzuig koeltorens ZO (met coulissedempers) 106.4<br />
S-APP-79 afblaas koeltorens (met coulissedempers) 102.3<br />
S-APP-80 Circulatiepompen koelcellen (zonder geluidkap) 103.9<br />
kolentransport van uitgang tunnel bij BAYER naar hoektoren 2 (indien voor Kaai 510 wordt<br />
S-APP-81<br />
gekozen)<br />
* Cb: Bedrijfsduurcorrectieterm voor niet continue geluidbronnen tijdens dagperiode<br />
• Deze geluidgegevens zijn aangereikt door E.ON en reeds gebruikt bij eerdere<br />
geluidstudies voor gelijkaardige kolencentrales te Duitsland (Datteln) en Nederland<br />
(Rotterdam). De geluidgegevens zijn gebaseerd op geluidprognoses in de studiefase en<br />
nog niet effectief gecontroleerd m.b.v. geluidmetingen ter plaatse, daar deze centrales<br />
nog niet volledig zijn afgewerkt.<br />
• Het geluidvermogen van de Bypass boiler UTH 2 (zonder gebouw) en van de<br />
circulatiepompen (zonder geluidkap) is gebaseerd op metingen aan bestaande<br />
gelijkaardige geluidbronnen van de Centrale Maasvlakte te Rotterdam. De<br />
bypassboiler zal worden voorzien in een gebouw (met specifieke invoegdemping van<br />
26.7 dB). Een tijdsduurcorrectie (Cb) van 9.1 dB wordt hierop toegepast (gemiddeld<br />
1063h/jaar in werking aan vol vermogen). In standby wordt een Cb van 0.6 dB<br />
toegepast (gemiddeld 7697h/jaar in werking aan lager vermogen). Het LwA van de<br />
bypass boiler in standby wordt ca. 5 dB lager ingeschat dan bij vol vermogen. De<br />
circulatiepompen van de koelcellen zullen worden voorzien van een geluidkap met<br />
specifieke invoegdemping van 10.8 dB.<br />
• De pompen voor de koelwaterinlaat URD (S-APP-62) waren oorspronkelijk voorzien op<br />
de positie boven de koelwaterinlaat. De uiteindelijke positie is ondergronds in een<br />
pompenkelder tussen Scheldedijk en Scheldelaan waardoor de verdere geluidimmissie<br />
van deze pompen als verwaarloosbaar kan worden beschouwd. De koelwateruitlaat is<br />
zo opgebouwd dat geluid van <strong>het</strong> vallend water wordt afgeschermd door de buitenste<br />
uitlaatcilinder en bijgevolg als niet relevant kan worden beschouwd (S-APP-62 met LwA<br />
van 100 dB(A) is nog voor bovengronds pompgebouw).<br />
• S-APP-81 is <strong>het</strong> bovengronds kolentransport (overdekte transportband op 6m hoogte)<br />
op <strong>het</strong> BAYERterrein vanaf overkant Kaai 510 tot aansluiting hoektoren 2 (aansluiting<br />
met initieel gepland tra<strong>je</strong>ct kolenopslag). Deze bron dient enkel te worden beschouwd<br />
indien wordt gekozen voor de kolenopslag bij kaai 510.<br />
• De positie van de geluidbronnen is weergegeven in Figuur 8.7 tot Figuur 8.9.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 588<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LwA<br />
91.4
Figuur 8.7: Bronposities t.h.v. centrale<br />
Figuur 8.8: Bronposities t.h.v. kolenopslag en kade<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 589<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 8.9: Bronpositie kolentransport vanuit Kaai 510<br />
o Beschrijving van de immissies<br />
Algemeen<br />
Voor volgende varianten worden de immissies berekend:<br />
• Maximale koeling (met alle koelcellen gelijktijdig in werking);<br />
• Normale koeling (zonder koelcellen);<br />
• Opstartfase (met hulpboilers in werking);<br />
• Verschil maximale koeling met kolentransport vanuit Kaai 510 i.p.v. eigen kolenopslag<br />
• Veiligheden geopend (met overdrukkleppen stoom geopend) – incidenteel geluid.<br />
Volgende relevante beoordelingsposities (zie Figuur 8.10) worden weerhouden:<br />
• 3 beoordelingspunten (BP3, BP4 en BP6) op 200m van de perceelsgrens van E.ON<br />
evenredig verdeeld in elke richting.<br />
o BP3 is een beoordelingspositie in buffergebied. Het oorspronkelijk<br />
omgevingsgeluid is gemeten in MP3 (in de nabijheid van BP3). De<br />
grenswaarden zijn bepaald in Tabel 8.9.<br />
o BP4 is een beoordelingspositie gelegen in <strong>het</strong> Kanaaldok (daar <strong>het</strong><br />
oorspronkelijk omgevingsgeluid er niet gekend is en <strong>het</strong> omgeven is door<br />
industriegebied worden de strengste grenswaarden voor industriegebied<br />
aangehouden, zijnde 55 dB(A) gedurende de dagperiode en 50 dB(A)<br />
gedurende de avond- en de nachtperiode).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 590<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
o In BP6 is <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid niet opgemeten maar <strong>het</strong>zelfde<br />
oorspronkelijk omgevingsgeluid als in MP1 (BP1) kan worden beschouwd. De<br />
grenswaarden zijn bepaald in Tabel 8.7.<br />
• Dichtstbijzijnde bewoning binnen de 200m grens van <strong>het</strong> industriegebied (BP2) in<br />
westnoordwestelijke richting. De grenswaarde is dezelfde als deze voor BP2 in de<br />
afbraakfase, zijnde 45 dB(A) gedurende de dag- en avondperiode en 43 dB(A) tijdens<br />
de nachtperiode.<br />
• 2 beoordelingspunten (BP1 en BP5) op 200m van <strong>het</strong> industriegebied waarin de site<br />
van E.ON zal komen te liggen, gelegen in een natuurgebied (Galgenschoor/BP1) en in<br />
een natuurreservaat (Kuifeend/BP5). De grenswaarden voor BP1 zijn bepaald in Tabel<br />
8.7 en deze voor BP5 in Tabel 8.11.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 591<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 8.10: Ligging beoordelingsposities op <strong>het</strong> gewestplan<br />
Exploitatie met maximale koeling<br />
Bij maximale koeling worden alle koelcellen + de normale koeling via <strong>het</strong> Scheldewater<br />
gezamenlijk in werking verondersteld. Door <strong>het</strong> ondergronds brengen van de koelwaterpompen<br />
URD vervalt S-APP-62.<br />
In Tabel 8.20 en Tabel 8.21 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij maximaal regime<br />
opgenomen. Er wordt apart getoetst aan de dag- en de nachtperiode daar enkele mobiele<br />
geluidbronnen enkel tijdens de dagperiode in werking zullen zijn (verschillende<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 592<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
tijdsduurcorrecties Cb) en er strengere grenswaarden van toepassing zijn tijdens de<br />
nachtperiode. Er wordt geen rekening gehouden met eventuele tonale correcties daar tonale<br />
componenten door de emissieniveaus in octaafbanden niet zijn aan te tonen en eveneens door<br />
<strong>het</strong> reeds hoge oorspronkelijke omgevingsgeluid vermoedelijk niet auditief waar te nemen zijn.<br />
Tabel 8.20: toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij maximaal regime tijdens dagperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 593<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 37.2 45 -7.8<br />
BP2 27.6 45 -17.4<br />
BP3 33.6 50 -16.4<br />
BP4 54.1 55 -0.9<br />
BP5 37.9 50 -12.1<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
39.5 45 -5.5<br />
Tabel 8.21: toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij maximaal regime tijdens nachtperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 37.2 43 -5.8<br />
BP2 27.6 43 -15.4<br />
BP3 33.5 45 -11.5<br />
BP4 54.1 50 4.1<br />
BP5 37.9 45 -7.1<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
39.5 43 -3.5<br />
Uit Tabel 8.20 tot Tabel 8.21 blijkt dat er nagenoeg geen verschil is tussen <strong>het</strong> berekend<br />
specifiek geluid tijdens de dag- en nachtperiode. De grenswaarden worden bij maximaal regime<br />
mogelijk tijdens de nachtperiode overschreden in BP4. Dit is echter een beoordelingspositie<br />
gelegen centraal in <strong>het</strong> Kanaaldok waar mogelijke hinder naar mens en fauna kan worden<br />
verwaarloosd. De grenswaarden worden bij maximale koeling t.h.v. de natuurgebieden (BP1,<br />
BP5 en BP6) en de bewonerspositie (BP2) gerespecteerd. De geluidcontourenkaart van deze<br />
exploitatiefase (bij maximale koeling) is opgenomen in Bijlage 7A.<br />
Exploitatie met normale koeling<br />
In Tabel 8.22 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij normaal regime (zonder koelcellen)<br />
opgenomen. Er wordt enkel getoetst aan de nachtperiode daar er uit voorgaande berekeningen<br />
blijkt dat er haast geen verschillen zijn met de dagperiode en de grenswaarden tijdens de nacht<br />
strenger zijn. Om dezelfde redenen als bij maximaal regime wordt ook voor dit regime geen<br />
rekening gehouden met eventuele tonale correcties. Het betreft een werkingregime zonder de<br />
geluidbronnen van de koelcellen (wel met de schermwerking van de koelcellen).
Tabel 8.22: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij normaal regime tijdens de nachtperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 594<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 35.8 43 -7.2<br />
BP2 26.9 43 -16.1<br />
BP3 32.7 45 -12.3<br />
BP4 54.1 50 4.1<br />
BP5 37.9 45 -7.1<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
39.5 43 -3.5<br />
Uit Tabel 8.22 blijkt dat de grenswaarden, net zoals bij maximale koeling, enkel worden<br />
overschreden in BP4. De geluidbronnen van de steenkoolopslag en losplaats zijn hier <strong>het</strong><br />
meest relevant. (zie bronlijst naar BP4 in Bijlage 7). De geluidcontourenkaart van deze<br />
exploitatiefase (bij normale koeling) is opgenomen in Bijlage 7.<br />
Tijdens opstartfase<br />
In Tabel 8.23 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid tijdens de opstartfase opgenomen.<br />
• De koelcellen worden niet in werking geacht.<br />
• De hulpboiler wordt mee in werking gesteld.<br />
• De back-up boiler werkt aan vol vermogen (zonder tijdsduurcorrectie).<br />
• De overige geluidbronnen worden met <strong>het</strong>zelfde geluidvermogen verondersteld als bij<br />
normaal werkingsregime.<br />
Tabel 8.23: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid van de opstartfase tijdens de nachtperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 35.8 43 -7.2<br />
BP2 30.1 43 -12.9<br />
BP3 47.2 45 2.2<br />
BP4 54.1 50 4.1<br />
BP5 37.9 45 -7.1<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
39.5 43 -3.5<br />
Uit Tabel 8.23 blijkt dat de grenswaarden wordt overschreden in BP3 en BP4. Naar BP3 is de<br />
hulpboiler <strong>het</strong> meest relevant. Naar BP4 zijn de geluidbronnen van de steenkoolopslag en<br />
losplaats <strong>het</strong> meest relevant. Aangezien de opstartfase slechts van korte duur zal zijn en<br />
beperkt in aantal, en BP3 een weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de bufferzone<br />
t.h.v. R2 tussen Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de<br />
nachtelijke grenswaarde tijdens de opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart<br />
tijdens de dagperiode geeft geen overschrijdingen naar BP3.<br />
De geluidcontourenkaart van deze exploitatiefase (bij opstart) is opgenomen in Bijlage 7.
Verschil maximale koeling met kolentransport vanuit Kaai 510 i.p.v. eigen kolenopslag<br />
Daar de geluidbronnen t.h.v. Kaai 510 tot <strong>het</strong> specifiek geluid van deze kaai behoren (en niet tot<br />
E.ON), dient enkel <strong>het</strong> bijkomend specifiek geluid te worden beschouwd van <strong>het</strong> bovengronds<br />
kolentransport (= S-APP-81 = transportband na de kolentunnel onder <strong>het</strong> Kanaaldok, vanuit<br />
BAYER naar de aansluiting met de initieel geplande kolentransportband (hoektoren 2)).<br />
De volgende geplande geluidbronnen op <strong>het</strong> initieel geplande kolenopslagterrein vallen bij deze<br />
variant weg:<br />
S-APP-48 kolentransport tussen opslagbergen zijde NW opslag<br />
S-APP-49 kolentransport van midden zijde NW opslag naar hoektoren 1<br />
S-APP-50 kolentransport van hoektoren 1 naar hoektoren 2<br />
S-APP-65 lossen steenkool van schip (fluctuerend geluid vallen kolen)<br />
S-APP-66 lossen steenkool van schip met mobiele kraan (bijdrage kraan)<br />
S-APP-67 kolentransport van mobiele kraan naar opslagplein (per meter)<br />
S-APP-68 kolengraafmachine<br />
In onderstaande tabel wordt <strong>het</strong> berekend specifiek geluid bij maximale koeling met<br />
kolentransport vanuit eigen kolepark vergeleken met kolentransport vanuit kaai 510.<br />
Tabel 8.24: toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij maximaal regime tijdens nachtperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Verschil Grenswaarde GW Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 595<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
eigen<br />
kolenpark<br />
Vanuit<br />
Kaai 510<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 37.2 36.1 -1.1 43 -6.9<br />
BP2 27.6 26.1 -1.5 43 -16.9<br />
BP3 33.5 30.9 -2.6 45 -14.1<br />
BP4 54.1 33.4 -20.7 50 -16.6<br />
BP5 37.9 24.1 -13.8 45 -20.9<br />
BP6 39.5 34.8 -4.7 43 -8.2<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
Door <strong>het</strong> wegvallen van de diverse relevante geluidbronnen op <strong>het</strong> eigen kolenpark en de<br />
geringe bijdrage van <strong>het</strong> kolentransport vanuit kaai 510 (deel bovengronds) is <strong>het</strong> specifiek<br />
geluid naar voornamenlijk de oostelijke beoordelingsposities gevoelig lager. De mogelijke<br />
overschrijding naar BP4 valt duidelijk weg.<br />
Met geopende overdrukkleppen bij storing/calamiteit<br />
Bij storing of calamiteiten <strong>kun</strong>nen de veiligheidskleppen bovenop de machinezaal en <strong>het</strong><br />
ketelhuis in werking worden gesteld.
In Tabel 8.25 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij geopende overdrukkleppen opgenomen.<br />
• De overdrukklep op <strong>het</strong> dak van de machinehal (S-APP-63) en op <strong>het</strong> dak van <strong>het</strong><br />
ketelgebouw (S-APP-64) worden gezamenlijk in werking geacht. Voor posities zie<br />
Figuur 8.11.<br />
• De overige geluidbronnen worden niet mee gemodelleerd daar we enkel de maximale<br />
niveaus dienen te toetsen (grenswaarden voor incidenteel geluid als LAeq,1sec,max.)<br />
Daar verwacht wordt dat deze overdrukkleppen minder dan 10% van een beoordelingsperiode<br />
zullen geopend zijn, kan <strong>het</strong> als een incidenteel geluid worden beschouwd. Het kan evenwel<br />
ook ‘s nachts optreden (bij calamiteiten), dus volgende grenswaarden zijn van toepassing:<br />
• BP1: 50 dB(A)<br />
• BP2: 50 dB(A)<br />
• BP3: 55 dB(A)<br />
• BP4: 60 dB(A)<br />
• BP5: 50 dB(A)<br />
• BP6: 50 dB(A)<br />
Figuur 8.11: Positie overdrukkleppen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 596<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 8.25: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid tijdens afblaas overdrukkleppen<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde incidenteel geluid Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 597<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB<br />
BP1 56.8 50 6.8<br />
BP2 43.4 50 -6.6<br />
BP3 54.3 55 -0.7<br />
BP4 45 60 -15<br />
BP5 34.4 50 -15.6<br />
BP6 51.2 50 1.2<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
Uit Tabel 8.25 blijkt dat de grenswaarden voor incidenteel geluid <strong>kun</strong>nen worden overschreden<br />
in BP1 en BP6. Naar beide punten is de stoomveiligheidsklep op <strong>het</strong> ketelgebouw <strong>het</strong> meest<br />
relevant (S-APP-64). Geopende veiligheidskleppen tijdens de dagperiode geven geen<br />
overschrijdingen naar BP6. Het geven van een noordoostelijke directiviteit aan deze<br />
geluidbronnen kan mogelijk een voldoende milderende maatregel zijn om geen overschrijdingen<br />
te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
De geluidcontourenkaart van deze incidentele fase (geopende veiligheidskleppen) is<br />
opgenomen in Bijlage 7.<br />
8.1.5.4. Onderhoudsfase<br />
Een grote onderhoudsstop (revisie) wordt voorzien 1x om de 3 jaar en zal gemiddeld 2<br />
maanden in beslag nemen. Tijdens de piekperiode van een revisie zullen ongeveer 1000<br />
mensen op de site werkzaam zijn. Een kleine onderhoudsstop wordt voorzien 1 à 2 x per jaar<br />
en zal minder dan 1 week per stop in beslag nemen. Tijdens de piekperiode van een kleine<br />
onderhoudsstop zullen ongeveer 200 mensen op de site werkzaam zijn. De geluidimpact van<br />
de extra verkeersbelasting dat deze onderhoudsbeurten <strong>kun</strong>nen meebrengen is analoog of<br />
kleiner dan deze tijdens de aanlegfase (zie o).<br />
De werkzaamheden in een onderhoudsstop vinden over <strong>het</strong> algemeen plaats binnen de<br />
gebouwen, zodat de geluidsbelasting van deze werkzaamheden naar buiten verwaarloosbaar<br />
is. De meeste werkzaamheden vinden overdag plaats, maar een gedeelte kan ook 's nachts<br />
plaatsvinden.<br />
De backup boiler zal tijdens de grote en kleine onderhoudsstop aan vol regime werken om de<br />
stoomlevering bij BAYER te garanderen. De overige installaties zijn buiten werking. Het<br />
specifiek continu geluid tijdens onderhoud wordt getoetst in onderstaande tabel.
Tabel 8.26: Toetsing van <strong>het</strong> continu specifiek geluid tijdens onderhoudsfase<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 598<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A)<br />
BP1 5.6 43 -37.4<br />
BP2 0.7 43 -42.3<br />
BP3 17.8 45 -27.2<br />
BP4 11.5 50 -38.5<br />
BP5 3.2 45 -41.8<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
6.6 43 -36.4<br />
Geen overschrijdingen van de normen voor continu geluid worden verwacht tijdens de<br />
onderhoudsfase.<br />
8.1.5.5. Invloed pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> huidig omgevingsgeluid<br />
Het toekomstig pro<strong>je</strong>ct van E.ON geeft niet enkel bijkomende geluidbronnen maar er vallen ook<br />
enkele bestaande geluidbronnen bij BAYER/LANXESS weg (zie Tabel 8.27).<br />
De tegendrukcentrale (centrale midden, ketel1) van 190 MWth ingangsvermogen voor de<br />
productie van stoom en elektriciteit wordt, samen met de back-up ketels (vlampijpketels 6 en 7),<br />
buiten werking gesteld.<br />
De geluidemissie van deze installaties is reeds eerder bepaald in <strong>het</strong> kader van de<br />
hervergunning van de energieproductie bij BAYER/LANXESS (ref. 04/08325/PV).<br />
Tabel 8.27: Emissiegegevens verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
Bron<br />
coördinaten LwA<br />
X Y Z (m-mv) dB(A)<br />
Schouwmond ketel 1 146750 220710 100 98.5<br />
Ketel 1 146750 220710 25 106.5<br />
Schouwen ketels 6+7 146782.24 220767.76 35 105.5<br />
In Tabel 8.28 is <strong>het</strong> berekende specifiek geluid van de verdwijnende geluidbronnen bij<br />
BAYER/LANXESS, <strong>het</strong> specifiek geluid van de toekomstige exploitatie van E.ON bij maximale<br />
koeling (met eigen kolenopslag) en de invloed van deze op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in<br />
MP1 opgenomen.
Tabel 8.28: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 599<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON max.<br />
LA95,1h Toekomst Verwachte impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 51 30.3 37.2 51.1 0.1<br />
Avond 49 30.3 37.2 49.2 0.2<br />
Nacht 49 30.3 37.2 49.2 0.2<br />
weekend Dag 47 30.3 37.2 47.3 0.3<br />
Avond 48 30.3 37.2 48.3 0.3<br />
Nacht 48 30.3 37.2 48.3 0.3<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij maximale koeling<br />
In Tabel 8.29 is de geluidimpact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP2 opgenomen.<br />
Tabel 8.29: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP2<br />
Periode<br />
LA95,1h* Lsp**<br />
Lsp***<br />
BAYER/LANXESS E.ON max.<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 54 19 28.5 54.0 0.0<br />
Avond 51 19 28.4 51.0 0.0<br />
Nacht 48 19 28.4 48.0 0.0<br />
weekend Dag 47 19 28.5 47.1 0.1<br />
Avond 51 19 28.4 51.0 0.0<br />
Nacht 50 19 28.4 50.0 0.0<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij maximale koeling<br />
In Tabel 8.30 is de impact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP3 opgenomen.<br />
Tabel 8.30: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP3<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON max.<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 54 25.6 34.4 54.0 0.0<br />
Avond 53 25.6 34.3 53.1 0.1<br />
Nacht 52 25.6 34.3 52.1 0.1<br />
weekend Dag 51 25.6 34.4 51.1 0.1<br />
Avond 53 25.6 34.3 53.1 0.1<br />
Nacht 50 25.6 34.3 50.1 0.1<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij maximale koeling
In Tabel 8.31 is de impact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP4 opgenomen.<br />
Tabel 8.31: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP4<br />
Periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 600<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON max.<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 56 30 41 56.1 0.1<br />
Avond 53 30 41 53.2 0.2<br />
Nacht 49 30 41 49.6 0.6<br />
weekend Dag 49 30 41 49.6 0.6<br />
Avond 52 30 41 52.3 0.3<br />
Nacht 49 30 41 49.6 0.6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij maximale koeling<br />
In Tabel 8.32 is de impact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP5 opgenomen.<br />
Tabel 8.32: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP5<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON max.<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 55 25.3 35.4 55.0 0.0<br />
Avond 53 25.3 35.4 53.1 0.1<br />
Nacht 50 25.3 35.4 50.1 0.1<br />
weekend Dag 49 25.3 35.4 49.2 0.2<br />
Avond 49 25.3 35.4 49.2 0.2<br />
Nacht 54 25.3 35.4 54.1 0.1<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij maximale koeling<br />
De verwachte impact op <strong>het</strong> huidige omgevingsgeluid (referentiesituatie) kan als aanvaardbaar<br />
worden beschouwd. In <strong>het</strong> gepland design is in voldoende mate aandacht besteed aan <strong>het</strong><br />
akoestisch ontwerp volgens de best beschikbare technieken. Extra maatregelen zijn dus niet<br />
vereist.<br />
8.1.5.6. Cumulatieve effecten met andere toekomstige pro<strong>je</strong>cten<br />
De aanlegfase van de centrale van E.ON kan in tijd mogelijk overlappen met 2 geplande<br />
toekomstige pro<strong>je</strong>cten:<br />
• Aanleg 2 de spoortunnel (Liefkenshoekspoortunnel)<br />
• Aanleg 2 de Tijsmanstunnel
Mogelijke cumulatieve effecten wat betreft geluid van deze pro<strong>je</strong>cten met de aanlegfase van <strong>het</strong><br />
geplande E.ON pro<strong>je</strong>ct zijn evenwel niet of nauwelijks te beschouwen.<br />
De geluiden bij een aanlegfase van de verschillende pro<strong>je</strong>cten zijn overwegend als fluctuerende<br />
incidentele, intermitterende of impulsachtige geluiden te beschouwen. Dit zijn overwegend<br />
kortstondige geluiden die getoetst worden aan de bijhorende geluidnormen, (gemeten of<br />
getoetst als <strong>het</strong> maximale LAeq, 1sec.-niveau). Ofwel zijn deze maximale niveaus afkomstig van<br />
<strong>het</strong> E.ON pro<strong>je</strong>ct ofwel van de andere geplande pro<strong>je</strong>cten in de buurt.<br />
De kans dat ze gelijktijdig plaats vinden is klein maar wel bestaande. Het cumulatief effect zal<br />
dan <strong>het</strong> meest tot uiting komen t.h.v. de meest nabi<strong>je</strong> BP’s t.o.v. beide pro<strong>je</strong>cten, namenlijk BP3<br />
en BP4. Dit zijn de (naar geluid-impact) weinig relevante beoordelingsposities t.h.v. de R2 (in<br />
bufferzone en industriegebied).<br />
De aanlegfase van de E.ON centrale zal een groter effect hebben naar BP1 en BP6 (<strong>het</strong><br />
gedeelte Galgenschoor ten zuiden van de R2) en naar BP5 (Kuifeend) t.o.v. de overige<br />
geplande pro<strong>je</strong>cten door de kortere afstanden tot de verwachte geluidbronnen.<br />
De aanlegfase van de andere pro<strong>je</strong>cten zal een groter effect hebben naar BP2 en <strong>het</strong> gedeelte<br />
Galgenschoor ten noorden van de R2 dan <strong>het</strong> E.ON pro<strong>je</strong>ct.<br />
8.1.6. Significantie van de milieueffecten<br />
De geluidsimpact van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct wordt aan volgend significantiekader getoetst.<br />
Tabel 8.33: Significantiekader geluid<br />
Omschrijving Situatie<br />
Verwaarloosbaar<br />
Beperkt<br />
Relevant<br />
Belangrijk<br />
Verhoging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid met max. 0.2 dB + Lsp voldoet aan de grenswaarde voor<br />
nieuwe inrichtingen<br />
Verhoging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid van 0.2 dB tot 3 dB + Lsp voldoet aan de grenswaarde<br />
voor nieuwe inrichtingen<br />
Verhoging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid van 0.2 dB tot 3 dB + Lsp voldoet niet aan de grenswaarde<br />
voor nieuwe inrichtingen<br />
Verhoging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid met meer dan 3 dB + Lsp voldoet niet aan de grenswaarde<br />
voor nieuwe inrichtingen<br />
De geluidimpact kan volgens bovenstaand significantiekader als beperkt worden beschouwd<br />
naar de meest relevante beoordelingsposities:<br />
• BP1, BP5 en BP6 gelegen in natuurgebied<br />
• BP2 gelegen nabij de dichtstbijzijnde bewoning (Lillo)<br />
De geluidimpact kan volgens bovenstaand significantiekader als relevant worden beschouwd<br />
naar de minder kritische beoordelingsposities:<br />
• BP3 gelegen in buffergebied, vlakbij een drukke verkeersweg (R2)<br />
• BP4 gelegen in <strong>het</strong> Kanaaldok (impact op mens en fauna weinig relevant)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 601<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8.1.7. Milderende maatregelen<br />
8.1.7.1. Afbraakfase<br />
Tijdens afbraakfase zijn geen milderende maatregelen vereist wat betreft geluid. Mogelijke<br />
trillingen t.h.v. nabi<strong>je</strong> trillingskritische installaties bij BAYER <strong>kun</strong>nen worden gemonitord tijdens<br />
de afbraakfase (indien er effectief trillingskritische installaties in de nabijheid van geplande<br />
afbraakwerkzaamheden gelegen zijn).<br />
8.1.7.2. Aanlegfase<br />
Gezien <strong>het</strong> verwachte continue specifiek geluid tijdens de aanlegfase (grondwerken t.h.v.<br />
centrale) 14.3 dB(A) boven de grenswaarden voor continu geluid kan komen in BP1, zijn<br />
milderende maatregelen wat betreft geluid in deze aanlegfase vereist. De<br />
paalfunderingsmachines dienen steeds met de luidruchtigste zijde naar de minst kritische<br />
richting (richting NO) te worden opgesteld. Dit dient duidelijk in de werfplanning te worden<br />
gecommuniceerd met de aannemer. Zodoende kan er wel worden voldaan aan de grenswaarde<br />
voor continu geluid tijdens deze aanlegfase.<br />
Voor de constructiefase van de bouwput van de koelwateraanzuigmond kan in een kleine zone<br />
t.h.v. de rietzone ten ZW van de scheldedijk impulsniveaus optreden van boven de 65 dB(A).<br />
Mogelijk minder geluidruchtige methoden dan <strong>het</strong> heien zijn aangewezen (intrillen van<br />
damplaten). Deze activiteiten dienen buiten <strong>het</strong> broedseizoen plaats te vinden.<br />
8.1.7.3. Exploitatiefase<br />
Voor de geplande exploitatiefase (met eigen kolenopslag) wordt er zowel bij normaal regime als<br />
bij maximaal regime (maximale koeling) geen overschrijding van de grenswaarden vastgesteld<br />
in de relevante beoordelingsposities. Enkel in BP4 (midden Kanaaldok) is er een overschrijding<br />
van de nachtelijke norm van ca. 4 dB(A) Deze overschrijding valt weg indien wordt geopteerd<br />
voor kolenaanvoer vanuit Kaai 510. Bij een nachtelijke opstart is er mogelijk een lichte<br />
overschrijding van de norm t.h.v. BP3. Dit is eveneens als een minder kritisch BP te<br />
beschouwen daar dit vlakbij een drukke verkeersweg is gelegen (stuk R2 tussen<br />
Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel).<br />
Het huidige ontwerp is voldoende voorzien van de nodige akoestische maatregelen. (zie ook<br />
paragraaf 2.2.5.9 ‘Alternatieve voorzieningen ter beperking van de geluidsemissies’. Het geven<br />
van een noordoostelijke directiviteit aan de afblaasleiding na de veiligheidskleppen is<br />
aangewezen om geen overschrijdingen te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
8.1.7.4. Onderhoudsfase<br />
Extra milderende maatregelen zijn niet van toepassing tijdens de onderhoudsfase.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 602<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8.1.8. Monitoring<br />
Een monitoring van de trillingsniveaus t.h.v. de mogelijk kritische locaties (installaties BAYER)<br />
tijdens de afbraak- en aanlegfase is aangewezen.<br />
Controlemetingen (emissie- en immissiemetingen) en overdrachtsberekeningen door een<br />
erkend geluidsdes<strong>kun</strong>dige, na een inloopperiode van de volledig werkende site, worden nodig<br />
geacht.<br />
8.1.9. Besluit<br />
Volgende besluiten <strong>kun</strong>nen genomen worden:<br />
• Omgevingsgeluid<br />
Het huidige omgevingsgeluid rondom de geplande site kan als luidruchtig worden<br />
omschreven daar de milieukwaliteitsnormen er meestal worden overschreden. De<br />
grenswaarden voor continu geluid voor de geplande installaties zijn bepaald op basis<br />
van <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid<br />
• Afbraakfase<br />
De afbraakfase van de constructies, inrichtingen, ... van BAYER werd enkel onderzocht<br />
voor de dagperiode daar enkel tijdens de dagperiode de mobiele bronnen voor de<br />
afbraakfase in werking zullen zijn. Met een akoestisch rekenmodel werdt de specifieke<br />
bijdrage van de 2 vermoedelijk meest relevante diverse afbraakfases berekend. De<br />
afbraakfase wordt beoordeeld ter hoogte van dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen<br />
(t.h.v. Lillo, BP2). En ter hoogte van de dichtstbijzijnde natuurgebieden (BP1 en BP6 in<br />
<strong>het</strong> Galgenschoor en BP5 in De Kuifeend).<br />
Het berekend specifiek geluid tijdens de afbraakfase (afbraakwerken zone NW) blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor continu geluid naar de diverse relevante<br />
beoordelingsposities.. Het berekend intermitterend geluid veroorzaakt door <strong>het</strong><br />
afbreken van betonnen constructies en funderingen met een betonpikeur blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor dit soort geluiden.<br />
• Aanlegfase<br />
De aanlegfase werd eveneens enkel onderzocht voor de dagperiode daar enkel tijdens<br />
de dagperiode de mobiele bronnen voor de aanlegfase in werking zullen zijn. Met<br />
<strong>het</strong>zelfde akoestisch rekenmodel als voor de afbraakfase werdt <strong>het</strong> specifiek geluid van<br />
de diverse deelfases berekend.<br />
Tijdens de grondwerken t.h.v. de centrale worden mogelijk overschrijdingen van de<br />
grenswaarden voor deze aanlegfase verwacht indien gezamenlijk gewerkt wordt met 3<br />
grondboormachines voor paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde (zijde motor, en<br />
uitlaat) gericht naar <strong>het</strong> Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden kan de<br />
overschrijding worden vermeden.<br />
Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten voor de aanleg van de kade worden er geen<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht. De<br />
impuls-geluidvermogenniveaus (als LAeq,1sec.) dienen beperkt te blijven tot 138 dB(A).<br />
Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten voor de aanleg van de verschillende bouwputten<br />
voor de aanleg van de verschillende tunnels (koelwateraanvoer en-afvoer + mogelijke<br />
kolentunnel) worden er in een kleine zone t.h.v. de scheldedijk mogelijk<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 603<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
•<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht bij de<br />
constructie van de koelwateraanzuig. De impuls-geluidvermogenniveaus (als LAeq,1sec.)<br />
dienen beperkt te blijven tot 110 dB(A). Geluidarmere methoden (trillen van damplaten)<br />
is aangewezen.<br />
Exploitatiefase<br />
Er wordt een opsplitsing gemaakt tussen de normale exploitatiefase (bij normale<br />
koeling), maximale exploitatiefase (bij maximale koeling), opstartfase en met<br />
veiligheidskleppen geopend. De verschillende fases worden beoordeeld naar 3 punten<br />
op 200m van de terreingrens (BP3, BP4 en BP6), 1 punt nabij de dichtstbijzijnde<br />
bewoonde gebouwen binnen de zone van 200 m van <strong>het</strong> industrieterrein (BP2) en 2<br />
punten op 200m van <strong>het</strong> industrieterrein in natuurgebied. Via een akoestisch<br />
rekenmodel worden m.b.v. de geluidvermogenniveaus, aangereikt door de fabrikant van<br />
de installaties, <strong>het</strong> specifiek geluid ter hoogte van de beoordelingsposities berekend.<br />
Zowel bij normale exploitatiefase als bij de maximale koeling wordt er enkel in BP4 een<br />
overschrijding van ca. 4 dB(A) van de grenswaarden verwacht. Dit is echter een<br />
beoordelingspositie gelegen centraal in <strong>het</strong> Kanaaldok waar mogelijke hinder naar<br />
mens en fauna kan worden verwaarloosd. De grenswaarden worden bij maximale<br />
koeling t.h.v. de natuurgebieden (BP1, BP5 en BP6) en de bewonerspositie (BP2)<br />
gerespecteerd.<br />
• Opstartfase<br />
Tijdens de opstartfase <strong>kun</strong>nen de grenswaarden worden overschreden in BP3 en BP4.<br />
Naar BP3 is de hulpboiler <strong>het</strong> meest relevant. Naar BP4 zijn de geluidbronnen van de<br />
steenkoolopslag en losplaats <strong>het</strong> meest relevant. (zie bronlijsten in Bijlage 7).<br />
Aangezien de opstartfase slechts van korte duur zal zijn en beperkt in aantal, en BP3<br />
een weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de bufferzone t.h.v. R2 deel<br />
tussen Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de nachtelijke<br />
grenswaarde tijdens opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart tijdens<br />
de dagperiode geeft geen overschrijdingen naar BP3.<br />
Bijkomende milderende maatregelen worden niet noodzakelijk geacht.<br />
• Impact kolentransport vanuit kaai 510 i.p.v. eigen kolenopslag<br />
De geluidimpact (bij maximale koeling) ligt beduidend lager t.h.v. de oostelijke<br />
beoordelingsposities bij kolentransport vanuit kaai 510 idan bij. eigen<br />
•<br />
kolenopslag/lossen. De overschrijding naar BP4 (BP in <strong>het</strong> kanaaldok) van ca. 4 dB(A)<br />
wordt een onderschrijding van -16.6 dB(A).<br />
Impact incidentele geopende stoomkleppen.<br />
Met geopende veiligheidskleppen worden de grenswaarden voor incidenteel geluid<br />
mogelijk ligt overschreden in BP1 en BP6. Naar beide punten is de<br />
stoomveiligheidsklep op <strong>het</strong> ketelgebouw <strong>het</strong> meest relevant (S-APP-64). Geopende<br />
veiligheidskleppen tijdens de dagperiode geven geen overschrijdingen naar BP6. Het<br />
geven van een noordoostelijke directiviteit (minst kritische richting) aan deze<br />
geluidbronnen kan mogelijk een voldoende milderende maatregel zijn om geen<br />
overschrijdingen te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
De geluidimpact tijdens de onderhoudsfase is gevoelig lager dan de exploitatiefase daar<br />
<strong>het</strong> overgrote deel van de onderhoudswerkzaamheden binnenin gebouwen zal plaats<br />
hebben. Nagenoeg alle bronnen zullen buiten werking worden gesteld. De geluidimpact<br />
van de backup boiler (aan maximaal regime tijdens de onderhoudfase) is beperkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 604<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Impact pro<strong>je</strong>ct op referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie is <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 anno 2008, in MP2 tot MP4 anno<br />
2007 en in MP5 anno 2005 aangenomen. Dit omgevingsgeluid zal slechts weinig<br />
beïnvloed worden door de specifieke bijdrage van de geplande site (exploitatie bij<br />
maximale koeling) en <strong>het</strong> wegvallen van de bestaande centrales bij BAYER/LANXESS.<br />
Maximale stijgingen van 0.6 dB(A) in MP4 tijdens de nachtperiode worden er verwacht<br />
<strong>het</strong>geen als beperkt kan worden beschouwd.<br />
Het verwachte geluidimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader, naar de relevante<br />
beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v. natuurgebieden) als beperkt worden beschouwd.<br />
Extra milderende maatregelen tijdens normale en maximale exploitatie dienen niet toegepast te<br />
worden. De veiligheidskleppen hebben bij voorkeur een NO directiviteit (minst kritische richting).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 605<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8.2. Discipline geluid en trillingen voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
8.2.1. Methodologie<br />
De gevolgde methodologie is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder<br />
paragraaf 8.1.1.<br />
8.2.2. Afbakening studiegebied<br />
De afbakening van <strong>het</strong> studiegebied is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie<br />
onder paragraaf 8.1.2<br />
8.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt weergegeven in<br />
hoofdstuk 1.2.<br />
8.2.4. Referentiesituatie<br />
8.2.4.1. Beschrijving van de emissies<br />
De beschrijving van de referentiesituatie van de geluidsemissies is dezelfde als deze<br />
beschreven onder paragraaf 8.1.4.1.<br />
8.2.4.2. Beschrijving immissies<br />
a. Algemeen<br />
De beschrijving van de huidige geluidsimmissies is dezelfde als deze beschreven onder<br />
paragraaf 8.1.4.2.<br />
8.2.4.3. Akoestische begrippen<br />
De beschrijving van de akoestische begrippen is dezelfde als deze beschreven onder paragraaf<br />
8.1.4.3.<br />
8.2.4.4. Gebruikte apparatuur<br />
De beschrijving van de gebruikte apparatuur is dezelfde als deze beschreven onder paragraaf<br />
8.1.4.4.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 606<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
. Samenvatting immissiemetingen<br />
De beschrijving van de geluidsimmissies is dezelfde als deze beschreven onder paragraaf<br />
8.1.4.4.<br />
c. Toetsing aan de milieukwaliteitsnormen en bepaling grenswaarden geplande<br />
installaties<br />
De beschrijving van de toetsing aan de milieukwaliteitsnormen en bepaling grenswaarden<br />
geplande installaties is identiek als deze beschreven onder <strong>het</strong> scenario van de directe koeling.<br />
8.2.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
8.2.5.1. Afbraakfase<br />
Daar voor <strong>het</strong> 2 de concept dezelfde bestaande installaties dienen te worden verwijderd zijn de<br />
beschrijving van de emissies, immissies en toetsing aan de geluidsnormen identiek als deze<br />
beschreven onder paragraaf 8.1.5.1.<br />
8.2.5.2. Aanlegfase<br />
d. Verwachte geluidemissies<br />
De verwachte geluidemissies in de aanlegfase zijn nagenoeg identiek als deze beschreven<br />
onder paragraaf 8.2.5.2. met dit verschil dat <strong>het</strong> impulsachtig geluid van <strong>het</strong> heien van<br />
damplaten voor de bouwput van de koelwateruitlaat komt te vervallen (inlaat en uitlaat komen in<br />
concept 2 op dezelfde positie). De bouwput voor de koelwaterinname pompen zal gevoelig<br />
kleiner zijn en de inplanting kan nu wel op de voorziene productie (industrieterrein) plaatsvinden<br />
en niet in <strong>het</strong> natuurgebied tussen Scheldelaan en Scheldedijk.<br />
e. Geluidsimmisie tijdens de fase van de grondwerken zone NW<br />
Daar de centrale in concept 2 op nagenoeg dezelfde positie komt te staan als in concept 1<br />
(evenwel 90° gedraaid) en de koeltoren met natuurlijke trek ongeveer dezelfde plek inneemt als<br />
de 20 koeltorens met geforceerde trek zal de verwachte geluidimissies in deze aanlegfase<br />
nagenoeg identiek als deze beschreven onder paragraaf 8.2.5.2.<br />
f. Impulsachtige geluidsimmisies tijdens de constructiefase van de verkorte kade en<br />
de bouwputten voor de diverse tunnels<br />
De posities van de impulsachtige geluidbronnen (heien damplaten) is opgenomen in Figuur<br />
8.12. De berekende immissies en de toetsing zijn opgenomen in Tabel 8.34.<br />
Het berekend impulsgeluid veroorzaakt door <strong>het</strong> heien van damplaten t.h.v. de diverse<br />
bouwputten voor de tunnels (koelwater en kolentransport) en de aanleg van de verkorte kade<br />
blijft ruim onder de grenswaarden voor impulsachtige geluiden t.h.v. de bewoning (BP2) en<br />
t.h.v. de beschouwde beoordelingsposities voor de impact op de faune (BP1, BP5 en BP6). Het<br />
maximale impulsniveau (als LA1sec,max.) mag ca. 11 dB(A) hoger liggen dan <strong>het</strong> gemodelleerde<br />
emissieniveau van 115 dB(A). Het heien van de damplaten voor de bouwput van de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 607<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
aanzuigmond is mogelijk <strong>het</strong> meest relevante impulsgeluid. Een geluidcontourenkaart van deze<br />
activiteit is opgenomen in Bijlage 7.<br />
Tabel 8.34: Toetsing van <strong>het</strong> impulsachtig specifiek geluid (heien damplaten voor diverse bouwputten) aan de Vlarem II<br />
grenswaarden voor impulsachtige geluiden tijdens de dagperiode<br />
BP1<br />
Lsp impuls GW impuls toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 608<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Heien damplaten kade 35.1 65 -29.9<br />
Heien damplaten aanz 51.3 65 -13.7<br />
Heien platen pompput 47.2 65 -17.8<br />
Heien kolentunnel O 26.5 65 -38.5<br />
Heien kolentunnel W 31.1 65 -33.9<br />
BP2<br />
Heien damplaten kade 27.5 65 -37.5<br />
Heien damplaten aanz 36.7 65 -28.3<br />
Heien platen pompput 34.6 65 -30.4<br />
Heien kolentunnel O 21.1 65 -43.9<br />
Heien kolentunnel W 23.2 65 -41.8<br />
BP5<br />
Heien damplaten kade 40.6 65 -24.4<br />
Heien damplaten aanz 31.2 65 -33.8<br />
Heien platen pompput 33.8 65 -31.2<br />
Heien kolentunnel O 45.7 65 -19.3<br />
Heien kolentunnel W 39.1 65 -25.9<br />
BP6<br />
Heien damplaten kade 42.3 65 -22.7<br />
Heien damplaten aanz 52.8 65 -12.2<br />
Heien platen pompput 53.8 65 -11.2<br />
Heien kolentunnel O 35.9 65 -29.1<br />
Heien kolentunnel W 39.8 65 -25.2
Figuur 8.12: Positie impulsachtige geluidbronnen (heien damplaten) – aanlegfase concept 2<br />
g. fluctuerende geluidsimmisies door vrachtwagen- en personentransporten tijdens<br />
de aanlegfase<br />
Daar voor <strong>het</strong> 2 de concept nagenoeg dezelfde installaties dienen te worden opgebouwd zijn de<br />
beschrijving van de emissies, immissies en toetsing aan de geluidsnormen vergelijkbaar als<br />
deze beschreven onder o.<br />
8.2.5.3. Exploitatiefase<br />
h. Beschrijving van de emissies<br />
De bijkomende geluidsbronnen van E.ON (concept 2) zijn weergegeven in Tabel 8.35. Enkel de<br />
bijkomende geluidbronnen en de nieuw omschreven geluidbronnen zijn mee opgenomen in<br />
deze tabel (o.w.v. <strong>het</strong> verdraaien van de centrale met 90° is de omschrijving van diverse<br />
geluidbronnen gewijzigd). De niet gewijzigde geluidbronnen zijn opgenomen in Tabel 8.19. De<br />
spectrale waarden in octaafbanden (dB(A)) zijn mee opgenomen in Bijlage 7.<br />
Tabel 8.35: Geluidvermogenniveau en omschrijving van de relevante geluidsbronnen tijdens de exploitatie<br />
Bronnr. model Bronomschrijving<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 609<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LwA<br />
dB(A)<br />
S-APP-2 gevel ZW stoomtubinegebouw UMA-deel Z (rond) 80.8<br />
S-APP-3 gevel ZW stoomtubinegebouw UMA-deel N (recht) 79.2<br />
S-APP-4 gevel NW stoomtubinegebouw UMA-deel W 71.3<br />
S-APP-5 gevel NW stoomtubinegebouw UMA 82.8<br />
S-APP-6 gevel NO stoomtubinegebouw UMA 78.0<br />
S-APP-7 gevel ZO boven UCA stoomtubinegebouw UMA 74.1<br />
S-APP-8 gevel ZO ten W van UCA stoomtubinegebouw UMA 80.6<br />
S-APP-10 gevel ZW ketelhuis UHA-deel boven UMA (zonder traphal) 80<br />
S-APP-11 gevel NW ketelhuis UHA (zonder traphal) 81.2<br />
S-APP-12 gevel NO ketelhuis UHA - deel boven UVA 76.3
S-APP-13 gevel ZO ketelhuis UHA - deel boven UHF 78.6<br />
S-APP-14 luchttoevoeropening NW - rooster W 87.8<br />
S-APP-15 luchttoevoeropening NW - rooster O 87.8<br />
S-APP-17 luchttoevoeropening ZO-midden 90.4<br />
S-APP-18 luchttoevoeropening ZO - rooster W 87.3<br />
S-APP-19 luchttoevoeropening ZO - rooster O 87.3<br />
S-APP-21 gevel ZW kolenmolengebouw UHF 73.8<br />
S-APP-22 gevel ZO kolenmolengebouw UHF 78.8<br />
S-APP-23 gevel NO kolenmolengebouw UHF 73.8<br />
S-APP-25 gevel ZO LUVO-gebouw UVA 78<br />
S-APP-26 gevel NO LUVO-gebouw UVA 80.8<br />
S-APP-27 gevel NW LUVO-gebouw UVA 78<br />
S-APP-29 gevel ZW E-filter-gebouw UHQ 90.3<br />
S-APP-30 gevel ZO E-filter-gebouw UHQ 86.7<br />
S-APP-31 gevel NO E-filter-gebouw UHQ 86.8<br />
S-APP-32 gevel NW E-filter-gebouw UHQ 86.7<br />
S-APP-34 gevel ZO gebouw zuigtrekventilatoren UVB 76.4<br />
S-APP-35 gevel NO gebouw zuigtrekventilatoren UVB 79.6<br />
S-APP-36 gevel NW gebouw zuigtrekventilatoren UVB 76.4<br />
S-APP-38 gevel ZO gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-39 gevel NO gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-40 gevel NW gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-41 gevel ZW gebouw ROI UVC 85<br />
S-APP-51 kolentransport van hoektoren 2 naar hoektoren 3 (van +8 naar +30m) (per meter) 60.1<br />
S-APP-52 kolentransport van hoektoren 3 naar kolenmolengebouw (van +30 naar +50m) (per meter) 60.1<br />
S-APP-76-A<br />
Hulpboiler UTH1 en Bypass boiler UTH 2 bij vol vermogen (zonder gebouw) (zonder Cb van<br />
-9.1 dB)<br />
S-APP-76-B Bypass boiler UTH 2 in standby (zonder gebouw) (zonder Cb van -0.6 dB) 107.2<br />
S-APP-81<br />
kolentransport van uitgang tunnel bij BAYER naar hoektoren 2 (indien voor Kaai 510 wordt<br />
gekozen)<br />
S-APP-82 Totaal aanzuigzijde koeltoren natuurlijke trek (zonder demping) 120.9<br />
S-APP-82 Totaal afblaaszijde koeltoren natuurlijke trek (KT + schouw) 104.5<br />
S-APP-84 Koelwaterpompengebouw URD 84.8<br />
S-APP-85 Koelwaterinnamegebouw URD/UPC 82.5<br />
* Cb: Bedrijfsduurcorrectieterm voor niet continue geluidbronnen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 610<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LwA<br />
115.2<br />
91.4
• Deze geluidgegevens zijn aangereikt door E.ON en reeds gebruikt bij eerdere<br />
geluidstudies voor gelijkaardige kolencentrales te Duitsland (Datteln) en Nederland<br />
(Rotterdam). De geluidgegevens zijn gebaseerd op geluidprognoses in de studiefase en<br />
nog niet effectief gecontroleerd m.b.v. geluidmetingen ter plaatse, daar deze centrales<br />
nog niet volledig zijn afgewerkt.<br />
• S-APP-47 (opslag bodemas) zal nu in een silo gebeuren en komt bijgevolg te vervallen.<br />
• S-APP-61 (hulpboiler UTH1) zal worden vervangen door een gelijkaardig model als<br />
UTH2 en wordt mee in <strong>het</strong>zelfde gebouw voorzien (met specifieke invoegdemping van<br />
26.7 dB), zie S-APP-76-A.<br />
• S-APP-81 is <strong>het</strong> bovengronds kolentransport (overdekte transportband op 6m hoogte)<br />
op <strong>het</strong> BAYERterrein vanaf overkant Kaai 510 tot aansluiting hoektoren 2 (aansluiting<br />
met initieel gepland tra<strong>je</strong>ct kolenopslag). Deze bron dient enkel te worden beschouwd<br />
indien wordt gekozen voor de kolenopslag bij kaai 510.<br />
• S-APP-82 is de aanzuigzijde van de grote koeltoren. Daar deze bron als vertikale<br />
vlakbron (van 1.1 tot 10.3m hoogte) wordt gemodelleerd is deze opgesplitst in 16<br />
deelvlakken (met opsplitsing per windrichting).<br />
• De positie van de geluidbronnen (met kolenaanvoer vanuit kaai 510) is weergegeven in<br />
Figuur 8.13.<br />
Figuur 8.13: Bronposities centrale concept 2 (met kolenaanvoer vanuit kaai 510)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 611<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 8.14: 3D-view centrale concept 2 (met kolenaanvoer vanuit kaai 510) – zicht West<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 612<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
i. Beschrijving van de immissies<br />
Algemeen<br />
Voor volgende varianten worden de immissies berekend:<br />
• Normale exploitatie tijdens dagperiode (met kolenaanvoer vanuit kaai 510);<br />
• Normale exploitatie tijdens nachtperiode (met kolenaanvoer vanuit kaai 510);<br />
• Opstartfase (met hulpboilers in werking);<br />
• Verschil normale exploitatie met kolenaanvoer vanuit Kaai 510 i.p.v. eigen kolenopslag<br />
(verkorte kaai en gesloten opslag)<br />
• Veiligheden geopend (met overdrukkleppen stoom geopend) – incidenteel geluid.<br />
De geluidimmissie wordt berekend naar dezelfde relevante beoordelingsposities weergegeven in<br />
Figuur 8.10.<br />
Normale exploitatie tijdens dagperiode (met kolenaanvoer vanuit kaai 510)<br />
Tijdens de dagperiode zijn er enkele mobiele geluidbronnen in werking, dewelke niet tijdens de<br />
avond- en nachtperiode in werking zullen zijn:<br />
• S-APP-71 (stationaire vrachtwagens met natronloog, zoutzuur, chloorbleekloog t.h.v.<br />
weegbrug met Cb = 20.8 dB<br />
• S-APP-74 (rijroute tankwagens van en naar UG (met Cb = 13.8 dB)<br />
• S-APP-75 (lossen tankwagens t.h.v. UG (met Cb = 6.0 dB)<br />
In Tabel 8.36 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij normaal regime (en kolenaanvoer vanuit<br />
kaai 510) tijdens de dagperiode opgenomen. Om dezelfde redenen als bij concept 1 wordt ook<br />
nu geen rekening gehouden met eventuele tonale correcties.<br />
Tabel 8.36: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij normaal regime tijdens de dagperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 613<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 44.6 45 -0.4<br />
BP2 33.1 45 -11.9<br />
BP3 47.1 50 -2.9<br />
BP4 34.4 55 -20.6<br />
BP5 25.9 50 -24.1<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
35.5 45 -9.5<br />
Er worden geen overschrijdingen van de normen tijdens de dagperiode berekend. De<br />
geluidcontourenkaart van deze exploitatiefase is opgenomen in Bijlage 7.
Normale exploitatie tijdens nachtperiode (met kolenaanvoer vanuit kaai 510)<br />
Tijdens de nachtperiode zijn enkel de vaste geluidbronnen in werking.<br />
In Tabel 8.37 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij normaal regime (en kolenaanvoer vanuit<br />
kaai 510) tijdens de nachtperiode opgenomen.<br />
Tabel 8.37: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij normaal regime tijdens de nachtperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 614<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 44.5 43 1.5<br />
BP2 33 43 -10<br />
BP3 47.1 45 2.1<br />
BP4 34.4 50 -15.6<br />
BP5 25.9 45 -19.1<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
35.3 43 -7.7<br />
Er wordt een kleine overschrijding van de geluidnorm tijdens de nachtperiode berekend naar<br />
BP1 en BP3. Daar BP3 een weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de bufferzone<br />
t.h.v. R2 tussen Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de<br />
nachtelijke grenswaarde naar BP3 als aanvaardbaar worden beschouwd. Of de lichte<br />
overschrijding naar BP1 als relevant dient te worden beschouwd is afhankelijk van de<br />
bijkomende invloed op <strong>het</strong> huidige omgevingsgeluid (zie verder in j). Welke geluidbronnen <strong>het</strong><br />
meest bijdragen naar de diverse beoordelingsposities is opgenomen in de bronlijsten in Bijlage<br />
7. De geluidcontourenkaart van deze exploitatiefase is opgenomen in Bijlage 7.<br />
Tijdens opstartfase<br />
In Tabel 8.38 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid tijdens de opstartfase opgenomen.<br />
• De hulpboiler wordt mee in werking gesteld (mee in gebouw bij back-up boiler)<br />
• De back-up boiler werkt aan vol vermogen (zonder tijdsduurcorrectie).<br />
• De overige geluidbronnen worden met <strong>het</strong>zelfde geluidvermogen verondersteld als bij<br />
normaal werkingsregime.<br />
Tabel 8.38: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid van de opstartfase tijdens de nachtperiode<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde GW Toetsing<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 44.5 43 1.5<br />
BP2 33 43 -10<br />
BP3 47.1 45 2.1<br />
BP4 33.6 50 -16.4<br />
BP5 25.4 45 -19.6<br />
BP6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
35.1 43 -7.9
Net als bij de normale exploitatie worden de grenswaarden overschreden in BP1 en BP3. Naar<br />
BP3 is de hulpboiler <strong>het</strong> meest relevant. Naar BP4 zijn de geluidbronnen van de<br />
steenkoolopslag en losplaats <strong>het</strong> meest relevant. Aangezien de opstartfase slechts van korte<br />
duur zal zijn en beperkt in aantal, en BP3 een weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in<br />
de bufferzone t.h.v. R2 tussen Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding<br />
van de nachtelijke grenswaarde tijdens de opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een<br />
opstart tijdens de dagperiode geeft geen overschrijdingen naar BP3. De geluidcontourenkaart<br />
van deze exploitatiefase (bij opstart) is opgenomen in Bijlage 7.<br />
Verschil normale exploitatie met kolentransport vanuit Kaai 510 i.p.v. eigen kolenopslag<br />
De verwachte geluidemissies van de eigen kolenopslag (met verkorte kade t.o.v concept 1 en<br />
gesloten opslagbunkers), de mogelijke bronposities en de mogelijke posities van de gesloten<br />
opslagbunkers zijn in deze fase nog niet gekend maar verwacht wordt dat deze gevoelig lager<br />
zullen zijn dan deze met de eigen open kolenopslag besproken in concept 1. Het maximaal<br />
specifiek geluid van concept 1 met open kolenopslag gaf enkel naar BP4 een overschrijding van<br />
de geluidnorm met ca. 4 dB(A), vnl. te wijten aan de bijdrage van de geluidbronnen van deze<br />
open opslag. Daar verwacht wordt dat de de geluidemissie van de afgesloten opslag gevoelig<br />
lager zal zijn dan de open opslag, zal de geluidimmissie naar BP4 gevoelig lager zijn en<br />
bijgevolg ook lager naar <strong>het</strong> meer kritische BP5 (in natuurgebied ‘ De Kuifeend’) waar er reeds<br />
met ‘open opslag’ geen overschrijding werd berekend.<br />
Met geopende overdrukkleppen bij storing/calamiteit<br />
Bij storing of calamiteiten <strong>kun</strong>nen de veiligheidskleppen bovenop de machinezaal en <strong>het</strong><br />
ketelhuis in werking worden gesteld.<br />
In Tabel 8.39 is de toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid bij geopende overdrukkleppen opgenomen.<br />
• De overdrukklep op <strong>het</strong> dak van de machinehal (S-APP-63) en op <strong>het</strong> dak van <strong>het</strong><br />
ketelgebouw (S-APP-64) worden gezamenlijk in werking geacht. Voor posities zie<br />
Figuur 8.15.<br />
• De overige geluidbronnen worden niet mee gemodelleerd daar we enkel de maximale<br />
niveaus dienen te toetsen (grenswaarden voor incidenteel geluid als LAeq,1sec,max.)<br />
Daar verwacht wordt dat deze overdrukkleppen minder dan 10% van een beoordelingsperiode<br />
zullen geopend zijn, kan <strong>het</strong> als een incidenteel geluid worden beschouwd. Het kan evenwel<br />
ook ‘s nachts optreden (bij calamiteiten), dus volgende grenswaarden zijn van toepassing:<br />
• BP1: 50 dB(A)<br />
• BP2: 50 dB(A)<br />
• BP3: 55 dB(A)<br />
• BP4: 60 dB(A)<br />
• BP5: 50 dB(A)<br />
• BP6: 50 dB(A)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 615<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 8.15: Positie overdrukkleppen<br />
Tabel 8.39: Toetsing van <strong>het</strong> specifiek geluid tijdens afblaas overdrukkleppen<br />
Beoordelingspositie LAsp Grenswaarde incidenteel geluid Toetsing<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 616<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
BP1 55.6 50 5.6<br />
BP2 43.1 50 -6.9<br />
BP3 38.6 55 -16.4<br />
BP4 44 60 -16<br />
BP5 31.9 50 -18.1<br />
BP6 54.9 50 4.9<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
Uit Tabel 8.39 blijkt dat de grenswaarden voor incidenteel geluid <strong>kun</strong>nen worden overschreden<br />
in BP1 en BP6. Naar beide punten is de stoomveiligheidsklep op <strong>het</strong> machinegebouw (door de<br />
reflectie tegen <strong>het</strong> ketelgebouw) <strong>het</strong> meest relevant (S-APP-63). Geopende veiligheidskleppen<br />
tijdens de dagperiode geven geen overschrijdingen naar BP6 en een zeer lichte van 0.6 dB(A)<br />
naar BP1. Het geven van een noordoostelijke directiviteit aan deze geluidbronnen (met<br />
vermijding van de reflectie van S-APP-63 tegen <strong>het</strong> ketelhuis) kan mogelijk een voldoende<br />
milderende maatregel zijn om geen overschrijdingen te geven van de normen voor incidenteel<br />
geluid.<br />
De geluidcontourenkaart van deze incidentele fase (geopende veiligheidskleppen) is<br />
opgenomen in Bijlage 7.
8.2.5.4. Onderhoudsfase<br />
De emissies, immissies en toetsing aan de geluidsnormen kan als identiek worden beschouwd<br />
als deze beschreven onder paragraaf 8.1.5.4.<br />
8.2.5.5. Invloed pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> huidig omgevingsgeluid<br />
De geluidimpact van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct van E.ON – concept 2 (met koeltoren natuurlijke trek<br />
en kolenaanvoer vanuit kaai 510) en <strong>het</strong> wegvallen van enkele bestaande geluidbronnen bij<br />
BAYER/LANXESS wordt bestudeerd naar de 5 vaste meetposities.<br />
De geluidemissie van de installaties die komen te vervallen bij BAYER is reeds eerder bepaald<br />
in <strong>het</strong> kader van de hervergunning van de energieproductie bij Lanxess/BAYER (ref.<br />
04/08325/PV) en opgenomen in Tabel 8.27.<br />
In Tabel 8.40 is <strong>het</strong> berekende specifiek geluid van de verdwijnende geluidbronnen bij<br />
BAYER/LANXESS, <strong>het</strong> specifiek geluid van de toekomstige exploitatie van E.ON (met koletoren<br />
natuurlijke trek en kolenaanvoer vanuit kaai 510) en de invloed van deze op <strong>het</strong> gemeten<br />
omgevingsgeluid in MP1 opgenomen.<br />
Tabel 8.40: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1<br />
Periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 617<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 51 30.3 44.6 51.9 0.9<br />
Avond 49 30.3 44.5 50.3 1.3<br />
Nacht 49 30.3 44.5 50.3 1.3<br />
weekend Dag 47 30.3 44.6 48.9 1.9<br />
Avond 48 30.3 44.5 49.6 1.6<br />
Nacht 48 30.3 44.5 49.6 1.6<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij normale exploitatie<br />
In Tabel 8.41 is de geluidimpact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP2 opgenomen.<br />
Tabel 8.41: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP2<br />
Periode<br />
LA95,1h* Lsp**<br />
Lsp***<br />
BAYER/LANXESS E.ON<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 54 19 33.9 54.0 0.0<br />
Avond 51 19 33.9 51.1 0.1<br />
Nacht 48 19 33.9 48.2 0.2<br />
weekend Dag 47 19 33.9 47.2 0.2<br />
Avond 51 19 33.9 51.1 0.1<br />
Nacht 50 19 33.9 50.1 0.1<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij normale exploitatie<br />
In Tabel 8.42 is de impact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP3 opgenomen.<br />
Tabel 8.42: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP3<br />
Periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 618<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 54 25.6 37.4 54.1 0.1<br />
Avond 53 25.6 37.4 53.1 0.1<br />
Nacht 52 25.6 37.4 52.1 0.1<br />
weekend Dag 51 25.6 37.4 51.2 0.2<br />
Avond 53 25.6 37.4 53.1 0.1<br />
Nacht 50 25.6 37.4 50.2 0.2<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij normale exploitatie<br />
In Tabel 8.43 is de impact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP4 opgenomen.<br />
Tabel 8.43: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP4<br />
Periode<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 56 30 33.6 56.0 0.0<br />
Avond 53 30 33.6 53.0 0.0<br />
Nacht 49 30 33.6 49.1 0.1<br />
weekend Dag 49 30 33.6 49.1 0.1<br />
Avond 52 30 33.6 52.0 0.0<br />
Nacht 49 30 33.6 49.1 0.1<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij normale exploitatie<br />
In Tabel 8.44 is de impact op <strong>het</strong> gemeten omgevingsgeluid in MP5 opgenomen.
Tabel 8.44: Vergelijking specifiek geluid met LA95,1h van <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP5<br />
Periode<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 619<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LA95,1h*<br />
Lsp**<br />
BAYER/LANXESS<br />
Lsp***<br />
E.ON<br />
LA95,1h<br />
Toekomst<br />
Verwachte<br />
impact<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Week Dag 55 25.3 24.9 55.0 0.0<br />
Avond 53 25.3 24.9 53.0 0.0<br />
Nacht 50 25.3 24.9 50.0 0.0<br />
weekend Dag 49 25.3 24.9 49.0 0.0<br />
Avond 49 25.3 24.9 49.0 0.0<br />
Nacht 54 25.3 24.9 54.0 0.0<br />
*: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 1 dB(A)<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van verdwijnende geluidbronnen BAYER/LANXESS<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A) – specifiek geluid van bijkomende geluidbronnen E.ON bij normale exploitatie<br />
De verwachte impact op <strong>het</strong> huidige omgevingsgeluid (referentiesituatie) kan als zeer beperkt<br />
worden beschouwd naar de meetposities MP2 tot MP5.<br />
Naar MP1 is de akoestische impact wel groter. Hoe significant deze stijging dient te worden<br />
beschouwd, wordt besproken in 8.2.6.<br />
8.2.5.6. Cumulatieve effecten met andere toekomstige pro<strong>je</strong>cten<br />
Eventuele cumulatieve effecten met andere pro<strong>je</strong>cten is reeds beschreven voor concept 1 in<br />
paragraaf 8.1.5.6. Deze gaan niet fundamenteel afwijken als besproken voor concept 2.<br />
8.2.6. Significantie van de milieueffecten<br />
j. Impact naar BP1 tot BP6<br />
De geluidimpact kan volgens <strong>het</strong> significantiekader opgenomen in paragraaf 8.1.6. als beperkt<br />
worden beschouwd naar de volgende relevante beoordelingsposities:<br />
• BP5 gelegen in natuurgebied ‘De Kuifeend’<br />
• BP2 gelegen nabij de dichtstbijzijnde bewoning (Lillo)<br />
De geluidimpact kan volgens <strong>het</strong>zelfde significantiekader als relevant worden beschouwd naar<br />
de minder kritische beoordelingspositie:<br />
• BP3 gelegen in buffergebied, vlakbij een drukke verkeersweg (R2) tijdens een<br />
nachtelijke opstartfase en normale nachtelijke exploitatiefase.<br />
De geluidimpact kan volgens <strong>het</strong>zelfde significantiekader als relevant worden beschouwd naar<br />
volgende meer kritische beoordelingsposities:<br />
• BP1 en BP6 gelegen in natuurgebied bij geopende overdrukkleppen.
• De geluidimpact kan ook als relevant worden beschouwd naar BP1 bij normale<br />
nachtelijke exploitatie (overschrijding van de geluidnorm met 1.5 dB(A) en verwachte<br />
stijging omgevingsgeluid tijdens weekend-nacht met +1.6 dB(A)).<br />
Opmerkingen<br />
• De geluidemissies waarmee de geluidimmissies zijn berekend, zijn steeds gebaseerd<br />
op een gemeten LAeq-niveau (dus <strong>het</strong> energetisch gemiddelde van een al dan niet<br />
fluctuerende geluidsignaal). De vergelijking met <strong>het</strong> stabiel achtergrondgeluid is<br />
evenwel steeds uitgevoerd t.o.v. <strong>het</strong> LA95,1h-niveau. Dit is <strong>het</strong> stabiel<br />
achtergrondgeluid. De stijging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid met +1.6 dB(A) is deze op dit<br />
stabiel achtergrondgeluid. Deze stijging gaat bijgevolg enkel (net) hoorbaar zijn op die<br />
momenten wanneer alle andere meer wisselende omgevingsgeluiden (windgeruis bij<br />
wisselende windsnelheden, wisselde golfslag op de Schelde bij bootpassages, weg -en<br />
treinverkeersgeluiden, bootpassages, ...) zijn stilgevallen. Indien men de impact<br />
beschouwd op <strong>het</strong> energetisch gemiddelde omgevingsgeluid (Bijlage 7A -<br />
meetresultaten vaste MP1) zien we een minimale LAeq,1h-waarde van 51 dB(A) tijdens<br />
de weekend nachtperiode. De bijdrage van Eon met 44.5 dB(A) kan dan nog een<br />
stijging geven van <strong>het</strong> omgevingsgeluid met 0.9 dB(A), dewelke als minder relevant is<br />
te beschouwen. Pas vanaf 1 dB(A) is een stijging auditief waarneembaar.<br />
• De overschrijding naar BP1 wordt vnl. bepaald door de aanzuigzijde van de geplande<br />
koeltoren. Het geluid van de aanzuigzijde van zulk een koeltoren met natuurlijke trek is<br />
een geluid dat veelvuldig in de natuur voorkomt (branding, waterval, stortregens, ...)<br />
dewelke naar hinderbeleving voor mens als weinig hinderlijk wordt omschreven. Door<br />
<strong>het</strong> natuurlijk karakter is dit vermoedelijk ook als minder hinderlijk te beschouwen voor<br />
de plaatselijk aanwezige fauna.<br />
• Het toekomstig stabiel achtergrondgeluid van ca. 50 dB(A) (dus huidig LA95,1h-niveau<br />
+ berekende bijdrage van Eon) lijkt voor een natuurzone in de haven van Antwerpen<br />
nog als een aanvaarbaar geluidniveau te <strong>kun</strong>nen worden beschouwd. In MP5 (MP aan<br />
de oever van natuurgebied De Kuifeend) hebben we LA95,1h-waarden van minimaal 49<br />
dB(A) en LAmax,1h-waarden van maximaal 90 dB(A) geregistreerd.<br />
k. Impact naar rietzone binnenkant scheldedijk (BP7)<br />
Om praktische redenen (o.w.v. mogelijk overstromingsgevaar van de meetpost bij vloed) is<br />
MP1 op de scheldedijk geplaatst en niet in de voor fauna relevante rietzone aan de<br />
binnenzijde van de scheldedijk. Daar BP1 op exact dezelfde positie is genomen als MP1<br />
werd er steeds berekend naar een immissiehoogte van 5m (t.o.v. maaiveld centrale). De<br />
rietzone ligt evenwel een 3talmeter lager dan <strong>het</strong> maaiveld waardoor de 4m hoge (t.o.v.<br />
maaiveld) scheldedijk een relevante geluidafscherming kan geven voor fouragerende of<br />
broedende vogels in deze rietzone. Vandaar dat <strong>het</strong> specifiek geluid ook naar een<br />
beoordelingspositie op 0.2m hoogte van de rietzone (BP7) wordt berekend.<br />
Tabel 8.45: Specifiek geluid t.h.v. BP7 (rietzone binnenkant scheldedijk)<br />
regime<br />
LAsp* GW Toetsing<br />
dB(A) dB(A) dB(A)<br />
Normale exploitatie tijdens dagperiode 38.6 45 - 6.4<br />
Normale exploitatie tijdens nachtperiode 38.6 43 - 4.4<br />
Opstartfase tijdens nachtperiode 38.6 43 - 4.4<br />
Bij geopende stoomkleppen tijdens nachtperiode<br />
**: Betrouwbaarheidsinterval = +/- 3 dB(A)<br />
54.4 50 + 4.4<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 620<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Door de schermwerking van de scheldedijk komt de overschrijding, berekend naar BP1 bij<br />
normale exploitatie en opstartfase tijdens de nachtperiode, te vervallen naar <strong>het</strong> 10 m verder<br />
gelegen en 7 m lager gelegen BP7 (t.h.v. rietzone). Er wordt nog wel een overschrijding<br />
verwacht van de normen voor incidenteel geluid bij geopende stoomkleppen tijdens de<br />
nachtperiode.<br />
Naar aanleiding van bovenstaande overschrijding is op 15/06/09 een bijkomende nachtelijke<br />
geluidmeting uitgevoerd van 22.45 uur tot 23.45 uur in de rietzone (BP7) op 0.3m hoogte.<br />
Onderstaande tabel geeft de meetresultaten en berekende impact op <strong>het</strong> omgevingsgeluid.<br />
Huidig omgevingsgeluid<br />
in BP7<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 621<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
LAsp Eon<br />
t.h.v. BP7<br />
LAsp Ketels<br />
Bayer/Lanxess<br />
t.h.v. BP7<br />
Toekomstig<br />
omgevingsgeluid<br />
in BP7<br />
Impact t.h.v.<br />
BP7<br />
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)<br />
LA95,1u 48.1 38.6 24.5 48.5 +0.4<br />
LAeq,1u 50.8 38.6 24.5 51.0 +0.2<br />
De geluidimpact van de E.ON centrale (met koeltoren natuurlijke trek) kan naar de rietzone als<br />
beperkt worden beschouwd (geen overschrijding van de grenswaarde en geen relevante<br />
stijging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid (stijging < 1 dB(A)). De huidig opgemeten natuurlijke<br />
piekniveau’s (vogels, golfslag, ...) liggen met geluiddrukniveau’s van rond de 54 dB(A) in<br />
dezelfde orde van grootte als de verwachte geluidimpact van de incidenteel in werking zijnde<br />
stoomafblazen (verwachte LAsp van 54.4 dB(A) t.h.v. BP7). De impact van deze kan bijgevolg<br />
ook als aanvaardbaar worden beschouwd daar deze slechts incidenteel (bij calamiteiten) in<br />
werking zullen zijn.<br />
8.2.7. Milderende maatregelen<br />
8.2.7.1. Afbraakfase<br />
Tijdens de afbraakfase zijn geen milderende maatregelen vereist wat betreft geluid. Mogelijke<br />
trillingen t.h.v. nabi<strong>je</strong> trillingskritische installaties bij BAYER <strong>kun</strong>nen worden gemonitord tijdens<br />
de afbraakfase (indien er effectief trillingskritische installaties in de nabijheid van geplande<br />
afbraakwerkzaamheden gelegen zijn).<br />
8.2.7.2. Aanlegfase<br />
Dezelfde milderende maatregelen als besproken in de aanlegfase voor concept 1 zijn van<br />
toepassing voor concept 2<br />
8.2.7.3. Exploitatiefase<br />
De normale exploitatie en opstartfase van concept 2 (met kolenaanvoer vanuit kaai 510) tijdens<br />
de nachtperiode geeft overschrijdingen naar <strong>het</strong> natuurgebied tussen Scheldelaan en<br />
scheldedijk. Naar de voor fauna & flora relevante rietzone aan de binnekant van de scheldedijk<br />
wordt er evenwel geen overschrijding tijdens deze fases berekend. Extra milderende<br />
maatregelen (demping van de aanzuigzijde van de grote koeltoren) wordt niet nodig geacht. Het<br />
huidige ontwerp is voldoende voorzien van de nodige akoestische maatregelen. (zie ook<br />
paragraaf 2.2.5.9‘Alternatieve voorzieningen ter beperking van de geluidsemissies’).
Bij een nachtelijke opstart is er mogelijk een lichte overschrijding van de norm t.h.v. BP3. Dit is<br />
evenwel als een minder kritisch BP te beschouwen daar dit vlakbij een drukke verkeersweg is<br />
gelegen (stuk R2 tussen Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel).<br />
Het geven van een noordoostelijke directiviteit aan de afblaasleiding na de veiligheidskleppen<br />
(met vermijding reflectie tegen ketelgebouw, dus S-APP-63 verplaatsen naar positie S-APP-63*,<br />
zie onderstaande figuur) is aangewezen om geen overschrijdingen te geven van de normen<br />
voor incidenteel geluid.<br />
Figuur 8.16: voorkeurspositie stoomklep op machinehal<br />
8.2.7.4. Onderhoudsfase<br />
Extra milderende maatregelen zijn niet van toepassing tijdens de onderhoudsfase.<br />
8.2.8. Monitoring<br />
Een monitoring van de trillingsniveaus t.h.v. de mogelijk kritische locaties (installaties BAYER)<br />
tijdens de afbraak- en aanlegfase is aangewezen.<br />
Controlemetingen (emissie- en immissiemetingen) en overdrachtsberekeningen door een<br />
erkend geluidsdes<strong>kun</strong>dige, na een inloopperiode van de volledig werkende site, worden nodig<br />
geacht.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 622<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8.2.9. Besluit<br />
• Omgevingsgeluid<br />
Het huidige omgevingsgeluid rondom de geplande site kan als luidruchtig worden<br />
omschreven daar de milieukwaliteitsnormen er meestal worden overschreden. De<br />
grenswaarden voor continu geluid voor de geplande installaties zijn bepaald op basis<br />
van <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid<br />
• Afbraakfase<br />
De afbraakfase van de constructies, inrichtingen, ... van BAYER werd enkel onderzocht<br />
voor de dagperiode daar enkel tijdens de dagperiode de mobiele bronnen voor de<br />
afbraakfase in werking zullen zijn. Met een akoestisch rekenmodel werdt de specifieke<br />
bijdrage van de 2 vermoedelijk meest relevante diverse afbraakfases berekend. De<br />
afbraakfase wordt beoordeeld ter hoogte van dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen<br />
(t.h.v. Lillo, BP2). En ter hoogte van de dichtstbijzijnde natuurgebieden (BP1 en BP6 in<br />
<strong>het</strong> Galgenschoor en BP5 in De Kuifeend).<br />
Het berekend specifiek geluid tijdens de afbraakfase (afbraakwerken zone NW) blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor continu geluid naar de diverse relevante<br />
beoordelingsposities.. Het berekend intermitterend geluid veroorzaakt door <strong>het</strong><br />
afbreken van betonnen constructies en funderingen met een betonpikeur blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor dit soort geluiden.<br />
• Aanlegfase<br />
Tijdens de grondwerken t.h.v. de centrale worden mogelijk overschrijdingen van de<br />
grenswaarden voor deze aanlegfase verwacht indien gezamenlijk gewerkt wordt met 3<br />
grondboormachines voor paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde (zijde motor, en<br />
uitlaat) gericht naar <strong>het</strong> Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden kan de<br />
overschrijding worden vermeden.<br />
Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten voor de aanleg van de verkorte kade (met<br />
overdekte opslag) of de verschillende bouwputten voor de aanleg van <strong>het</strong><br />
koelwaterinnamegebouw of van de verschillende tunnels (koelwateraanvoer + mogelijke<br />
kolentunnel) worden er geen overschrijdingen berekend naar de beoordelingsposities.<br />
Enkel in een kleine zone t.h.v. de rietzone aan de binnenzijde van de scheldedijk<br />
worden er mogelijk overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden<br />
verwacht bij de constructie van de koelwateraanzuig. Geluidarmere methoden (trillen<br />
van damplaten) zijn aangewezen. Deze activiteiten dienen buiten <strong>het</strong> broedseizoen<br />
plaats te vinden.<br />
• Exploitatiefase<br />
Er wordt een opsplitsing gemaakt tussen de normale exploitatiefase tijdens dag- en<br />
nachtperiode, opstartfase tijdens nachtperiode en met veiligheidskleppen geopend. De<br />
verschillende fases worden beoordeeld naar 3 punten op 200m van de terreingrens<br />
(BP3, BP4 en BP6), 1 punt nabij de dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen binnen de<br />
zone van 200 m van <strong>het</strong> industrieterrein (BP2) en 2 punten op 200m van <strong>het</strong><br />
industrieterrein in natuurgebied (BP1 en BP5). Via een akoestisch rekenmodel worden<br />
m.b.v. de geluidvermogenniveaus, aangereikt door de fabrikant van de installaties, <strong>het</strong><br />
specifiek geluid ter hoogte van de beoordelingsposities berekend. Bij normale<br />
exploitatie en opstartfase tijdens de nacht wordt er naar BP1 een overschrijding van ca.<br />
1.5 dB(A) van de grenswaarden voor stabiel geluid verwacht. Dit is echter een<br />
beoordelingspositie gelegen op de scheldedijk waar de impact op fauna kan worden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 623<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
verwaarloosd. Naar de voor fauna&flora meer relevante rietzone aan de binnenzijde<br />
van de scheldedijk worden er geen overschrijdingen van de genswaarden verwacht.<br />
Tijdens de opstartfase in de nachtperiode <strong>kun</strong>nen de grenswaarden worden<br />
overschreden in BP3. Aangezien deze opstartfase slechts beperkt is in tijdsduur en in<br />
aantal, en BP3 een weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de, zwaar door<br />
wegverkeer belaste, bufferzone t.h.v. R2 - deel tussen Tijsmanstunnel en<br />
•<br />
Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de nachtelijke grenswaarde tijdens<br />
opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart tijdens de dagperiode geeft<br />
geen overschrijdingen naar BP3. Bijkomende milderende maatregelen worden niet<br />
noodzakelijk geacht.<br />
Impact kolentransport vanuit kaai 510 of eigen kolenopslag (overdekt en verkorte<br />
kade)<br />
Zowel bij kolentransport vanuit kaai 510 of vanuit de eigen overdekte kolenopslag met<br />
verkorte kade worden er geen overschrijdingen verwacht naar <strong>het</strong> dichtstbijgelegen<br />
BP4 en zeker niet naar <strong>het</strong> meer relevante BP5 (in natuurgebied ‘de Kuifeend’).<br />
• Impact incidentele stoomafblazen<br />
Met geopende veiligheidskleppen worden de grenswaarden voor incidenteel geluid<br />
mogelijk ligt overschreden in BP1 en BP6. Naar beide punten is in concept 2, S-APP-<br />
63, de stoomveiligheidsklep op <strong>het</strong> machinegebouw (door de reflectie tegen <strong>het</strong><br />
ketelgebouw) <strong>het</strong> meest relevant. Geopende veiligheidskleppen tijdens de dagperiode<br />
geven geen overschrijdingen naar BP6 en BP7. Het geven van een noordoostelijke<br />
directiviteit (minst kritische richting) aan deze geluidbronnen, met vermijding van de<br />
mogelijke reflectie tegen <strong>het</strong> ketelgebouw, zal een voldoende milderende maatregel zijn<br />
om geen overschrijding te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
• Impact onderhoudsfase<br />
De geluidimpact tijdens de onderhoudsfase is gevoelig lager dan de exploitatiefase daar<br />
<strong>het</strong> overgrote deel van de onderhoudswerkzaamheden binnenin gebouwen zal plaats<br />
hebben. Nagenoeg alle bronnen zullen buiten werking worden gesteld. De geluidimpact<br />
van de backup boiler (aan maximaal regime tijdens de onderhoudfase) is beperkt.<br />
• Impact pro<strong>je</strong>ct op referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie is <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 anno 2008, in MP2 tot MP4 anno<br />
2007 en in MP5 anno 2005 aangenomen. In MP2 tot MP5 zal <strong>het</strong> omgevingsgeluid<br />
slechts weinig worden beïnvloed door de bijkomende bijdrage van de geplande site<br />
(normale exploitatie tijdens dag-, avond- en nachtperiode) en <strong>het</strong> wegvallen van de<br />
bestaande centrales bij BAYER/LANXESS.<br />
Naar MP1 is de verwachte invloed iets relevanter. Een maximale stijging van 1.9 dB(A)<br />
in MP1 tijdens de weekend dagperiode worden er verwacht. Naar de voor fauna&flora<br />
meer relevante nabi<strong>je</strong> rietzone zal de impact gevoelig lager zijn door <strong>het</strong> lagere<br />
specifiek geluid (geluidafscherming door de scheldedijk) en <strong>het</strong> hogere oorspronkelijke<br />
omgevingsgeluid (golfslag door wind en bootpassages)<br />
Het verwachte geluidimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader, naar de relevante<br />
beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v. de relevante zone van <strong>het</strong> nabi<strong>je</strong> natuurgebied<br />
(rietzone)) als beperkt worden beschouwd. Extra milderende maatregelen tijdens normale<br />
exploitatie en opstartfase dienen niet toegepast te worden. De veiligheidskleppen hebben bij<br />
voorkeur een NO directiviteit (minst kritische richting) en de mogelijke reflectie tegen <strong>het</strong><br />
ketelhuis dient te worden vermeden (positie zie Figuur 8.16).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 624<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
8.3. Discipline geluid en trillingen voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met<br />
20% biomassa<br />
Voor de discipline geluid en trillingen worden geen veranderingen ten opzichte van 100%<br />
kolenstook verwacht.<br />
8.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
Een overzicht van de effecten wordt hieronder in tabel- en tekstvorm weergegeven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 625<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scenario directe koeling Scenario koeltoren<br />
Aanlegfase Koelwateruitlaat Koelwateruitlaat vervalt<br />
Koelwatergebouw In natuurzone In industriezone- geen overschrijding<br />
van de norm voor impulsachtig geluid<br />
Totale geluidsemissie<br />
Geluidsimpact op BP1 : beperkt<br />
Positie centrale Analoog Analoog<br />
Iets hoger dan in 1 e scenario door<br />
koeltoren<br />
Geluidsimpact op BP1 : relevant<br />
Hulpketels Gevoelig lager bij opstartfase<br />
Aanleg kade Beperkter impact dan in scenario 1<br />
Koeltorens geforceerde trek + open koelwater systeem worden vervangen door koeltoren<br />
natuurlijke trek.<br />
Positief : aanlegfase koelwateruitlaat vervalt (spui koelwater komt nu nabij koelwaterinnamepunt)<br />
Positief : aanlegfase koelwaterinname gebouw is minder kritisch door beperktere dimensies en<br />
mogelijke constructie op industrieterrein i.p.v. natuurgebied. (geen overschrijding meer van<br />
norm voor impulsachtig geluid)<br />
Negatief : totale geluidemissie en –immissie is iets hoger met koeltoren natuurlijke trek dan<br />
open koelwater systeem (met pompkelder) + koeltorens met geforceerde trek (met reeds<br />
voorziene akoestische maatregelen in concept 1). De geluidimpact van concept 2 naar BP1<br />
(beoordelingspositie op de scheldedijk) kan als relevant worden beschouwd terwijl dit bij<br />
concept 1 (bij maximale koeling) als beperkt kon worden beschouwd. Naar de voor fauna&flora<br />
relevantere rietzone aan de binnenzijde van de scheldedijk (BP7) is de geluidimpact van zowel<br />
concept 1 als concept 2 als beperkt te beschouwen.<br />
N-Z georiënteerde centrale wordt 90° gedraaid in concept 2<br />
Neutraal : Bepaalde deelbronnen (vb. transfo’s, geluidafstralende W-wand machinehal, ...)<br />
krijgen een iets hogere bijdrage naar de meest kritische westelijke BP’s terwijl dit<br />
gecompenseerd wordt door bepaalde minder bijdragende deelbronnen (vb. geluidafstralende<br />
wanden molengebouw en ketelgebouw, ...)<br />
Neutraal : De stoomafblaas op de machinehal wordt iets relevanter naar de meest kritische<br />
westelijke BP’s (door mogelijke reflectie tegen ketelgebouw dewelke gemakkelijk te vermijden is
door de stoomafblaas te voorzien op positie S-APP-63* (zie Figuur 8.16)) maar is minder<br />
relevant voor de stoomafblaas op <strong>het</strong> ketelhuis<br />
Aparte hulpketel (met LwA van 104.7 dB(A)) en backup ketel in gebouw (LwA van 85.5<br />
dB(A)) wordt vervangen door 2 identieke ketels met LwA van 85.5 dB(A) – beide in<br />
<strong>het</strong>zelfde gebouw<br />
Positief : Geluidimpact opstartfase is gevoelig lager dan in concept 1. enkel nog lichte<br />
overschrijding naar minder relevant BP3 (t.h.v. van R2)<br />
Lange kade met open kolenopslag wordt vervangen door verkorte kade en gesloten<br />
kolenopslag<br />
Positief : aanlegfase verkorte kade zal berkter zijn in tijd (minder impulsmomenten)<br />
Positief : geluidimpact exploitatiefase is beperkter door afgesloten opslag (lagere emissies).<br />
Zowel voor concept 1 als concept 2 is er een variant met kolenaanvoer vanuit kaai 510. De<br />
geluidimpact van deze is voor beide concepten dannatuurlijk identiek<br />
Eindconclusie<br />
Concept 2 is voor <strong>het</strong> deelaspect ‘geluid en trillingen’ gunstiger dan concept 1.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Geluid en Trillingen 626<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
9. Discipline mens<br />
9.0. Leeswijzer.<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren boven <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON<br />
opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde<br />
kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact van<br />
alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in kaart<br />
werd gebracht.<br />
9.1. Discipline mens voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling<br />
9.1.1. Methodologie<br />
Toxicologische evaluatie<br />
Op basis van de resultaten van de overige disciplines, voornamelijk wat betreft ‘lucht’ en ‘geluid’,<br />
maar ook ‘water’ en ‘bodem en grondwater’ wordt een evaluatie uitgevoerd naar de mogelijke<br />
effecten op de gezondheid van omwonenden en van werknemers van naburige bedrijven. Hierbij<br />
wordt de methodologie gevolgd die opgelegd wordt door de Dienst Mer (i.s.m. met ToVo). De<br />
evaluatie zal opgesteld worden aan de hand van de volgende vijf stappen:<br />
Identificatie van de relevante wijzigingen in <strong>het</strong> milieu.<br />
In dit gedeelte wordt een overzicht gegeven van de relevante wijzigingen. Met de gegevens<br />
uit de andere disciplines wordt nagegaan via welke weg agentia zich door de omgeving<br />
bewegen (lucht, bodem, water) en in welke hoeveelheid ze in de verschillende<br />
milieucompartimenten voorkomen. Dit is belangrijk om verspreiding en omvang van de<br />
verontreiniging te bepalen.<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> studiegebied en van de aanwezige populaties<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> wordt <strong>het</strong> ruimtegebruik in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
opgelijst met vermelding van afstand en windrichting ten opzichte van de site. Ook locaties<br />
met gevoelige populaties (bv. kinderdagverblijven, kleuter-, lagere en middelbare scholen,<br />
speeltuinen en –terreinen, ziekenhuizen, instellingen voor mindervaliden,<br />
bejaardentehuizen) worden opgenomen.<br />
Identificatie en kwantificatie van de blootstelling en belasting<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> wordt op basis van de disciplines lucht, water, bodem en grondwater en geluid<br />
de blootstelling van de omwonende bevolking aan chemische en fysische agentia<br />
gekwantificeerd. Deze kwantificatie gebeurt op basis van de volgende disciplines:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 627<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Discipline lucht: op basis van de bespreking in de discipline lucht wordt geëvalueerd of<br />
relevante toxicologische effecten mogelijk zijn.<br />
• Discipline geluid: resultaten van de overdrachtsberekeningen. De geluidsniveaus als<br />
gevolg van de exploitatie van de installatie ter hoogte van de diverse woonzones in de<br />
omgeving worden geëvalueerd.<br />
• Discipline water: op basis van de bespreking in de discipline water wordt geëvalueerd<br />
of relevante toxicologische effecten mogelijk zijn.<br />
• Discipline bodem en grondwater: op basis van de bespreking in de discipline bodem<br />
en grondwater wordt geëvalueerd of relevante toxicologische effecten mogelijk zijn.<br />
Identificatie van de relevante gezondheidseffecten in de bestudeerde populatie<br />
Aan de hand van de blootstelling en/of belasting worden de effecten voorspeld van de<br />
verschillende agentia op de gezondheid van de blootgestelde populatie<br />
(gezondheidsrisicoanalyse).<br />
Bespreking van de te verwachten gevolgen voor de gezondheid van de populatie in<br />
kwestie en voorstelling van milderende maatregelen<br />
Aan de hand van de vorige vier punten worden de te verwachten gevolgen voor de<br />
gezondheid van de populatie in kwestie bestudeerd. Indien uit de analyse blijkt dat de<br />
gezondheidseffecten onaanvaardbaar zijn, worden milderende maatregelen voorgesteld.<br />
Bij voorgaande uitleg kan algemeen opgemerkt worden dat de mogelijke effecten tevens<br />
betrekking <strong>kun</strong>nen hebben op belevingsaspecten of op andere aspecten die direct of indirect de<br />
leefkwaliteit van de omgeving beïnvloeden. Deze effecten <strong>kun</strong>nen dus ook <strong>het</strong> gevolg zijn van<br />
effecten die voor andere disciplines worden vastgesteld, zoals bijvoorbeeld geluidshinder,<br />
geurhinder, lichthinder, enz. In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> wordt dit alles beknopt nagegaan, mede op basis van de<br />
gegevens uit de disciplines lucht en geluid.<br />
Mobiliteitsanalyse<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> worden de verkeersstromen als gevolg van de exploitatie van E.ON<br />
gekwantificeerd. De gekwantificeerde wegverkeersstromen worden vergeleken met de<br />
capaciteit van de omliggende verkeerswegen teneinde in te schatten of de capaciteit van deze<br />
wegen voldoende is om een vlotte afwikkeling van de verkeersstromen te bewerkstelligen. Nu<br />
de discipline mens hoofdzakelijk gebaseerd is op de voorgaande, al besproken disciplines,<br />
wordt ook hier de afbraakfase niet beschouwd (gelijklopend met de voorgaande disciplines).<br />
9.1.2. Toxicologische evaluatie<br />
9.1.2.1. Identificatie van de relevante wijzigingen in <strong>het</strong> milieu<br />
Als gevolg van de activiteiten van E.ON doen zich volgende wijzigingen in <strong>het</strong> milieu buiten de<br />
site voor:<br />
Compartiment lucht<br />
• bijdrage tot de immissieconcentraties van diverse atmosferische polluenten (NOx, SO2,<br />
totaal stof, PM10, CO, Hg, Cd+Tl en dioxines) in de omgeving;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 628<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
zie hoofdstuk 5<br />
Compartiment water<br />
• bijdrage tot de verontreiniging van oppervlaktewater of onderwaterbodem van de<br />
Schelde;<br />
• bijdrage tot de verwarming van de Schelde door <strong>het</strong> lozen van koelwater<br />
zie hoofdstuk 6<br />
Compartiment bodem en grondwater<br />
• Toename van verharding op <strong>het</strong> terrein (werd als belangrijke impact beschouwd);<br />
• Wijziging van de bodemkwaliteit door depositie, bemalingseffecten, wijziging lithologie<br />
en wijziging kwantiteit van <strong>het</strong> grondwater (werd als beperkte impact beschouwd).<br />
zie hoofdstuk 7<br />
Compartiment geluid en trillingen<br />
• Bijdrage tot <strong>het</strong> geluidsklimaat in de omgeving<br />
zie hoofdstuk 8<br />
Andere impacten<br />
• Impact naar fauna en flora, specifiek <strong>het</strong> visbestand en de slikken en schorren in de<br />
schelde;<br />
• Visuele hinder;<br />
zie hoofdstuk 11<br />
9.1.2.2. Beschrijving van <strong>het</strong> studiegebied en van de aanwezige populaties<br />
o Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> wordt aandacht besteed aan de gezondheidsaspecten, alsook aan de directe en<br />
indirecte aspecten van de menselijke milieubeleving en eventuele hinderaspecten gekoppeld aan<br />
de verkeerssituatie. Deze effecten <strong>kun</strong>nen dus ook <strong>het</strong> gevolg zijn van effecten die voor andere<br />
disciplines worden vastgesteld, zoals bijvoorbeeld luchtverontreiniging. Voor de discipline Mens<br />
wordt <strong>het</strong> studiegebied dan ook bepaald door <strong>het</strong> grootste studiegebied van de disciplines lucht,<br />
water, bodem en grondwater en geluid. Het betreft in dit geval <strong>het</strong> studiegebied voor lucht, dat<br />
zich over circa 10km rond de BAYER-site uitstrekt.<br />
o Beschrijving van <strong>het</strong> ruimtegebruik in <strong>het</strong> studiegebied<br />
De site van E.ON is in iedere windrichting omgeven door industriegebied. Ten zuiden van de<br />
site bestaat <strong>het</strong> gebied vooral uit woongebied en agrarisch gebied terwijl in <strong>het</strong> noorden <strong>het</strong><br />
gebied rond de site voornamelijk bestaat uit agrarisch gebied, woongebied met landelijk<br />
karakter, natuur- en recreatiegebied.<br />
De belangrijkste woonkernen in de omgeving van de site zijn (de cijfers tussen haak<strong>je</strong>s<br />
corresponderen met Bijlage 4 afbakening studiegebied lucht):<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 629<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
(1) Zandvliet, centrum 6 km ten noorden van de site;<br />
(2) Berendrecht, centrum 5,5 km ten noorden van de site;<br />
(3) Stabroek, centrum 5,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(4) Putte, centrum 8,4 km ten noordoosten van de site;<br />
(5) Hoevenen, centrum 6,3 km ten oosten van de site;<br />
(6) Kapellen, centrum 7,8 km ten oosten van de site;<br />
(7) Ekeren, centrum 7,4 ten oostzuidoosten van de site;<br />
(8) Merksem, centrum 9,3 km ten zuidoosten van de site;<br />
(9) Kallo, centrum 5,9 km ten zuidwesten van de site;<br />
(10) Antwerpen (speciale beschermingszone), centrum 11 km ten zuidzuidoosten van de<br />
site;<br />
(11) Zwijndrecht (speciale beschermingszone), centrum 9,5 km ten zuiden van de site;<br />
(12) Burcht, centrum 11 km ten zuiden van de site;<br />
(13) Beveren, 9,7 km ten zuidwesten van de site;<br />
(14) Melsele, centrum 9,1 km ten zuidzuidwesten van de site;<br />
(15) Doel, centrum 3,3 km ten westen van de site.<br />
(16) Lillo, centrum 1,4 km ten westnoordwesten van de site.<br />
(17) Ossendrecht (Nederland, centrum 10,5 km noorden van de site<br />
(18) Putte (Nederland), centrum 8,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(19) Woensdrecht (Nederland), 15km ten noorden van de site.<br />
(20) Kieldrecht, centrum 10 km ten westen van de site;<br />
(21) Nieuw-Namen Nederland, centrum 10km ten westen van de site;<br />
(22) Verrebroek, centrum 10 km ten zuidwesten van de site.<br />
Volgende 4 woongebieden ondervinden zoals blijkt uit de discipline lucht de grootste invloed<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, en worden dan ook weerhouden voor verdere studie in dit hoofdstuk:<br />
(2) Berendrecht, centrum 5,5 km ten noorden van de site;<br />
(3) Stabroek, centrum 5,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(4) Putte, centrum 8,4 km ten noordoosten van de site;<br />
(18) Putte (Nederland), centrum 8,5 km ten noordoosten van de site;<br />
De belangrijkste natuurgebieden in de omgeving van de site zijn (de letters tussen haak<strong>je</strong>s<br />
corresponderen met hoofdstuk 1.1):<br />
(A) Natuurgebied Galgenschoor;<br />
(B) Natuurgebied De Kuifeend;<br />
(C) Natuurgebied Blokkersdijk;<br />
(D) Natuurgebied Fort van Stabroek als onderdeel van de fortengordel van Antwerpen<br />
(E) Natuurgebied Schans van Smoutakker als onderdeel van de fortengordel van<br />
Antwerpen;<br />
(F) Natuurgebied Groot Buitenschoor;<br />
(G) Natuurgebied Oude landen;<br />
(H) Natuurgebied Bospolder-Ekers moeras.<br />
o Beschrijving van de aanwezige populatie binnen <strong>het</strong> studiegebied<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 630<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 9.1 toont een overzicht van de bevolkingssamenstelling (01/01/2004) in de dichtstbijzijnde<br />
woonkernen.<br />
Tabel 9.1: Overzicht van de bevolkingssamenstelling op 01/01/2004 (voor Vlaanderen) in de (deel-)gemeenten in de<br />
omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale (bron: FOD ECONOMIE, K.M.O., MIDDENSTAND EN ENERGIE)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 631<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Berendrecht Stabroek Putte<br />
Woensdrecht (bestaande uit Putte,<br />
Ossedrecht, Woensdrecht,<br />
Hogerheide en Huijbergen)*<br />
totaal aantal inwoners 3202 8969 1689 21645<br />
aantal kinderen 60j)<br />
aantal vrouwen in de reproductieve<br />
leeftijd (15-44 jaar)<br />
665 1887 351<br />
* Bron: website gemeente Woensdrecht; cijfers op 1/1/2008<br />
De risicopopulaties die worden geïdentificeerd zijn weergegeven in Tabel 9.2.<br />
Tabel 9.2:Risicopopulaties nabij de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
5301 (10-49j)<br />
Rusthuizen kinderdagverblijven scholen<br />
Berendrecht - 1 2<br />
Stabroek 1 1 1<br />
Putte 2 - 1<br />
Woensdrecht (waarvan<br />
Putte een deelgemeente<br />
van uitmaakt)<br />
9.1.2.3. Gezondheidsrisicoanalyse<br />
5 5 9<br />
In <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> worden enkel de relevante blootstellingen aan fysische en chemische<br />
agentia gekarakteriseerd. Volgens de methodologie van ToVo dient een blootstelling verder te<br />
worden onderzocht indien:<br />
• de achtergrondimmissie groter is dan 80% van de wettelijke norm of van de<br />
wetenschappelijke advieswaarde;<br />
• de bijdrage door de beschouwde activiteit groter is dan 1% van de wettelijke norm of van<br />
de wetenschappelijke advieswaarde of van de huidige toestand;<br />
• er reeds klachten geformuleerd werden;<br />
• er bij de bevolking onrust met betrekking tot de stoffen is.
o Identificatie en kwantificatie van de blootstelling en belasting<br />
Blootstelling aan chemische agentia via dispersie van atmosferische polluenten<br />
Directe blootstelling<br />
De dispersie van atmosferische polluenten vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zorgt voor volgende mogelijke<br />
directe blootstellingsroute: blootstelling aan verhoogde omgevingsconcentraties voor<br />
verschillende polluenten.<br />
Tabel 9.3 toont een overzicht van de bijdrage vanwege de nieuwe elektriciteitscentrale tot de<br />
immissieconcentraties van atmosferische polluenten in Berendrecht, Putte (Vlaanderen) en<br />
Putte (Nederland). Uit Tabel 9.3 blijkt dat de berekende bijdragen voor alle parameters<br />
beduidend lager liggen dan de weerhouden toetsingswaarden.<br />
Tabel 9.3 Bijdragen vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct tot de immissieconcentraties van atmosferische polluenten.<br />
NOx<br />
SO2<br />
CO<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
jaargemiddelde<br />
grenswaarde (Vlarem<br />
II)<br />
uurgrenswaarde –<br />
P99,8 (Vlarem II)<br />
daggrenswaarde -<br />
P99 (Vlarem II)<br />
uurgrenswaarde -<br />
P99,8 (Vlarem II)<br />
jaargemiddelde<br />
grenswaarde (Vlarem<br />
40 (NO2)<br />
200 (N02)<br />
125<br />
350<br />
10.000<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 632<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
immissieconcentraties (in µg/m³)<br />
Gemiddelde<br />
gemeten waarde<br />
van geselecteerde<br />
VMM meetposten in<br />
de omgeving van de<br />
nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht 0,2-0,3<br />
Stabroek<br />
40 (NO2)<br />
ca. 0,3<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 0,35<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 0,35<br />
Berendrecht 7-8,5<br />
Stabroek<br />
91 (NO2)<br />
7-8,5<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 9<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 9<br />
Berendrecht ca.2,5<br />
Stabroek<br />
61<br />
ca. 3,5<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 2,5<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 2,5<br />
Berendrecht 7-8,5<br />
Stabroek<br />
323 (max.)<br />
7-8,5<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 9<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 9<br />
Berendrecht -<br />
0,2-0,3<br />
Stabroek<br />
ca. 0,4
PM10<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
II)<br />
daggrenswaarde –<br />
P98 (Vlarem II)<br />
Chloriden<br />
Jaargrenswaarde<br />
(Vlarem II)<br />
daggrenswaarde -<br />
P98 (Vlarem II)<br />
Fluoriden<br />
Cd + Tl<br />
Hg<br />
daggrenswaarde -<br />
P98 (Vlarem II)<br />
daggrenswaarde -<br />
P98 (Richtlijn<br />
2004/107/EG + WHO<br />
advieswaarde)<br />
PM 2,5<br />
advieswaarde - P98<br />
(WHO)<br />
50<br />
40<br />
300<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 633<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
3<br />
10,005<br />
1<br />
immissieconcentraties (in µg/m³)<br />
Gemiddelde<br />
gemeten waarde<br />
van geselecteerde<br />
VMM meetposten in<br />
de omgeving van de<br />
nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Putte (Vlaanderen) 0,3-0,4<br />
Putte (Nederland) 0,3-0,4<br />
Berendrecht Ca. 0,25<br />
Stabroek<br />
78<br />
0,25 – 0,5<br />
Putte (Vlaanderen) Ca 0,25<br />
Putte (Nederland)<br />
Ca 0,25<br />
Berendrecht ca 0,4<br />
Stabroek<br />
36<br />
0,4-1,2<br />
Putte (Vlaanderen) 0,2-0,4<br />
Putte (Nederland)<br />
0,2-0,4<br />
Berendrecht 0,3-0,4<br />
Stabroek<br />
-<br />
ca. 0,5<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 0,4<br />
Putte (Nederland)<br />
ca.0,4<br />
Berendrecht ca. 0,03<br />
Stabroek<br />
-<br />
ca 0,05<br />
Putte (Vlaanderen) 0,03-0,05<br />
Putte (Nederland)<br />
0,03-0,05<br />
Berendrecht 0,0008-0,001<br />
Stabroek<br />
-<br />
ca. 0,0012<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 0,0010<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 0,0010<br />
Berendrecht ca. 0,0005<br />
Stabroek<br />
-<br />
ca. 0,0007<br />
Putte (Vlaanderen) 0,0005-0,0007<br />
Putte (Nederland)<br />
0,0005-0,0007
NH3<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
Jaargemiddelde<br />
waarde (nieuwe<br />
Europese richtlijn)<br />
25<br />
100<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 634<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
immissieconcentraties (in µg/m³)<br />
Gemiddelde<br />
gemeten waarde<br />
van geselecteerde<br />
VMM meetposten in<br />
de omgeving van de<br />
nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht 0,03 – 0,05<br />
Stabroek<br />
-<br />
Ca.0,05<br />
Putte (Vlaanderen) 0,03 – 0,05<br />
Putte (Nederland)<br />
0,03 – 0,05<br />
Berendrecht < 1<br />
Stabroek<br />
-<br />
< 1<br />
Putte (Vlaanderen) < 1<br />
Putte (Nederland)<br />
Uit voorgaande tabel blijkt dat de impact van de parameters CO, Chloriden, Cd+Tl, Hg, PM2,5 en<br />
NH3 lager liggen dan 1% van de wettelijke norm of de wetenschappelijke advieswaarde; Deze<br />
parameters zullen bijgevolg niet meer verder besproken worden.<br />
Indirecte blootstelling<br />
De dispersie van atmosferische polluenten vanwege de nieuwe elektriciteitscentrale zorgt voor<br />
volgende relevante indirecte blootstellingsroutes via depositie van atmosferische polluenten.<br />
Het betreft volgende deposities: dioxines, Tl+Cd, Totaal stof, verzurende en eutrofiërende<br />
Tabel 9.4 geeft een overzicht van de bijdrage van de nieuwe elektriciteitscentrale tot<br />
depositiewaarden van verschillende polluenten in de woonkernen van Berendrecht, Stabroek,<br />
Putte (Vlaanderen) en Putte (Nederland). Uit Tabel 9.4 blijkt dat de berekende bijdragen<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct beduidend lager liggen dan de toetsingswaarden.<br />
Tabel 9.4: Bijdrage vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct tot de depositiewaarden<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
Potentieel verzurende depositie<br />
jaargemiddelde<br />
streefwaardenwaarden<br />
(Vlarem II)<br />
1.400 Zeq/ha/jaar<br />
Depositiewaarden<br />
Gemiddelde gemeten<br />
waarde van<br />
geselecteerde VMM<br />
meetposten in de<br />
omgeving van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
< 1<br />
Berekende<br />
bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht 44 - 66<br />
Stabroek 45 - 94<br />
Putte (Vlaanderen) 67 - 70<br />
Putte (Nederland)<br />
-<br />
62 - 73
Cd + Tl<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
Jaargemiddelde richtwaarde<br />
(Vlarem II)<br />
Uitvallend stof<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 635<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
30 µg/m²/dag<br />
Grenswaarde (Vlarem II) 650 mg/m²/dag<br />
Eutrofiërende depositie<br />
Jaargemiddelde 14 kgN/ha/j<br />
Gemiddelde gemeten<br />
waarde van<br />
geselecteerde VMM<br />
meetposten in de<br />
omgeving van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende<br />
bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht ca. 0,9<br />
Stabroek<br />
-<br />
ca. 1,2<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 1,0<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 1,0<br />
Berendrecht 0,5-1,0<br />
Stabroek ca. 1,0<br />
-<br />
Putte (Vlaanderen) ca. 0,5<br />
Putte (Nederland)<br />
ca. 0,5<br />
Berendrecht 0,57<br />
Stabroek 0,7-1,0<br />
-<br />
Putte (Vlaanderen) 0,42-0,7<br />
Putte (Nederland)<br />
o Blootstelling aan chemische agentia via bodem en grondwater<br />
0,42-0,7<br />
Er kan gesteld worden dat de bewoners in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale niet<br />
blootgesteld zullen worden aan verontreinigingen onder de site. De nodige<br />
bodembeschermende maatregelen zullen voorzien worden voor de site van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Hierdoor is de kans op bodemverontreiniging als gevolg van een calamiteit<br />
tot een minimum beperkt.<br />
o Blootstelling aan chemische agentia via emissies in water<br />
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impacten op<br />
de kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar zijn. Met<br />
betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat Optie 1 ,<br />
captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn, de minste impact heeft op zowel de<br />
watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers en bodem t.h.v. de Schorren<br />
en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid (erosie). De impact kan beschouwd<br />
worden als beperkt, voor zowel de watertemperatuur als voor de bodemtemperatuur. Aangezien<br />
de Schelde geen bestemming viswater of zwemwater heeft, komen mensen niet in contact met<br />
<strong>het</strong> door de nieuwe elektriciteitscentrale geloosde koel- of afvalwater. Potentiële relevante<br />
gezondheidseffecten als gevolg van afvalwaterlozingen van de nieuwe elektriciteteitscentrale<br />
<strong>kun</strong>nen op basis van de voorgaande argumenten dan ook als verwaarloosbaar bestempeld<br />
worden, en zullen niet verder behandeld worden.
o Blootstelling aan fysieke agentia – geluid<br />
In de discipline geluid werd <strong>het</strong> huidige omgevingsgeluid rondom de geplande site als<br />
luidruchtig omschreven, doordat de milieukwaliteitsnormen er meestal worden overschreden.<br />
De afbraak en de aanlegfase werd enkel onderzocht voor de dagperiode. Met een akoestisch<br />
rekenmodel werden diverse deelfases berekend. De aanlegfase wordt beoordeeld ter hoogte<br />
van dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen (t.h.v. Lillo, BP2) en ter hoogte van de dichtstbijzijnde<br />
natuurgebieden (BP1 en BP6 in <strong>het</strong> Galgenschoor en BP5 in De Kuifeend). Tijdens de<br />
afbraakfase worden geen overschrijdingen van de grenswaarden voor continu en intermitterend<br />
geluid verwacht. In de aanlegfase tijdens de grondwerken t.h.v. de centrale worden mogelijk<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor deze aanlegfase verwacht indien gezamenlijk<br />
gewerkt wordt met drie grondboormachines voor paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde<br />
(zijde motor, en uitlaat) gericht naar <strong>het</strong> Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden<br />
kan de overschrijding worden vermeden. Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten worden er geen<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht. De impulsgeluidvermogenniveaus<br />
(als LAeq,1sec.) dienen beperkt te blijven tot 138 dB(A).<br />
Met behulp van de geluidvermogenniveaus, aangereikt door de fabrikant van de installaties,<br />
werd in de discipline geluid en trillingen <strong>het</strong> specifiek geluid ter hoogte van de verschillende<br />
beoordelingsposities berekend, zowel voor de normale exploitatiefase als bij maximale koeling<br />
als bij opstartfase.<br />
Zowel bij normale exploitatiefase als bij de maximale koeling wordt enkel in BP4 een<br />
overschrijding van ca. 4 dB(A) van de grenswaarden verwacht. Dit is echter een<br />
beoordelingspositie gelegen centraal in <strong>het</strong> Kanaaldok waar mogelijke hinder naar mens kan<br />
worden verwaarloosd. De grenswaarden wordt bij maximale koeling t.h.v. de bewonerspositie<br />
(BP2) gerespecteerd.<br />
Indien er geopteerd wordt om de kolen aan te voeren vanuit kaai 510 i.p.v. <strong>het</strong> eigen kolenpark,<br />
wordt bij maximale koeling en normale exploitatie geen overschrijding naar BP4 (en andere<br />
BP’s) verwacht.<br />
Tijdens de opstartfase <strong>kun</strong>nen de grenswaarden worden overschreden in BP3 en BP4.<br />
Aangezien de opstartfase slechts van korte duur zal zijn en beperkt in aantal, en BP3 een<br />
weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de bufferzone t.h.v. R2 deel tussen<br />
Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de nachtelijke grenswaarde<br />
tijdens opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart tijdens de dagperiode geeft<br />
geen overschrijdingen naar BP3.<br />
Met geopende veiligheidskleppen worden de grenswaarden voor incidenteel geluid mogelijk<br />
licht overschreden in BP1 en BP6. Geopende veiligheidskleppen tijdens de dagperiode geven<br />
geen overschrijdingen naar BP6.<br />
Als referentiesituatie werd in de discipline geluid en trillingen <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 anno<br />
2008, in MP2 tot MP4 anno 2007 en in MP5 anno 2005 aangenomen. Dit omgevingsgeluid zal<br />
slechts weinig beïnvloed worden door de specifieke bijdrage van de geplande site (exploitatie<br />
bij maximale koeling) en <strong>het</strong> wegvallen van de bestaande centrales bij BAYER/LANXESS.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 636<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Maximale stijgingen van 0.9 dB(A) in MP1 tijdens een weekend-dag periode worden er<br />
verwacht <strong>het</strong>geen als beperkt kan worden beschouwd.<br />
Het verwachte geluidimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader van de discipline<br />
geluid en trillingen, naar de relevante beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v.<br />
natuurgebieden) als beperkt worden beschouwd. Extra milderende maatregelen tijdens normale<br />
en maximale exploitatie dienen niet toegepast te worden. De veiligheidskleppen hebben bij<br />
voorkeur een NO directiviteit (minst kritische richting).<br />
Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van de werking van de geplande kolencentrale<br />
worden bijgevolg niet verwacht.<br />
o Geurhinder<br />
Bij 100% kolenstook wordt er geen geurhinder verwacht Eventuele geurhinder zou in de directe<br />
omgeving niet veel receptoren hinderen door de beperkte bevolkingsdichtheid.<br />
o Visuele impact<br />
De visuele impact wordt uitvoerig besproken in <strong>het</strong> hoofdstuk Landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed<br />
en archeologie. Hieruit blijkt dat de nieuwe centrale <strong>het</strong> landschap negatief beïnvloedt, maar dat<br />
deze impact landschappelijk aanvaardbaar is.<br />
9.1.2.4. Identificatie van relevante gezondheidseffecten in de bestudeerde<br />
populatie<br />
o Algemeen – Methodiek<br />
Om de te verwachten bijdrage aan chemische en fysische agentia te beoordelen, wordt volgend<br />
significantiekader gebruikt:<br />
Verwaarloosbare bijdrage x
NO2 wordt op natuurlijke wijze gevormd door bacteriële activiteit, in vulkanen en bij<br />
bliksemontladingen.<br />
Jaargemiddelde NO2-concentraties in stedelijke gebieden over de ganse wereld bedragen<br />
doorgaans 20 tot 90 μg/m 3 (0,01 tot 0,05 ppm), terwijl <strong>het</strong> uurgemiddelde varieert van 240 tot<br />
850 μg/m 3 (0,13 tot 0,45 ppm). Stedelijke luchtconcentraties van NO2 variëren tijdens de dag en<br />
worden eveneens beïnvloed door de seizoenen en door meteorologische factoren. Gewoonlijk<br />
is er een lage achtergrondconcentratie aan NO2 aanwezig, met daarop gesuperponeerd<br />
dagelijks één of twee concentratiepieken tengevolge van de periodieke verkeersdrukte.<br />
Langetermijn monitoring gedurende de twee laatste decennia toont een concentratiestijging van<br />
stikstofoxiden in stedelijke gebieden aan.<br />
Een mogelijke belangrijke bron voor de opname van NO2 is de concentratie die binnenshuis<br />
voorkomt. Voornamelijk open vlammen zoals gasvuren veroorzaken verhoogde concentraties.<br />
Ook in tabaksrook komen verschillende vormen van stikstofoxiden voor.<br />
Stikstofdioxide is een wateroplosbaar oxidant dat de long als belangrijkste doelorgaan heeft.<br />
Tijdens inhalatie kan 80 tot 90% van <strong>het</strong> NO2 worden geabsorbeerd. Een significant deel van de<br />
geïnhaleerde NO2 wordt opgenomen in de nasofarynx (neus-keelholte): ongeveer 40% bij<br />
honden en konijnen. Een maximale NO2 dosis in <strong>het</strong> menselijke lichaam wordt verkregen in <strong>het</strong><br />
weefsel ter hoogte van de overgang van de luchtwegen naar de gasuitwisselingsregio van de<br />
longen (longblaas<strong>je</strong>s).<br />
Experimentele studies hebben aangetoond dat NO2 en de chemische afgeleiden ervan<br />
gedurende langere perioden in de longen <strong>kun</strong>nen achterblijven. De aanwezigheid van<br />
salpeterzuur en salpeterigzuur of hun zouten wordt vastgesteld in <strong>het</strong> bloed en de urine na<br />
blootstelling aan NO2.<br />
Korte termijn blootstelling (10-15 minuten) aan een hoge NO2-concentratie van 3 000 tot<br />
9 400 μg/m 3 veroorzaakt duidelijk veranderingen in de longfunctie van gezonde personen.<br />
Klachten werden geformuleerd bij NO2-concentraties vanaf 1 880 μg/m 3 . Diverse onderzoeken<br />
tonen verschillende en elkaar tegensprekende resultaten bij lagere concentraties. Het laagste,<br />
in meer dan één studie vastgestelde niveau dat de ademhalingsfunctie beïnvloedt, is een<br />
blootstelling gedurende 30 minuten, met intermitterende inspanningen, aan een NO2concentratie<br />
van 560 μg/m 3 . De laagste vermelde concentraties met effecten liggen bij 200 à<br />
300 μg/m 3 , doch deze resultaten zijn betwijfelbaar.<br />
Het blijkt dat bronchitis-patiënten niet gevoeliger zijn voor NO2 dan gezonde personen. CARApatiënten<br />
vertonen wel een grotere gevoeligheid. Vergeleken met gezonde mensen komen<br />
dezelfde effecten voor bij gehalveerde concentraties.<br />
Studies met proefdieren hebben duidelijk aangetoond dat blootstelling aan NO2-concentraties<br />
van minder dan 1.800 μg/m 3 gedurende meerdere weken of maanden aanleiding geeft tot<br />
meerdere effecten, hoofdzakelijk in de longen doch ook in andere organen, zoals bloed, lever<br />
en milt. Zowel reversibele als irreversibele longeffecten werden geobserveerd. Structurele<br />
wijzigingen variëren van een verandering in celtypen in de luchtwegen en de longen tot<br />
emfyseemachtige effecten. Een NO2-concentratie van 940 μg/m 3 verhoogt reeds de<br />
gevoeligheid voor bacteriële longinfecties.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 638<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Stikstofdioxide heeft een verstikkende geur. De gestandaardiseerde geurdrempel van deze stof<br />
bedraagt 355 μg/m 3(47) . Bij graduele toename van de concentratie wordt echter geen geur<br />
waargenomen tengevolge van gewenning.<br />
Studieresultaten tonen aan dat mengsels van NO2 en ozon resulteren in effecten die additief,<br />
synergetisch of enkel aan ozon te wijten zijn (afhankelijk van de concentraties,<br />
blootstellingsduur en bestudeerde parameter). Aangenomen kan worden dat er interacties<br />
optreden tussen NO2 en andere luchtpolluenten waarbij zogenaamde zomersmog kan ontstaan,<br />
doch er is nog te weinig informatie voorhanden om daaromtrent kwantitatieve uitspraken te<br />
doen.<br />
In onderstaande paragrafen wordt als toetsingswaarde gebruik gemaakt van de concentratie ter<br />
bescherming van de gezondheid vooropgesteld door de WHO, nl.:<br />
• uurgemiddelde: 200 µg/m³;<br />
• jaargemiddelde: 40 à 50 µg/m³.<br />
De EG-richtlijn 1999/30/EC vermeldt dezelfde grenswaarden voor de bescherming van de<br />
gezondheid van de mens. Er wordt een NO2-concentratie op uurbasis vooropgesteld van<br />
200 µg/m³. Hierbij wordt gesteld dat deze waarde niet meer dan 18 keer per kalenderjaar mag<br />
overschreden worden. Voor de jaargemiddelde NO2-concentratie geldt een grenswaarde van<br />
40 µg/m³. Aan deze grenswaarden moet ten laatste op 1/1/2010 worden voldaan.<br />
Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De berekende NOx-concentratie (zie Tabel 9.3) ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum als gevolg<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale bedraagt 0,38 μg/m³ voor de jaargemiddelde waarde. Deze<br />
concentratie is 0,95% van de toetsingswaarde die de WHO voorstelt. Dit is bijgevolg als<br />
verwaarloosbaar te beschouwen. Het pluimmaximum van de 99,8 -Percentielwaarde als<br />
gevolg van de nieuwe elektriciteitscentrale is 10,2 µg/m³. Deze concentratie is 5% van de laagst<br />
vastgestelde waarde, die een negatieve invloed heeft op de gezondheid van mensen<br />
(200µg/m³). Wanneer we de huidige immissiegrenswaarden optellen bij de<br />
immissiegrenswaarden veroorzaakt door de nieuwe elektriciteitscentrale bekomen we waarden<br />
die net niet de helft bedragen van de laagst vastgestelde waarde, die een negatieve invloed<br />
heeft op de gezondheid van mensen (200µg/m³).<br />
o Zwaveldioxiden en stof<br />
Mogelijke gezondheidseffecten<br />
Voor de emissies van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is gebleken dat SO2 een parameter is met een relevante invloed<br />
op <strong>het</strong> pluimmaximum. De ernst van de effecten van SO2 zijn echter afhankelijk van de aanwezige<br />
concentratie aan stof (zie verder). Vandaar dat beide parameters hieronder samen besproken<br />
worden. Voor stof zijn verwaarloosbare tot beperkte impacten vastgesteld.<br />
47<br />
Standarized Human Olfactory Tresholds, M. Devos, F. Patte, J. Rouault, P. Laffort, L.J. Van Gemert, IRL Press at<br />
Oxford University Press, New York, 1990.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 639<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Zwaveldioxide<br />
Van de zwaveloxiden is zwaveldioxide (SO2) de meest voorkomende. De bespreking van de<br />
effecten wordt beperkt tot SO2. SO2 wordt als gas via de lucht verspreid. De natuurlijke<br />
aanwezigheid van SO2 in de omgevingslucht ligt onder 5 µg/m³ (48) . In landelijke gebieden in<br />
Europa schommelen de achtergrondwaarden echter tussen 5 en 25 µg/m³ of overschrijden ze<br />
deze waarden door de verspreiding van emissies via hoge schoorstenen. In stedelijke gebieden<br />
worden verhoogde waarden gemeten. Deze zijn in de voorbi<strong>je</strong> periode echter gevoelig gedaald tot<br />
waarden ruim onder 100 µg/m³ voor <strong>het</strong> jaargemiddelde. SO2 is zeer goed oplosbaar in water<br />
waardoor <strong>het</strong> bij inademing grotendeels geabsorbeerd wordt in de slijmlaag van de bovenste<br />
luchtwegen. De kleine hoeveelheden die in de longen terecht komen worden in <strong>het</strong> bloed<br />
2-<br />
opgenomen. SO2 wordt door biotransformatie omgezet in sulfaat (SO4 ) en verlaat <strong>het</strong> lichaam<br />
voornamelijk via de urine. SO2 kan waargenomen worden door zijn irritante geur. De geurdrempel<br />
ligt echter bij waarden van enkele duizenden µg/m³, waarden die in de omgevingslucht vrijwel<br />
nooit voorkomen. Acute effecten op de luchtwegen (bronchoconstrictie, chemische bronchitis en<br />
tracheïtis) komen voor vanaf 10.000 µg/m³ (werkomgeving) en vanaf 2.600 à 2.700 µg/m³ bij<br />
astmapatiënten. Tijdens inspanningen zullen astmapatiënten reeds aantoonbare effecten<br />
ondervinden bij 1.000 µg/m³. De ARAB-grenswaarde (lijst van grenswaarden voor<br />
beroepsmatige blootstelling aan chemische agentia Koninklijk besluit van 11 maart 2002<br />
betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de<br />
risico’s van chemische agentia op <strong>het</strong> werk) voor blootstelling aan SO2 (tijdgewogen gemiddelde)<br />
bedraagt 5.300 µg/m³ en de korte-tijdswaarde (blootstellingslimiet op korte termijn) bedraagt<br />
13.000 µg/m³ (49) . Deze waarden gelden voor werknemers in de werkruimte. In combinatie met<br />
zwevende deelt<strong>je</strong>s kan SO2 gemakkelijker dieper in de longen penetreren waardoor effecten<br />
reeds bij lagere concentraties voorkomen. Een daggemiddelde van 250 µg/m³ voor zowel stof als<br />
SO2 wordt bepaald als lowest observed effect niveau op korte termijn. Op langere termijn wordt<br />
boven concentraties van 100 µg/m³ voor SO2 en stof een verhoogd voorkomen van ziekten en<br />
symptomen van de ademhalingswegen vastgesteld. Enkele studies tonen effecten aan bij nog<br />
lagere concentraties (ca. 50 µg/m³). De WHO stelt als richtwaarde voor de bescherming van de<br />
gezondheid een concentratie van 500 µg/m³ SO2 gedurende 10 minuten of 350 µg/m³ als<br />
uurgemiddelde. Voor gecombineerde blootstelling aan stof en SO2 gelden richtwaarden voor stof<br />
en SO2 van 125 µg/m³ voor daggemiddelden en 50 µg/m³ voor jaargemiddelden gesteld.<br />
Stof<br />
Stof in de omgevingslucht heeft geen relevante, rechtstreekse effecten op de mens. Bij<br />
blootstelling aan hoge concentraties stof, die enkel in bepaalde werkplaatsen voorkomen, <strong>kun</strong>nen<br />
wel rechtstreekse effecten optreden, zoals stoflong. De aanwezigheid van stof in de<br />
omgevingslucht heeft wel indirecte gevolgen. Bepaalde polluenten <strong>kun</strong>nen door adsorptie aan de<br />
stofdeelt<strong>je</strong>s dieper in de longen doordringen. In <strong>het</strong> kader van dit <strong>rapport</strong> dient zwaveldioxide<br />
vermeld te worden. Hiervoor wordt verwezen naar de bespreking van zwaveldioxide. Het stof kan<br />
zelf geheel of gedeeltelijk uit toxische verbindingen bestaan. Deze verbindingen <strong>kun</strong>nen na<br />
inademing van <strong>het</strong> stof in <strong>het</strong> lichaam opgenomen worden en effecten veroorzaken. Voorbeelden<br />
van dergelijke verbindingen zijn zware metalen en asbest. In <strong>het</strong> geval van dit <strong>rapport</strong> zijn via<br />
deze weg geen effecten te verwachten. Tenslotte kan stof hinder veroorzaken doordat <strong>het</strong> op<br />
(48) Air Quality Guidelines for Europe: Hoofdstuk 30; World Health Organisation, Regional Office for Europe;<br />
Copenhagen; WGO Regional Publications; European Series No. 23; 1987.<br />
(49) KB van 10 augustus 1998 tot wijziging van Bijlage II van titel II, hoofdstuk IIbis van <strong>het</strong> ARAB wat de vaststelling van de<br />
grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft (Belgisch Staatsblad 12.09.1998)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 640<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
allerlei oppervlakken neervalt. Hiervoor wordt naar de paragraaf ' Ruimtelijke aspecten' in dit<br />
hoofdstuk verwezen.<br />
o Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De maximale gemiddelde concentraties aan SO2 berekend als gevolg van dit pro<strong>je</strong>ct is<br />
maximaal 0,45 µg/m³ Deze maximale waarde is 0,45% van de lowest observed effect op lange<br />
termijn (100 µg/m³). Bijgevolg kan gesteld worden dat er een verwaarloosbare invloed is van de<br />
gezondheidseffecten.<br />
o Fijn stof: PM10 en PM2,5<br />
Mogelijke gezondheidseffecten<br />
Groottefracties en chemische samenstelling zijn voor de gezondheidseffecten van fijn stof van<br />
belang. Hoe kleiner de deelt<strong>je</strong>s, hoe dieper ze in de luchtwegen en longen <strong>kun</strong>nen doordringen.<br />
Vooral PM2,5 kan als relevant beschouwd worden t.a.v. de gezondheidseffecten. Alsook <strong>het</strong><br />
grovere deel (tss 2.5 - 10 µm) is niet te verwaarlozen qua gezondheid.<br />
Bij de antropogene Vlaamse emissies spelen naast <strong>het</strong> primair stof (rechtstreeks geëmitteerde<br />
stofdeelt<strong>je</strong>s) ook de emissies van de stofprecursoren een rol. Deze stofprecursoren vormen na<br />
chemische omzetting secundair fijn stof. Als precursoren <strong>kun</strong>nen zwaveloxiden, stikstofoxiden,<br />
vluchtige organische stoffen en ammoniak genoemd worden.<br />
De verschillende verbrandingsbronnen veroorzaken emissie van primaire, antropogene<br />
fijnstoffracties (waaronder roet). Verkeer, scheepvaart, industrie, energieopwekking en<br />
huisverwarming zijn daar een voorbeeld van. Een aandeel van iedere bron op de<br />
gezondheidseffecten is getalsmatig nog niet aan te geven. Verkeer speelt vermoedelijk wel een<br />
rol bij de gezondheidseffecten die samenhangen met kortdurende en langdurende blootstelling,<br />
vooral in stedelijke gebieden en drukke verkeerssituaties. Een beleid dat is gericht op<br />
vermindering van de emissie van de primaire fracties van fijn stof zou daarom<br />
gezondheids<strong>kun</strong>dig zinvol <strong>kun</strong>nen zijn.<br />
De gezondheidsschade van fijn stof in de buitenlucht uit zich onder andere in vervroegde<br />
sterfte, toename in ziekenhuisopnames voor hart en luchtwegaandoeningen, luchtwegklachten<br />
en functiestoornissen. Dit zowel bij kortstondige blootstelling (uren, dagen) aan hoge<br />
concentraties als bij langdurige blootstelling (jaren) bij lage concentraties. De kleinste deelt<strong>je</strong>s<br />
komen via de longen ook gemakkelijk en snel in de bloedbaan terecht.<br />
PM10-stof kan door mechanische en toxische inwerking de slijmafvoer in de luchtwegen<br />
verstoren, ademhalingsklachten uitlokken en de gevoeligheid voor luchtweginfecties verhogen.<br />
De aanwezigheid van polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s) in sommige<br />
stofdeelt<strong>je</strong>s bevordert de ontwikkeling van longkanker. Andere toxische bestanddelen van stof<br />
<strong>kun</strong>nen zich na afzetting in de longen nog verder in <strong>het</strong> lichaam verspreiden via de bloedbaan<br />
of <strong>het</strong> lymfestelsel.<br />
In Vlaanderen vertaalt men de impact van PM10 en PM2,5 op de gezondheid in een<br />
gezondheidsindicator. Die indicator wordt uitgedrukt in desability adjusted life years (DALY’S)<br />
en meet <strong>het</strong> aantal gezonde levensjaren die een populatie verliest door ziekte en sterfte. Het is<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 641<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
de optelsom van de jaren verloren door sterfte aan een bepaalde ziekte (verloren levensjaren)<br />
en de jaren geleefd met een ziekte, rekening houdend met de ernst ervan<br />
(ziektejaarequivalenten). Op basis van de beschikbare epidemiologische kennis wordt de<br />
gezondheidsimpact van de PM10 en PM2,5 concentraties in Vlaanderen in 2005 geschat op 3<br />
verloren gezonde levensjaren per inwoner in Vlaanderen, ervan uitgaande dat de bevolking<br />
gedurende de volledige levensduur blootgesteld wordt aan de concentratie van 2005.<br />
Er is tot nu toe geen buitenluchtconcentratie aan te geven waar beneden geen<br />
gezondheidseffecten meer gevonden worden. Ook bij de concentratieniveaus van fijn stof<br />
beneden de huidige grenswaarden in de buitenlucht zijn gezondheidseffecten waargenomen.<br />
Bij de gezondheidseffecten van fijn stof is ook niet aangegeven welke mensen<br />
gezondheidsschade zullen lijden. Het is wel aannemelijk gemaakt dat bij hogere<br />
blootstellingsconcentraties en bij een grotere gevoeligheid <strong>het</strong> gezondheidsrisico groter is. Bij<br />
dit laatste moet vooral gedacht worden aan ouderen en personen met hart-, vaat- of<br />
longaandoeningen.<br />
De WHO (wereldgezondheidsorganisatie heeft in 1987 en 2000 overzichten opgesteld van de<br />
gezondheidseffecten van luchtverontreiniging. Recent heeft de WHO opnieuw een dergelijke<br />
evaluatie uitgevoerd als basis voor <strong>het</strong> ‘Clean Air For Europe’ (CAFE) programma van de<br />
Europese commissie. Opnieuw is vastgesteld dat er bij fijn stof geen drempelwaarde voor<br />
effecten is waar te nemen.<br />
De WHO hanteert volgende richtlijnen voor fijn stof:<br />
Jaargemiddelde concentratie: PM10: 20 µg/m³; PM2,5 10 µg/m³;<br />
24-uurgemiddelde concentratie: PM10: 50 µg/m³; PM2,5: 25 µg/m²;<br />
Mogelijke gezondheidseffecten ten gevolge van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De bijdrage van de elektriciteitscentrale van E.ON in de haven van Antwerpen bedraagt ten<br />
opzichte van de woonkernen maximaal 2,5% (Stabroek) van de WHO-richtlijn (20 µg/m³) voor<br />
PM10, en wordt als beperkt aanzien. De bijdrage ten gevolge van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in de haven van<br />
Antwerpen bedraagt ten opzichte van de woonkernen maximaal 0,2% (Stabroek) van de WHOrichtlijn<br />
(25 µg/m³) voor PM2,5, en wordt als verwaarloosbaar aanzien.<br />
o Fluoriden<br />
Mogelijke gezondheidseffecten<br />
Anorganische en organische fluoriden zijn aanwezig in zowel de bodem en water als in planten<br />
en dieren die de mens consumeren. Naast de industriële emissies is de grootste bron van<br />
fluoriden de fluoriden toegevoegd aan drinkwater om tandbederf te voorkomen. Wat betreft de<br />
industrie is vooral de staalproductie, superfosfaat, glasindustrie, olieraffinaderi<strong>je</strong>n en de<br />
koolcentrales verantwoordelijk. In een studie uitgevoerd door in USA was de maximum<br />
concentratie van fluoriden 1,89 µg/m³, dezelfde resultaten werden in Europa ge<strong>rapport</strong>eerd.<br />
Fluoriden worden geëmitteerd in de lucht zowel in de gasfase als in deelt<strong>je</strong>svorm. De<br />
deelt<strong>je</strong>sgrootte kan variëren van 0,1 µm tot 10 µm. Dit betekent dat deze deelt<strong>je</strong>s <strong>kun</strong>nen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 642<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
indringen in de longen met gezondheidseffecten als gevolg. Via de fluoriden in de lucht <strong>kun</strong>nen<br />
de planten gecontamineerd raken met fluoriden. Deze fluoriden worden opgenomen door de<br />
plantblaad<strong>je</strong>s en komen zo in <strong>het</strong> menselijk dieet terecht. De WHO <strong>rapport</strong>eert dat langdurige<br />
concentratie van meer dan 0,2 µg/m³ in de lucht kan leiden tot verwondingen van de planten.<br />
Het meest belangrijk nadelige lange-termijn effect van fluoriden op de menselijke populatie is<br />
<strong>het</strong> endemisch skeletachtig fluorosis. Het heilzaam effect van fluoriden is de preventie van<br />
tandbederf.<br />
De WHO refereert naar verschillende studies met betrekking tot gezondheidseffecten van<br />
fluoriden en erkent dat <strong>het</strong> fluoridenniveau in de lucht moet kleiner zijn dan 1 µg/m³ om effecten<br />
op vee en planten te voorkomen. Deze concentratie zou ook voldoende zijn om de menselijke<br />
gezondheid te beschermen.<br />
Mogelijke gezondheidseffecten ten gevolge van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De maximale fluoridenconcentraties in de woonkernen rond de nieuwe elektriciteitscentrale is<br />
circa 0,05µg/m³. Dit is 5% van <strong>het</strong> maximale niveau die de WHO vooropstelt om de menselijke<br />
gezondheid te beschermen. De bijdrage van de elektriciteitscentrale kan bijgevolg voor <strong>het</strong> deel<br />
mens als relevant beschouwd worden.<br />
o Zware metalen (Hg, Tl+Cd)<br />
Mogelijke gezondheidseffecten<br />
Cadmium<br />
Cadmium is een zacht, zilverwit metaal. Het heeft een relatief hoge dampspanning. In de lucht<br />
wordt de damp vlug geoxideerd tot cadmiumoxide. Veel anorganische cadmiumcomponenten<br />
zijn oplosbaar in water, cadmiumsulfide en cadmiumoxide zijn bijna onoplosbaar in water.<br />
De concentratie van cadmium in landelijke gebieden varieert van
vooral via de huid, de ademhalingsorganen en <strong>het</strong> spijsverteringskanaal. Thalliumvergiftiging<br />
wordt vooral veroorzaakt door de toevallige opname van rattengif. Wanneer iemand een<br />
thalliumvergiftiging overleeft, <strong>kun</strong>nen de gevolgen van storingen aan <strong>het</strong> zenuwstelsel zoals<br />
beven, verlamming en gedragsveranderingen blijvend zijn. Bij ongeboren kinderen kan<br />
thalliumvergiftiging aangeboren afwijkingen veroorzaken. Vanwege de accumulatie van thallium<br />
in <strong>het</strong> menselijk lichaam, <strong>kun</strong>nen er chronische aandoeningen ontstaan, zoals vermoeidheid,<br />
hoofdpijn, depressies, gebrek aan eetlust, beenpijnen, haaruitval en verstoring van <strong>het</strong> zicht.<br />
Andere aandoeningen die gerelateerd <strong>kun</strong>nen zijn aan thalliumvergiftiging, zijn zenuw- en<br />
gewrichtspijnen. Deze zijn <strong>het</strong> gevolg van de opname van thallium via <strong>het</strong> voedsel. Thallium is<br />
deels in water oplosbaar en kan zich daarom, wanneer de bodem grote hoeveelheden thallium<br />
bevat, via <strong>het</strong> grondwater verspreiden. Thallium kan zich ook verspreiden via de adsorptie van<br />
slib. Er zijn aanwijzingen dat thallium tamelijk mobiel is in de bodem. WHO heeft geen<br />
richtwaarden vastgelegd voor Tl. De Nederlandse wetgeving legt wel een TLV-waarde vast van<br />
0,1 mg/m³. Vertaald naar richtwaarden voor omgevingsconcentraties komt dit neer op<br />
0,01 mg/m³. Over depositie van Tl vermeld WHO geen richt of streefwaarden voor<br />
depositiewaarden. Vlarem II daarentegen stelt een richtwaarde voor de depositie van Tl vast<br />
van 10 µg/m²/d.<br />
Kwik<br />
Kwik is een stof die van nature voorkomt in <strong>het</strong> milieu. Het kan gevonden worden in de vorm<br />
van metaal, kwikzouten of als organisch kwik. Metaalkwik wordt in een aantal huishoudelijke<br />
producten gebruikt, zoals barometers, thermometers en fluorescerende lampen. Het kwik in<br />
deze apparaten zit meestal klem en kan dan geen schade aan de gezondheid toebrengen.<br />
Wanneer een thermometer breekt, kan men echter voor een korte tijd blootgesteld worden aan<br />
een hoge dosis kwik dat verdampt. Dit kan schadelijke effecten hebben, zoals beschadiging aan<br />
de zenuwen, hersenen en nieren, longirritatie, oogirritatie, huiduitslag, overgeven en diarree.<br />
Kwik komt van nature niet voor in voedsel, maar <strong>het</strong> kan wel in voedsel terecht komen, omdat<br />
<strong>het</strong> zich via kleinere organismen door de voedselketen verspreidt. De concentratie kwik is in vis<br />
meestal hoger dan de kwikconcentratie van <strong>het</strong> water waar de vis in zwemt. Dit wijst erop dat<br />
kwik zich ophoopt in <strong>het</strong> lichaam van vissen. Ook veeproducten <strong>kun</strong>nen aanzienlijke<br />
hoeveelheden kwik bevatten. Kwik komt meestal niet in planten voor, maar wanneer er kwik<br />
bevattende bestrijdingsmiddelen gebruikt zijn, kan kwik via groenten en andere gewassen <strong>het</strong><br />
menselijk lichaam binnenkomen. Kwik heeft een aantal effecten op mensen, die allemaal<br />
neerkomen op de volgende belangrijkste effecten:<br />
• Verstoring van <strong>het</strong> zenuwstelsel;<br />
• Schade aan hersenfuncties;<br />
• DNA beschadiging en chromosomale beschadigingen;<br />
• Allergische reacties, die resulteren in huiduitslag, vermoeidheid en hoofdpijn;<br />
• Negatieve reproductie effecten, zoals spermaschade, geboorteafwijkingen en<br />
miskramen;<br />
Beschadigde hersenfuncties <strong>kun</strong>nen de oorzaak zijn van de degradatie van leercapaciteiten,<br />
persoonlijkheidsveranderingen, bevingen, gezichtsveranderingen, doofheid, ongecoördineerde<br />
spierbewegingen en geheugenverlies. Chromosomale beschadiging veroorzaakt <strong>het</strong> syndroom<br />
van Down.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 644<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bijdrage door depositie Cd+Tl<br />
Uit de bespreking in <strong>het</strong> deel lucht (zie Tabel 9.3), is gebleken dat <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct op zich bijdrage<br />
bij de dorpen levert van 2,7% wat een beperkte bijdrage betekent.<br />
o Legionellose<br />
De 'veteranenziekte' (legionellose) is een ziekte die wordt veroorzaakt door de Legionellabacterie<br />
en die longontsteking tot gevolg kan hebben. Het totale koelsysteem, dat wil zeggen<br />
<strong>het</strong> systeem van leidingen van en naar de koelcellen en de koelcellen zelf, kan gevoelig zijn<br />
voor de groei van legionellabacteriën ten gevolge van de heersende temperatuur en mogelijke<br />
aanwezigheid van langzaam of niet stromend water. Het koelconcept van de elektriciteitscentrale<br />
is echter een open circuit. De verblijftijd van <strong>het</strong> koelwater is amper een paar minuten<br />
en <strong>het</strong> water staat er nooit stil. Kans op groei van deze legionella-bacterie is bijgevolg quasi<br />
onbestaande zodat ook <strong>het</strong> risico voor de mens te verwaarlozen is. Deze problematiek wordt<br />
bijgevolg verder niet besproken.<br />
9.1.2.5. Bespreking van de te verwachten gevolgen: determinatie en<br />
implementatie van milderende maatregelen<br />
De verwachte bijdragen v/d E.ON atmosferische emissies, bedragen maximaal 5% (voor F, voor<br />
de overige parameters is dit minder) van de gezondheidswaarden. Omdat deze bijdrage ver<br />
onder de gezondheidswaarde blijft, worden deze als aanvaardbaar beschouwd, en worden<br />
geen verdere milderende maatregelen voorgesteld.<br />
9.1.2.6. Veiligheid<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 12.1.4.<br />
9.1.3. Mobiliteit<br />
9.1.3.1. Bereikbaarheidsprofiel<br />
o Huidige verkeerssituatie<br />
Het langzaam verkeersnetwerk - microstructuur<br />
Dit netwerk omvat zowel <strong>het</strong> fiets als voetgangersnetwerk. De nieuwe elektriciteitcentrale is voor<br />
de fietser te bereiken via een vrijliggend fietspad aangelegd tussen de Scheldedijk en de<br />
Scheldelaan. Het fietspad is 2,5 m breed.<br />
Het wegverkeer – meso-en macrostructuur<br />
Het terrein van de nieuwe elektriciteitscentrale is enkel via de Scheldelaan (N163) te bereiken<br />
voor <strong>het</strong> wegverkeer. De Scheldelaan zorgt voor verbinding met de R2 tussen de<br />
Liefkenshoektunnel en de Frans Tijsmanstunnel (zie Figuur 9.1). Via de Frans Tijsmanstunnel<br />
kan de A12 bereikt worden die aansluiting geeft naar Nederland richting Woensdrecht/Bergen<br />
op Zoom of naar de R1 die aansluiting geeft naar Brussel, Limburg of Gent. Richting westen<br />
kan via de Liefkenshoektunnel (onder de Schelde) verbinding geven richting Oostende of Gent.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 645<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 9.1: Wegverkeerssituatie nabij de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON. (BRON: www.MAP24.be)<br />
Het spoorwegnet<br />
E.ON is te bereiken via <strong>het</strong> spoor. Deze volgt de Schelde en loopt langs de Scheldelaan. Ten<br />
noorden van <strong>het</strong> terrein van E.ON loopt er een spoorweg langs de R2. Deze kruist <strong>het</strong><br />
Kanaaldok B1 op de Lillobrug (zie Figuur 9.2) . Deze brug omvat 2 sporen.<br />
Figuur 9.2: Spoorwegverkeer nabij de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 646<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het waterwegnetwerk<br />
Het E.ON-terrein is net naast <strong>het</strong> Kanaaldok B1 gelegen (zie Figuur 9.1). Er zullen<br />
voorzieningen worden getroffen om maximaal vervoer via <strong>het</strong> schip mogelijk te maken (nieuwe<br />
kademuur: zie paragraaf 2.4.5).<br />
Luchtverkeer<br />
Het dichtstbijgelegen vliegveld is in Deurne gelegen. Dit vliegveld is op een afstand van 12,5km<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale gelegen. E.ON zal hier dan ook geen gebruik van maken.<br />
o Nieuwe ontwikkelingen in <strong>het</strong> verkeersnetwerk<br />
In de buurt van de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON zijn er 2 nieuwe pro<strong>je</strong>cten in<br />
ontwikkeling die zowel <strong>het</strong> spoorwegennet, <strong>het</strong> wegverkeersnetwerk als <strong>het</strong> netwerk voor<br />
langzaam verkeer zal wijzigen. (De nieuwe plannen voor de Oosterweelverbinding wordt als te<br />
ver van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied beschouwd om invloed te hebben op <strong>het</strong> verkeer nabij E.ON, dit<br />
pro<strong>je</strong>ct wordt hieronder dan ook niet besproken).<br />
De tweede spoorverbinding onder de Schelde (Liefkenshoekspoortunnel)<br />
Via deze nieuwe spoorverbinding zal er een verbinding zijn tussen <strong>het</strong> spoorwegennet op de<br />
linker Schelde-oever en <strong>het</strong> spoorwegennet op de rechter Schelde-oever (zie ook paragraaf<br />
2.7.1). Dit nieuwe tra<strong>je</strong>ct wordt aangeduid op Figuur 9.2 met de groene streep<strong>je</strong>slijn.<br />
De tweede Tijsmanstunnel<br />
Na de realisatie van de tweede Tijsmanstunnel voor personen- en vrachtverkeer (zie ook<br />
paragraaf 2.7.2) zullen de bestaande op- en afrittencomplexen van de R2 aan de Noorderlaan<br />
(afrit 13) afgesloten worden. Wegverkeer afkomstig van de Tijsmanstunnel naar de Noorderlaan<br />
zal via Laageind (Stabroek) moeten omrijden en andersom, Wegverkeer van de Noorderlaan<br />
naar de Tijsmanstunnel zal via Laageind (Stabroek) moeten omrijden. Ter hoogte van <strong>het</strong><br />
bestaande op-en afrittencomplex aan de Scheldelaan (afrit 12) zal <strong>het</strong> verkeer enkel nog van en<br />
naar de richting linkeroever (via liefkenshoektunnel) <strong>kun</strong>nen. Verkeer afkomstig van<br />
Rechteroever A12 of Noorderlaan richting Scheldelaan dient dan de 2 de Tijsmanstunnel te<br />
gebruiken. Deze toekomstige verkeerssc<strong>het</strong>s wordt weergegeven in Figuur 9.3.<br />
In deze tunnel wordt ook een fietspad voorzien.<br />
Oosterweelverbinding<br />
Met de oosterweelverbinding zal de verkeersinfrastructuur ten zuiden van E.ON drastisch<br />
veranderen. Dit pro<strong>je</strong>ct houdt een nieuwe toltunnel onder de schelde vanop Linkeroever naar<br />
Rechteroever ter hoogte van <strong>het</strong> kerk<strong>je</strong> Oosterweel in. Voor een verdere beschrijving van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct zie paragraaf 2.7.3.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 647<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 9.3: Verkeerssc<strong>het</strong>s na de aanleg van de Tweede Tijsmanstunnel. (BRON: kennisgevingsdocument <strong>MER</strong><br />
Tweede Tijsmanstunnel)<br />
o Capaciteit-omliggende wegen<br />
Methode<br />
De capaciteit van een weg of een rijstrook wordt uitgedrukt in Personen Auto-Equivalenten<br />
(p.a.e.). Men hanteert deze werkwijze omdat de impact van de verschillende vervoerswijzen op de<br />
capaciteit van een weg, totaal verschillend <strong>kun</strong>nen zijn.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 648<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Er wordt uitgegaan van de volgende maatvoering :<br />
• auto en kleine bestelwagen: 1 p.a.e.<br />
• grote bestelwagen en kleine vrachtwagen: 2 p.a.e.<br />
• zware vrachtauto: 3 p.a.e.<br />
• bus: 2 p.a.e.<br />
• motorrijwiel: 0,5 p.a.e.<br />
• fiets: 0,3 p.a.e.<br />
De capaciteit van een rijstrook staat gelijk aan <strong>het</strong> aantal p.a.e. die deze rijstrook op een uur tijd<br />
kan verwerken. Algemeen wordt aangenomen dat de volgtijd tussen twee voertuigen 2<br />
seconden bedraagt. Dit houdt in dat de maximale capaciteit van een rijstrook gelijk is aan 1.800<br />
p.a.e./uur. Op te merken valt hierbij nog dat allerlei externe invloeden dit cijfer negatief <strong>kun</strong>nen<br />
beïnvloeden. Het vermelde cijfer gaat uit van een rijstrookbreedte van 3,50 m. Smallere<br />
rijstroken, een bochtig tracé, hellingen, tegenliggers, obstakels en andere factoren <strong>kun</strong>nen deze<br />
maximale capaciteit inperken. Deze capaciteit geldt ook als maximumnorm voor de rijstroken op<br />
kruispunten met verkeersafhankelijke regeling, namelijk in een situatie waarbij er zich op de<br />
kruisende weg gedurende één uur geen enkel voertuig aanbiedt. Van zodra er zich een grote<br />
verkeersstroom aanbiedt op de kruisende weg, zal de capaciteit van elk van de respectievelijke<br />
wegen afnemen.<br />
Capaciteit omliggende wegen<br />
Het terrein van E.ON is gelegen aan de Scheldelaan. Dit is een rijbaan met 2X2 rijstroken met<br />
een groot aantal verkeerslichtengeregelde kruispunten en een maximale snelheid van 90 km/u.<br />
Er kan bijgevolg een theoretische capaciteit capaciteit van 1.500 p.a.e./uur per rijstrook of 3.000<br />
p.a.e./uur per rijrichting of 6.000 p.a.e./uur op deze rijweg in de 2 richtingen worden<br />
verondersteld. De Tijsmanstunnel en de liefkenshoektunnel zijn autosnelwegen met 2X2<br />
rijstroken zonder kruispunten en een maximale toegelaten snelheid van 120 km/u. er kan<br />
bijgevolg een theoretische capaciteit van 1.800 p.a.e./uur per rijstrook of 3.600 p.a.e/uur. per<br />
rijrichting of 7.200 p.a.e./uur in de 2 richtingen worden verondersteld.<br />
o Intensiteit omliggende wegen<br />
Metingen<br />
Aan de hand van de automatische telposten die opgesteld worden door Agentschap<br />
infrastructuur afdeling Verkeers<strong>kun</strong>de binnen <strong>het</strong> beleidsdomein Mobiliteit en Infrastructuur kan<br />
weergegeven worden wat de gemiddelde verkeersintensiteit is op de R2-West aan de<br />
Tijsmanstunnel. Tabel 9.5 geeft deze gegevens weer. In de buurt van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale zijn enkel gegevens over de Tijsmanstunnel bekend. Metingen van de<br />
Scheldelaan zijn niet bekend en wordt beschouwd als een leemte in de kennis.<br />
Tabel 9.5: Gemiddelde verkeersintensiteiten op de R2 in 2006 (BRON: Verkeerstellingen 2006)<br />
. telpost Sectie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 649<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Daggemiddelde 2006 (6u – 22u)<br />
Kmpt Werkdag Zaterdag Zondag Weekdag<br />
R2-west Tijsmanstunnel 67 30.500 8.000 7.800 24.100
Tellingen naar de verschillende soorten voertuigen op de R2 werden uitgevoerd in 2000. De<br />
verdeling in soorten voertuigen wordt weergegeven in Tabel 9.6. Uit Tabel 9.6 blijkt dat de<br />
capaciteit tijsmanstunnel in 2006 37,25% bedroeg van de maximale theoretische capaciteit.<br />
Tabel 9.6: Verdeling van de verschillende voertuigen op de R2 ter hoogte van de Tijsmanstunnel en verrekening naar<br />
totale belasting van de weg. (BRON: Verkeerstellingen 2000)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 650<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aandeel op totaal Aantal p.a.e. per voertuig Aantal p.a.e. per werkdag<br />
Motorrijwielers 0,30% 0,5 45,75<br />
Auto en kleine bestelwagens 71,27% 1 21.737,35<br />
Grote bestelwagens en<br />
kleine vrachtwagens<br />
15,68% 2 9.564,8<br />
Grote vrachtwagens 12,40% 3 11.346<br />
Bussen 0,35% 2 213,5<br />
Totaal 100,00% 42.907,4<br />
Aandeel ten opzichte van de capaciteit van de weg (7200 p.a.e. per uur) 37,25%<br />
Autonome ontwikkeling<br />
Tussen 1985 en 2006 is <strong>het</strong> verkeer op de A-wegen (waartoe de ringwegen behoren) met<br />
ongeveer 112% toegenomen 50 . Vergelijkt men de tellingen van 2006 met deze van 2005, dan<br />
bekomt men een stijging voor de A-wegen van ongeveer 3,8%. Vergelijkt men echter de<br />
tellingen van de voorgaande jaren (tot 1985-1986), dan ziet men een jaarlijkse stijging tot<br />
ongeveer 2000, daar stagneert intensiteit en in vanaf 2004 stijgt de stijging in intensiteit terug.<br />
Voor de inschatting van de toekomstige ontwikkeling kan men best uitgaan van een ‘worst case<br />
scenario’, d.w.z. een stijging van ongeveer 3,5% de komende jaren. Door de aanleg van de 2 de<br />
tijsmanstunnel kan <strong>het</strong> totale verkeer langs deze 2 tunnels wel toenemen.<br />
9.1.3.2. Mobiliteitsprofiel van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
o Personenverkeer<br />
Aanlegfase<br />
Gedurende de aanlegfase zullen er maximaal tot 1.800 contractors werkzaam zijn bij de opbouw<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale. Er zullen bijgevolg maximaal een 1.800-tal personenwagens<br />
’s morgens bij de nieuwe elektriciteitscentrale aankomen en ’s avonds een 1.800-tal<br />
personenwagens de elektriciteitscentrale verlaten. Dit betekent in de Scheldelaan een bijkomende<br />
belasting van de Scheldelaan van 1.800 p.a.e. ’s morgens en 1.800 p.a.e. ’s avonds. Indien we<br />
aannemen dat 40% van dit personenverkeer vanuit <strong>het</strong> oosten (Tijsmanstunnel), 40% vanuit <strong>het</strong><br />
westen (Liefkenshoektunnel) en 20% vanuit <strong>het</strong> zuiden (Scheldelaan) afkomstig is, betekent dit<br />
50 Verkeerstellingen in vlaanderen 2006 in vlaanderen met automatische telapparaten nr. 213, 2005, Vlaamse Overheid,<br />
Agentschap Infrastructuur, Afdeling Beheer Wegverkeer.
een bijkomende belasting voor de Scheldelaan van 720 p.a.e. per dag vanuit en naar <strong>het</strong> zuiden.<br />
Vanuit en naar de Liefkenshoek- en Tijsmanstunnel betekent dit een bijkomende belasting in elke<br />
tunnel van 1.440 p.a.e. per dag. Dit houdt een belasting in van 360p.a.e./uur in de ochtendspits<br />
en 360p.a.e./uur in de avondspits op de Scheldelaan vanuit en naar <strong>het</strong> zuiden en<br />
1.440p.a.e./uur in de ochtendspits en 1.440p.a.e./uur in de avondspits vanuit en naar <strong>het</strong><br />
noorden. In de Tijsmanstunnel en in de Liefkenshoektunnel betekent dit een bijkomende<br />
belasting van 720p.a.e/uur zowel in de Tijsmanstunnel als in de Liefkenshoektunnel en zowel in<br />
de avondspits als in de ochtendspits.<br />
Exploitatiefase<br />
Gedurende de exploitatiefase zullen er een 70 à 100 mensen werkzaam zijn bij de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Het aantal contractors en bezoekers is momenteel nog niet gekend. Indien<br />
we ‘worst case’ beschouwen, zullen er een 100 tal-personenwagens ’s morgens bij de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale aankomen. En ’s avonds een 100-tal personenwagens de<br />
elektriciteitscentrale verlaten. Het is echter hoogstonwaarschijnlijk dat iedereen er in dagploeg<br />
en op <strong>het</strong>zelfde moment aankomt en terug vertrekt. Indien deze ‘worst case’ situatie toch<br />
verondersteld wordt, betekent dit een bijkomende belasting van de Scheldelaan van 100<br />
p.a.e.’s avonds en 100 p.a.e.’s morgens. Indien we aannemen dat 40% van dit<br />
personenverkeer vanuit <strong>het</strong> oosten (Tijsmanstunnel), 40% vanuit <strong>het</strong> westen<br />
(Liefkenshoektunnel) en 20% vanuit <strong>het</strong> zuiden (Scheldelaan) afkomstig is, betekent dit een<br />
bijkomende belasting van 40 p.a.e. voor de Scheldelaan, 80 p.a.e. voor de Tijsmans- en de<br />
Liefkenshoektunnel per dag. Dit houdt een belasting in van 80p.a.e./uur in de ochtendspits en<br />
80 p.a.e./uur in de avondspits op de Scheldelaan vanuit en naar <strong>het</strong> noorden. En een<br />
20 p.a.e./uur in de avond- en ochtendspits vanuit en naar <strong>het</strong> zuiden in de Scheldelaan. In de<br />
Thijsmans- en de Liefkenshoektunnel betekent dit een belasting van de weg richting<br />
Scheldelaan van 40 p.a.e./uur.<br />
o Goederenverkeer<br />
Aanlegfase<br />
Het goederenverkeer tijdens de aanlegfase is momenteel moeilijk exact kwantificeerbaar. Over<br />
<strong>het</strong> aantal vrachtwagenbeweging voor extern grondverzet kon een goede inschatting gemaakt<br />
worden; maar over de aanvoer van installatieonderdelen moesten grove aannames gemaakt<br />
worden om dit, in deze fase, van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct te kwantificeren. De veronderstelde transporten van<br />
<strong>het</strong> goederenverkeer worden weergegeven in Tabel 9.7. Er werd uitgegaan van 400 dagen werk<br />
voor de aanlegfase. In totaal komt <strong>het</strong> goederenverkeer neer op een bijkomende<br />
verkeersbelasting van 308 p.a.e./dag (154 p.a.e./dag voor de aankomst van de vrachtwagens en<br />
154 p.a.e./dag voor <strong>het</strong> terug wegrijden van de vrachtwagens. In de veronderstelling dat de helft<br />
van de vrachtwagens via de Tijsmanstunnel de Scheldelaan bereiken de helft van de<br />
vrachtwagens de Scheldelaan bereiken via de Liefkenshoektunnel, dan betekent dit een<br />
bijkomende belasting van zowel de liefkenshoektunnel als de Tijsmanstunnel van 154 p.a.e./dag<br />
of gemiddeld bij aanvoer van 8 uur per dag, 19,3 p.a.e./uur. En op de Scheldelaan ten noorden<br />
van de site een bijkomende belasting van 308 p.a.e./dag of 38,5 p.a.e./uur.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 651<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 9.7: Inschatting van <strong>het</strong> goederenverkeer in de aanlegfase<br />
Goederenverkeer Aantal transporten<br />
Aanvoer<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 652<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal P.a.e<br />
gedurende de<br />
hele aanlegfase<br />
Gemiddeld<br />
aantal p.a.e. per<br />
dag<br />
Per vrachtwagen: aanvoer van installaties 50 300 0,75<br />
Per schip 50 n.v.t n.v.t.<br />
Afvoer<br />
Per vrachtwagen<br />
Wegvoeren grondoverschot bij ontgraving 17.200 103.200 258,00<br />
Wegvoeren grondoverschot bij terreinnivellering 800 4.800 12,00<br />
Wegvoeren grondoverschot voor extern grondverzet 2.450 14.700 36,75<br />
Totaal goederenverkeer per vrachtwagen 20.450 122.700 308<br />
Exploitatiefase<br />
Tijdens de exploitatiefase bij 100% kolenstook zullen enkel kolen aangevoerd worden als<br />
brandstoffen. Dit gebeurt in grote Cape-size schepen, dus via <strong>het</strong> water. Via de weg wordt <strong>het</strong><br />
kalksteen/krijt aangevoerd. Per jaar is deze aanvoer verantwoordelijk voor 4.314 transporten<br />
per jaar, of ongeveer 100 p.a.e. per dag. De afvoer van restproducten (gips, bodem- en vliegas)<br />
zal volledig via <strong>het</strong> water verlopen. Alle wegtransport zal via de Scheldelaan de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale bereiken. Indien we aannemen dat ongeveer de helft via <strong>het</strong> westen<br />
(Liefkenshoektunnel) en de helft via <strong>het</strong> oosten (Thijsmanstunnel) wordt aangeleverd, betekent<br />
dit een belasting van 50 p.a.e./dag op beide toegangswegen tot de Scheldelaan en een<br />
belasting van 100 p.a.e./dag op de Scheldelaan. Indien we aannemen dat er 10 uur per dag kan<br />
geleverd en aangevoerd worden, betekent dit een belasting van 10 p.a.e./uur op werkdagen op<br />
de Scheldelaan en een belasting van 5 p.a.e./uur op werkdagen in zowel de Tijsmanstunnel als<br />
in de Liefkenshoektunnel.<br />
Tabel 9.8: Inschatting van <strong>het</strong> goederenverkeer in de exploitatiefase indien 100% kolen worden verstookt<br />
Goederenverkeer Aantal transporten<br />
Watertransport <br />
Wegtransport <br />
Watertransport<br />
Aanvoer<br />
Per cap-size schepen<br />
Aantal P.a.e per<br />
jaar<br />
Kolen 22 nvt<br />
Totaal aantal watertransporten 22 nvt<br />
Per vrachtwagen<br />
Gemiddeld<br />
aantal p.a.e. per<br />
dag<br />
Kalksteen/krijt 4.314 25.884 99,6<br />
Totaal aantal wegtransporten 4.314 25.884 99,6<br />
Afvoer<br />
Per schip<br />
Gips 110 nvt<br />
Bodemas 26 nvt
Goederenverkeer Aantal transporten<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 653<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal P.a.e per<br />
jaar<br />
Vliegas 120-300 nvt<br />
Totaal aantal watertransporten 256-436<br />
o Modal Split<br />
Gemiddeld<br />
aantal p.a.e. per<br />
dag<br />
Aanlegfase<br />
In Tabel 9.9 wordt een samenvattende tabel van de verkeersmodaliteiten in de exploitatiefase<br />
weergegeven. Minder dan een halve % wordt via <strong>het</strong> water vervoerd.<br />
Tabel 9.9: Samenvattende tabel Modal Split aanlegfase<br />
Wegtransport (#<br />
Aanlegfase<br />
transporten)<br />
Watertransport (#<br />
transporten)<br />
Spoortransport<br />
Goederentransport 20.450 50 -<br />
Personentransport 1.800 - -<br />
Totaal 22.250 50 -<br />
Exploitatiefase<br />
In Tabel 9.10 wordt een samenvattende tabel van de verkeersmodaliteiten in de exploitatiefase<br />
weergegeven. 3,6% van <strong>het</strong> de aan- en afvoer van grondstoffen en restproducten (uitgedrukt in<br />
gewicht) wordt getransporteerd via de weg, 96,4% via <strong>het</strong> water. Wanneer dit vertaald wordt<br />
naar <strong>het</strong> aantal transporten geeft dit een heel ander beeld. 7,7% van de goederentransporten<br />
gebeurt via <strong>het</strong> water, terwijl 94,3% van de goederentransporten via de weg gebeurt.<br />
Tabel 9.10: Samenvattende tabel Modal Split exploitatiefase met 100% kolenstook<br />
Exploitatiefase mat 100%<br />
kolenstook<br />
Wegtransport Watertransport Spoortransport<br />
Ton # transpoten Ton # transpoten Ton # transpoten<br />
Goederentransport 120.792 4.314 3.269.200 378-458 - -<br />
Personentransport - 100 - - - -<br />
Totaal 120.792 4.414 3.269.200 378-458 - -<br />
o Totaal bijkomend verkeer door de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Aanlegfase<br />
Figuur 9.4 geeft een overzicht van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de aanlegfase. In de figuur staat <strong>het</strong> verkeer afkomstig van <strong>het</strong> oosten<br />
nog aangeduid via de Tijsmanstunnel. Indien de plannen van de 2 de Tijsmanstunnel doorgaan,<br />
zal dit verkeer niet meer via de Tijsmanstunnel gaan, maar via de 2 de Tijsmanstunnel.<br />
-
Figuur 9.4: Samenvattende figuur van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe elektriciteitscentrale tijdens de<br />
aanlegfase.<br />
1.440 p.a.e./dag personen 1.440 p.a.e./dag personen<br />
Liefkenshoektunnel Tijsmanstunnel<br />
154 p.a.e./dag goederen 154 p.a.e./dag goederen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 654<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scheldelaan<br />
308 p.a.e./dag goederen<br />
2.880 p.a.e./dag personen<br />
720 p.a.e./dag personen<br />
E.ON<br />
Exploitatiefase<br />
Figuur 9.5 geeft een overzicht van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de exploitatiefase bij 100% kolenstook. In de figuur staat <strong>het</strong> verkeer<br />
afkomstig van <strong>het</strong> oosten nog aangeduid via de Tijsmanstunnel. Indien de plannen van de 2 de<br />
Tijsmanstunnel doorgaan, zal dit verkeer niet meer via de Tijsmanstunnel gaan, maar via de 2 de<br />
Tijsmanstunnel.<br />
Figuur 9.5: Samenvattende figuur van <strong>het</strong> totaal bijkomende verkeer tijdens de exploitatiefase indien met 100%<br />
kolenstook wordt gewerkt<br />
80 p.a.e./dag personen 80 p.a.e./dag personen<br />
Liefkenshoektunnel Tijsmanstunnel<br />
50 p.a.e./dag goederen 50 p.a.e./dag goederen<br />
Scheldelaan<br />
100 p.a.e/dag goederen<br />
160 p.a.e./dag personen<br />
40 p.a.e./dag personen<br />
E.ON
9.1.3.3. Te verwachten effecten<br />
o Overzicht van de toetsingswaarden en relevantiebepaling<br />
De berekende bijdrage van de nieuwe elektriciteitscentrale aan de verkeersintensiteit zal in<br />
onderstaande paragrafen telkens als verwaarloosbaar, beperkt, relevant of belangrijk<br />
gecatalogeerd worden. Deze begrippen worden in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> als volgt gedefinieerd<br />
in functie van de berekende bijdrage x:<br />
Verwaarloosbare bijdrage x
elektriciteitscentrale. Deze bijdrage wordt ook als belangrijk beoordeeld, maar is uiteraard<br />
maar een tijdelijke impact.<br />
Impact Liefkenshoektunnel<br />
Dezelfde redenering als voor de Tijsmanstunnel kan hier worden aangehaald. De bijdrage tot<br />
de maximale en de resterende capaciteit kan bijgevolg ook als belangrijk beschouwd worden.<br />
Exploitatiefase<br />
Impact Scheldelaan<br />
Om de impact te berekenen zal alleen rekening gehouden worden met <strong>het</strong> drukste moment,<br />
d.w.z. in de avond- en ochtendspits. Zoals boven reeds aangegeven zal in de ochtend- en<br />
avondspits er een belasting zijn van de Scheldelaan in <strong>het</strong> noorden van E.ON van 80 p.a.e.<br />
personenverkeer en 10 p.a.e. goederenverkeer. Van deze 10 p.a.e. rijdt de helft in noordelijke<br />
en de helft in zuidelijke richting(aan- en afvoer van goederen). Het totaal aantal p.a.e. vanuit<br />
noordelijke richting is bijgevolg 95 p.a.e./uur. De capaciteit van de Scheldelaan werd in<br />
voorgaande paragrafen op 3.000 p.a.e./uur vastgelegd. Dit betekent een maximale impact van<br />
3% op de Scheldelaan gedurende de avond- en ochtendspits, wat als een beperkte bijdrage<br />
wordt beschouwd. Hierbij dient niet te vergeten dat dit de ‘worst case’ situatie in <strong>het</strong> drukste<br />
moment van de dag is. Vanuit zuidelijke richting werd in voorgaande paragrafen een maximale<br />
belasting van 20 p.a.e. vastgesteld in noordelijke richting. Deze bijdrage kan als<br />
verwaarloosbare bijdrage worden beschouwd (0,7%).<br />
Impact Tijsmanstunnel<br />
Ook hier zal alleen rekening gehouden worden met <strong>het</strong> drukste moment van de dag, d.w.z. in<br />
de avond- en ochtendspits. Bovenstaande paragrafen geven een belasting weer van 40 p.a.e.<br />
in de Tijsmanstunnel richting Scheldelaan in de ochtendspits door personenverkeer en 40 p.a.e.<br />
in de Tijsmanstunnel in de avondspits in omgekeerde richting. Voor <strong>het</strong> goederenverkeer werd<br />
een belasting berekend van 5 p.a.e/uur. in beide richtingen, bijgevolg 2,5/p.a.e./uur in de<br />
richting van de Scheldelaan. Het totaal aantal p.a.e./uur in de Tijsmanstunnel richting<br />
Scheldelaan zal totaal bijgevolg 42,5 p.a.e./uur bedragen. De capaciteit van de Tijsmanstunnel<br />
werd in voorgaande paragrafen berekend op 3.600p.a.e./uur per rijrichting. Dit betekent een<br />
maximale impact van 1,2% van de capaciteit van de weg in avond- als in ochtendspits, wat als<br />
een beperkte bijdrage ten opzichte van de maximale capaciteit kan beschouwd worden. Ten<br />
opzichte van de resterende capaciteit. Rekening houdend met de huidige belasting van de<br />
Tijsmanstunnel wordt berekend dat 2% (huidige intensiteit uitgedrukt in p.a.e./uur=2681,<br />
/2=intensiteit per uur per rijrichting=1.340; resterende capaciteit =3.600-1.340p.a.e. per uur per<br />
rijrichting= 2.260 p.a.e. per uur per rijrichting; 42,5 is 2% van 2.260) van de resterende<br />
capaciteit zou ingenomen worden door <strong>het</strong> bijkomend transport door de exploitatie van de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale. Deze bijdrage wordt ook als beperkt beoordeeld.<br />
Bovenstaande berekende impact werd berekend volgens de huidige verkeerssituatie. Indien de<br />
2 de Tijsmanstunnel gerealiseerd is zal alle verkeer van en naar <strong>het</strong> oosten via de 2 de<br />
Tijsmanstunnel gaan. De intensiteit ten opzichte van de maximale capaciteit kan dan ook als<br />
beperkt beschouwd worden (zelfde redenering als de huidige Tijsmanstunnel). De intensiteit<br />
ten opzichte van de resterende capaciteit kan echter niet berekend/weergegeven worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 656<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Impact Liefkenshoektunnel<br />
Dezelfde redenering als voor de Tijsmanstunnel kan hier worden aangehaald. De bijdrage tot<br />
de maximale capaciteit kan bijgevolg ook als beperkt beschouwd worden.<br />
9.1.4. Besluit<br />
De verwachte bijdragen van de atmosferische emissies bedragen maximaal 5% (voor F, voor<br />
de overige parameters is dit minder) van de gezondheidswaarden.<br />
Tijdens de aanlegfase worden belangrijke bijdragen verwacht qua bijkomende<br />
verkeersintensiteiten door <strong>het</strong> transport van grond en aanvoer van installatieonderdelen en <strong>het</strong><br />
personenverkeer van de contractors en dit zowel op de R2 (Tijsmans- en Liefkenshoektunnel)<br />
als op de Scheldelaan. De maximale capaciteit wordt niet overschreden.<br />
Gedurende de exploitatiefase worden beperkte bijdragen genoteerd .<br />
9.1.5. Milderende maatregelen<br />
Omdat de verwachte bijdragen ver onder de gezondheidswaarde blijven, worden deze als<br />
aanvaardbaar beschouwd, en worden geen verdere milderende maatregelen voorgesteld.<br />
De bijdrages naar wegverkeer toe worden als belangrijk beoordeeld in de aanlegfase, vooral<br />
door <strong>het</strong> personenverkeer. Gedurende de exploitatiefase worden beperkte bijdragen berekend.<br />
Als milderende maatregel wordt voorgesteld dat de contractors aangespoord worden om te<br />
carpoolen of om te voorzien in georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, zodat minder<br />
wagens gedurende de spits de site dienen te bereiken of van de site dienen weg te rijden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 657<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
9.2. Discipline mens voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
9.2.1. Methodologie<br />
De gevolgde methodologie is dezelfde als deze beschreven in <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder<br />
paragraaf 9.1.1.<br />
9.2.2. Toxicologische evaluatie<br />
9.2.2.1. Identificatie van de relevante wijzigingen in <strong>het</strong> milieu<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 9.1.2.<br />
9.2.2.2. Beschrijving van <strong>het</strong> studiegebied en van de aanwezige populaties<br />
Hiervoor wordt verwezen naar paragraaf 9.1.2.2.<br />
9.2.2.3. Gezondheidsrisicoanalyse<br />
Blootstelling aan chemische agentia via dispersie van atmosferische polluenten<br />
Directe blootstelling<br />
De dispersie van atmosferische polluenten vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct zorgt voor volgende mogelijke<br />
directe blootstellingsroute: blootstelling aan verhoogde omgevingsconcentraties voor<br />
verschillende polluenten.<br />
Tabel 9.11 toont een overzicht van de bijdrage vanwege de nieuwe elektriciteitscentrale tot de<br />
immissieconcentraties van atmosferische polluentenin <strong>het</strong> concept met koeltoren in<br />
Berendrecht, Putte (Vlaanderen) en Putte (Nederland). Uit Tabel 9.11 blijkt dat de berekende<br />
bijdragen voor alle parameters beduidend lager liggen dan de weerhouden toetsingswaarden.<br />
Tabel 9.11 Bijdragen vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct tot de immissieconcentraties van atmosferische polluenten: in concept met<br />
koeltoren<br />
NOx<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
jaargemiddelde<br />
grenswaarde (Vlarem<br />
II)<br />
40 (NO2)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 658<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
immissieconcentraties (in µg/m³)<br />
Gemiddelde<br />
gemeten waarde<br />
van geselecteerde<br />
VMM meetposten in<br />
de omgeving van de<br />
nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht 40 (NO2)<br />
ca .0,1074<br />
Stabroek ca. 0,1074<br />
Putte (Vlaanderen)<br />
ca. 0,1224
SO2<br />
CO<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
uurgrenswaarde –<br />
P99,8 (Vlarem II)<br />
daggrenswaarde -<br />
P99 (Vlarem II)<br />
uurgrenswaarde -<br />
P99,8 (Vlarem II)<br />
jaargemiddelde<br />
grenswaarde (Vlarem<br />
II)<br />
PM10<br />
daggrenswaarde –<br />
P98 (Vlarem II)<br />
Chloriden<br />
Jaargrenswaarde<br />
(Vlarem II)<br />
daggrenswaarde -<br />
P98 (Vlarem II)<br />
200 (N02)<br />
125<br />
350<br />
10 000<br />
50<br />
40<br />
300<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 659<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
immissieconcentraties (in µg/m³)<br />
Gemiddelde<br />
gemeten waarde<br />
van geselecteerde<br />
VMM meetposten in<br />
de omgeving van de<br />
nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Putte (Nederland) ca. 0,1297<br />
Berendrecht 3,11 – 4,03<br />
Stabroek<br />
91 (NO2)<br />
2,55 – 4,28<br />
Putte (Vlaanderen) 2,94 -3,33<br />
Putte (Nederland)<br />
2,97 – 3,49<br />
Berendrecht 0,64 – 0,78<br />
Stabroek<br />
61<br />
0,40 – 0,97<br />
Putte (Vlaanderen) 0,80 – 1,0<br />
Putte (Nederland)<br />
0,85 – 1,04<br />
Berendrecht 2,39 – 2,84<br />
Stabroek<br />
323 (max.)<br />
2,13 – 2,94<br />
Putte (Vlaanderen) 2,51 – 2,99<br />
Putte (Nederland)<br />
2,65 – 3,1<br />
Berendrecht 0,074 – 0,124<br />
Stabroek<br />
-<br />
0,041 – 0,0153<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,106 – 0,164<br />
Stabroek<br />
78<br />
0,079 – 0,218<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,0049 – 0,0089<br />
Stabroek<br />
36<br />
0,0046 – 0,021<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht -<br />
0,015 – 0,054<br />
Stabroek 0,02 – 0,079<br />
Putte (Vlaanderen)<br />
-<br />
-<br />
-<br />
-
Fluoriden<br />
Cd + Tl<br />
Hg<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
Jaargemiddelde<br />
(Vlarem II)<br />
daggrenswaarde -<br />
P98 (Richtlijn<br />
2004/107/EG + WHO<br />
advieswaarde)<br />
PM 2,5<br />
NH3<br />
advieswaarde - P98<br />
(WHO)<br />
Jaargemiddelde<br />
waarde (nieuwe<br />
Europese richtlijn)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 660<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
1<br />
10,005<br />
1<br />
25<br />
100<br />
immissieconcentraties (in µg/m³)<br />
Gemiddelde<br />
gemeten waarde<br />
van geselecteerde<br />
VMM meetposten in<br />
de omgeving van de<br />
nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Putte (Nederland) -<br />
Berendrecht < 0,001<br />
Stabroek<br />
Putte (Vlaanderen)<br />
-<br />
< 0,001<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,00004 – 0,00014<br />
Stabroek<br />
-<br />
0,00005 – 0,0002<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,000024 – 0,000081<br />
Stabroek<br />
-<br />
0,00003 – 0,00012<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,0005<br />
Stabroek<br />
-<br />
0,0008<br />
Putte (Vlaanderen) 0,0026<br />
Putte (Nederland)<br />
-<br />
-<br />
0,003<br />
Berendrecht < 1<br />
Stabroek<br />
-<br />
< 1<br />
Putte (Vlaanderen) < 1<br />
Putte (Nederland)<br />
Uit voorgaande tabel blijkt dat de impact van de parameters CO, Chloriden, Cd+Tl, Hg, PM2,5 en<br />
NH3 lager liggen dan 1% van de wettelijke norm of de wetenschappelijke advieswaarde; Deze<br />
parameters zullen bijgevolg niet meer verder besproken worden.<br />
< 1
Indirecte blootstelling<br />
De dispersie van atmosferische polluenten vanwege de nieuwe elektriciteitscentrale zorgt voor<br />
volgende relevante indirecte blootstellingsroutes via depositie van atmosferische polluenten.<br />
Het betreft volgende deposities: dioxines, Tl+Cd, Totaal stof, verzurende en eutrofiërende<br />
Tabel 9.12 geeft een overzicht van de bijdrage van de nieuwe elektriciteitscentrale tot<br />
depositiewaarden van verschillende polluenten in de woonkernen van Berendrecht, Stabroek,<br />
Putte (Vlaanderen) en Putte (Nederland). Uit Tabel 9.12 blijkt dat de berekende bijdragen<br />
vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct beduidend lager liggen dan de toetsingswaarden.<br />
Tabel 9.12: Bijdrage vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct tot de depositiewaarden<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
Potentieel verzurende depositie<br />
Cd + Tl<br />
jaargemiddelde<br />
streefwaardenwaarden<br />
(Vlarem II)<br />
Jaargemiddelde richtwaarde<br />
(Vlarem II)<br />
Uitvallend stof<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 661<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
1400 Zeq/ha/jaar<br />
30 µg/m²/dag<br />
Grenswaarde (Vlarem II) 650 mg/m²/dag<br />
Eutrofiërende depositie<br />
Jaargemiddelde 14 kgN/ha/j<br />
Depositiewaarden<br />
Gemiddelde gemeten<br />
waarde van<br />
geselecteerde VMM<br />
meetposten in de<br />
omgeving van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende<br />
bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht 22<br />
Stabroek 14,3<br />
Putte (Vlaanderen) 19,8<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,14 – 0,27<br />
Stabroek<br />
-<br />
0,14 – 0,37<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,065 – 0,117<br />
Stabroek 0,053 – 0,159<br />
-<br />
Putte (Vlaanderen) -<br />
Putte (Nederland)<br />
Berendrecht 0,067<br />
Stabroek<br />
-<br />
0,041<br />
Putte (Vlaanderen) 0,059<br />
Putte (Nederland)<br />
-<br />
21<br />
-<br />
-<br />
0,0057
9.2.2.3.1. Blootstelling aan chemische agentia via bodem en grondwater<br />
Er kan gesteld worden dat de bewoners in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale niet<br />
blootgesteld zullen worden aan verontreinigingen onder de site. De nodige<br />
bodembeschermende maatregelen zullen voorzien worden voor de site van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Hierdoor is de kans op bodemverontreiniging als gevolg van een calamiteit<br />
tot een minimum beperkt.<br />
9.2.2.3.2. Blootstelling aan chemische agentia via emissies in water<br />
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impacten op<br />
de kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar zijn. Met<br />
betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan in dit concept ook besloten<br />
worden dat de impacten verwaarloosbaar zijn.<br />
Potentiële relevante gezondheidseffecten als gevolg van afvalwaterlozingen van de nieuwe<br />
elektriciteteitscentrale <strong>kun</strong>nen op basis van de voorgaande argumenten dan ook als<br />
verwaarloosbaar bestempeld worden, en zullen niet verder behandeld worden.<br />
9.2.2.3.3. Blootstelling aan fysieke agentia – geluid<br />
Hiervoor verwijzen we ook naar paragraaf 9.1.2.3.<br />
Het verwachte geluidimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader van de discipline<br />
geluid en trillingen, naar de relevante beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v.<br />
natuurgebieden) als beperkt worden beschouwd. Extra milderende maatregelen tijdens normale<br />
en maximale exploitatie dienen niet toegepast te worden.<br />
Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van de werking van de geplande kolencentrale<br />
worden bijgevolg niet verwacht.<br />
9.2.2.3.4. Geurhinder<br />
Bij 100% kolenstook wordt er geen geurhinder verwacht Eventuele geurhinder zou in de directe<br />
omgeving niet veel receptoren hinderen door de beperkte bevolkingsdichtheid.<br />
9.2.2.3.5. Visuele impact<br />
De visuele impact wordt uitvoerig besproken in <strong>het</strong> hoofdstuk Landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed<br />
en archeologie. Hieruit blijkt dat <strong>het</strong> concept met koeltoren wel enige impact op <strong>het</strong> landschap<br />
heeft.<br />
9.2.2.4. Identificatie van relevante gezondheidseffecten in de bestudeerde<br />
populatie<br />
9.2.2.4.1. Algemeen – Methodiek<br />
Om de te verwachten bijdrage aan chemische en fysische agentia te beoordelen, wordt volgend<br />
significantiekader gebruikt:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 662<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Verwaarloosbare bijdrage x
• de aanwezigheid van fouling, een microbiële biofilm; Legionella overleeft immers via<br />
ééncelligen.<br />
De verschillende stadia die leiden tot een uitbraak van Legionella omvatten :<br />
• de ontwikkeling van een virulente stam van bacteriën in <strong>het</strong> koelsysteem;<br />
• de omstandigheden die de vermeerdering van bacteriën beïnvloeden;<br />
• besmet water dat als aërosol in de atmosfeer verdwijnt;<br />
• druppels diep geïnhaleerd door bevattelijke personen.<br />
Er dient te worden opgemerkt dat niet alle Legionella species infecties <strong>kun</strong>nen veroorzaken bij de<br />
mens.<br />
Preventie van besmetting gebeurt <strong>het</strong> best door <strong>het</strong> voorkomen van de ontwikkeling en de<br />
vermeerdering van bacteriën in <strong>het</strong> koelsysteem. De volgende preventieve maatregelen worden<br />
dan ook in acht genomen :<br />
• zowel voor <strong>het</strong> bedrijfspersoneel als <strong>het</strong> onderhoudspersoneel zijn veiligheidsmaatregelen<br />
van kracht die in acht moeten genomen worden bij <strong>het</strong> uitvoeren van<br />
werkzaamheden in en rond de koelcellen, in en aan de koelwaterkring (bv. de<br />
condensor). Hierbij zijn zowel persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)<br />
voorgeschreven als preventiemaatregelen (desinfectie van de koelkring) voorafgaand<br />
aan werkzaamheden in en rond de koelkring van toepassing;<br />
• preventief dienen er regelmatig Legionella analyses uitgevoerd te worden op <strong>het</strong><br />
koelcircuit. In functie van de bekomen resultaten wordt een actieplan en een beheersplan<br />
opgesteld om de eventuele Legionella-contaminatie onder controle te krijgen;<br />
• periodieke reiniging van de koelkring tijdens langdurige onderhoudsperiodes laat toe<br />
om <strong>het</strong> koelsysteem nadien effectiever te laten functioneren. Hierbij voorziet men <strong>het</strong><br />
verwijderen van slib uit <strong>het</strong> koeltorenbassin en <strong>het</strong> controleren en reinigen van de<br />
druppelvangers en de pakking.<br />
Door <strong>het</strong> uitvoeren van deze preventieve maatregelen worden de ontwikkeling en vermeerdering<br />
van bacteriën in <strong>het</strong> koelsysteem onmogelijk gemaakt. Indien toch, ondanks de genoemde<br />
voorzorgs-maatregelen, Legionella-bacteriën teruggevonden worden, worden een aantal<br />
curatieve stappen ondernomen om de besmetting zo snel mogelijk ongedaan te maken. De<br />
koelkring wordt gedesinfecteerd met natriumhypochloriet en er wordt opnieuw een controle<br />
uitgevoerd. Indien nodig blijkt worden bijkomende maatregelen genomen.<br />
9.2.2.5. Bespreking van de te verwachten gevolgen: determinatie en<br />
implementatie van milderende maatregelen<br />
De verwachte bijdragen v/d E.ON atmosferische emissies, bedragen maximaal 1% (voor<br />
depositie van Tl + Cd) de overige parameters is dit beduidend minder) van de<br />
gezondheidswaarden. Omdat deze bijdrage ver onder de gezondheidswaarde blijft, worden<br />
deze als aanvaardbaar beschouwd, en worden geen verdere milderende maatregelen<br />
voorgesteld.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 664<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
9.2.2.6. Mobiliteit<br />
9.2.2.7. Bereikbaarheidsprofiel<br />
9.2.2.7.1. Huidige verkeerssituatie<br />
Het langzaam verkeersnetwerk - microstructuur<br />
Dit netwerk omvat zowel <strong>het</strong> fiets als voetgangersnetwerk. De nieuwe elektriciteitcentrale is voor<br />
de fietser te bereiken via een vrijliggend fietspad aangelegd tussen de Scheldedijk en de<br />
Scheldelaan. Het fietspad is 2,5 m breed.<br />
Het wegverkeer – meso-en macrostructuur<br />
Het terrein van de nieuwe elektriciteitscentrale is enkel via de Scheldelaan (N163) te bereiken<br />
voor <strong>het</strong> wegverkeer. De Scheldelaan zorgt voor verbinding met de R2 tussen de<br />
Liefkenshoektunnel en de Frans Tijsmanstunnel (zie Figuur 9.6). Via de Frans Tijsmanstunnel<br />
kan de A12 bereikt worden die aansluiting geeft naar Nederland richting Woensdrecht/Bergen<br />
op Zoom of naar de R1 die aansluiting geeft naar Brussel, Limburg of Gent. Richting westen<br />
kan via de Liefkenshoektunnel (onder de Schelde) verbinding geven richting Oostende of Gent.<br />
Figuur 9.6: Wegverkeerssituatie nabij de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON. (BRON: www.MAP24.be)<br />
Het spoorwegnet<br />
E.ON is te bereiken via <strong>het</strong> spoor. Deze volgt de Schelde en loopt langs de Scheldelaan. Ten<br />
noorden van <strong>het</strong> terrein van E.ON loopt er een spoorweg langs de R2. Deze kruist <strong>het</strong><br />
Kanaaldok B1 op de Lillobrug (zie Figuur 9.7). Deze brug omvat 2 sporen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 665<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 9.7: Spoorwegverkeer nabij de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Het waterwegnetwerk<br />
Het E.ON-terrein is net naast <strong>het</strong> Kanaaldok B1 gelegen (zie Figuur 9.1). Er zullen<br />
voorzieningen worden getroffen om maximaal vervoer via <strong>het</strong> schip mogelijk te maken (nieuwe<br />
kademuur: zie paragraaf 2.4.5).<br />
Luchtverkeer<br />
Het dichtstbijgelegen vliegveld is in Deurne gelegen. Dit vliegveld is op een afstand van 12,5km<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale gelegen. E.ON zal hier dan ook geen gebruik van maken.<br />
9.2.2.7.2. Nieuwe ontwikkelingen in <strong>het</strong> verkeersnetwerk<br />
In de buurt van de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON zijn er 2 nieuwe pro<strong>je</strong>cten in<br />
ontwikkeling die zowel <strong>het</strong> spoorwegennet, <strong>het</strong> wegverkeersnetwerk als <strong>het</strong> netwerk voor<br />
langzaam verkeer zal wijzigen. (De nieuwe plannen voor de Oosterweelverbinding wordt als te<br />
ver van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied beschouwd om invloed te hebben op <strong>het</strong> verkeer nabij E.ON, dit<br />
pro<strong>je</strong>ct wordt hieronder dan ook niet besproken).<br />
De tweede spoorverbinding onder de Schelde (Liefkenshoekspoortunnel)<br />
Via deze nieuwe spoorverbinding zal er een verbinding zijn tussen <strong>het</strong> spoorwegennet op de<br />
linker Schelde-oever en <strong>het</strong> spoorwegennet op de rechter Schelde-oever (zie ook paragraaf<br />
2.7.1). Dit nieuwe tra<strong>je</strong>ct wordt aangeduid op Figuur 9.2 met de groene streep<strong>je</strong>slijn.<br />
De tweede Tijsmanstunnel<br />
Na de realisatie van de tweede Tijsmanstunnel voor personen- en vrachtverkeer (zie ook<br />
paragraaf 2.7.2) zullen de bestaande op- en afrittencomplexen van de R2 aan de Noorderlaan<br />
(afrit 13) afgesloten worden. Wegverkeer afkomstig van de Tijsmanstunnel naar de Noorderlaan<br />
zal via Laageind (Stabroek) moeten omrijden en andersom, Wegverkeer van de Noorderlaan<br />
naar de Tijsmanstunnel zal via Laageind (Stabroek) moeten omrijden. Ter hoogte van <strong>het</strong><br />
bestaande op-en afrittencomplex aan de Scheldelaan (afrit 12) zal <strong>het</strong> verkeer enkel nog van en<br />
naar de richting linkeroever (via liefkenshoektunnel) <strong>kun</strong>nen. Verkeer afkomstig van<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 666<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Rechteroever A12 of Noorderlaan richting Scheldelaan dient dan de 2 de Tijsmanstunnel te<br />
gebruiken. Deze toekomstige verkeerssc<strong>het</strong>s wordt weergegeven in Figuur 9.3. In deze tunnel<br />
wordt ook een fietspad voorzien.<br />
Oosterweelverbinding<br />
Met de oosterweelverbinding zal de verkeersinfrastructuur ten zuiden van E.ON drastisch<br />
veranderen. Dit pro<strong>je</strong>ct houdt een nieuwe toltunnel onder de schelde vanop Linkeroever naar<br />
Rechteroever ter hoogte van <strong>het</strong> kerk<strong>je</strong> Oosterweel in. Voor een verdere beschrijving van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct zie paragraaf 2.7.3.<br />
Figuur 9.8: Verkeerssc<strong>het</strong>s na de aanleg van de Tweede Tijsmanstunnel. (BRON: kennisgevingsdocument <strong>MER</strong><br />
Tweede Tijsmanstunnel)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 667<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
9.2.2.7.3. Capaciteit-omliggende wegen<br />
Methode<br />
De capaciteit van een weg of een rijstrook wordt uitgedrukt in Personen Auto-Equivalenten<br />
(p.a.e.). Men hanteert deze werkwijze omdat de impact van de verschillende vervoerswijzen op de<br />
capaciteit van een weg, totaal verschillend <strong>kun</strong>nen zijn.<br />
Er wordt uitgegaan van de volgende maatvoering :<br />
• auto en kleine bestelwagen: 1 p.a.e.<br />
• grote bestelwagen en kleine vrachtwagen: 2 p.a.e.<br />
• zware vrachtauto: 3 p.a.e.<br />
• bus: 2 p.a.e.<br />
• motorrijwiel: 0,5 p.a.e.<br />
• fiets: 0,3 p.a.e.<br />
De capaciteit van een rijstrook staat gelijk aan <strong>het</strong> aantal p.a.e. die deze rijstrook op een uur tijd<br />
kan verwerken. Algemeen wordt aangenomen dat de volgtijd tussen twee voertuigen 2<br />
seconden bedraagt. Dit houdt in dat de maximale capaciteit van een rijstrook gelijk is aan 1.800<br />
p.a.e./uur. Op te merken valt hierbij nog dat allerlei externe invloeden dit cijfer negatief <strong>kun</strong>nen<br />
beïnvloeden. Het vermelde cijfer gaat uit van een rijstrookbreedte van 3,50 m. Smallere<br />
rijstroken, een bochtig tracé, hellingen, tegenliggers, obstakels en andere factoren <strong>kun</strong>nen deze<br />
maximale capaciteit inperken. Deze capaciteit geldt ook als maximumnorm voor de rijstroken op<br />
kruispunten met verkeersafhankelijke regeling, namelijk in een situatie waarbij er zich op de<br />
kruisende weg gedurende één uur geen enkel voertuig aanbiedt. Van zodra er zich een grote<br />
verkeersstroom aanbiedt op de kruisende weg, zal de capaciteit van elk van de respectievelijke<br />
wegen afnemen.<br />
Capaciteit omliggende wegen<br />
Het terrein van E.ON is gelegen aan de Scheldelaan. Dit is een rijbaan met 2X2 rijstroken met<br />
een groot aantal verkeerslichtengeregelde kruispunten en een maximale snelheid van 90km/u.<br />
Er kan bijgevolg een theoretische capaciteit capaciteit van 1.500 p.a.e./uur per rijstrook of 3.000<br />
p.a.e./uur per rijrichting of 6.000 p.a.e./uur op deze rijweg in de 2 richtingen worden<br />
verondersteld. De Tijsmanstunnel en de liefkenshoektunnel zijn autosnelwegen met 2X2<br />
rijstroken zonder kruispunten en een maximale toegelaten snelheid van 120km/u. er kan<br />
bijgevolg een theoretische capaciteit van 1.800 p.a.e./uur per rijstrook of 3600 p.a.e. /uur per<br />
rijrichting of 7.200 p.a.e./uur in de 2 richtingen worden verondersteld.<br />
9.2.2.7.4. Intensiteit omliggende wegen<br />
Metingen<br />
Aan de hand van de automatische telposten die opgesteld worden door Agentschap<br />
infrastructuur afdeling Verkeers<strong>kun</strong>de binnen <strong>het</strong> beleidsdomein Mobiliteit en Infrastructuur kan<br />
weergegeven worden wat de gemiddelde verkeersintensiteit is op de R2-West aan de<br />
Tijsmanstunnel. Tabel 9.13 geeft deze gegevens weer. In de buurt van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale zijn enkel gegevens over de Tijsmanstunnel bekend. Metingen van de<br />
Scheldelaan zijn niet bekend en wordt beschouwd als een leemte in de kennis.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 668<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 9.13: Gemiddelde verkeersintensiteiten op de R2 in 2006 (BRON: Verkeerstellingen 2006)<br />
. telpost Sectie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 669<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Daggemiddelde 2006 (6u – 22u)<br />
Kmpt Werkdag Zaterdag Zondag Weekdag<br />
R2-west Tijsmanstunnel 67 30.500 8.000 7.800 24.100<br />
Tellingen naar de verschillende soorten voertuigen op de R2 werden uitgevoerd in 2000. De<br />
verdeling in soorten voertuigen wordt weergegeven in Tabel 9.14. Uit Tabel 9.14 blijkt dat de<br />
capaciteit tijsmanstunnel in 2006 37,25% bedroeg van de maximale theoretische capaciteit.<br />
Tabel 9.14: Verdeling van de verschillende voertuigen op de R2 ter hoogte van de Tijsmanstunnel en verrekening naar<br />
totale belasting van de weg. (BRON: Verkeerstellingen 2000)<br />
Aandeel op totaal Aantal p.a.e. per voertuig Aantal p.a.e. per werkdag<br />
Motorrijwielers 0,30% 0,5 45,75<br />
Auto en kleine bestelwagens 71,27% 1 21.737,35<br />
Grote bestelwagens en<br />
kleine vrachtwagens<br />
15,68% 2 9.564,8<br />
Grote vrachtwagens 12,40% 3 11.346<br />
Bussen 0,35% 2 213,5<br />
Totaal 100,00% 42.907,4<br />
Aandeel ten opzichte van de capaciteit van de weg (7200 p.a.e. per uur) 37,25%<br />
Autonome ontwikkeling<br />
Tussen 1985 en 2006 is <strong>het</strong> verkeer op de A-wegen (waartoe de ringwegen behoren) met<br />
ongeveer 112% toegenomen 51 . Vergelijkt men de tellingen van 2006 met deze van 2005, dan<br />
bekomt men een stijging voor de A-wegen van ongeveer 3,8%. Vergelijkt men echter de<br />
tellingen van de voorgaande jaren (tot 1985-1986), dan ziet men een jaarlijkse stijging tot<br />
ongeveer 2000, daar stagneert intensiteit en in vanaf 2004 stijgt de stijging in intensiteit terug.<br />
Voor de inschatting van de toekomstige ontwikkeling kan men best uitgaan van een ‘worst case<br />
scenario’, d.w.z. een stijging van ongeveer 3,5% de komende jaren. Door de aanleg van de 2 de<br />
tijsmanstunnel kan <strong>het</strong> totale verkeer langs deze 2 tunnels wel toenemen.<br />
9.2.2.8. Mobiliteitsprofiel van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
9.2.2.8.1. Personenverkeer<br />
Aanlegfase<br />
Gedurende de aanlegfase zullen er maximaal tot 1.800 contractors werkzaam zijn bij de opbouw<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale. Er zullen bijgevolg maximaal een 1.800-tal personenwagens<br />
51 Verkeerstellingen in vlaanderen 2006 in vlaanderen met automatische telapparaten nr. 213, 2005, Vlaamse Overheid,<br />
Agentschap Infrastructuur, Afdeling Beheer Wegverkeer.
’s morgens bij de nieuwe elektriciteitscentrale aankomen en ’s avonds een 1.800-tal<br />
personenwagens de elektriciteitscentrale verlaten. Dit betekent in de Scheldelaan een bijkomende<br />
belasting van de Scheldelaan van 1.800 p.a.e. ’s morgens en 1.800 p.a.e. ’s avonds. Indien we<br />
aannemen dat 40% van dit personenverkeer vanuit <strong>het</strong> oosten (Tijsmanstunnel), 40% vanuit <strong>het</strong><br />
westen (Liefkenshoektunnel) en 20% vanuit <strong>het</strong> zuiden (Scheldelaan) afkomstig is, betekent dit<br />
een bijkomende belasting voor de Scheldelaan van 720 p.a.e. per dag vanuit en naar <strong>het</strong> zuiden.<br />
Vanuit en naar de Liefkenshoek- en Tijsmanstunnel betekent dit een bijkomende belasting in elke<br />
tunnel van 1.440 p.a.e. per dag. Dit houdt een belasting in van 360 p.a.e./uur in de ochtendspits<br />
en 360 p.a.e./uur in de avondspits op de Scheldelaan vanuit en naar <strong>het</strong> zuiden en<br />
1.440 p.a.e./uur in de ochtendspits en 1.440 p.a.e./uur in de avondspits vanuit en naar <strong>het</strong><br />
noorden. In de Tijsmanstunnel en in de Liefkenshoektunnel betekent dit een bijkomende<br />
belasting van 720 p.a.e/uur zowel in de Tijsmanstunnel als in de Liefkenshoektunnel en zowel<br />
in de avondspits als in de ochtendspits.<br />
Exploitatiefase<br />
Gedurende de exploitatiefase zullen er een 70 à 100 mensen werkzaam zijn bij de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Het aantal contractors en bezoekers is momenteel nog niet gekend. Indien<br />
we ‘worst case’ beschouwen, zullen er een 100 tal-personenwagens ’s morgens bij de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale aankomen. En ’s avonds een 100-tal personenwagens de<br />
elektriciteitscentrale verlaten. Het is echter hoogstonwaarschijnlijk dat iedereen er in dagploeg<br />
en op <strong>het</strong>zelfde moment aankomt en terug vertrekt. Indien deze ‘worst case’ situatie toch<br />
verondersteld wordt, betekent dit een bijkomende belasting van de Scheldelaan van 100 p.a.e.<br />
’s avonds en 100 p.a.e. ’s morgens. Indien we aannemen dat 40% van dit personenverkeer<br />
vanuit <strong>het</strong> oosten (Tijsmanstunnel), 40% vanuit <strong>het</strong> westen (Liefkenshoektunnel) en 20% vanuit<br />
<strong>het</strong> zuiden (Scheldelaan) afkomstig is, betekent dit een bijkomende belasting van 40 p.a.e. voor<br />
de Scheldelaan, 80 p.a.e. voor de Tijsmans- en de Liefkenshoektunnel per dag. Dit houdt een<br />
belasting in van 80 p.a.e./uur in de ochtendspits en 80 p.a.e./uur in de avondspits op de<br />
Scheldelaan vanuit en naar <strong>het</strong> noorden. En een 20 p.a.e./uur in de avond- en ochtendspits<br />
vanuit en naar <strong>het</strong> zuiden in de Scheldelaan. In de Thijsmans- en de Liefkenshoektunnel<br />
betekent dit een belasting van de weg richting Scheldelaan van 40 p.a.e./uur.<br />
9.2.2.8.2. Goederenverkeer<br />
Aanlegfase<br />
Het goederenverkeer tijdens de aanlegfase is momenteel moeilijk exact kwantificeerbaar. Over<br />
<strong>het</strong> aantal vrachtwagenbeweging voor extern grondverzet kon een goede inschatting gemaakt<br />
worden; maar over de aanvoer van installatieonderdelen moesten grove aannames gemaakt<br />
worden om dit, in deze fase, van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct te kwantificeren. De veronderstelde transporten van<br />
<strong>het</strong> goederenverkeer worden weergegeven in Tabel 9.15. Er werd uitgegaan van 400 dagen werk<br />
voor de aanlegfase. In totaal komt <strong>het</strong> goederenverkeer neer op een bijkomende<br />
verkeersbelasting van 308 p.a.e./dag (154 p.a.e./dag voor de aankomst van de vrachtwagens en<br />
154 p.a.e./dag voor <strong>het</strong> terug wegrijden van de vrachtwagens. In de veronderstelling dat de helft<br />
van de vrachtwagens via de Tijsmanstunnel de Scheldelaan bereiken de helft van de<br />
vrachtwagens de Scheldelaan bereiken via de Liefkenshoektunnel, dan betekent dit een<br />
bijkomende belasting van zowel de liefkenshoektunnel als de Tijsmanstunnel van 154 p.a.e./dag<br />
of gemiddeld bij aanvoer van 8 uur per dag, 19,3 p.a.e./uur. En op de Scheldelaan ten noorden<br />
van de site een bijkomende belasting van 308 p.a.e./dag of 38,5 p.a.e./uur.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 670<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 9.15: Inschatting van <strong>het</strong> goederenverkeer in de aanlegfase<br />
Goederenverkeer Aantal transporten<br />
Aanvoer<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 671<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal P.a.e<br />
gedurende de<br />
hele aanlegfase<br />
Gemiddeld<br />
aantal p.a.e. per<br />
dag<br />
Per vrachtwagen: aanvoer van installaties 50 300 0,75<br />
Per schip 50 n.v.t n.v.t.<br />
Afvoer<br />
Per vrachtwagen<br />
Wegvoeren grondoverschot bij ontgraving 17.200 103.200 258,00<br />
Wegvoeren grondoverschot bij terreinnivellering 800 4.800 12,00<br />
Wegvoeren grondoverschot voor extern grondverzet 2.450 14.700 36,75<br />
Totaal goederenverkeer per vrachtwagen 20.450 122.700 308<br />
Exploitatiefase<br />
Tijdens de exploitatiefase bij 100%kolenstook zullen enkel kolen aangevoerd worden als<br />
brandstoffen. Dit gebeurt in grote Cape-size schepen, dus via <strong>het</strong> water. Via de weg wordt <strong>het</strong><br />
kalksteen/krijt aangevoerd. Per jaar is deze aanvoer verantwoordelijk voor 4.314 transporten<br />
per jaar, of ongeveer 100 p.a.e. per dag. De afvoer van restproducten (gips, bodem- en vliegas)<br />
zal volledig via <strong>het</strong> water verlopen. Alle wegtransport zal via de Scheldelaan de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale bereiken. Indien we aannemen dat ongeveer de helft via <strong>het</strong> westen<br />
(Liefkenshoektunnel) en de helft via <strong>het</strong> oosten (Thijsmanstunnel) wordt aangeleverd, betekent<br />
dit een belasting van 50 p.a.e./dag op beide toegangswegen tot de Scheldelaan en een<br />
belasting van 100 p.a.e./dag op de Scheldelaan. Indien we aannemen dat er 10 uur per dag kan<br />
geleverd en aangevoerd worden, betekent dit een belasting van 10 p.a.e./uur op werkdagen op<br />
de Scheldelaan en een belasting van 5 p.a.e./uur op werkdagen in zowel de Tijsmanstunnel als<br />
in de Liefkenshoektunnel.<br />
Tabel 9.16: Inschatting van <strong>het</strong> goederenverkeer in de exploitatiefase indien 100% kolen worden verstookt<br />
Goederenverkeer Aantal transporten<br />
Watertransport <br />
Wegtransport<br />
Water-transport<br />
Aanvoer<br />
Per cap-size schepen<br />
Aantal P.a.e per<br />
jaar<br />
Kolen 22 nvt<br />
Totaal aantal watertransporten 22 nvt<br />
Per vrachtwagen<br />
Gemiddeld<br />
aantal p.a.e. per<br />
dag<br />
Kalksteen/krijt 4.314 25.884 99,6<br />
Totaal aantal wegtransporten 4.314 25.884 99,6<br />
Afvoer<br />
Per schip<br />
Gips 110 nvt<br />
Bodemas 26 nvt<br />
Vliegas 120-300 nvt
Goederenverkeer Aantal transporten<br />
Totaal aantal watertransporten 256-436<br />
9.2.2.8.3. Modal Split<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 672<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal P.a.e per<br />
jaar<br />
Gemiddeld<br />
aantal p.a.e. per<br />
dag<br />
Aanlegfase<br />
In Tabel 9.17 wordt een samenvattende tabel van de verkeersmodaliteiten in de exploitatiefase<br />
weergegeven. Minder dan een halve % wordt via <strong>het</strong> water vervoerd.<br />
Tabel 9.17: Samenvattende tabel Modal Split aanlegfase<br />
Wegtransport (#<br />
Aanlegfase<br />
transporten)<br />
Watertransport (#<br />
transporten)<br />
Spoortransport<br />
Goederentransport 20.450 50 -<br />
Personentransport 1.800 - -<br />
Totaal 22.250 50 -<br />
Exploitatiefase<br />
In Tabel 9.18 wordt een samenvattende tabel van de verkeersmodaliteiten in de exploitatiefase<br />
weergegeven. 3,6% van <strong>het</strong> de aan- en afvoer van grondstoffen en restproducten (uitgedrukt in<br />
gewicht) wordt getransporteerd via de weg, 96,4% via <strong>het</strong> water. Wanneer dit vertaald wordt<br />
naar <strong>het</strong> aantal transporten geeft dit een heel ander beeld. 7,7% van de goederentransporten<br />
gebeurt via <strong>het</strong> water, terwijl 94,3% van de goederentransporten via de weg gebeurt.<br />
Tabel 9.18: Samenvattende tabel Modal Split exploitatiefase met 100% kolenstook<br />
Exploitatiefase mat 100%<br />
kolenstook<br />
Wegtransport Watertransport Spoortransport<br />
Ton # transpoten Ton # transpoten Ton # transpoten<br />
Goederentransport 120.792 4.314 3.269.200 378-458 - -<br />
Personentransport - 100 - - - -<br />
Totaal 120.792 4.414 3.269.200 378-458 - -<br />
9.2.2.9. Totaal bijkomend verkeer door de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Aanlegfase<br />
Figuur 9.9 geeft een overzicht van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de aanlegfase. In de figuur staat <strong>het</strong> verkeer afkomstig van <strong>het</strong> oosten<br />
nog aangeduid via de Tijsmanstunnel. Indien de plannen van de 2 de Tijsmanstunnel doorgaan,<br />
zal dit verkeer niet meer via de Tijsmanstunnel gaan, maar via de 2 de Tijsmanstunnel.<br />
-
Figuur 9.9: Samenvattende figuur van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe elektriciteitscentrale tijdens de<br />
aanlegfase.<br />
1.440 p.a.e./dag personen 1.440 p.a.e./dag personen<br />
Liefkenshoektunnel Tijsmanstunnel<br />
154 p.a.e./dag goederen 154 p.a.e./dag goederen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 673<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scheldelaan<br />
308 p.a.e./dag goederen<br />
2.880 p.a.e./dag personen<br />
720 p.a.e./dag personen<br />
E.ON<br />
Exploitatiefase<br />
Figuur 9.10 geeft een overzicht van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de exploitatiefase bij 100% kolenstook. In de figuur staat <strong>het</strong> verkeer<br />
afkomstig van <strong>het</strong> oosten nog aangeduid via de Tijsmanstunnel. Indien de plannen van de 2 de<br />
Tijsmanstunnel doorgaan, zal dit verkeer niet meer via de Tijsmanstunnel gaan, maar via de 2 de<br />
Tijsmanstunnel.<br />
Figuur 9.10: Samenvattende figuur van <strong>het</strong> totaal bijkomende verkeer tijdens de exploitatiefase indien met 100%<br />
kolenstook wordt gewerkt<br />
80 p.a.e./dag personen 80 p.a.e./dag personen<br />
Liefkenshoektunnel Tijsmanstunnel<br />
50 p.a.e./dag goederen 50 p.a.e./dag goederen<br />
Scheldelaan<br />
100 p.a.e/dag goederen<br />
160 p.a.e./dag personen<br />
40 p.a.e./dag personen<br />
E.ON
9.2.2.10. Te verwachten effecten<br />
9.2.2.10.1. Overzicht van de toetsingswaarden en relevantiebepaling<br />
De berekende bijdrage van de nieuwe elektriciteitscentrale aan de verkeersintensiteit zal in<br />
onderstaande paragrafen telkens als verwaarloosbaar, beperkt, relevant of belangrijk<br />
gecatalogeerd worden. Deze begrippen worden in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> als volgt gedefinieerd<br />
in functie van de berekende bijdrage x:<br />
Verwaarloosbare bijdrage x
Deze bijdrage wordt ook als belangrijk beoordeeld, maar is uiteraard maar een tijdelijke<br />
impact.<br />
Impact Liefkenshoektunnel<br />
Dezelfde redenering als voor de Tijsmanstunnel kan hier worden aangehaald. De bijdrage tot<br />
de maximale en de resterende capaciteit kan bijgevolg ook als belangrijk beschouwd worden.<br />
Exploitatiefase<br />
Impact Scheldelaan<br />
Om de impact te berekenen zal alleen rekening gehouden worden met <strong>het</strong> drukste moment,<br />
d.w.z. in de avond- en ochtendspits. Zoals boven reeds aangegeven zal in de ochtend- en<br />
avondspits er een belasting zijn van de Scheldelaan in <strong>het</strong> noorden van E.ON van 80 p.a.e.<br />
personenverkeer en 10 p.a.e. goederenverkeer. Van deze 10 p.a.e. rijdt de helft in noordelijke<br />
en de helft in zuidelijke richting(aan- en afvoer van goederen). Het totaal aantal p.a.e. vanuit<br />
noordelijke richting is bijgevolg 95 p.a.e./uur. De capaciteit van de Scheldelaan werd in<br />
voorgaande paragrafen op 3.000 p.a.e./uur vastgelegd. Dit betekent een maximale impact van<br />
3% op de Scheldelaan gedurende de avond- en ochtendspits, wat als een beperkte bijdrage<br />
wordt beschouwd. Hierbij dient niet te vergeten dat dit de ‘worst case’ situatie in <strong>het</strong> drukste<br />
moment van de dag is. Vanuit zuidelijke richting werd in voorgaande paragrafen een maximale<br />
belasting van 20 p.a.e. vastgesteld in noordelijke richting. Deze bijdrage kan als<br />
verwaarloosbare bijdrage worden beschouwd (0,7%).<br />
Impact Tijsmanstunnel<br />
Ook hier zal alleen rekening gehouden worden met <strong>het</strong> drukste moment van de dag, d.w.z. in<br />
de avond- en ochtendspits. Bovenstaande paragrafen geven een belasting weer van 40 p.a.e.<br />
in de Tijsmanstunnel richting Scheldelaan in de ochtendspits door personenverkeer en 40 p.a.e.<br />
in de Tijsmanstunnel in de avondspits in omgekeerde richting. Voor <strong>het</strong> goederenverkeer werd<br />
een belasting berekend van 5 p.a.e/uur. in beide richtingen, bijgevolg 2,5 p.a.e./uur in de<br />
richting van de Scheldelaan. Het totaal aantal p.a.e./uur in de Tijsmanstunnel richting<br />
Scheldelaan zal totaal bijgevolg 42,5 p.a.e./uur bedragen. De capaciteit van de Tijsmanstunnel<br />
werd in voorgaande paragrafen berekend op 3.600 p.a.e./uur per rijrichting. Dit betekent een<br />
maximale impact van 1,2% van de capaciteit van de weg in avond- als in ochtendspits, wat als<br />
een beperkte bijdrage ten opzichte van de maximale capaciteit kan beschouwd worden. Ten<br />
opzichte van de resterende capaciteit. Rekening houdend met de huidige belasting van de<br />
Tijsmanstunnel wordt berekend dat 2% (huidige intensiteit uitgedrukt in p.a.e./uur=2.681,<br />
/2=intensiteit per uur per rijrichting=1340; resterende capaciteit =3.600-1.340p.a.e. per uur per<br />
rijrichting= 2.260 p.a.e. per uur per rijrichting; 42,5 is 2% van 2260) van de resterende capaciteit<br />
zou ingenomen worden door <strong>het</strong> bijkomend transport door de exploitatie van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Deze bijdrage wordt ook als beperkt beoordeeld.<br />
Bovenstaande berekende impact werd berekend volgens de huidige verkeerssituatie. Indien de<br />
2 de Tijsmanstunnel gerealiseerd is zal alle verkeer van en naar <strong>het</strong> oosten via de 2 de<br />
Tijsmanstunnel gaan. De intensiteit ten opzichte van de maximale capaciteit kan dan ook als<br />
beperkt beschouwd worden (zelfde redenering als de huidige Tijsmanstunnel). De intensiteit<br />
ten opzichte van de resterende capaciteit kan echter niet berekend/weergegeven worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 675<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Impact Liefkenshoektunnel<br />
Dezelfde redenering als voor de Tijsmanstunnel kan hier worden aangehaald. De bijdrage tot<br />
de maximale capaciteit kan bijgevolg ook als beperkt beschouwd worden.<br />
9.2.3. Besluit<br />
De verwachte bijdragen van de atmosferische emissies bedragen maximaal 1% (voor depositie<br />
Tl + Cd), voor de overige parameters is dit beduidend minder) van de gezondheidswaarden.<br />
Tijdens de aanlegfase worden belangrijke bijdragen verwacht qua bijkomende<br />
verkeersintensiteiten door <strong>het</strong> transport van grond en aanvoer van installatieonderdelen en <strong>het</strong><br />
personenverkeer van de contractors en dit zowel op de R2 (Tijsmans- en Liefkenshoektunnel)<br />
als op de Scheldelaan. De maximale capaciteit wordt niet overschreden.<br />
Gedurende de exploitatiefase worden beperkte bijdragen genoteerd .<br />
Met betrekking tot <strong>het</strong> 2 e concept met koeltoren zijn er geen verschillen t.ov. <strong>het</strong> eerste concept.<br />
9.2.4. Milderende maatregelen<br />
Omdat de verwachte bijdragen ver onder de gezondheidswaarde blijven, worden deze als<br />
aanvaardbaar beschouwd, en worden geen verdere milderende maatregelen voorgesteld.<br />
De bijdrages naar wegverkeer toe worden als belangrijk beoordeeld in de aanlegfase, vooral<br />
door <strong>het</strong> personenverkeer. Gedurende de exploitatiefase worden beperkte bijdragen berekend.<br />
Als milderende maatregel wordt voorgesteld dat de contractors aangespoord worden om te<br />
carpoolen of om te voorzien in georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, zodat minder<br />
wagens gedurende de spits de site dienen te bereiken of van de site dienen weg te rijden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 676<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
9.3. Discipline mens voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20%<br />
biomassa<br />
9.3.1. Toxicologische evaluatie<br />
9.3.1.1. Gezondheidsrisicoanalyse – Identificatie en kwantificatie van blootstelling<br />
en belasting<br />
Blootstelling aan chemische agentia via dispersie van atmosferische polluenten<br />
Blootstelling<br />
Naast de bijdrage aan de immissieconcentratie van dioxines, veroorzaakt de emissie van<br />
dioxines ook een bijdrage in depositiewaarden. Deze bijdrage in depositiewaarden wordt<br />
weergegeven in Tabel 9.19.<br />
Tabel 9.19: Bijdragen vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct tot de depositiewaarden van dioxines<br />
Parameter Toetsingswaarden Woonkern<br />
Depositiewaarden<br />
Dioxines<br />
Jaargemiddelde waarde<br />
(VMM)<br />
16 pg/m²/dag<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 677<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Gemiddelde gemeten<br />
waarde van geselecteerde<br />
VMM meetposten in de<br />
omgeving van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale<br />
Berekende<br />
bijdrage<br />
vanwege <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Berendrecht 0,16 – 0.3<br />
Stabroek 0,19 – 0,43<br />
9<br />
Putte (Vlaanderen) 0,25 – 0,30<br />
Putte (Nederland)<br />
Ca. 0,25<br />
Geurhinder<br />
Uit de in casu gekozen biomassa-afval (zie hierboven) wordt weinig of geen geurhinder<br />
verwacht. Om maximaal geurhinder te voorkomen bij <strong>het</strong> transport van de biomassa-afval,<br />
worden afzuigsystemen voorzien aan alle overstortpunten en transportinstallaties. Het<br />
biomassa-afval dat in bulk wordt geleverd en buiten op <strong>het</strong> kolenveld wordt opgeslagen, wordt<br />
altijd onderaan de kolenhoop opgeslagen, zodat de kolen de mogelijke geur vanuit <strong>het</strong><br />
biomassa-afval tegenhouden. Het biomassa-afval dat opgeslagen wordt in speciale bunkers of<br />
in een opslaghal is altijd voorzien van een afzuigsysteem dat geur- en stofemissies afzuigt.<br />
Eventuele geurhinder zou in de directe omgeving niet veel receptoren hinderen door de<br />
beperkte bevolkingsdichtheid.<br />
9.3.1.2. Identificatie van relevante gezondheidseffecten in de bestudeerde<br />
populatie - dioxines<br />
Mogelijke gezondheidseffecten<br />
Met dioxinen worden bedoeld een groep gechloreerde en ten dele extreem toxische verbindingen,<br />
behorende tot twee chemische families, namelijk de gechloreerde dibenzo-p-dioxinen en de
gechloreerde dibenzofuranen. In <strong>het</strong>geen volgt wordt de eerste groep PCDD (polychlorinated<br />
dibenzo-p-dioxins), de tweede PCDF (polychlorinated dibenzofurans) genoemd. De PCDD-familie<br />
heeft als basisstructuur twee benzeenringen die met elkaar op twee plaatsen verbonden zijn door<br />
telkens één zuurstofatoom. Op beide benzeenringen kan op 4 plaatsen een chlooratoom aanwezig<br />
zijn. Afhankelijk van <strong>het</strong> aantal aanwezige chlooratomen (tussen 1 en 8) en hun positie in de<br />
molecule, bestaan er verschillende varianten PCDD's (zogenaamde congeneren). De familie omvat<br />
75 leden. De basisstructuur van de PCDF-familie gelijkt sterk op deze van de PCDD's. De<br />
tweevoudige verbinding tussen de twee benzeenringen wordt echter slechts één keer door een<br />
zuurstofatoom gerealiseerd en een tweede keer door een directe binding. Door de minder<br />
symmetrische structuur zijn er door chlorering meer congeneren mogelijk. De PCDF-familie telt 135<br />
leden. Meten en analyseren van PCDD en PCDF kan globaal of specifiek (per congeneer)<br />
verlopen. De belangrijkste eigenschap van dioxinen is evenwel hun toxiciteit, die binnen de<br />
volledige groep congeneren zeer sterk verschilt. Daarom is een individuele bepaling van belang,<br />
vooral dan voor wat betreft de meest toxische vertegenwoordigers. De biochemische rol van<br />
dioxinen is niet precies gekend. De meest recente theorie gaat ervan uit dat dioxinen in <strong>het</strong> lichaam<br />
een hormoonachtige werking uitoefenen. Vastgestelde verschillen in gevoeligheid tussen diverse<br />
diersoorten hangen samen met de mate waarin dioxinen zich aan erfelijk materiaal (DNA) <strong>kun</strong>nen<br />
binden en met de specifieke stofwisseling van de betreffende soort. Juist omdat er zulke grote<br />
verschillen bestaan in gevoeligheid is <strong>het</strong> ontwikkelen van een norm voor mensen een moeilijke<br />
zaak. Zoals gebruikelijk in de toxicologie wordt daarbij gebruik gemaakt van proefdiermodellen. Op<br />
basis daarvan stelt men een veiligheidsmarge voor de mens vast (normaal gesproken een factor<br />
100 lager dan die van de ratten, door de onzekerheid bij dioxine een factor 250). Experimenten uit<br />
laboratoria doen vermoeden dat de mens minder gevoelig is voor dioxinen dan de meeste<br />
proefdieren. Om de giftigheid van dioxinen te illustreren worden hieronder enkele cijfers gegeven<br />
voor <strong>het</strong> meest giftige en meest onderzochte dioxine, 2,3,7,8-TCDD :<br />
Maximale dosis zonder nadelige gevolgen : 1 ng/kg.dag<br />
Minimale letale dosis : 3.10 -9 mol/kg<br />
Daarmee is 2,3,7,8-TCDD veel giftiger (enkele grootte-ordes) dan andere door de mens<br />
geproduceerde giftige producten zoals pesticiden en PCB's. Onder de natuurlijke gifstoffen bestaan<br />
er enkele nog meer toxische. Het betreft toxines van bacteriën, zoals tetanus-toxine en difterietoxine.<br />
De hierboven beschreven giftigheid geldt enkel voor 2,3,7,8-TCDD. De andere dioxinen zijn<br />
minder giftig. Om alle dioxinen samen te <strong>kun</strong>nen beschouwen wordt de echte concentratie vaak<br />
omgerekend tot een toxiciteitequivalent (TEQ) gebaseerd op 2,3,7,8-TCDD. De omrekening<br />
gebeurt door te vermenigvuldigen met een toxiciteits-equivalent-factor (TEF). Een dioxine dat<br />
1000 keer minder giftig is dan 2,3,7,8-TCDD krijgt bv. TEF = 0,001. Men heeft momenteel lang niet<br />
van alle 210 congeneren van de PCDD- en PCDF-families een goede kennis. Naast 2,3,7,8-TCDD<br />
worden nog 16 andere dioxinen milieuhygiënisch van belang geacht, vanwege hun hoge giftigheid<br />
of doordat ze frequent voorkomen. Samen worden zij de dirty seventeen genoemd. Veelal wordt<br />
nieuw onderzoek toegespitst op de 12 meest toxische dioxinen. Deze worden de dirty dozen<br />
genoemd. Uit deze selecties kan afgeleid worden dat de meest giftige dioxinen 4, 5 of 6<br />
chlooratomen bevatten (TEF = 0,05 à 1) en dat de toxiciteit verder afneemt bij dioxinen met 7 (TEF<br />
= 0,01) of 8 chlooratomen (TEF = 0,001). De dioxinen met minder dan 4 chlooratomen worden<br />
meestal milieuhygiënisch niet relevant geacht. Dioxinen zijn persistente moleculen, waardoor zij<br />
zich opstapelen in <strong>het</strong> milieu. Men vermoedt dat hoger gechloreerde dioxinen in <strong>het</strong> milieu <strong>kun</strong>nen<br />
worden gedechloreerd, waardoor zij worden omgezet in lager gechloreerde, doch dikwijls meer<br />
toxische congeneren. Mogelijk komen gisten en/of schimmels tussen in de dehalogenering en/of in<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 678<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
de volledige afbraak van aromatische verbindingen zoals dioxinen. Dioxinen worden vrijwel niet<br />
aangetast door chemicaliën zoals zuren of basen. Ze worden in geringe mate afgebroken door UVstraling.<br />
De halfwaardetijd van dioxinen in de lucht wordt geschat op 3 dagen in de zomer en 30<br />
dagen in de winter. In de bodem worden dioxinen vrijwel niet afgebroken en dienen zij als zeer<br />
persistent te worden beschouwd. Ze zijn echter in de bodem weinig mobiel, waardoor doordringen<br />
tot diepere bodemlagen of tot in <strong>het</strong> grondwater zeer traag verloopt. Hoe dioxines bij de mens<br />
terechtkomen wordt bepaald door de concentraties in voeding en milieu en door de<br />
eetgewoonten. In onze streken wordt 90% van de dioxinen ingenomen met de voeding,<br />
waarvan meer dan de helft via melk en vlees. De opname via lucht en drinkwater is praktisch te<br />
verwaarlozen (beide enkele procenten). Hieruit volgt dat de opname door mensen die kortbij<br />
een verbrandingsoven wonen niet significant hoger zouden liggen dan <strong>het</strong> gemiddelde van de<br />
bevolking, tenzij bij een extreem hoge verontreiniging. Koeien die gras eten waarop dioxinen<br />
zijn neergeslagen vormen de belangrijkste route van dioxinen naar de mens. Gras is een<br />
efficiënte collector en koeien begrazen grote oppervlaktes. De dioxinebesmetting van een regio<br />
ziet men dus in de melk. Voor humane blootstelling is moedermelk een goede indicator. De<br />
concentraties zijn een factor 10 hoger dan in koemelk. Dioxineconcentraties in de Belgische<br />
moedermelk blijken met 39,5 pg TEQ/g melkvet in 1989 en 34 pg TEQ/g melkvet in 1995 tot de<br />
hoogste ter wereld te behoren. De Wereldgezondheidsorganisatie stelt een aanvaardbare<br />
dagelijkse inname van dioxine van 10 pg TEQ per kg lichaamsgewicht en per dag voor. In<br />
Nederland ligt de werkelijke inname rond 2 pg TEQ/kg/dag. Voor zuigelingen wordt de<br />
Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI) overschreden door <strong>het</strong> hoge gehalte in moedermelk en<br />
<strong>het</strong> lage lichaamsgewicht. In Nederland wordt daarom een ADI van 1 pg TEQ/kg/dag als<br />
advieswaarde gesteld. Dioxinen worden vooral via de lucht verspreid en komen zo in <strong>het</strong><br />
leefmilieu terecht (immissie). Het merendeel van de dioxine-uitstoot via de schouw wordt<br />
verspreid over grote afstanden. In de onmiddellijke omgeving van de bron is er een verhoogde<br />
concentratie in de lucht en <strong>kun</strong>nen hogere natte en droge depositiecijfers worden gemeten. De<br />
neerslag van dioxine is waarschijnlijk de meest bruikbare meting om de graad van vervuiling<br />
door dioxinen in de omgeving vast te stellen. Voor de luchtkwaliteit zijn noch in Vlaanderen, noch<br />
in Nederland, noch in Duitsland immissienormen van toepassing. Op basis van een evaluatie van<br />
de door de WHO aanvaardbaar geachte dagelijkse inname werd voor de depositie een<br />
grenswaarde van 14 pg/m².dag vooropgesteld.<br />
De effecten van dioxines op de gezondheid van de mens zijn de volgende :<br />
• Acute toxiciteit: <strong>het</strong> effect van een eenmalig dosis, is markant bij de cavia, die sterft na een<br />
dosis van 1 µg per kg lichaamsgewicht. Forellen zijn nog gevoeliger, maar een hamster kan<br />
vlot duizendmaal meer verdragen. Bij de mens zijn er geen aanduidingen over gevoeligheid<br />
aan acute toxiciteitseffecten. Bij sterk blootgestelde arbeiders uit de chemische industrie is<br />
chlooracne een bekend symptoom. Dit is een soort puisten die littekens nalaten en die men<br />
herkent door belichting onder een UV lamp.<br />
• Carcinogeniteit: dioxine is geen initiator, maar wel een promotor van kanker. Voor<br />
proefdieren rat, muis, hamster staat de carcinogeniteit vast. Bij de mens zijn de correlaties<br />
tussen blootstelling aan dioxinen en kankerincidentie zwak.<br />
• Effecten op metabolisme:<br />
∗ Enzyme inductie, dit is een goed meetbaar effect van dioxinen bij proefdieren en bij<br />
de mens. Enzyme-inductie is de reactie met de Ah-(Aromatic hydrocarbon)-receptor,<br />
de stof die de afbraak van PAK’s inzet, waardoor er detoxificatie-enzymes gevormd<br />
worden. Bij blootstelling aan benzo(a)pyreen leidt dit tot de vorming van kanker-<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 679<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
verwekkende metabolieten maar voor dioxinen wordt <strong>het</strong> effect op de gezondheid<br />
nog niet begrepen.<br />
∗ Verstoring van vitamine A en vitamine K-metabolisme.<br />
∗ Verstoring van de niveaus van <strong>het</strong> schildklier groeihormoon<br />
• Immunotoxiciteit: Onderdrukking van <strong>het</strong> immuunsysteem is vastgesteld, namelijk een<br />
verminderde vorming van sommige types afweercellen. Dit brengt een verhoogd risico op<br />
infecties en kanker mee. Geen sterke epidemiologische bewijzen bij de mens.<br />
• Huidtoxiciteit: Dit effect is <strong>het</strong> gevolg van verminderde EGF (epidermal growth factor).<br />
Naast <strong>het</strong> reeds vermelde chlooracné kan ook hypersecretie van talg, hyperpigmentatie in<br />
vlekken en vervroegde tanddoorbraak optreden.<br />
• Reproductietoxiciteit: De schadelijkheid van dioxines voor de foetus met misvormingen als<br />
gevolg, is bij verschillende proefdieren aangetoond. Er zijn bij de mens negatieve effecten<br />
waargenomen op mannelijke en vrouwelijke voortplantingsfuncties. Door de anti-oestrogene<br />
werking van dioxine is er wel een verminderde incidentie van sommige vrouwelijke kankers.<br />
Afwijkingen bij <strong>het</strong> nageslacht zijn veranderde sexe-verhouding, verminderde ontwikkeling<br />
van de mannelijke geslachtsorganen, verhoogde kans op miskraam. De in utero blootstelling<br />
heeft invloed op de latere ontwikkeling van <strong>het</strong> individu, o.a. op <strong>het</strong> leervermogen.<br />
• Mutageniteit/genotoxiciteit: mutagene stoffen veroorzaken chromosoomafwijkingen<br />
(mutaties) die via de geslachtscellen <strong>kun</strong>nen leiden tot genetisch bepaalde afwijkingen van<br />
de nakomelingen. Dioxines zijn volgens de huidige stand der kennis niet mutageen.<br />
Sommige PAK’s, zware metalen en chloorhoudende pesticiden zijn wel bekend als mutageen.<br />
Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van <strong>het</strong> alternatief pro<strong>je</strong>ct<br />
De depositie afkomstig van <strong>het</strong> alternatief pro<strong>je</strong>ct werd berekend. Deze veroorzaakt de hoogste<br />
depositie nabij de woonkernen van 0,43 pgTEQ/m².dag. Bij toetsing zoals hierboven<br />
beschreven aan toetsingswaarde van de VMM is deze waarde 2,7% van de toetsingswaarde.<br />
Anderzijds kan er ook getoetst worden aan de WHO grenswaarde.<br />
Deze waarde is bijgevolg net 3% van de grenswaarde van 14 pgTEQ/m².dag vastgesteld door<br />
de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). Er wordt ook voldaan aan de richtwaarde, bepaald<br />
door de CEM en de WHO van 3,4 pgTEQ/m².dag. Deze bijdrage kan als beperkt beschouwd<br />
worden.<br />
9.3.2. Mobiliteit<br />
9.3.2.1. Mobiliteitsprofiel van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Het mobiliteitsprofiel bij de aanlegfase en <strong>het</strong> personenverkeer tijdens de exploitatiefase is bij<br />
20% bijstook van biomassa-afval dezelfde als van 100% kolenstook. Enkel <strong>het</strong><br />
goederenverkeer tijdens de exploitatiefase bij 20% bijstook van biomassa-afval vertoont een<br />
ander mobiliteitsprofiel.<br />
Tijdens de exploitatiefase zullen zowel goederen worden aangevoerd via zowel water-, spoor-<br />
of autowegen (zie Tabel 9.20). De kolen worden aangevoerd per Cape-Size schip (d.i. een<br />
groot schip dat tot 120.000 ton kolen kan vervoeren per transport). Het biomassa-afval wordt<br />
gemiddeld 80% via <strong>het</strong> schip (met laadcapaciteit van 2.000 ton/schip) vervoerd, de rest via de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 680<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
weg (met laadcapaciteit van 28 ton/vrachtwagen). De afvoer van de restproducten zal enkel via<br />
<strong>het</strong> schip (laadcapaciteit 2.000-3.000 ton) gebeuren. Alle watertransport zal laden en lossen<br />
aan de nieuwe kade die E.ON plant te bouwen aan <strong>het</strong> Kanaaldok. Alle wegtransport zal via de<br />
Scheldelaan de nieuwe elektriciteitscentrale bereiken. Indien we aannemen dat ongeveer de<br />
helft via <strong>het</strong> westen (Liefkenshoektunnel) en de helft via <strong>het</strong> oosten (Tijsmanstunnel) wordt<br />
aangeleverd, betekent dit een belasting van 88 p.a.e./dag op beide toegangswegen tot de<br />
Scheldelaan en een belasting van 177 p.a.e./dag op de Scheldelaan. Indien we aannemen dat<br />
er 10 uur per dag kan geleverd en aangevoerd worden, betekent dit een belasting van<br />
17,7 p.a.e./uur op werkdagen op de Scheldelaan en een belasting van 8,8 p.a.e./uur op<br />
werkdagen in zowel de Tijsmanstunnel als in de Liefkenshoektunnel.<br />
Tabel 9.20: Overzicht van <strong>het</strong> goederentransport in de exploitatiefase met 20% biomassa-afval<br />
Goederentransport<br />
watertransport<br />
Spoor<br />
transpo<br />
t<br />
wegtransport<br />
Aanvoer<br />
Per cap-size schepen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 681<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal transporten per<br />
jaar<br />
Aantal p.a.e. per<br />
jaar<br />
Kolen 19 nvt<br />
Per schip<br />
Bietenpulp 10 nvt<br />
Palmpitmeel 51 nvt<br />
Sheanuts 13 nvt<br />
Kokosschilfers 8 nvt<br />
Houtpellets 69 nvt<br />
zonnebloemhulzen en –pitten 8 nvt<br />
Rijstpellets vanuit Azië 14 nvt<br />
Raapzaad 15 nvt<br />
Totaal aantal watertransporten 207<br />
Per trein<br />
Zonnebloemhulzen en –pitten niet bekend nvt<br />
Per vrachtwagen<br />
Gemiddeld aantal p.a.e. per<br />
dag*<br />
Diervoeder 363 2.178 8,4<br />
Cacaodoppen/cacaoschroot 726 4.356 16,8<br />
Sojahullen (auto) 726 4.356 16,8<br />
Kokosschilfers 181 1.086 4,2<br />
Houtpellets vanuit<br />
België/Nederland 725 4.350 16,7<br />
Zonnebloemhulzen en –pitten 181 1.086 4,2<br />
Rijstpellets vanuit<br />
België/Nederland 109 654 2,5<br />
Raapzaad 363 2.178 8,4<br />
Kalksteen/krijt 4.314 25.884 99,6
Goederentransport<br />
Water-transport<br />
Aanvoer<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 682<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal transporten per<br />
jaar<br />
Aantal p.a.e. per<br />
jaar<br />
Gemiddeld aantal p.a.e. per<br />
dag*<br />
Totaal aantal wegtransporten 7688 46.128 177,4<br />
Afvoer<br />
Per schip<br />
Gips 110 nvt<br />
Bodemas 23 nvt<br />
Vliegas 111-167 nvt<br />
Totaal aantal watertransporten 244-300<br />
9.3.2.2. Modal split<br />
Enkel de Modal split van de exploitatiefase met 20% bijstook van biomassa-afval is anders dan<br />
deze bij 100% kolenstook. Bijgevolg wordt enkel deze modal split hier weergegeven.<br />
In Tabel 9.21 wordt een samenvattende tabel van de verkeersmodaliteiten in de exploitatiefase<br />
weergegeven. De tabel geeft een duidelijk beeld van de modal split. 6,5% van de aan- en<br />
afvoer van grondstoffen en restproducten (uitgedrukt in gewicht) wordt getransporteerd via de<br />
weg, 93,5% via <strong>het</strong> water. Wanneer dit vertaald wordt naar <strong>het</strong> aantal transporten geeft dit een<br />
heel ander beeld. 6,1% van de goederentransporten gebeurt via <strong>het</strong> water, terwijl 93,1% van de<br />
goederentransporten via de weg gebeurt.<br />
Tabel 9.21: Samenvattende tabel Modal split exploitatiefase met 20% bijstook<br />
Exploitatiefase met 20%<br />
bijstook<br />
Wegtransport Watertransport Spoortransport<br />
Ton # transpoten Ton # transpoten Ton # transpoten<br />
Goederentransport 215264 7688 3295800 451-507 nb nb<br />
Personentransport - 100 - - nb nb<br />
Totaal<br />
Nb= momenteel nog niet bekend<br />
215264 7788 3295800 451-507 nb nb<br />
9.3.2.3. Totaal bijkomend verkeer door de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Figuur 9.11 geeft een overzicht van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in de exploitatiefase. In de figuur staat <strong>het</strong> verkeer afkomstig van <strong>het</strong><br />
oosten nog aangeduid via de Tijsmanstunnel. Indien de plannen van de 2 de Tijsmanstunnel<br />
doorgaan, zal dit verkeer niet meer via de Tijsmanstunnel gaan, maar via de 2 de<br />
Tijsmanstunnel.
Figuur 9.11: Samenvattende figuur van <strong>het</strong> totaal bijkomend verkeer door de nieuwe elektriciteitscentrale in de<br />
exploitatiefase met 20% bijstook.<br />
80 p.a.e./dag personen 80 p.a.e./dag personen<br />
Liefkenshoektunnel Tijsmanstunnel<br />
88 p.a.e./dag goederen 88 p.a.e./dag goederen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 683<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scheldelaan<br />
9.3.2.4. Te verwachten effecten<br />
177 p.a.e./dag goederen<br />
160 p.a.e./dag personen<br />
40 p.a.e./dag personen<br />
E.ON<br />
Impact Scheldelaan<br />
Om de impact te berekenen zal alleen rekening gehouden worden met <strong>het</strong> drukste moment,<br />
d.w.z. in de avond- en ochtendspits. Zoals boven reeds aangegeven zal er in de ochtend- en<br />
avondspits een belasting zijn van de Scheldelaan in <strong>het</strong> noorden van E.ON van 80 p.a.e.<br />
personenverkeer en 17,7 p.a.e. goederenverkeer. Van deze 17,7 p.a.e. rijdt de helft in<br />
noordelijke en de helft in zuidelijke richting(aan- en afvoer van goederen). Het totaal aantal<br />
p.a.e. vanuit noordelijke richting is bijgevolg 89 p.a.e./uur. De capaciteit van de Scheldelaan<br />
werd in voorgaande paragrafen op 3.000 p.a.e./uur vastgelegd. Dit betekent een maximale<br />
impact van 3% op de Scheldelaan gedurende de avond- en ochtendspits, wat als een beperkte<br />
bijdrage wordt beschouwd. Hierbij dient men niet te vergeten dat dit de ‘worst case’-situatie op<br />
<strong>het</strong> drukste moment van de dag is. Vanuit zuidelijke richting werd in voorgaande paragrafen een<br />
maximale belasting van 20 p.a.e. vastgesteld in noordelijke richting. Deze bijdrage kan als een<br />
verwaarloosbare bijdrage worden beschouwd (0,7%).<br />
Impact Tijsmanstunnel<br />
Ook hier zal alleen rekening gehouden worden met <strong>het</strong> drukste moment van de dag, d.w.z. in<br />
de avond- en ochtendspits. Bovenstaande paragrafen geven een belasting weer van 40 p.a.e.<br />
in de Tijsmanstunnel richting Scheldelaan in de ochtendspits door personenverkeer en 40 p.a.e.<br />
in de Tijsmanstunnel in de avondspits in omgekeerde richting. Voor <strong>het</strong> goederenverkeer werd<br />
een belasting berekend van 8,8 p.a.e. in beide richtingen, bijgevolg 4,4 p.a.e. in de richting van<br />
de Scheldelaan. Het totaal aantal p.a.e./uur in de Tijsmanstunnel richting Scheldelaan zal in<br />
totaal bijgevolg 44,4 p.a.e./uur bedragen. De capaciteit van de Tijsmanstunnel werd in<br />
voorgaande paragrafen berekend op 3.600 p.a.e./uur per rijrichting. Dit betekent een maximale<br />
impact van 1,2% van de capaciteit van de weg in avond- als in ochtendspits, wat als een<br />
beperkte bijdrage ten opzichte van de maximale capaciteit kan beschouwd worden. Rekening<br />
houdend met de huidige belasting van de Tijsmanstunnel wordt berekend dat 2% (huidige<br />
intensiteit uitgedrukt in p.a.e./uur=2.681, /2=intensiteit per uur per rijrichting=1.340; resterende
capaciteit =3.600-1.340 p.a.e. per uur per rijrichting= 2.260 p.a.e. per uur per rijrichting; 44,4 is<br />
2% van 2.260) van de resterende capaciteit zou ingenomen worden door <strong>het</strong> bijkomend<br />
transport door de exploitatie van de nieuwe elektriciteitscentrale. Deze bijdrage wordt ook als<br />
beperkt beoordeeld.<br />
Bovenstaande berekende impact werd berekend volgens de huidige verkeerssituatie. Indien de<br />
2 de Tijsmanstunnel gerealiseerd is zal alle verkeer van en naar <strong>het</strong> oosten via de 2 de<br />
Tijsmanstunnel gaan. De intensiteit ten opzichte van de maximale capaciteit kan dan ook als<br />
beperkt beschouwd worden (zelfde redenering als de huidige Tijsmanstunnel). De intensiteit<br />
ten opzichte van de resterende capaciteit kan echter niet berekend/weergegeven worden.<br />
Impact Liefkenshoektunnel<br />
Dezelfde redenering als voor de Tijsmanstunnel kan hier worden aangehaald. De bijdrage tot<br />
de maximale capaciteit kan bijgevolg ook als beperkt beschouwd worden.<br />
9.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
Algemeen wordt gesteld dat voor de discipline mens <strong>het</strong> concept koeltoren beter is dan <strong>het</strong><br />
concept met <strong>het</strong> open koelwatersysteem.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline Mens 684<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10. Discipline fauna en flora<br />
10.0. Leeswijzer.<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren (met minder<br />
effecten op fauna/flora) boven <strong>het</strong> scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de<br />
handling van de steenkool, zal E.ON opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in<br />
gesloten ruimtes uitgevoerde kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet<br />
weg dat de milieu-impact van alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de<br />
geldende m.e.r.-regelgeving in kaart werd gebracht.<br />
10.1. Discipline fauna en flora voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling<br />
10.1.1. Methodologie<br />
De discipline Fauna en Flora onderzoekt de effecten van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong><br />
natuurlijke biologische milieu. Om de effecten te <strong>kun</strong>nen beoordelen wordt in een eerste stap de<br />
huidige actuele situatie beschreven (referentiesituatie). De impact van de deelingrepen van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> biologische milieu worden daarna beschreven en beoordeeld in functie van de<br />
referentiesituatie.<br />
Voor de referentiesituatie worden de belangrijke natuurgebieden in <strong>het</strong> studiegebied<br />
geselecteerd en op kaart aangeduid. De geselecteerde gebieden krijgen niet allemaal evenveel<br />
aandacht. Belangrijke selectiecriteria voor een al dan niet diepgaandere bespreking zijn:<br />
• afstand en oriëntatie tot <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied;<br />
• aanwezigheid van kwetsbare ecotopen voor verzuring en eutrofiëring; de invloed van<br />
<strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct op de natuurgebieden op grotere afstand beperkt zich immers<br />
vooral tot deze effectroepen.<br />
In <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> werden geen bijkomende inventarisaties uitgevoerd.<br />
In <strong>het</strong> kader van de verzuring zijn vooral de Ruige Heide, de Schans van Smoutakker en <strong>het</strong><br />
habitatrichtlijngebied Brabantse Wal belangrijk. Van deze gebieden werd bijkomende informatie<br />
verzameld (monitoring<strong>rapport</strong>, gebiedsbeschrijvingen).<br />
De onmiddellijke omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied wordt beschreven aan de hand van de<br />
Biologische Waarderingskaart (BWK).<br />
Bijzondere aandacht wordt besteed aan <strong>het</strong> Natura-2000 netwerk. In dit kader zijn vooral de<br />
slikken en schorren langs de Schelde, en de Schelde zelf belangrijk. In de discipline F&F<br />
worden deze gebieden diepgaander beschreven met aandacht voor de instandhoudingsdoelstellingen.<br />
Ook de Brabantse Wal in Nederland wordt mee in de studie betrokken.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 685<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De voorgenomen elektriciteitscentrale gebruikt koelwater vanuit de Schelde. Dit proces kan een<br />
belangrijke impact hebben op de levende wezens in de Schelde. In <strong>het</strong> kader hiervan wordt <strong>het</strong><br />
huidige visbestand van de Schelde op enkele plaatsen beschreven. Vooral de inbreng van<br />
INBO (M. Stevens) was hierbij zeer belangrijk.<br />
Bij de beschrijving van de effecten wordt onderscheid gemaakt tussen de afbraak-, de aanleg-,<br />
de exploitatie- en de onderhoudsfase. De slopingswerken van BAYER maken in principe geen<br />
deel uit van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct (zie supra). De mogelijke effecten tijdens de afbraakfase zijn: areaal<br />
en/of kwaliteitsverlies van biotopen, bodemverstoring, barrièrewerking en verdroging.<br />
Belangrijke deelingrepen tijdens de exploitatiefase zijn: bouw kaaimuur, baggeren en<br />
verwijderen baggerspecie, constructie gebouwen, parkeerplaatsen, exploitatie, e.d..<br />
Bijzondere aandacht wordt besteed aan de effecten op <strong>het</strong> visbestand in de Schelde. Om <strong>het</strong><br />
effect van inzuiging te beschrijven en te beoordelen wordt intensief gebruik gemaakt van<br />
volgende studies:<br />
• Maes et. Al., 1996. Impact van de watercaptatie via <strong>het</strong> waterpomstation van de<br />
Kerncentralte van Doel ¾ op de biota van de Beneden-Zeeschelde.<br />
• Hartholt & Jager, 2004. Effecten van koelwater op <strong>het</strong> zoude aquatische milieu<br />
• Kerkum et al, 2004. Effecten van koelwater op <strong>het</strong> zoete aquatische milieu.<br />
• Stevens M, 2008. Advies voor een nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON Kraftwerke<br />
GmbH te Antwerpen.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring en eutrofiëring wordt in<br />
verschillende natuurgebieden getoetst aan de kritische lasten van de meest kwetsbare<br />
ecotopen.<br />
10.1.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
Het studiegebied voor de discipline fauna en flora omvat <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied en de invloedssfeer<br />
luchtverontreiniging. Voor de beoordeling van de depositie van verzurende en eutrofiërende<br />
luchtverontreinigende stoffen is een studiegebied van meer dan 10 km rond <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
vereist. Ook de Brabantse Wal, gelegen op circa 9,5 km van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied, op Nederlands<br />
grondgebied maakt deel uit van <strong>het</strong> studiegebied.<br />
De discipline water heeft de verschillende opties voor de in- en uitlaatconstructie van <strong>het</strong><br />
koelwater in de Schelde bestudeerd. Hierbij bleek de optie 1 (uitlaat van koelwater op – 9 m<br />
TAW) de meest milieuvriendelijke te zijn. In de discipline Fauna en Flora werd alleen deze optie<br />
verder uitgewerkt.<br />
In de afbraak- en aanlegfase zullen een aantal werkzaamheden plaatsgrijpen die mogelijk een<br />
effect hebben op de biotopen in de onmiddellijke omgeving van de site, zoals onder meer:<br />
• de afbraakwerken van BAYER;<br />
• de bouw van een kaaimuur;<br />
• <strong>het</strong> baggeren en verwijderen van de 300.000 m³ baggerspecie;<br />
• de constructie van <strong>het</strong> gebouw;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 686<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• <strong>het</strong> voorzien van werf- en parkeerzones in natuurgebied en bufferzone;<br />
• de exploitatie;<br />
• de lozing van afvalwaters.<br />
10.1.3. Juridische en beleidsmatige context<br />
Een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt weergegeven in<br />
hoofdstuk 1.2., partim natuur.<br />
10.1.4. Beschrijving van de Referentiesituatie<br />
10.1.4.1. Directe omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
Een ecologische situering van de nabi<strong>je</strong> omgeving van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct gebeurt op<br />
basis van de BWK (Figuur 10.1). De belangrijkste biotopen in de onmiddellijke omgeving van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied zijn opgenomen in Tabel 10.1.<br />
Het industriegebied van BAYER waar de kolengestookte centrale voorzien wordt, is op de BWK<br />
aangeduid als urbaan gebied met industriële bebouwing (Ui) en opgehoogd terrein (Kz). In<br />
overeenstemming met de BWK –typologie zijn deze biotopen biologisch minder waardevol (m).<br />
Figuur 10.1: Uittreksel van de BWK in de omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
Ten zuiden van de Scheldelaan bevinden zich ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied enkele<br />
waardevolle biotopen. Vanaf de weg naar de Schelde toe, vinden we achtereenvolgens<br />
volgende biotopen: opgehoogde en vergraven terreinen met verruigd grasland (Ku), dijken (Kd),<br />
plassen (Ae), rietvelden (Mr) en slikken (Ds). De rietlanden, slikken en plassen langs de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 687<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Schelde zijn biologisch zeer waardevol. De slikken en schorren langs de Schelde vormen voor<br />
Vlaanderen bovendien een zeer zeldzaam biotoop.<br />
Tabel 10.1: Biologische Waarderingskaart (BWK) in onmiddellijke omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied.<br />
(biologische waardering: z: zeer waardevol; w: waardevol; m: minder waardevol; zeldzaamheid: 1: nagenoeg niet<br />
voorkomend; 2: uiterst zeldzaam; 3: zeer zeldzaam; 4: zeldzaam; 5: vrij zeldzaam; 6: minder algemeen; /: niet<br />
zeldzaam)<br />
Biologische<br />
Code Omschrijving<br />
waardering Zeldzaamheid<br />
Plassen en vijvers<br />
ae eutrofe plas (diverse plantengemeenschappen) z 3<br />
Moerassen<br />
mr rietland (ook andere Phragmition-vegetaties) z 4<br />
Graslanden<br />
hr verruigd grasland w 3<br />
Duinen, slikken en schorren<br />
ds slik of spuikom z 2<br />
Struwelen en struikgewas<br />
sz opslag van allerlei aard (vaak op sterk gestoorde gronden) w /<br />
Andere gekarteerde elementen<br />
kd dijk w /<br />
ku ruigte (op vergraven en opgehoogde terreinen) w 2<br />
Urbane gebieden<br />
ua halfopen of open bebouwing met beplanting m /<br />
ui industriële bebouwing, fabriek m /<br />
Langs de Scheldelaan is een zone met een leidingenbundel aanwezig. Op de BWK is deze<br />
zone aangeduid als een verruigd grasland (Ku), dat biologisch waardevol is. Ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct wordt de vegetatie kort gehouden, om de toegang bij incidenten te verzekeren. De zone<br />
wordt niet beheerd als een ecologische wegberm. De berm heeft potentiële waarde voor<br />
pionierplanten.<br />
10.1.4.2. Aandachtsgebieden in de grotere omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
De referentiesituatie omvat in principe <strong>het</strong> volledige studiegebied namelijk de zone van circa 10<br />
km rond <strong>het</strong> voorziene pro<strong>je</strong>ctgebied. Wegens de grootte van dit studiegebied worden een<br />
aantal aandachtsgebieden geselecteerd, die kwetsbaar (gevoelig en ecologisch waardevol) zijn<br />
voor verzuring en eutrofiëring.<br />
De aandachtsgebieden worden afgebakend in functie van de volgende te verwachten<br />
effectgroepen:<br />
• verzuring;<br />
• eutrofiëring;<br />
• rustverstoring.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 688<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De Speciale Beschermingszones (SBZ: SBZ-H (habitatrichtlijngebied) en SBZ-V:<br />
(vogelrichtlijngebied)) in <strong>het</strong> studiegebied zijn weergegeven in Tabel 10.2. Naast de kortste<br />
afstand tot <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied wordt eveneens de richting t.o.v. <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied weergegeven.<br />
De ligging van de SBZ is weergegeven in Figuur 10.2.<br />
De SBZ-V strekt zich voornamelijk uit op de Linkerscheldeoever. Op de Rechterschelde-oever<br />
zijn de belangrijkste deelgebieden die deel uitmaken van de SBZ-V gelegen: De Kuifeend,<br />
Galgenschoor en de Ettenhovense polder.<br />
Voor de SBZ-H ’s omvatten de fortengordel rond Antwerpen, de Brabantse Wal en de slikken<br />
en schorren langs de Schelde. Ter hoogte van de fortengordel rond Antwerpen en de Brabantse<br />
Wal zijn eutrofiërings- en verzuringsgevoelige habitats aanwezig.<br />
In Tabel 10.2 zijn ook de gebieden vermeld die als Grote Eenheid Natuur (GEN) opgenomen<br />
zijn in <strong>het</strong> Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN). De ligging van deze gebieden zijn weergegeven<br />
in Figuur 10.5<br />
De (erkende) reservaten in een straal van 10 km rond de voorziene inplantingplaats zijn in<br />
Figuur 10.6 opgenomen. De afstand en de richting van <strong>het</strong> natuurreservaat t.o.v. <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied is weergegeven in Tabel 10.4. De effecten van verzuring en eutrofiëring worden<br />
uitsluitend voor deze aandachtsgebieden bepaald.<br />
Tabel 10.2: Speciale beschermingszones (SBZ) en gebieden opgenomen in <strong>het</strong> Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN)<br />
Gebied Situering t.a.v. voorgenomen pro<strong>je</strong>ct<br />
SBZ-H: Speciale BeschermingsZone - Habitatrichtlijngebied<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 689<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Afstand (km) Oriëntatie<br />
BE2300006: Schelde- en Durmeëstuarium van Nederlandse grens tot Gent 0,3 W<br />
BE2100045: Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitat 5 NO<br />
NL9801055: Brabantse Wal (Nederland) 7 NO<br />
SBZ-V: Speciale BeschermingsZone - Vogelrichtlijngebied<br />
BE2300222 De Kuifeend en Blokkersdijk 2,4/7,9 ONO/ZZO<br />
BE2301336 Schorren en polders van de Beneden Schelde 1 W<br />
NL3009003: Brabantse Wal (Nederland) 6,5 NO<br />
Gebieden opgenomen in <strong>het</strong> VEN<br />
304: De Slikken en Schorren langs de Schelde (GEN) 0,3 W<br />
303: De Kuifeend (GEN) 2,4 ONO<br />
340: De Blokkersdijk (GEN) 7,9 ZZO<br />
306: De Oude Landen en Bospolder (GEN) 8,0 OZO<br />
204: De Wase Scheldepolders 9,0 WZW
Figuur 10.2: Ligging van de Speciale Beschermingszones (SBZ)<br />
Overzichtskaart<br />
Detailkaart<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 690<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Schelde- en Durmeëstuarium van Nederlandse grens tot Gent
Situering SBZ-gebied: ‘De Brabantse Wal’ t.o.v. <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied:<br />
Figuur 10.3: Uittreksel uit <strong>het</strong> ontwerpplan ‘Natura 2000-gebied, Brabantse Wal ‘ behorende bij <strong>het</strong> ontwerpbesluit van<br />
<strong>het</strong> Natura 2000-gebied, auteur: Alterra Wageningen, i.o. Ministerie LNV, Dir. Natuur en Dir. Regionale Zaken<br />
Figuur 10.4: Uittreksel uit de landschapsatlas, bron: AGIV 2006<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 691<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
AFSTAND : CA 6,5KM<br />
PROJECTZONE<br />
BRABANTSE WAL:<br />
SBZ: VOGELRICHTLIJNGEBIED<br />
BRABANTSE WAL:<br />
SBZ: VOGELRICHTLIJNGEBIED
Tabel 10.3: Overzicht van de erkende natuurreservaten in de omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied. (NWL: Natuurpunt Wase<br />
Linkerschelde-oever vzw; ANB: Agentschap voor Natuur en Bos,WHP: Natuurpunt Hobokense Polder vzw; KVNS: Kon.<br />
Ver. Voor Natuur- en stedenschoon)<br />
Gemeente Naam Beheerder Oppervlakte (ha)<br />
Antwerpen Bospolder - Ekersmoeras Natuurpunt 84,21<br />
Antwerpen Blokkersdijk NWL 100<br />
Antwerpen Galgenschoor Natuurpunt 45,75<br />
Antwerpen Groot buitenschoor Natuurpunt 261,15<br />
Antwerpen Kuifeend – Grote Kreek Natuurpunt 83,9<br />
Antwerpen Oude Landen Natuurpunt 98,36<br />
Antwerpen Ruige Heide Natuurpunt 1,6202<br />
Antwerpen Vlakte van Zwijndrecht ANB 52,9553<br />
Beveren Grote Geule KVNS 21,5998<br />
Beveren Putten Natuurpunt 46,4686<br />
Beveren Schorren van Oude Doel Natuurpunt 51,1298<br />
Beveren Drijdyck ANB 36,7155<br />
Beveren Groot Rietveld ANB 82,3655<br />
Beveren Zuidelijke Groenzone ANB 101,541<br />
Stabroek Schans van Smoutakker Natuurpunt 1,6171<br />
Tabel 10.4: Ligging van de erkende natuurreservaten t.o.v. <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
Natuurreservaat Lambertcoördinaten Afstand (km) richting t.o.v. pro<strong>je</strong>ct<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 692<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
x y<br />
Bospolder - Ekersmoeras 152500 219000 6,6 OZO<br />
Blokkersdijk 148500 213500 7,9 ZZO<br />
Galgenschoor 143900 223500 3,3 NW<br />
Groot buitenschoor 141250 228000 8,5 NW<br />
Kuifeend – Grote Kreek 148500 221750 2,4 ONO<br />
Oude Landen 154000 217500 8,6 OZO<br />
Ruige Heide 146000 228000 3,6 N<br />
Groot Rietveld - Vlakte van Zwijndrecht 144500 215000 6,3 ZZW<br />
Putten 137800 219500 8,6 WZW<br />
Schorren van Oude Doel 141500 225500 6,4 NW<br />
Drijdyck 137500 218250 9,2 WZW<br />
Zuidelijke Groenzone 140000 214750 8,9 ZW<br />
Schans van Smoutakker 148750 225750 5,3 NNO<br />
Figuur 10.5: Ligging van <strong>het</strong> Vlaams Ecologisch Netwerk ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied
Figuur 10.6: Ligging van de (erkende) natuurreservaten in de omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
10.1.4.3. De Ruige Heide<br />
De Ruige Heide bestaat uit een mozaïeklandschap van heide, bos en stuifduin. Voor <strong>het</strong><br />
natuurgebied wordt gestreefd naar een 50% boombedekking in heide en een 10%<br />
boombedekking in stuifduinen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 693<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De streefbeelden die in de Ruige Heide worden nagestreefd zijn:<br />
• stuifduinen;<br />
• schraalgrasland;<br />
• droge heide in mozaïek met de andere ecotopen;<br />
• eikenberkenbos op zure gronden.<br />
Door <strong>het</strong> bestrijden van de Amerikaanse vogelkers is de kwaliteit van deze habitats er de<br />
laatste tijd op vooruitgegaan (monitoring<strong>rapport</strong>). Het areaal aan droge heide is toegenomen en<br />
eveneens de bedekking met tand<strong>je</strong>sgras. De diverse soorten korstmos nemen uitbreiding in de<br />
droge heide en aan de randen van <strong>het</strong> stuifduin.<br />
Belangrijke diersoorten in de Ruige heide zijn:<br />
• kommavlinder (populatie is klein, doch stabiel);<br />
• kleine vuurvlinder (toename op percelen met schraal grasland);<br />
• eikepage (gering aantal waarnemingen);<br />
• heivlinder (typische soort, gering aantal waarnemingen).<br />
Belangrijke doelsoorten/typische plantensoorten in <strong>het</strong> gebied zijn:<br />
• de bestrijding van de vogelkers heeft geleid tot een toename van inheemse soorten<br />
(lijsterbes, struikhei, veelbloemige veldbies en pilzegge);<br />
• de Ruige Heide is zeer belangrijk voor korstmossen. In totaal werden niet minder dan<br />
28 typische soorten aangetroffen, waaronder Cladonia zopfii, Cladonia cervicornus,<br />
Cladonia gracilis en Cladonia unicalis. Deze soorten zijn in Vlaanderen zeldzaam.<br />
Volgende Rode Lijstsoorten komen in de Ruige heide voor:<br />
• achteruitgaand: zandblauwt<strong>je</strong>, struikhei: nemen toe in gebied<br />
buntgras, tormentil, tand<strong>je</strong>sgras en<br />
muizeoor: zijn stabiel in gebied.<br />
• vrij zeldzaam: heidespurrie (neemt toe in gebied, vooral aan de randen van<br />
<strong>het</strong> centraal stuifduin en langs de wandelpaden)<br />
• kwetsbaar: dwergviltkruid (in klein aantal; populatie blijft stabiel).<br />
10.1.4.4. Schans van Smoutakker<br />
De Schans van Smoutakker is een natuurreservaat van ongeveer 1,6 ha dat beheerd door<br />
Natuurpunt vzw.<br />
In de Schans van Smoutakker gaat de specifieke aandacht uit naar <strong>het</strong> behoud van de<br />
abiotische condities die geleid hebben tot <strong>het</strong> ontstaan van een gevarieerd reliëf en<br />
microklimaat, vegetaties en kalkrijke rotsen, schrale graslanden op matig natte zandgrond,<br />
water- en oevervegetaties en spontaan ontwikkelend bos/struweel.<br />
De Schans van Smoutakker is deels een schraal ecosysteem. Lokaal komen er heidevegetaties<br />
(struikhei en brem) en arme bostypes voor. Vermeldingswaardige plantensoorten zijn<br />
schubvaren, koningsvaren, blaas<strong>je</strong>skruid, borstelbies en drijvende waterweegbree. (bijlage II –<br />
soort, weliswaar niet specifiek voor <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied gemeld). De Schans van<br />
Smoutakker behoort tot <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied BE2100045: Historische fortengordels van<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 694<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Antwerpen als vleermuizenhabitat. Tot <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied behoort ook een verzurings- en<br />
eutrofiëringsgevoelig schraalgrasland.<br />
Voor de fauna beoogt men vooral een goede instandhouding van de populaties vleermuizen.<br />
De volgende inrichtings- en omvormingsmaatregelen worden in <strong>het</strong> beheerplan aangehaald:<br />
• inrichting van de aanwezige gebouwen (bunkers, hoofdverdediging) als winterverblijf<br />
voor vleermuizen;<br />
• bestrijden van agressieve exoten (Amerikaanse vogelkers, Rododendron, Japanse<br />
duizendknoop);<br />
• verwijderen van toenemende opslag van struiken en bomen op de ‘rotsen’ (ruines) van<br />
de Schans van Smoutakker, zodat soorten die gebonden zijn aan warme, zonnige<br />
standplaatsen (vb schubvaren) meer kansen krijgen;<br />
• onderzoek naar mogelijkheden om een deel van de verlande verdedigingsgracht te<br />
herstellen en uit te graven tot <strong>het</strong> oorspronkelijke niveau;<br />
• behoud van open water en de daaraan gekoppelde verlandingvegetaties in de<br />
verdedigings- en antitankgracht.<br />
10.1.4.5. Natuurreservaat Kuifeend – Grote Kreek<br />
Het natuurreservaat Kuifeend – Grote Kreek is opgenomen in <strong>het</strong> Natura-2000 netwerk en<br />
wordt beheerd door Natuurpunt vzw. Enkele belangrijke vegetatietypes die in dit natuurgebied<br />
voorkomen zijn (bron: aanvraag erkenning natuurreservaat):<br />
- pionier- en oeverflora op kleibodem met soorten als: Moeraszuring, Goudzuring, Rode<br />
waterereprijs, Moeraskers, Rode ganzevoet, Stippelganzevoet, Fraai duizendguldenkruid,<br />
Blaartrekkende boterbloem, Moerasdroogbloem en Bleekgele droogbloem, Slanke waterkers,<br />
Moeraswalstro, Knopig helmkruid, Kluwenzuring, riet, Grote lisdodde, Grote egelskop, Grote<br />
waterweegbree, Wolfspoot, Grote wederik en Grote kattestaart.<br />
- Rietvegetaties: Meer dan de helft van de rietvegetaties bestaan uit vitaal waterriet. In <strong>het</strong> riet<br />
komen frequent soorten voor als Heen, Blaartrekkende boterbloem, Gewone kattestaart,<br />
Wolfspoot, Moerasandoorn, Grote waterweegbree e.a.<br />
- Kamgras-Veldgerstgraslanden: Opvallend voor deze vegetaties is <strong>het</strong> frequent voorkomen van<br />
Veldgerst, een soort voor kleigrond. De graslanden van de Grote Kreek en de Kuifeend zijn één<br />
van de laatste groeiplaatsen van dit typische poldergrasland;<br />
- Dotterbloemgrasland: Van dit type komen in de Kuifeend nog slechts enkele fragmenten voor.<br />
- zeer soortenarme graslanden<br />
- droge, soortenrijke ruigten met als belangrijkste soorten: Duinriet, Kleine teunisbloem,<br />
Middelste teunisbloem, Koningskaars, Boslathyrus, Witte honingklaver, Citroengele<br />
honingklaver, Koninginnekruid en Jacobskruiskruid.<br />
De twee typische grassoorten in <strong>het</strong> gebied komen voor op de Rode lijst van Vlaanderen nl<br />
Veldgerst (zeldzaam) en Kamgras (achteruitgaand). Deze twee soorten blijven de laatste jaren<br />
stabiel in <strong>het</strong> gebied.<br />
Via een aangepast beheer probeert men biologische waardevolle systemen te creëren voor<br />
open water, moeras en poldergraslanden. Voor de realisatie van de gewenste graslandtypes<br />
moet Natuurpunt als gevolg van eutrofiëring (via de lucht) deze percelen tweemaal per jaar<br />
maaien. De tweede snede van maaien vindt geen afzet meer bij landbouwers en moet bijgevolg<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 695<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
onder eigen beheer verwerkt worden. In een groot deel van <strong>het</strong> gebied bestaat de bodem uit<br />
klei die minder gevoelig is voor eutrofiëring, doch dit is niet <strong>het</strong> geval voor <strong>het</strong> ganse gebied.<br />
10.1.4.6. Het Natura 2000 netwerk<br />
In <strong>het</strong> studiegebied zijn drie SBZ-V (Vogelrichtlijngebieden) gelegen.<br />
1. De Kuifeend en Blokkersdijk. SBZ-V BE2300222, Gebiedscode 2.2. Aangemeld als volgt:<br />
oppervlakte: 192 ha;<br />
<strong>het</strong> belangrijkste kenmerk voor dit gebied is <strong>het</strong> voorkomen van 1220 Krakeenden<br />
(Anas strepera) en 1400 Slobeenden (Anas clypeata), naast een redelijk aantal andere<br />
watervogels, van nationaal belang;<br />
eveneens komen enkele Bijlage I-soorten voor.<br />
Binnen <strong>het</strong> gebied is <strong>het</strong> natuurreservaat Kuifeend – Grote Kreek gelegen, dat beheerd wordt<br />
door Natuurpunt vzw. Via een aangepast beheer probeert men biologische waardevolle<br />
systemen te creëren voor open water, moeras en poldergraslanden. Voor de realisatie van de<br />
gewenste graslandtypes moet Natuurpunt als gevolg van eutrofiëring (via de lucht) deze<br />
percelen tweemaal per jaar maaien. De tweede snede van maaien vindt geen afzet meer bij<br />
landbouwers en moet bijgevolg onder eigen beheer verwerkt worden. In een groot deel van <strong>het</strong><br />
gebied bestaat de bodem uit klei die minder gevoelig is voor eutrofiëring, doch dit is niet <strong>het</strong><br />
geval voor <strong>het</strong> ganse gebied.<br />
2. Schorren en polders van de Beneden Schelde. SBZ-V BE2301336, Gebiedscode: 3.6.<br />
Aangemeld als volgt:<br />
Oppervlakte: 7.085 ha;<br />
Meest opvallende Bijlage I-soorten: 350 broedgevallen van de Kluut (Recurvirostra<br />
avosetta), met een maximum aantal van 1.800 niet broedende exemplaren;<br />
Niet-broedende Bijlage I-soorten: 2.000 Goudplevieren (Pluvialis apricaria) en 1.400<br />
Kemphanen (Philomachus pugnax);<br />
Een aantal watervogels met internationaal belangrijke aantallen, nl.: Rietgans (Anser<br />
fabalis); Kolgans (Anser albifrons); Grauwe Gans (Anser anser); Bergeend (Tadorna<br />
tadorna); Krakeend (Anas strepera) en Slobeend (Anas clypeata).<br />
3. De Brabantse wal op Nederlands grondgebied<br />
De Brabantse Wal is een vogelrichtlijngebied gelegen in Nederland dat zich uitstrekt over de<br />
gemeenten Bergen op Zoom, Roosendaal en Woensdrecht. Het heeft een totale oppervlakte<br />
van 4.906 ha en bestaat landschappelijk vooral uit hogere zandgronden. Het gebied Brabantse<br />
Wal is aangewezen als speciale beschermingszone krachtens de richtlijn inzake behoud van de<br />
vogelstand (79/409/EEG), bij besluit van 24 maart 2000. Volgende vogelsoorten werden voor dit<br />
vogelrichtlijngebied aangeduid:<br />
• dodaars (broedvogel);<br />
• geoorde fuut (broedvogel);<br />
• wespendief (broedvogel);<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 696<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• nachtzwaluw (broedvogel);<br />
• zwarte specht (broedvogel);<br />
• boomleeuwerik (broedvogel).<br />
In <strong>het</strong> studiegebied zijn eveneens drie SBZ-H’s gelegen.<br />
1. De SBZ-H BE2300006 ‘Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot<br />
Gent’ maakt deel uit van <strong>het</strong> studiegebied. Dit SBZ-V werd aangemeld voor volgende<br />
habitattypes:<br />
1130 Estuaria;<br />
1140 Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten;<br />
1310 Eenjarige pioniervegetaties van slik- en zandgebieden met Salicornia-soorten<br />
en andere zoutminnende planten;<br />
1320 Schorren met Slijkgrasvegetatie (Spartinion maritimae);<br />
1330 Atlantische schorren (Glauco-Puccinellietalia maritimae)<br />
2310 Psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten<br />
2330 Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen<br />
3150 Van nature eutrofe meren met vegetatie van <strong>het</strong> type Magnopotamium of<br />
Hydrocharition<br />
4030 Droge heide (alle subtypen)<br />
6410 Grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion)<br />
6430 Voedselrijke ruigten<br />
6510 Laaggelegen, schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba<br />
officinalis)<br />
9160 Eikenbossen van <strong>het</strong> type Stellario-Carpinetum<br />
91E0(+) Alluviale bossen met Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion,<br />
Alnion incanae, Salicion albae) (prioritair habitattype).<br />
Uit de inventarisatie (INBO) blijkt dat niet alle voor <strong>het</strong> SBZ-H BE2300006 aangemelde<br />
habitattypes ook effectief in <strong>het</strong> studiegebied voorkomen.<br />
Geldend voor zowel de brakwater- als de zoetwaterzone van de Schelde <strong>kun</strong>nen de slikken<br />
onder habitattype 1140 .worden gebracht.<br />
Wat de schorren in de brakwaterzone betreft, <strong>kun</strong>nen de volgende vegetatietypes worden<br />
onderscheiden. Enerzijds pioniersvegetaties bestaande uit zeekraal (Salicornia spp.), of<br />
anderzijds bestaande uit heen (Scirpus maritimus). Volgend op dit pionierstadium treffen we<br />
met strandkweek (Elymus athericus) gedomineerde vegetaties aan met uiteindelijk als climax<br />
op de brakwaterschorren, een met riet (Phragmites australis) gedomineerde vegetatie. Indien<br />
begrazing op deze brakwaterschorren plaatsvindt, <strong>kun</strong>nen zich zilte graslanden ontwikkelen.<br />
Vegetaties met Engels slijkgras (Spartina townsendii) als aspectbepalende soort zijn weinig<br />
voorkomend in de brakwaterzone langs de Schelde en behoren tot habitattype 1320.<br />
Pioniersvegetaties van Salicornia behoren tot habitattype 1310. Met uitzondering van de<br />
Phragmites vegetaties ressorteren alle andere types vegetatie<strong>kun</strong>dig onder de Glauco-<br />
Puccinellietalia maritimae wat overeenkomt met habitattype 1330. Phragmites vegetaties langs<br />
de Schelde <strong>kun</strong>nen onder geen enkel ander habitattype worden ondergebracht dan onder type<br />
1130.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 697<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Volgende habitattypes komen dus voor in <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied:<br />
1130 Estuaria<br />
1140 Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten<br />
1310 Eenjarige pioniervegetaties van slik- en zandgebieden met Salicornia-soorten<br />
en<br />
andere zoutminnende planten<br />
1320 Schorren met slijkgrasvegetatie (Spartinion maritimae)<br />
1330 Atlantische schorren (Glauco-Puccinellietalia maritimae)<br />
91E0(+) Alluviale bossen met Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion,<br />
Alnion incanae, Salicion albae) (prioritair habitattype)<br />
2. Waterzone Schelde- en Durmeëstuarium<br />
Bij besluit van de Vlaamse regering van 15 februari 2008 werd de ‘Waterzone van <strong>het</strong><br />
Scheldeestuarium en Durmëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent’ vastgesteld als<br />
habitatrichtlijngebied. Hierbij wordt dit gebied toegevoegd aan <strong>het</strong> bestaande<br />
habitatrichtlijngebied ‘Schelde- en Durme-estuarium van de Nederlandse grens tot Gent’ en<br />
maakt er bijgevolg deel van uit.<br />
Het bijkomende habitatrichtlijngebied is aangemeld voor een oppervlakte van 2.954 ha en strekt<br />
zich uit van de monding van de Durme en <strong>het</strong> begin van de Rupel tot aan de Nederlandse<br />
grens. Ook <strong>het</strong> Paardeschor, een buitendijks gebied ter hoogte van Doel, werd opgenomen in<br />
dit habitatrichtlijngebied.<br />
Het gebied werd afgebakend om een continuïteit van de levensgemeenschappen langsheen de<br />
estuariumgradiënten, zowel longitudinaal als traversaal te verzekeren.<br />
Het gebied werd aangemeld voor:<br />
• habitat 1130: Estuaria;<br />
• vissen: 1099 Rivierprik (Lampetra fluviatilis) en 1134 Bittervoorn (Rhodeus sericeus<br />
amarus)<br />
Hoewel niet aangemeld, is ook de fint (Allosa fallax) (bijlage II-soort) een belangrijke soort voor<br />
<strong>het</strong> estuarium van de Schelde. Deze soort wordt sinds 1996 regelmatig met fuiken gevangen in<br />
de Zeeschelde. In de periode 2005-2008 werden ter hoogte van Liefkenshoektunnel gemiddeld<br />
8 volwassen finten gevangen in fuiken. In de centrale van Doel werden in september 2006 bij<br />
de maandelijkse bemonstering 35 juveniele finten gevangen (INBO-KUL, ongepubliceerde<br />
gegevens, geciteerd in Stevens M, 2008. Advies voor een nieuwe elektriciteitscentrale van<br />
E.ON Kraftwerke GmbH te Antwerpen).<br />
Het Schelde-estuarium vormt belangrijke kraam- en kinderkamers voor mariene vissoorten, en<br />
vormt de toegangsweg voor trekkende vissoorten die de rivier opzwemmen naar de<br />
paaiplaatsen. Door de verbeterde waterkwaliteit <strong>kun</strong>nen verschillende soorten verder<br />
stroomopwaarts doordringen en werden Bittervoorn en Rivierprik (2 bijlage II soorten, waarvoor<br />
leefgebieden dienen afgebakend te worden) weer waargenomen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 698<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het grote voedselaanbod in estuaria geeft aanleiding tot een hoge concentratie aan<br />
ongewervelde bodemorganismen, <strong>het</strong> benthos. De grote voedselrijkdom trekt eveneens grote<br />
aantallen vogels aan met als belangrijke soorten: Grauwe gans, Bergeend, Smient, Krakeend,<br />
Wintertaling, Wilde eend, Pijlstaart en Tafeleend, Scholekster, Kluut, Kievit, Bonte strandloper,<br />
Wulp en Tureluur.<br />
3. Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizen habitat<br />
Antwerpen wordt omgeven door een fortengordel bestaande uit een aantal historische forten.<br />
Enkel de ‘Schans van Smoutakker’ is gelegen in <strong>het</strong> studiegebied en is hierboven beschreven.<br />
4. Habitatrichtlijngebied Brabantse wal<br />
De Brabantse Wal is een habitatrichtlijngebied gelegen in Nederland dat zich uitstrekt over de<br />
gemeenten Bergen op Zoom, Roosendaal en Woensdrecht. De definitieve aanmelding vond<br />
plaats op 20 mei 2003 en op 8 december 2004 heeft de Europese Commissie de lijst<br />
vastgesteld. Het gebied bestaat landschappelijk vooral uit hogere zandgronden. Het<br />
habitatrichtlijngebied werd aangemeld voor volgende habitats en soorten:<br />
• 2310: Psammofiele heide met Calluna en Genista (stuifzandheiden);<br />
• 3130: Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren (zwakgebufferde vennen);<br />
• 4010: Vochtige heiden.<br />
De beschermde soorten in dit gebied zijn:<br />
• 1831: drijvende waterweegbree.<br />
Momenteel loopt een voorstel om ook volgende habitats en soorten toe te voegen:<br />
• 2330: zandverstuivingen;<br />
• 3110: zeer zwak gebufferde vennen;<br />
• 1166: kamsalamander.<br />
Het gebied is nog niet aangewezen en er zijn nog geen instandhoudingsdoelstellingen<br />
geformuleerd (er is enkel een ontwerp betreffende de afbakening van de Brabantse Wal). Als<br />
kernopgaven voor <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied werden echter vooropgezet:<br />
• herstel en duurzaam behoud van grote zeer zwakgebufferde vennen in grote open<br />
heidevelden;<br />
• vergroting van <strong>het</strong> areaal stuifzandheide met struikhei en zandverstuivingen. Het<br />
verbeteren van de habitatkwaliteit door vergroting en variatie in structuur en ontwikkelen<br />
van geleidelijke overgangen met bos;<br />
• verbinden van heide- en stuifzandencomplexen met oog op fauna.<br />
10.1.4.7. Het visbestand van de Schelde<br />
De inventarisatiegegevens over <strong>het</strong> visbestand in de Schelde ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
werden ontleend aan <strong>het</strong> INBO (Stevens, 2008) en hebben betrekking op de periode 15/03/07<br />
t.e.m. 10/01/2008. In deze periode werden de fuiken 111 maal geledigd. De exacte locaties van<br />
de monsternames zijn in Figuur 10.8 weergegeven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 699<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De stalen te Ketenisse en Lillo werden genomen met behulp van een dubbele schietfuik (Figuur<br />
10.7). De fuik is te Ketenisse juist onder de laagwaterlijn opgesteld en wordt bij laagwater<br />
geledigd. De fuik te Lillo staat aan de stijger in Lillo in <strong>het</strong> subtidaal (in de geul). Op deze locatie<br />
worden maandelijks stalen genomen. Alle vissen worden gedetermineerd en de lengte wordt<br />
geschat.<br />
De stalen in Doel worden aan de uitstroom van <strong>het</strong> koelwater van de elektriciteitscentrale<br />
genomen. De maaswijdte van <strong>het</strong> net is kleiner dan bij de schietfuiken. Het net wordt elke 30<br />
minuten gecontroleerd. De vis worden per soort geteld en gemeten. De vangsten worden<br />
gecorrigeerd voor <strong>het</strong> bemonsterde volume (afhankelijk van <strong>het</strong> opgepompte debiet). In principe<br />
geven de vangsten van de kerncentrale een realistisch beeld van de juveniele populatie.<br />
Een overzicht van de gevangen soorten is in Tabel 10.5 weergegeven. Het voorkomen van de<br />
verschillende vissoorten is uitgedrukt als <strong>het</strong> gemiddelde aantal van de staalnames.<br />
Figuur 10.7: Dubbele schietfuik<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 700<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 10.8: Ligging van de visbemonsteringsplaatsen<br />
Tabel 10.5: Overzicht en gemiddeld voorkomen van de vissoorten in de Schelde ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
(Stevens, 2008)<br />
Nederlandse benaming Wetenschappelijke benaming<br />
Procentueel aantal<br />
Doel Kettenisse Lillo<br />
1 adderzeenaald Entelurus aequoreus 0,03<br />
2 alver Alburnus alburnus 0,06<br />
3 ansjovis Engraulis encrasicolus 0,002<br />
4 baars Perca fluviatilis 0,21 0,74 0,09<br />
5 bittervoorn Rhodeus sericeus 0,002<br />
6 blankvoorn Rutilus rutilus 0,13 4,40 0,36<br />
7 blauwbandgrondel Pseudorasbora parva 0,18<br />
8 bot Platichthys flesus 18,62 43,58 2,98<br />
9 brakwatergrondel Pomatoschistus microps 2,33 34,62<br />
10 brasem Abramis brama 0,03 0,04<br />
11 dikkop<strong>je</strong> Pomatoschistus minutus 13,35 3,10 3,58<br />
12 driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus 0,51 0,97 0,72<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 701<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Nederlandse benaming Wetenschappelijke benaming<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 702<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Procentueel aantal<br />
Doel Kettenisse Lillo<br />
13 dunlipharder Liza ramado 0,12 1,09 0,09<br />
14 dwergtong Buglossidium luteum 0,006<br />
15 fint Alosa fallax 0,01 0,06<br />
16 giebel Carassius gibelio 0,54<br />
17 glasgrondel Aphia minuta 0,47<br />
18 grondel sp. Pomatoschistus sp. 3,18<br />
19 grote zeenaald Syngnathus acus 0,09 0,08<br />
20 haring Clupea harengus 41,89 14,07 41,68<br />
21 harnasmannet<strong>je</strong> Agonus cataphractus 0,09<br />
22 kabeljauw Gadus morhua 0,010 0,58 1,97<br />
23 karper Cyprinus carpio 0,12<br />
24 klein zeepaard<strong>je</strong> Hippocampus hippocampus 0,003<br />
25 kleine pieterman Echiichthys vipera 0,003<br />
26 kleine zeenaald Syngnathus rostellatus 1,72<br />
27 kolblei Blicca bjoerkna 0,23 0,02<br />
28 koornaarvis Atherina presbyter 0,05 0,09<br />
29 Lozano's grondel Pomatoschistus lozanoi 0,40<br />
30 paling Anguilla anguilla 0,05 1,99 2,50<br />
31 pitvis Callionymus lyra 0,002<br />
32 pos Gymnocephalus cernuus 0,002 0,14<br />
33 rietvoorn Scardinius erythropthalmus 0,23<br />
34 rivierprik Lampetra fluviatilis 0,03 0,01<br />
35 rode poon Chelidonichthys lucernus 0,02 0,05<br />
36 schar Limanda limanda 0,012<br />
37 schol Pleuronectes platessa 0,04<br />
38 slakdolf Liparis liparis liparis 0,004 0,18<br />
39 snoek Esox lucius 0,01<br />
40 snoekbaars Sander lucioperca 2,72 10,84 2,27<br />
41 snotolf Cyclopterus lumpus 0,01<br />
42 spiering Osmerus eperlanus 0,20 0,68 0,89<br />
43 sprot Sprattus sprattus 10,49 0,01<br />
44 steenbolk Trisopterus luscus 0,06 0,11 1,43<br />
45 tiendoornige stekelbaars Pungitius pungitius 0,03 0,18<br />
46 tong Solea solea 1,49 6,88 1,82<br />
47 vijfdradige meun Ciliata mustela 0,02 0,88 0,27
Nederlandse benaming Wetenschappelijke benaming<br />
48 winde Leuciscus idus 0,02<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 703<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Procentueel aantal<br />
Doel Kettenisse Lillo<br />
49 zandspiering Ammodytes tobianus 1,25<br />
50 zeebaars Dicentrarchus labrax 1,45 7,67 2,77<br />
51 zeeforel Salmo trutta trutta 0,01<br />
52 zonnebaars Lepomis gibbosus 0,02<br />
Eind 2008 werden ter hoogte van Liefkenshoektunnen een vijftal rivierdonderpadden (Cottus<br />
gobio) gevangen. Het betreft hier een bijlage II soort, die niet expliciet is opgenomen voor <strong>het</strong><br />
habitatrichtlijngebied.<br />
De geplande centrale van E.ON bevindt zich in de overgangszone van licht brak tot brak, waar<br />
een sterke saliniteitsgradiënt aanwezig is. De vangsten van de kerncentrale geven een beeld<br />
van de visfauna te Doel. Deze situatie mag in principe niet geëxtrapoleerd worden naar de<br />
situatie ter hoogte van de voorgenomen E.ON centrale. De vangsten van Ketenisse geven een<br />
beeld van de visgemeenschap die op slik migreert. Deze verschilt qua samenstelling (relatieve<br />
aantalsverhoudingen) van de subtidale populatie.<br />
Het totale aantal waargenomen soorten (diversiteit) bedraagt 60. De soortendiversiteit van<br />
vissen in de Schelde is hiermee zeer hoog. Soorten die relatief veel voorkomen zijn haring,<br />
zeebaars, snoekbaars, brakwatergrondel en bot. Soorten die relatief weinig voorkomen zijn:<br />
ansjovis, bittervoorn, dwergtong, forel, harnasmannet<strong>je</strong>, kleine pieterman, klein zeepaard<strong>je</strong>,<br />
pitvis, schar, snoek, snotolf, winde en zonnebaars. De beschermde soorten rivierprik en<br />
bittervoorn worden eerder sporadisch waargenomen. De kleine modderkruiper werd tot nu toe<br />
nog niet vastgesteld.<br />
Voor de bespreking van <strong>het</strong> temporeel patroon (overgenomen van Stevens, 2008) van <strong>het</strong><br />
visbestand maken we gebruik van recente gegevens over de visstand in de Zeeschelde (tabel<br />
10.5). De E.ON-centrale is gepland in een zone met een scherpe zoutgradiënt, waardoor de<br />
visgegevens van Doel geen correct beeld geven van <strong>het</strong> visbestand ter hoogte van de geplande<br />
centrale. De gegevens van de fuikvangsten bij Liefkenshoektunnel geven een juister beeld van<br />
de temporele veranderingen van <strong>het</strong> visbestand in deze zone. Fuiken geven een beeld van de<br />
visgemeenschap op een slik, waardoor <strong>het</strong> belang van de pelagische fauna onderschat wordt.<br />
Daarnaast worden ook kleinere soorten (vb. brakwatergrondels), die door de mazen van <strong>het</strong> net<br />
glippen, onderschat. Toch geven de fuikvangsten een relatief betrouwbaar beeld van de<br />
belangrijkste trends en seizoenale verschuivingen in de visgemeenschap in dit deel van <strong>het</strong><br />
estuarium.<br />
Onderstaande figuur geeft een overzicht van de belangrijkste trends in <strong>het</strong> voorkomen van<br />
vissen op <strong>het</strong> slik ter hoogte van Liefkenshoektunnel (overgenomen M. Stevens, INBO). Bot,<br />
haring, snoekbaars, zeebaars, blankvoorn en tong zijn de meest abundante soorten op <strong>het</strong> slik.<br />
Bot is altijd vrij talrijk aanwezig in deze zone en vertoont twee densiteitspieken: de eerste piek in<br />
<strong>het</strong> begin van de zomer (massale intrek van jonge bot) en een tweede piek in <strong>het</strong> najaar<br />
(terugkomst opgegroeide botten). Het densiteitsverloop van de haring vertoont een gelijkaardig<br />
patroon. Snoekbaars is abundant in de zomermaanden, terwijl de piek van tong ongeveer één
maand eerder valt. In <strong>het</strong> najaar trekken dikkop<strong>je</strong>s (grondels) en kabeljauwachtigen <strong>het</strong><br />
estuarium in. Zoetwatervissen als blankvoorn en enkele diadrome soorten als stekelbaars en<br />
spiering treffen we in <strong>het</strong> voorjaar aan, als de rivierafvoer <strong>het</strong> hoogst is.<br />
Figuur 10.9: Belangrijkste trends in <strong>het</strong> voorkomen van vissen op <strong>het</strong> slik ter hoogte van Liefkenshoektunnel<br />
Een aantal soorten zoals de kleine zeenaald worden door de grote maaswijdte niet in de fuiken<br />
gevonden. In <strong>het</strong> koelwater van Doel wordt deze soort echter massaal aangetroffen op <strong>het</strong><br />
einde van de zomer (augustus – september).<br />
Garnalen worden niet geregistreerd in de fuikvangsten, maar maken een belangrijk deel uit van<br />
de fauna in dit deel van <strong>het</strong> estuarium. De grijze garnaal wordt vooral in <strong>het</strong> najaar aangetroffen.<br />
10.1.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
10.1.5.1. Ingreep-effectenschema<br />
Een disciplinegebonden ingreep-effectenschema (Figuur 10.8) geeft duidelijk aan welke<br />
effect(groep)en er voor fauna en flora te verwachten zijn.<br />
Tabel 10.6: Overzicht van de verwachte effecten (P/T: permanent of tijdelijk effect; omvang: x: *: gering; **: matig; ***:<br />
mogelijk groot)<br />
(Deel)ingreep voorbereidingsfase Effecten op F&F P/T Omvang<br />
bouw centrale biotoopverlies P *<br />
Exploitatiefase<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 704<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
bodemverstoring P *<br />
rustverstoring T *<br />
versnippering en barrière T *<br />
verdroging (bemalen) T **<br />
exploitatiefase effecten op visbestand P **<br />
effecten op slikken en schorren P *<br />
verzuring in natuurgebieden P **<br />
eutrofiëring in natuurgebieden P **
10.1.5.2. Effecten tijdens de afbraak van een deel van <strong>het</strong> BAYER-complex<br />
10.1.5.2.1. Biotoopverlies<br />
De afbraakwerkzaamheden van BAYER vinden plaats op industrieterrein in een omgeving die<br />
volgens de BWK aangeduid is als industriegebied (BWK: Ui) en biologisch niet waardevol is. Er<br />
worden geen waardevolle biotopen aangetast zodat <strong>het</strong> effect op de biotopen als<br />
verwaarloosbaar wordt beoordeeld.<br />
10.1.5.2.2. Bodemverstoring<br />
Als gevolg van de werkzaamheden wordt de bodem ernstig verstoord. Aangezien de bodem<br />
reeds sterk verstoord is (ophogingen, bouwwerken) en de biologische waarde beperkt is<br />
(industriegrond (BWK: Ui), wordt <strong>het</strong> effect van bodemverstoring als verwaarloosbaar<br />
beoordeeld.<br />
10.1.5.2.3. Rustverstoring<br />
Het afbraakproces zal aanleiding geven tot rustverstoring als gevolg van geluidsproductie door<br />
grondwerken, verkeer en afbraakhandelingen. De belangrijkste natuurgebieden die mogelijk<br />
hinder ondervinden van deze geluidsoverlast zijn <strong>het</strong> Galgenschoor en De Kuifeend. De<br />
geluidsimpact van de werkzaamheden op <strong>het</strong> industrieterrein is beperkt en van korte duur<br />
(discipline geluid), zodat de negatieve effecten voor de avifauna beperkt zullen blijven.<br />
10.1.5.3. Effecten tijdens de bouw van de elektriciteitscentrale<br />
10.1.5.3.1. Biotoopverlies<br />
Biotoopverlies ontstaat mogelijk op volgende plaatsen:<br />
• werfzone voor <strong>het</strong> construeren van gebouwen;<br />
• werfzone voor boorputten voor de aanleg van pijpleidingen (aan- en afvoer<br />
Scheldewater);<br />
• werfzone pompstation;<br />
• werfzone captatiegebouw in Schelde;<br />
• parkeerplaatsen.<br />
De werfzone voor de gebouwen situeert zich volledig op industrieterrein. Op de Biologische<br />
Waarderingskaart (BWK) is deze zone aangeduid als Ui (industriële bebouwing, fabriek). Omdat<br />
deze zone biologisch minder waardevol is, wordt <strong>het</strong> effect van biotoopverlies als<br />
verwaarloosbaar beoordeeld.<br />
Voor de aan- en afvoer van koelwater worden pijpleidingen aangelegd tot in de Schelde. Deze<br />
pijpleidingen worden via een boring ondergronds aangelegd, zodat geen schade aan de<br />
bovenliggende ecotopen wordt berokkend. Van de Scheldelaan tot aan de Schelde worden<br />
achtereenvolgens volgende biotopen gekruist: ruigte op vergraven en opgehoogde terreinen<br />
met transport leidingenbundel (Ku), de dijk (Kd), schorren in de vorm van rietland (Mr) en<br />
slikken (Ds). Het rietland en de slikken zijn biologisch zeer waardevol.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 705<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De werfzone voor de boorputten bevindt zich ten oosten van de Scheldelaan op industrieterrein<br />
(BWK: Ui), dat biologisch minder waardevol is. Het effect van biotoopverlies wordt als<br />
verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Het captatiegebouw voor watervoorziening wordt voor dit scenario in de Schelde aangelegd. De<br />
aanvoer van materialen zal per boot gebeuren zodat de slikken en schorren niet worden<br />
aangetast. Er zal geen biotoopverlies optreden zodat <strong>het</strong> effect als verwaarloosbaar wordt<br />
beoordeeld. Het captatiegebouw zal een beperkte ruimte van de Schelde innemen, die als<br />
habitat verloren gaat. Omdat deze ingenomen waterruimte zeer beperkt is, wordt <strong>het</strong> effect als<br />
verwaarloosbaar beoordeeld.<br />
Gedurende de constructiefase zal E.ON twee parkeerzones voor personenauto’s voorzien met<br />
in totaal 1000 parkeerplaatsen. Naast de parkeermogelijkheid op de E.ON-site zelf worden nog<br />
twee bijkomende terreinen aangesneden:<br />
• parking 1: terrein van 2 ha gelegen langs de Boudewijnsluis;<br />
• parking 2: terrein van 2 ha aan de overzijde van de Scheldelaan.<br />
Het pompstation wordt in <strong>het</strong> basiscenario aangelegd ten westen van de Scheldelaan in<br />
natuurgebied. Het huidige biotoop op deze locatie is een ruig grasland (BWK: ku), dat<br />
biologisch waardevol is. In de omgeving zijn meerdere gebouwen aanwezig. Het effect van<br />
biotoopverlies wordt als beperkt negatief beschouwd.<br />
De parking op <strong>het</strong> terrein van E.ON en parking 1 zijn gelegen op industriegebied met een<br />
beperkte biologische waarde. Het effect van biotoopverlies op deze twee locaties wordt als<br />
verwaarloosbaar ingeschat.<br />
Parking 2 is een mogelijke optie. Indien deze optie wordt genomen, wordt deze aangelegd<br />
langs de Scheldelaan in een gebied dat op <strong>het</strong> gewestplan is ingekleurd als (bijzonder)<br />
natuurgebied. Indien deze parkeerplaats beperkt wordt tot de randzone langs de Scheldelaan,<br />
worden geen kwetsbare ecotopen aangetast. De bodem bestaat ter plaatse uit opgehoogde<br />
gronden. Deze zone kan opgevat worden als een bufferzone naar de slikken en schorren langs<br />
de Schelde. Bij realisatie van de parkeerplaats zal de bufferwerking minder efficiënt zijn. Indien<br />
mogelijk, wordt vanuit F&F geadviseerd om deze zone niet als parkeerplaats te gebruiken. Het<br />
effect wordt beoordeeld als beperkt negatief.<br />
E.ON zal een optionele zone 4 aanwenden voor tijdelijk parkeergebied en eventueel opslag en<br />
voormontage van diverse installatiedelen. In deze bufferzone is een vispaaiplaats gelegen.<br />
Deze vispaaiplaats dient gevrijwaard te worden.<br />
De toegangsweg naar <strong>het</strong> tijdelijk parkeerterrein in Degussa (Evonik), met een totale<br />
oppervlakte van 2400 m2, (breedte van 10m op 240 m lengte), bestaat uit een verwijderbare<br />
asfaltlaag met een dikte van 14 cm en een laag van grint in een dikte van 70 cm.<br />
Voor de aanleg van de toegangsweg moet enkel 70 cm grond uitgegraven te worden en dienen<br />
er geen bomen gerooid te worden. De gekozen toegangsweg betreft een bestaande maar op dit<br />
ogenblik niet geschikte toegangsweg (de civiele werken betekenen geen interventie op<br />
relevante buffergebieden).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 706<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Er zijn geen andere civiele werken voorzien.<br />
10.1.5.3.2. Bodemverstoring<br />
Als gevolg van de werkzaamheden wordt de bodem ter hoogte van <strong>het</strong> terrein ernstig verstoord.<br />
Ter hoogte van de site is de bodem als gevolg van aanhogingen en bouwwerken al sterk<br />
verstoord. De biologische waarde van deze locatie is bovendien minder waardevol. Het effect<br />
van bodemverstoring op de vegetaties wordt bijgevolg als verwaarloosbaar (niet significant)<br />
beschouwd.<br />
10.1.5.3.3. Rustverstoring in de aanlegfase<br />
Tijdens de werkzaamheden worden machines ingezet die geluid produceren. De duur van de<br />
werkzaamheden zal ongeveer 3 jaar bedragen.<br />
Geluidshinder ontstaat in de aanlegfase vooral bij de koelwaterinlaat (heien van damplaten). In<br />
een kleine zone ter hoogte van de oeverbegroeiing (slikken en schorren) zal geluidshinder<br />
ontstaan met impulsniveaus van net boven de 65 dB(A) (zie discipline geluid in <strong>het</strong> <strong>MER</strong>).<br />
Momenteel worden dergelijke fluctuerende niveaus ook gemeten bij de passage van grote<br />
boten op de Schelde. Het is onduidelijk welk effect dit impulsgeluid heeft op de vogelpopulatie.<br />
Wellicht zal dit impulsgeluid een rustverstoring veroorzaken, waardoor kleinere delen van <strong>het</strong><br />
gebied tijdelijk niet meer in aanmerking komt als broedgebied. Om negatieve effecten in de<br />
slikken en schorren te vermijden, worden de geluidsintensieve werkzaamheden bij voorkeur<br />
buiten <strong>het</strong> broedseizoen uitgevoerd. Ook <strong>het</strong> intrillen van de damplaten in plaats van <strong>het</strong> inheien<br />
is een belangrijke milderende maatregel om <strong>het</strong> geluidsniveau te beperken.<br />
Wellicht zal dit impulsgeluid een rustverstoring veroorzaken, waardoor <strong>het</strong> gebied tijdelijk niet<br />
meer in aanmerking komt als broedgebied. Bij voorkeur worden de geluidsintensieve<br />
werkzaamheden buiten <strong>het</strong> broedseizoen uitgevoerd.<br />
Bij de bouw van de centrale zelf zullen de geluidsniveaus meestal onder de 45 dB(A) blijven.<br />
Belangrijk is hierbij dat een gunstige oriëntatie van de machines wordt gekozen en dat <strong>het</strong><br />
aantal machines dat simultaan in werking is, zoveel mogelijk beperkt wordt (discipline geluid).<br />
Als gevolg van <strong>het</strong> drukke verkeer en de industriële omgeving is <strong>het</strong> achtergrondniveau van<br />
geluid in de omgeving reeds verhoogd.<br />
10.1.5.3.4. Barrière-effecten<br />
De oevers van de Schelde vormen een belangrijke migratieroute voor avifauna en andere<br />
diergroepen. Bij deze migratie, parallel aan de Schelde, zijn vooral de soorten van slikken en<br />
schorren belangrijk. Het voorgenomen pro<strong>je</strong>ct onderbreekt deze migratieroute in principe niet.<br />
De leidingen van aanvoer en afvoer van koelwater zullen ondergronds worden aangelegd, en<br />
zullen de plaatselijke slikken en schorren niet aantasten.<br />
Migratie van de oevers weg is wegens een gebrek aan geschikte biotopen veel minder<br />
belangrijk. Potentieel is de verbinding van <strong>het</strong> Galgenschoor, Ketenisseschor en vogelgebieden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 707<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
op Linkerscheldeoever met de Kuifeend voor de avifauna belangrijk. De geplande<br />
elektriciteitscentrale van E.ON ligt min of meer centraal in deze verbindingsroute.<br />
Geluidshinder en verstoring als gevolg van beweging <strong>kun</strong>nen tijdelijk een barrière-effect<br />
uitoefenen op deze verbindingsroute. De verstoring van E.ON in de aanlegfase is vermoedelijk<br />
van die aard (tewerkstelling van enkele honderden mensen) dat de vogels een alternatieve<br />
route zullen uitkiezen. Aangezien deze verstoring slechts tijdelijk is en de te overbruggen<br />
afstand via een alternatieve route niet beduidend langer is, wordt <strong>het</strong> effect van deze mogelijke<br />
barrière eerder als beperkt ingeschat. Hierbij moet opgemerkt worden dat momenteel de<br />
geluidsintensiteit en bewegingsverstoring ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied ook reeds belangrijk<br />
zijn.<br />
10.1.5.3.5. Verdroging<br />
Voor <strong>het</strong> uitvoeren van de noodzakelijke werkzaamheden voor funderingen en andere<br />
ondergrondse werkzaamheden zal bemaling plaatsvinden, wat mogelijk invloed op <strong>het</strong> milieu tot<br />
gevolg heeft (zie discipline bodem en grondwater).<br />
Door de aanleg van een bouwput zal de bemaling de stromingsrichting van <strong>het</strong> grondwater<br />
praktisch niet beïnvloeden.<br />
Voor de realisatie van de constructies dienen een aantal tijdelijke bouwputten te worden<br />
aangelegd:<br />
• De bouwput voor de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer wordt ingericht als<br />
een gesloten bouwput (bentonietwand + metalen damwand) zodat geen horizontale<br />
toestroming van water optreedt. De aanleg van deze bouwput zal bijgevolg geen<br />
verdrogingverschijnselen veroorzaken.<br />
• De bouwput voor de realisatie van <strong>het</strong> pompstation wordt eveneens ingericht als een<br />
gesloten bouwput, zodat geen verdrogingsverschijnselen te verwachten zijn. Ook de<br />
aanleg van de kademuur heeft geen gevolgen voor <strong>het</strong> bodem- en grondwater.<br />
• De bouwputten voor de andere gebouwen zijn minder diep (circa 3m) zodat een<br />
klassieke droogzuiging wordt aangewend. Voor deze droogzuiging berekende de<br />
discipline bodem in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> een verdrogingsinvloed (bemalingskegel) van 46 m tot de<br />
rand van de bouwput. De verdroging blijft beperkt tot <strong>het</strong> bedrijfsterrein en reikt niet tot<br />
in de SBZ.<br />
Het opgepompte debiet bedraagt maximum 40 m 3 /h en wordt (rechtstreeks of onrechtstreeks)<br />
naar de Schelde gevoerd, maar heeft geen invloed op de oppervlaktewaterkwantiteit en –<br />
kwaliteit.<br />
10.1.5.4. Effecten tijdens de bouw van de kademuur<br />
10.1.5.4.1. Biotoopverlies<br />
De werfzone voor de kademuur strekt zich uit langs <strong>het</strong> kanaaldok in industriegebied. Op de<br />
BWK is deze zone aangeduid als Ui (industriële bebouwing, fabriek). De biologische waarde<br />
van deze zone is minder waardevol. Het effect van biotoopverlies wordt als verwaarloosbaar<br />
beschouwd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 708<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het kanaaldok is momenteel aangelegd met schuin aflopende oevers en zonder kaaimuren.<br />
E.ON voorziet om een kaaimuur aan te leggen en <strong>het</strong> talud om te vormen tot een rechte wand.<br />
Hierbij wordt <strong>het</strong> slib verwijderd.<br />
Op <strong>het</strong> schuine, niet verharde talud hebben zich mogelijk levensgemeenschappen ontwikkeld<br />
die door aanleg van de kaaimuur (over een afstand van ca 500 m) zullen verdwijnen. Het is<br />
echter niet bekend of belangrijke organismen al dan niet aanwezig zijn. Het effect hiervan kan<br />
bijgevolg niet worden beoordeeld.<br />
10.1.5.4.2. Rustverstoring<br />
De werkzaamheden aan de kademuur veroorzaken in de Kuifeend een intermitterend geluid<br />
van circa 41 dB(A). Deze werkzaamheden zullen geen bijkomende betekenisvolle rustverstoring<br />
veroorzaken ter hoogte van De Kuifeend.<br />
10.1.5.5. Effecten tijdens de exploitatiefase<br />
Voor de afvoer van de overtollige warmte die vrijkomt bij de productie van elektriciteit zal E.ON<br />
gebruik maken van doorstroomkoeling. Hiervoor zal <strong>het</strong> bedrijf ca. 26,4 m 3 /s water onttrekken<br />
aan de Schelde. Na de koeling zal dit water terug op de Schelde worden geloosd (thermische<br />
lozing).<br />
De belangrijkste effecten op organismen in de Schelde hebben betrekking op:<br />
• <strong>het</strong> onttrekking van koelwater (meegezogen organismen);<br />
• de conditionering (gebruik van biociden);<br />
• de warmwaterlozingen in de Schelde (opwarming water in Schelde);<br />
• barrière-effecten als gevolg van de warmwaterpluim.<br />
Het voorgenomen pro<strong>je</strong>ct zal ook luchtemissies van NOx, NH3 en SO2 veroorzaken. Deze<br />
verontreiniging heeft mogelijk ecologische effecten tot gevolg, ter hoogte van de belangrijke<br />
natuurgebieden in de omgeving. Potentieel belangrijke effecten in dit verband zijn:<br />
• verzuring;<br />
• eutrofiëring.<br />
Tenslotte kan ook de verstoring door geluidsoverlast mogelijk een impact hebben op de<br />
avifauna in de slikken en schorren.<br />
10.1.5.5.1. Effecten van onttrekking koelwater<br />
Situering en beschrijving van <strong>het</strong> effect<br />
Door <strong>het</strong> grote debiet bij de inzuiging van water (26,4 m 3 /s) worden allerlei organismen<br />
meegezogen. Dit varieert van fytoplankton (algen), zoöplankton (copeopoden, vislarven,<br />
kwallen), kreeftachtigen (aasgarnalen, garnalen, krabben) tot kleinere vissen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 709<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De inzuiging van vissen vertoont over <strong>het</strong> algemeen een duidelijk patroon door <strong>het</strong> jaar heen<br />
(Jager, 1992). Herkenbare patronen zijn (voor de geïnventariseerde soorten):<br />
• aantalspiek in wintermaanden: haring, sprot, paling;<br />
• duidelijke voorjaarspiek: 3-doornige stekelbaars, spiering;<br />
• duidelijke najaarspiek: vijfdradige meum, kleine zeenaald, harnasman, grondel, schar<br />
en slakdolf;<br />
• onregelmatig patroon: schol, kabeljauw en tong.<br />
Grondels worden voornamelijk waargenomen in <strong>het</strong> estuarium tijdens de zomer en de herfst.<br />
De grondelsoorten paaien voor de kust maar de juvenielen gebruiken <strong>het</strong> estuarium<br />
voornamelijk als schuil- en opgroeigebied. Wanneer de watertemperatuur daalt, trekken zij naar<br />
zee en worden voornamelijk haring en sprot in grote getallen waargenomen.<br />
Voor sommige vissoorten (grondels, paling, sprot) wordt ‘s nachts een significant hogere<br />
inzuiging gemeld. Overdag blijken vissen zichtbare eigenschappen van <strong>het</strong> inlaatpunt te<br />
gebruiken om weg te zwemmen.<br />
Afhankelijk van <strong>het</strong> aanzuigdebiet worden gemakkelijk miljoenen vissen per jaar ingezogen.<br />
Onderzoek bij de elektriciteitscentrale van Doel leert dat op jaarbasis circa 150 miljoen vissen<br />
en kreeftachtigen worden aangezogen (Maes, 1996). De grotere organismen die worden<br />
aangezogen, blijven op de zeven achter en worden via een retoursysteem terug naar de<br />
Schelde gevoerd. Door de toegebrachte schade (mechanische effecten door druk- en<br />
snelheidsverschilen) en stress bij inzuiging, zal een gedeelte van de organismen sterven,<br />
afhankelijk van de omstandigheden bij inzuiging en de tolerantie en taaiheid van de<br />
organismen. Naast de directe sterfte kan ook een uitgestelde sterfte plaatsvinden nadat de<br />
organismen zijn teruggevoerd in <strong>het</strong> water.<br />
De organismen die door de zeven passeren, <strong>kun</strong>nen door schade tijdens <strong>het</strong> doorvoeren in de<br />
centrale, sterven. Dit zijn dan vooral <strong>het</strong> fytoplankton en <strong>het</strong> zoöplankton inclusief vislarven en<br />
kreeftachtigen. Deze aantallen zijn vele malen groter dan de hoeveelheid ingezogen vis<br />
(Hadderingh en Jager, 2002).<br />
De mortaliteit van vissen en kreeftachtigen na passage door <strong>het</strong> koelwatersysteem is<br />
soortspecifiek. Een aantal niet-tolerante soorten sterft onvermijdelijk, terwijl een aantal andere<br />
soorten een goede overleving kent. Het grootste deel van de ingezogen vis overleeft de<br />
beschadigingen bij doorvoeren door de centrale niet. De mortaliteit van vissen is afhankelijk van<br />
de soort maar ook van de temperatuur van <strong>het</strong> water in de centrale. De waarneembare sterfte<br />
varieert tussen de 70 en 90% van de ingezogen vissen. Indirecte sterfte kan nog plaatsgrijpen<br />
als de organismen teruggevoerd zijn naar <strong>het</strong> oppervlaktewater namelijk door predatie, infecties<br />
en ziektes als gevolg van de toegebrachte schade.<br />
De kwetsbaarheid voor inzuiging verschilt sterk tussen de verschillende vissoorten. Een aantal<br />
soorten sterft onvermijdelijk (niet-tolerante soorten), een aantal soorten kent een goede<br />
overleving (tolerante soorten) en een aantal soorten neemt een intermediaire positie in tussen<br />
deze twee uitersten (intermediair tolerante soorten). Een indeling van een aantal soorten in drie<br />
kwetsbaarheidsklassen (Maes et.al, 1996) is weergegeven in Tabel 10.7.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 710<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 10.7: Indeling van de vissoorten in kwetsbaarheidscategoriën voor sterfte door mechanische beschadiging.<br />
Tolerante soorten Intermediair tolerante soorten Niet-tolerante soorten<br />
paling dikkop<strong>je</strong> haring<br />
snoekbaars brakwatergrondel sprot<br />
rivierprik dunlipharder spiering<br />
bot kleine zeenaald koornaarvis<br />
tong baars<br />
3d stekelbaars zeebaars<br />
Op basis van onderzoek van visgemeenschap in de Beneden-Schelde kan men <strong>het</strong> aandeel<br />
van deze categorieën in de totale visgemeenschap van de Schelde als volgt indelen:<br />
• tolerante soorten: 1%;<br />
• intermediair-tolerante soorten: 59,5%;<br />
• niet-tolerante soorten: 39%.<br />
Naast de tolerantie t.o.v. mechanische beschadiging kan er ook een tolerantie t.o.v. een<br />
verhoogde temperatuur en een temperatuurshock in de centrale (tot boven 30°C) optreden. In<br />
de studie van Maes wordt hierop niet verder ingegaan. Zonder onderscheid in vissoort te<br />
maken, wordt gesteld dat de vissterfte bij een passage door de centrale tot 90% bedraagt. Voor<br />
temperatuurgevoelige soorten mag men aannemen dat deze de doorgang door de centrale niet<br />
overleven.<br />
In <strong>het</strong> kader van de Habitatrichtlijn is de bescherming van volgende vissoorten belangrijk:<br />
• Bijlage II-soorten: rivierprik;<br />
bittervoorn.<br />
Het aantal vangsten van de rivierprik in fuiken is laag. De rivierprik migreert echter hoofdzakelijk<br />
in de hoofdgeul, zodat de fuikgegevens wellicht een onderschatting zijn van de werkelijke<br />
aantallen.<br />
Vermeldenswaardig is ook <strong>het</strong> sporadisch voorkomen van fint (bijlage II-soort). Deze soort blijkt<br />
langzaam terug te komen in de Schelde.<br />
Beoordeling van <strong>het</strong> effect<br />
Impact door aanzuiging op vissen<br />
Uit voorgaande blijkt dat veel jonge vissen en andere organismen sterven door inzuiging van<br />
koelwater bij elektrische centrales. Maar leidt dit nu tot een onaanvaardbare aantasting van <strong>het</strong><br />
ecosysteem van <strong>het</strong> Schelde-estuarium?<br />
Vissoorten in mariene milieus vertonen <strong>het</strong> kenmerk dat ze doorgaans veel nakomelingen<br />
produceren, maar dat hiervan slechts een klein deel <strong>het</strong> volwassen stadium bereikt. Een<br />
volwassen haring produceert bijvoorbeeld honderdduizenden eieren, waarvan slechts enkele<br />
ontwikkelen tot een volwassen haring. Bij andere estuariene soorten ligt dit anders. De<br />
zeenaald bijvoorbeeld produceert slechts een paar honderd eieren, doch door broedzorg<br />
ontwikkelt zich hiervan een relatief groot aantal tot een volwassen exemplaar.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 711<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Estuaria vervullen voor de visfauna een belangrijke functie als foerageergebied, kinderkamer,<br />
paaigebied of migratieroute naar zoetwater. Een aantal vissoorten is gedurende een kleiner of<br />
groter gedeelte van hun leven afhankelijk van estuaria.<br />
Voor de inschatting van de impact van de elektrische centrale op <strong>het</strong> visbestand baseren we<br />
ons op de studie van Maes (1996), die opgesteld werd voor de centrale te Doel. De impact op<br />
<strong>het</strong> Schelde-ecosysteem kan ingeschat worden als de grootte van natuurlijke populaties in de<br />
Schelde zo nauwkeurig mogelijk gekend is. De grootte van de populaties in de Schelde werd in<br />
1995 geschat door Maes et al., De ruimtelijke verdeling van vissen en kreeften werd uitgedrukt<br />
als globale visdensiteit in aantal/1000 m 3 . Deze visdensiteiten werden bepaald door middel van<br />
bemonsteringen met ankerkuilnetten.<br />
Voor de toepassing van deze studie op de impacten van de Centrale van E.ON, dienen echter<br />
wel een aantal bemerkingen te worden geformuleerd:<br />
• De metingen van de studie werden uitgevoerd in 1994-1995. Sinds deze periode heeft<br />
<strong>het</strong> visbestand van de Schelde een sterke evolutie doorgemaakt en wordt een duidelijk<br />
herstel waargenomen.<br />
• In 1994-1995 was <strong>het</strong> zuurstofgehalte van <strong>het</strong> Scheldewater gedurende belangrijke<br />
perioden lager dan 4 mg/l. Deze waarde wordt beschouwd als de onderste<br />
tolerantiegrens voor vis. De voorbi<strong>je</strong> jaren is de waterkwaliteit in <strong>het</strong> Schelde-estuarium<br />
verbeterd en zakt <strong>het</strong> zuurstofgehalte niet meer onder de 5 mg/l. Door de verbeterde<br />
waterkwaliteit is <strong>het</strong> aantal soorten alsook <strong>het</strong> totaal aantal vissen sinds 1995 sterk<br />
toegenomen ter hoogte van Antwerpen.<br />
• De morfologie en stromingspatronen rond de aanzuiging van koelwater verschilt. De<br />
visdensiteiten op de linkeroever zijn 10% lager dan de gemiddelde densiteiten<br />
(Maes,1996).<br />
• De visdensiteit ter hoogte van de watervang te Doel is als gevolg van de strekdam<br />
ongeveer 40% lager dan de gemiddelde densiteit op rechteroever.<br />
• De bocht ter hoogte van de geplande inlaat is anders dan deze te Doel en bovendien is<br />
de Schelde ter hoogte van de geplande E.ON-centrale smaller (trechtereffect).<br />
Empirisch wordt de grootte van dit effect geschat op 2% meer vissen ter hoogte van de<br />
geplande elektriciteitscentrale van E.ON (INBO).<br />
• De saliniteit ter hoogte van Doel wijkt af van de beoogde site van E.ON, waardoor de<br />
visdiversiteit en –densiteit anders zal zijn.<br />
• De ankerkuilbemonsteringen in de studie van Maes werden uitgevoerd in de maand<br />
november. Gezien <strong>het</strong> temporeel patroon van de vissoorten is enige voorzichtigheid<br />
geboden bij de extrapolatie van de resultaten naar effecten op jaarbasis.<br />
• E.ON voorziet een visafweersysteem dat anders (efficiënter) zal zijn dan dit van de<br />
centrale van Doel (zie verder).<br />
Door de verschillende omstandigheden en condities zal de berekende impact ter hoogte van de<br />
geplande E.ON centrale afwijken van de werkelijke impact. Voor de bepaling van de werkelijke<br />
impact is een monitoring noodzakelijk (zie monitoring).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 712<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor <strong>het</strong> berekenen van de impact vergeleek Maes de geschatte aantallen vissen die per uur<br />
door de elektriciteitscentrale worden aangezogen met de aantallen vis die per uur in de sectie<br />
van de Schelde voorbijkomen.<br />
Voor een schatting van de impact van de centrale van E.ON op de vispopulatie in de Schelde<br />
wordt eenzelfde methodiek (Maes) toegepast.<br />
De aantallen voor de toekomstige centrale van E.ON worden geschat door de ingezogen<br />
aantallen van Doel te vermenigvuldigen met een factor die overeenkomt met de verhouding van<br />
<strong>het</strong> inzuigdebiet van E.ON (26,4 m 3 /s) met <strong>het</strong> inzuigdebiet van Doel (21,2 m 3 /s)’). Daarenboven<br />
werd een correctiefactor van 1,5 toegepast, wat overeenkomt met:<br />
- de visdensiteit is op linkeroever 10% lager dan de gemiddelde densiteit in de Schelde;<br />
- de visdensiteit is ter hoogte van de watervang 40% lager dan de gemiddelde densiteit voor<br />
linkeroever.<br />
De resultaten van deze berekening werden voor een aantal soorten opgenomen in Tabel 10.8.<br />
Tabel 10.8: Het aantal geschatte individuen per soort dat tijdens 1 uur in de centrale wordt weerhouden, <strong>het</strong> aantal<br />
individuen dat gedurende 1 uur voor de centrale van E.ON passeert en de impact van de centrale op 2 soorten garnalen<br />
en 11 vissoorten.<br />
Soort Geschat aantal individuen Geschat aantal Impact<br />
Per uur door de E.ON centrale ingezogen Individuen per uur in de Schelde (%)<br />
grijze garnaal 7.500 3.100.000 0,24<br />
steurgarnaal 11.800 3.700.000 0,32<br />
brakwatergordel 5.800 5.200.000 0,11<br />
bot 7 1.200 0,58<br />
dikkop<strong>je</strong> 5.800 1.700.000 0,34<br />
haring 19.600 4.400.000 0,45<br />
paling 17 5.800 0,29<br />
rivierprik 6 1.000 0,60<br />
schar 200 88.000 0,23<br />
spiering 6 14.000 0,04<br />
sprot 13.300 6.500.000 0,31<br />
wijting 9 800 1,14<br />
zeebaars 36 16.000 0,23<br />
totaal 70.799 24.726.800 0,29<br />
Voor de totale gemeenschap van vissen en kreeftachtigen kan de impact van de toekomstige<br />
centrale van E.ON op 0,29% worden geschat. Per uur passeren immers 25 miljoen vissen en<br />
kreeftachtigen de centrale waarvan ongeveer 70.800 individuen worden ingezogen. Dit betekent<br />
dat 0,29% van de visgemeenschap, die onder invloed van de getijdenstroming voor de centrale<br />
passeert, kans maakt om ingezogen te worden. Vooral diadrome soorten zullen een verhoogde<br />
mortaliteit kennen bij de onttrekking van koelwater en de aanzuiging van vissen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 713<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Als we deze cijfers extrapoleren naar <strong>het</strong> totale vloedvolume dat de elektriciteitscentrale tussen<br />
eb en vloed passeert, dan komen maximaal 150 miljoen organismen de centrale voorbij.<br />
Dezelfde hoeveelheid individuen passeert de centrale opnieuw tussen vloed en eb.<br />
Een impact van 0,29% per passage kan als vrij laag bestempeld worden. Theoretisch kan een<br />
vis deze passage meerdere malen maken. Hoe dikwijler een vis de centrale passeert, hoe<br />
groter de kans dat hij wordt aangezogen.<br />
De impact is <strong>het</strong> grootste voor wijting (1,14%), rivierprik (0,60%) en bot (0,58%). Dit zijn<br />
demersale soorten die in nauw contact leven met de bodem zodat de berekening van de<br />
densiteiten voor deze soorten aan de hand van ankerkuilnetten wellicht een onderschatting<br />
geeft van de werkelijke densiteit waardoor de impact voor deze soorten overschat is. In de<br />
huidige situatie <strong>kun</strong>nen deze soorten in de Schelde toegenomen zijn.<br />
De aangezogen exemplaren van fint te Doel in 2006 hebben meestal een lengte tussen 10 en<br />
15 cm. Volwassen exemplaren zijn waarschijnlijk in staat te ontsnappen aan de aanzuigstroom.<br />
De mortaliteit van finten die toch worden aangezogen bedraagt 100% (Stevens, 2008).<br />
De historische paaiplaatsen van de fint bevinden zich in <strong>het</strong> zoetwater getijdengebied. Om hun<br />
paaiplaats te bereiken moeten ze door de Beneden-Zeeschelde migreren. De geplande E.ON<br />
centrale bevindt zich net als de centrales van Kallo en Doel op deze migratieweg. Ook andere<br />
migrerende soorten als zeeprik, rivierprik, paling en spiering moeten de centrales passeren om<br />
hun paaigronden te bereiken. De mortaliteit als gevolg van koelwatercaptatie van centrales is<br />
voor deze soorten <strong>het</strong> hoogst voor fint en spiering en <strong>het</strong> laagst voor rivierprik (Maes et al,<br />
1996).<br />
Als we de relatieve impact van de elektriciteitscentrale vergelijken met de visserij op haring en<br />
sprot, blijkt dat in de winter van 1994-1995 de centrale van Doel ongeveer 57 ton haring en<br />
sprot heeft binnengezogen. In dezelfde periode werd door 4 vissers met behulp van<br />
ankerkuilnetten 1.200 ton haring en sprot gevangen in de Westerschelde. De relatieve impact<br />
van de elektriciteitscentrale op de haring- en sprotpopulaties bedraagt in vergelijking met de<br />
visserij bijgevolg slechts 5%. Door de open verbinding en aangegeven migratiepatronen tussen<br />
de Noordzee-Westerschelde en Beneden-Zeeschelde is er een constante bijsturing van de<br />
stocks, waardoor geen depletie optreedt.<br />
Voor de soorten die louter uit <strong>het</strong> zoete deel van de Schelde komen is de ‘pool’ echter veel<br />
kleiner. In de studie van Maes (1996) komt dit aspect niet aan bod, waarschijnlijk omdat dit<br />
probleem zich toen niet stelde. Als een gevolg van een betere waterkwaliteit heeft de<br />
zoetwaterpopulatie zich <strong>kun</strong>nen vestigen en is momenteel nog aan <strong>het</strong> herstellen. Het aantal<br />
individuen op de Schelde is ondertussen ongetwijfeld toegenomen. Er kan gesteld worden dat<br />
<strong>het</strong> voorkomen van zoetwatervissen ter hoogte van de geplande centrale eerder beperkt is.<br />
Gezien de brakke tot zoute samenstelling van <strong>het</strong> water ligt ter hoogte van de geplande centrale<br />
de grens van hun leefgebied. Tijdens hogere afvoer in bijvoorbeeld de wintermaanden en <strong>het</strong><br />
dagelijks afgaande getij <strong>kun</strong>nen deze vissoorten echter wel ter hoogte van de geplande centrale<br />
aangetroffen worden. Er wordt vanuit gegaan dat <strong>het</strong> hier over een beperkt deel van de<br />
populatie gaat en dat de kernpopulatie die meer stroomopwaarts voorkomt hier niet significant<br />
onder zal lijden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 714<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Impact van de centrale op de levensgemeenschap van vissen en kreeftachtigen in de<br />
Schelde<br />
Op basis van de densiteitsgegevens van vissen en kreeftachtigen kan men <strong>het</strong> totale aantal<br />
individuen berekenen dat voorkomt tussen Antwerpen en Bath. Voor de periode waarin werd<br />
bemonsterd (november 1995), kan men bijgevolg de globale impact van de elektriciteitscentrale<br />
schatten voor de Beneden-Zeeschelde.<br />
Maes et al berekende dat tussen Bath en Doel ongeveer 43 miljoen individuen voorkomen,<br />
tussen Doel en Kallo bijna 130 miljoen en tussen Kallo en Antwerpen 22 miljoen.<br />
De som van de aantallen organismen per deel geeft <strong>het</strong> totale aantal individuen in de Beneden-<br />
Zeeschelde. Deze bedroeg in 1995 192 miljoen individuen in <strong>het</strong> gebied tussen Antwerpen en<br />
de grens. Aangezien maximaal 150 miljoen organismen de centrale tussen eb en vloed<br />
passeren, blijven er 40 miljoen individuen over die geen risico lopen om ingezogen te worden.<br />
De impact van de centrale op de levensgemeenschap van de gehele Beneden-Zeeschelde is<br />
hierdoor lager. Aangezien <strong>het</strong> visbestand op de Schelde gewijzigd is sinds 1996, moeten deze<br />
waarde beschouwd worden als een ruwe schatting.<br />
Op basis van bovenstaande gegevens beoordelen wij <strong>het</strong> globale effect op <strong>het</strong> Schelde<br />
estuarium als niet significant (impact < 1%). Voor de wijting is de factor groter dan 1%, zodat de<br />
impact voor deze vissoort groter kan zijn.<br />
Impacten van aanzuiging op ander organismen<br />
Organismen die niet worden afgeschrikt en die niet door <strong>het</strong> filtersysteem worden<br />
tegengehouden doorlopen <strong>het</strong> volledige koelcircuit. Het betreft de kleinste organismen zoals<br />
fytoplankton (algen), zoöplankton (copepoden, vislarven, viseieren, schelpdierbroed, kwallen)<br />
en kreeftachtigen (aasgarnalen, garnalen, krabben) en kleine vis<strong>je</strong>s. Afhankelijk van de soort en<br />
de intensiteit van de stressfactor varieert de mortaliteit tussen 0 en 100% (Hartold en Jager,<br />
2004). Speciaal voor deze kleinere organismen wordt de aanzuigsnelheid gereduceerd tot<br />
ongeveer 0,3 m/s zodat hun ontsnappingskans vergroot wordt. Voor volwassen vissen is deze<br />
snelheid geen probleem en zij zullen dan ook niet opgezogen worden indien zij van <strong>het</strong><br />
aanzuigpunt wegzwemmen.<br />
Ter hoogte van <strong>het</strong> pompstation zijn 2 zeven voorzien. De eerste zeef dient om <strong>het</strong> grof vuil<br />
tegen te houden en weg te nemen. De tweede zeef dient voornamelijk voor afscheiding van <strong>het</strong><br />
kleinere materiaal en om eventueel aangezogen vissen af te scheiden en via een retoursysteem<br />
terug te voeren. Van de kleinere organismen die door de zeven heengaan, varieert de sterfte<br />
door schade tijdens <strong>het</strong> doorvoeren door de centrale van 0 tot 100%, onder meer afhankelijk<br />
van <strong>het</strong> soort organisme en de temperatuur van <strong>het</strong> water in de centrale. Mogelijk worden grote<br />
hoeveelheden viseieren ingezogen, die niet op de zeven worden weerhouden en in grote<br />
hoeveelheden afsterven.<br />
Ook garnalen <strong>kun</strong>nen in aanzienlijke hoeveelheden worden ingezogen. Zo wordt voor de<br />
Eemscentrale een inzuiging vermeld van 67 ton/jaar in 1996/1997 (Hadderingh et al, 1997).<br />
Een onrechtstreekse impact van de aanzuiging van kreeftachtigen en eventuele mortaliteit van<br />
vislarven is de verminderde voedselvoorziening voor andere organismen die hoger in de<br />
voedselketen staan. De soorten die <strong>het</strong> estuarium gebruiken als opgroei- en foerageergebied<br />
zijn namelijk afhankelijk van <strong>het</strong> grote voedselaanbod dat hier in normale omstandigheden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 715<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
aanwezig is. De impact van de centrale op <strong>het</strong> voedselweb en de voedselvoorziening van<br />
andere organismen (vogels, vissen, …) kan echter niet begroot worden.<br />
Visafweersysteem<br />
Hoewel de impact van de elektriciteitscentrale t.o.v. de totale hoeveelheid vissen en kreeften in<br />
de Schelde in <strong>het</strong> algemeen niet significant is, blijkt de alsolute mortaliteit toch zeer aanzienlijk<br />
te zijn. Maatregelen om deze hoge mortaliteit te reduceren, zijn zeker verantwoord. E.ON heeft<br />
daarom ook in zijn ontwerp een visafweersysteem op de inlaat van <strong>het</strong> koelwater en een<br />
visretoursysteem ter hoogte van de pomp voorzien. E.ON zal hiervoor aan <strong>het</strong> studiebureau<br />
KEMA de opdracht geven om een efficiënt visafweersysteem uit te werken dat op basis van een<br />
monitoring verder aangepast kan worden. Wanneer nog steeds te veel vissen tot in <strong>het</strong><br />
pomphuis geraken, dient men <strong>het</strong> afweersysteem ter hoogte van <strong>het</strong> innamepunt aan te<br />
passen. Hierover zijn echter nog geen technische gegevens bekend waardoor dit systeem op<br />
zich niet in dit effecten<strong>rapport</strong> kan beoordeeld worden. Op <strong>het</strong> visretoursysteem dienen<br />
staalnamepunten voor vis en eventueel andere diersoorten te worden aangebracht.<br />
Bij visgeleidingssytemen op basis van <strong>het</strong> visgedrag, wordt gebruik gemaakt van prikkels om<br />
<strong>het</strong> natuurlijke gedrag van de vis te beïnvloeden: licht, geluid, hydro-mechanische prikkels en<br />
elektriciteit. Door de grote hoeveelheden gesuspendeerde stof in de Schelde en <strong>het</strong> zoutgehalte<br />
<strong>kun</strong>nen technieken gebaseerd op elektriciteit en licht waarschijnlijk niet optimaal worden<br />
ingezet.<br />
Sinds 1986 zijn er interessante ontwikkelingen betreffende <strong>het</strong> gebruik van geluid om vissen te<br />
geleiden of te verjagen. Experimenten met hoogfrequente geluidsgolven toonden aan dat de<br />
inzuigdensiteit van vissen in bepaalde gevallen met 96% verminderd kan worden (Ross et al.,<br />
1993).<br />
Experimenten met geluidsbarrières in de kerncentrale van Hartlepool (UK) toonden aan dat de<br />
inzuigdensiteit van sprot en haring met respectievelijk 60,1 en 79,6% verminderd werden. Voor<br />
sprot en haring samen resulteerde dit afschrikeffectsysteem in een verminderde biomassainname<br />
van 73%.<br />
De meest aangewezen techniek voor de Schelde is waarschijnlijk gebruik te maken van geluid.<br />
Deze techniek wordt trouwens ook al toegepast voor de electriciteitscentrale van Doel. In water<br />
wordt geluid opgewekt door de beweging of vibratie van ob<strong>je</strong>cten. Geluid plant zich in <strong>het</strong> water<br />
snel voort en is over een grote afstand waarneembaar. Zo worden vissen door de geluidsbron<br />
afgeschrikt nog vóór deze voor hen zichtbaar is.<br />
10.1.5.5.2. Effecten van warmwaterlozingen op <strong>het</strong> watersysteem<br />
Situering en beschrijving van <strong>het</strong> effect<br />
Bij <strong>het</strong> lozen van koelwater ontstaat in <strong>het</strong> oppervlaktewater een thermische pluim. Vlakbij <strong>het</strong><br />
lozingspunt heeft deze pluim de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde koelwater, verder van <strong>het</strong><br />
lozingspunt neemt de temperatuur af als gevolg van de menging met <strong>het</strong> ontvangende<br />
oppervlaktewater. Bij hoge lozingstemperaturen <strong>kun</strong>nen lokaal de stressniveaus of zelfs de<br />
letale niveaus van organismen worden overschreden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 716<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De grootte van de warmwaterpluim van een centrale hangt af van de hoeveelheid geloosde<br />
warmte, de locatie van <strong>het</strong> lozingspunt, de morfologie ter plaatse, de getijstroming, de<br />
windrichting en windkracht.<br />
Een stijging van de watertemperatuur kan leiden tot veranderingen in aanwezige<br />
levensgemeenschappen. Deze veranderingen worden bepaald door de respons van de<br />
afzonderlijke soorten op de verhoogde omgevingstemperatuur. Iedere soort heeft voor elk<br />
levensstadium een natuurlijke bandbreedte waarin optimaal functioneren mogelijk is.<br />
Overschrijdt de omgevingstemperatuur de bandbreedte dan ontstaat stress, uiteindelijk gevolgd<br />
door mortaliteit als de temperatuur te hoog oploopt of de stress te lang duurt.<br />
Fytoplankton<br />
Algen staan als primaire producenten aan de basis van de voedselketen. Verschuivingen in de<br />
samenstelling als gevolg van thermische verontreiniging worden direct vertaald in<br />
consequenties voor de hogere trofische niveaus.<br />
Als een gevolg van de temperatuurverhoging kan waterbloei van algen (zowel blauwwieren als<br />
groenwieren) ontstaan, waardoor de soortensamenstelling verandert. Uiteindelijk kan dit leiden<br />
tot een levensgemeenschap die uit minder soorten bestaat dan de oorspronkelijke.<br />
Met een verhoging van de watertemperatuur kan voor een aantal soorten <strong>het</strong> groeiseizoen<br />
worden verlengd. Een langer groeiseizoen veroorzaakt een uitbreiding van <strong>het</strong><br />
voorjaarsmaximum van een aantal soorten.<br />
Algemeen wordt geconstateerd dat in <strong>het</strong> thermisch beïnvloede deel minder soorten aanwezig<br />
zijn, doch dat de biomassa groter is. Deze grotere biomassa kan dan weer een invloed hebben<br />
op:<br />
• een verminderde instraling van zonlicht in diepere waterlagen, waardoor verschuivingen<br />
<strong>kun</strong>nen optreden in de samenstelling van <strong>het</strong> fytoplankton. Het effect van de geplande<br />
centrale wordt als niet significant beschouwd omdat men hier te maken heeft met een<br />
zeer troebele rivier.<br />
• een verlaging van <strong>het</strong> zuurstofgehalte in <strong>het</strong> najaar als een verhoogde afbraak<br />
plaatsvindt. Hierdoor kan zuurstofgebrek bij vissen optreden. Dit verschijnsel komt in<br />
hoofdzaak voor in meren die geen waterdoorstroming of menging van de waterlagen<br />
kennen en wordt voor de Schelde als niet significant beoordeeld.<br />
Zoöplankton<br />
Een verhoging van de watertemperatuur heeft een duidelijk effect op de groei- en<br />
reproductiesnelheid van <strong>het</strong> zoöplankton (De Mott, 1989). Bij toename van de watertemperatuur<br />
beginnen sommige soorten zich vroeger voort te planten. Bij een temperatuur van 30 °C<br />
vertoont zoöplankton geen sterfte, maar bij 40° is dit opgelopen tot meer dan 50% (Koops,<br />
1975).<br />
Indien zoöplankton in grote hoeveelheden aanwezig is in een riviersysteem, vormt <strong>het</strong> een<br />
basisvoedsel voor zeer veel organismen. Een hoge mortaliteit van zoöplankton kan voor een<br />
vermindering van voedsel zorgen. Aangezien de temperatuurstijging als gevolg van de E.ON<br />
warmtelozing vrij beperkt is, wordt de kans op massaal afsterven van zoöplankton gering<br />
ingeschat.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 717<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Macro-evertebraten<br />
De ongewervelde dieren worden dikwijls ingedeeld in sessiele en mobiele soorten. De sessiele<br />
ongewervelde dieren leven in de bodem of hebben zich vastgehecht op hard substraat. De<br />
mobiele soorten bewegen zich in <strong>het</strong> volwassen stadium vrij in de waterkolom, <strong>het</strong> betreft vooral<br />
Crustacea (kreeftachtigen).<br />
De gemiddelde letale temperatuur voor vlokreeften en pissebeden bedraagt 33 tot 34°C. Bij een<br />
aantal soorten wordt een verlenging van de groei- en reproductieperiode vastgesteld. Plaatsen<br />
waar koelwater wordt geloosd <strong>kun</strong>nen voor warmteminnende soorten aantrekkelijk zijn. Dikwijls<br />
zijn dit soorten die van nature hier niet voorkomen (exoten), maar die zich hier hebben <strong>kun</strong>nen<br />
vestigen. In de wintermaanden als de lage temperatuur letaal kan worden voor deze soorten,<br />
vormen warmwaterlozingspunten een refugium. Van daaruit kan dan opnieuw rekolonisatie<br />
optreden. Deze organismen <strong>kun</strong>nen naast een bedreiging voor de lokale fauna en flora ook<br />
voor sommige organismen een extra voedselbron betekenen. In sommige gevallen leidt dit tot<br />
een verstoring van <strong>het</strong> lokale evenwicht van <strong>het</strong> systeem. Het is echter onmogelijk in te<br />
schatten wat <strong>het</strong> effect van de koelwaterlozing zal zijn op de mogelijke vestiging van exoten.<br />
Het monitoringprogramma zal in de toekomst hierover meer duiding geven. In de mate dat uit<br />
deze monitoring zou blijken dat de temperatuursstijging van <strong>het</strong> Scheldewater als gevolg van de<br />
lozing van koelwater door E.ON betekenisvolle negatieve effecten heeft, dient de thermische<br />
lozing te worden verlaagd.<br />
Vegetatie<br />
Effecten van thermisch effluent werden zowel bij ondergedoken waterplanten als bij de<br />
oevervegetatie vastgesteld. Beide groepen van waterplanten zijn belangrijke biotopen voor<br />
andere aquatische organismen zoals vissen en ongewervelde dieren, waardoor neveneffecten<br />
bij deze laatste groepen <strong>kun</strong>nen voorkomen.<br />
Ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied komen in de Schelde niet veel hogere planten voor. De<br />
vegetatie op de slikken er schorren zal geen belangrijke impact ondervinden van de verhoogde<br />
temperatuur in de Schelde. De thermische lozing vindt immers op een vrij grote diepte en tegen<br />
de vaargeul plaats.<br />
Vissen<br />
Van de waterorganismen zijn vissen over <strong>het</strong> algemeen <strong>het</strong> minst tolerant voor hoge<br />
watertemperaturen.<br />
De effecten van koelwater op <strong>het</strong> zoute aquatische milieu werd bestudeerd door Hadderingh,<br />
2000; Langford, 1990, Krenkel, P.A. & F.L. Parker, 1969<br />
‐ Bentische soorten zoals platvissen (schol, bot, schar) worden in <strong>het</strong><br />
temperatuursinterval van 25 – 28° C direct met sterfte bedreigd. Stenotherme soorten<br />
zoals haringachtigen <strong>kun</strong>nen al bij 22° C.<br />
‐ In de zone waar <strong>het</strong> geloosde water deze temperaturen bereikt, <strong>kun</strong>nen de gevoelige<br />
soorten niet overleven wanneer ze niet <strong>kun</strong>nen terugzwemmen. Wanneer een<br />
warmwaterpluim met een voor vissen letale temperatuur de volle breedte van een geul<br />
in een estuarium omvat, is deze pluim voor vissen minder goed passeerbaar en<br />
ontstaat een barrière-effect.<br />
Zoals weergegeven in <strong>het</strong> hoofdstuk 6 en specifiek in Tabel 6.6 is de laatste 10 jaren gemiddeld<br />
10 dagen per jaar de drempelwaarde van 25° C overschreden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 718<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De tolerantie van vissen voor hoge temperaturen verschilt sterk per vissoort. Voor de meeste<br />
zoetwatervissen ligt de letale temperatuur boven de 30° C, met maxima bij 35° à 36° C. Voor<br />
zeewatervissen liggen de letale temperaturen lager.<br />
Sommige vissoorten hebben een lage temperatuur nodig voor reproductie. Wordt deze<br />
temperatuur in de winter niet meer gehaald, dan kan de reproductie stagneren, soorten doen<br />
verdwijnen en leiden tot een lagere diversiteit van vissoorten.<br />
Door getijdewerking, wind en golven zal de pluim met opgewarmd water mengen en daarmee<br />
warmte afvoeren. Wanneer zo’n pluim vanwege de temperatuursprong goed herkenbaar is voor<br />
vissen en niet te groot is, <strong>kun</strong>nen vissen deze pluim ontwijken. Omdat op deze locatie ook geen<br />
belangrijke paaigronden aanwezig zijn, is de impact van de thermische pluim op de<br />
voortplanting van vissen niet significant.<br />
Exoten<br />
Thermische verontreiniging heeft over <strong>het</strong> algemeen een positieve invloed op allochtone<br />
organismen (exoten). Warmwaterpluimen <strong>kun</strong>nen in de winterperiode dienen als refugia. Een<br />
stijging van de temperatuur heeft een positieve invloed op de populatiedynamica van deze<br />
soorten (o.a. betere groei en reproductievermogen). Hierdoor <strong>kun</strong>nen ze geduchte concurrenten<br />
worden van inheemse soorten die dezelfde niche innemen. Het is momenteel nog niet duidelijk<br />
in hoeverre de exoten profijt hebben van thermische verontreinigingen. Slechts een beperkt<br />
aantal kan immers als thermofiel worden gekarakteriseerd. Zij <strong>kun</strong>nen zich in principe<br />
uitsluitend voortplanten in de omgeving van plaatsen met opgewarmd water als daar de<br />
geschikte paaihabitat aanwezig is. Het monitoringprogramma zal in de toekomst meer duiding<br />
geven over <strong>het</strong> voorkomen van exoten ter hoogte van de elektriciteitscentrale.<br />
Als uit de monitoring zou blijken dat de temperatuursstijging van <strong>het</strong> Scheldewater als gevolg<br />
van de lozing van koelwater door E.ON betekenisvolle negatieve effecten heeft, dan dient de<br />
thermische lozing te worden bijgestuurd.<br />
Beoordeling van <strong>het</strong> effect<br />
In warme zomers, als de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater reeds hoger is dan 25° C is de<br />
situatie voor een aantal vissoorten (vooral de haringachtigen) in de Schelde minder gunstig. De<br />
bijkomende opwarming door de lozing van <strong>het</strong> koelwater, zijnde gemiddeld 0,3 – 0,4° C is niet<br />
van die orde dat extra effecten worden verwacht op die vissen. De warmwaterpluim zal alleen in<br />
de warmste maanden van <strong>het</strong> jaar (juli, augustus, september) als <strong>het</strong> Scheldewater reeds een<br />
temperatuur heeft van meer dan 23 °C plaatselijk een probleem vormen voor de gevoeligste<br />
vissoorten (haringachtingen). Voor de andere vissoorten waaronder rivierprik, bittervoorn en fint<br />
is de kans dat er problemen ontstaan veel kleiner.<br />
Voor een gedetailleerde uitleg van de effecten van de warmwaterlozing verwijzen we naar<br />
paragraaf 6.1.5.3.9.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 719<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.1.5.5.3. Cumulatieve effecten<br />
Cumulatieve effecten ten aanzien van de andere elektriciteitscentrales<br />
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de onttrekking van koelwater uit de Beneden-<br />
Schelde door de aanwezige elektriciteitscentrales:<br />
Tabel 10.9: Overzicht koelwateronttrekking<br />
Electriciteitscentrale Debiet (m 3 /s)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 720<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
% debiet Schelde<br />
(7.000 m 3 /s<br />
Doel 3&4 21,2 0,30<br />
Doel 1&2 25,0 0,36<br />
Kallo 14,1 0,20<br />
E.ON 26,4 0,38<br />
totaal 86,7 1,24<br />
De centrales onttrekken momenteel samen ongeveer 60 m 3 /s koelwater. Met een gemiddeld<br />
debiet van 7.000 m 3 /s voor de Schelde ter hoogte van Doel, betekent dit dat de centrales<br />
samen 0,86% van <strong>het</strong> Scheldedebiet onttrekken. Met de geplande centrale van E.ON erbij komt<br />
dit op 1,24%.<br />
Naast <strong>het</strong> cumulatieve effect van de onttrekking speelt ook <strong>het</strong> cumulatief effect van de<br />
thermische lozing een rol. Onderstaande figuur geeft de evolutie van <strong>het</strong> jaarlijks gemiddeld<br />
verschil in watertemperatuur in de Schelde tussen Vlissingen (monding Westerschelde) en Boei<br />
87 (Beneden-Zeeschelde) in de periode 1964-2006 (OMES databank en waterbase.nl). Uit<br />
onderstaande figuur blijkt dat de ingebruikname van de elektriciteitscentrales in de Beneden-<br />
Zeeschelde gepaard ging met een temperatuurstijging van <strong>het</strong> oppervlaktewater.<br />
Tijdens de winter is deze zone 1 à 2 graden warmer dan de stroomopwaartse en<br />
stroomafwaartse zones. De toekomstige lozing van E.ON zal de temperatuur tussen de grens<br />
en Antwerpen, afhankelijk van <strong>het</strong> seizoen en de getijfase, met ongeveer 0,5°C doen toenemen.<br />
Figuur 10.10: Evolutie van <strong>het</strong> jaarlijks gemiddeld verschil in watertemperatuur in de Schelde t.h.v. Vlissingen (monding<br />
Westerschelde) en Boei 87 ( Beneden Zeeschelde) tussen 1964 en 2006.
Het is onduidelijk hoe de opwarming van <strong>het</strong> estuarium de ecosysteemprocessen en <strong>het</strong><br />
pelagiale voedselweb beïnvloedt. De zone met verhoogde temperatuur kan als winterrefugium<br />
dienen voor warmteminnende soorten als snoekbaars, zeebaars en tong. De jaarklassterfte bij<br />
deze soorten is afhankelijk van de watertemperatuur: relatief warme winters resulteren meestal<br />
in sterke jaarklassen. Hierdoor <strong>kun</strong>nen verschuivingen optreden in de soortensamenstelling van<br />
de visgemeenschap, die op hun beurt aanleiding <strong>kun</strong>nen geven tot verschuivingen in <strong>het</strong><br />
voedselweb (zeebaars en snoekbaars zijn beiden predatoren).<br />
De opwarming van <strong>het</strong> ecosysteem kan de vestiging van exotische soorten bevorderen. Via <strong>het</strong><br />
ballastwater van schepen worden grote aantallen uitheemse soorten in <strong>het</strong> estuarium gebracht.<br />
Als de condities gunstig zijn, kan de soort zich vestigen en verspreiden in <strong>het</strong> estuarium (Ruiz et<br />
al, 1999).<br />
Hogere watertemperaturen veroorzaken ook in een lagere oplosbaarheid van zuurstof in <strong>het</strong><br />
water (zie onderstaande tabel). Bij een temperatuursstijging van 15 naar 20 °C daalt de<br />
oplosbaarheid van zuurstof met ongerveer 1 mg/l. Het relatief lage zuurstofgehalte in <strong>het</strong><br />
estuarium in combinatie met de hoge watertemperatuur in de zomer, kan een belangrijke<br />
stressfactor vormen.<br />
Tabel 10.10: Oplosbaarheid van zuurstof in functie van de temperatuur<br />
Temperatuur (°C)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 721<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Oplosbaarheid (mg/l)<br />
Zoetwater Brakwater (15 ppt)<br />
0 14,6 13,2<br />
5 12,7 11,5<br />
10 11,3 10,3<br />
15 10,1 9,3<br />
20 9,1 8,4<br />
25 8,2 7,6<br />
30 7,5 7,0<br />
35 6,9 6,4<br />
Soorten (zoals exoten) die van nature niet <strong>kun</strong>nen voorkomen in dit deel van de Schelde omdat<br />
de minimumtemperaturen hier te laag zijn, <strong>kun</strong>nen zich mogelijk wel gaan vestigen. Anderzijds<br />
<strong>kun</strong>nen aanwezige soorten mogelijk wel profiteren van een verhoogde (primaire) productie.<br />
Hoewel monitoring hierover duidelijkheid zou <strong>kun</strong>nen verschaffen, zijn er zeer veel externe<br />
factoren die deze subtiele evenwichten <strong>kun</strong>nen beïnvloeden. Hierdoor zal <strong>het</strong> in de praktijk<br />
onmogelijk zijn om de specifieke bijdrage van <strong>het</strong> lozingspunt te begroten en in te schatten.<br />
Cumulatieve effecten t.a.v. de verdieping van de Westerschelde<br />
Het pro<strong>je</strong>ct van de verdieping van de Westerschelde kan cumulatieve effecten veroorzaken met<br />
<strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct t.a.v. <strong>het</strong> visbestand. Na de verdieping van de Westerschelde zullen de<br />
getijden immers anders zijn, de effecten <strong>kun</strong>nen zowel positief als negatief zijn. Deze<br />
cumulatieve effecten zijn momenteel echter niet te voorspellen. Om de effecten op <strong>het</strong><br />
visbestand op te volgen zal E.ON deelnemen aan de maandelijkse monitoring van de<br />
vispopulatie in de Schelde. De maandelijkse evaluatie en de opstelling van een eind<strong>rapport</strong>
over de monitoring zal door ANB en INBO gebeuren. Dit moet toelaten om indien nodig via<br />
gerichte maatregelen de populaties in stand te houden.<br />
De verdieping van de Schelde heeft tot doel dat grote containerschepen met een diepgang van<br />
43’ of 13 m vanuit Antwerpen in één getij de openzee <strong>kun</strong>nen bereiken en dit tijdens een getijvenster<br />
van minstens één uur per getij en dat schepen met een diepgang tot 38’ of 11,60 m<br />
zelfs bij een lage laagwaterstand, naar en van Antwerpen de Schelde <strong>kun</strong>nen op of afvaren (de<br />
getij-onafhankelijke vaart).<br />
Te onderzoeken is of de verdieping van de Schelde, in combinatie met <strong>het</strong> beoogde pro<strong>je</strong>ct van<br />
E.ON, zou <strong>kun</strong>nen leiden tot een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van<br />
een speciale beschermingszone. Meer bepaald rijst de vraag of de cumulatieve uitstoot van<br />
NOx en SO2 en de daaruit voortvloeiende effecten op <strong>het</strong> vlak van eutrofiëring en/of verzuring te<br />
beschouwen zijn als betekenisvolle effecten.<br />
Op <strong>het</strong> eerste gezicht zal de verdieping van de Schelde immers leiden tot een toename van <strong>het</strong><br />
vrachtverkeer op de Schelde zodat, eveneens op <strong>het</strong> eerste gezicht, ook de uitstoot van NOx en<br />
SO2 als gevolg van de scheepvaart zal toenemen.<br />
In de samenvatting en conclusies van <strong>het</strong> gezamenlijk Vlaams/Nederlandse <strong>MER</strong> over (o.m.) de<br />
verruiming van de vaargeul van de Schelde werd in dat kader trouwens opgemerkt dat: ‘In de<br />
autonome ontwikkeling tot 2010 en 2030 […] de omvang van de pro<strong>je</strong>ctgebonden transporten in<br />
<strong>het</strong> studiegebied vrij sterk [zal] toenemen en als gevolg daarvan nemen de emissies van<br />
schadelijke gassen toe. Als gevolg van de verruiming van de vaarweg nemen deze emissies<br />
nog meer toe.’ 52<br />
Er dient daarbij evenwel worden opgemerkt dat deze conclusies gelden in <strong>het</strong> scenario van de<br />
zogenaamde autonome ontwikkeling dat betrekking heeft op <strong>het</strong> nulalternatief. Autonome<br />
ontwikkelingen zijn ‘ontwikkelingen die zich voordoen uitgaande van <strong>het</strong> geldende beleid en<br />
bestaande wet- en regelgeving’. 53 Dit wordt uitdrukkelijk bevestigd daar waar voor de<br />
vaargeulverruiming wordt gesteld dat: ‘Er […] overigens maar beperkt rekening [is] gehouden<br />
met nieuwe technologieën en toekomstige wetgeving (bijvoorbeeld wijzigingen in<br />
brandstofsamenstelling).’ (hoofdstuk 6 van <strong>het</strong> strategisch milieueffecten<strong>rapport</strong>). 54<br />
De regelgeving met betrekking tot <strong>het</strong> zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen (dat aanleiding<br />
geeft tot SO2 in de verbrandingsgassen) is evenwel de laatste jaren op ingrijpende wijze<br />
geëvolueerd en zal in de toekomst nog drastischere beperkingen opleggen.<br />
52 Samenvatting en conclusies met overzichtskaart, Strategische milieueffecten<strong>rapport</strong>age<br />
Ontwikkelingssc<strong>het</strong>s 2010 Schelde-estuarium,(www.ontwikkelingssc<strong>het</strong>s2010.nl), p. 1.<br />
53 Hoofd<strong>rapport</strong>, Strategische milieueffecten<strong>rapport</strong>age Ontwikkelingssc<strong>het</strong>s 2010 Schelde-<br />
estuarium, p. 38.<br />
54 Idem, p. 78.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 722<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In 1999 (richtlijn 1999/32/EG) 55 werd de bestaande EU wetgeving op de vermindering van SO2<br />
uitstoot (richtlijn 93/12/EG) 56 uitgebreid tot bepaalde vloeibare petroleumbrandstoffen gebruikt<br />
door zeeschepen. Meer bepaald werd voorzien dat <strong>het</strong> maximaal toegelaten zwavelgehalte van<br />
gasolie voor de scheepvaart vanaf 1 juli 2000 0,2 massaprocent en vanaf 1 januari 2008 slechts<br />
0,1 massaprocent mag bedragen. Deze richtlijn werd in 2001 in Belgisch recht omgezet (KB 7<br />
maart 2001) 57 .<br />
In 2005 (richtlijn 2005/33/EG) werd <strong>het</strong> toepassingsgebied van richtlijn 1999/32/EG uitgebreid<br />
zodat voortaan niet enkel gasolie voor de scheepsvaart maar alle vloeibare van aardolie<br />
afgeleide brandstoffen die gebruikt worden door schepen die varen binnen de territoriale<br />
wateren van de Lidstaten eronder vallen. Daarin werd voorzien dat alle scheepsbrandstoffen<br />
gebruikt in de Noordzee, vanaf 11 augustus 2006 een zwavelgehalte van maximaal 1,5<br />
massaprocent mogen hebben. Door dezelfde richtlijn wordt <strong>het</strong> zwavelgehalte tot 0,1<br />
massaprocent gebracht voor scheepsbrandstoffen die worden gebruikt tijdens <strong>het</strong> varen op<br />
binnenwateren of gedurende <strong>het</strong> afgemeerd liggen in een haven.<br />
Deze richtlijn werd in 2006 (KB 13 december 2006) 58 en 2007 (KB 27 april 2007) 59 omgezet in<br />
Belgisch recht.<br />
Tevens zijn in <strong>het</strong> kader van de IMO (International Maritime Organisation) maatregelen<br />
genomen voor de preventie van luchtvervuiling door schepen (SOx, NOx en fijn stof) (Protocol<br />
van 1997 bij <strong>het</strong> MARPOL 73/78 verdrag). Deze maatregelen zijn op genomen in Bijlage VI bij<br />
<strong>het</strong> MARPOL verdrag. Bijlage VI bevat voorschriften voor de preventie van luchtverontreiniging<br />
door schepen, met aanwijzing van speciale gebieden voor beheersing van SOx-emissies in de<br />
Oostzee en de Noordzee. Bijlage VI (zoals aangepast in oktober 2008) zal op 1 juli 2010 van<br />
kracht worden. De aangepaste Bijlage VI voorziet in een verdere verstrenging met betrekking<br />
tot <strong>het</strong> zwavelgehalte in scheepsbrandstoffen. Voor de speciale gebieden voor beheersing van<br />
SOx-emissies, waaronder de Noordzee, worden nog strengere normen in <strong>het</strong> vooruitzicht<br />
gesteld. Meer bepaald zal voor de Noordzee de 1 massaprocentnorm gelden vanaf 1 juli 2010.<br />
Deze norm wordt zelfs op 0,1 massaprocent gebracht vanaf 1 januari 2015.<br />
De invoering van strengere normen voor <strong>het</strong> zwavelgehalte van scheepsbrandstoffen zal in de<br />
toekomst dus leiden tot een zeer aanzienlijke daling van de SO2 uitstoot (vermindering met<br />
factor 15).<br />
55<br />
Richtlijn 1999/32/EG van de Raad van 26 april 1999 betreffende een vermindering van <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van bepaalde vloeibare brandstoffen en tot wijziging van Richtlijn 93/12/EEG.<br />
56<br />
Richtlijn 93/12/EEG van de Raad van 23 maart 1993 betreffende <strong>het</strong> zwavelgehalte van<br />
bepaalde vloeibare brandstoffen.<br />
57<br />
Koninklijk besluit van 7 maart 2001 betreffende de benaming, de kenmerken en <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van de gasolie voor de zeescheepvaart.<br />
58<br />
Koninklijk besluit van 13 december 2006 betreffende de benaming, de kenmerken en <strong>het</strong><br />
zwavelgehalte van de marine gasolie<br />
59<br />
Koninklijk besluit van 27 april 2007 betreffende de voorkoming van luchtverontreiniging door<br />
schepen en de vermindering van <strong>het</strong> zwavelgehalte van sommige scheepsbrandstoffen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 723<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Zelfs indien rekening wordt gehouden met de toename van <strong>het</strong> vrachtverkeer op de Schelde, is<br />
dus te verwachten dat de uitstoot van SO2 in absolute cijfers ten gevolge van de scheepvaart in<br />
de toekomst zal dalen. Hierdoor zal ook de verzurende depositie dalen.<br />
Bovendien zal de verdieping er eveneens toe leiden dat schepen met een grotere capaciteit de<br />
haven van Antwerpen zullen aandoen.<br />
Dit zal er vooreerst toe leiden dat meer vracht zal worden vervoerd met minder schepen. De<br />
capaciteit van een containerschip wordt uitgedrukt in TEU: Twenty feet Equivalent Unit, <strong>het</strong><br />
equivalent aantal standaard containers van ongeveer 6,10 meter dat <strong>het</strong> schip kan vervoeren.<br />
Grote containerschepen <strong>kun</strong>nen nu tot 13000 TEU vervoeren en er zijn plannen voor schepen<br />
met een capaciteit van 16000 TEU. Containerschepen worden in de toekomst steeds groter.<br />
Waar in 1992 voorspellingen werden gedaan dat schepen van 8.000 TEU al te groot zouden<br />
zijn, zijn de schepen van nu een veelvoud hiervan. Bovendien gaan sommige voorspellers nu<br />
uit van schepen van 22.000 TEU in de toekomst. Te verwachten valt dat hierdoor de relatieve<br />
uitstoot per vervoerde vracht (emissies / ton vracht) verder zal verminderen.<br />
Tevens zal deze evolutie ertoe leiden dat nieuwere schepen de haven van Antwerpen zullen<br />
aandoen. De verdieping is immers gericht op toegang met schepen met een diepgang van<br />
11,60 m tot 13 m. Dit is een component van de zeevaartvloot die recent een enorme<br />
ontwikkeling kent en die hoofdzakelijk bestaat uit nieuwe en nog te bouwen schepen. Omdat dit<br />
een nieuwe groeiende markt is worden deze schepen nu gebouwd met nieuwe technieken en<br />
betere motoren. Daar waar de vermindering van <strong>het</strong> zwavelgehalte van de scheepsbrandstoffen<br />
hoofdzakelijk ten goede komt van een vermindering van de SO2 uitstoot van de schepen zal de<br />
verbetering van de motoren een gunstig effect hebben op de NOx emissies. Volgens de<br />
informatie verzameld door de Europese Commissie bij motorfabrikanten en classificatiebureaus<br />
is bevestigd dat alle nieuwe in de EU vervaardigde scheepsmotoren reeds aan de strengste<br />
NOx-normen voldoen. 60<br />
Er kan dan ook besloten worden dat de cumulatieve effecten van de verdieping van de Schelde<br />
en <strong>het</strong> beoogde pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> vlak van eutrofiëring en verzuring, rekening houdend met de<br />
bovenvermelde factoren, niet zullen leiden tot een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke<br />
kenmerken van een speciale beschermingszone.<br />
10.1.5.5.4. Barrière-effecten<br />
Situering<br />
Estuaria vervullen een belangrijke functie als migratieroute voor de visfauna. In bepaalde tijden<br />
van <strong>het</strong> jaar is er een migratie van zoetwater naar zoutwater en omgekeerd. Belangrijke soorten<br />
die migreren, zijn bijvoorbeeld: driedoornige stekelbaars, spiering, paling, fint en rivierprik.<br />
60 Mededeling van de Commissie aan <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad - Een strategie van<br />
de Europese Unie ter beperking van atmosferische emissies door zeeschepen /*<br />
COM/2002/0595 def. Deel I (hoofdstuk 4. Bestaande maatregelen ter beperking van emissies).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 724<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tijdens de migratie zullen deze soorten proberen een warmwaterpluim te ontwijken. Als deze<br />
warmwaterpluim een te hoog temperatuurverschil heeft en de volledige breedte van de rivier<br />
beslaat, ontstaat een barrière-effect, zeker als de watertemperatuur de natuurlijke bandbreedte<br />
voor een soort overschrijdt (stresssituatie).<br />
De vissen in estuaria hebben over <strong>het</strong> algemeen een eurytherm karakter, dwz dat de natuurlijke<br />
bandbreedte voor deze soorten relatief breed is.<br />
Om migratie te behouden, kan een mengzone worden gedefinieerd. Op de rand van de<br />
mengzone mag de temperatuur niet hoger zijn dan 25°C, dit komt overeen met de temperatuur<br />
waarbij ernstige risico’s voor vissen ontstaan.<br />
De mengzone mag geen belemmering zijn voor de migratie van vissen. Hierbij kan voorgesteld<br />
worden om de mengzone niet groter te laten zijn dan een bepaald percentage van de natte<br />
dwarsdoorsnede van de geul in een estuarium.<br />
Beoordeling effecten<br />
Uit de hydrodynamische studie voor de electriciteitscentrale van E.ON (van Holland, 2008) blijkt<br />
dat de temperatuurstijging in de winter en de zomer gemiddeld 0,3 – 0,4 °C bedraagt.<br />
Bij springtij en doodtij is er lokaal een grotere temperatuurstijging maximaal gelegen tussen 1<br />
en 2,5°C. In deze gevallen strekt de warmwaterpluim zich niet uit over de volledige breedte van<br />
de Schelde maar is deze beperkt tot de rechteroever. (zie figuur onder paragraad. 6.4.3.7)<br />
Op dit ogenblik worden er ook geen barrière effecten verwacht aangezien de vissen de<br />
mogelijkheid hebben zich te verplaatsen naar koudere zones.<br />
10.1.5.5.5. Conditioneringseffecten<br />
Situering en beschrijving van <strong>het</strong> effect<br />
Om aangroei van organismen in de koelwaterketen te voorkomen, wordt veelal gebruik<br />
gemaakt van biociden. Biociden worden gebruikt om organismen te doden en zijn dus per<br />
definitie toxisch voor de beoogde doelorganismen. Een afgewogen gebruik van deze middelen<br />
is een belangrijke randvoorwaarde. Vanuit procestechnische- en veiligheidsredenen is <strong>het</strong><br />
gebruik van deze middelen echter noodzakelijk.<br />
Conditionering van <strong>het</strong> doorstroomwater vindt meestal plaats in de periode april tot en met<br />
oktober, en gebeurt meestal niet continu maar intermitterend. De gehanteerde concentraties<br />
zijn meestal hoger dan de acute toxiciteit voor vissen, zodat toxische effecten niet uit te sluiten<br />
zijn. Ook voor plankton zijn toxische effecten niet uit te sluiten.<br />
Het behandelen van koelwater met biociden (conditioneren) om aangroei te voorkomen, heeft<br />
als gevolg dat biociden in <strong>het</strong> oppervlaktewater worden geloosd.<br />
Beoordeling van <strong>het</strong> effect<br />
E.ON zal een conditionering toepassen om een aanhechting van mosselen te voorkomen, en<br />
niet onmiddellijk om algen te doden. Algen vormen immers geen groot probleem voor de<br />
centrale. Voor de conditionering zal E.ON gebruik maken van een NaOCl-oplossing van<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 725<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
maximum 5 ppm. Het NaOCl wordt als pulse dosering ingezet. De chloorverbinding wordt<br />
gedurende de verblijftijd in <strong>het</strong> koelwatersysteem zo snel afgebroken, dat de concentratie ter<br />
hoogte van <strong>het</strong> lozingspunt niet meer meetbaar zal zijn (zie discipline water). De resterende<br />
reagentia worden na de lozing in de Schelde sterk verdund.<br />
De acute toxiciteit van actief chloor (LC50) voor vissen ligt in de range van 0,05 – 3,9 mg FO/l.<br />
Toxische effecten bij ingezogen vis zijn dan ook niet uit te sluiten. Er bestaan geen recente<br />
gegevens over de densiteit van vislarven in de Zeeschelde, waardoor de impact niet kan<br />
berekend worden.<br />
Voor plankton variëren de acute toxiciteitsniveaus van 0,02 FO/l (acute test bij 30 minuten) tot<br />
1,8 =FO/l (48 uur test). Ook voor plankton zijn effecten op basis van de concentraties niet uit te<br />
sluiten.<br />
Hierbij moet men zich wel realiseren dat blootstellingsduur bij toxiciteitsexperimenten voor<br />
vissen (48 tot 96 uur) en plankton (0,5 tot 96 uur), beduidend langer is dan de<br />
blootstellingsduur van enkele minuten in koelwaterketens.<br />
Het effect van conditioneringseffecten wordt als beperkt negatief beoordeeld. De invloed op de<br />
organismen in de Schelde wordt als gevolg van de lage geloosde concentratie en de<br />
verdunning als ‘verwaarloosbaar’ beoordeeld.<br />
Het effect van conditioneringseffecten wordt als beperkt negatief beoordeeld. De invloed op de<br />
organismen in de Schelde wordt als gevolg van de lage geloosde concentratie en de<br />
verdunning als ‘verwaarloosbaar’ beoordeeld.<br />
10.1.5.5.6. Effecten op de slikken en schorren<br />
Op korte afstand van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied zijn de plaat van Lillo, <strong>het</strong> Galgenschoor en <strong>het</strong><br />
Ketenisseschor gelegen.<br />
Erosie en afzettingen<br />
IMDC (2008) berekende dat <strong>het</strong> lozen van thermisch water via de uitlaatconstructie geen<br />
wijzigingen van de stroomsnelheid van <strong>het</strong> Scheldewater op de oevers van de Schelde tot<br />
gevolg heeft. Ter hoogte van de beschermde slikken en schorren zijn er bijgevolg geen<br />
bijkomende erosies of slikafzettingen te verwachten. Het areaal van de slikken en schorren zal<br />
constant blijven.<br />
Temperatuur<br />
Als de warmwaterpluim de bodem raakt, worden plaatsgebonden organismen blootgesteld aan<br />
hogere temperaturen. Wieren en bodemdieren zijn over <strong>het</strong> algemeen minder gevoelig voor<br />
hogere temperaturen, zeegras en schorreplanten zijn gevoeliger. Macro-invertebraten die leven<br />
op droogvallende platen staan bloot aan sterke temperatuurschommelingen en zijn minder<br />
gevoelig voor hoge temperaturen. Bodemdieren op droogvallende platen hebben over <strong>het</strong><br />
algemeen weinig hinder van de lozing van koelwater.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 726<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Uit onderzoek is gebleken dat een toelaatbare maximum temperatuur afhankelijk is van <strong>het</strong><br />
zout- en zuurstofgehalte. De temperatuurresistentie neemt bij mariene soorten af bij stress door<br />
dalende saliniteit en zuurstofconcentratie.<br />
Mosselen tolereren kortstondig een watertemperatuur van 35°C (Jenner, 1983). De<br />
temperatuurtolerantie is bij kreeftachtigen nog meer uitgesproken, Evans (1948) meldt letale<br />
temperaturen van 36 tot 46°C.<br />
Wormen die in <strong>het</strong> sediment van droogvallende platen leven, worden van nature aan grote<br />
temperatuurschommelingen blootgesteld. Het temperatuurverschil bij en eb en vloed op 1 cm<br />
diepte in <strong>het</strong> sediment is 6 tot 10 graden en op een diepte van 4 cm 3 tot 5 graden.<br />
Borstelwormen vertonen een grote temperatuurtolerantie. Mortaliteit treedt op bij temperaturen<br />
van 35 à 37°C (Hohendorf, 1963).<br />
De slikken worden bij vloed overstroomd met water uit de Schelde. Het geloosde koelwater zal<br />
bij warme zomers in de directe omgeving van de uitlaat tot een temperatuurverhoging van 2,5°C<br />
bij de bodem leiden. Deze maximale temperatuur treedt op bij de kentering van de<br />
warmwaterpluim als <strong>het</strong> water gedurende een korte periode langs de oever wordt gevoerd. Ter<br />
hoogte van Lillo tot aan de Boudewijnsluis is in de zomer, locaal en alleen gedurende doodtij,<br />
een verhoging berekend van 0,5 to 1,0°C. Bij springtij is de temperatuurverhoging nog minder.<br />
In de winter is <strong>het</strong> gebied groter, maar de locale temperatuurverhoging lager. Van <strong>het</strong><br />
Galgenschoor tot aan de Boudewijnsluis verwacht men aan de bodem (slikken) een verhoging<br />
van de maximale temperatuur tot 1ºC. In de nabi<strong>je</strong> omgeving van de uitwatering bedraagt de<br />
toename van de maximale temperatuur circa 1 tot 1.5ºC tijdens springtij en 0.5 tot 1ºC bij<br />
doodtij.<br />
De effecten van de thermische lozing van E.ON op de slikken en schorren langs de Schelde<br />
wordt als niet significant beoordeeld. De temperatuursverhoging is immers beperkt, terwijl de<br />
organismen in de slikken van nature reeds een hoge tolerantie hebben voor temperatuurschommelingen.<br />
10.1.5.5.7. Eutrofiëring<br />
Methodiek<br />
Met eutrofiëring bedoelen we de natuurlijke en antropogene verhoging van de beschikbaarheid<br />
van nutriënten in bodem, water en lucht. De voedingsstoffen betreffen voornamelijk stikstof,<br />
fosfaat en kalium (Bijlage 4).<br />
Van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct is de eutrofiëring via de atmosferische depositie mogelijk<br />
belangrijk. De discipline lucht berekende de bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de jaargemiddelde<br />
atmosferische depositie van stikstof (N) in kg N/ha/jaar. Deze berekening resulteerde in een<br />
atmosferische depositiekaart voor stikstof in de ruimere omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied Bijlage<br />
4.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de eutrofiëring wordt ter hoogte van de belangrijkste<br />
ecologische receptoren ((erkende) natuurreservaten) getoetst aan kritische depositiewaarden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 727<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
voor stikstof. Als kritische depositiewaarde voor stikstof hanteren we 10,4 kg N/ha/jaar, die een<br />
kritische last is voor landduinen.<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> effect<br />
De hoeveelheid beschikbaar voedsel bepaalt de soortensamenstelling van <strong>het</strong> ecosysteem.<br />
Plantensoorten verschillen onderling in de hoeveelheid voedingsstoffen die ze vereisen. Vooral<br />
de ecosystemen die groeien op voedselarme gronden (psammofiele planten) zijn gevoelig voor<br />
eutrofiëring.<br />
Indirect heeft de luchtemissie van eutrofiërende componenten (vooral NO2) een effect op de<br />
bodemkwaliteit. De depositie van nitraten oefent immers een indirect effect uit op de gevoelige<br />
vegetaties. Voedselarme gebieden worden rijker waardoor de biodiversiteit afneemt.<br />
De gevoeligheid van de natuur voor eutrofiëring is variabel. Vooral oligo- en mesotrofe<br />
ecotopen, waar stikstof en/of fosfor van nature vaak sterk gelimiteerd zijn, zijn gevoelig voor<br />
eutrofiëring. Ook bossen en riviervalleien zijn kwetsbaar.<br />
Uit experimenten (bosbodemmeetnet) is gebleken dat bossen gemakkelijk verdubbelde<br />
hoeveelheden stikstof opvangen in vergelijking met open vegetaties. Eveneens blijkt dat de<br />
deposities langs de bosrand en op open plekken in <strong>het</strong> bos nog veel hoger <strong>kun</strong>nen oplopen. De<br />
luchtturbulenties zijn daar immers nog hoger. Ook blijkt dat de stikstofinput onder <strong>het</strong> naaldbos<br />
groter is dan onder <strong>het</strong> loofbos.<br />
Uit gegevens van de floradatabank blijkt in Vlaanderen een algemeen verlies van voedselarme<br />
en een algemene vooruitgang van voedselrijke ecotopen op te treden. De invloed van<br />
eutrofiëring zet zich door op de hogere trofische niveaus. Ook de fauna die afhankelijk is van<br />
voedselarme vegetaties, gaat achteruit. Bij de meeste vlindersoorten uit de Rode Lijst, wordt<br />
vermesting als één van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang aangewezen. De<br />
vegetatie wordt te hoog voor <strong>het</strong> afzetten van eit<strong>je</strong>s, en <strong>het</strong> voor de vlinders essentiële warmere<br />
microklimaat nabij de bodem verdwijnt door de toenemende beschaduwing.<br />
Beoordeling van <strong>het</strong> effect<br />
De bijdrage van E.ON aan de eutrofiëring is een gevolg van de emissies van NOx en NH3. De<br />
kwetsbaarheidskaart voor eutrofiëring geeft aan dat ter hoogte van <strong>het</strong> studiegebied zeer<br />
kwetsbare zones voor eutrofiëring aanwezig zijn. De kwetsbare ecotopen bestaan vooral uit<br />
zandverstuivingen (landduinen), plassen (ae), rietland langs de Schelde (mr) en eikenberkenbossen<br />
(qb).<br />
Een overzicht en toetsing van <strong>het</strong> effect van eutrofiëring is weergegeven in Tabel 10.10. Als een<br />
gedeelte van een natuurgebied kwetsbaar of zeer kwetsbaar is, wordt <strong>het</strong> volledige<br />
natuurgebied als kwetsbaar behandeld. De bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de eutrofiëring wordt ter<br />
hoogte van de belangrijkste ecologische receptoren ((erkende) natuurreservaten) getoetst aan<br />
kritische depositiewaarden voor stikstof. Als kritische depositiewaarde voor stikstof hanteren we<br />
10,4 kg N/ha/jaar, die van toepassing is voor landduinen (Dobben en van Hinsberg, 2008). De<br />
bijdrage aan de eutrofiëring is uitgedrukt als een percentage van de kritische depositie. De<br />
beoordeling is opgemaakt aan de hand van <strong>het</strong> volgende significantiekader.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 728<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Ook kan getoetst worden aan de streefwaarde van 5,4 kg N/ha/jaar voor naaldhout, heide op<br />
zandgrond en vennen. In dit verband zijn vooral de Ruige heide en de Brabantse wal in<br />
Nederland belangrijk.<br />
criterium significantie<br />
bijdrage ≤ 3% van de kritische waarde verwaarloosbare bijdrage<br />
3%< bijdrage ≤ 6% van de kritische waarde beperkte bijdrage, milderende maatregelen zijn minder dwingend<br />
6% < bijdrage ≤ 10% van de kritische waarde relevante bijdrage, milderende maatregelen op langere termijn<br />
bijdrage > 10% van de kritische waarde belangrijke bijdrage, milderende maatregelen op korte termijn<br />
Tabel 10.11: Toetsing van <strong>het</strong> effect eutrofiëring aan de kritische depositiewaarde voor landduinen van 10,4 kg<br />
N/ha/jaar.<br />
Ecologische receptor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 729<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaarheidskaart<br />
(*)<br />
Bijdrage aan de<br />
depositie (kg N/ha/jaar)<br />
Bijdrage (%) Beoordeling<br />
Bospolder - Ekersmoeras k 0,3 2,9% verwaarloosbaar<br />
Blokkersdijk z 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Galgenschoor w 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Groot buitenschoor w 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Imalso – Gronden<br />
Linkeroever<br />
n 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Kuifeend – Grote Kreek z 0,5 4,8% beperkt<br />
Oude Landen k 0,2 1,9% verwaarloosbaar<br />
Ruige Heide z 0,45 4,3% beperkt<br />
Groot Rietveld - Vlakte van<br />
Zwijndrecht<br />
w 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Putten k 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Schorren van Oude Doel w 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Drijdyck w 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Zuidelijke Groenzone w 0,15 1,4% verwaarloosbaar<br />
Schans van Smoutakker z 0,50 4,8% beperkt<br />
Brabantse<br />
(Stoppelbergen)<br />
Wal<br />
z 0,45 4,3% beperkt<br />
(z: zeer kwetsbaar, k: kwetsbaar, w: weinig kwetsbaar, n: niet kwetsbaar)<br />
Uit Tabel 10.11 blijkt dat, conform <strong>het</strong> voorgestelde significantiekader, de bijdrage van <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de eutrofiëring beperkt is ter hoogte van de Kuifeend, de Schans van<br />
Smoutakker, Bospolder – Ekersmoeras, Ruige heide en Babantse Wal. Deze natuurgebieden<br />
liggen op vrij korte afstand van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied en worden bij overheersende<br />
zuidwestenwinden beïnvloed door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct.<br />
Tabel 10.12: Toetsing van <strong>het</strong> effect eutrofiëring aan de streefwaarde voor heide van 5,4 kg N/ha/jaar.<br />
Ecologische receptor<br />
Kwetsbaarheidskaart<br />
(*)<br />
Bijdrage aan de<br />
depositie (kg N/ha/jaar)<br />
Bijdrage (%) Beoordeling<br />
Bospolder - Ekersmoeras k 0,3 5,6% beperkt<br />
Blokkersdijk z 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Galgenschoor w 0,15 2,8% verwaarloosbaar
Ecologische receptor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 730<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaarheidskaart<br />
(*)<br />
Bijdrage aan de<br />
depositie (kg N/ha/jaar)<br />
Bijdrage (%) Beoordeling<br />
Groot buitenschoor w 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Imalso – Gronden<br />
Linkeroever<br />
n 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Kuifeend – Grote Kreek z 0,5 9,3% relevant<br />
Oude Landen k 0,2 3,7% beperkt<br />
Ruige Heide z 0,45 8,3% relevant<br />
Groot Rietveld - Vlakte van<br />
Zwijndrecht<br />
w 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Putten k 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Schorren van Oude Doel w 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Drijdyck w 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Zuidelijke Groenzone w 0,15 2,8% verwaarloosbaar<br />
Schans van Smoutakker z 0,50 9,3% relevant<br />
Brabantse<br />
(Stoppelbergen)<br />
wal<br />
z 0,45 8,3% relevant<br />
(z: zeer kwetsbaar, k: kwetsbaar, w: weinig kwetsbaar, n: niet kwetsbaar)<br />
Bij de toetsing aan een kritische depositiewaarde van 5,4 kg N/ha/jaar blijken de effecten<br />
relevant te zijn in: De Kuifeend, Ruige heide, Schans van Smoutakker en de Brabantse wal (zie<br />
milderende maatregelen).<br />
10.1.5.5.8. Verzuring<br />
Methodiek<br />
Verzuring is de directe of indirecte afname van <strong>het</strong> neutralisatievermogen van bodem of water<br />
als gevolg van de aanvoer van bepaalde stoffen via de lucht of <strong>het</strong> water. Dit resulteert op korte<br />
of lange termijn in een daling van de pH.<br />
De draagkracht voor de terrestrische natuur (bos, hei en grasland) voor verzurende depositie<br />
kan worden uitgedrukt als een kritische last verzuring. Dit is de maximaal toelaatbare depositie<br />
per eenheid van oppervlakte voor een bepaald ecosysteem zonder dat er – volgens de huidige<br />
kennis – schadelijke effecten optreden. Voor bossen is deze kritische last bepaald om<br />
wortelschade te voorkomen. Voor heide en grasland is de kritische last vastgelegd ter<br />
voorkoming van algemene bodemverzuring (Overloop & Neirynck, 2003).<br />
De totale verzurende depositie ter hoogte van de belangrijke ecologische receptoren in <strong>het</strong><br />
studiegebied kan niet bepaald worden. Dit is immers slechts mogelijk via metingen of via<br />
berekeningen, als alle luchtemissiebronnen in beschouwing worden genomen.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring kan wel geschat worden. Deze<br />
bijdrage wordt berekend en getoetst aan de kritische depositiewaarde voor potentieel zuur. Als<br />
toetsingswaarde wordt de kritische last voor zandverstuivingen beschouwd namelijk 700<br />
Zeq/jaar/ha. Zandverstuivingen komen voor in de Ruige Heide en de Brabantse Wal in<br />
Nederland. In de Schans van Smoutakker komt een schraalgrasland voor dat eveneens zeer
gevoelig is voor verzuring. Bovendien komt bij de Schans van Smoutakker een rijke mosflora<br />
voor, die eveneens zeer gevoelig is voor verzurende depositie.<br />
De VMM (2007) exploiteert in de omgeving van Antwerpen twee meetstations voor de totale<br />
verzurende depositie nl te Borgerhout en te Kapellen. De totale depostie in deze twee<br />
meetstations bedroeg in 2006 respectievelijk 3.424 (gras) en 3.052 Zeq/ha/jaar (heide). De<br />
middellange termijndoelstelling (MLTD) van 2.770 (Mina-plan 2) tegen 2010, wordt op deze<br />
meetstations niet gehaald. Dit is trouwens <strong>het</strong> geval voor de meeste meetstations in<br />
Vlaanderen. De lange termijndoelstelling (LTD) van 300 à 700 Zeq/ha/jaar, waarbij geen enkele<br />
schade optreedt, wordt in Vlaanderen alsnog nergens gehaald. Vooral voor typische<br />
heidegebieden (vb Kapellen) zijn de deposities nog zeer ver verwijderd van de doelstellingen.<br />
Beschrijving van <strong>het</strong> effect<br />
Bodemverzuring is de verandering van <strong>het</strong> protonenevenwicht in de bodem, wat resulteert in<br />
hogere concentraties waterstofionen (en dus lagere pH-waarden), wat ook gevolgen heeft voor<br />
andere chemische evenwichten in de bodem.<br />
Vele natuurlijke processen zijn afhankelijk van de zuurtegraad. De opname van voedingstoffen<br />
door planten verloopt moeilijker bij zuurdere bodems. De activiteit van bodemorganismen wordt<br />
ook bepaald door de zuurtegraad. De hoogste activiteit ligt gemiddeld rond pH 6 – 8, zwak zure<br />
tot zwak basische bodem. Deze bodemorganismen zorgen voor afbraak van planten- en<br />
dierenresten en vrijmaken van voedingstoffen. Hogere planten verschillen sterk in hun<br />
aanpassingsvermogen ten opzichte van de zuurtegraad van de bodem.<br />
Een lage bodem pH veroorzaakt:<br />
• verhoogde oplosbaarheid van metalen, tot zelfs giftige concentraties;<br />
• verminderde beschikbaarheid van fosfaat, wegens neerslag met ijzer en aluminium;<br />
• verminderde activiteit van bodemorganismen;<br />
• hierdoor opstapeling van organische zuren en giftige stoffen;<br />
• verminderde nitrificatie (omzetting van ammonium tot nitraat) en fixering van stikstof;<br />
• verlaagde activiteit van mycorhiza-schimmels;<br />
• verhoogde kans op infectie door in de bodem voorkomende ziekteverwekkers.<br />
Wanneer de bodem-pH daalt, breidt een beperkt aantal tolerante soorten uit, terwijl een groot<br />
aantal gevoelige soorten verdwijnt. Vooral de hogere planten en de bodemfauna reageren op<br />
verzuring. Dit leidt automatisch tot een verminderde activiteit van de bodemfauna. Deze<br />
verminderde activiteit heeft op zijn beurt als gevolg dat strooisel minder intensief vermengd<br />
wordt met de minerale bodem en accumuleert, wat dan weer gevolgen teweegbrengt voor de<br />
vestiging van planten. De verminderde diversiteit van planten en bodemfauna, wordt opgevolgd<br />
door een afname van de diversiteit op hogere trofische niveaus.<br />
De gevoeligheid van de natuur voor verzuring is variabel. Dit heeft vooral te maken met de<br />
buffercapaciteit van de bodem. Vooral voedselarme en weinig of matig gebufferde bodems zijn<br />
gevoelig voor verzuring. De omliggende natuurgebieden rondom <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied omvatten<br />
biotopen die ‘zeer kwetsbaar’ tot ‘kwetsbaar’ zijn voor verzuring.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 731<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Uit <strong>het</strong> bosbodemmeetnet blijkt dat bossen de verzurende stoffen gemakkelijker opnemen dan<br />
openstaande vegetaties. Dit is een gevolg van de landschappelijke ruwheid waardoor<br />
luchtturbulenties ontstaan en de grote totale naald- of bladoppervlakte, waardoor de<br />
opvangcapaciteit groter is. Ook is er een captatieverschil met betrekking tot verzuring tussen<br />
heide, loofbossen en naaldbossen.<br />
Verzuring bedreigt vooral schrale systemen via o.a. vergrassing en vermossing. Ook verhoogt<br />
<strong>het</strong> risico op mineralengebrek, verhoogt de mobiliteit van metalen in de bodem en wordt de<br />
vegetatie gevoeliger voor (insecten)plagen. De nood aan terugkerend beheer voor verzurende<br />
voedselarme systemen stijgt, en daarmee ook de interne dynamiek.<br />
De verdieping van de Schelde zal een cumulatief effect van verzuring veroorzaken op dezelfde<br />
natuurgebieden. De bijdrage van de verdieping zal echter zeer beperkt zijn .<br />
Beoordeling van <strong>het</strong> effect<br />
De bijdrage van E.ON aan de verzuring is een gevolg van de emissies van SO2, NOx en NH3.<br />
Tabel 10.13 geeft een overzicht van de verzurende depositie ter hoogte van de belangrijke<br />
ecologische receptoren. Om de verzuring te beoordelen, toetsen we de verwachte bijdragen<br />
van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de kritische last voor verzuring van landduinen (habitat 2310:<br />
psammofiele heide), voorkomend in de Brabantse Wal, de Ruige heide en Schans van Smoutakker.<br />
Voor De Kuifeend-Grote Kreek werd een kritische last verzuring genomen van 1.960<br />
Zeq/ha.j, van toepassing voor graslanden. Uit de vegetatiekaart van dit gebied blijkt immers dat<br />
kwalitatieve graslanden (Hpr*) een belangrijk streefdoel vormen voor dit gebied.<br />
De berekende bijdragen, uitgedrukt als een percentage van de toetsingswaarde, <strong>kun</strong>nen<br />
getoetst worden aan <strong>het</strong> volgende significantiekader.<br />
criterium significantie<br />
bijdrage ≤ 3% van de kritische waarde verwaarloosbare bijdrage<br />
3%< bijdrage ≤ 6% van de kritische waarde beperkte bijdrage, milderende maatregelen zijn minder dwingend<br />
6% < bijdrage ≤ 10% van de kritische waarde relevante bijdrage, milderende maatregelen op langere termijn<br />
bijdrage > 10% van de kritische waarde belangrijke bijdrage, milderende maatregelen op korte termijn<br />
Tabel 10.13: Bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de verzurende depositie ter hoogte van de belangrijke<br />
ecologische receptoren. Als toetsingswaarde wordt een kritische verzuringswaarde van 700 Zeq/ha/jaar voor<br />
zandverstuivingen genomen.<br />
Ecologische receptor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 732<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaarheidsk<br />
aart<br />
Bijdrage aan verzuring<br />
(Zeq/ha/jaar)<br />
Bijdrage<br />
(%)<br />
Beoordeling<br />
bijdrage<br />
Bospolder - Ekersmoeras w 22 3,1% beperkt<br />
Blokkersdijk z 14 2,0% verwaarloosbaar<br />
Galgenschoor w 14 2,0% verwaarloosbaar<br />
Groot buitenschoor w 14 2,0% verwaarloosbaar<br />
Imalso – Gronden Linkeroever n 14 2,0% verwaarloosbaar<br />
Kuifeend – Grote Kreek z 22 1,1%(***) verwaarloosbaar<br />
Oude Landen k 22 3,1% beperkt
Ecologische receptor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 733<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaarheidsk<br />
aart<br />
Bijdrage aan verzuring<br />
(Zeq/ha/jaar)<br />
Bijdrage<br />
(%)<br />
Beoordeling<br />
bijdrage<br />
Ruige Heide z 42 - 60 6,0 – 8,6% relevant<br />
Groot Rietveld - Vlakte van<br />
Zwijndrecht<br />
w 14 2,0% verwaarloosbaar<br />
Putten k 18 2,6% verwaarloosbaar<br />
Schorren van Oude Doel w 14 2,0% verwaarloosbaar<br />
Drijdyck w 18 2,6% verwaarloosbaar<br />
Zuidelijke Groenzone w 22 3,1% beperkt<br />
Schans van Smoutakker z 50 7,1% relevant<br />
Brabantse Wal,<br />
vogelrichtlijngebied<br />
z 42 -60(**) 6,0- 8,6% relevant<br />
Brabantse Wal,<br />
z 37 (*) 5,2% beperkt<br />
habitatrichtlijngebied<br />
(*) gemiddelde waarde van <strong>het</strong> gebied tussen 30 en 42 Zeq/ha/jaar, vermeerderd met 2% voor zuurdepositie ten<br />
gevolge van ammoniak<br />
(**) 5% van de regio heeft een waarde > 60Zeq/ha/jaar<br />
(***) toetsing aan 1.960 Zeq/ha.j (van toepassing voor graslanden).<br />
Uit Tabel 10.13 blijkt dat, conform <strong>het</strong> voorgestelde significantiekader, de bijdrage van <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct ‘relevant’ zal zijn ter hoogte van Ruige heide, Schans van Smoutakker en<br />
<strong>het</strong> vogelrichtlijngebied Brabantse Wal (Nederland). Ter hoogte van de Schans van Smoutakker<br />
komen enkele schraalgraslanden voor die kwetsbaar zijn voor verzuring. Deze gebieden liggen<br />
ten noordoosten van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied en zullen bij overheersende zuidwestenwinden onder<br />
invloed van de emissiebron liggen. De Ruige Heide en de Schans van Smoutakker zijn niet<br />
geïntegreerd in de SBZ. De Ruige Heide is niet geïntegreerd in een SBZ, de Schans van<br />
Smoutakker wel.<br />
Cumulatieve effecten<br />
Het pro<strong>je</strong>ct van E.ON veroorzaakt mogelijk cumulatieve effecten voor verzuring t.a.v. <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
voor de uitdieping van de Schelde. Als een gevolg van verbranding van fossiele brandstoffen<br />
emitteren schepen immers SOx en NOx, twee verontreinigende stoffen die een bijdrage aan de<br />
verzurende depositie leveren.<br />
Na de uitdieping van de Schelde zullen meer en grotere schepen de haven van Antwerpen<br />
<strong>kun</strong>nen bereiken. Bijgevolg is bij een stijgend aantal schepen te verwachten dat de<br />
luchtemissies en daarmee de verzurende depositie zal vergroten t.o.v. de huidige situatie.<br />
Momenteel zijn de luchtemissies van schepen vrij hoog omdat reglementering van de emissies<br />
ontbreekt of nog onvoldoende is. Op termijn zal binnen Europa echter een reglementering tot<br />
stand komen die strenge eisen aan de emissies zal opleggen. Als een gevolg hiervan zullen de<br />
luchtemissies van de schepen verminderen.<br />
Het is niet duidelijk of op langere termijn de emissies van de scheepvaart op de Schelde t.a.v.<br />
de huidige situatie zullen stijgen of dalen. Wellicht zullen de emissies t.g.v. <strong>het</strong> uitdiepen van de
Schelde kleiner zijn dan deze van E.ON. De toename van de verzurende depositie t.h.v.<br />
kwetsbare habitats zal wellicht ook beperkt zijn.<br />
E.ON is in contact met de Nederlandse Provincie Noord-Brabant en met LNE-ANB om in de<br />
toekomst samen te werken omtrent de verzuring en (sanerings of salderings-)maatregelen te<br />
nemen indien nodig vanaf de opstart van de productie in 2015; op dat ogenblik zal <strong>het</strong> ook<br />
mogelijk zijn met de overheid te beslissen om een bijkomende meetpost op te richten.<br />
10.1.5.5.9. Fijn stof<br />
Uit de discipline lucht blijkt dat de bijdrage van E.ON aan de totale fijn stof (PM10) ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> natuurreservaat De Kuifeend relevant is.<br />
Over de effecten van fijn stof op een natuurgebied zijn weinig gegevens bekend. Het is<br />
niettemin duidelijk dat kolenstof ook bij dieren een schadelijke invloed heeft bij inademen en ook<br />
bij opname van besmeurd voedsel. Het is belangrijk dat zo weinig mogelijk stof in natuurgebied<br />
terecht komt. Het bedrijf dient dan ook <strong>het</strong> maximaal haalbare te doen om de verspreiding van<br />
stof te voorkomen. Voor milderende maatregelen wordt verwezen naar de discipline lucht.<br />
10.1.5.5.10. Rustverstoring<br />
Methodiek<br />
Uit studies (Reijnen et al., 1992; Reijnen & Foppen, 1994, e.a) is gebleken dat vogels gevoelig<br />
zijn voor verkeersgeluid. Op basis hiervan nemen wij aan dat vogels ook gevoelig zijn voor<br />
andere geluidsbronnen, zeker als de geluidsintensiteit in de tijd verandert en onverwachte<br />
geluiden optreden.<br />
De geluidsverstoring op de avifauna wordt in principe geëvalueerd op basis van geluidskaarten<br />
(zie discipline geluid). Voor de beoordeling nemen wij aan dat effecten optreden als binnen de<br />
geluidscontour van 45 dB(A) gevoelige en kwetsbare vogelsoorten tot broeden komen.<br />
Omschrijving van <strong>het</strong> effect<br />
Van de verschillende taxonomische groepen zijn, voorzover bekend, vooral vogels gevoelig<br />
voor geluidsoverlast. De geluidshinder interfereert direct met hun zang en bijgevolg met hun<br />
territoriumgedrag en reproductie. Een toename van de geluidsdruk leidt tot een daling van <strong>het</strong><br />
aantal broedkoppels. Voor de meeste vogels ligt de drempel waaronder geen negatief effect<br />
werd vastgesteld tussen de 40 en de 55 dB(A). Sommige bosvogels zijn echter gevoeliger en<br />
reageren vanaf een geluidsniveau van 36 dB(A). In een gesloten bos kan weliswaar een extra<br />
demping van 15 dB(A) optreden. Ondanks de sterke correlatie tussen geluidsverstoring en<br />
dichtheid van broedparen, varieert de gevoeligheid voor geluidsverstoring sterk naargelang de<br />
soort en de biotoop (Reijnen et al, 1995).<br />
Effectbeoordeling<br />
De geluidscontour van 45 dB(A) reikt gedurende de exploitatiefase niet tot in de waardevolle<br />
natuurgebieden en de slikken en schorren langs de Schelde. Het effect wordt bijgevolg als niet<br />
significant beoordeeld. Als gevolg van <strong>het</strong> drukke verkeer en de industriële omgeving is <strong>het</strong><br />
achtergrondniveau van geluid in de omgeving reeds verhoogd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 734<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.1.5.5.11. Effecten op <strong>het</strong> Natura2000-gebied<br />
De effecten op <strong>het</strong> Natura 2000 gebied zijn in meer detail behandeld in de passende<br />
beoordeling, die als Bijlage 9 toegevoegd is aan dit <strong>MER</strong>. Hieronder worden de belangrijkste<br />
bevindingen van de passende beoordeling samengevat.<br />
Tijdens de aanlegfase zijn ter hoogte van de beschermde habitats geen significant negatieve<br />
effecten te verwachten van habitatverlies, rustverstoring en barrièrewerking. Het heien van<br />
platen geeft een intermitterend geluid dat als negatief wordt beoordeeld. Beter is <strong>het</strong> de platen<br />
in te trillen, waarbij beduidend minder geluid wordt geproduceerd.<br />
Tijdens de exploitatiefase wordt de habitat van estuaria niet significant beïnvloed. Om de<br />
inzuiging van vis te beperken, dient een visafweersysteem geplaatst te worden. Dit zal ook de<br />
inzuiging van beschermde vissoorten (Rivierprik, Bittervoorn) reduceren. Deze vissoorten<br />
komen momenteel in relatief kleine hoeveelheden voor in de Schelde, ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied. De Kleine modderkruiper werd tot nu toe niet gemeld voor de Schelde ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> geplande pro<strong>je</strong>ct.<br />
Het voorgenomen pro<strong>je</strong>ct zal geen snelheidsveranderingen van <strong>het</strong> water langs de oevers<br />
teweegbrengen, zodat geen afbreuk gedaan wordt aan de slikken en schorren.<br />
De toename van de temperatuur zal ter hoogte van <strong>het</strong> Galgenschoor tussen de 0,5 en 1,0 °C<br />
gelegen zijn. Bij verdere analyse van de resultaten bleek dat de typische toename eerder rond<br />
de 0,6 en 0,7 °C zit (IMDC, 2008).De macro-invertebraten aanwezig in <strong>het</strong> slik, zullen geen<br />
significante nadelige gevolgen van deze temperatuurtoename ondervinden.<br />
De uitstoot van SO2, NOx en NH3 levert een bijdrage aan de verzuring en eutrofiëring van de<br />
kwetsbare habitats. Uitmiddeling over de regio ter hoogte van de Brabantse Wal (meest<br />
zuidelijke punt binnen <strong>het</strong> studiegebied van 10 km) geeft als resultaat dat 95% van <strong>het</strong> gebied<br />
gelegen is binnen de zone 42 – 60 Zeq/ha/jaar en slechts 5% van de zone een Zeq/ha/jaar<br />
heeft van meer dan 60. (dit is aanvaardbaar ten opzichte van de toetsingswaarde van 10% van<br />
700 Zeq/ ha/jaar). Nu men in <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Brabantse Wal instandhoudingsdoelstellingen<br />
voor vennen wil opstellen, is <strong>het</strong> interessant om voor dit gebied ook te toetsen<br />
aan de 400 Zeq/ha/j (kritische last voor verzuring van vennen). Zelfs getoetst aan deze extreem<br />
lage waarde 61 , is de bijdrage van E.ON voor <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied van Brabantse Wal net<br />
61 In een recent Nederlands <strong>rapport</strong> ‘Stikstof/ammoniak in relatie tot Natura 2000 – Een verkenning van<br />
oplossingsrichtingen’ (<strong>rapport</strong> van 30 juni 2008 van een taskforce onder voorzitterschap van de heer C. Trojan in<br />
opdracht van de Minister van Landbouw, natuur en voedselkwaliteit) wordt benadrukt dat de kritische depositiewaarden<br />
niet meer dan een nuttig wetenschappelijk hulpmiddel zijn bij <strong>het</strong> beoordelen van de milieubelasting van<br />
natuurgebieden, maar dat de toetsing of sprake kan zijn van significante negatieve gevolgen bij de<br />
vergunningverlenende overheid moet berusten, die dit op een bredere basis moet beoordelen dan alleen op basis van<br />
de kritische depositiewaarden. Waar <strong>het</strong> om gaat is om te beoordelen of de instandhoudingsdoelstellingen bereikt<br />
<strong>kun</strong>nen worden. De vergunningverlenende overheid kan dit <strong>het</strong> beste beoordelen rekening houden met alle elementen:<br />
effect generieke maatregelen, locatie habitattypes en soorten, emissiebeperkende maatregelen op <strong>het</strong> bedrijf en in <strong>het</strong><br />
gebied, effectgerichte maatregelen, samenhang met beheersplannen en fasering. Waar de Nederlandse overheid in <strong>het</strong><br />
‘Toetsingskader ammoniak’ dus nog een grote waarde toekende aan de kritische depositiewaarden voor Natura 2000gebieden,<br />
is diezelfde Nederlandse overheid op vandaag een andere mening toegedaan. Verwezen kan worden naar<br />
de op p. 31-32 van <strong>het</strong> genoemde <strong>rapport</strong> opgenomen aanbevelingen, waaronder: ‘Het gebruik van kritische<br />
depositiewaarden bij de vergunningverlening moet aanzienlijk worden genuanceerd. Beschouw deze waarden veeleer<br />
als hulpmiddel op basis waarvan de uiteindelijk te behalen doelstelling mede is gebaseerd.’<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 735<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
niet significant: de bijdrage aan de verzuring bedraagt immers 37 Zeq/ha/jaar (< 10% van 400<br />
Zeq).<br />
Het natuurreservaat Ruige Heide maakt geen deel uit van de SBZ, de Schans van Smoutakker<br />
wel.. Ter vergelijking kan gemeld worden dat de totale verzurende depositie in de omgeving van<br />
Antwerpen in 2006 meer dan 3.000 Zeq/ha/jaar bedroeg (VMM, 2007).<br />
10.1.5.5.12. Effecten op de VEN-gebieden<br />
De geplande elektriciteitscentrale van E.ON ligt op voldoende afstand van de VEN-gebieden De<br />
Blokkersdijk, De Oude Landen en Bospolder, en de Wase Scheldepolders. De effecten van de<br />
aanlegfase reiken niet tot in deze gebieden. Ook de bijdrage van E.ON aan de verzurende en<br />
eutrofiërende depositie is in deze gebieden verwaarloosbaar.<br />
In <strong>het</strong> VEN-gebied ‘Slikken en Schorren langs de Schelde’ kan ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
tijdens de aanlegfase over een klein oppervlak en tijdelijk een verstoring t.g.v. geluidsproductie<br />
(aanleg pompstation) plaatsvinden. Voorgesteld wordt om de geluidsintensieve<br />
werkzaamheden buiten <strong>het</strong> broedseizoen te plannen.<br />
De effecten op de slikken en schorren t.g.v. temperatuurverhoging van <strong>het</strong> Scheldewater en<br />
erosie en afzettinggen zijn verwaarloosbaar. De macroinvertebraten op de droogvallende platen<br />
zijn over <strong>het</strong> algemeen minder gevoelig voor hogere temperaturen. Bovendien is de verwachte<br />
verhoging van de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater beperkt (< 1°C).<br />
Slikken en schorren zijn ook minder gevoelig voor verzuring en eutrofiëring. De aanbreng van<br />
eutrofiërende bestanddelen vanuit de Schelde is groter dan deze via de lucht.<br />
De verstoring ten gevolge geluidsoverlast zal in <strong>het</strong> VEN-gebied ‘De Kuifeend’ tijdens de<br />
aanlegfase beperkt blijven (kleiner dan 45 dB(A)). Tijdens de exploitatiefase zal de bijdrage van<br />
E.ON aan de verstoring (geluid) eerder gering zijn. Ook de eutrofiërende en verzurende<br />
depositie van E.ON zal ter hoogte van dit VEN-gebied beperkt blijven.<br />
We <strong>kun</strong>nen dan ook stellen dat de geplande activiteit geen onvermijdbare en onherstelbare<br />
schade aan de natuur in <strong>het</strong> VEN zal veroorzaken.<br />
10.1.6. Milderende maatregelen<br />
Terugvoer van vis naar de Schelde<br />
Een visafschriksysteem en een retoursysteem ter hoogte van <strong>het</strong> pomphuis om de vis die<br />
achterblijft op de zeven terug naar de Schelde te voeren, moet verplicht worden. Het aanzuig-<br />
en retoursysteem dienen voorzien te worden van staalnamepunten voor vis en andere<br />
organismen. E.ON dient er continu over te waken dat dit systeem optimaal werkt. In de<br />
pro<strong>je</strong>ctbespreking wordt de concrete uitwerking van dit systeem beschreven. Als pomphuis op<br />
de site van BAYER wordt geplaatst, is <strong>het</strong> retoursysteem circa 175 m langer dan dat <strong>het</strong><br />
pomphuis op de zuidkant van de Scheldelaan wordt gebouwd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 736<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bewaken van de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater<br />
De lozing van thermisch afvalwater zal een warmwaterpluim veroorzaken. Om mortaliteit en<br />
stress bij een aantal vissoorten te vermijden mag de temperatuur van de Schelde niet hoger zijn<br />
dan 25°C. Als deze temperatuur dreigt overschreden te worden, dient de hoeveelheid geloosde<br />
warmte te worden verminderd (inzet koelcellen). Dit is vooral belangrijk in de zomermaanden<br />
als <strong>het</strong> debiet van de Schelde laag is. Om aan deze vereiste te voldoen, dient E.ON de<br />
temperatuur van <strong>het</strong> water in de Schelde continu en over de volledige breedte van de Schelde<br />
te meten.<br />
Verzuring en eutrofiëring<br />
Voor wat betreft een overzicht van de kwetsbaarheid voor verzuring van de beschouwde<br />
natuurgebieden in <strong>het</strong> studiegebied verwijzen we naar Tabel 10.13. Voor wat betreft<br />
eutrofiëring kwetsbaarheid verwijzen we naar Tabel 10.12.<br />
Om verzuring en eutrofiëring te milderen, indien dit scenario gekozen wordt, dient de<br />
initiatiefnemer brongerichte en/of gebiedsgerichte maatregelen te nemen. De verzurende<br />
depositie is momenteel ‘relevant’ ter hoogte van de Ruige Heide, de Schans van Smoutakker<br />
en De Brabantse Wal.<br />
Brongerichte maatregelen hebben betrekking op een verdere reductie van de emissies van<br />
SOx, NOx en NH3. Hierbij kan voor een bijkomende luchtzuivering - voorzover deze <strong>het</strong><br />
rendement van de installatie niet te sterk aantast - worden gekozen. Deze maatregel kadert<br />
vooral in een lange termijndoelstelling waar Vlaanderen tracht om de verzurende depositie<br />
tegen 2030 terug te dringen tot 1.400 Zeq/ha/jaar, en voor kwetsbare gebieden zelfs tot 300 –<br />
700 Zeq/ha/jaar. De verzurende depositie in de omgeving van Antwerpen bedraagt momenteel<br />
circa 3.000 Zeq/ha/jaar. Er moet bijgevolg in de omgeving van Antwerpen nog een grote<br />
inspanning geleverd worden.<br />
Gebiedsgerichte maatregelen hebben betrekking op plaggen en bekalken van heidegebieden.<br />
Ook de beperking van hoge beplantingen (naaldbos) ten voordele van lage vegetaties (heide)<br />
<strong>kun</strong>nen de verzuring van oligotrofe vennen verminderen. Als een gevolg van de verzuring<br />
dienen de beheerders van natuurterreinen de beheerintensiteit op te drijven. Aangezien <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct een bijdrage levert aan de verzurings- en eutrofiëringsproblematiek van<br />
de kwetsbare ecotopen, is <strong>het</strong> logisch dat <strong>het</strong> bedrijf – in de mate van de bijdrage – in overleg<br />
met de terreinbeheerder bijkomende beheersmaatregelen ondersteunt. Brongerichte<br />
maatregelen ter beperking van de emissies (NOx, NH3 en SO2) verdienen echter de voorkeur.<br />
Beperken geluidshinder in de aanlegfase<br />
Om de rustverstoring t.g.v. de geluidsproductie te milderen, stellen we voor om <strong>het</strong> aantal<br />
simultaan ingezette machines te beperken. De geluidsintensieve werkzaamheden rond <strong>het</strong><br />
pompstation moeten uitgevoerd worden buiten <strong>het</strong> broedseizoen (maart – juni). Ter hoogte van<br />
potentiële broedgebieden (Galgenschoor, De Kuifeend) dient <strong>het</strong> geluidsniveau onder de 45<br />
dB(A) te worden gehouden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 737<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.1.7. Monitoring<br />
Om <strong>het</strong> effect van de toekomstige elektrische centrale van E.ON te <strong>kun</strong>nen opvolgen, is een<br />
monitoring van <strong>het</strong> visbestand in de Schelde noodzakelijk. Deze monitoring dient op lange en<br />
korte termijn te worden uitgevoerd.<br />
Op langere termijn (bijv om de 5 jaar) dient een kwalitatief en kwantitatief onderzoek te worden<br />
uitgevoerd van <strong>het</strong> visbestand dat de sectie van de Schelde ter hoogte van de E.ON-centrale<br />
passeert. Simultaan dient <strong>het</strong> visbestand dat door de centrale van E.ON wordt ingezogen, te<br />
worden bepaald. E.ON dient hiervoor in <strong>het</strong> aanzuigsysteem een staalnamepunt voor vissen te<br />
voorzien. Aangezien <strong>het</strong> visbestand in de Schelde van seizoen tot seizoen wijzigt, dient een<br />
dergelijk onderzoek een volledig jaar te beslaan. De staalnames in de Schelde dienen te<br />
gebeuren volgens een wetenschappelijke techniek (vb ankerkuilnetten).<br />
Maandelijks moet E.ON visbemonsteringen uitvoeren aan <strong>het</strong> staalnamepunt voor vis. Deze<br />
bemonsteringen laten toe de totale hoeveelheid ingezogen vissen per soort in een bepaalde<br />
periode te schatten en de evolutie ervan te volgen. Ze vormen ook de basis om na te gaan of<br />
bijkomende aanpassingen van <strong>het</strong> visafweersysteem noodzakelijk zijn. Het is uiterst belangrijk<br />
dat een bijsturing van <strong>het</strong> proces mogelijk is op basis van de resultaten van de monitoring.<br />
Omdat de bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring relevant is voor de Ruige Heide, de Schans<br />
van Smoutakker en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Brabantse Wal, is E.ON in contact met de<br />
Nederlandse Provincie Noord-Brabant en met LNE-ANB om in de toekomst samen te werken<br />
omtrent de verzuring en (sanerings- of salderings-)maatregelen te nemen indien nodig vanaf de<br />
opstart van de productie in 2015; op dat ogenblik zal <strong>het</strong> ook mogelijk zijn met de overheid te<br />
beslissen om een bijkomende meetpost op te richten. Zodra de bijdrage van E.ON (te bepalen<br />
via de emissies en een verspreidingsmodel) groter is dan een bepaald percentage van de<br />
kritische lasten van de aanwezige vegetaties voor verzuring of eutrofiëring, dienen (sanerings-<br />
of salderings-)maatregelen te worden genomen. De bijdrage van de verdieping van de Schelde<br />
aan de verzurende depositie kan op eenzelfde manier worden berekend. Als uit de monitoring<br />
blijkt dat de bijdragen te groot worden, dienen ook hier (sanerings- of salderings-)maatregelen<br />
te worden genomen.<br />
10.1.8. Besluit met betrekking tot de discipline fauna/flora<br />
De verwachte effecten <strong>kun</strong>nen opgesplitst worden in effecten tijdens de afbraakfase van<br />
inrichtingen van BAYER, de aanlegfase voor de elektriciteitscentrale en effecten tijdens de<br />
exploitatiefase. De werkzaamheden vinden na elkaar plaats, zodat ze niet met elkaar<br />
cumuleren.<br />
Afbraakfase<br />
De afbraakwerkzaamheden van de constructies en inrichtingen van BAYER vinden plaats op<br />
<strong>het</strong> industrieterrein dat volgens de BWK biologisch minder waardevol is. Door de afbraakwerken<br />
zullen geen waardevolle ecotopen worden aangetast.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 738<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De dichtst bijgelegen natuurgebieden rond de site zijn <strong>het</strong> Galgenschoor en De Kuifeend.<br />
Conform de discipline geluid zal de geluidsimpact in deze gebieden tijdens de afbraakfase<br />
kleiner zijn dan 45 dB(A), zodat geen significante effecten verwacht worden.<br />
Aanlegfase<br />
De belangrijkste werkzaamheden tijdens de aanlegfase zijn: <strong>het</strong> construeren van gebouwen, de<br />
aanleg van een kademuur en de aanleg van aan- en afvoerconstructies voor Scheldewater.<br />
Tijdens de constructie van de gebouwen op industrieterrein, gaan geen waardevolle ecotopen<br />
verloren. De bouwputten voor de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer alsook de<br />
bouwput voor de realisatie van <strong>het</strong> pompstation worden ingericht als gesloten bouwputten,<br />
zodat geen horizontale toestroming van water plaatsvindt en geen verdroging zal optreden. De<br />
bouwputten voor de andere gebouwen zijn ondiep (ca. 3 m), de bemalingskegel blijft beperkt tot<br />
circa 46 m en reikt niet tot in waardevolle natuurgebieden.<br />
Geluidshinder ontstaat in de aanlegfase vooral bij <strong>het</strong> heien van platen. Het veroorzaakte<br />
impulsgeluid heeft wellicht een beperkte invloed op de avifauna. Om de gevolgen van<br />
rustverstoring te beperken, stellen we voor om de geluidsintensieve werkzaamheden buiten <strong>het</strong><br />
broedseizoen (maart – juli) uit te voeren.<br />
De werfzone voor de bouw van de kademuur beperkt zich tot de kade zelf, zodat geen<br />
waardevolle biotopen worden ingenomen. Tijdens <strong>het</strong> inslaan van de damwanden ontstaat een<br />
pulsgeluid dat reikt tot in De Kuifeend, dat deel uitmaakt van de SBZ-V. Dit impulsgeluid is lager<br />
dan 45 dB(A) zodat geen verstoring van de avifauna wordt verwacht (discipline Geluid).<br />
Bij de omvorming van <strong>het</strong> hellende talud van <strong>het</strong> kanaaldok naar een rechte kademuur gaan<br />
mogelijk habitats verloren. De impact van deze ingreep kan binnen dit <strong>MER</strong> echter niet worden<br />
beoordeeld.<br />
Bij aanleg van de aan- en afvoerbuizen voor koelwater gebeurt via een ondergrondse boring,<br />
waarbij de erboven liggende ecotopen niet verstoord worden. Het pomphuis wordt voorzien kort<br />
langs de Scheldelaan in natuurgebied. De aanwezige ecotoop bestaat ter plaatse uit verruigd<br />
grasland. Ter hoogte van de site zijn in deze zone reeds meerdere gebouwen aanwezig. Het<br />
effect van biotoopverlies wordt beperkt negatief beoordeeld.<br />
Voor de aanleg van <strong>het</strong> captatiegebouw in de Schelde worden de materialen per boot<br />
aangebracht, zodat de slikken en schorren niet worden aangetast. De geluidsverstoring tijdens<br />
de constructiefase is tijdelijk maar reikt plaatselijk wel tot in de slikken en schorren. De<br />
werkzaamheden worden bij voorkeur uitgevoerd buiten <strong>het</strong> broedseizoen van vogels.<br />
Exploitatiefase<br />
Bij <strong>het</strong> bepalen van de impact van de onttrekking en lozing van koelwater in de Beneden-<br />
Zeeschelde werd gesteund op de resultaten van een studie over de Electriciteitscentrale van<br />
Doel (Maes, 1996). De resultaten van deze studie verschillen echter ruimtelijk<br />
(stromingspatronen, saliniteit) als temperoreel (1995) van de geëvalueerde situatie. Hoewel de<br />
impact van de onttrekking van koelwater gering is, is de huidige kennis van <strong>het</strong> ecosysteem<br />
ontoereikend om een correcte inschatting van de impact in deze zone van de Beneden-Schelde<br />
te maken. Bijkomend onderzoek naar de pelagische visgemeenschap in de Beneden-<br />
Zeeschelde is noodzakelijk om de effecten van koelwateronttrekking correct in te schatten.<br />
Hiervoor is een intense monitoring van <strong>het</strong> visbestand in de Schelde vereist.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 739<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De directe impact van de inplanting van een nieuwe energiecentrale in de Beneden-Schelde is<br />
waarschijnlijk beperkt. Door de industriële activiteit in de Beneden-Schelde is de druk op <strong>het</strong><br />
ecosysteem echter reeds belangrijk. Een bijkomende onttrekking en lozing van koelwater<br />
verhoogt de cumulatieve impact en zet <strong>het</strong> systeem verder onder druk. De onttrekking van<br />
koelwater veroorzaakt een bijkomende mortaliteit bij de herstellende populaties. De lozing van<br />
koelwater verhoogt de watertemperatuur, wat mogelijk tot verschuivingen in <strong>het</strong> ecosysteem<br />
kan leiden.<br />
De plaatsing van een visgeleidings- en afschriksysteem is een absolute voorwaarde voor de<br />
inplanting van de electriciteitscentrale. Verder moet de lozing van <strong>het</strong> thermische effluent tot<br />
een minimum beperkt worden.<br />
Om geen schade toe te brengen aan de organismen in de Schelde, mag de temperatuur van<br />
<strong>het</strong> Scheldewater 25°C niet overschrijden. Deze temperatuur dient op regelmatige basis te<br />
worden gemeten. Als de temperatuur dreigt op te lopen, moet E.ON de noodzakelijke<br />
procesmatige ingrepen toepassen om de temperatuur onder <strong>het</strong> maximum te houden.<br />
Verzurende en eutrofiërende effecten zijn relevant in de Ruige heide, Schans van Smoutakker<br />
en de Brabantse Wal in Nederland. De verzurende en eutrofiërende depositie dient bij voorkeur<br />
brongericht te worden aangepakt door een verdergaande luchtzuivering toe te passen. Indien<br />
geen brongerichte maatregelen mogelijk zijn, dan dient <strong>het</strong> bedrijf – in de mate van de bijdrage-<br />
gebiedsgerichte beheermaatregelen (plaggen en bekalken, reductie naaldhout ten voordele van<br />
lage vegetaties (heide, heischrale graslanden, stuifduinen) mee te ondersteunen.<br />
Een monitoringprogramma is noodzakelijk om de exacte impact van de elektriciteitscentrale op<br />
<strong>het</strong> visbestand van de Schelde te bepalen en op te volgen. Het is uiterst belangrijk dat een<br />
bijsturing van <strong>het</strong> proces mogelijk is op basis van de resultaten van de monitoring.<br />
Onderhoudsfase<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de elektriciteitscentrale slechts beperkt in werking zijn. Er zal<br />
geen Scheldewater worden aangezogen en koelwater geloosd worden. Er zullen tijdens deze<br />
fase geen effecten voorkomen. Ook de bijdrage van E.ON aan de verzuring en eutrofiëring zal<br />
tijdelijk terugvallen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 740<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.2. Discipline fauna en flora voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
10.2.1. Methodologie<br />
De gevolgde methodologie is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept: zie onder<br />
paragraaf 10.1.1.<br />
10.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
De afbakening van <strong>het</strong> studiegebied is dezelfde als deze beschreven voor <strong>het</strong> 1 e concept zie<br />
onder paragraaf 10.1.2.<br />
10.2.3. Juridische en beleidsmatige context<br />
Een overzicht van de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden wordt weergegeven in<br />
hoofdstuk 1.2., partim natuur.<br />
10.2.4. Beschrijving van de Referentiesituatie<br />
10.2.4.1. Directe omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
De beschrijving van de directe omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied is dezelfde als deze voor <strong>het</strong> 1 e<br />
concept, zie onder paragraaf 10.1.4.1.<br />
10.2.4.2. Aandachtsgebieden in de grotere omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
De beschrijving van de aandachtspunten in de grotere omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied is<br />
dezelfde als deze voor <strong>het</strong> 1 e concept, zie onder paragraaf 10.1.4.2.<br />
10.2.4.3. De Ruige Heide<br />
De beschrijving van de Ruige Heide is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde zie onder paragraaf 10.1.4.3.<br />
10.2.4.4. Schans van Smoutakker<br />
Voor de beschrijving wordt verwezen naar paragraaf 10.1.4.4.<br />
10.2.4.5. Het Natura 2000 netwerk<br />
Voor de beschrijving wordt verwezen naar paragraaf 10.1.4.6.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 741<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.2.4.6. Het visbestand van de Schelde<br />
Voor de beschrijving wordt verwezen naar paragraaf 10.1.4.7.<br />
10.2.5. Beschrijving van de milieueffecten.<br />
10.2.5.1. Ingreep-effectenschema<br />
Voor de beschrijving wordt verwezen naar paragraaf 10.1.5.1.<br />
Het disciplinegebonden ingreep-effectenschema (Tabel 10.14) voor de bouw en <strong>het</strong> gebruik van<br />
de koeltoren geeft aan welke effect(groep)en er voor fauna en flora te verwachten zijn.<br />
Tabel 10.14: overzicht van de verwachte effecten.<br />
(Deel)ingreep Effecten op F&F P/T omvang<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 742<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
voorbereidingsfase<br />
bouw koeltoren biotoopverlies P *<br />
bodemverstoring P *<br />
rustverstoring T *<br />
versnippering en barrière T *<br />
exploitatiefase effecten op visbestand P *<br />
effecten op slikken en schorren P x<br />
verzuring in natuurgebieden P **<br />
eutrofiëring in natuurgebieden P **<br />
(P/T : permanent of tijdelijk effect; Omvang: x = verwaarloosbaar; * = gering; ** = matig;***= mogelijk groot)<br />
10.2.5.2. Effecten tijdens de afbraak van een deel van <strong>het</strong> BAYER-complex<br />
Voor de bouw van de koeltoren dienen de bestaande installaties te worden verwijderd. De<br />
effecten van deze werkzaamheden zijn beschreven in hoofdstuk paragraaf 10.1.5.2.<br />
10.2.5.3. Effecten tijdens de bouw van de elektriciteitscentrale<br />
Biotoopverlies<br />
Biotoopverlies ontstaat mogelijk in de werkzone voor de aanleg van de koeltoren. De koeltoren<br />
wordt voorzien op de locatie waar in <strong>het</strong> open koelwatersysteem de 20 koeleenheden waren<br />
voorzien.<br />
De werfzone voor de koeltoren situeert zich volledig op industrieterrein. Op de Biologische<br />
Waarderingskaart (BWK) is deze zone aangeduid als Ui (industriële bebouwing, fabriek).<br />
Omdat deze zone biologisch minder waardevol is, wordt <strong>het</strong> effect van biotoopverlies als<br />
verwaarloosbaar beoordeeld.
Bodemverstoring<br />
Als gevolg van de werkzaamheden wordt de bodem ter hoogte van de werfzone voor de<br />
koeltoren ernstig verstoord. Op de locatie van de koeltoren krijgt de bodem een ander gebruik,<br />
waardoor geen vegetatie meer aanwezig kan zijn. In de zone waar de koeltoren is gepland, zijn<br />
momenteel geen waardevolle vegetaties aanwezig (industrieterrein).<br />
Ter hoogte van de site is de bodem reeds sterk verstoord als gevolg van ophogingen en<br />
bouwwerken. De biologische waarde van deze locatie is minder waardevol. Het effect van<br />
bodemverstoring op de vegetaties wordt bijgevolg als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Rustverstoring in de aanlegfase<br />
Tijdens de werkzaamheden worden machines ingezet die geluid produceren. De bouw van de<br />
koeltoren zal ongeveer 36 maanden in beslag nemen.<br />
Volgens de discipline geluid zullen de geluidsemissies in de aanlegfase van de koeltoren<br />
nagenoeg <strong>het</strong>zelfde zijn als deze bij de bouw van <strong>het</strong> hoofdgebouw (geluidsniveaus blijven<br />
onder de 45 dB(A). De geluidsniveaus ter hoogte van de slikken en schorren langs de Schelde<br />
blijven beperkt.<br />
Belangrijk voor de fauna is dat in <strong>het</strong> concept koeltoren <strong>het</strong> heien van de platen van de bouwput<br />
voor <strong>het</strong> koelwateruitlaat (concept directe koeling) wegvalt. Het pompstation kan bovendien op<br />
de site zelf geplaatst worden, waardoor <strong>het</strong> geluidsniveau ter hoogte van de slikken en schorren<br />
beperkt blijft (dijk Schelde = geluidsscherm).Ook de bouwput voor de koelwaterinname wordt<br />
aanzienlijk kleiner en de inplanting zal op <strong>het</strong> industrieterrein gebeuren en niet in natuurgebied.<br />
Hierdoor zijn er geen effecten van geluidshinder in de slikken en schorren te verwachten.<br />
Door een gunstige oriëntatie van de werfmachines te kiezen en <strong>het</strong> aantal machines die<br />
simultaan werken te beperken, kan de geluidsemissie eventueel nog verder beperkt worden (zie<br />
discipline geluid).<br />
Als gevolg van <strong>het</strong> drukke verkeer en de industriële omgeving is <strong>het</strong> achtergrondniveau van<br />
geluid in de omgeving reeds verhoogd.<br />
Ter hoogte van de slikken en schorren langs de Schelde zal er geen geluidshinder optreden,<br />
waardoor geen rustverstoring van de avifauna wordt verwacht. De bijdrage van E.ON aan de<br />
rustverstoring op de vogelpopulatie in de slikken en schorren ten gevolge van geluidshinder<br />
wordt bijgevolg als verwaarloosbaar beoordeeld.<br />
Het blijft aanbevolen om tijdens <strong>het</strong> broedseizoen geen luidruchtige activiteiten te plannen<br />
Barrière-effecten<br />
De oevers van de Schelde vormen een belangrijke migratieroute voor avifauna en andere<br />
diergroepen. Bij deze migratie, parallel aan de Schelde, zijn vooral de soorten van slikken en<br />
schorren belangrijk. Het voorgenomen pro<strong>je</strong>ct met koeltoren zal deze migratieroute in principe<br />
niet onderbreken. De leidingen van aanvoer en afvoer van koelwater zullen ondergronds<br />
worden aangelegd, en zullen de plaatselijke slikken en schorren niet aantasten.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 743<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tussen <strong>het</strong> Galgenschoor, Ketenisseschor, de Schelde en vogelgebieden op<br />
Linkerscheldeoever bestaat een vogeltrekroute naar de Kuifeend. De geplande<br />
elektriciteitscentrale van E.on met koeltoren ligt min of meer centraal in deze verbindingsroute.<br />
Geluidshinder en verstoring als gevolg van beweging <strong>kun</strong>nen tijdens de aanlegfase een<br />
barrièrewerking op deze verbindingsroute uitoefenen. De verstoring van E.ON in de aanlegfase<br />
is vermoedelijk van die aard (tewerkstelling van enkele honderden mensen) dat de vogels een<br />
alternatieve route zullen kiezen. Aangezien deze verstoring slechts tijdelijk is en de te<br />
overbruggen afstand via een alternatieve route niet beduidend langer is, wordt <strong>het</strong> effect van<br />
deze mogelijke barrière eerder als beperkt ingeschat. Hierbij moet opgemerkt worden dat<br />
momenteel de geluidsintensiteit en bewegingsverstoring ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied ook<br />
reeds belangrijk zijn.<br />
Verdroging<br />
Voor de aanleg van de koeltoren zijn geen bemalingactiviteiten vereist. Effecten van verdroging<br />
zijn bij de constructiefase van de koeltoren niet relevant.<br />
10.2.5.4. Effecten tijdens de exploitatiefase<br />
De belangrijkste effecten op organismen in de Schelde hebben betrekking op:<br />
• <strong>het</strong> onttrekking van koelwater uit de Schelde;<br />
• waterverontreiniging (conditionering: biociden);<br />
• de warmwaterlozingen in de Schelde;<br />
• barrière-effecten in de Schelde.<br />
Het voorgenomen effect zal ook luchtemissies van NOx, NH3 en SO2 veroorzaken. Deze<br />
verontreiniging heeft mogelijk ecologische effecten tot gevolg, ter hoogte van de belangrijke<br />
natuurgebieden in de omgeving. Potentieel belangrijke effecten in dit verband zijn:<br />
• bijdrage aan de verzuring;<br />
• bijdrage aan de eutrofiëring.<br />
Tenslotte kan ook de verstoring door geluidsoverlast mogelijk een impact hebben op de<br />
avifauna in de slikken en schorren.<br />
Effecten van onttrekking koelwater<br />
Bij <strong>het</strong> gebruik van een koeltoren zal per uur 2.800 m 3 water onttrokken worden aan de<br />
Schelde, wat beduidend minder is dan bij een open koelwatersysteem (95.000 m 3 /h). De<br />
hoeveelheid levende organismen die bij <strong>het</strong> concept van een koeltoren worden ingezogen zal<br />
hierdoor eveneens fors afnemen (ca. factor 34). De impact (zie ook tabel 10.9) zal benaderend<br />
eveneens met deze factor dalen. De effecten van inzuiging van levende organismen in <strong>het</strong><br />
koelwatercircuit worden bij <strong>het</strong> gebruik van een koeltoren als verwaarloosbaar beoordeeld.<br />
De inlaatinstallatie wordt eveneens voorzien van een visafweersysteem, waardoor de<br />
hoeveelheid ingezogen vis t.o.v. van <strong>het</strong> visbestand in de Schelde verwaarloosbaar zal zijn.<br />
Hiervoor kan tabel 10.8 opnieuw ter hand worden genomen. De aanzuigopening bedraagt 3 m 2 ,<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 744<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
zodat de aanzuigsnelheid 0,26 m/s bedraagt. De snelheid van <strong>het</strong> water in de Schelde bedraagt<br />
circa 0,7 tot 1,0 m/s.<br />
Visafweersysteem<br />
Ook bij <strong>het</strong> gebruik van een koeltoren zal een visafweersysteem gebouwd worden. Voor de<br />
beschrijving van <strong>het</strong> visafweersysteem bij <strong>het</strong> gebruik van de koeltoren verwijzen we naar<br />
paragraaf 2.5.12.2. Op <strong>het</strong> visretoursysteem dienen staalnamepunten voor vis en eventueel<br />
andere diersoorten te worden aangebracht.<br />
Effecten van warmwaterlozingen op <strong>het</strong> watersysteem<br />
Het spuiwater van de koeltoren wordt op een verhoogde temperatuur in de Schelde geloosd. De<br />
hoeveelheid geloosd spuiwater bedraagt circa 1.400 m 3 /h. In de meest ongunstige situatie zal<br />
de temperatuur van <strong>het</strong> geloosde water maximaal 30°C bedragen. De uitlaat van <strong>het</strong><br />
lozingswater situeert zich op -7 m à -8 m TAW, de uitstroomsnelheid bedraagt 0,13 m/s.<br />
Uit de discipline water blijkt dat bij een thermische vracht van 30°C en een laag debiet van de<br />
Schelde, <strong>het</strong> effect van verhoging op de Schelde verwaarloosbaar is. Het lozingsdebiet van de<br />
warmwaterlozing bedraagt 0,39 m 3 /s, wat slechts een fractie is van <strong>het</strong> totale debiet van de<br />
Schelde (10.000 – 15.000 m 3 /s). De temperatuursverandering is veel kleiner dan 0,2°C.<br />
Bij kentering van de stroming zal in de buurt van <strong>het</strong> lozingspunt een temperatuurstijging<br />
merkbaar zijn van 1°C tot op ongeveer 100 m van <strong>het</strong> lozingspunt. Deze temperatuurverhoging<br />
zal zich niet uitstrekken in de richting van de slikken en schorren, maar parallel met de Schelde<br />
bewegen.<br />
Gezien de zeer beperkte temperatuurstijging en <strong>het</strong> kleine volume waarin de watertemperatuur<br />
iets verhoogd zal zijn, zullen de effecten beduidend minder zijn dan bij een open<br />
koelwatersysteem. De kans op verschuivingen in de samenstelling van de populaties<br />
fytoplanton, macro-evertebraten, vissen en exoten is veel kleiner dan bij een open<br />
koelwatersysteem. Als deze effecten zich zouden voordoen, zullen ze slechts op een zeer<br />
kleine schaal spelen.<br />
De effecten van warmwaterlozingen op <strong>het</strong> ecosysteem van de Schelde worden bij <strong>het</strong> concept<br />
van een koeltoren verwaarloosbaar geacht.<br />
Barrière-effecten in de Schelde<br />
De thermische lozing zal bij <strong>het</strong> concept van een koeltoren zeer beperkt (temperatuursgradiënt)<br />
en ook plaatselijk zijn. Migrerende vissen zullen de warmwaterpluim gemakkelijk <strong>kun</strong>nen<br />
ontwijken omdat ze slechts een zeer beperkte breedte heeft t.o.v. van de breedte van de<br />
Schelde. Het barrière-effect wordt bij <strong>het</strong> concept van de koeltoren bijgevolg als<br />
verwaarloosbaar ingeschat.<br />
Conditioneringseffecten<br />
Om aangroei van organismen in de koelwatercircuit te voorkomen, wordt veelal gebruik<br />
gemaakt van biociden. Biociden worden gebruikt om organismen te doden en zijn dus per<br />
definitie toxisch voor de beoogde doelorganismen. Een afgewogen gebruik van deze middelen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 745<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
is een belangrijke randvoorwaarde. Vanuit procestechnische- en veiligheidsredenen is <strong>het</strong><br />
gebruik van deze middelen echter noodzakelijk.<br />
Een biocidebehandeling zal slechts sporadisch gebeuren en wordt uitgevoerd in een gesloten<br />
circuit. In de winterperiode is deze behandeling niet nodig, in de zomer zijn de weersomstandigheden<br />
bepalend. In normale omstandigheden zal deze behandeling 1 tot 4 keren per jaar nodig<br />
zijn. Er zal ofwel een peroxyazijnzuurhoudend product ofwel chloordioxide dosering gebeuren.<br />
Bij <strong>het</strong> gebruik van een peroxyazijnzuurhoudend product bedraagt de maximale concentratie in<br />
<strong>het</strong> spuiwater 12 mg/l azijnzuur. Deze concentratie zal aanvankelijk zeer snel dalen en na 48<br />
uren vrijwel zijn teruggevallen op 0 mg/l. Voor peroxyazijnzuur is de des<strong>kun</strong>dige geen NOECwaarde<br />
(No observed effect concentration) bekend.<br />
Bij behandeling met chloordioxide is de concentratie veel lager, namelijk 0,2 – 0,3 mg/l. De<br />
acute toxiciteit van actief chloor (LC50) voor vissen ligt in de range van 0,05 – 3,9 mg FO/l.<br />
Toxische effecten bij ingezogen vis zijn dan ook niet uit te sluiten gedurende de 48 uur. Er<br />
bestaan geen recente gegevens over de densiteit van vislarven in de Zeeschelde, waardoor de<br />
impact niet kan berekend worden. Voor de aangezogen organismen betekent dit alleszins een<br />
bijkomende stressfactor.<br />
Voor plankton variëren de acute toxiciteitsniveaus van 0,02 FO/l (acute test bij 30 minuten) tot<br />
1,8 =FO/l (48 uur test). Voor plankton zijn effecten op basis van de concentraties niet uit te<br />
sluiten gedurende de 48 uur.<br />
Hierbij moet men zich wel realiseren dat blootstellingsduur bij toxiciteitsexperimenten voor<br />
vissen (48 tot 96 uur) en plankton (0,5 tot 96 uur), beduidend langer is dan de blootstellingsduur<br />
van enkele minuten in koelwaterketens.<br />
Het effect van conditioneringseffecten wordt als beperkt negatief beoordeeld. De invloed op de<br />
organismen in de Schelde wordt als gevolg van de lage geloosde concentratie en de<br />
verdunning als ‘verwaarloosbaar’ beoordeeld. De impact op <strong>het</strong> ecologische functioneren op dit<br />
deel van de Schelde wordt als verwaarloosbaar ingeschat.<br />
Effecten op de slikken en schorren<br />
Op korte afstand van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied zijn de plaat van Lillo, <strong>het</strong> Galgenschoor en <strong>het</strong><br />
Ketenisseschor gelegen.<br />
De uitstroomsnelheid van <strong>het</strong> thermisch afvalwater zal slechts 0,13 m/s bedragen. De impact op<br />
<strong>het</strong> stromingspatroon van <strong>het</strong> water in de Schelde zal slechts zeer beperkt zijn. Er worden geen<br />
erosie of afzettingsprocessen verwacht in de slikken en schorren.<br />
De warmwaterpluim zal zich niet uitstrekken tot tegen de oevers van de Schelde. Bijgevolg zijn<br />
er geen effecten te verwachten van de temperatuurverhoging op de slikken en schorren.<br />
Eutrofiëring<br />
Voor de methodiek en de beschrijving van de effecten wordt verwezen naar paragraaf<br />
10.1.5.5.7.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 746<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De bijdrage van E.ON aan de eutrofiëring is een gevolg van de emissies van NOx en NH3. De<br />
kwetsbaarheidskaart voor eutrofiëring geeft aan dat ter hoogte van <strong>het</strong> studiegebied zeer<br />
kwetsbare zones voor eutrofiëring aanwezig zijn. De kwetsbare ecotopen bestaan vooral uit<br />
zandverstuivingen (landduinen), plassen (ae), rietland langs de Schelde (mr) en eikenberkenbossen<br />
(qb).<br />
Een overzicht en toetsing van <strong>het</strong> effect van eutrofiëring bij <strong>het</strong> gebruik van een koeltoren is<br />
weergegeven in Tabel 10.16. Als een gedeelte van een natuurgebied kwetsbaar of zeer<br />
kwetsbaar is, wordt <strong>het</strong> volledige natuurgebied als kwetsbaar behandeld. De bijdrage van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct aan de eutrofiëring wordt ter hoogte van de belangrijkste ecologische receptoren<br />
((erkende) natuurreservaten) getoetst aan kritische depositiewaarden voor stikstof. Als kritische<br />
depositiewaarde voor stikstof hanteren we 10,4 kg N/ha/jaar, die van toepassing is voor<br />
landduinen (Dobben en van Hinsberg, 2008). De bijdrage aan de eutrofiëring is uitgedrukt als<br />
een percentage van de kritische depositie. De beoordeling is opgemaakt aan de hand van <strong>het</strong><br />
volgende significantiekader in Tabel 10.15.<br />
Ook kan getoetst worden aan de streefwaarde van 5,4 kg N/ha/jaar voor naaldhout, heide op<br />
zandgrond en vennen. In dit verband zijn vooral de Ruige heide en de Brabantse wal in<br />
Nederland belangrijk (Tabel 10.17).<br />
Tabel 10.15: Significantiekader eutrofiëring<br />
criterium significantie<br />
bijdrage ≤ 3% van de kritische waarde verwaarloosbare bijdrage<br />
3%< bijdrage ≤ 6% van de kritische waarde beperkte bijdrage, milderende maatregelen zijn minder dwingend<br />
6% < bijdrage ≤ 10% van de kritische waarde relevante bijdrage, milderende maatregelen op langere termijn<br />
bijdrage > 10% van de kritische waarde belangrijke bijdrage, milderende maatregelen op korte termijn<br />
Tabel 10.16: Toetsing van <strong>het</strong> effect eutrofiëring aan de kritische depositiewaarde voor landduinen van 10,4 kg<br />
N/ha/jaar.<br />
Volg<br />
nr.<br />
Ecologische receptor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 747<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaar<br />
heidskaart<br />
Bijdrage aan<br />
depositie<br />
(kg N/ha/jaar) (%)<br />
Bijdrage pro<strong>je</strong>ct Beoordeling<br />
1 Bospolder - Ekersmoeras k 0,020 0,2% verwaarloosbaar<br />
2 Blokkersdijk z 0,012 0,1% verwaarloosbaar<br />
3 Galgenschoor w 0,030 0,3% verwaarloosbaar<br />
4 Groot buitenschoor w 0,013 0,1% verwaarloosbaar<br />
5 Imalso – Gronden Linkeroever n 0,005 0,1% verwaarloosbaar<br />
6 Kuifeend – Grote Kreek z 0,077 0,7% verwaarloosbaar<br />
7 Oude Landen k 0,018 0,2% verwaarloosbaar<br />
8 Ruige Heide z 0,050 0,5% verwaarloosbaar<br />
9 Groot Rietveld - Vlakte van Zwijndrecht n 0,010 0,1% verwaarloosbaar
Volg<br />
nr.<br />
Ecologische receptor<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 748<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaar<br />
heidskaart<br />
Bijdrage aan<br />
depositie<br />
Bijdrage pro<strong>je</strong>ct Beoordeling<br />
10 Putten k 0,018 0,2% verwaarloosbaar<br />
11 Schorren van Oude Doel n 0,012 0,1% verwaarloosbaar<br />
12 Drijdyck w 0,016 0,2% verwaarloosbaar<br />
13 Zuidelijke Groenzone n 0,012 0,1% verwaarloosbaar<br />
14 Schans van Smoutakker z 0,050 0,5% verwaarloosbaar<br />
15<br />
16<br />
Brabantse wal, grens<br />
vogelrichtlijngebied z<br />
Brabantse Wal, grens<br />
habitatrichtlijngebied z<br />
(z: zeer kwetsbaar, k: kwetsbaar, w: weinig kwetsbaar, n: niet kwetsbaar)<br />
0,054<br />
0,056<br />
0,5% verwaarloosbaar<br />
0,5% verwaarloosbaar<br />
Uit Tabel 10.16 blijkt dat, conform <strong>het</strong> voorgestelde significantiekader, de bijdrage van <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de eutrofiëring verwaarloosbaar is ter hoogte van alle beschouwde<br />
aandachtsgebieden..<br />
Tabel 10.17: Toetsing van <strong>het</strong> effect eutrofiëring aan de streefwaarde voor heide van 5,4 kg N/ha/jaar.<br />
Volgnr. Ecologische receptor<br />
Kwetsbaarheidskaart<br />
Bijdrage aan<br />
depositie<br />
Bijdrage pro<strong>je</strong>ct<br />
(kg N/ha/jaar) (%)<br />
1 Bospolder - Ekersmoeras k 0,020 0,4%<br />
2 Blokkersdijk z 0,012 0,2%<br />
3 Galgenschoor w 0,030 0,5%<br />
4 Groot buitenschoor w 0,013 0,2%<br />
5 Imalso – Gronden Linkeroever n 0,005 0,1%<br />
6 Kuifeend – Grote Kreek z 0,077 1,4%<br />
7 Oude Landen k 0,018 0,3%<br />
8 Ruige Heide z 0,050 0,9%<br />
9 Groot Rietveld - Vlakte van Zwijndrecht w 0,010 0,2%<br />
10 Putten k 0,018 0,3%<br />
11 Schorren van Oude Doel w 0,012 0,2%<br />
12 Drijdyck w 0,016 0,3%<br />
13 Zuidelijke Groenzone w 0,012 0,2%<br />
14 Schans van Smoutakker z 0,050 0,9%<br />
15<br />
Brabantse wal, grens<br />
vogelrichtlijngebied z<br />
16 Brabantse Wal, grens z 0,056 1,0%<br />
0,054<br />
1,0%
Volgnr. Ecologische receptor<br />
habitatrichtlijngebied<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 749<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kwetsbaarheidskaart<br />
(z: zeer kwetsbaar, k: kwetsbaar, w: weinig kwetsbaar, n: niet kwetsbaar)<br />
Bijdrage aan<br />
depositie<br />
Bijdrage pro<strong>je</strong>ct<br />
Ook bij de toetsing aan een kritische depositiewaarde van 5,4 kg N/ha/jaar blijken de effecten in<br />
alle aandachtsgebieden verwaarloosbaar te zijn.<br />
Verzuring<br />
Voor de methodiek en de beschrijving van de effecten wordt verwezen naar paragraaf<br />
10.1.5.5.8.<br />
Beoordeling van <strong>het</strong> effect<br />
De bijdrage van E.ON aan de verzuring is een gevolg van de emissies van SO2, NOx en NH3.<br />
Tabel 10.19 geeft een overzicht van de verzurende depositie ter hoogte van de belangrijke<br />
ecologische receptoren. Om de verzuring te beoordelen, toetsen we de verwachte bijdragen<br />
van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de kritische last voor verzuring van landduinen (habitat 2310:<br />
psammofiele heide), voorkomend in de Brabantse Wal, de Ruige heide en Schans va Smoutakker.<br />
Voor De Kuifeend-Grote Kreek werd een kritische last verzuring genomen van 1.960<br />
Zeq/ha.j, van toepassing voor graslanden. Uit de vegetatiekaart van dit gebied blijkt immers dat<br />
kwalitatieve graslanden (Hpr*) een belangrijk streefdoel vormen voor dit gebied..<br />
De berekende bijdragen, uitgedrukt als een percentage van de toetsingswaarde, <strong>kun</strong>nen<br />
getoetst worden aan <strong>het</strong> volgende significantiekader (Tabel 10.18).<br />
Tabel 10.18 : significantiekader verzurende depositie.<br />
criterium significantie<br />
bijdrage ≤ 3% van de kritische waarde verwaarloosbare bijdrage<br />
3%< bijdrage ≤ 6% van de kritische waarde beperkte bijdrage, milderende maatregelen zijn minder dwingend<br />
6% < bijdrage ≤ 10% van de kritische waarde relevante bijdrage, milderende maatregelen op langere termijn<br />
bijdrage > 10% van de kritische waarde belangrijke bijdrage, milderende maatregelen op korte termijn<br />
Tabel 10.19: Bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de verzurende depositie ter hoogte van de belangrijke<br />
ecologische receptoren.<br />
Volgnr. Ecologische receptor Kwetsbaar- Bijdrage aan<br />
depositie<br />
Bijdrage<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
(Zeq/ha/jaar) (%)<br />
Beoordeling<br />
1 Bospolder - Ekersmoeras k 7,5 1,1% verwaarloosbaar<br />
2 Blokkersdijk z 4,6 0,7% verwaarloosbaar<br />
3 Galgenschoor w 11 1,5% verwaarloosbaar<br />
4 Groot buitenschoor w 5,1 0,7% verwaarloosbaar<br />
5 Imalso – Gronden Linkeroever n 2,1 0,3% verwaarloosbaar<br />
6 Kuifeend – Grote Kreek z 25 1,3%(**) verwaarloosbaar
Volgnr. Ecologische receptor Kwetsbaar- Bijdrage aan<br />
depositie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 750<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Bijdrage<br />
pro<strong>je</strong>ct<br />
Beoordeling<br />
7 Oude Landen k 7,0 1,0% verwaarloosbaar<br />
8 Ruige Heide z 18 2,6% verwaarloosbaar<br />
9 Groot Rietveld - Vlakte van Zwijndrecht w 3,6 0,5% verwaarloosbaar<br />
10 Putten k 7,5 1,1% verwaarloosbaar<br />
11 Schorren van Oude Doel w 4,4 0,6% verwaarloosbaar<br />
12 Drijdyck w 6,6 0,9% verwaarloosbaar<br />
13 Zuidelijke Groenzone w 5,0 0,7% verwaarloosbaar<br />
14 Schans van Smoutakker z 18 2,5% verwaarloosbaar<br />
15<br />
16<br />
Brabantse wal, grens<br />
vogelrichtlijngebied z 19 2,7% verwaarloosbaar<br />
Brabantse Wal, grens<br />
habitatrichtlijngebied z 21 3,0% verwaarloosbaar<br />
(*) (z: zeer kwetsbaar, k: kwetsbaar, w: weinig kwetsbaar, n: niet kwetsbaar). Als toetsingswaarde wordt een kritische<br />
verzuringswaarde van 700 Zeq/ha/jaar voor zandverstuivingen genomen.<br />
(**) toetsing t.a.v. kritische last verzuring van 1960 Zeq/ha.j<br />
Uit Tabel 10.19 blijkt dat, conform <strong>het</strong> voorgestelde significantiekader, de bijdrage van <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct ‘beperkt’ zal zijn ter hoogte de Kuifeend. In de overige<br />
aandachtsgebieden is de bijdrage van E.ON t.o.v. van voorgestelde significantiekader<br />
verwaarloosbaar.<br />
Rustverstoring<br />
Methodiek<br />
Uit studies (Reijnen et al., 1992; Reijnen & Foppen, 1994, e.a) is gebleken dat vogels gevoelig<br />
zijn voor verkeersgeluid. Op basis hiervan nemen wij aan dat vogels ook gevoelig zijn voor<br />
andere geluidsbronnen, zeker als de geluidsintensiteit in de tijd verandert en onverwachte<br />
geluiden optreden.<br />
De geluidsverstoring op de avifauna wordt in principe geëvalueerd op basis van geluidskaarten<br />
(zie discipline geluid). Voor de beoordeling nemen wij aan dat effecten optreden als binnen de<br />
geluidscontour van 45 dB(A) gevoelige en kwetsbare vogelsoorten tot broeden komen.<br />
Effectbeoordeling<br />
De geluidscontour van 45 dB(A) reikt gedurende de exploitatiefase tot op de Scheldedijk. De<br />
slikken en schorren liggen ongeveer 7 m onder de top van de dijk. Hierdoor fungeert de dijk als<br />
een relevante geluidsafscherming.<br />
Voor de zone langs de Schelde is <strong>het</strong> achtergrondgeluid belangrijk. De bijdrage van E.ON aan<br />
<strong>het</strong> totale geluidsniveau is eerder beperkt beperkt (geen overschrijding van de grenswaarde en<br />
geen significante stijging van <strong>het</strong> omgevingsgeluid (stijging < 1 dB(A).<br />
.
De huidig gemeten natuurlijke piekniveau (LA95,1u ) in de rietzone van <strong>het</strong> Galgenschoor<br />
westelijk van de Scheldedijk liggen rond de 48 dB(A). Dit geluidsniveau oefent waarschijnlijk<br />
momenteel reeds een negatief effect uit op gevoelige soorten als Fuut, Oeverloper, Pijlstaart,<br />
Grauwe gans, e.a.. De bijdrage van E.ON op deze locatie bedraagt circa 0,4 dB(A) en wordt als<br />
beperkt beschouwd.<br />
Ter hoogte van de Kuifeend zijn de waarden lager dan 35 dB(A), zodat er in principe geen<br />
verstoring van de avifauna wordt verwacht.<br />
Het is aanbevolen om tijdens <strong>het</strong> broedseizoen van vogels geen luidruchtige activiteiten te<br />
plannen.<br />
Barrière-effecten<br />
De oevers van de Schelde vormen vooral voor de avifauna een belangrijke migratieroute. Bij<br />
deze migratie, parallel aan de Schelde, zijn vooral de soorten van slikken en schorren<br />
belangrijk. Tijdens de exploitatiefase zullen de habitats langs de Schelde niet worden gestoord<br />
en zal de barrièrewerking niet toenemen.<br />
Tussen <strong>het</strong> Galgenschoor, Ketenisseschor en de vogelgebieden op linkeroever bestaat een<br />
vogelmigratieroute naar de Kuifeend. De geplande elektriciteitscentrale van E.ON ligt min of<br />
meer centraal in deze verbindingsroute. De aanwezigheid van de gebouwen van E.ON zal geen<br />
significante negatieve effecten hebben op de migratieroute voor de avifauna. Mogelijk zal de<br />
route als een gevolg van de aanwezigheid van de gebouwen wel enkele honderdenmeters<br />
verschuiven.<br />
Tijdens de exploitatiefase zal de geluidshinder eerder beperkt zijn en geen barrière-effect<br />
uitoefenen op de verbindingsroute. De verstoring als gevolg van beweging zal tijdens de<br />
exploitatiefase ook eerder beperkt zijn.<br />
Effecten op <strong>het</strong> Natura2000-gebied<br />
De effecten op <strong>het</strong> Natura 2000 gebied zijn in meer detail behandeld in de passende<br />
beoordeling, die als Bijlage 9 toegevoegd is aan dit <strong>MER</strong>. Hieronder worden de belangrijkste<br />
bevindingen van de passende beoordeling t.a.v. <strong>het</strong> scenario met koeltoren samengevat.<br />
Tijdens de aanlegfase zijn ter hoogte van de beschermde habitats geen significant negatieve<br />
effecten te verwachten van habitatverlies, rustverstoring en barrièrewerking. Het heien van de<br />
damplaten wordt bij voorkeur vervangen door <strong>het</strong> intrillen, waarbij minder geluid wordt<br />
geproduceerd en de overlast voor de avifauna geringer zal zijn.<br />
Tijdens de exploitatiefase wordt de habitat van estuaria niet significant beïnvloed. Om de<br />
inzuiging van vis te beperken, wordt een visafweersysteem geplaatst. Dit zal ook de inzuiging<br />
van beschermde vissoorten (Rivierprik, Bittervoorn) reduceren. Deze vissoorten komen<br />
momenteel in relatief kleine hoeveelheden voor in de Schelde, ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied.<br />
De Kleine modderkruiper werd tot nu toe niet gemeld voor de Schelde ter hoogte van <strong>het</strong><br />
geplande pro<strong>je</strong>ct.<br />
Het voorgenomen pro<strong>je</strong>ct zal geen snelheidsveranderingen van <strong>het</strong> water langs de oevers<br />
teweegbrengen, zodat geen afbreuk gedaan wordt aan de slikken en schorren. De temperatuur<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 751<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
van <strong>het</strong> water zal slechts in geringe mate en over een beperkte oppervlakte plaatsvinden. Er<br />
worden geen significante negatieve effecten verwacht.<br />
De uitstoot van SO2, NOx en NH3 levert een bijdrage aan de verzuring en eutrofiëring van de<br />
kwetsbare habitats. De bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring is niet<br />
significant ter hoogte van de Brabantse Wal in Nederland, waar gevoelige habitats voorkomen.<br />
Getoetst aan de kritische last verzuring voor vennen (400 Zeq/ha/j), aanwezig in <strong>het</strong><br />
habitatrichtlijngebied Brabantse Wal, zijn ook geen significante effecten te verwachten.<br />
De natuurreservaten Ruige Heide en Schans van Smoutakker maken geen deel uit van de SBZ.<br />
Ter vergelijking kan gemeld worden dat de totale verzurende depositie in de omgeving van<br />
Antwerpen in 2006 meer dan 3.000 Zeq/ha/jaar bedroeg (VMM, 2007).<br />
Effecten op de VEN-gebieden<br />
De geplande elektriciteitscentrale van E.ON ligt op voldoende afstand van de VEN-gebieden De<br />
Blokkersdijk, De Oude Landen en Bospolder, en de Wase Scheldepolders. De effecten van de<br />
aanlegfase reiken niet tot in deze gebieden. Ook de bijdrage van E.ON aan de verzurende en<br />
eutrofiërende depositie is in deze gebieden verwaarloosbaar.<br />
In <strong>het</strong> VEN-gebied ‘Slikken en Schorren langs de Schelde’ zal geen belangrijke verstoring als<br />
een gevolg van de geluidsproductie optreden. Het achtergrondniveau is ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied reeds vrij hoog.<br />
De effecten op de slikken en schorren t.g.v. temperatuurverhoging van <strong>het</strong> Scheldewater en<br />
erosie en afzettinggen zijn verwaarloosbaar.<br />
Slikken en schorren zijn ook minder gevoelig voor verzuring en eutrofiëring. De aanbreng van<br />
eutrofiërende bestanddelen vanuit de Schelde is groter dan deze via de lucht.<br />
We <strong>kun</strong>nen dan ook stellen dat de geplande activiteit geen onvermijdbare en onherstelbare<br />
schade aan de natuur in <strong>het</strong> VEN zal veroorzaken.<br />
10.2.6. Milderende maatregelen<br />
Terugvoer van vis naar de Schelde<br />
Vanuit <strong>het</strong> voorzorgsprincipe dient bij <strong>het</strong> concept koeltoren eveneens op een bindende wijze<br />
een visretoursysteem te worden voorzien. Dit visretoursysteem kan later ook gebruikt worden<br />
voor de uitvoering van wetenschappelijke studies en <strong>het</strong> opzetten van monitoringpro<strong>je</strong>cten. Op<br />
<strong>het</strong> retoursysteem dienen ook staalnamepunten voor biologische organismen te worden<br />
voorzien.<br />
Bewaken van de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater<br />
De bewaking van de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater is in <strong>het</strong> concept koeltoren niet<br />
noodzakelijk. De verwachte temperatuurverhoging in de Schelde zal immers zeer beperkt<br />
blijven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 752<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Verzuring en eutrofiëring<br />
Voor wat betreft een overzicht van de kwetsbaarheid voor verzuring van de beschouwde<br />
natuurgebieden in <strong>het</strong> studiegebied verwijzen we naar Tabel 10.18. Voor wat betreft eutrofiëring<br />
kwetsbaarheid verwijzen we naar Tabel 10.19.<br />
In <strong>het</strong> concept van de koeltoren zullen de effecten van verzuring en eutrofiëring ter hoogte van<br />
de gevoelige ecotopen niet significant zijn. Maatregelen om verzuring en eutrofiëring tegen te<br />
gaan zijn in principe dus niet noodzakelijk.<br />
Omdat de bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring relevant is voor de Ruige Heide, de Schans<br />
van Smoutakker en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Brabantse Wal, is E.ON in contact met de<br />
Nederlandse Overheid en met LNE – ANB om in de toekomst samen te werken omtrent de<br />
verzuring en maatregelen te nemen indien nodig vanaf de opstart van de productie in 2015; op<br />
dat ogenblik zal <strong>het</strong> ook mogelijk zijn met de overheid te beslissen om een bijkomende<br />
meetpost op te richten.<br />
Onverminderd wat is bepaald inzake de leemten in de kennis (zie hoofdstuk 18), staat nu reeds<br />
vast dat de vergunningverlenende overheid zich concreet zal moeten uitspreken over de vraag<br />
of aan E.ON als vergunningsvoorwaarde moet worden opgelegd om, in samenspraak met <strong>het</strong><br />
Agenschap voor Natuur en Bos en de vzw Natuurpunt, een bijdrage te leveren aan <strong>het</strong> beheer<br />
van de natuurgebieden Ruige Heide, Kuifeend –Grote Kreek en de Schans van Smoutakker,<br />
gericht op <strong>het</strong> tegengaan van vermesting en verzuring via plaggen, bekalken, maaien en<br />
afvoeren.<br />
Beperken geluidshinder in de aanlegfase<br />
Om de rustverstoring t.g.v. de geluidsproductie te milderen, kan <strong>het</strong> aantal simultaan ingezette<br />
machines beperkt worden. Luidruchtige werkzaamheden worden bij voorkeur niet uitgevoerd in<br />
<strong>het</strong> broedseizoen.<br />
Barrière-effecten<br />
Om de barrière-effecten van de koeltoren naar de avifauna te beperken, is <strong>het</strong> zinvol om de<br />
veiligheidshalve noodzakelijke verlichting van de koeltoren met korte pulsen en de minimaal<br />
toelaatbare lichtintensiteit te realiseren.<br />
10.2.7. Monitoring<br />
De gevoelige gebieden voor verzuring zijn de Ruige Heide en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied<br />
Brabantse Wal. Omdat de bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring relevant is voor de Ruige<br />
Heide, de Schans van Smoutakker en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Brabantse Wal, is E.ON in<br />
conctact met de Nederlandse Overheid en met LNE – ANB om in de toekomst samen te werken<br />
omtrent de verzuring en maatregelen te nemen indien nodig vanaf de opstart van de productie<br />
in 2015; op dat ogenblik zal <strong>het</strong> ook mogelijk zijn met de overheid te beslissen om een<br />
bijkomende meetpost op te richten.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 753<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.2.8. Besluit met betrekking tot de discipline fauna/flora<br />
De verwachte effecten <strong>kun</strong>nen opgesplitst worden in (1) effecten tijdens de afbraakfase van<br />
inrichtingen van BAYER, (2) de aanlegfase voor de elektriciteitscentrale en (3) effecten tijdens<br />
de exploitatiefase. De werkzaamheden vinden na elkaar plaats, zodat ze niet met elkaar<br />
cumuleren.<br />
Afbraakfase<br />
De effecten verwacht bij de afbraakfase van de inrichtingen van BAYER zijn in <strong>het</strong> concept<br />
koeltoren gelijkaardig als deze in <strong>het</strong> concept open koelwatersysteem.<br />
Aanlegfase<br />
Tijdens de aanlegfase wordt de koeltoren opgetrokken. De locatie heeft de bestemming<br />
industriegebied en omvat geen waardevolle biologische biotopen.<br />
Voor de bouw van de koeltoren is er geen droogzuiging nodig, zodat ook geen<br />
verdrogingeffecten zullen optreden.<br />
De geluidshinder ter hoogte van de slikken en schorren langs de Schelde zullen beperkt blijven.<br />
De dijk langs de Schelde fungeert als een geluidswerende wand t.o.v. de slikken en schorren<br />
die lager gelegen zijn.<br />
Bij aanleg van de aan- en afvoerbuizen voor koelwater gebeurt via een ondergrondse boring,<br />
waarbij de erboven liggende ecotopen niet verstoord worden.<br />
Exploitatiefase<br />
Bij <strong>het</strong> concept koeltoren zijn geen grote effecten te verwachten op <strong>het</strong> visbestand in de<br />
Schelde.<br />
Een visafschriksysteem en -retoursysteem zullen de effecten op <strong>het</strong> visbestand beperken.<br />
De temperatuurverhoging van <strong>het</strong> Scheldewater zal zeer lokaal zijn en bovendien beperkt in<br />
grootte. Vismigratie zal niet in <strong>het</strong> gedrang komen. Ook de slikken en schorren zullen geen<br />
negatieve effecten ondervinden van de locale temperatuurverhoging.<br />
De verzurende en eutrofiërende depositie zal ter hoogte van de gevoelige biotopen beperkt<br />
blijven.<br />
Onderhoudsfase<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de elektriciteitscentrale slechts beperkt in werking zijn. Er zal<br />
geen Scheldewater worden aangezogen en koelwater geloosd worden. Er zullen tijdens deze<br />
fase geen effecten voorkomen. Ook de bijdrage van E.ON aan de verzuring en eutrofiëring zal<br />
tijdelijk terugvallen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 754<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
10.3. Discipline fauna en flora voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20%<br />
biomassa<br />
De effecten op de fauna en flora in de Schelde blijven voor <strong>het</strong> alternatief met bijstook van<br />
biomassa <strong>het</strong>zelfde. De thermische lozing alsook de luchtemissies van verzurende<br />
bestanddelen blijven immers min of meer <strong>het</strong>zelfde.<br />
10.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
Een vergelijking tussen de concepten open koelwater en koeltoren is weergegeven in Tabel<br />
10.20.<br />
Tabel 10.20: Vergelijking van <strong>het</strong> open koelwatersysteem met <strong>het</strong> concept koeltoren<br />
effect Open koelwater Koeltoren<br />
AANLEGFASE<br />
afbraakfase:<br />
biotoopverlies verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
bodemverstoring verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
rustverstoring beperkt beperkt<br />
bouw electriciteiscentrale:<br />
biotoopverlies<br />
captatiegebouw in Schelde relatief<br />
groot captatiegebouw kleiner<br />
pompstation in natuurgebied pompstation op industrieterrein<br />
bodemverstoring verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
verstoring bij koelwaterinlaat (heien beperkter dan bij open<br />
rustverstoring<br />
van platen<br />
koelwater<br />
barrière-effecten avifauna beperkt beperkt doch groter<br />
verdroging<br />
bouw kademuur :<br />
verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
biotoopverlies mogelijk mogelijk<br />
niet significant ter hoogte<br />
rustverstoring<br />
EXPLOITATIEFASE<br />
niet significant ter hoogte Kuifeend Kuifeend<br />
onttrekken koelwater relatief belangrijk verwaarloosbaar<br />
warmwaterlozing relatief belangrijk verwaarloosbaar<br />
barrière effecten relatief belangrijk verwaarloosbaar<br />
beperkt (veel beperkter dan<br />
conditionering<br />
effecten slikken en<br />
beperkt<br />
open koelwater)<br />
schorren verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
eutrofiëring beperkt<br />
relevant t.h.v. Smoutakker, Ruige<br />
verwaarloosbaar<br />
verzuring<br />
rustverstoring beperkt<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 755<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
heide en Brabantse Wal verwaarloosbaar<br />
Beperkt, doch iets meer dan in<br />
concept open koelwater
Bij vergelijking blijken de effecten bij <strong>het</strong> concept koeltoren voor fauna en flora veel geringer dan<br />
<strong>het</strong> concept open koelwatersysteem.<br />
Vooral de effecten op de levensgemeenschappen in de Schelde zijn bij <strong>het</strong> concept koeltoren<br />
beduidend lager. Doch ook de verzurende en eutrofiërende depositie zal ter hoogte van de<br />
gevoelige biotopen veel geringer zijn.<br />
Voor de discipline fauna en flora is <strong>het</strong> concept koeltoren dan ook te verkiezen boven <strong>het</strong><br />
concept open koelwatersysteem.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline fauna en flora 756<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
11. Discipline Landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en<br />
archeologie<br />
11.0. Leeswijzer<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren boven <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON<br />
opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde<br />
kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact van<br />
alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in kaart<br />
werd gebracht.<br />
11.1. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie voor <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling<br />
11.1.1. Methodiek en afbakening studiegebied<br />
Deze discipline behandelt 3 thema’s, namelijk:<br />
• <strong>het</strong> erfgoed<strong>kun</strong>dig;<br />
• <strong>het</strong> archeologisch;<br />
• <strong>het</strong> landschappelijke.<br />
Binnen dit <strong>MER</strong> zal enkel <strong>het</strong> laatste thema uitgewerkt worden. De geplande constructies met<br />
een maximale hoogte tot 170 m boven maaiveld, heeft immers een grote visuele impact. In dit<br />
concept is <strong>het</strong> de schouw die een hoogte heeft van 170 m.<br />
De twee voorgaande thema’s zijn weinig relevant gezien de ligging van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale in industriegebied gelegen is.<br />
Vooraleer over te gaan tot de beschrijving van de milieueffecten, wordt de referentiesituatie van<br />
<strong>het</strong> landschap besproken.<br />
11.1.2. Referentiesituatie<br />
Landschap op <strong>het</strong> macro/mesoniveau<br />
Aan de hand van de beschrijving van dichtstbij gelegen relictzones en ankerplaatsen wordt <strong>het</strong><br />
landschap beschreven op macro/mesoniveau.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 757<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
RELICTZONES<br />
Figuur 11.1 geeft een overzicht van de relictzones in de buurt van E.ON. In onderstaande<br />
paragraaf worden deze relictzones kort beschreven.<br />
Figuur 11.1: Relictzones in de buurt van E.ON<br />
Brakwaterschorren van de Schelde (Code:R10013)<br />
Gelegen in de gemeenten: Antwerpen, Beveren, Zwijndrecht<br />
Ankerplaatsenassociaties: Brakwaterschorren langsheen de Schelde ten noorden van<br />
Antwerpen (A14001)<br />
Puntrelictenassociaties: Fort St.-Filips (P10330), Fort van Lillo en Blokhuis (P10077)<br />
Verstoring: Door havenactiviteiten sterk beperkt in oppervlakte en binding met volledige<br />
valleigebied van de Schelde verloren.<br />
Beleidswenselijkheden: Verstoring door havenactiviteiten vermijden.<br />
Wetenschappelijke waarde: Galgeschoor en Groot Buitenschoor: huidige slikken en schorren<br />
zijn relict van oorspronkelijk zeer uitgebreid en ingewikkeld stelsel van buitengronden; op<br />
nationaal vlak uiterst zeldzame schorren- en slikkenvegetatie; uniek voorbeeld van brakke<br />
schorre; één van de drie voornaamste watervogelgebieden in Vlaanderen (naast Zwin en<br />
Ijzermonding).<br />
Historische waarde: Schorren op l.o. en r.o.: bij Ferraris, Vandermaelen en MGI als<br />
uiterwaarden (hooilanden); nu braak liggend en ingesloten door havenindustrie.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 758<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Archeologische vondsten: aardewerk uit vroege Ijzertijd nabij Fort Lillo en préhistorische<br />
werktuigen (van midden Paleolithicum tot Neolithicum) ter hoogte van Scheldebocht ten zuiden<br />
van Fort Lillo.<br />
Vormingsstation Antwerpen Noord en Muisbroek (Code:R10023)<br />
Gelegen in de gemeente: Antwerpen<br />
Lijnrelictenassociaties: Afleidingskanaal van de Schijn (L10017)<br />
Verstoring: Door havenuitbreiding is <strong>het</strong> gebied enorm versnipperd.<br />
Beleidswenselijkheden:Versnipperde relicten behouden en aan elkaar schakelen door<br />
versterkende structuren.<br />
Historische waarde: Gefragmenteerde resten van vroegere polder met restanten van<br />
dijklichamen. Langs <strong>het</strong> Afleidingskanaal van de Schijn is de Veiligheidsomwalling-Noord<br />
gelegen. Grote Put: slechts de put, de dijk ten zuiden ervan en opstrekkende percelen ten<br />
noorden van de put zijn nog herkenbaar (cf. MGI).<br />
Est<strong>het</strong>ische waarde:Open landschap met slechts gefragmenteerde resten van vroegere polder.<br />
Het Afleidingskanaal van de Schijn wordt begeleid door opgaand groen en vormt een groen lint.<br />
Sociaal-culturele waarde: In <strong>het</strong> kader van de uitbreiding van de Vesting Antwerpen wordt vanaf<br />
1911 gestart met de bouw van de Veiligheidsomwalling-Noord, bestaande uit een gracht en wal<br />
die geflankeerd worden vanuit caponnières. In 1914 waren slechts enkele caponnières en één<br />
doorgang (poort) klaar.<br />
Ontginningsblok Stabroek – Kapellen (Code: R10011)<br />
Gelegen in de gemeenten: Antwerpen, Kapellen, Stabroek<br />
Ankerplaatsenassociaties:Antitankgracht (A10074), Domein Ravenhof (A10003), Poldergebied<br />
van Stabroek met overgangszone naar de Kempen (A10073)<br />
Lijnrelictenassociaties:Afleidingskanaal van de Schijn (L10017), Antitankgracht (L10014),<br />
Bunderdijk (L10016), Duitse Bunkerlinie Hoofdweerstandstelling (L10015), Oude postbaan<br />
(L10007), 's Hertogendijk (L10013)<br />
Puntrelictenassociaties:Boterbergkasteel (P10051), Dennenburg (P10055), Duitse Bunkers<br />
Hoofdweerstandstellung (P10047), Duitse Bunkers Hoofdweerstandstellung (P10050),<br />
Ertbrandhof (P10044), Fort van Stabroek (P10060), Graf familie Plantin-Moretus (P10053),<br />
Heidehof (P10056), Het Ravenhof (P10039), Irishof (P10064), Kasteel Mertens (P10048), Kerk,<br />
pastorij en kasteel van Kapellen (P10066), Lassonhof (P10049), Mastenhof (P10052), Schans<br />
Smoutakker (P10103), Speelcamere (P10073), Sterrenhof (P10054), Veiligheidsomwalling<br />
Noord: caponniere 5-6 (P10080)<br />
Verstoring: Bebouwing heeft <strong>het</strong> ontginningsblok aangetast ter hoogte van Stabroek en<br />
Kapellen.<br />
Beleidswenselijkheden: Open landschap vrijwaren van bebouwing en ruilverkaveling vermijden,<br />
waardoor de perceelsstructuur en blokkenindeling bewaard blijven.<br />
Wetenschappelijke waarde:<br />
Het Rood en omgeving: overgang van polders naar zandgronden en lichte oostwaartse helling<br />
zorgen voor diversiteit aan bodemtypes en vochtgradiënten; grote vegetatie<strong>kun</strong>dige diversiteit<br />
en enkele zeldzame plantensoorten; waardevol ecologisch geheel door nauwe verwevenheid<br />
van bossen, dreven, bomenri<strong>je</strong>n, weilanden en Rode Beek; zeldzame vleermuissoorten;<br />
belangrijk leefgebied voor diverse roofvogels en vogelsoorten van oude , open, hoogstammige<br />
bossen en parkbossen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 759<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Het ontginningsblok ligt slechts ten dele in een echte polder (kleigronden); <strong>het</strong> overige stuk<br />
(Stabroek en ter hoogte van baan Putte - Kapellen) is gelegen op een bodem<strong>kun</strong>dig<br />
overgangsgebied.<br />
Historische waarde:<br />
Ontginningsblok Ekeren: groot ontginningsblok, 6 bij 6 km, ontgonnen vanaf 1246; verdeeld in<br />
een groot blok 'Stabroek' en twee ri<strong>je</strong>n van 3 blokken onder oorspronkelijk Ekeren, Kapellen en<br />
Hoevenen; blokken intern verdeeld in stroken van 110x1380 m, de middeleeuwse hoeve. Dit<br />
indelingsprincipe komt zeer veel voor in de Hollands Utrechtse Laagvlakte. Hoevenen: de kerk<br />
staat terzijde van de blokken. Kapellen: kerk staat in <strong>het</strong> blok. Ook 'Hollands Putte' is op deze<br />
wijze ingericht. Aan noordoost zijde zijn de hoeven later verlengd, waardoor de<br />
ontginningsgrens wat onregelmatig is.<br />
Stabroek, Putte, Hoevenen: structuur is overeenkomstig met Ferraris, nl. straatnederzetting met<br />
opgaande, langgerekte percelen. Eertijds gesloten karakter wegens opgaande begroeiing langs<br />
percelen; oorspronkelijk grachtenstelsel is grotendeels gewijzigd voor vergroting van percelen<br />
en opgaand groen is nagenoeg volledig verdwenen.<br />
(Leege) Heuvels: restanten van bos, daterend van Ferraris.<br />
Domein Ravenhof: bij Ferraris en Vandermaelen reeds vermeld; parkstructuur is goed<br />
herkenbaar en loopt over de staatsgrens verder; opmerkelijk is dreef tussen kasteel en kerk van<br />
Putte.<br />
Het Rood en omgeving: gaaf voorbeeld van ontginningspatroon dat op overgangsgebied van<br />
polder naar zandgebied van de Kempen werd uitgebouwd in de zone tussen Hoevenen -<br />
Kapellen - Stabroek en Putte; gekenmerkt door regelmatige langgestrekte rechthoekige<br />
kavelopdeling met meestal een hoeve op kop die aan hogergelegen straat gesitueerd is; Rode<br />
Hoeve klimt in ouderdom op tot 18de eeuw en ligt nog steeds temidden van weilanden; huidige<br />
grote landhuizen in kasteelparkzone dateren van rond eeuwwisseling, <strong>het</strong> zijn uitlopers van de<br />
voormalige kastelen en buitenplaatsen (bourgeoisie gaf in die periode voorkeur aan kleine<br />
gemakkelijk te onderhouden landhuizen omringd door grote tuin of park.<br />
Het gebied heeft een archeologische waarde: afvalkuilen met 15de-16de eeuws materiaal nabij<br />
Hoevenen, twee prauwen uit Ijzertijd in Ettenhovense polder en préhistorische site ter hoogte<br />
van 'Driehoek'.<br />
Est<strong>het</strong>ische waarde:<br />
Open landschap met gelijkmatige ontginningsstructuur; richting percelen is nog goed zichtbaar;<br />
diverse kasteelpark<strong>je</strong>s zijn langsheen de baan Putte - Kapellen aangelegd en sluiten aan op<br />
eerder beboste zone, grenzend aan Mastenbos.<br />
Het Rood en omgeving: grote afwisseling aan biotopen (bossen, dreven, weilanden, parken)<br />
geeft zuidelijke zone grote belevingswaarde; goed gestructureerde bomenri<strong>je</strong>n, houtkanten en<br />
ruigtes zorgen tevens voor een grote homogeniteit; waarde van noordelijk landbouwgebied<br />
schuilt in <strong>het</strong> zeer open karakter en de typische perceelsstructuur.<br />
ANKERPLAATSEN<br />
Figuur 11.2 geeft een overzicht van de ankerplaatsen in de omgeving van E.ON. In<br />
onderstaande paragraaf worden deze ankerplaatsen beschreven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 760<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.2: Ankerplaatsen in de omgeving van E.ON<br />
Poldergebied van Stabroek met overgangszone naar de Kempen (Code: A10073)<br />
Het 'Poldergebied van Stabroek met overgangszone naar de Kempen' is gelegen op<br />
grondgebied van de gemeenten Stabroek en Kapellen en behoort tot de Scheldepolders. De<br />
begrenzing van deze ankerplaats wordt gevormd door de <strong>het</strong> centrum van Stabroek in <strong>het</strong><br />
noorden, de Kapelsestraat (verbinding tussen Woensdrecht (N) en Kapellen in <strong>het</strong> oosten), de<br />
bewoningskernen van Hoevenen en Kapellen in <strong>het</strong> zuiden en tot slot de autoweg A12<br />
Antwerpen-Bergen op Zoom in <strong>het</strong> westen.<br />
Oorspronkelijk behoorde dit eertijds moerassige gebied tot <strong>het</strong> land van Breda en vormde vanaf<br />
ca. 1192 een leen van de hertog van Brabant. Het ontstaan van <strong>het</strong> huidige polderlandschap in<br />
en om Stabroek gaat terug tot de 13de eeuw, toen Gillis van Attenhoeven begon met de<br />
inpoldering van de streek, die toen 'Attenhoeven' en later 'Ettenhove' werd genoemd. Na aanleg<br />
van 's Hertogendijk in de 13de eeuw werden de polder van Ettenhoven gescheiden van die<br />
Lillo, evenals de twee toen reeds bestaande nederzettingen. Ten gevolge van dijkdoorbraken,<br />
reeds vroeg in de geschiedenis van dit poldergebied, werden de nederzettingen van <strong>het</strong> huidige<br />
Hoevenen en Stabroek naar de hogere gronden verwezen. Tijdens de 80-jarige oorlog (1568-<br />
1648) werden de polders onder water gezet en werd de 's Hertogendijk voorzien van 2<br />
schansen. Met <strong>het</strong> herstel van de dijken werd slechts gestart in 1614. In de strijd tussen de<br />
Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden werd na 1622 <strong>het</strong> gebied opnieuw onder water gezet;<br />
waarna met de Vrede van Munster in 1648 de dijken opnieuw werden hersteld. Na zware<br />
dijkbreuken, alsook omtrent 1830 en tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen de polders nog<br />
verschillende malen -al dan niet opzettelijk- onder water te staan.<br />
Vandaag betreft dit gebied nog een traditioneel polderlandschap, waarbinnen de 's Hertogendijk<br />
een waardevol historisch relict vormt. Hoevenen en Stabroek betreffen nog steeds<br />
poldergemeenten, waarvan <strong>het</strong> bebouwde gebied op een zandrug is gelegen, doch hebben<br />
door uitbreiding hun typische karakter deels verloren. Hoewel niet geldend voor de volledige<br />
ankerplaats, kan op basis van de gegevens van de historische kaarten van Ferraris (1777),<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 761<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Vandermaelen (1854) en <strong>het</strong> MGI (1909), worden gesteld dat de landschapsstructuur en<br />
topografie van een aanzienlijk deel van dit gebied doorheen de geschiedenis stabiel is<br />
gebleven.<br />
Deze ankerplaats is ook betrekkelijk rijk aan bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed. Zeker te vermelden is de<br />
voormalige parochiekerk O.L.-Vrouw Geboorte, een pseudo-basiliek, die waarschijnlijk<br />
teruggaat tot de 15de eeuw, met een kern uit de 13de eeuw. Bijhorend is er een omheind en<br />
ommuurd kerkhof. Ter hoogte van Ettenhove staat een 19 de eeuwse 'ast' - eertijds gebruikt<br />
voor <strong>het</strong> drogen van veldvruchten en cichoreiwortels- bij een hoeve uit de eerste helft van de<br />
20ste eeuw. In <strong>het</strong> oosten van de ankerplaats vinden we enkele mooie villa's en landhuizen<br />
zoals <strong>het</strong> 'Irishof' en 'Heidehof' die teruggaan tot <strong>het</strong> einde van de 18de of begin van de 19de<br />
eeuw. En dan is er nog <strong>het</strong> eclectisch kasteelt<strong>je</strong> met neo-Vlaamse renaissance-elementen<br />
'Starrenhof', dat werd gebouwd in 1881. Sinds 1930 is <strong>het</strong> in gebruik als klooster van de<br />
broeders van Scheppers. Het wordt omgeven door een mooi beboomd park met bakstenen<br />
afsluitmuur met hekken en torent<strong>je</strong>s.<br />
Dit poldergebied van Stabroek is gelegen op de overgang van Polders naar Kempen en is<br />
daarmee onderdeel van een belangrijke gradiënt. De grote variatie in bodemstructuur, een<br />
belangrijk hoogteverschil en <strong>het</strong> contact tussen <strong>het</strong> zure, Kempische hooglandwater en <strong>het</strong><br />
kalkrijke polderwater geven <strong>het</strong> gebied een apart karakter. Aansluitend op andere<br />
poldergebieden in de Scheldevallei, vertegenwoordigen de polders van Stabroek een<br />
belangrijke functie als broed- en overwinteringgebied voor talrijke vogelsoorten.<br />
Als traditioneel poldergebied, arm aan kleine landschapselementen maar rijk aan historische<br />
relicten zoals de 's Hertogendijk en enkele oude hoeven en landhuizen, vertegenwoordigt deze<br />
omgeving van Stabroek een aanzienlijke est<strong>het</strong>ische waarde. De openheid van dit gebied biedt<br />
bovendien ruimte voor prachtige vergezichten. Zeer typerend voor de ligging van deze<br />
'overgangspolders' is dat men over een relatief korte afstand de overgang van Polders naar<br />
Kempen kan ervaren. Deze overgang komt duidelijk tot uiting in de perceelsstructuur: in <strong>het</strong><br />
eigenlijke poldergebied zijn de percelen blokvormig, terwijl op de overgang naar de Kempen<br />
(gedeelte op gemeente Kapellen) de percelering eerder langwerpig is. Hoewel de omgevende<br />
haveninfrastructuur als storend kan worden ervaren, is zij karakteristiek voor dit stuk<strong>je</strong><br />
Scheldevallei en vormt ze vaak opvallende bakens in <strong>het</strong> landschap. In <strong>het</strong> noordoosten<br />
aansluitend op de Antitankgracht met de Schans van Smoutakker, is dit poldergebied in en om<br />
Stabroek deel van een cluster van waardevolle landschappen in <strong>het</strong> noordwesten van de<br />
provincie Antwerpen.<br />
Knelpunten in dit landschap zijn de wegeninfrastructuur en bijhorende storende lintbebouwing.<br />
De centraal in de ankerplaats gelegen, sterk bebouwde as tussen Stabroek en Hoevenen wordt<br />
aanzien als een onherstelbare landschapswonde. Om de waarden van dit stuk<strong>je</strong> Scheldevallei<br />
in <strong>het</strong> noorden van Antwerpen te behouden, dient een verdere negatieve, antropogene invloed<br />
te worden vermeden.<br />
Domein Ravenhof (Code: A10003)<br />
Domein Ravenhof is gelegen in de gemeente Stabroek in <strong>het</strong> noorden van de provincie<br />
Antwerpen. De begrenzing van deze ankerplaats wordt gevormd door de grens met Nederland<br />
in <strong>het</strong> westen en noorden, de bewoning van Putte in <strong>het</strong> oosten en de Antitankgracht in <strong>het</strong><br />
zuiden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 762<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
'Domein Ravenhof' te Stabroek wordt gekenmerkt door <strong>het</strong> rechthoekige kasteel uit <strong>het</strong> begin<br />
van de 19de en 20ste eeuw, ingeplant in een eveneens rechthoekig, omgracht domein,<br />
omgeven door <strong>het</strong> Moretusbos. Aan de zuidzijde wordt <strong>het</strong> kasteel geflankeerd door een grote<br />
vijver en geplaveid erehof. Aan de noordelijke zijde staat een koetshuis, vermoedelijk<br />
teruggaand tot <strong>het</strong> begin van de 20ste eeuw. Van <strong>het</strong> bijhorende, intacte, stervormige park,<br />
was reeds sprake bij Ferraris (1777) en Vandermaelen (1854). Dit park is opgebouwd uit een<br />
afwisseling van hoogstammig loof- en naaldhout en wordt doorsneden door een aantal dreven,<br />
waarvan die tussen de kerk van Putte en <strong>het</strong> kasteel de opmerkelijkste is. Tussen de<br />
bospercelen komen enkele kleinere landbouwpercelen voor en zorgt de aanwezigheid van<br />
zandheuvels voor microreliëf. De deels historisch stabiele bossen van <strong>het</strong> kasteelpark lopen<br />
verder naar <strong>het</strong> noorden over de rijksgrens met Nederland, waar zich <strong>het</strong> resterende deel van<br />
<strong>het</strong> park situeert.<br />
De intacte, stervormige parkstructuur rond <strong>het</strong> 'Kasteel Ravenhof', met een aantal opmerkelijke<br />
dreven, is ruimtelijk-structurerend dominant . De open ruimte tussen <strong>het</strong> bos en de<br />
Antitankgracht langs de zuidrand, doorsneden door bomenri<strong>je</strong>n, vormt een sterk contrast met<br />
de gesloten structuur van <strong>het</strong> kasteelpark. Enkele bomenri<strong>je</strong>n van Zomereik en knotwilg<br />
verzorgen hier de relatie tussen de bosrand en de omgeving. Deze open ruimte met<br />
landbouwpercelen moet worden bewaard, teneinde <strong>het</strong> zicht op de boszoom te verzekeren.<br />
Langs de zuidzijde grenzend aan de Antitankgracht met de Schans van Smoutakker, is 'Domein<br />
Ravenhof' deel van een cluster van waardevolle landschappen in <strong>het</strong> uiterste noorden van de<br />
provincie Antwerpen.<br />
Brakwaterschorren langsheen de Schelde ten noorden van Antwerpen (Code:A14001)<br />
Deze ankerplaats betreft <strong>het</strong> schorrengebied (Galgenschoor, Groot Buitenschoor en Schorren<br />
van Doel) langsheen beide oevers van de Schelde ten noorden van Antwerpen tussen de grens<br />
met Nederland en <strong>het</strong> voormalige polderdorp Lillo. Daarnaast werd eveneens een gedeelte van<br />
<strong>het</strong> historische polderdorp Doel, alsook de Prosperpolder en Prosperdorp opgenomen. Het<br />
gebied wordt langs de oostkant ingesloten door industrie en haveninfrastructuur; de zuidgrens<br />
wordt gevormd door de Liefkenshoektunnel. Het betreft de relicten van een uitgebreid en<br />
ingewikkeld stelsel van 'buitendijkse gronden' die de mens doorheen de geschiedenis met<br />
wisselende kansen steeds opnieuw heeft ingedijkt en omgezet naar vruchtbare cultuurgronden.<br />
Op de kaarten van Ferraris (1777) en Vandermaelen (1850) herkennen we de ankerplaats als<br />
een ingewikkeld rivieren- en geulenstelsel dat de toenmalige Westerschelde verbond met de<br />
huidige Oosterschelde. In en rond <strong>het</strong> gebied kwamen slikken, schorren en moerassen tot<br />
ontwikkeling, die op de hoger gelegen gronden onderbroken werden door kleine<br />
bewoningskernen. Rond 1870 werd echter een verbinding tot stand gebracht tussen Zuid-<br />
Beveland (NL) en <strong>het</strong> vasteland, waardoor de natuurlijke verbinding tussen de Wester- en<br />
Oosterschelde verdween. Latere inpolderingen hadden een bijkomend verlies van slikke- en<br />
schorrengebied tot gevolg. De vandaag resterende schorrengebieden zijn vroeger in cultuur<br />
geweest o.v.v. intensieve begrazing. De hier en daar nog aanwezige greppelpatronen vormen<br />
een historisch restant van deze beheersvorm. Verschillende dijkstructuren in <strong>het</strong> gebied kennen<br />
eveneens reeds een lange geschiedenis.<br />
Deze brakwaterslikken en schorren betreffen een onvervangbaar landschap- en vegetatietype<br />
gezien hun zeer specifieke milieuomstandigheden en trage ontwikkelingsproces. In vergelijking<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 763<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
met andere deelgebieden, was de menselijke invloed op de slikken en schorren doorheen de<br />
geschiedenis klein en beperkte die zich tot extensieve beweiding en maaien of snijden van de<br />
vegetatie. Bovendien staan zij onder invloed van <strong>het</strong> getijdenregime van de schelde -met<br />
regelmatige overstromingen tot gevolg- en daarmee ook van <strong>het</strong> nagenoeg natuurlijke<br />
sedimentatie- erosie proces. Omwille hiervan vertonen deze buitendijkse gebieden nog een<br />
hoge graad van natuurlijkheid. De overgang van de rivier naar de slikken en verder naar de<br />
hogere schorren en dijken vormt nog een mooie chorosequentie en geeft ontstaan aan een zeer<br />
gradiëntenrijk landschap met een gevarieerde flora die op nationaal niveau zeldzaam is. Deze<br />
waterrijke en open gebieden zijn bovendien belangrijke rui-, foerageer-, rust-, en<br />
broedgelegenheden voor watervogels en worden hiervoor op internationaal niveau erkend.<br />
Tijdens de Tachtigjarige oorlog liet Willem van Oran<strong>je</strong>, ter verdediging van Antwerpen, in 1578-<br />
1582 de tweelingforten Lillo en Liefkenshoek bouwen. Door de strategische ligging aan de<br />
Schelde en de tactiek van <strong>kun</strong>stmatige overstromingen was Lillofort tijdens <strong>het</strong> Ancien Régime<br />
een belangrijke en vaak belegerde vesting met militaire controle over de scheepvaart. De forten<br />
werden in de loop der tijden dikwijls aangepast aan de evoluerende krijgs<strong>kun</strong>de. In 1894<br />
werden de, voor de verdediging van Antwerpen waardeloos geworden, forten van Lillo en<br />
Liefkenshoek buiten militair gebruik gesteld. In fort Lillo komt nu particuliere bewoning en<br />
horeca voor; fort Liefkenshoek is weinig veranderd, maar verkeert in een vervallen staat.<br />
Het polderdorp Doel dankt zijn ontstaan aan de indijkingen van de Schelde, die in 1260<br />
begonnen. Het betreft een zeldzaam voorbeeld van urbanisatie: de geometrische aanleg werd<br />
in 1612 vastgelegd en is sindsdien niet meer gewijzigd. Daarnaast omvat <strong>het</strong> bouw<strong>kun</strong>dig<br />
erfgoed en speelde <strong>het</strong> doorheen de geschiedenis als herkennings- en aanlegpunt aan de<br />
Schelde ook een sociaal-culturele rol. De Zeedijkwindmolen van doel dateert uit 1614 en betreft<br />
waarschijnlijk 1 van de oudste stenen molens van Vlaanderen. De neoclassicistische kerk gaat<br />
terug tot de 2de helft van de 19de eeuw. Het kerkpleint<strong>je</strong> ervoor is beboomd met een dreef van<br />
lindenbomen en men vindt er een oorlogsgedenkteken en de oude dorpspomp.<br />
De Prosperpolder werd in 1846 ingedijkt en drooggelegd door de hertogen van Arenberg.<br />
Prosperdorp herbergt nog heel wat bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed. Zo gaat de parochiekerk St.-<br />
Engelbertus, een monumentale neogotische kerk, terug tot 1910-1911; ook de pastorie werd in<br />
1910 opgetrokken. De 'Antoniushoeve', <strong>het</strong> 'Groothof', alsook de 'Prosperhoeve' gaan allen<br />
terug tot de eerste helft van de 20ste eeuw. Ook te vermelden is de voormalige St. -<br />
Michielsschool, die in 1924 werd gebouwd, doch in 1975 bij gebrek aan leerlingen werd<br />
gesloten.<br />
De openheid en natuurlijkheid van <strong>het</strong> gehele gebied resulteert in een est<strong>het</strong>isch waardevolle<br />
'groene' enclave, binnen de industrie en infrastructuur van de Antwerpse Haven. Het polderdorp<br />
doel is een zeldzaam en historisch waardevol restant van de oude, kleine bewoningskernen<br />
langsheen de Schelde.<br />
Landschap op microniveau<br />
Het microniveau wordt beschreven aan de hand van luchtfoto’s van de site van BAYER.<br />
De site van E.ON is gelegen in industriegebied en de luchtfoto’s in de huidige situatie geven<br />
dan ook een typisch industrieel uitzicht weer. Duidelijk op Figuur 11.3 te zien is de Schelde<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 764<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
ovenaan de foto en de R2 aan de rechterkant van de foto met de opening naar de<br />
Liefkenshoektunnel<br />
Figuur 11.3: luchtfoto op de site van E.ON vanuit oostelijke richting<br />
Figuur 11.4 geeft de huidige situatie weer vanuit noordwestelijke richting. Hierbij is duidelijk <strong>het</strong><br />
kanaaldok B1/B2 waar te nemen aan de linkerzijde van de foto, en de Schelde aan de<br />
rechterzijde van de foto. Onderaan de foto is de R2 te zien.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 765<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.4: Luchtfoto van de site van E.ON vanuit noordwestelijke richting<br />
11.1.3. Toekomstige situatie<br />
De toekomstige situatie met koelcellen als koelwaterconcept<br />
De toekomstige situatie wordt beschreven aan de hand van een fotoreportage waarbij de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale ingeplant wordt in de foto’s van de huidige situatie. Figuur 11.5 tot<br />
Figuur 11.8 geven <strong>het</strong> toekomstig landschapsbeeld van de site van E.ON na inplanting van de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale. De gebouwen van de nieuwe elektriciteitscentrale hebben een<br />
typisch industrieel karakter. Opvallend is <strong>het</strong> hoge ketelgebouw en de hoge schouw. De<br />
installatie versterkt <strong>het</strong> typische industriële karakter van de haven. De dichtstbijgelegen<br />
woonkernen zullen wegens de grote afstand en <strong>het</strong> algemeen industriële karakter van de haven<br />
als geheel weinig visuele hinder ondervinden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 766<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.5: Toekomstig uitzicht vanuit noordwestelijke richting<br />
Figuur 11.6: Toekomstige uitzicht vanuit zuidwestelijke richting<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 767<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.7: Toekomstige landschappelijke situatie vanuit zuidoostelijke richting<br />
Figuur 11.8: Toekomstige situatie vanuit zuidelijke richting<br />
Toekomstige situatie met andere koelwateruitvoeringsconcepten<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 768<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Koelcellen
In Figuur 11.7 werd op de foto de koelcellen met geforceerde trek aangeduid. Indien zou<br />
gekozen worden voor een ander koelwaterconcept, dan kan de landschappelijke impact als<br />
gelijk of groter (meer zichtbaar in <strong>het</strong> landschap) worden beschouwd. In <strong>het</strong> BREF-document<br />
m.b.t. de industriële koelmethoden wordt de landschappelijke (of visuele impact) beschouwd<br />
zoals in Tabel 11.2. Het open koelwatersysteem heeft de laagste visuele impact. De<br />
aërocondensor, koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek en de hybride koeltoren hebben een visuele<br />
impact die als ‘medium’ wordt beschouwd. De visuele impact van een koeltoren met natuurlijke<br />
trek wordt ‘hoog’ beschouwd. Voor dit pro<strong>je</strong>ct zou een koeltoren nodig zijn met een diameter<br />
van 130 m en 180 m hoog, wat een gigantische impact zou hebben op de omgeving. Mede om<br />
die reden zal in <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct gewerkt worden met koelcellen met <strong>kun</strong>stmatige trek,<br />
dus met een ‘medium’ visuele impact.<br />
Tabel 11.1: Vergelijking van de verschillende koelmethoden met betrekking tot de visuele impact.<br />
Visuele impact<br />
Open koelwatersysteem<br />
laag<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 769<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aëro-condensor Koeltoren met<br />
natuurlijke trek<br />
medium<br />
hoog<br />
Koelcellen met<br />
<strong>kun</strong>stmatige trek<br />
medium<br />
Hybride<br />
koeltoren<br />
medium<br />
11.1.4. Besluit<br />
De E.ON installaties zullen duidelijk zichtbaar zijn van op de Scheldelaan (zie voorgaande<br />
figuren). In <strong>het</strong> algemeen zal de E.ON Elektriciteitscentrale een blikvanger en<br />
herkenningspunten zijn voor passanten.<br />
De landschappelijke impact van de geplande kolencentrale wordt als landschappelijk<br />
aanvaardbaar ingeschat, en wel omwille van de volgende redenen:<br />
• De site van E.ON is direct omgeven door industriële activiteiten in noordelijke, zuidelijke<br />
en oostelijke richting. In westelijke richting ligt de Schelde met aan de overkant van de<br />
Schelde opnieuw industriële activiteiten.<br />
• De geplande elektriciteitscentrale zal <strong>het</strong> nu al aanwezige industriële karakter<br />
versterken en bijgevolg opgaan in <strong>het</strong> geheel. Enkel de hoge schouw en <strong>het</strong> hoge<br />
ketelhuis zullen vanuit afstand nog waarneembaar zijn.<br />
Tabel 11.2: Vergelijking van de verschillende koelmethoden met betrekking tot de visuele impact.<br />
Visuele impact<br />
Open koelwatersysteem<br />
laag<br />
Aërocondensor<br />
medium<br />
Koeltoren met<br />
natuurlijke trek<br />
hoog<br />
Koelcellen met<br />
<strong>kun</strong>stmatige trek<br />
medium<br />
Hybride<br />
koeltoren<br />
medium
11.2. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie voor <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
11.2.1. Methodologie<br />
De beschrijving van de methodologie is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als voor <strong>het</strong> 1 e concept. We<br />
verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 11.1.1.<br />
De koeltoren wordt opgericht centraal in <strong>het</strong> havengebied op de rechteroever van de Schelde.<br />
Het landschap heeft er een industrieel karakter met veel activiteiten van petrochemische aard.<br />
Het terrein waar de koeltoren wordt opgetrokken is in <strong>het</strong> verleden opgespoten, waardoor <strong>het</strong><br />
oorspronkelijke polderlandschap volledig verdwenen is. Buiten de Schelde met de slikken,<br />
schorren en de dijk zijn er binnen <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied geen waardevolle geomorfologische<br />
structuren, landschappelijke structuren (kleine landschapselementen) en erfgoedwaarden<br />
aanwezig. Voor <strong>het</strong> concept van de koeltoren zijn vooral de effectgroepen wijziging van de<br />
perceptieve kenmerken en de belevingswaarde belangrijk.<br />
De effectgroep ‘wijziging van de perceptieve kenmerken’ behandelt de zichtbaarheid van de<br />
landschapselementen. Deze effecten <strong>kun</strong>nen een verandering van de aard van <strong>het</strong><br />
landschapstype veroorzaken. De effecten hangen samen met schaalvergroting of –verkleining,<br />
toevoegen en verwijderen van elementen, inpasbaarheid, de mate van openheid, zichtbaarheid<br />
van de ingrepen. De landschappelijke inkleding van de nieuwe constructies zijn in dit opzicht<br />
van bijzonder belang. In de effectbespreking wordt een onderscheid gemaakt tussen de<br />
effecten als gevolg van de werkzaamheden en deze na realisatie van de constructie.<br />
Of een effect al dan niet significant is, wordt aan de hand van verschillende kenmerken<br />
nagegaan. Voor de perceptieve kenmerken zijn deze criteria:<br />
- relatie met de context (samenhang);<br />
- variatie en contrast;<br />
- herkenbaarheid;<br />
- gaafheid, zorg, netheid;<br />
- gebruiksmogelijkheden;<br />
- algemene sfeer.<br />
Voor de effectgroepen wordt steeds rekening gehouden met :<br />
- de grootte van de impact van <strong>het</strong> effect (werkingsgebied);<br />
- duur van <strong>het</strong> effect.<br />
Voor de effectgroep wijziging van de perceptieve kenmerken wordt volgend significantiekader<br />
gehanteerd:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 770<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 11.3: Significantiekader voor de effectgroep: wijzigen van perceptieve kenmerken<br />
Effectbeschrijving Omschrijving<br />
verwaarloosbaar geen impact op de perceptieve kenmerken;<br />
beperkte impact op reeds aangetaste kenmerken<br />
matig negatief beperkte aantasting van de perceptieve kenmerken<br />
relevant negatief belangrijke lokale aantasting van de perceptieve<br />
kenmerken<br />
significant negatief. belangrijke en globale aantasting van de perceptieve<br />
kenmerken<br />
11.2.2. Afbakening van <strong>het</strong> studiegebied<br />
Het studiegebied wordt gedefinieerd als <strong>het</strong> gebied waarbinnen de geplande ingrepen en de<br />
effecten van deze ingrepen zich manifesteren op <strong>het</strong> landschap. Het macrolandschap wordt<br />
bekeken tot op een afstand van circa 10 km tot de geplande elektriciteitscentrale.<br />
11.2.3. Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden<br />
Voor de juridische en beleidsmatige randvoorwaarden, wordt verwezen naar paragraaf 1.2.<br />
11.2.4. Beschrijving van de referentiesituatie<br />
De beschrijving van de referentiesituatie van <strong>het</strong> studiegebied is voor dit concept <strong>het</strong>zelfde als<br />
voor <strong>het</strong> 1 e concept. We verwijzen voor de beschrijving ervan naar paragraaf 11.1.2.<br />
11.2.5. Beschrijving van de milieueffecten<br />
11.2.5.1. Ingreep-effectenschema<br />
Een disciplinegebonden ingreep-effectenschema (Tabel 11.4) geeft aan welke effect(groep)en<br />
er voor <strong>het</strong> thema landsschap te verwachten zijn.<br />
Tabel 11.4: Overzicht van de verwachte effecten<br />
Effectgroepen thema Landschap P/T Verwachte omvang<br />
Exploitatiefase<br />
exploitatiefase Structuur- en relatiewijzigingen P x<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 771<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Wijziging erfgoedwaarde P *<br />
Wijziging perceptieve kenmerken P **<br />
Wijziging belevingswaarde P **<br />
(P/T: permanent of tijdelijk effect); omvang: x: verwaarloosbaar *: gering; **: relevant; ***:<br />
significant)
11.2.6. Effecten<br />
11.2.6.1. Constructiefase<br />
Momenteel bestaat <strong>het</strong> landschap ter hoogte van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied (microniveau) uit een<br />
opgespoten terrein met industriële bebouwing. Het landschap is er duidelijk te herkennen als<br />
een industrieel landschap met een eerder beperkte landschappelijke waarde.<br />
Tijdens de constructiefase zal <strong>het</strong> landschap op microniveau <strong>het</strong> uitzicht hebben van een<br />
bouwwerf. De bouwconstructies en <strong>het</strong> op- en afrijdende verkeer zal <strong>het</strong> landschap op dit<br />
niveau sterk beïnvloeden.<br />
In de referentiesituatie zijn de perceptieve waarden op microniveau eerder beperkt. Tijdens de<br />
constructiefase zullen de perceptieve waarden verder afnemen. Het effect op microniveau wordt<br />
beoordeeld als matig negatief.<br />
Op mesoniveau en macroschaal zullen de negatieve effecten toenemen naarmate de<br />
constructies vorderen. Het hoofdgebouw en de koeltoren zullen geleidelijk meer dominant in <strong>het</strong><br />
landschap aanwezig zijn. De site van E.ON zal meer en meer geaccentueerd worden.<br />
Op mesoniveau zijn in de huidige situatie de havenactiviteiten dominant aanwezig zijn. Men<br />
gaat er algemeen vanuit dat een grote constructie in een dergelijk industrieel landschap<br />
aanvaardbaar is. Het effect wordt beoordeeld als matig negatief.<br />
Als de gebouwen hun eindfase bereiken zullen ze op macroniveau in de omgeving zichtbaar<br />
zijn. De koeltoren en <strong>het</strong> hoofdgebouw van E.ON zullen dan tot op grote afstand zichtbaar zijn.<br />
De gebouwen en de koeltoren zullen dominant in <strong>het</strong> landschap aanwezig zijn.<br />
Vanuit de woonzones is <strong>het</strong> havengebied met zijn industriële gebouwen en kranen vanuit<br />
bepaalde gezichtshoeken zichtbaar. De inwoners zijn in de referentiesituatie al vertrouwd met<br />
<strong>het</strong> industriële karakter van de omgeving.<br />
Ook de koeltorens van Doel zijn momenteel dominant in <strong>het</strong> landschap aanwezig.<br />
Ten opzichte van de referentiesituatie zullen de perceptieve kenmerken van <strong>het</strong> landschap niet<br />
ernstig wijzigen. Wegens de grote hoogte en <strong>het</strong> dominant zichtbaar zijn van <strong>het</strong> hoofdgebouw<br />
en de koeltoren tot in de woonzones wordt <strong>het</strong> effect beoordeeld als matig negatief.<br />
11.2.6.2. Exploitatiefase<br />
De gebouwen van de nieuwe electriciteitscentrale hebben met uitzondering van de koeltoren<br />
een typisch industrieel karakter, vergelijkbaar met <strong>het</strong> beeld van een raffinaderij. De koeltoren<br />
heeft een afwijkende vorm t.o.v. van de blokvormige industriële gebouwen en de slanke<br />
schouwen in <strong>het</strong> havengebied.<br />
De toekomstige situatie met <strong>het</strong> koeltorenconcept<br />
De toekomstige situatie wordt beschreven aan de hand van een 3D-fotoreportage waarbij de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale ingeplant wordt in de foto’s van de huidige situatie. Figuur 11.9 tot<br />
Figuur 11.11 geven <strong>het</strong> toekomstig landschapsbeeld van de site van E.ON na inplanting van de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale. De gebouwen van de nieuwe elektriciteitscentrale hebben een<br />
typisch industrieel karakter. Opvallend is <strong>het</strong> hoge ketelgebouw en de hoge koeltoren. De<br />
installatie versterkt <strong>het</strong> typische industriële karakter van de haven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 772<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.9 Toekomstige situatie met koeltoren vanuit noordelijke richting.<br />
Figuur 11.10 Toekomstige situatie met koeltoren vanuit oostelijke richting.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 773<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.11Toekomstige situatie met koeltoren vanuit westeliljke richting.<br />
Op microniveau zullen de gebouwen en de koeltoren dominant aanwezig zijn in <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ctgebied. Er zal in <strong>het</strong> gebied een nieuwe samenhang van de gebouwen ontstaan, die<br />
allemaal gerelateerd zullen zijn aan de productie van elektriciteit. Het geheel zal een gave en<br />
verzorgde indruk geven en in <strong>het</strong> landschap duidelijk herkenbaar zijn als een<br />
elektriciteitscentrale. Door een gepaste beplanting <strong>kun</strong>nen de kleinere gebouwen op<br />
microniveau wellicht nog beter geïntegreerd worden. Het effect op microniveau wordt<br />
beoordeeld als matig negatief.<br />
Op mesoschaal wordt de koeltoren <strong>het</strong> grootste gebouw in de omgeving dat samen met <strong>het</strong><br />
hoofdgebouw dominant in <strong>het</strong> landschap aanwezig zal zijn. Het mesoschaalniveau van <strong>het</strong><br />
landschap (tot ca. 2 km) valt volledig binnen <strong>het</strong> havengebied. In deze industriële omgeving is<br />
<strong>het</strong> aanvaardbaar dat koeltorens en grote constructies aanwezig zijn. De perceptie van <strong>het</strong><br />
landschap wijzigt op mesoniveau niet in grote mate. Het effect wordt als matig negatief<br />
beoordeeld.<br />
Op macroschaal zullen twee landschapselementen (hoofdgebouw en koeltoren) met<br />
beduidend grotere dimensies aan <strong>het</strong> landschap worden toegevoegd. De zichtbaarheid zal niet<br />
meer beperkt blijven tot <strong>het</strong> havengebied. Enkel de koeltorens van Doel zijn even dominant in<br />
<strong>het</strong> landschap aanwezig.<br />
De landschappelijke impact op macroniveau wordt onderzocht aan de hand van foto’s die op<br />
verschillende afstand van de elektriciteitscentrale werden genomen. In Figuur 11.12 zijn de<br />
locaties van waaruit foto’s werden genomen aangeduid. Ter verduidelijking zijn op de figuur<br />
afstandscirkels aangebracht en relevante locaties aangeduid:<br />
• omliggende woonkernen binnen 10 km: 2, 5, 6, 12,16, 17, 18, 19, 20, 22, 24<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 774<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• omliggende open ruimtes en natuurgebieden: 13, 14, 15, 25, 27, 29, 30<br />
• zichtlocaties:<br />
o verkeersassen 4, 7, 23<br />
o toeristische zichtlocatie: 8, 9<br />
o hoogbouw kantoren, appartementen: 10, 11<br />
• beschermde monumenten, landschappen en stadsgezichten: 1, 26, 31<br />
Bij helder weer werden in december 2008 foto’s genomen in de richting van de inplantinglocatie<br />
van de koeltoren.<br />
Figuur 11.12: Fotolocaties in de ruime omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
Na de opnames werden de meest relevante foto’s geselecteerd in functie van verschillende<br />
richtingen en afstanden tot de centrale. In Tabel 11.5 is deze selectie weergegeven. Simulaties<br />
met de koeltoren en <strong>het</strong> hoofdgebouw werden uitgevoerd.<br />
Tabel 11.5: Geselecteerde fotolocaties voor simulatie<br />
Fotolocatie Plaatsaanduiding Landschapstype<br />
1 Dijk bij Liekenshoek beschermd monument<br />
31 Fort van Lillo met havent<strong>je</strong> beschermd stadsgezicht<br />
7 Scheldelaan verkeersas<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 775<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Afstandscirkel<br />
(km)<br />
Figuur-<br />
nummer<br />
2-3 Figuur<br />
11.13<br />
1-2 Figuur<br />
11.14<br />
1-2 Figuur<br />
11.15
Fotolocatie Plaatsaanduiding Landschapstype<br />
15 Natuurgebied de Kuifeend open ruimte/natuurgebied<br />
22 nabij de kern van Berendrecht woonkern<br />
20 nabij de kern van Putte woonkern<br />
8 Noorderterras Antwerpen toeristische zichtlocatie<br />
Figuur 11.13: Toekomstig landschappelijk beeld vanop de dijk bij Fort Liefkenshoek in Beveren<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 776<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Afstandscirkel<br />
(km)<br />
Figuur-<br />
nummer<br />
2-3 Figuur<br />
11.16<br />
4-5 Figuur<br />
11.17<br />
8-9 Figuur<br />
11.18<br />
10-11 Figuur<br />
11.19
Figuur 11.14: Toekomstig landschappelijk beeld vanuit <strong>het</strong> havent<strong>je</strong> van <strong>het</strong> Fort van Lillo<br />
Figuur 11.15: Toekomstig landschappelijk beeld op de Scheldelaan ten zuiden van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 777<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.16: Toekomstig landschappelijk beeld vanop <strong>het</strong> wandelpad in natuurgebied de Kuifeend<br />
Figuur 11.17: Toekomstig landschappelijk beeld nabij de kern van Berendrecht<br />
In werkelijkheid gaat men de installaties niet zien. De simulatie geeft hier aan hoe hoog de<br />
installatie vanuit deze locatie zal zijn.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 778<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 11.18: Toekomstig landschappelijk beeld nabij de kern van Putte<br />
In werkelijkheid gaat men de installaties niet zien. De simulatie geeft hier aan hoe hoog de<br />
installatie vanuit deze locatie zal zijn.<br />
Figuur 11.19: Toekomstig landschappelijk beeld van op <strong>het</strong> Noorderterras aan de Scheldekaai in <strong>het</strong> centrum van<br />
Antwerpen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 779<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In werkelijkheid gaat men de installaties niet zien. De simulatie geeft hier aan hoe hoog de<br />
installatie vanuit deze locatie zal zijn.<br />
Figuur 11.20: Huidig landschappelijk beeld vanuit <strong>het</strong> havent<strong>je</strong> van <strong>het</strong> Fort van Lillo in de richting van de koeltorens van<br />
de kerncentrale van Doel<br />
De koeltoren zal de perceptie van <strong>het</strong> havenlandschap als grootschalig industriegebied<br />
versterken. De koeltoren van E.ON zal een vergelijkbare landschappelijke impact hebben als de<br />
koeltorens van de kerncentrale van Doel. Er wordt een nieuw landschapselement toegevoegd<br />
dat duidelijk afwijkt in vorm en dimensies van de meeste elementen in de haven. Omdat al een<br />
vergelijkbaar element op linkeroever staat, de koeltorens van de kerncentrale van Doel, zal een<br />
landschappelijke relatie tussen beide landschapselementen ontstaan. In tegenstelling tot Doel<br />
situeert de koeltoren van E.ON zich centraal in <strong>het</strong> havengebied en is aan alle zijden omringd<br />
door een industriël havenlandschap. De koeltorens van E.ON en Doel zullen tussen beide<br />
inplantingsplaatsen, langs de Scheldedijken een gelijkaardige impact hebben (Figuur 11.13 en<br />
Figuur 11.20).<br />
Vanuit de open ruimtes in <strong>het</strong> havenlandschap, namelijk de Schelde met de aangrenzende<br />
dijken en natuurgebieden als Galgeschoor en Kuifeend, zijn actueel verticale elementen van de<br />
industriële haven zichtbaar. Onder bepaalde kijkrichtingen zal de koeltoren van E.ON een<br />
belangrijk landschapselement zijn in de horizon (Figuur 11.16). Er zal een vergelijkbare impact<br />
zijn als van de koeltorens van de kerncentrale van Doel op linkeroever.<br />
De erfgoedwaarde van <strong>het</strong> Fort van Lillo, <strong>het</strong> Fort Liefkenshoek en <strong>het</strong> beschermde landschap<br />
Galgeschoor zal niet wijzigen. Het pro<strong>je</strong>ct zal deze elementen niet aantasten.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 780<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De koeltoren en <strong>het</strong> hoofdgebouw zullen voor de waarnemer van deze erfgoedwaarden<br />
duidelijk in <strong>het</strong> landschap aanwezig zijn (Figuur 11.13, Figuur 11.14, Figuur 11.16). De gaafheid<br />
van <strong>het</strong> landschap zal ter hoogte van deze landschapswaarden echter wel dalen.<br />
De waarnemer op de Scheldedijk ter hoogte van <strong>het</strong> Fort van Lillo (een relict van <strong>het</strong> préindustriële<br />
landschap met natuurlijke elementen langs de Scheldeoever en een ensemble van<br />
historische structuren en recentere woningen), ziet in noordwestelijke richting de koeltorens van<br />
Doel. In zuidoostelijke richting domineren de natuurlijke elementen <strong>het</strong> beeld, maar ook hier zijn<br />
enkele negatieve landschapselementen (zoals een hoogspanningsmast) aanwezig. In de<br />
exploitatiefase van de energiecentrale van E.ON met <strong>het</strong> koeltorenconcept zal vanuit deze<br />
kijkrichting een dominant industrieel element worden toegevoegd. Er kan een wijziging van de<br />
belevingswaarde van dit erfgoed optreden. Dit is echter van toepassing voor <strong>het</strong> merendeel van<br />
de open ruimten, natuurgebieden en erfgoedwaarden in de omgeving. Dit wordt voor de<br />
Kuifeend geïllustreerd.<br />
Tabel 11.6.geeft een overzicht van de verwachte effecten voor <strong>het</strong> thema landschap.<br />
Tabel 11.6: Overzicht van de verwachte effecten (P/T: permanent of tijdelijk effect)<br />
Effectgroepen thema Landschap P/T Effectbeoordeling<br />
Exploitatiefase<br />
exploitatiefase Structuur- en relatiewijzigingen P verwaarloosbaar<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 781<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Wijziging erfgoedwaarde P verwaarloosbaar<br />
Wijziging perceptieve kenmerken P gering negatief<br />
Wijziging belevingswaarde P gering positief/gering negatig<br />
Abiotische verstoring, landschapsecologische verstoring, vernietiging van een historische<br />
structuur of een functionele versnippering van <strong>het</strong> industriële havenlandschap zijn op de<br />
inplanting van de koeltoren niet aan de orde. De impact op de effectgroep structuur- en<br />
relatiewijzigingen is verwaarloosbaar.<br />
Het pro<strong>je</strong>ct zal de erfgoedwaarden in de omgeving (zoals Forten) niet rechtstreeks aantasten.<br />
Het effect wijziging van de erfgoedwaarde wordt bijgevolg als verwaarloosbaar beoordeeld.<br />
De impact op de effectgroep perceptieve kenmerken wordt als beperkt negatief beoordeeld.<br />
Landschappelijk wordt algemeen verondersteld dat nieuw bebouwing inpasbaar moet zijn in <strong>het</strong><br />
landschap. Voor koeltorens specifiek veronderstelt men in principe dat ze niet inpasbaar<br />
(wegens hun grote afmetingen) zijn in <strong>het</strong> landschap. Men stelt hierbij wel eens dat koeltorens<br />
fungeren als horizonvervuilers.<br />
Bij <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct wordt een belangrijk landschapselement aan <strong>het</strong> landschap toegevoegd. Dit leidt<br />
tot veranderingen in de fysiognomie, <strong>het</strong> uitzicht van <strong>het</strong> landschap. Het landschappelijke<br />
karakter van <strong>het</strong> gebied wordt hierdoor aangetast. De koeltoren zal in de grote omgeving van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied (tot circa 10 km) zichtbaar zijn. Door de centrale ligging in <strong>het</strong> havengebied<br />
zal de zichtbaarheid van de koeltoren in de omliggende dorpen beperkt zijn.
Ook vanuit waardevolle natuurgebieden zal de koeltoren zichtbaar zijn. Dit heeft wellicht geen<br />
invloed op de aanwezige fauna en flora, doch wel op de bezoekers van <strong>het</strong> gebied, die de<br />
koeltoren zullen ervaren als een storend element in een natuurlijke omgeving.<br />
Bijkomende negatieve landschapselementen die met de koeltoren gepaard gaan zijn:<br />
• de grote pluim die teweeggebracht wordt;<br />
• mogelijke bovengrondse elektriciteitsdraden;<br />
• verlichting van gebouwen.<br />
De waterdamppluim veroorzaakt een onest<strong>het</strong>isch effect dat tot op zeer grote afstand zichtbaar<br />
zal zijn. Een dergelijke pluim wordt algemeen geassocieerd met milieuverontreiniging, die de<br />
gezondheid kan bedreigen. Een dergelijke pluim veroorzaakt mogelijk negatieve emoties bij de<br />
mensen.<br />
Voor de landschappelijke inpasbaarheid van de koeltoren pleiten volgende elementen positief:<br />
• de aanwezigheid van de koeltorens van Doel, die <strong>het</strong> landschappelijke uitzicht<br />
reeds vertroebeld, maar die mogelijk ook een relatie (landmark) kan betekenen<br />
voor de E.ON-centrale;<br />
• centrale ligging in <strong>het</strong> havengebied met industriële gebouwen en constructies<br />
(kranen) die <strong>het</strong> landschap ontsieren, doch ook typisch zijn voor een industrieel<br />
landschap.<br />
Deze elementen pleiten voor een mogelijke inpassing van de koeltoren in een industriële<br />
omgeving.<br />
Afhankelijk van de waardering door de waarnemer in <strong>het</strong> havengebied is de impact op de<br />
belevingswaarde licht positief, dan wel licht negatief. De waarnemer die zich op de wegen of op<br />
de bedrijfsterreinen in de haven bevindt en <strong>het</strong> landschap als grootschalig industrieel waardeert,<br />
zal de koeltoren als passend ervaren. De waarnemer die de relictzones in de haven opzoekt, al<br />
dan niet met beschermingsstatus als erfgoed, en een hoge waardering heeft voor natuurlijke<br />
elementen als de Schelde met de natuurlijke oevers en historische elementen van een<br />
rivierlandschap (dijken, forten, waterparti<strong>je</strong>n), zal de koeltoren waarschijnlijk als een bijkomende<br />
verstoring van <strong>het</strong> industriële landschap ervaren.<br />
11.2.7. Milderende maatregel<br />
In principe moet gestreefd worden naar een maximale landschappelijke inpassen van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct in <strong>het</strong> landschap. Gezien de hoogte van de constructies is een landschappelijke<br />
inpassing op meso- en macroniveau echter onmogelijk. Omwille van deze reden gaat voor de<br />
discipline landschap de voorkeur naar <strong>het</strong> scenario met direct koeling.<br />
Op microniveau kan een aangepaste beplanting worden uitgevoerd, waardoor op dit niveau een<br />
natuurlijker landschap wordt gecreëerd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 782<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De kleur van de koeltoren moet zo min mogelijk contrasteren met de ruimere omgeving.<br />
Hierdoor wordt de zichtbaarheid in <strong>het</strong> landschap verkleind en worden de hoge gebouwen als<br />
minder storend ervaren.<br />
11.2.8. Besluit<br />
De landschappelijke impact van de geplande energiecentrale met <strong>het</strong> koeltorenconcept wordt<br />
als landschappelijk aanvaardbaar beoordeeld, en wel omwille van de volgende redenen:<br />
• De site van E.ON bevindt zich centraal in <strong>het</strong> havengebied en wordt in alle richtingen<br />
omgeven door industriële activiteiten. Aan de westzijde is de Schelde gelegen, doch<br />
aan de overkant bevinden zich eveneens industriële bedrijven. De zichtbaarheid van de<br />
koeltoren zal als gevolg van de afstand in de omliggende woonzones reeds sterk<br />
gereduceerd zijn.<br />
• De geplande elektriciteitscentrale met koeltoren zal <strong>het</strong> nu al aanwezige industriële<br />
karakter versterken en bijgevolg opgaan in <strong>het</strong> geheel. De gaafheid van <strong>het</strong> landschap<br />
wordt niet significant gewijzigd. De koeltoren zal een landmark worden die in relatie met<br />
de koeltorens van de kerncentrale van Doel past in <strong>het</strong> omringende havenlandschap.<br />
• Negatieve effecten zullen uitgaan van waarnemers die de open ruimten in <strong>het</strong><br />
havengebied (natuurgebieden, erfgoedplaatsen) bezoeken.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 783<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
11.3. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie voor <strong>het</strong><br />
scenario van de bijstook met 20% biomassa<br />
Voor de discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie worden er geen<br />
veranderingen ten opzichte van 100% kolenstook verwacht.<br />
11.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
De landschappelijke impact van de geplande energiecentrale met <strong>het</strong> koeltorenconcept wordt<br />
als landschappelijk aanvaardbaar beoordeeld, en wel omwille van de volgende redenen:<br />
• De site van E.ON bevindt zich centraal in <strong>het</strong> havengebied en wordt in alle richtingen<br />
omgeven door industriële activiteiten. Aan de westzijde is de Schelde gelegen, doch<br />
aan de overkant bevinden zich eveneens industriële bedrijven. De zichtbaarheid van de<br />
koeltoren zal als gevolg van de afstand in de omliggende woonzones reeds sterk<br />
gereduceerd zijn.<br />
• De geplande elektriciteitscentrale met koeltoren zal <strong>het</strong> nu al aanwezige industriële<br />
karakter versterken en bijgevolg opgaan in <strong>het</strong> geheel. De gaafheid van <strong>het</strong> landschap<br />
wordt niet significant gewijzigd. De koeltoren zal een landmark worden die in relatie met<br />
de koeltorens van de kerncentrale van Doel past in <strong>het</strong> omringende havenlandschap.<br />
• Negatieve effecten zullen uitgaan van waarnemers die de open ruimten in <strong>het</strong><br />
havengebied (natuurgebieden, erfgoedplaatsen) bezoeken.<br />
•<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Discipline landschap 784<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
12. Overige disciplines<br />
12.0. Leeswijzer<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren boven <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON<br />
opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde<br />
kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact van<br />
alle in dit <strong>MER</strong> besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in kaart<br />
werd gebracht.<br />
12.1. Overige disciplines voor voor <strong>het</strong> scenario van de directe koeling<br />
12.1.1. Licht, warmte en stralingen<br />
Straling<br />
De huidige aanwezigheid van hoogspanningsmasten zorgt voor beperkte stralingseffecten. De<br />
realisatie van de elektriciteitscentrale met de nodige aanpassing van <strong>het</strong> hoogspanningsnet zal<br />
weinig veranderen aan de stralingseffecten. De geproduceerde elektriciteit zal direct naar <strong>het</strong><br />
onderstation van ELECTRABEL geleid worden.<br />
Licht<br />
Enerzijds zal quasi geen licht buiten <strong>het</strong> gebouw gaan. Quasi alle licht zit binnenin de<br />
gebouwen. Anderzijds zijn in de omgeving – een industrieel landschap – weinig receptoren<br />
aanwezig die hiervan hinder <strong>kun</strong>nen ondervinden.<br />
12.1.2. Afvalstoffen<br />
Op <strong>het</strong> thema afvalstoffen wordt nader ingegaan in hoofdstuk 2, waar enerzijds de voor<br />
verbranding aan te wenden stromen in beeld worden gebracht, waarvan de kwalificatie als<br />
(niet)-afvalstof met de OVAM zal worden besproken voorafgaandelijk aan <strong>het</strong> indienen van de<br />
milieuvergunningsaanvraag voor de elektriciteitscentrale. In hoofdstuk 2 worden ook de (als<br />
afvalstof of secundaire grondstof te kwalificeren) reststromen van <strong>het</strong> productieproces opgelijst<br />
(bodemas, vliegas en gips).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Overige disciplines 785<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
12.1.3. Klimaat<br />
De discipline Klimaat wordt in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> niet als een afzonderlijke discipline<br />
opgenomen. In deze discipline worden effecten van emissies van <strong>het</strong> bedrijf op <strong>het</strong> lokale<br />
klimaat onderzocht.<br />
In <strong>het</strong> scenario met directe koeling waarbij E.ON kleinere koelcellen plant en deze enkel in de<br />
zomer in werking zal zijn, zal <strong>het</strong> effect zich eerder op grondniveau gedurende een kleine<br />
periode in <strong>het</strong> jaar voordoen. Omdat de enkel in de zomer de koelcellen in werking is zal deze<br />
ook niet aanvriezen zodat de hinder minimaal wordt ingeschat.<br />
In <strong>het</strong> scenario met de koeltoren, waar typisch damppluimen ontstaan, kan naargelang de<br />
meteorologische omstandigheden af en toe mistvorming optreden. Uit ervaring met andere<br />
centrales kan gesteld worden dat dit fenomeen zich zelden voordoet.<br />
12.1.4. Veiligheid<br />
E.ON is een multinationaal bedrijf en geeft de hoogste prioriteit aan alle HSE-aspecten op de<br />
werkplaats. Het HSE-managementsysteem van E.ON is gebaseerd op <strong>het</strong> principe van <strong>het</strong><br />
dynamisch risicobeheerssysteem. Het is een continu verbeteringsproces gekenmerkt door de<br />
‘deming circle’: Plan-Do-Check-Act. De doelstelling van <strong>het</strong> HSE-systeem is de preventie en de<br />
vermindering van alle fysische en psychische incidenten en accidenten tijdens de uitvoering van<br />
<strong>het</strong> werk, zowel in de afbraak-, de aanleg-, de exploitatie- en de onderhoudsfase. De HSEpolitiek<br />
heeft betrekking op alle in <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct betrokken personen, zowel eigen medewerkers<br />
als ook contractors, subcontractors, bezoekers en hun middelen.<br />
In dit stadium van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is E.ON al overgegaan tot de aanstelling van een<br />
veiligheidscoördinator ontwerp type A, conform <strong>het</strong> Koninklijk Besluit betreffende tijdelijke en<br />
mobiele bouwplaatsen dd. 25/01/’01 (BS 07/02/’01). Eeé van de taken is <strong>het</strong> opstarten en up-todate<br />
houden van <strong>het</strong> veiligheids- en gezondheidsplan van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct. Hierbij worden niet alleen<br />
de intern aan <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct verbonden risico’s geanalyseerd maar eveneens de interacties met de<br />
omgeving. De aanpak van de risico-analyses voorziet in de beginfase van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct een<br />
Hazid- en/of what-if analyse per onderdeel om later na volledige vastlegging van de P&ID’s een<br />
procesanalyse door middel van HAZOP toe te passen.<br />
De elektriciteitscentrale van E.ON zal geklasseerd zijn als een SEVESO II lage drempel bedrijf.<br />
E.ON zal de nodige kennisgeving in <strong>het</strong> kader van deze wetgeving voor de opstart van deze<br />
centrale aan de betrokken overheidsdienst overmaken. Voor de vergunningsaanvraag zijn dus<br />
geen veiligheids<strong>rapport</strong>ages noodzakelijk. Er is ook geen invloed op <strong>het</strong> ruimtelijk<br />
veiligheids<strong>rapport</strong> van <strong>het</strong> ‘strategisch plan Antwerpse haven rechter en linker Schelde-oever’.<br />
De BAYER-LANXESS-site is onderverdeeld in drie deelzones nl. Noord, Midden en Zuid. E.ON<br />
heeft voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct een volledig braakliggend terrein en de afstand tot de BAYER-LANXESSinstallaties<br />
is voldoende groot, zodat geen bijkomende risico’s te verwachten zijn. Rond <strong>het</strong><br />
voorziene terrein en deels op <strong>het</strong> E.ON-terrein (maar buiten de operationele zone) is er wel een<br />
ondergrondse chloorpijpleiding (komende van Solvay). De risicoanalyse van deze leiding is<br />
beschreven in de veiligheids<strong>rapport</strong>en van BAYER-LANXESS. Als bijkomende maatregel is er<br />
besloten om een extra verharding te voorzien op de plaats waar deze ondergrondse pijpleiding<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Overige disciplines 786<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
gelegen is op <strong>het</strong> gedeelte terrein binnen de E.ON-grens. De inplanting van procesonderdelen<br />
is op dit ogenblik ook zo dat er geen laagbouwconstructies komen binnen een straal van 2,5 m<br />
en geen hoogbouw constructies binnen een straal van 10 m rond de leiding.<br />
Het E.ON-pro<strong>je</strong>ct voorziet in een onafhankelijke ingang met eigen controle voor E.ON naar hun<br />
terreinen (nu de ingang BAYER-Noord genoemd). Op gebied van veiligheidsmanagement<br />
voorziet E.ON in een eigen veiligheidsmanagementsysteem waarbij rekening zal gehouden<br />
worden met specifieke eisen ten gevolge van de veiligheidsregels van BAYER-LANXESS.<br />
E.ON zal in de toekomst dan ook beschikken over een eigen noodplan waarin richtlijnen zullen<br />
geïntegreerd zijn indien zich bij BAYER een noodsituatie voordoet. De nodige informatieuitwisselingen<br />
op gebied van veiligheid met BAYER-LANXESS zijn opgestart. Aangezien de<br />
werking van de centrale maar voorzien is voor na 2014 is er nu in de actuele toestand geen<br />
veiligheidsnota nodig ter aanvulling van <strong>het</strong> veiligheids<strong>rapport</strong> van BAYER-LANXESS maar zal<br />
uiteindelijk <strong>het</strong> OVR en SWA-VR wel later aangepast worden.<br />
12.1.5. Andere aspecten<br />
Het ruimtebeslag tijdens de constructiefase wordt beschreven in paragraaf 2.4.<br />
12.2. Overige disciplines voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
Voor de overige disciplines worden er geen veranderingen ten opzichte van <strong>het</strong> 1 e concept.<br />
12.3. Overige disciplines voor <strong>het</strong> scenario van de bijstook met 20%<br />
biomassa<br />
Voor de overige disciplines worden er geen veranderingen ten opzichte van 100% kolenstook<br />
verwacht.<br />
12.4. Evaluatie van <strong>het</strong> scenario van de directe koeling versus <strong>het</strong><br />
scenario van de koeltoren<br />
Voor de overige disciplines worden er zijn er geen verschillen tussen de concepten.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Overige disciplines 787<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
13. Watertoets<br />
13.1. Juridisch/beleidsmatig kader<br />
Op 18 juli 2003 werd <strong>het</strong> decreet betreffende <strong>het</strong> Integraal Waterbeleid (IWB) bekrachtigd door<br />
de Vlaamse regering. Dit decreet geeft uitvoering aan de Europese Kaderrichtlijn Water en<br />
moet leiden tot een duurzaam waterbeleid in Vlaanderen. Het decreet voorziet dat er, in de<br />
strijd tegen wateroverlast en overstromingen, meer ruimte voor water wordt gecreëerd. Ook een<br />
betere waterkwaliteit en een vrijwaring van de watervoorraden worden beoogd. Deze<br />
uitgangspunten zijn echter niet altijd verzoenbaar met <strong>het</strong> huidig grondgebruik door<br />
woningbouw, industrie en landbouw of (water)wegeninfrastructuur.<br />
In artikel 8 van <strong>het</strong> decreet is daarom de invoering van de watertoets voorzien. De overheid die<br />
over een vergunning, een plan of programma moet beslissen, draagt er zorg voor, door <strong>het</strong><br />
weigeren van de vergunning of door goedkeuring te weigeren aan <strong>het</strong> plan of programma dan<br />
wel door <strong>het</strong> opleggen van gepaste voorwaarden of aanpassingen aan <strong>het</strong> plan of programma,<br />
dat geen schadelijk effect ontstaat of dit zoveel mogelijk wordt beperkt en, indien dit niet<br />
mogelijk is, dat <strong>het</strong> schadelijk effect wordt hersteld, of in de gevallen van de vermindering van<br />
de infiltratie van hemelwater of de vermindering van ruimte voor <strong>het</strong> watersysteem,<br />
gecompenseerd.<br />
De overheid houdt bij <strong>het</strong> nemen van haar beslissing rekening met de relevante<br />
waterbeheerplannen, die de concretisering van <strong>het</strong> integraal waterbeleid zullen vormen en als<br />
toetsingskader <strong>kun</strong>nen dienen voor de beoordelingen door de overheid in <strong>het</strong> kader van de<br />
watertoets, voorzover deze plannen bestaan. Momenteel zijn nog geen waterbeheerplannen<br />
door de Vlaamse regering vastgesteld.<br />
Via de watertoets wordt inhoudelijk en procedureel een expliciete plaats gegeven aan<br />
waterbelangen in de totstandkoming van plannen, programma’s en vergunningsbesluiten. De<br />
watertoets is, samen met <strong>het</strong> decreet Integraal Waterbeleid, sinds 24 november 2003 in voege<br />
getreden.<br />
De Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) die verantwoordelijk is voor de<br />
coördinatie van <strong>het</strong> integraal waterbeleid in Vlaanderen bereidt de nodige uitvoeringsbesluiten<br />
met algemene richtlijnen en nadere regels voor, om enerzijds te bepalen welke handelingen of<br />
activiteiten schadelijke effecten veroorzaken voor <strong>het</strong> watersysteem, en om anderzijds te<br />
bepalen welke de gepaste voorwaarden zijn om <strong>het</strong> schadelijk effect te vermijden, te beperken,<br />
te herstellen of te compenseren. In opdracht van de afdeling Water is een eerste set van<br />
richtlijnen voor de watertoets voor vergunningverleners en een uitvoeringsbesluit voorbereid<br />
(Resource Analysis-IMDC-TECHNUM-LDR milieuadvocaten). Op 20 juli 2006 keurde de<br />
Vlaamse Regering dit uitvoeringsbesluit over de watertoets definitief goed.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 788<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
13.2. Kenmerken van <strong>het</strong> instrument watertoets<br />
De watertoets kan in <strong>het</strong> algemeen worden omschreven als <strong>het</strong> proces van vroegtijdig<br />
informeren, adviseren, afwegen en uiteindelijk beoordelen van de mogelijke schadelijke effecten<br />
van plannen, programma’s of vergunningsbesluiten op <strong>het</strong> watersysteem. Het doel van de<br />
watertoets is in hoofdzaak <strong>het</strong> ontstaan van schadelijke effecten te voorkomen of zoveel<br />
mogelijk te beperken, en als dat niet kan, om de schadelijke effecten te herstellen of te<br />
compenseren.<br />
Daarnaast dient de toepassing van de watertoets gekoppeld te worden aan een uitdrukkelijke<br />
motiveringsplicht (artikel 8, paragraaf 2). Op die manier zal in elke vergunning, plan of<br />
programma een waterparagraaf opgenomen worden waarin op een gemotiveerde manier<br />
vermeld wordt of er schade aan <strong>het</strong> watersysteem zou <strong>kun</strong>nen ontstaan. Worden er schadelijke<br />
effecten verwacht, dan beschrijft de vergunningverlener welke voorwaarden opgelegd worden<br />
aan de vergunning, <strong>het</strong> plan of <strong>het</strong> programma om die effecten te vermijden, te beperken, te<br />
herstellen of te compenseren. Wijkt de beslissing van de vergunningverlener af van <strong>het</strong> advies<br />
van de betrokken waterbeheerder(s), dan komt dat in de waterparagraaf aan bod.<br />
Het doel van de waterparagraaf is een samenhangend beeld te geven van hoe in een<br />
vergunning, plan of programma rekening is gehouden met duurzaam waterbeheer.<br />
13.3. Integratie met milieueffect<strong>rapport</strong>age<br />
In paragraaf 4 van artikel 8 van <strong>het</strong> Decreet Integraal Waterbeleid is een koppelingsbepaling<br />
opgenomen, die de integratie van de watertoets in de discipline Water van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> beschrijft.<br />
Deze koppelingsbepaling bepaalt dat voor de vergunningsplichtige activiteit, plan of programma<br />
dat onderworpen is aan een milieueffect<strong>rapport</strong>age, de analyse en evaluatie van <strong>het</strong> al dan niet<br />
optreden van een schadelijk effect en de op te leggen voorwaarden om dat effect te vermijden,<br />
te beperken, te herstellen of te compenseren, in <strong>het</strong> <strong>rapport</strong> (<strong>MER</strong>) dient te gebeuren.<br />
Ook in <strong>het</strong> besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van <strong>het</strong> Vlaams reglement inzake<br />
milieueffect- en veiligheids<strong>rapport</strong>age van 9 maart 2004 (artikel 7.1 paragraaf 1, bijlage 7,1.5),<br />
wordt de koppeling met de watertoets voorzien.<br />
De noodzakelijke elementen voor de watertoets voor <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct zijn in de<br />
effectbespreking van de discipline water en fauna/flora (voor de aquatische fauna en flora)<br />
behandeld en vervolgens in <strong>het</strong> voorliggende hoofdstuk ‘Watertoets’ van dit <strong>MER</strong> opgenomen.<br />
13.4. Het pro<strong>je</strong>ct en de watertoets<br />
Om de vergunningverlener een gestructureerde en overzichtelijke analyse te geven van de<br />
effecten van <strong>het</strong> te vergunnen pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> watersysteem wordt de watertoets uitgevoerd.<br />
Deze watertoets controleert of de plannen of pro<strong>je</strong>cten conform de principes van <strong>het</strong> integraal<br />
waterbeleid zijn opgevat. Onder de noemer van ‘integraal waterbeleid’ vallen zowel<br />
waterhuishoud<strong>kun</strong>dige aspecten als waterkwaliteit en structuurkenmerken van <strong>het</strong><br />
watersysteem.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 789<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In de effectbespreking is aangetoond dat de aanleg- en exploitatie van de elektriciteitscentrale<br />
conform de principes van <strong>het</strong> integraal waterbeleid zijn indien de kwaliteitsnormen opgelegd<br />
door Vlarem nageleefd worden. Deze zijn zowel voor de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater als<br />
voor <strong>het</strong> lozen van <strong>het</strong> koelwater van toepassing.<br />
13.4.1. Samenvatting van de in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> beoordeelde effecten<br />
In <strong>het</strong> kader van de watertoets dient op de eerste plaats te worden nagegaan of <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct een<br />
‘schadelijk effect’ kan veroorzaken. Indien geen schadelijk effect kan worden vastgesteld, kan<br />
de watertoets als positief worden geëvalueerd en kan <strong>het</strong> beoordelingsproces in dit verband<br />
worden beëindigd (voortoets).<br />
Het DIWB definieert een schadelijk effect als ‘ieder betekenisvol nadelig effect op <strong>het</strong> milieu dat<br />
voortvloeit uit een verandering van de toestand van watersystemen of bestanddelen ervan die<br />
wordt teweeggebracht door een menselijke activiteit; die effecten omvatten mede effecten op de<br />
gezondheid van de mens en de veiligheid van de vergunde of vergund geachte woningen en<br />
bedrijfsgebouwen, gelegen buiten overstromingsgebieden, op <strong>het</strong> duurzaam gebruik van water<br />
door de mens, op de fauna, de flora, de bodem, de lucht, <strong>het</strong> water, <strong>het</strong> klimaat, <strong>het</strong> landschap<br />
en <strong>het</strong> onroerend erfgoed, alsmede de samenhang tussen een of meer van deze elementen’<br />
(art. 3, § 2, 17°).<br />
Hier gaat <strong>het</strong> in essentie om een aantal functies die <strong>het</strong> watersysteem vervult. Een schadelijk<br />
effect ontstaat wanneer een menselijke activiteit <strong>het</strong> watersysteem in die mate verandert dat de<br />
draagkracht overschreden wordt, waardoor <strong>het</strong> watersysteem bepaalde functies niet meer of<br />
minder goed kan vervullen, nu en/of in de toekomst.<br />
Deze functies zijn:<br />
• gedeeltelijk intrinsiek (eigen aan elk watersysteem): o.m. de zelfzuiverende werking,<br />
biodiversiteit, landschap.<br />
• voor een belangrijk deel lokaal af te wegen door waterbeheerders en andere<br />
betrokkenen (cfr. bekkenbeheerplannen en lokale waterplannen)<br />
• in de toekomst min of meer vast te leggen a.d.h.v. functietoekenningen<br />
De functies hebben zowel betrekking op <strong>het</strong> watersysteem als op de waterketen. Concreet gaat<br />
<strong>het</strong> om:<br />
watersysteem:<br />
kwantiteit: o.a.veiligheid, wateroverlast, verdroging<br />
kwaliteit: o.a. gezondheid, ecologie<br />
structuurkenmerken: o.a. fauna, flora, landschap,<br />
onroerend erfgoed<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 790<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
waterketen:<br />
gebruiksfuncties van <strong>het</strong> watersysteem: transport, visserij,<br />
landbouw, drinkwaterproductie, recreatie, koelwater,…
Al deze aspecten zijn aan bod gekomen en beoordeeld in <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong>, door de<br />
onderscheiden disciplines. Om een geïntegreerde beoordeling mogelijk te maken, wordt hierna<br />
een samenvatting gegeven van de effectgroepen en de impactbepaling die werden beoordeeld<br />
in <strong>het</strong> <strong>MER</strong>.<br />
Dit geeft volgende overzicht:<br />
a) Waterkwantiteit :<br />
1. Oppervlaktewater - overstromingsrisico<br />
In <strong>het</strong> hoofdstuk ‘bodem en grondwater’ werd beoordeeld dat een belangrijke<br />
bijdrage/verandering in ruimtebeslag zal plaatsgrijpen door een toename in verharding<br />
(> 1 ha onverhard terrein wordt verhard terrein). Gezien de specifieke geohydrologische<br />
setting werd in <strong>het</strong> hoofdstuk ‘bodem en grondwater’ beoordeeld dat geen milderende<br />
maatregelen noodzakelijk zijn. Op de watertoetskaarten (http://geovlaanderen.agiv.be/geo-vlaanderen/watertoets/)<br />
is <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale ingekleurd als niet-overstromingsgevoelig. Op dit terrein stroomt<br />
<strong>het</strong> hemelwater af naar <strong>het</strong> Havendok.<br />
2. Oppervlaktewater - Captatie<br />
De captatie van <strong>het</strong> Scheldewater in <strong>het</strong> scenario met directe koeling heeft geen<br />
gevolgen voor de waterstand in de Schelde, de verhouding tussen de momentane<br />
debieten in de Schelde en <strong>het</strong> gecapteerde debiet bedraagt 0,3%. In de studie<br />
uitgevoerd door IMDC (volledige modellering van de lozing van <strong>het</strong> koelwater in de deze<br />
zone van de Schelde) wordt dit niet aangewezen als een mogelijk knelpunt.<br />
In <strong>het</strong> scenario met koeltoren is de gecapteerde hoeveelheid een factor 35 lager dan in<br />
<strong>het</strong> scenario met directe koeling.<br />
Onderstaande tabel geeft een algemene vergelijking tussen de twee scenario’s.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 791<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Scenario directe koeling Scenario koeltoren<br />
Koelwater captatie 95.000 m 3 /h 2.678 m 3 /h<br />
Koelwater lozing<br />
Delta T<br />
95.000 m 3 /h<br />
0,3 - 0,4°C (maximum, kortstondig aan<br />
bodem : 2,5°C)<br />
Afvalwater in Schelde 70 m 3 /h 0 m 3 /h<br />
Afvalwater naar BAYER 56 m 3 /h 50 m 3 /h<br />
De effecten zullen bijgevolg verwaarloosbaar zijn:<br />
1.097 m 3 /h<br />
< 0,2°C (maximum, kortstondig aan<br />
bodem : 1°C)<br />
3. Grondwater - Grondwaterstandwijziging<br />
In <strong>het</strong> hoofdstuk ‘bodem en grondwater’ werd onderzocht en besloten dat er ten gevolge<br />
van de bemaling in de aanlegfase een beperkte wijziging van<br />
grondwaterstand/stijghoogte kan optreden, maar <strong>het</strong> overstromingspatroon en<br />
natuurlijke kwel zullen behouden blijven. In <strong>het</strong> hoofdstuk ‘bodem en grondwater’ werd
dit beoordeeld als een beperkte bijdrage tot de grondwaterstandwijziging in die zin dat<br />
milderende maatregelen niet noodzakelijk zijn.<br />
b) Waterkwaliteit :<br />
1. Oppervlaktewater<br />
Er wordt Scheldewater onttrokken van de Schelde om als koelwater te gebruiken. Na<br />
dienst te doen als koelwater wordt dit terug in de Schelde geloosd. Om biofouling te<br />
voorkomen worden er additieven aan <strong>het</strong> Scheldewater toegevoegd. In <strong>het</strong> hoofdstuk<br />
water werd beoordeeld dat de impact naar de kwaliteit van dit Scheldewater<br />
verwaarloosbaar is, voor wat betreft de lozing van <strong>het</strong> industrieel afvalwater, beperkt<br />
voor wat betreft de lozing van <strong>het</strong> koelwater en de daarmee gepaard gaande<br />
opwarming, en verwaarloosbaar voor wat betreft de invloed op de zuurstofconcentratie.<br />
In <strong>het</strong> concept van de koeltoren is de impact op de Schelde eveneens verwaarloosbaar.<br />
De opwarming is < 0,2°C (zie besluit onder paragraaf 6.2.6). Ook aan de bodem is er<br />
enkel beperkte impact (zeer lokaal een verhoging van 1°C).<br />
2. Grondwater<br />
In <strong>het</strong> hoofdstuk ‘bodem en grondwater’ werd beoordeeld dat er een verwaarloosbare<br />
invloed zal zijn naar de kwaliteit van <strong>het</strong> grondwater door de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale. Er zullen geen wijzigingen optreden en <strong>het</strong> bestaand<br />
kwaliteitsniveau zal behouden blijven.<br />
c) Structuur van de waterloop<br />
De inplanting van de nieuwe elektriciteitscentrale op de site van BAYER heeft geen gevolgen<br />
voor de structuur van de nabijgelegen waterloop (de Schelde). Dit resultaat werd bekomen na<br />
onderzoek in de studie van IMDC.<br />
d) Effecten op aquatische fauna<br />
In <strong>het</strong> hoofdstuk ‘water’ wordt <strong>het</strong> effect op de kwaliteit van de Schelde als verwaarloosbaar<br />
beschouwd. Effecten op de aquatische fauna zijn in <strong>het</strong> hoofdstuk ‘fauna en flora’ uitvoerig<br />
bestudeerd. Het besluit dat hieruit werd getrokken luidt dat de aanzuiging van <strong>het</strong> koelwater een<br />
niet-significant effect zal hebben op de fauna in de Schelde. De warmtelozing zal enkel niet<br />
betekenisvolle gevolgen hebben in de warmste maanden en dan nog plaatselijk voor de<br />
gevoeligste vissoorten.<br />
In <strong>het</strong> scenario met koeltoren zijn de impacten nog kleiner zodat er geen negatieve effecten zijn.<br />
Het opgenomen debiet zal trouwens meer dan een factor 30 kleiner dan in <strong>het</strong> scenario ‘directe<br />
koeling’. Het geloosde debiet zal meer dan 90 keer lager zijn. (zie hoofdstuk Water en Fauna &<br />
Flora).<br />
Om aangroei van organismen in de koelwatercircuit te voorkomen, wordt veelal gebruik<br />
gemaakt van biociden. Biociden worden gebruikt om organismen te doden en zijn dus per<br />
definitie toxisch voor de beoogde doelorganismen. Een afgewogen gebruik van deze middelen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 792<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
is een belangrijke randvoorwaarde. Vanuit procestechnische- en veiligheidsredenen is <strong>het</strong><br />
gebruik van deze middelen echter noodzakelijk.<br />
Een biocidebehandeling zal slechts sporadisch gebeuren en wordt uitgevoerd in een gesloten<br />
circuit. In de winterperiode is deze behandeling niet nodig, in de zomer zijn de<br />
weersomstandigheden bepalend. In normale omstandigheden zal deze behandeling 1 tot 4<br />
keren per jaar nodig zijn. Er zal ofwel een peroxyazijnzuurhoudend product ofwel chloordioxide<br />
dosering gebeuren.<br />
Bij <strong>het</strong> gebruik van een peroxyazijnzuurhoudend product bedraagt de maximale concentratie in<br />
<strong>het</strong> spuiwater 12 mg/l. Deze concentratie zal bij <strong>het</strong> hernemen van <strong>het</strong> spuien aanvankelijk zeer<br />
snel dalen en na 48 uren teruggevallen zijn tot 0 mg/l. Voor peroxyazijnzuur is de des<strong>kun</strong>dige<br />
geen NOEC-waarde (No observed effect concentration) bekend. Bij <strong>het</strong> gebruik van deze stof<br />
dient de lozingsconcentratie dan ook zo laag mogelijk te zijn, zodat de kans op effecten<br />
mimimaal is.<br />
Bij behandeling met chloordioxide is de concentratie veel lager, namelijk 0,2 – 0,3 mg/l.<br />
In onderstaande tabel wordt een vergelijking weergegeven tussen de effecten op fauna en flora<br />
vanwege de koelwaterconstructies en –lozing.<br />
effect Open koelwater Koeltoren<br />
AANLEGFASE<br />
afbraakfase:<br />
biotoopverlies verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
bodemverstoring verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
rustverstoring beperkt beperkt<br />
bouw electriciteiscentrale:<br />
biotoopverlies captatiegebouw in Schelde relatief groot captatiegebouw kleiner<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 793<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
pompstation in natuurgebied pompstation op industrieterrein<br />
bodemverstoring verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
rustverstoring verstoring bij koelwaterinlaat (heien van platen beperkter dan bij open koelwater<br />
barrière-effecten avifauna beperkt beperkt doch groter<br />
verdroging verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
bouw kademuur :<br />
biotoopverlies mogelijk mogelijk<br />
rustverstoring niet significant ter hoogte Kuifeend niet significant ter hoogte Kuifeend<br />
EXPLOITATIEFASE<br />
onttrekken koelwater relatief belangrijk verwaarloosbaar
effect Open koelwater Koeltoren<br />
warmwaterlozing relatief belangrijk verwaarloosbaar<br />
barrière effecten relatief belangrijk verwaarloosbaar<br />
conditionering beperkt<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 794<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
beperkt (veel beperkter dan open<br />
koelwater)<br />
effecten slikken en schorren verwaarloosbaar verwaarloosbaar<br />
eutrofiëring beperkt verwaarloosbaar<br />
verzuring<br />
rustverstoring beperkt<br />
13.4.2. Inzet van hulpmiddelen<br />
relevant t.h.v. Smoutakker, Ruige heide en<br />
Brabantse Wal verwaarloosbaar<br />
Beperkt, doch iets meer dan in<br />
concept open koelwater<br />
De vergunningverlenende overheid die de vergunningsaanvraag beoordeelt, moet in <strong>het</strong> kader<br />
van de watertoets <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct evalueren in <strong>het</strong> licht van een groot aantal watergerelateerde<br />
milieuaspecten, die een grote watersysteemkennis vergen. Om aan die vereiste tegemoet te<br />
komen, werden richtlijnen voor de vergunningverlener uitgewerkt die zijn gekoppeld aan een<br />
vraaggestuurde internettoepassing, ook watertoetsinstrument genoemd (www.watertoets.be).<br />
De waterbeheerplannen bevatten relevante informatie voor de beoordeling van de watertoets.<br />
Deze plannen zijn immers de concretisering van <strong>het</strong> integraal waterbeleid op niveau van <strong>het</strong><br />
betrokken watersysteem. Om die reden moet de overheid die oordeelt over de watertoets in de<br />
waterparagraaf ook tot uiting brengen dat de aanvraag werd beoordeeld in <strong>het</strong> licht van de<br />
waterbeheerplannen, voor zover die bestaan.<br />
a) Toetsing van de richtlijnen voor de vergunningverlener<br />
In <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> werd gebruik gemaakt van <strong>het</strong> watertoetsinstrument. Het<br />
ingevuld watertoetsformulier wordt aan <strong>het</strong> <strong>MER</strong> toeggevoegd als Bijlage 12.<br />
b) Toetsing aan <strong>het</strong> Ontwerp Bekkenbeheerplan BenedenScheldebekken<br />
Op dit ogenblik werden nog geen waterbeheerplannen vastgesteld door de Vlaamse<br />
Regering. Het voor dit pro<strong>je</strong>ct relevante waterbeheerplan, met name <strong>het</strong><br />
Bekkenbeheerplan Benedenscheldebekken, heeft <strong>het</strong> openbaar onderzoek doorlopen<br />
en werd intussen goedgekeurd door <strong>het</strong> bekkenbestuur. Om die reden werd <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
in <strong>het</strong> kader van de watertoets ook beoordeeld in <strong>het</strong> licht van dit ontwerpplan. Het<br />
ontwerp van bekkenbeheerplan heeft tot doel de beleidsvisie op <strong>het</strong> integraal<br />
waterbeleid voor <strong>het</strong> BenedenScheldebekken te ontwikkelen en te beschrijven.<br />
Volgende knelpunten werden gedefiniëerd:<br />
1. met betrekking tot wateroverlast en –tekort<br />
• infiltratie: infiltratiecapaciteit behouden
• waterconservering: behouden van wetlands (vochtige gebieden langs de<br />
getijderivieren)<br />
• overstromingsproblematiek<br />
2. met betrekking tot water voor de mens<br />
• recreatie: recreatief medegebruik van waterlopen, oevers,...<br />
• scheepvaart: expansie toelaten<br />
• duurzame watervoorziening<br />
• industrie en landbouw: integratie met duurzame watervoorziening<br />
• onroerend erfgoed: veel lacunes in de archeologische kennis van <strong>het</strong><br />
BenedenScheldebekken<br />
3. waterkwaliteit verbeteren<br />
• aanpak aan de bron: emissies beperken<br />
• diffuse emissies: afkomstig uit de landbouw<br />
• zuiveringsinfrastructuur verbeteren<br />
• afkoppeling P-bedrijven<br />
4. duurzaam omgaan met water<br />
Ten opzichte van al deze knelpunten worden nu operationele doelstellingen –<br />
maatregelen – acties en aanbevelingen geformuleerd en dit per waterloop, per<br />
deelbekken, enz. opgesplitst. Al deze doelstellingen hebben te maken met <strong>het</strong><br />
beleid en de toepassing situeert zich op beleidsniveau. Het ‘havengebied’ op zich<br />
komt in <strong>het</strong> Beheerplan niet specifiek aan bod, en zeker niet <strong>het</strong> niveau van een<br />
pro<strong>je</strong>ct, zodat hierbij geen effectieve maatregelen naar E.ON toe <strong>kun</strong>nen<br />
geformuleerd worden.<br />
13.5. Algemeen besluit<br />
Op basis van de bevindingen van dit <strong>MER</strong>, de toetsing van de richtlijnen voor de<br />
vergunningverlener en de beoordeling van <strong>het</strong> ontwerp van Bekkenbeheerplan Benedenschelde<br />
kan worden besloten dat <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct, rekening houdend met de beginselen die<br />
<strong>het</strong> integraal waterbeleid sturen, geen schadelijke effecten veroorzaakt aan <strong>het</strong> watersysteem<br />
van de Schelde. Er dienen dan ook geen voorwaarden te worden opgelegd om die effecten te<br />
voorkomen, te milderen, te herstellen of compenseren.<br />
Op basis hiervan kan worden gesteld dat <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct de realisatie van de doelstellingen van<br />
integraal waterbeleid, vervat in artikel 5 DIWB, niet in <strong>het</strong> gedrang brengt en kan worden<br />
besloten dat de watertoets voor dit pro<strong>je</strong>ct positief is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Watertoets 795<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
14. Grensoverschrijdende informatie-uitwisseling<br />
Het verdrag inzake m.e.r. in grensoverschrijdend verband werd op 25 februari 1991<br />
aangenomen te Espoo (Finland) en ondertekend door de Europese Gemeenschap. De<br />
doelstellingen van <strong>het</strong> verdrag van Espoo zijn dezelfde als van milieueffect<strong>rapport</strong>age in <strong>het</strong><br />
algemeen, zij <strong>het</strong> dat vooral de nadruk wordt gelegd op de voorkoming, beperking en<br />
beheersing van belangrijke nadelige grensoverschrijdende milieueffecten van voorgenomen<br />
activiteiten. Op 9 juni 1999 (B.S. 31 december 1999) heeft België via de ‘wet houdende<br />
instemming met <strong>het</strong> Verdrag inzake milieueffect<strong>rapport</strong>age in grensoverschrijdend verband,<br />
gedaan te Espoo op 25/02/1991’ <strong>het</strong> verdrag bekrachtigd. Verder kan er inzake<br />
gewestgrensoverschrijdende milieueffecten ook verwezen worden naar <strong>het</strong><br />
samenwerkingsakkoord van 4 juli 1994 tussen <strong>het</strong> Vlaamse Gewest, <strong>het</strong> Waalse Gewest en <strong>het</strong><br />
Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, en de Europese richtlijn van 27 juni 1985 betreffende de<br />
milieu-effectbeoordeling van bepaalde openbare en particuliere pro<strong>je</strong>cten (85/337/EEG),<br />
gewijzigd door de richtlijn 97/11/EG van de Raad van 3 maart 1997.<br />
Het geplande pro<strong>je</strong>ct is volledig op Vlaams grondgebied gelegen. Het pro<strong>je</strong>ctgebied is gelegen<br />
op een afstand van 6,7 km van de grens met Nederland. De mogelijke grensoverschrijdende<br />
milieueffecten ten gevolge van de afbraak-, aanleg-, exploitatie- en onderhoudsfase van <strong>het</strong><br />
geplande pro<strong>je</strong>ct, worden als volgt geëvalueerd.<br />
Discipline lucht<br />
Het studiegebied van lucht omvat een gedeelte in Nederland. Voor NO2 werd de luchtkwaliteit<br />
ter hoogte van Putte (Woensdrecht) bepaald. Deze gemeente zal <strong>het</strong> meeste invloed<br />
ondervinden van de toekomstige centrale van E.ON. De bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct<br />
aan de luchtverontreiniging is verwaarloosbaar (< 0,1% van de kwaliteitsdoelstelling (40 µg/m 3 ).<br />
De bijdrage aan de 99,8 ste percentiel bedraagt circa 9 µg/m 3 , wat overeenkomt met 4,5% van de<br />
luchtkwaliteitsdoelstelling (200 µg/m 3 ).<br />
De bijdrage van de toekomstige E.ON aan de luchtverontreiniging voor SO2 kan ter hoogte van<br />
Putte als volgt worden gekwalificeerd:<br />
- bijdrage aan 99 ste percentiel van de dagwaarden: 2,5 µg/m3 (grenswaarde 125 ug/m3);<br />
- bijdrage aan de 99,8 ste percentiel van de uurwaarden: ca. 9 µg/m3 (grenswaarde 350<br />
µg/m3).<br />
Deze bijdrage worden als beperkt beschouwd.<br />
De bijdrage van E.ON aan <strong>het</strong> PM10 gehalte zal te Putte verwaarloosbaar zijn.<br />
E.ON zal een relevante bijdrage leveren aan de verzurende (42 – 70 Zeq/ha/jaar) en<br />
eutrofiërende depositie (0,42 – 0,70 kg N/ha/jaar) te Putte.<br />
De bijdragen aan overige verontreinigende stoffen, geëmitteerd door E.ON, zullen<br />
verwaarloosbaar zijn.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Grensoverschrijdende informatie-uitwisseling 796<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Discipline water<br />
Er worden geen grensoverschrijdende effecten van de nieuwe elektriciteitscentrale verwacht.<br />
Discipline bodem en grondwater<br />
Voor verzurende depositie geldt dat de bodems die aanwezig zijn in <strong>het</strong> gebied op Nederlands<br />
grondgebied dat onder de discipline lucht een relevante bijdrage ontvangt dat de bodems hier<br />
uit zeer kwetsbare zandbodems bestaan. Het effect hiervan wordt als relevant beschouwd<br />
Discipline geluid en trillingen<br />
Er worden geen grensoverschrijdende effecten van de nieuwe elektriciteitscentrale verwacht.<br />
Discipline mens<br />
Er worden geen grensoverschrijdende effecten van de nieuwe elektriciteitscentrale verwacht.<br />
Discipline fauna en flora<br />
Ter hoogte van <strong>het</strong> vogelrichtlijngebied De Brabantse Wal en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied<br />
Ossendrecht werd de bijdrage van E.ON aan de verzuring getoetst aan de kritische last<br />
verzuring voor landduinen (700 Zeq/ha/jaar) en vennen (400 Zeq/ha/jaar). Bij toetsing van de<br />
berekende bijdrage aan de kritische last verzuring voor oligotrofe plassen (vennen) van 400<br />
Zeq/jaar/ha, blijkt voor <strong>het</strong> concept open koelwater de bijdrage ter hoogte van <strong>het</strong><br />
habitatrichtlijngebied circa 10% te bedragen (circa 40 Zeq/jaar/ha), bijgevolg zijn voor dit<br />
concept milderende maatregelen nodig.<br />
Voor <strong>het</strong> concept koeltoren bedraagt de bijdrage van <strong>het</strong> E.ON pro<strong>je</strong>ct aan de verzurende<br />
depositie in de Brabantse Wal nog ca. 20 Zeq/jaar/ha, <strong>het</strong>zij 2,85% van de kritische depositie<br />
verzuring voor zandverstuiving (700 Zeq/jaar/ha).<br />
De bijdrage van E.ON aan de eutrofiërende depositie is ter hoogte van de Brabantse Wal<br />
verwaarloosbaar. Daarom zijn er geen milderende maatregelen nodig.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Grensoverschrijdende informatie-uitwisseling 797<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
15. Synthese van de milieueffecten en milderende<br />
maatregelen<br />
15.1. Scenario met directe koeling<br />
15.1.1. Bijdrage tot de concentraties in de omgevingslucht voor<br />
verschillende polluenten<br />
Betrokken disciplines<br />
Lucht, mens, fauna en flora<br />
Besluit<br />
Enerzijds zorgt de werking van de geplande elektriciteitscentrale, inclusief hulpstoomketel en<br />
back-upketel, voor rookgasemissies en voor diffuse stofemissies door op- en overslag van<br />
kolen. Anderzijds vervangt de geplande elektriciteitscentrale andere stoomketels van BAYER.<br />
De emissies van deze stoomketels werden gekwantificeerd en in de berekeningen afgetrokken<br />
van de emissies van de geplande elektriciteitscentrale, d.w.z. dat er telkens met een nettobijdrage<br />
gerekend werd. Voor de relevante emissies zoals NOx, NH3, SO2, CO, PM10-stof,<br />
chloriden, fluoriden, Hg en Cd+Tl werden dispersieberekeningen uitgevoerd. In de modellering<br />
werd uitgegaan van een constante vollastwerking van de hoofdketel en een constante ‘in standby-toestand’<br />
van de back-upketel (worst-case situatie). Tenslotte werd ook de verzurende en<br />
eutrofiërende deposities ten gevolge van de SO2- en NOx-emissie gemodelleerd.<br />
Voor de parameter NOx werden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• De berekende jaargemiddelde NO2-immissieconcentraties ter hoogte van de<br />
woonkernen in de nabijheid van de site van E.ON worden als verwaarloosbaar<br />
beschouwd.<br />
• De berekende 99,8-percentielwaarden ter hoogte van enkele woonkernen (Berendrecht,<br />
Stabroek, Putte(Vlaanderen), Putte (Nederland) worden als beperkt tot relevant<br />
beoordeeld.<br />
• Het berekende pluimmaxima worden vastgesteld ter hoogte van de gemeenten<br />
Stabroek-Putte en worden als verwaarloosbaar (jaargemiddelde concentratie) tot<br />
belangrijk (percentiel 99,8) beoordeeld.<br />
Voor de parameter SO2 werden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• De bijdrage van E.ON aan de 99-percentiel van de dagwaardenvoor SO2 worden ter<br />
hoogte van enkele woonkernen in de nabijheid van de site van E.ON (Berendrecht,<br />
Stabroek, Putte-Vlaanderen en Putte-Nederland) als beperkt beschouwd. Te Lillo, Doel,<br />
Antwerpen en Zwijndrecht zullen deze bijdragen verwaarloosbaar zijn.<br />
• De berekende bijdragen aan de 99,8-percentiel van de uurwaarden worden ter hoogte<br />
van de woonkernen in de nabijheid van de site van E.ON als beperkt (Doel,<br />
Berendrecht, Stabroek, Putte-Vlaanderen, Putte-Nederland, Antwerpen en Zijndrecht)<br />
of verwaarloosbaar (Lillo) beschouwd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 798<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• De berekende pluimmaxima worden vastgesteld ter hoogte van Stabroek. De bijdrage<br />
wordt als relevant (99-percentiel dagwaarden) of beperkt (99,8-percentiel uurwaarden)<br />
beschouwd.<br />
Voor de parameter PM10-stof werden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed van de PM-10<br />
immissieconcentratie. Dit pluimmaximum is op <strong>het</strong> terrein van E.ON gelegen, en is <strong>het</strong><br />
gevolg van de modellering met een oppervlaktebron voor de diffuse stofemissies op <strong>het</strong><br />
terrein.<br />
• Voor de berekende jaargemiddelde waarden ondervinden de woonkernen in de directe<br />
buurt van de site van E.ON een beperkte invloed. De woonkernen aangeduid als<br />
speciale beschermingszone ondervinden een verwaarloosbare invloed.<br />
• Ten aanzien van de berekende 90ste-percentiel van de dagwaarden ondervindt enkel<br />
Lillo een beperkte invloed, de andere dorpen in de buurt ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed.<br />
Voor de parameter fluoriden worden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• Het berekende pluimmaximum wijst op een beperkte invloed van de<br />
immissieconcentratie van fluoriden. Dit pluimmaximum bevindt zich dicht bij Stabroek;<br />
• De woonkernen in de buurt van de nieuwe elektriciteitscentrale ondervinden een<br />
verwaarloosbare (Lillo en doel) tot een beperkte (Berendrecht en Stabroek) invloed. De<br />
woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed.<br />
Voor de parameter PM2,5 werden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• Het pluimmaximum wijst op een relevante invloed van de PM2,5 immissieconcentratie.<br />
Dit pluimmaximum is echter op <strong>het</strong> terrein van E.ON gelegen, en is <strong>het</strong> gevolg van de<br />
modellering met een oppervlaktebron voor de diffuse stofemissies op <strong>het</strong> terrein.<br />
• Voor de berekende jaargemiddelde waarden ondervinden de woonkernen in de directe<br />
buurt van de site van E.ON een verwaarloosbare invloed. Deze woonkernen zijn ook de<br />
woonkernen met de hoogste berekende concentraties.<br />
• De woonkernen aangeduid als speciale beschermingszone ondervinden een<br />
verwaarloosbare invloed.<br />
Voor de immissieconcentraties van CO, chloriden, Hg en Cd+Tl werden volgende conclusies<br />
geformuleerd:<br />
• De invloed van de immissieconcentraties van de nieuwe elektriciteitscentrale van de<br />
beschouwde parameter worden allen als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Voor de totale stofdepositie werden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• Het maximum van de jaargemiddelde depositie van TSP is op <strong>het</strong> terrein van E.ON zelf<br />
gelegen (zie opm.PM10 hierboven);<br />
• In de woonkernen in de buurt is de invloed van stofdepositie verwaarloosbaar.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 799<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor de depositiewaarden van de parameter Cd+Tl werden volgende conclusies geformuleerd:<br />
• Het berekende pluimmaximum wijst op een belangrijke invloed door de<br />
elektriciteitscentrale. Dit pluimmaximum bevindt zich op <strong>het</strong> terrein van E.ON.<br />
• De woonkernen in de buurt ondervinden een verwaarloosbare (Lillo, Doel, Antwerpen,<br />
Zwijndrecht), beperkte (Berendrecht) tot relevante (Stabroek) invloed.<br />
Voor de verzurende en eutrofiërende depositie werden de volgende conclusies geformuleerd:<br />
• Het depositiemaximum bevindt zich telkens op <strong>het</strong> terrein van E.ON zelf en wordt als<br />
belangrijk beoordeeld.<br />
De depositie van verzurende bestanddelen is relevant in de natuurreservaten Ruige Heide,<br />
Schans van Smoutakker, <strong>het</strong> vogelrichtlijngebied Brabantse Wal en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied<br />
Ossendrecht. In deze gebieden zijn zeer kwetsbare ecotopen voor verzuring en eutrofiëring<br />
(zandverstuivingen, vennen) aanwezig.<br />
Milderende maatregelen<br />
De nieuwe elektriciteitscentrale voldoet ruim aan alle emissiegrenswaarden opgelegd in Vlarem<br />
II. Wat de immissieconcentraties betreft, worden deze als verwaarloosbaar tot relevant (SO2-<br />
N0x-stof) beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen. Wat betreft de depositiewaarde worden deze<br />
als belangrijk tot verwaarloosbaar beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen. De milderende<br />
maatregelen naar emissie van lucht werden besproken en getoetst aan BBT-BREF aan de<br />
hand van de checklist van <strong>het</strong> VITO. Deze worden weergegeven in Bijlage 6. Besloten kan<br />
worden dat de nieuwe elektriciteitscentrale zal voldoen aan BBT-BREF.<br />
15.1.2. Bijdrage tot de oppervlaktewaterkwaliteit van de Schelde voor een<br />
aantal parameters<br />
Betrokken disciplines<br />
Water, mens, fauna en flora<br />
Besluit<br />
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impact op de<br />
kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar is.<br />
Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat de<br />
hierboven beschreven ‘optie 1’ (captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn) de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers en<br />
bodem ter hoogte van de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de water- als<br />
(water)bodemtemperatuur. Optie 1 zal dan ook door E.ON worden uitgevoerd.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘gemiddelde zomer’ werd onderzocht wat de invloed zou zijn op de Schelde<br />
tijdens een gemiddelde zomer op <strong>het</strong> vlak van temperatuur en bij een delta T van 10°C, waarbij<br />
geen extra koeling zou plaatsvinden. De resultaten geven bij deze situatie toch iets hogere<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 800<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
invloeden, zij <strong>het</strong> beperkt op Scheldewater, maar toch hogere pieken aan de bodem, zij <strong>het</strong> zeer<br />
plaatselijk en bij doodtij. Er moet evenwel gesteld worden dat dergelijke situatie zich niet zal<br />
voordoen, nu E.ON bij de warmste periode in de zomer zal bijkoelen met koelcellen met<br />
geforceerde trek<br />
De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in de<br />
Schelde.<br />
In de discipline fauna en flora wordt gesteld dat <strong>het</strong> onttrekken van koelwater uit de Schelde <strong>het</strong><br />
ecosysteem van <strong>het</strong> estuarium van de Schelde slechts beperkt zal aantasten. Nochtans is <strong>het</strong><br />
aantal aangezogen organismen zeer groot (150 miljoen op jaarbasis). Om <strong>het</strong> aantal ingezogen<br />
vissen te beperken wordt pro<strong>je</strong>ctmatig reeds een visafweersysteem voorzien. Hierdoor zal <strong>het</strong><br />
aantal aangezogen vissen drastisch beperkt worden (tot 90%).<br />
Milderende maatregelen<br />
Om mortaliteit en stress bij een aantal vissoorten te vermijden mag de temperatuur van de<br />
Schelde niet hoger zijn dan 25°C. Als deze temperatuur dreigt overschreden te worden, dient<br />
de hoeveelheid geloosd koelwater te worden verminderd. Bij voorkeur gebeurt deze<br />
temperatuurmeting over de volledige breedte van de Schelde.<br />
15.1.3. Invloed op de kwaliteit van bodem en grondwater op <strong>het</strong> terrein<br />
Betrokken disciplines<br />
bodem en grondwater, mens, fauna en flora<br />
Besluit<br />
De geplande installaties zullen voldoen aan de hedendaagse standaard m.b.t. bescherming van<br />
bodem en grondwater, bijgevolg kan gesteld worden dat bijkomende emissies naar bodem en<br />
grondwater minimaal zullen zijn. De VLAREBO-procedures omtrent grondverzet zullen gevolgd<br />
worden zodat de milieueffecten tot een minimum beperkt zullen zijn.<br />
Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van <strong>het</strong> grondwater ter hoogte van de site van<br />
E.ON kan gesteld worden dat binnen de bemalingsinvloed mogelijk 1 verontreinigingskern<br />
aanwezig is in <strong>het</strong> grondwater. Hierdoor is monitoring van <strong>het</strong> bemalingswater noodzakelijk en<br />
indien nodig dient <strong>het</strong> opgepompte bemalingswater te worden gezuiverd. Migratie van andere<br />
grondwaterverontreiniging als gevolg van de bemaling wordt echter niet verwacht.<br />
De toename in verharding wordt als belangrijk beschouwd. De bodemkwaliteitsverandering door<br />
depositie, de effecten door bemaling, de effecten door wijziging van lithologie en de effecten<br />
door wijziging van grondwaterkwantiteit wordt als beperkt beoordeeld.<br />
In de discipline fauna en flora wordt de bijdrage van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
eutrofiëring beperkt beschouwd ter hoogte van de Kuifeend en de Schans van Smoutakker,<br />
Bospolder – Ekersmoeras, Ruige heide en Babrantse Wal. Bij de toetsing aan een kritische<br />
depositiewaarde van 5,4 kg N/ha/jaar blijken de effecten relevant te zijn in: De Kuifeend, Ruige<br />
heide, Schans van Smoutakker en de Brabantse wal. De bijdrage van E.ON aan de verzurende<br />
depositie zal ‘relevant’ zijn ter hoogte van Ruige heide, Schans van Smoutakker, de Brabantse<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 801<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Wal en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Ossendrecht. Deze natuurgebieden liggen op vrij korte afstand<br />
van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied en worden bij overheersende zuidwestenwinden beïnvloed door <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct.<br />
In de discipline mens wordt de depositie Cd+Tl als beperkt beschouwd.<br />
Milderende maatregelen<br />
Er worden in de discipline bodem en grondwater geen milderende maatregelen voorgesteld. In<br />
de discipline F&F worden milderende maatregelen voorgesteld voor de verzurende en<br />
eutrofiërende depositie.<br />
15.1.4. Bijdrage aan <strong>het</strong> geluidsimmissieniveau<br />
Betrokken disciplines<br />
Geluid en trillingen, mens, fauna en flora<br />
Besluit<br />
In de discipline geluid werd <strong>het</strong> huidige omgevingsgeluid rondom de geplande site als<br />
luidruchting omschreven daar de milieukwaliteitsnormen er meestal worden overschreden.<br />
De afbraak- en aanlegfase werd enkel onderzocht voor de dagperiode. Met een akoestisch<br />
rekenmodel werden diverse deelfases berekend. De afbraak- en aanlegfase wordt beoordeeld<br />
ter hoogte van dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen en ter hoogte van de dichtstbijzijnde<br />
natuurgebieden. Er worden geen overschrijdingen tijdens de afbraakwerken verwacht. Tijdens<br />
de grondwerken t.h.v. de centrale worden mogelijk overschrijdingen van de grenswaarden voor<br />
deze aanlegfase verwacht indien gezamenlijk gewerkt wordt met 3 grondboormachines voor<br />
paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde (zijde motor, en uitlaat) gericht naar <strong>het</strong><br />
Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden kan de overschrijding worden<br />
vermeden. Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten worden er geen overschrijdingen van de<br />
grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht. De impuls-geluidvermogenniveaus (als<br />
LAeq,1sec.) dienen beperkt te blijven tot 138 dB(A). Voor de constructiefase van de bouwput van<br />
de koelwateraanzuigmond kan in een kleine zone t.h.v. de scheldedijk impulsniveaus optreden<br />
van boven de 65 dB(A). Mogelijk minder geluidruchtige methoden dan <strong>het</strong> heien zijn<br />
aangewezen (intrillen van damplaten).<br />
Met behulp van de geluidvermogenniveaus, aangereikt door de fabrikant van de installaties,<br />
werd in de discipline geluid en trillingen <strong>het</strong> specifiek geluid ter hoogte van de verschillende<br />
beoordelingsposities berekend, zowel voor de normale exploitatiefase als bij maximale koeling<br />
als bij opstartfase.<br />
Zowel bij normale exploitatiefase als bij de maximale koeling wordt er enkel in BP4 een<br />
overschrijding van ca. 4 dB(A) van de grenswaarden verwacht. Dit is echter een<br />
beoordelingspositie gelegen centraal in <strong>het</strong> Kanaaldok waar mogelijke hinder naar mens kan<br />
worden verwaarloosd. De grenswaarden wordt bij maximale koeling t.h.v. de bewonerspositie<br />
(BP2) gerespecteerd.<br />
Tijdens de opstartfase <strong>kun</strong>nen de grenswaarden worden overschreden in BP3 en BP4.<br />
Aangezien de opstartfase slechts van korte duur zal zijn en beperkt in aantal, en BP3 een<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 802<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de bufferzone t.h.v. R2 deel tussen<br />
Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de nachtelijke grenswaarde<br />
tijdens opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart tijdens de dagperiode geeft<br />
geen overschrijdingen naar BP3.<br />
Met geopende veiligheidskleppen worden de grenswaarden voor incidenteel geluid mogelijk<br />
licht overschreden in BP1 en BP6. Geopende veiligheidskleppen tijdens de dagperiode geven<br />
geen overschrijdingen naar BP6.<br />
Als referentiesituatie werd in de discipline geluid en trillingen <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 anno<br />
2008, in MP2 tot MP4 anno 2007 en in MP5 anno 2005 aangenomen. Dit omgevingsgeluid zal<br />
slechts weinig beïnvloed worden door de specifieke bijdrage van de geplande site (exploitatie<br />
bij maximale koeling) en <strong>het</strong> wegvallen van de bestaande centrales bij BAYER/LANXESS.<br />
Maximale stijgingen van 0.9 dB(A) in MP1 tijdens een weekend-dag periode worden er<br />
verwacht <strong>het</strong>geen als beperkt kan worden beschouwd.<br />
Het verwachte geluidimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader van de discipline<br />
geluid en trillingen, naar de relevante beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v.<br />
natuurgebieden) als beperkt worden beschouwd.<br />
Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van de werking van de geplande kolencentrale<br />
worden bijgevolg niet verwacht.<br />
In de discipline fauna en flora werd de tijdelijke geluidsimpact ter hoogte van de slikken en<br />
schorren als niet significant beoordeeld. Er moet op gelet worden dat geluidsintensieve<br />
werkzaamheden niet simultaan plaatsgrijpen. Bij voorkeur worden ook geen geluidsintensieve<br />
acitiviteiten gepland tijdens <strong>het</strong> broedseizoen.<br />
Milderende maatregelen<br />
Tijdens de aanlegfase, wanneer er wordt gewerkt met grondboormachines, dient hun<br />
luidruchtigste zijde (zijde motor, en uitlaat) gericht te worden naar <strong>het</strong> NO (minst kritische<br />
richting). Dit dient duidelijk in de werfplanning te worden gecommuniceerd met de aannemer.<br />
Voor de constructiefase van de bouwput van de koelwateraanzuigmond kan in een kleine zone<br />
t.h.v. de scheldedijk impulsniveaus optreden van boven de 65 dB(A). Mogelijk minder<br />
geluidruchtige methoden dan <strong>het</strong> heien zijn aangewezen (intrillen van damplaten). Extra<br />
milderende maatregelen tijdens normale en maximale exploitatie dienen niet toegepast te<br />
worden. De veiligheidskleppen hebben wel bij voorkeur een NO-directiviteit (i.e. de minst<br />
kritische richting).<br />
15.1.5. Impact op de verkeersgeneratie<br />
Betrokken disciplines<br />
Mens, lucht, fauna en flora<br />
Besluit<br />
Er wordt geschat dat bij E.ON een 70 à 100 mensen zullen tewerkgesteld zijn. Tevens wordt<br />
ingeschat dat gedurende de aanlegfase in piekmomenten ca. 1.800 contractors aanwezig zullen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 803<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
zijn. Tijdens de aanlegfase worden er belangrijke bijdrages verwacht qua bijkomende<br />
verkeersintensiteiten door <strong>het</strong> transport van grond en aanvoer van installatieonderdelen en <strong>het</strong><br />
personenverkeer van de contractors en dit zowel op de R2 (Tijsmans- en Liefkenshoektunnel)<br />
als op de Scheldelaan. De maximale capaciteit wordt niet overschreden. Gedurende de<br />
exploitatiefase worden er beperkte bijdrages genoteerd. De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer<br />
gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de luchtverontreiniging langs de wegen is<br />
verwaarloosbaar tot beperkt beoordeeld.<br />
Milderende maatregelen<br />
De bijdrages naar wegverkeer toe worden als belangrijk beoordeeld in de aanlegfase, vooral<br />
door <strong>het</strong> personenverkeer. Gedurende de exploitatiefase worden beperkte bijdrages berekend.<br />
Als milderende maatregel wordt voorgesteld dat de contractors aangespoord worden om te<br />
carpoolen of om te voorzien in georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, zodat er minder<br />
wagens gedurende de spits de site dienen te bereiken of de site dienen weg te rijden.<br />
15.2. Scenario met koeltoren<br />
Nu voor alle disciplines de impact lager is dan in <strong>het</strong> scenario met directe koeling, zijn er geen<br />
milderende maatregelen vereist. Zo zijn er voor verzurende en eutrofierende depositie ook geen<br />
milderende maatregelen meer vereist. De resultaten lucht en water worden hieronder<br />
samengevat weergegeven.<br />
Luchtemissies<br />
De bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van<br />
stikstofdioxide zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones (Lillo, Berendrecht, Doel<br />
Stabroek, Antwerpen, Zwijndrecht) verwaarloosbaar tot relevant (P99,8). Ter hoogte van de<br />
pluimmaxima, gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein, zijn de bijdragen beperkt tot relevant.(voor<br />
P99,8)<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM10 en PM2,5<br />
zijn verwaarloosbaar in de woonzones.<br />
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is verwaarloosbaar ter<br />
hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong><br />
bedrijfsterrein en beperkt ter hoogte van Putte.<br />
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum op de bedrijfsterreinen van BAYER/E.ON en beperkt te Stabroek en te<br />
Putte. De eutrofiërende depositie wordt getoetst aan 14 kg N/ha/jaar. De bijdrage van E.ON is<br />
belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong> terrein van BAYER/ E.ON en beperkt te<br />
Stabroek.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 804<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct in <strong>het</strong> scenario met<br />
de koeltoren is niet verschillend t.o.v. <strong>het</strong> scenario met directe koeling.<br />
Milderende maatregelen<br />
Voor de discipline lucht zijn de effecten van <strong>het</strong> koeltoren concept ten opzichte van <strong>het</strong> open<br />
koelwater systeem positiever.<br />
Er worden bijgevolg geen verdere milderende maatregelen voorgesteld, behalve degene die<br />
voorgesteld worden in de pro<strong>je</strong>ctbeschrijving.<br />
De belangrijkste zijn :<br />
Voor NOx (en ammoniak) : low Nox branders – installatie van een DeNOx<br />
Voor SO2 : beperking en beheersing van <strong>het</strong> zwavelgehalte in de aangeleverde steenkolen –<br />
installatie van een DeSOx (ook ROI genoemd).<br />
Voor stof : specifieke maatregelen bij de kolen-handling (zoals beschreven onder § 2.5.3.3),<br />
De bedrijfsvoering met volledig computer gestuurde opvolging van alle parameters met inbegrip<br />
van de emissie monitoring garanderen een stabiele werking en volledige conformiteit met de in<br />
deze <strong>MER</strong> bschreven resultaten.<br />
Emissies naar water<br />
De invloed van de lozing van spui in <strong>het</strong> scenario met koeltoren heeft een verwaarloosbare<br />
invloed op de temperatuur van de Schelde.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘met koeltoren’ is er zelfs een gunstige invloed op de zuurstofconcentratie in de<br />
Schelde.<br />
Bij <strong>het</strong> concept koeltoren zijn geen grote effecten te verwachten op <strong>het</strong> visbestand in de<br />
Schelde. Een visafschriksysteem en -retoursysteem zullen de effecten op <strong>het</strong> visbestand<br />
beperken.<br />
De temperatuurverhoging van <strong>het</strong> Scheldewater zal zeer lokaal zijn en bovendien beperkt in<br />
grootte. Vismigratie zal niet in <strong>het</strong> gedrang komen. Ook de slikken en schorren zullen geen<br />
negatieve effecten ondervinden van de locale temperatuurverhoging.<br />
De verzurende en eutrofiërende depositie zal ter hoogte van de gevoelige biotopen beperkt<br />
blijven.<br />
Milderende maatregelen<br />
Er zijn geen bijkomende milderende maatregelen voor dit scenario aangezien dat de effecten<br />
op oppervlaktewater gunstiger zijn dan in <strong>het</strong> scenario met directe koeling.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 805<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
15.3. Scenario met bijstook van maximaal 20% biomassa<br />
In dit hoofdstuk wordt <strong>het</strong> volwaardig alternatief (de kolencentrale met bijstook tot 20% gew.<br />
Biomassa-afval) besproken. Enkel de afwijkende effecten/besluiten ten opzichte van 100%<br />
kolenstook zullen besproken worden in dit hoofdstuk.<br />
15.3.1. Bijdrage tot de concentraties in de omgevingslucht voor de<br />
verschillende polluenten<br />
Betrokken disciplines<br />
Lucht, mens, fauna en flora<br />
Besluit<br />
Er worden voor <strong>het</strong> alternatief met bijstook van max. 20% biomassa-afval bijkomende emissies<br />
van dioxines verwacht. Deze emissies zorgen voor belangrijke dioxine-depositiewaarden ter<br />
hoogte van Stabroek. De dioxine-immissieconcentraties worden als verwaarloosbaar<br />
beschouwd. Wat de immissies door <strong>het</strong> gegenereerde verkeer betreft in de exploitatiefase is<br />
deze beperkt beschouwd in de Scheldelaan en verwaarloosbaar op de R2. In de discipline<br />
mens worden de depositiewaarden van dioxines als relevant beschouwd.<br />
Milderende maatregelen<br />
Als milderende maatregel wordt een goede selectie van <strong>het</strong> aangeleverde biomassa-afval<br />
belangrijk geacht.<br />
15.3.2. Invloed op de kwaliteit van bodem en grondwater op <strong>het</strong> terrein<br />
Betrokken disciplines<br />
Bodem en grondwater, mens, fauna en flora<br />
Besluit<br />
In de discipline bodem en grondwater wordt beoordeeld dat de dioxine-depositie, door de<br />
elektriciteitscentrale, op 20 jaar veroorzaakt in de agrarische gebieden ten noordoosten, een<br />
factor 500 onder de Duitse streefwaarde ligt.<br />
Milderende maatregelen<br />
Er worden geen milderende maatregelen voorgesteld.<br />
15.3.3. Impact op de verkeersgeneratie<br />
Betrokken disciplines<br />
Mens, lucht, fauna en flora<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 806<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Besluit<br />
Gedurende de exploitatiefase worden er beperkte bijdrages van de bijdrage aan <strong>het</strong> verkeer<br />
genoteerd. De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt beoordeeld.<br />
Milderende maatregelen<br />
Er worden voor de exploitatiefase geen milderende maatregelen voorgesteld.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Synthese 807<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
16. Eindsynthese en integratie<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA plant op de site van BAYER Antwerpen een nieuwe<br />
poederkoolgestookte elektriciteitscentrale met een bruto elektrisch vermogen van 1.100 MWe.<br />
Deze centrale met een elektrisch rendement van 45,6% zal een van de meest efficiënte<br />
steenkoolcentrales zijn in de wereld en de beste beschikbare technieken zullen toegepast<br />
worden om de milieu-impact te beperken. De brandstof zal bestaan uit steenkool, en mogelijk<br />
ook uit brandstoffen van BAYER-LANXESS en reststoffen vanuit de waterzuivering. De bijstook<br />
tot en met maximaal 20% biomassa wordt als alternatief onderzocht. De centrale zal elektriciteit<br />
opwekken, die door E.ON grotendeels aan <strong>het</strong> openbare net zal worden geleverd. De centrale<br />
zal voorzien in basiselektriciteitsproductie. De centrale zal voldoende ruimte in lay-out en<br />
proces reserveren om op termijn CO2-afvangst (post-combustion) te <strong>kun</strong>nen realiseren. De<br />
eenheid werd in september 2008 door de TÜV gecertificeerd als ‘capture ready’.<br />
Waar aanvankelijk werd gedacht dat <strong>het</strong> koelwaterconcept van de directe koeling vanuit<br />
wetenschappelijk oogpunt verkieslijk zou zijn, is uit verdere exhaustieve wetenschappelijke<br />
studie naar aanleiding van de voorliggende m.e.r. gebleken dat <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
voor de verscheidene disciplines beter scoort dan <strong>het</strong> scenario met <strong>het</strong> open koelwatersysteem.<br />
Voor de discipline landschap wordt <strong>het</strong> scenario met de koeltoren als aanvaardbaar beoordeeld.<br />
De leemten in de kennis zoals beschreven zijn niet van aard om de wetenschappelijkheid van<br />
voorliggend <strong>rapport</strong> te reduceren en/of enige wetenschappelijk gefundeerde besluitvorming over<br />
dit pro<strong>je</strong>ct in de weg te staan. Inzake monitoring zullen in elk geval de voor elke discipline<br />
wettelijk bepaalde monitoringvereisten nauwgezet moeten worden nageleefd.<br />
De elektriciteitscentrale zal circa 100 directe en stabiele jobs opleveren voor een periode van 40<br />
jaar, en talrijke bijkomende jobs bij toeleveranciers. Tijdens de bouwfase zullen gemiddeld circa<br />
1.000 tot 1.500 personen aan de bouw meewerken. De investering wordt geraamd op méér dan<br />
1,5 miljard euro, waarvan circa 300 miljoen euro aan Vlaamse bedrijven zullen toekomen.<br />
E.ON beoogt een synergie te bereiken met de overige activiteiten op de BAYER-site: de<br />
warmtelevering aan BAYER maakt hiervan deel uit. Verder(reikend)e mogelijkheden voor<br />
warmteleveringen worden onderzocht; de centrale is voorbereid op een latere toepassing van<br />
additionele warmteleveringen, en E.ON beoogt met nog nader te identificeren partners een<br />
bredere haalbaarheidsstudie over warmwaterleveringen in <strong>het</strong> havengebied te laten uitvoeren.<br />
De centrale zal elektriciteit opwekken, die door E.ON grotendeels aan <strong>het</strong> openbare net zal<br />
worden geleverd. De centrale zal voorzien in basiselektriciteitsproductie. De centrale zal<br />
voldoende ruimte in lay-out en proces reserveren om op termijn CO2-afvangst (postcombustion)<br />
te <strong>kun</strong>nen realiseren. De eenheid werd in september 2008 door de TÜV<br />
gecertificeerd als ‘capture ready’.<br />
E.ON zal alle vereiste vergunningen, machtigingen en toelatingen aanvragen die noodzakelijk<br />
zijn voor de uitvoering van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, zo onder andere: milieuvergunning(en);<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning(en); productie-, transportvergunning(en); captatievergunningen<br />
en andere vergunningen, toelatingen en machtigingen die noodzakelijk blijken te zijn. Dit <strong>MER</strong><br />
wordt opgemaakt in <strong>het</strong> kader van de aan te vragen milieuvergunning.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 808<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Enerzijds zorgt de werking van de geplande elektriciteitscentrale, inclusief hulpstoomketel en<br />
back-upketel voor rookgasemissies en voor diffuse stofemissies door de op- en overslag van<br />
kolen. Anderzijds vervangt de geplande elektriciteitscentrale andere stoomketels en de<br />
daarbijhorende atmosferische emissies van BAYER.<br />
Als gevolg van de werking van de nieuwe elektriciteitscentrale zullen atmosferische emissies<br />
optreden van NOx, NH3, SO2, CO, PM10, chloriden, fluoriden, Hg, Cd, Tl en dioxines. Alle<br />
atmosferische emissies zullen voldoen aan de Vlaamse emissienormen.<br />
De berekende impact als gevolg van de uitstoot van deze polluenten in de omgeving van de site<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale bevinden zich steeds beneden de in dit <strong>MER</strong> gehanteerd<br />
toetsingswaarden. De berekende concentraties en deposities werden in <strong>het</strong> hoofdstuk mens als<br />
verwaarloosbaar beoordeeld met uitzondering van de impact op de Fluoridenimissieconcentratie<br />
(relevant) de PM10-immissieconcentratie (beperkt) en de depositie van<br />
Cd+TI (beperkt) .<br />
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impact op de<br />
kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar is.<br />
Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat de<br />
hierboven beschreven ‘optie 1’ (captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn) de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers en<br />
bodem ter hoogte van de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de water- als<br />
(water)bodemtemperatuur. Optie 1 zal dan ook door E.ON worden uitgevoerd.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘gemiddelde zomer’ werd onderzocht wat de invloed zou zijn op de Schelde<br />
tijdens een gemiddelde zomer op <strong>het</strong> vlak van temperatuur en bij een delta T van 10°C, waarbij<br />
geen extra koeling zou plaatsvinden. De resultaten geven bij deze situatie toch iets hogere<br />
invloeden, zij <strong>het</strong> beperkt op Scheldewater, maar toch hogere pieken aan de bodem, zij <strong>het</strong> zeer<br />
plaatselijk en bij doodtij. Er moet evenwel gesteld worden dat dergelijke situatie zich niet zal<br />
voordoen, nu E.ON bij de warmste periode in de zomer zal bijkoelen met koelcellen met<br />
geforceerde trek<br />
De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in de<br />
Schelde.<br />
In de discipline fauna en flora wordt gesteld dat <strong>het</strong> onttrekken van koelwater uit de Schelde <strong>het</strong><br />
ecosysteem van <strong>het</strong> estuarium van de Schelde slechts beperkt zal aantasten. Nochtans is <strong>het</strong><br />
aantal aangezogen organismen zeer groot (150 miljoen op jaarbasis). Om <strong>het</strong> aantal ingezogen<br />
vissen te beperken wordt pro<strong>je</strong>ctmatig reeds een visafweersysteem voorzien. Hierdoor zal <strong>het</strong><br />
aantal aangezogen vissen drastisch beperkt worden (tot 90%). Mits een efficiënt<br />
visafweersysteem en een visretoursysteem worden geïnstalleerd, zullen de effecten van E.ON<br />
op de visbestand beperkt blijven. De cumulatieve opwarming van <strong>het</strong> water in de Schelde kan<br />
een verschuiving van <strong>het</strong> ecologische evenwicht veroorzaken. Het water in de Schelde zou<br />
beneden de 25°C moeten blijven. Voor verzuring en eutrofiëring zijn voor de natuurgebieden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 809<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Ruige Heide, Schans van Smoutakker en de Brabantse Wal in Nederland belangrijk. De<br />
bijdrage van E.ON is t.a.v. de kritische last relevant.<br />
De geplande kolencentrale zal voorzien worden van bodembeschermende maatregelen volgens<br />
de huidige stand van de techniek. Het risico op bodemverontreiniging wordt bijgevolg tot een<br />
minimum beperkt. Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van <strong>het</strong> grondwater ter<br />
hoogte van de site van E.ON kan gesteld worden dat binnen de bemalingsinvloed mogelijk 1<br />
verontreinigingskern aanwezig is in <strong>het</strong> grondwater. Hierdoor is monitoring van <strong>het</strong><br />
bemalingswater noodzakelijk en indien nodig dient <strong>het</strong> opgepompte bemalingswater te worden<br />
gezuiverd. Migratie van andere grondwaterverontreiniging als gevolg van de bemaling wordt<br />
echter niet verwacht.<br />
In de discipline geluid en trillingen tonen de berekeningen aan dat <strong>het</strong> verwachte geluidimpact<br />
van E.ON volgens <strong>het</strong> significantiekader van de discipline geluid en trillingen, naar de relevante<br />
beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v. natuurgebieden) als beperkt kan worden<br />
beschouwd. Mogelijke gezondheidseffecten als gevolg van de werking van de geplande<br />
kolencentrale worden bijgevolg niet verwacht.<br />
Tenslotte worden tijdens de aanlegfase mogelijk overschrijdingen van de grenswaarden voor<br />
deze verwacht indien gezamenlijk gewerkt wordt met 3 grondboormachines voor<br />
paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde (zijde motor, en uitlaat) gericht naar <strong>het</strong><br />
Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden kan de overschrijding worden<br />
vermeden. Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten t.h.v. de koelwateraanzuig <strong>kun</strong>nen er lichte<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden worden verwacht.<br />
Geluidarme heimethoden (intrillen) buiten <strong>het</strong> broedseizoen zijn aangewezen.<br />
Tijdens de aanlegfase worden er belangrijke bijdrages verwacht qua bijkomende<br />
verkeersintensiteiten door <strong>het</strong> transport van grond en aanvoer van installatieonderdelen en <strong>het</strong><br />
personenverkeer van de contractors en dit zowel op de R2 (Tijsmans- en Liefkenshoektunnel)<br />
als op de Scheldelaan. De maximale capaciteit wordt niet overschreden. Gedurende de<br />
exploitatiefase worden er beperkte bijdrages genoteerd.<br />
Het onderzochte alternatief, met bijstook van max. 20% biomassa-afval veroorzaakt een hogere<br />
emissie van dioxinen waardoor deze parameter mee boordeeld werd. Deze emissie van<br />
dioxinen veroorzaken depositiewaarden die als belangrijk worden beschouwd in de discipline<br />
lucht. De immissieconcentraties als gevolg van deze emissies worden als verwaarloosbaar<br />
beschouwd. Daar <strong>het</strong> biomassa-afval per vrachtwagen wordt aangevoerd, veroorzaakt dit een<br />
verandering in impact op <strong>het</strong> verkeer. Deze impact is echter van deze orde dat er geen<br />
verandering optreedt in significantieklasse t.o.v. 100%kolenstook.<br />
Er kan besloten worden dat als gevolg van de geplande kolencentrale van E.ON volgende<br />
mogelijke milieueffecten werden vastgestel:<br />
• Bijdrage tot de concentraties in de omgevingslucht voor verschillende polluenten;<br />
• Impact op de oppervlaktewaterkwaliteit (concentratie- en temperatuurswijziging) van de<br />
Schelde voor een aantal parameters;<br />
• Invloed op de kwaliteit van bodem en grondwater op de site;<br />
• Bijdrage aan <strong>het</strong> geluidsimmissieniveau;<br />
• Impact op de verkeersgeneratie.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 810<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Als algemeen besluit heeft E.ON besloten om op basis van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek,<br />
uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de vergunningsaanvraag te kiezen voor<br />
<strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal<br />
E.ON opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde<br />
kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER.<br />
Onderstaande tabel geeft een overzicht van technische en milderende maatregelen die door<br />
E.ON genomen worden.<br />
Tabel 16.1 overzicht technische en milderende maatregelen.<br />
Soort<br />
maatregelen<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
Maatregelen ivm Voorkomen/beperken - aanlevering van kolen met barges of via SEA-INVEST<br />
diffuse<br />
van diffuse stofemissies - opslag van de kolen in een gesloten magazijn<br />
stofemissies<br />
- bevochtiging van kolen bij ontlading van de schepen<br />
- beperking van de valhoogte tot 0,5 meter<br />
- gesloten transportsysteem van de opslag van Sea-Invest of eigen opslag<br />
naar installatie<br />
- voorzien van besproeiing op alle valpunten van kolen (zelfs in <strong>het</strong> opslag<br />
magazijn)<br />
- voorzien van stofzuigsysteem op de transportbanden<br />
- goede house-keeping<br />
- kalk en kalksteen wordt in gesloten systeem gelost naar de silo’s<br />
- opslag van vliegas en gips in silo’s ; opslag van bodemas in hal<br />
- Vraag om achter Beperken van<br />
- Het gebruik van doekenfilters is geen technologie die veel wordt<br />
de ESP een stofemissies<br />
toegepast bij elektriciteitscentrales. Het wordt enkel uitgevoerd bij<br />
doekenfilter te<br />
installaties met elektrofilter met 4 velden. E.ON voorziet de installatie van<br />
zetten of<br />
een elektrofilter met zes velden.<br />
actiefkool<br />
- Geen actiefkoolinstallatie nodig, nu gecombineerde techniek gebruikt<br />
installatie<br />
wordt bestaande uit rookgasontzwaveling en DeNOx.<br />
- Vraag om na te<br />
- Er wordt niet geopteerd voor een doekenfilter omdat deze techniek<br />
gaan waarom de<br />
(ondanks <strong>het</strong> feit dat zij in de BREF-LCP wordt weerhouden) een reeks<br />
DeNOx (SCR)<br />
nadelen heeft. Zo hebben doekenfilters een veel grotere drukval dan<br />
direct na de ketel<br />
elektrofilters: daar waar bij elektrofilters een drukval van 1 - 2 mbar<br />
staat en niet aan<br />
optreedt, moet voor een doekenfilter worden gerekend met een drukval<br />
<strong>het</strong> einde van de<br />
van 12 - 15 mbar. De veel hogere drukval leidt in combinatie met <strong>het</strong><br />
installatie<br />
rookgasdebiet tot een toename van <strong>het</strong> eigen elektriciteitsverbruik met 2<br />
MW. Verder is een operationeel nadeel van de doekenfilter dat bij <strong>het</strong><br />
optreden van lekkages in doeken <strong>het</strong> verwijderingsrendement snel<br />
afneemt. In dat geval moet de installatie elke drie jaar stilgelegd worden<br />
om de doeken te vervangen, dit terwijl elektrofilters automatisch worden<br />
gewassen. Door DeNOx na een stoffilter te plaatsen is men ook niet in<br />
staat om een hoger verwijderingsrendement te bekomen. Men heeft wel<br />
een impact op de ammoniakconcentratie in de vliegas, maar men heeft<br />
geen impact op de eventuele hogere ammoniakemissie in de schouw.<br />
De voordelen van ESP t.o.v. doekenfilters zijn :<br />
• Robuustheid<br />
• Lage operationele kosten<br />
• Hoge beschikbaarheid<br />
• Betrouwbaarheid<br />
• Weinig onderhoud<br />
De configuratie van de E.ON centrale voorziet de DeNOx na de ketel (hoge<br />
stof SCR) en niet op <strong>het</strong> einde van de installatie (lage stof SCR) omwille<br />
van volgende redenen:<br />
a) Hoge stof SCR<br />
De SCR reactor in de hoge-stof positie wordt geplaatst tussen de uitgang<br />
van de economizer en de ingang van de voorverwarmer. Deze configuratie<br />
wordt gekarakteriseerd door hoge operationele temperaturen (320 – 420<br />
°C) en hoge concentraties aan stof (5.000 – 20.000 g/Nm 3 nat). Ondanks<br />
<strong>het</strong> hogere risico voor erosie en vergiftiging van de katalysator wordt deze<br />
configuratie verkozen in geval van een ‘bodem gestookte boilers’ boven<br />
andere SCR configuraties omwille van:<br />
- hogere NOx reductie, dus hogere specifieke reductie efficiëntie (lager<br />
volume katalysator voor zelfde NOx reductie, waardoor ook kleinere<br />
reactoren <strong>kun</strong>nen gebruikt worden).<br />
- lager energieverbruik, toe te schrijven aan lage drukverliezen van <strong>het</strong><br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 811<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Soort<br />
maatregelen<br />
Maatregelen<br />
voorkomen/beperk<br />
en van andere<br />
emissies (o.m.<br />
verzurende<br />
depositie)<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
Beperking van SO2, NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 812<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
rookgassysteem (er zijn geen extra warmtewisselaars vereist),<br />
- er zijn geen extra verwarmingsmiddelen vereist (zoals stoom, gas of<br />
lichte olie),<br />
- lagere stoom of perslucht verbruik (voor de roetblazers; frequent<br />
roetblazen is niet vereist),<br />
- geen ammoniak verlies naar de atmosfeer.<br />
- lagere investerings-, onderhouds- en operationele kosten.<br />
Toepassing van tegen erosie en vergiftiging bestaande katalysatoren<br />
vermindert de typische risico's van hoge stof SCR systemen tot een<br />
minimum. Om die reden is er wereldwijd een tendens voor <strong>het</strong> gebruik van<br />
‘hoge-stof’ SCR systemen voor elektrische centrales.<br />
b) Lage stof SCR<br />
De laag-stof configuratie bestaat uit twee opties die verschillen op gebied<br />
van de plaats van de elektrostatische precipitator (ESP).<br />
In beide opties is de SCR reactor na de ESP geplaatst. De ESP kan ofwel<br />
voor de voorverwarmer (warme zone) of na de voorverwarmer (koude<br />
zone) geplaatst worden.<br />
Opwarmen van <strong>het</strong> rookgas is bij de <strong>het</strong>e lage-stof optie niet vereist. Maar<br />
in <strong>het</strong> geval van de koude lage-stof optie dient <strong>het</strong> rookgas opgewarmd te<br />
worden tot hogere temperaturen (250-300 °C), zoals in <strong>het</strong> geval van endof<br />
pipe toepassing. Dit is nodig om de omzettingsrendementen te<br />
waarborgen, de neerslag van zouten (veroorzaakt door de aanwezigheid<br />
van SO2 en SO3) in de katalysator te minimaliseren, en om te vermijden<br />
dat de temperatuur beneden <strong>het</strong> dauwpunt zou liggen.<br />
In <strong>het</strong> algemeen, is de lage-stof SCR configuratie geschikt als er een hoog<br />
risico is op vergiftiging of erosie van de katalysator, wat niet <strong>het</strong> geval is bij<br />
conventionele met kolen gestookte elektrische centrales.<br />
Ondanks een beduidend lagere vliegas concentratie (10-100 natte<br />
mg/Nm3), neigt de SCR katalysator in de lage-stof configuratie tot een<br />
hoger risico tot verstoppingen doordat <strong>het</strong> stof dat door de ESP doorgaat<br />
fijner is. Dit stof heeft een grotere neiging tot vormen van agglomeraten<br />
dan <strong>het</strong> stof in de hoge-stof configuratie. Daarom vereist de lage-stof SCR<br />
een hogere rookgassnelheid (5-7 m/s) door de katalysator om deze<br />
zuiverder te houden. Sommige zeer belangrijke ontwerp-eigenschappen<br />
maken een toepassing van lage-stof SCR configuraties op operationeel en<br />
vanuit milieustandpunten moeilijk:<br />
-hoog energieverbruik toe te schrijven aan hogere drukverliezen (hogere<br />
rookgassnelheden; bijkomende 5 - 10 mbar drukverliezen gelijkwaardig<br />
aan ongeveer 1 MW) en/of warmtewisselaars (vermindering van <strong>het</strong><br />
rendement van de centrale);<br />
- hoger risico voor stilstanden van de installatie door verstopping;<br />
- beduidend hogere investerings-, onderhouds- en operationele kosten;<br />
- extra operationele vereisten: (‘by-pass’ operaties,<br />
‘opwarmingsprocedures’, frequent gebruik van maatregelen waarbij hoge<br />
stoom of perslucht dient gebruikt te worden (zoals roetblazen, enz.);<br />
- lagere NOx reductie in de „koude’ configuratie;<br />
- verbruik van bijkomende hoeveelheden stoom, gas of lichte olie in de<br />
„koude’ configuratie, gelijkwaardig aan ongeveer 12 MWe (door<br />
warmteverlies van 10 °C van de rookgassen bij de warmtewisselaar).<br />
c) End-of-pipe SCR<br />
Bij de ‘end-of-pipe’ configuratie wordt de SCR reactor geïnstalleerd na de<br />
rookgas (FGD) ontzwaveling. Deze configuratie vereist ook dat <strong>het</strong> rookgas<br />
opnieuw opgewarmd wordt.<br />
Deze configuratie is hoofdzakelijk geschikt voor natte bodemboilers met<br />
asrecirculatie en bij afvalverbrandingsinstallaties, waar hogere degradatie<br />
van de katalysator (bij de andere configuraties) wordt verwacht.<br />
End-of-pipe SCR heeft gelijkaardige voordelen en nadelen als lage-stof<br />
SCR configuratie, maar zelfs nog hogere drukverliezen (20 tot 25 mbar,<br />
equivalent aan ongeveer 3.5 MW) en hoger energieverbruik (stoom of olie).<br />
De end-of-pipe configuratie kan aanleiding geven tot ammoniak verliezen<br />
naar de atmosfeer.<br />
- Electrofilter met ‘6 velden’ (oudere installaties hebben er 4)<br />
- Low NOx-branders<br />
- Operationele controle op alle installatieonderdelen zoals o.m. ketel, ESP,<br />
DeSOx, DeNOx, elektriciteitsproductie,door de volledig met centrale<br />
computereenheid geëxploiteerde installatie met regeling en controle van<br />
alle gegevens<br />
- Kritische controles gebaseerd op basis van <strong>het</strong> principe ‘2 van de 3’ zodat<br />
altijd veilige en conforme werking gegarandeerd is<br />
- Alle maatregelen worden vastgelegd in procedures
Soort<br />
maatregelen<br />
Algemene<br />
kenmerken<br />
branders<br />
Algemene<br />
kenmerken SCR<br />
(DeNOx)<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 813<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
- Garanderen van een maximale jaargemiddelde S concentratie in de kolen<br />
van 1,2% door aangepast aankoopbeleid, uitvoeren van analyses op de<br />
kolen<br />
- Deelname aan monitoringprogramma/studies en acties van ANB ((nog te<br />
vast te leggen)<br />
- Deelname aan monitoringprogramma’s studies en acties in kader van de<br />
Brabantse Wal (nog vast te leggen)<br />
- Installatie in overleg met VMM van immissiemonitoring (deels opgelegd in<br />
VLAREM.<br />
- Monitoring van de emissies conform VLAREM<br />
De kolenstofbranders zijn spiraaltrapsbranders (DS branders). De<br />
gebruikte DS branders voldoen aan de vereisten van DIN EN 12952-9.<br />
De DS branders bestaan uit de volgende hoofdcomponenten:<br />
- De centrale oliebrander- en ontstekingslans,<br />
- De buis van de kernlucht,<br />
- De primaire buis met verstelbaar spiraallichaam en aansluitend primair<br />
mondstuk met geïntegreerde stabilisatie-ring en afbuiggoten voor de<br />
secundaire lucht,<br />
- De buis van de secundaire lucht met verstelbare axiale spiraalschoepen<br />
en afbuiggoten voor de tertiaire lucht aan de uitlaat,<br />
- De buis voor de tertiaire lucht met verstelbare axiale spiraalschoepen en<br />
aansluiting aan de buizenkorf van de brander (brandergoot).<br />
De toevoer van secundaire, tertiaire, kern- en wandlucht wordt per DS<br />
brander gemeten, de lucht naar de brander wordt via een regelklep<br />
geregeld en de wandlucht via trimkleppen ingesteld. Door de secundaire,<br />
tertiaire, kern- en wandlucht wordt boven de brander een luchtvolume van<br />
meer dan 1,0 bereikt. Het resterende luchtvolume wordt via een<br />
‘bovenluchtzone’ in de verbrandingsruimte gebracht. In deze<br />
‘bovenluchtzone’ wordt <strong>het</strong> luchtvolume tot 1,15 - 1,17 verhoogd als de<br />
stoomgenerator 100% belast wordt. De onderstochiometrische atmosfeer<br />
in de primaire reactiezone van de brander blijft zo lang mogelijk behouden<br />
ook als de brander globaal boven stochiometrisch of bijna stochiometrisch<br />
werkt. Daardoor is <strong>het</strong> mogelijk, de vluchtige bestanddelen van de kolen<br />
gecontroleerd onder zuurstofarme omstandigheden te ontgassen en te<br />
laten reageren, zodat de NOx vorming al in de vlam sterk beperkt wordt,<br />
waardoor de totale emissie van de stookinstallatie beduidend vermindert.<br />
De stabiele secundaire en tertiaire spiraalluchtstromen die ontstaan dankzij<br />
de bijzondere vormgeving van de DS branders, zorgen voor een verrijking<br />
van de zuurstof in de buitenste vlammenzones en voor een positieve<br />
invloed op de wandatmosfeer van de verbrandingsruimte. De latere<br />
toevoeging van bovenlucht garandeert een volledige burn-out van CO en<br />
cokesdeelt<strong>je</strong>s voordat de rookgassen de convectieve verwarmingsvlakken<br />
binnengaan. Door deze maatregel wordt de wettelijk toegelaten CO<br />
emissie zeker nageleefd. De toegelaten NOx emissie wordt door een<br />
DeNOx installatie gewaarborgd, waarbij door de DS branders lage NOx<br />
gehaltes aangehouden worden als ingangswaarden in de katalysator.<br />
De vermenging van <strong>het</strong> ammoniak/luchtmengsel gebeurt met een statische<br />
mixer in combinatie met de noodzakelijke afstand van de mengzone. Door<br />
de adequate inrichting van <strong>het</strong> rookgaskanaal, <strong>het</strong><br />
Ammoniakdoseringssysteem en de reactor wordt een gelijkmatig<br />
stromingsprofiel gegenereerd, wat samen met de homogene vermenging<br />
van <strong>het</strong> ammoniak de basisvoorwaarde vormt voor een hoge en efficiënte<br />
NOx-reductie met een rendement van minstens 90%.<br />
De technische gegevens van de SCR zijn:<br />
- de SCR bestaat uit 1 reactor met 5 katalysator niveau’s, en 240<br />
modules per niveau.<br />
- de ontwerpdruk is +/- 70 mbar<br />
- de ontwerptemperatuur is 420°C<br />
De DeNOx-reactor is uitgevoerd als staande reactorconstructie en dient<br />
voor een veilige verankering van de katalysatormodules. De reactor heeft<br />
vijf niveaus voor de katalysatormodules. Drie katalysatorniveaus zijn met<br />
modules uitgerust. Twee niveaus blijven als reserveniveau over. Boven <strong>het</strong><br />
eerste katalysatorniveau is een gelijkrichterrooster ingebouwd om een zo<br />
lineair mogelijke toestroming naar de katalysators veilig te stellen. De<br />
stromingsgelijkrichter bestaat uit een staalplaatconstructie vergelijkbaar<br />
met lichtroosters.<br />
Als reductiemiddel voor de selectieve katalytische verwijdering van<br />
stikstofoxiden uit de rookgassen wordt ammoniakgas NH3 ingezet. De<br />
toevoer gebeurt door onttrekking van <strong>het</strong> onder druk vloeibaar gemaakt
Soort<br />
maatregelen<br />
Algemene<br />
kenmerken DeSOx<br />
Visafweersysteem Beheersing van<br />
vissterfte<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 814<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ammoniak aangeleverd via de BASF-leiding. Vooraleer in de SCR te<br />
gebruiken wordt de vloeibare ammoniak verdampt in een<br />
verdampingsinstallatie.<br />
Het ammoniak wordt in <strong>het</strong> rookgaskanaal gedoseerd met ‘1-stof –<br />
sproeiers’. Voor de dosering in de rookgasstroom is om de volgende<br />
redenen een verdunning van <strong>het</strong> NH3-gas noodzakelijk:<br />
- De hoeveelheid NH3-gas die voor <strong>het</strong> DeNOx-proces nodig is, is zeer<br />
klein in vergelijking met de hoeveelheid rookgas. Een gasdosering van ca.<br />
1% t.o.v. de hoeveelheid rookgas is <strong>het</strong> streefcijfer.<br />
- NH3 en lucht <strong>kun</strong>nen een explosief mengsel vormen. De kritische<br />
concentraties liggen bij 15-28% NH3. Om deze reden is <strong>het</strong> noodzakelijk<br />
<strong>het</strong> NH3-gas voorafgaand aan de dosering in de rookgasstroom tot minder<br />
dan 10 vol.% per volume NH3 te verdunnen. Er gebeurt een 20-voudige<br />
verdunning van <strong>het</strong> NH3-gas, zodat de concentratie uiteindelijk<br />
overeenkomt met max. 5% volumeprocent. Voor <strong>het</strong> tot stand brengen van<br />
de verdunningslucht is een NH3-menglucht-ventilatiestation (twee<br />
redundante blazers) voorzien. De hoeveelheid lucht die tijdens de werking<br />
aan <strong>het</strong> rookgas wordt toegevoegd, is constant. De hoeveelheid ammoniak<br />
wordt in functie van de NOx-waarde bijgemengd. De vermenging van NH3<br />
en lucht gebeurt in een statisch mixersysteem.<br />
De DeSOx is een éénlijnsrookgas-ontzwavelingsinstallatie (ROI). De<br />
rookgassen worden door middel van twee ventilatoren naar de absorber<br />
geleid, en daar ontdaan van SO2,maar ook van HCl, HF, SO3 en stofresten<br />
alvorens via de koeltoren naar de atmosfeer afgeleid.te worden. Het SO2<br />
verwijderingsrendement van de installatie is minimaal 98,5%. Een<br />
rookgasontzwavelingsinstallatie kan in meerdere installatieonderdelen<br />
worden opgedeeld. De belangrijkste zijn hierbij:<br />
- rookgaskanalen<br />
- de rookgaswassing<br />
- de aanvoer van absorptiemiddel (krijt) met de eigenlijke reactie<br />
- de gipsontwatering<br />
Het rookgas wordt via een rookgaskanaal naar de inlaatmoffen van de<br />
absorber geleid. Via deze radiaal geplaatste inlaatmoffen stromen de<br />
rookgassen boven <strong>het</strong> absorberreservoir naar de absorber volgens <strong>het</strong><br />
tegenstroomprincipe (van onderen naar boven).<br />
In de absorber worden de rookgassen in contact gebracht met de krijt<br />
bevattende wassuspensie Tegelijk wordt zuurstof uit <strong>het</strong> rookgas<br />
opgenomen en in de wasvloeistof geleid voor de omzetting naar sulfaat.<br />
De als sproeitoren uitgevoerde absorber heeft hoofdzakelijk 3 zones: de<br />
vloeistofzone (absorberreservoir), de sproeizone (contactzone) en de<br />
gaszone.<br />
Absorberreservoir<br />
In <strong>het</strong> onderste deel van de absorber wordt de wassuspensie verzameld,<br />
geroerd, van vers absorptiemiddel voorzien en belucht. De grootte van <strong>het</strong><br />
absorberreservoir bedraagt ongeveer 5000 m³ en wordt hoofdzakelijk<br />
bepaald door de oplossnelheid van <strong>het</strong> absorptiemiddel en de verblijfstijd<br />
voor de gipskristallisatie. Het roeren van de reservoirinhoud helpt <strong>het</strong><br />
oplossen van <strong>het</strong> absorptiemiddel en verhindert <strong>het</strong> afzetten van de vaste<br />
stoffen. Het mengen van <strong>het</strong> reservoir gebeurt via 5 over de absorber<br />
verdeelde roerinrichtingen. De roerinrichtingen zijn ongeveer 2 m boven de<br />
bodem van de tank opgesteld. De oxidatielucht voor de oxidatie van <strong>het</strong> in<br />
de wasvloeistof geabsorbeerde SO2 tot sulfaat wordt vanuit de omgeving<br />
aangezogen, vóór de roerinrichtingen in <strong>het</strong> absorberreservoir geblazen en<br />
fijn verdeeld. Door de fijne verdeling van de luchtbellen wordt een zeer<br />
homogene verdeling van de oxidatielucht in <strong>het</strong> hele absorberreservoir<br />
gerealiseerd.<br />
Sproeizone (contactzone)<br />
De rookgassen stromen vlak boven <strong>het</strong> absorberreservoir radiaal tot in de<br />
absorber. Ze stromen doorheen de absorber naar boven toe. Bovenaan de<br />
absorber wordt de wassuspensie versproeid (in de vorm van druppels met<br />
een bepaalde diameter) over 6 vlakken voorzien van sproeikoppen. De<br />
contactzone vormt een intensief door elkaar gemengde gas/vloeistoffase<br />
Gaszone<br />
In <strong>het</strong> bovenste gedeelte van de absorber worden de rookgassen<br />
doorheen een horizontaal ingebouwd druppelafscheidingssysteem (grove<br />
en fijne afscheider) geleid en ontdaan van de meegevoerde<br />
vloeistofdruppels. De afgescheiden druppels en de spoelvloeistof vallen in<br />
<strong>het</strong> absorberreservoir en vermengen zich daar met de wassuspensie.<br />
Was voorzien in <strong>het</strong> geval van de directe koeling, maar is voor de gekozen<br />
optie van de koeltoren niet nodig (zie akkoord van ANB- INBO)
Soort<br />
maatregelen<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
E.ON gaat wel deelnemen aan <strong>het</strong> vismonitoringprogramma<br />
Beheersen CO- Minimaliseren CO- Gebruik van geavanceerde monitoring- en procesbeheerstechnieken, en<br />
emissies<br />
emissies<br />
onderhoud van <strong>het</strong> verbrandingssysteem<br />
Opvolgen lozingen Vermijden van<br />
temperatuurseffecten in<br />
de Schelde<br />
Continue monitoring van temperatuur van opgenomen en geloosde water<br />
Opvolgen water Opvangen hemelwater Hemelwater wordt opgevangen en zoveel als mogelijk herbruikt als<br />
proceswater<br />
Grondwater Beheersing kwaliteit Monitoring van bemalingswater tijdens de aanlegfase<br />
Opvolgen geluid Vermijden<br />
- Bij de aanlegfase voorzien dat de paalfunderingsmachines met de<br />
overschrijdingen van luidruchtigste zijde naar de minst kritische richting (richting NO) zijn<br />
geluidsniveau op de opgesteld (communicatie met de aannemer)<br />
habitatzones<br />
- Heien bij de aanlegfase zo veel als mogelijk organiseren buiten <strong>het</strong><br />
broedseizoen<br />
- Een monitoring van de trillingsniveaus t.h.v. de mogelijk kritische locaties<br />
(installaties BAYER) tijdens de afbraak- en aanlegfase<br />
- NO richting voorzien van de stoomafblaassystemen (in design op te<br />
nemen)<br />
- geluidscontrolemetingen (emissie- en immissiemetingen) en<br />
overdrachtsberekeningen door een erkend geluidsdes<strong>kun</strong>dige<br />
Mens/verkeer Vermijden van hinder - Tijdens aanlegfase afspraken maken over ‘carpooling’ en<br />
tijdens de aanlegfase ‘gemeenschappelijk vervoer’ met de aannemers<br />
- Tijdens de aanlegfase organiseren van transport vanuit de parkings<br />
Algemeen<br />
doelmatig en<br />
doeltreffend<br />
milieuzorgsysteem<br />
Algemene milieuzorg Zoals in alle centrales van E.ON, zal ook in de centrale in Antwerpen een<br />
milieuzorgsysteem opgestart worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Eindsynthese en integratie 815<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
17. Monitoring en evaluatie<br />
Ongeacht of <strong>het</strong> scenario van de directe koeling, koeltoren of bijstook met 20 % biomassa wordt<br />
gevolgd, zullen de voor elke discipline wettelijk bepaalde monitoringvereisten nauwgezet<br />
moeten worden nageleefd.<br />
17.1. Analyse van de luchtemissies<br />
E.ON zal zich houden aan de wettelijke bepalingen bepalingen inzake de monitoring van de<br />
emissies van art 5.43.2.1.3. VLAREM II; E.ON zal bijgevolg volgende parameters continu<br />
meten:<br />
• Stof;<br />
• SO2;<br />
• NOx;<br />
• CO.<br />
De continu werkende apparatuur zal ook minstens jaarlijks worden geijkt en zal minstens om de<br />
3 jaar uitgebreid worden gekeurd door een erkend laboratorium conform de code van goede<br />
praktijk. Alsook de schouw zal gebouwd worden zodat metingen mogelijk zijn.<br />
Indien een door E.ON beoogde brandstof als afvalstof zou worden gekwalificeerd:<br />
• ·dient <strong>het</strong> in artikel 5.2.3bis.1.26, § 1 VLAREM II bepaalde meetprogramma te worden<br />
gevolgd:<br />
o CO, totaal stof, TOC, HCl, NOx, HF en SO2: continu<br />
o zware metalen: gedurende de eerste werkingsperiode van twaalf maanden:<br />
driemaandelijks; daarna halfjaarlijks;<br />
o dioxinen en furanen: gedurende de eerste werkingsperiode van twaalf<br />
maanden: tweemaandelijks; daarna zesmaandelijks.<br />
• ·dienen overeenkomstig artikel 5.2.3bis.1.26, § 2 VLAREM II de dioxinen en furanen op<br />
continue wijze te worden bemonsterd met ten minste tweewekelijkse analyses.<br />
17.2. Analyse van de luchtimmissies<br />
Conform Vlarem II, Afdeling 5.43.4.3 moet E.ON de immissieconcentraties in de omgeving te<br />
monitoren. Belangrijke stoffen om te monitoren zijn:<br />
• NOx, SO2 en fijn stof;<br />
• depositie van Cd en Tl;<br />
• zure depositie ter hoogte van de Ruige Heide.<br />
Voor <strong>het</strong> concept van <strong>het</strong> immissiemeetnet is <strong>het</strong> aangewezen dat E.ON de VMM contacteert.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Monitoring en evaluatie 816<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
17.3. Analyses van de wateremissies<br />
De temperatuur en <strong>het</strong> debiet van <strong>het</strong> geloosde koelwater zal worden gemonitord. Belangrijk<br />
hierbij is dat op <strong>het</strong>zelfde moment de temperatuur van de Schelde wordt gemeten, tenzij de<br />
temperatuursmetingen ‘on line’ beschikbaar zijn door een overheidsinstelling.<br />
Voor de lozing van bedrijfsafvalwater zullen de in artikel 4.2.5.3.1, § 1 tot 4 VLAREM II<br />
opgenomen meetverplichtingen worden nageleefd.<br />
17.4. Bodem en grondwater<br />
De monitoringsactiviteiten met betrekking tot bodem en grondwater voorzien in <strong>het</strong> regelmatig<br />
controleren van <strong>het</strong> peil van <strong>het</strong> grondwater en de kwaliteit van bodem en grondwater ter<br />
hoogte van de site van E.ON. Tijdens de aanlegfase dient <strong>het</strong> bemalingswater te worden<br />
gemonitord.<br />
17.5. Geluid en trillingen<br />
In <strong>het</strong> geplande design zijn reeds veel geluidmaatregelen opgenomen (zie hoofdstuk 8). Extra<br />
milderende maatregelen zijn wat betreft geluid dus niet nodig. Controlemetingen en<br />
overdrachtsberekeningen door een erkend geluidsdes<strong>kun</strong>dige, na een inloopperiode van de<br />
volledig werkende site, worden wel nodig geacht.<br />
17.6. Fauna en flora<br />
De effecten van onttrekking van koelwater op <strong>het</strong> ecosysteem van <strong>het</strong> Schelde-estuarium zijn<br />
gebaseerd op bemonsteringen ter hoogte van de elektriciteitscentrale van Doel en dateren van<br />
1996.<br />
Het visbestand van de Schelde kan sinds 1996 een aantal veranderingen hebben ondergaan,<br />
zodat de gehanteerde cijfers voor de effectberekening niet optimaal zijn.<br />
De voorgenomen centrale wordt gepland in de overgangszone van licht brak tot brak water,<br />
waar een sterke saliniteitsgradiënt aanwezig is. De vangsten ter hoogte van de kerncentrale<br />
geven een beeld van de visfauna te Doel. De extrapolatie van de gegevens van Doel naar de<br />
situatie ter hoogte van de toekomstige E.ON centrale is wetenschappelijk niet helemaal correct,<br />
en moet aanzien worden als een grove inschatting van <strong>het</strong> effect.<br />
Om de effecten op <strong>het</strong> ecosysteem effect te <strong>kun</strong>nen beoordelen, dient in een latere fase een<br />
uitgebreid onderzoek naar <strong>het</strong> plaatselijke visbestand te worden uitgevoerd (monitoring). Voor<br />
de bepaling van de vispopulatie in de omgeving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ctgebied zijn wetenschappelijke<br />
staalnames noodzakelijk. Deze gegevens dienen dan met de effectieve inzuighoeveelheden te<br />
worden vergeleken voor de bepaling van <strong>het</strong> effect op <strong>het</strong> Schelde-estuarium.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Monitoring en evaluatie 817<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Om geen schade toe te brengen aan de organismen in de Schelde, is de temperatuur van <strong>het</strong><br />
Scheldewater bij voorkeur maximum 25°C. Deze temperatuur dient op regelmatige tijdstippen te<br />
worden gemeten. Indien nodig, dient men de warmtelozing aan te passen.<br />
Om <strong>het</strong> effect van de toekomstige elektrische centrale van E.ON te <strong>kun</strong>nen opvolgen, is een<br />
monitoring van <strong>het</strong> visbestand in de Schelde noodzakelijk. Deze monitoring dient op lange en<br />
korte termijn te worden uitgevoerd. Deze monitoring is ook noodzakelijk om de cumulatieve<br />
effecten van de verdieping van de Schelde te <strong>kun</strong>nen opvolgen.E.ON zal deelnemen aan <strong>het</strong><br />
vismonitoringprogramma van de overheid.<br />
Op langere termijn (bijv om de 5 jaar) dient een kwalitatief en kwantitatief onderzoek te worden<br />
uitgevoerd van <strong>het</strong> visbestand dat de sectie van de Schelde ter hoogte van de E.ON-centrale<br />
passeert (populatie-onderzoek). Simultaan dient <strong>het</strong> visbestand dat door de centrale van E.ON<br />
wordt ingezogen, te worden bepaald. E.ON dient hiervoor in <strong>het</strong> aanzuigsysteem een<br />
staalnamepunt voor vissen te voorzien. Aangezien <strong>het</strong> visbestand in de Schelde van seizoen tot<br />
seizoen wijzigt, dient een dergelijk onderzoek een volledig jaar te beslaan. De staalnames in de<br />
Schelde dienen te gebeuren volgens een wetenschappelijke techniek (vb ankerkuilnetten).<br />
Maandelijks moet E.ON visbemonsteringen uitvoeren aan <strong>het</strong> staalnamepunt voor vis. Deze<br />
bemonsteringen laten toe de totale hoeveelheid ingezogen vissen per soort in een bepaalde<br />
periode te schatten en de evolutie ervan te volgen. Ze vormen ook de basis om na te gaan of<br />
bijkomende aanpassingen van <strong>het</strong> visafweersysteem noodzakelijk zijn.<br />
Omdat de bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring relevant is voor de Ruige Heide, de Schans<br />
van Smoutakker en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Brabantse Wal, is E.ON in conctact met de<br />
Nederlandse Provincie Noord-Brabant en met LNE-ANB om in de toekomst samen te werken<br />
omtrent de verzuring en (salderings-)maatregelen te nemen indien nodig vanaf de opstart van<br />
de productie in 2015; op dat ogenblik zal <strong>het</strong> ook mogelijk zijn met de overheid te beslissen om<br />
een bijkomende meetpost op te richten. Via monitoring <strong>kun</strong>nen ook de cumulatieve effecten van<br />
de verdieping van de Schelde opgevolgd worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Monitoring en evaluatie 818<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
18. Leemten in kennis<br />
Ongeacht of <strong>het</strong> scenario van de directe koeling, koeltoren of bijstook met 20 % biomassa wordt<br />
gevolgd, zijn een aantal leemten in de kennis aanwijsbaar. Deze leemten in de kennis zijn<br />
evenwel niet van aard om de wetenschappelijkheid van voorliggend <strong>rapport</strong> te reduceren en/of<br />
enige wetenschappelijk gefundeerde besluitvorming over dit pro<strong>je</strong>ct in de weg te staan.<br />
Kwantificatie van emissies in de lucht<br />
De emissies van de lucht werden geschat op basis van de karakteristieken van de geplande<br />
installaties. De werkelijke emissies van deze installaties <strong>kun</strong>nen afwijken van de<br />
conceptemissies. Het verschil zal echter zeer beperkt zijn, zodat de beoordeling van de effecten<br />
hierdoor wellicht niet zullen wijzigen.<br />
Gebrek aan online-temperatuursmetingen van de Schelde<br />
Voor dit <strong>MER</strong> werd gebruik gemaakt van statistische gegevensverwerking. Gelet op de<br />
warmtevrachtlozing, zullen on-line temperatuursmetingen in de toekomst noodzakelijk zijn.<br />
Gebrek aan beschrijvend bodemonderzoek<br />
In een oriënterend bodemonderzoek is gebleken dat op een bepaald punt van de toekomstige<br />
E.ON-site een verhoogd gehalte aan TOC gevonden is. Welke stoffen deze hoge waarde<br />
veroorzaken en wat de omvang van <strong>het</strong> risico is, moet in een beschrijvend bodemonderzoek<br />
verder uitgeklaard worden.<br />
Geen toetsing aan effectieve geluidsemissie<br />
Er werd gewerkt met emissies op basis van geluidsprognose. De effectieve geluidsemissie<br />
moet nog gecontroleerd worden. De geluidemissie werd berekend voor de centrale te Datteln<br />
en dit niet enkel o.b.v. metingen maar ook o.b.v. gangbare rekenformules voor geluidafstraling<br />
van boilers, zuigtrekventilatoren, ... en dit dan omgerekend voor deze installaties, opgesteld in<br />
een gebouw (dus rekening houdend met de geluidisolatie van de gebouwdelen en de<br />
geluiddrukstijging door <strong>het</strong> plaatsen in een gebouw (stijging nagalm).<br />
Mobiliteit<br />
Over de intensiteit van de Scheldelaan werden geen gegevens gevonden. Het Agentschap voor<br />
Wegen en Verkeer heeft nog geen tellingen verricht en verwees door naar de haven van<br />
Antwerpen. Na contact met de haven van Antwerpen bleek dat deze ook niet beschikt over<br />
gegevens van de Scheldelaan. Bijgevolg kon niet getoetst worden aan de resterende capaciteit<br />
van de Scheldelaan.<br />
Discipline fauna en flora<br />
• Effecten van onttrekking van koelwater: Voor de beoordeling van de effecten van de<br />
onttrekking van koelwater werd gesteund op gegevens verzameld voor de centrale van<br />
Doel (Maes et al, 1996). Wegens de sterke gradiënt in saliniteit in dit gedeelte van de<br />
Schelde, zijn deze gegevens echter niet zonder meer overdraagbaar. Aangezien echter<br />
geen betere gegevens voor handen zijn, werd toch geopteerd om de<br />
effectberekeningen uit te voeren. Het besluit van de effectberekening geeft aan dat de<br />
impact van de elektriciteitscentrale op de levensgemeenschap van de Beneden-<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Leemten in kennis 819<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Schelde niet significant is. De impact is kleiner dan 1%, namelijk 0,29%, en wordt als<br />
niet significant beoordeeld. Zelfs indien er een vrij grote fout zit op impactberekening,<br />
dan blijft de impact < 1% en is dus niet significant. Aangezien de impact kleiner is dan<br />
1% (nl 0,29%) beoordelen we <strong>het</strong> effect als niet significant. De werkelijke impact wordt<br />
later via een monitoringprogramma bepaald.<br />
• Verder ontbreken gegevens over de verticale verdeling van vissen in de waterkolom<br />
van de Schelde, alsook gegevens over de onderscheiden impact bij eb en vloed,<br />
naargelang de vispopulaties zich bewegen t.o.v. <strong>het</strong> innamepunt. Dit blijft een<br />
belangrijke onzekerheid in <strong>het</strong> onderzoek.<br />
• Effecten van verzuring en eutrofiëring: Bij de beoordeling van de effecten van verzuring<br />
en eutrofiëring werd de bijdrage van voorgenomen pro<strong>je</strong>ct geschat en getoetst aan een<br />
significantiekader. Schadelijke effecten voor eutrofiëring en verzuring treden op als de<br />
kritische waarden overschreden worden. Uit metingen van de VMM blijkt dat de<br />
kritische waarden voor verzuring en eutrofiëring in <strong>het</strong> havengebied reeds<br />
overschreden worden. De vergunningverlenende overheid zal zich concreet moeten<br />
uitspreken over de vraag of aan E.ON als vergunningsvoorwaarde moet worden<br />
opgelegd om, in samenspraak met <strong>het</strong> Agenschap voor Natuur en Bos en de vzw<br />
Natuurpunt, een bijdrage te leveren aan <strong>het</strong> beheer van de natuurgebieden Ruige<br />
Heide, Kuifeend –Grote Kreek en de Schans van Smoutakker, gericht op <strong>het</strong><br />
tegengaan van vermesting en verzuring via plaggen, bekalken, maaien en afvoeren.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Leemten in kennis 820<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
19. Tewerkstelling, investeringen en gebruikte<br />
materialen<br />
19.1. Tewerkstelling<br />
De nieuwe Antwerpse kolencentrale van E.ON zal circa 100 directe en stabiele jobs<br />
opleveren voor een periode van 40 jaar. Bovendien zullen talrijke bijkomende jobs bij<br />
toeleveranciers gegenereerd worden. Tijdens de bouwfase zullen gemiddeld circa 1.000 tot<br />
1.500 personen aan de bouw meewerken (tot 1.800 in piekperiodes).<br />
Het pro<strong>je</strong>ct betekent daarnaast ook voor BAYER een belangrijk argument om nieuwe<br />
investeringen naar Antwerpen te <strong>kun</strong>nen halen - investeringen die opnieuw zullen resulteren in<br />
honderden bijkomde directe en indirecte jobs. Bovendien heeft E.ON de intentie om voor de<br />
bouw van de centrale ook een beroep te doen op Vlaamse leveranciers. Dit impliceert dat circa<br />
300 miljoen euro van de investeringen zou <strong>kun</strong>nen toegewezen worden aan Vlaamse<br />
bedrijven.<br />
19.2. Investeringen<br />
De bouw van een nieuwe kolencentrale vergt een aanzienlijke investering. De investering voor<br />
de Antwerpse centrale van E.ON werd geraamd op méér dan 1,5 miljard euro. E.ON heeft de<br />
intentie om voor de civiele werken bij de bouw van de centrale een beroep te doen op Vlaamse<br />
leveranciers. Dit impliceert dat circa 300 miljoen euro van de investeringen naar Vlaamse<br />
bedrijven <strong>kun</strong>nen vloeien.<br />
19.3. Gebruikte materialen<br />
Een kolencentrale is een complex bouwwerk met uiteenlopende onderdelen. Algemeen <strong>kun</strong>nen<br />
we stellen dat - zoals gebruikelijk - voor de civiele werken voornamelijk beton gebruikt zal<br />
worden. Voor de ketel- en stoomturbineinstallatie, worden vele verschillende staalsoorten<br />
gebruikt. Vooral om reden van de hoge druk en temperatuur, worden voor delen van de ketel-<br />
en stoomturbine-installatie zeer hoogwaardige staalsoorten ingezet. Op plaatsen waar<br />
corrosiegevaar aanwezig is, worden ook hoogwaardige corrosiebestendige materialen gebruikt.<br />
Het hoofdkoelwatersysteem wordt opgebouwd uit verschillende materialen zoals staalbeton<br />
(voor de ondergrondse leidingen) en <strong>kun</strong>ststof (voor de leidingen binnen <strong>het</strong> turbinegebouw).<br />
Voor de hoofdcondensor onder de stoomturbine wordt gedacht aan een hoogwaardig materiaal<br />
zoals titanium. Voor overige installatiedelen, waar druk, temperatuur en corrosie geen probleem<br />
is, worden doorgaans normale staalsoorten ingezet.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Tewerkstelling, investeringen en materialen 821<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20. Niet-technische samenvatting<br />
20.1. Inleiding<br />
20.1.1. Beknopte pro<strong>je</strong>ctomschrijving<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA (met maatschappelijke zetel in Antwerpen) is een 100%<br />
dochteronderneming van de Duitse GmbH E.ON Kraftwerke (met maatschappelijke zetel in<br />
Hannover), die op haar beurt ressorteert onder de Duitse AG E.ON (met maatschappelijke zetel<br />
in Düsseldorf). E.ON is <strong>het</strong> grootste private stroom- en gasbedrijf ter wereld met een omzet van<br />
bijna 69 miljard euro en met ongeveer 88.000 werknemers, 40 miljoen klanten en een<br />
geïnstalleerd elektrisch vermogen van circa 76 GW.<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA plant op de site van BAYER Antwerpen een nieuwe<br />
poederkoolgestookte elektriciteitscentrale met een bruto elektrisch vermogen van 1.100 MWe,<br />
die zal voorzien in basiselektriciteitsproductie. De centrale zal elektriciteit opwekken die door<br />
E.ON grotendeels aan <strong>het</strong> openbare net zal worden geleverd. De brandstof zal bestaan uit<br />
steenkool, en mogelijk ook uit brandstoffen van BAYER-LANXESS en reststoffen vanuit de<br />
waterzuivering. De bijstook met 20% biomassa wordt als alternatief onderzocht.<br />
Met een elektrisch rendement van 45,6 % zal de geplande elektriciteitscentrale één van de<br />
meest efficiënte steenkoolcentrales in de wereld zijn. (Méér dan) de best beschikbare<br />
technieken zullen worden toegepast om de milieuimpact te beperken. Illustratief in dit verband<br />
is dat op basis van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van voorliggend<br />
<strong>MER</strong>, door E.ON werd besloten om <strong>het</strong> systeem van directe koeling te vervangen door <strong>het</strong><br />
uitvoeringsalternatief van de koeltoren, omdat dit minder impact op water heeft. Illustratief is<br />
eveneens dat E.ON zal gaan voor een gesloten kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER, dit om<br />
mogelijke stofemissies nog beter te voorkomen. Illustratief is tenslotte ook dat in lay-out en<br />
proces reeds (voortijdig) voldoende ruimte zal worden gereserveerd om latere CO2-afvangst<br />
(post-combustion) te <strong>kun</strong>nen realiseren, zoals ook blijkt uit de certificatie van de eenheid in juni<br />
2009 als ‘capture ready’ door de TÜV-Nord.<br />
E.ON opteert voor een locatie in de haven van Antwerpen, boven de locatiealternatieven<br />
Beringen en Gent, onder meer omwille van de specifieke toegankelijkheid van de Antwerpse<br />
haven voor grote schepen (cape-sizers), naast deze voor barges, voor de aanvoer van kolen.<br />
Tegellijk heeft <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct voor de haven van Antwerpen een hoge toegevoegde waarde<br />
door <strong>het</strong> genereren van extra haventrafiek: <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct betekent voor de haven ten opzichte van<br />
2008 een groei van ongeveer 1,7% van <strong>het</strong> totaal goederenvervoer, 4,8% van de<br />
massagoederen en 32,5% op gebied van kolentransport. Ook voor latere CO2-afvangst scoort<br />
de Antwerpse locatie <strong>het</strong> best omdat er meerdere mogelijkheden zijn voor afvoer via<br />
pijpleidingen naar Rotterdam, de Kempen en mogelijk ook richting de Belgische kust, waarbij<br />
voor al deze mogelijkheden de afstand minder dan 100 km bedraagt. Voor wat betreft de<br />
transportkost is dus de afstand niet bepalend Bij afstanden kleiner dan 100 km dient de CO2<br />
namelijk niet verder onder druk gezet te worden, en zijn er dus geen andere compressoren<br />
nodig. Antwerpen is eveneens significant beter gelegen voor mogelijk transport naar Rotterdam<br />
omdat er reeds een pijpleidingennet naar Rotterdam bestaat. Antwerp is eveneens gunstiger<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 822<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
gelegen in <strong>het</strong> geval van de toekomstvisie voor mogelijke CO2 opslag en transport naar de<br />
Noordzee met in<strong>je</strong>ctiepunten aan de Belgische kust.<br />
E.ON beoogt een synergie te bereiken met de overige activiteiten op de BAYER-site: de<br />
warmtelevering aan BAYER maakt hiervan deel uit. Verder(reikend)e mogelijkheden voor<br />
warmteleveringen worden onderzocht; de centrale is voorbereid op een latere toepassing van<br />
additionele warmteleveringen, en E.ON wil met nog nader te identificeren partners een bredere<br />
haalbaarheidsstudie over warmwaterleveringen in <strong>het</strong> havengebied laten uitvoeren.<br />
Samenvattend streeft <strong>het</strong> E.ON-pro<strong>je</strong>ct een optimaal evenwicht na tussen een zo gering<br />
mogelijke ecologische impact, een hoge economische efficiëntie door lage productiekosten en<br />
bijgevolg stabiele en lagere energieprijzen voor de afnemers en een grote zekerheid van<br />
levering. De voordelen van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct, zoals de diversificatie van de Belgische energiemix voor<br />
elektriciteitsproductie, een grotere zekerheid van levering, een betrouwbare energievoorziening<br />
met stabielere prijzen vergeleken met gascentrales en een hoger rendement vergeleken met de<br />
bestaande kolencentrales (gemiddeld 25% hoger), komen ten goede van België en Vlaanderen.<br />
20.1.2. Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
De nieuwe elektriciteitscentrale zal worden gebouwd op de terreinen van BAYER-LANXESS in<br />
de Antwerpse haven op rechteroever, ter hoogte van de Scheldelaan. Het terrein bestemd voor<br />
E.ON kan onderverdeeld worden in 2 delen (zie Figuur 20.1 en Figuur 20.2).<br />
Figuur 20.1: Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale op een topografische kaart (bron: Nationaal Geografisch<br />
Instituut)<br />
% 500 m<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 823<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.on E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
electriciteitscentrale<br />
electriciteitscentrale<br />
E.on E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
Kolenopslag<br />
Kolenopslag<br />
Op <strong>het</strong> eerste terrein, kadastraal gekend onder Antwerpen, afdeling 16, sectie F,<br />
perceelsnummers 234 T, S, B, W en V. (ca. 20 ha waarvan 10 ha bebouwd) zullen de ketel- en
turbine-installaties worden opgericht, evenals alle hulpvoorzieningen zoals de installaties voor<br />
koelwater, rookgasreiniging, vliegas- en gipsinstallaties, opslag van vloeibare en biomassa<br />
gerelateerde brandstoffen (enkel bij alternatief biomassa-afval bijstook), werkplaatsen,<br />
waterbehandeling en energie afvoer (hoogspanningsinstallaties) en de back-up stoomketels<br />
Een tweede terrein (8 ha waarvan 4 ha bebouwd) zal worden gebruikt door kolenopslag,<br />
handelinginstallaties, de losinstallatie van kolenschepen en beladinginstallaties van vliegas en<br />
gipsschepen. Dit terrein is aan <strong>het</strong> Kanaaldok B1 gelegen en is kadastraal gekend onder<br />
Antwerpen, afdeling 16, sectie F, perceelsnummers 234 H, 241T en 241 P.<br />
Voor <strong>het</strong> tweede terrein worden twee scenario’s op <strong>het</strong> gebied van kolenopslag besproken in dit<br />
<strong>MER</strong>:<br />
• In <strong>het</strong> eerste scenario worden de kolen aangeleverd met cape-sizers en wordt dit<br />
deelterrein volledig uitgerust met vier kolenopslagvelden.<br />
• In <strong>het</strong> tweede scenario zullen de kolen worden aangeleverd via SEA-INVEST (via een<br />
tunnel) en levering via schip met intermediaire opslag. De milieuimpact is in dit scenario<br />
minder dan in geval van kolenopslagvelden.<br />
Figuur 20.2: Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale op een topografische kaart (detail) (bron: Nationaal Geografisch<br />
Instituut)<br />
%<br />
500 m<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 824<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
electriciteitscentrale<br />
electriciteitscentrale<br />
De belangrijkste herkenningspunten in de omgeving van de site zijn:<br />
• Schelde ten westen van de site;<br />
• Kanaaldok B1 ten oosten van de site;<br />
• R2 ten noorden van de site.<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
Kolenopslag<br />
Kolenopslag
Figuur 20.3: De ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale en naburige bedrijven in de Antwerpse haven<br />
(www.google.be)<br />
Volgens de bepalingen van <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen (zie onderstaande figuur) bevindt <strong>het</strong><br />
terrein van E.ON zich in een industriegebied (paars ingekleurd). Ten noorden is een bufferzone<br />
afgebakend (T) die wordt onderbroken door <strong>het</strong> kanaaldok. Ten zuidwesten, tussen de<br />
Scheldelaan en de Schelde ligt een strook natuurgebied (N), een natuurreservaat (R), een<br />
bijzonder natuurgebied (NH) en reservatie-en erfdienstbaarheidsgebieden (schuine arcering).<br />
Tevens zijn verschillende leidingsstraten afgebakend op <strong>het</strong> gewestplan.<br />
Het belangrijkste natuurgebied in de omgeving ligt op circa 300 m ten westen van de site<br />
(Habitatgebied ‘Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent’).<br />
Ten noordwesten van <strong>het</strong> E.ON terrein op een afstand van ongeveer 1,5 km is een woongebied<br />
met cultureel, historische en of ethische waarde (rood, cirkelvormig gebied) gelegen. Aan de<br />
overkant van de Schelde is een natuurgebied met erfdienstbaarheid t.a.v. transport en<br />
pijpleidingen (groen gebied met paarse arcering).<br />
De belangrijkste woonkernen in de omgeving van de nieuwe elektriciteitscentrale zijn (<strong>het</strong> cijfer<br />
tussen haak<strong>je</strong>s refereert naar <strong>het</strong> nummer op <strong>het</strong> gewestplan; zie onderstaande figuur).<br />
(1) Zandvliet, centrum 6 km ten noorden van de site;<br />
(2) Berendrecht, centrum 5,5 km ten noorden van de site;<br />
(3) Stabroek, centrum 5,5 km ten noordoosten van de site;<br />
(4) Putte, centrum 8,4 km ten noordoosten van de site;<br />
(5) Hoevenen, centrum 6,3 km ten oosten van de site;<br />
(6) Kapellen, centrum 7,8 km ten oosten van de site;<br />
(7) Ekeren, centrum 7,4 ten oost-zuidoosten van de site;<br />
(8) Merksem, centrum 9,3 km ten zuidoosten van de site;<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 825<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
(9) Kallo, centrum 5,9 km ten zuidwesten van de site;<br />
(10) Antwerpen, centrum 11 km ten zuidzuidoosten van de site;<br />
(11) Zwijndrecht, centrum 9,5 km ten zuiden van de site;<br />
(12) Burcht, centrum 11 km ten zuiden van de site;<br />
(13) Beveren, 9,7 km ten zuidwesten van de site;<br />
(14) Melsele, centrum 9,1 km ten zuidzuidwesten van de site;<br />
(15) Doel, centrum 3,3 km ten westen van de site.<br />
(16) Lillo, centrum 1,4 km ten westnoordwesten van de site.<br />
Figuur 20.4: Ligging van de nieuwe elektriciteitscentrale op <strong>het</strong> gewestplan Antwepren (bron: Nationaal Geografisch<br />
Instituut)<br />
%<br />
1km<br />
13<br />
9<br />
14<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 826<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
16<br />
500 m<br />
E.on E.on terrein<br />
terrein<br />
De dichtstbijgelegen woning bevindt zich op een afstand van 1,3 km ten westnoordwesten van<br />
de site (Lillo).<br />
11<br />
12<br />
3<br />
15<br />
5<br />
10<br />
7<br />
6<br />
8
20.1.3. Toetsing aan de M.E.R-plicht<br />
20.1.3.1. Juridisch/beleidsmatig kader<br />
Op 18 december 2002 is <strong>het</strong> ‘decreet tot aanvulling van <strong>het</strong> decreet van 5 april 1995 houdende<br />
algemene bepalingen inzake milieubeleid met een titel betreffende de milieueffect- en<br />
veiligheids<strong>rapport</strong>age’ goedgekeurd (B.S. 13 februari 2003).<br />
Het uitvoeringsbesluit van de Vlaamse regering over de categorieën van pro<strong>je</strong>cten waarvoor (al<br />
dan niet) een milieueffect<strong>rapport</strong> moet worden opgemaakt, werd goedgekeurd door de Vlaamse<br />
regering op 10 december 2004 (B.S. 17 februari 2005). De categorieën van pro<strong>je</strong>cten waarvoor<br />
een pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong> moet worden opgesteld of waarvoor een initiatiefnemer een gemotiveerd<br />
verzoek tot ontheffing kan indienen bij de bevoegde overheid (Dienst Mer), zijn respectievelijk<br />
vermeld in bijlage I (<strong>MER</strong> steeds nodig) en bijlage II (<strong>MER</strong> nodig, maar ook ontheffing van<br />
m.e.r.-plicht mogelijk) van dit besluit.<br />
Bijlage I bevat de steeds pro<strong>je</strong>ct-m.e.r.-plichtige pro<strong>je</strong>cten. Bijlage II bevat de m.e.r.beoordelingsplichtige<br />
pro<strong>je</strong>cten, waarvoor eventueel ontheffing kan bekomen worden wanneer<br />
kan aangetoond worden dat geen betekenisvolle milieueffecten verwacht worden.<br />
Bijlage II pro<strong>je</strong>cten zijn eveneens m.e.r.-plichtig, maar de initiatiefnemer kan een gemotiveerd<br />
verzoek tot ontheffing van m.e.r.-plicht indienen bij de bevoegde overheid (Dienst Mer).<br />
Ontheffing is mogelijk indien vroeger al een plan-<strong>MER</strong> over een plan of programma waarin <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct past werd goedgekeurd of wanneer al een pro<strong>je</strong>ct-<strong>MER</strong> werd<br />
goedgekeurd over een pro<strong>je</strong>ct waarvan <strong>het</strong> voorgenomen initiatief een herhaling, voortzetting of<br />
alternatief is of indien aangetoond kan worden dat <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct geen aanzienlijke<br />
gevolgen kan hebben voor <strong>het</strong> milieu en een nieuw pro<strong>je</strong>ct <strong>MER</strong> redelijkerwijze geen nieuwe of<br />
bijkomende gegevens over aanzienlijke milieueffecten kan bevatten.<br />
Met betrekking tot de inhoud van de m.e.r., gaat bijzondere aandacht naar artikel 4.3.7., § 1, d)<br />
en e) van <strong>het</strong> decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzak milieubeleid,<br />
overeenkomstig dewelke een sc<strong>het</strong>s van de beschikbare alternatieven voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct of<br />
onderdelen ervan moet worden opgenomen, onder meer inzake doelstellingen, locaties en wijze<br />
van uitvoering of inzake de bescherming van <strong>het</strong> milieu, alsook een vergelijking tussen <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct en de beschikbare alternatieven die redelijkerwijze onderzocht <strong>kun</strong>nen<br />
worden, alsmede de redenen voor de selectie van de te onderzoeken alternatieven. Dat <strong>het</strong><br />
alternatievenonderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, resultaten heeft<br />
afgeworpen, blijkt uit de beslissing van E.ON om, in <strong>het</strong> kader van de vergunningsaanvraag, te<br />
kiezen voor een aantal in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> onderzochte redelijke alternatieven (o.m. de koeltoren in<br />
plaats van <strong>het</strong> systeem van de directe koeling, en de gesloten kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van<br />
BAYER).<br />
20.1.3.2. Toetsing van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
Volgens <strong>het</strong> m.e.r.-besluit is <strong>het</strong> voorliggende pro<strong>je</strong>ct m.e.r.-plichtig, gelet op de inhoud van<br />
Bijlage I, rubriek 2 a) ‘Thermische centrales en andere verbrandingsinstallaties met een<br />
warmtevermogen van ten minste 300 megawatt’. Het warmtevermogen van de geplande<br />
elektriciteitscentrale bedraagt immers circa 2391 MW. Het voorliggende pro<strong>je</strong>ct is bovendien,<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 827<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
omwille van <strong>het</strong> mogelijke scenario van de aanleg van een nieuwe kademuur, ook m.e.r.beoordelingsplichtig,<br />
gelet op de inhoud van Bijlage II, 10 f) ‘Aanleg van havens en<br />
haveninstallaties, met inbegrip van visserijhavens, waaronder de aanleg van dokken en<br />
sluizen’.<br />
Omdat <strong>het</strong> toekomstige scenario van CO2-afvangst, -transport en -opslag (zie <strong>het</strong> feit dat de<br />
eenheid in juni 2009 door de TÜV-Nord is gecertificeerd als ‘capture ready’) pas in een later<br />
stadium voorwerp kan uitmaken van vergunningsaanvragen (waarvoor <strong>het</strong> Europees- en<br />
internrechtelijk kader immers nog in de maak is – zie Hoofdstuk 1.2.5. van dit <strong>MER</strong>) maakt deze<br />
‘Coal Capture and Storage (CCS)’ géén deel uit van <strong>het</strong> in casu voorliggende m.e.r.-plichtige<br />
‘pro<strong>je</strong>ct’.<br />
20.2. Actuele toestand E.ON-site – Afbraakfase<br />
Het bedrijfsterrein van BAYER waar de elektriciteitscentrale van E.ON gepland is, werd vroeger<br />
gebruikt voor productie- en laad- en losdoeleinden. Dit gebied was geïntegreerd in de<br />
infrastructuur voor de chemische installaties, zoals pijpenbruggen, bluswater- en<br />
drainagesystemen.<br />
De afbraakwerken vallen onder de verantwoordelijkheid van BAYER.<br />
Voor <strong>het</strong> eerste scenario met directe koeling als koelwaterscenario gebeuren de afbraakwerken<br />
voorafgaandelijk aan de aanleg door E.ON van de geplande elektriciteitscentrale. In dit scenario<br />
en dus vooraleer E.ON kan starten met de bouw van de elektriciteitscentrale, dienen de<br />
bestaande BAYER-installaties op <strong>het</strong> terrein te worden afgebroken. Er zijn dan ook geen<br />
cumulatieve effecten bij dit scenario.<br />
Voor <strong>het</strong> tweede scenario met de koeltoren als koelwaterscenario gebeuren de meeste werken<br />
eveneens voorafgaandelijk. Er worden geen cumulatieve effecten voorzien. Ten opzichte van<br />
de bouw van de centrale zijn deze afbraakwerken verwaarloosbaar te noemen. Om die reden<br />
wordt de afbraakfase dan ook niet verder besproken in dit <strong>MER</strong>. Speciale aandacht zal wel<br />
dienen besteed te worden aan de veiligheidsaspecten in verband met de site van BAYER.<br />
20.3. Aanlegfase<br />
Voor de aanlegfase zal E.ON gebruik maken van enerzijds de eigen E.ON-site (inclusief de<br />
toekomstige kolenopslagplaats) en van anderzijds een aantal bijkomende terreinen, met name<br />
(zie Bijlage 8 bij dit <strong>MER</strong>):<br />
Zone 1: terrein van 7,5 ha ten noorden van de kolenopslag, nog gelegen op de BAYER-site<br />
(bestemming industriegebied)<br />
Zone 2: terrein van 1,4 ha, nog gelegen op de BAYER-site ten noorden van de Bio plant en<br />
grenzend aan de bouwplaats (bestemming industriegebied)<br />
Zone 3: terrein van 2.5 ha ter hoogte van ‘Antwerp Ship Repair’, gelegen aan <strong>het</strong><br />
Hansadok, 403B<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 828<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Zone 4 (optioneel): deel van <strong>het</strong> terrein van 4,8 ha ten noorden van BAYER en ten zuiden<br />
van de R2, eigendom van de NMBS-Holding<br />
Bovenstaande terreinen zullen worden gebruikt voor:<br />
Zone 1: <strong>het</strong> terrein van 7,5 ha zal worden gebruikt voor tussenopslag en voormontage van<br />
diverse installatiedelen. De locatie is gunstig gelegen voor aanvoer over water, waartoe de<br />
nog aan te leggen kade ten behoeve van <strong>het</strong> toekomstige kolentransport kan worden<br />
benut.<br />
Zone 2: Het 1,4 ha terrein zal worden gebruikt voor <strong>het</strong> oprichten van de tijdelijke behuizing<br />
(bouwketen e.d.) voor de medewerkers van E.ON en de diverse aannemers.<br />
Zone 3: Dit terrein zal gebruikt worden voor tussenopslag en voormontage van diverse<br />
installatiedelen. Deze oplossing zal aanleiding geven tot meer verkeersoverlast omwille van<br />
de grotere afstand tot de locatie.<br />
Zone 4 (optioneel): Het terrein van 4,8 ha zal worden gebruikt voor tussenopslag en<br />
voormontage van diverse installatiedelen. Het terrein is gunstig gelegen voor aanvoer over<br />
de weg. Hiertoe zal worden voorzien in een verkeerstechnische maatregelen ter plaatse<br />
(een uitrit en oprit aan de weg langs <strong>het</strong> terrein). Op <strong>het</strong> terrein zal een bouwweg worden<br />
aangelegd die onder de Lillobrug door naar <strong>het</strong> bouwterrein voert. De vispaaiplaats<br />
(gelegen in de bufferzone) zal in geen geval worden gebruikt.<br />
Overeenkomstig de bepalingen van <strong>het</strong> gewestplan Antwerpen zijn de zones 1 t.e.m. 3 in een<br />
industriegebied gelegen. De zone 4 bevindt zich in een bufferzone. Wat de zone 4 betreft, dient<br />
– in overleg met de bevoegde vergunningverlenende overheid – de vergunningsgrondslag te<br />
worden nagegaan. Ofwel dient toepassing te worden gemaakt van artikel 3, 1° van <strong>het</strong> besluit<br />
van de Vlaamse regering van 14 april 2000 tot bepaling van de vergunningsplichtige<br />
functiewijzigingen en van de werken, handelingen en wijzigingen waarvoor geen<br />
stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning nodig is (tijdelijke werken, handelingen en wijzigingen nodig<br />
voor de uitvoering van vergunde werken, voorzover deze plaatsvinden binnen de werkstrook<br />
afgebakend in de stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning). Ofwel dient toepassing te worden gemaakt<br />
van artikel 145bis, § 1, lid 1, 5 van <strong>het</strong> decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van<br />
de ruimtelijke ordening (DRO) (zonevreemde aanpassingswerken (zoals (tijdelijke)<br />
terreinverhardingen) zonder volume-uitbreiding), vermits een bufferzone voor de toepassing van<br />
deze bepaling niet als ruimtelijk kwetsbaar gebied wordt aangemerkt), gecombineerd met artikel<br />
105, § 4, 3° DRO (tijdelijke vergunningen <strong>kun</strong>nen worden afgeleverd voor werken, handelingen<br />
en wijzigingen gedurende de periode die voorafgaat aan de oprichting van bouwwerken, aan de<br />
uitvoering van andere vergunningsplichtige werken of handelingen, of aan de verwezenlijking<br />
van de definitieve bestemming).<br />
20.4. Beschrijving van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
De door E.ON geplande elektriciteitscentrale op de BAYER-site bestaat uit een<br />
poederkoolgestookte ketelinstallatie met superkritische stoomcondities en een<br />
turbogeneratorinstallatie met een bruto vermogen van 1.100 MWe en de meest moderne<br />
rookgasreiniginginstallatie. De voorzieningen van de centrale <strong>kun</strong>nen onderverdeeld worden in<br />
hoofdinstallaties, neveninstallaties en infrastructuur. De hiernavolgende paragrafen behandelen<br />
een aantal belangrijke onderdelen/aspecten van <strong>het</strong> proces van de elektriciteitscentrale.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 829<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.4.1. De brandstoffen<br />
20.4.1.1. Kolen<br />
De hoofdbrandstof is kolen. Kolen bestaan voor <strong>het</strong> grootste deel uit koolstof (C) en voor <strong>het</strong><br />
overige deel uit waterstof (H), zuurstof (O), stikstof (N) en zwavel (S). Voorts bevatten kolen vrij<br />
water en as. Het verbruik van kolen in volle productie hangt af van de stookwaarde: bij een<br />
stookwaarde van 25MJ/kg bedraagt <strong>het</strong> verbruik circa 333,5 t/h en bij stookwaarde van 22,5<br />
MJ/kg bedraagt <strong>het</strong> verbruik circa max. 370t/h (tijdens normaal vollast-bedrijf). De kolen worden<br />
vanaf <strong>het</strong> opslagterrein (kolenopslagveld) naar de ketelinstallatie gevoerd.<br />
De minimum en maximum kolensamenstelling wordt in Tabel 20.1 weergegeven. In voetnoot<br />
wordt de samenstelling/concentratie weergegeven die gebruikt is voor de berekeningen<br />
doorheen <strong>het</strong> hele <strong>MER</strong>.<br />
Tabel 20.1.: Minimum en maximum samenstelling van de steenkolen.<br />
Steenkool<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 830<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kolensamenstelling<br />
min max<br />
Stookwaarde*** MJ/kg 22,50 28,24<br />
Koolstof Gew.% 58,7 72,5<br />
Waterstof Gew.% 3,6 5,1<br />
Zuurstof Gew.% 4,9 10,2<br />
Stikstof Gew.% 1,0 1,8<br />
Zwavel** Gew.% 0,3 2,0<br />
As* Gew.% 6,6 16,0<br />
Water Gew.% 6,7 13,1<br />
Chloride Gew.% 0,01 0,20<br />
Fluoride Gew.% 0,00 0,01<br />
As samenstelling<br />
Fe2O3 Gew.% 0,4 21,1<br />
Na2O Gew.% 0,1 1,3<br />
K2O Gew.% 0,3 2,1<br />
SiO2 Gew.% 46,9 62,1<br />
CaO Gew.% 0,8 8,6<br />
MgO Gew.% 0,6 2,0<br />
Al2O3 Gew.% 21,2 37,0<br />
TiO2 Gew.% 0,9 3,3<br />
P2O5 Gew.% 0,2 1,9<br />
Phosphor Gew.% 0,1 0,1
Steenkool<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 831<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Kolensamenstelling<br />
min max<br />
MnO2 Gew.% 0,1 0,1<br />
SO3 Gew.% 0,1 2,7<br />
* in verdere berekeningen voor dit <strong>MER</strong> werd gerekend met een asgehalte van 15%<br />
** In verdere berekeningen voor dit <strong>MER</strong> werd gerekend met een zwavelgehalte van 1,2 Gew.%<br />
*** In verdere berekeningen voor dit <strong>MER</strong> werd gerekend met een stookwaarde van 25MJ/kg<br />
20.4.1.2. Mogelijke verwerking van brandstoffen van BAYER-LANXESS<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> is de invloed beschreven van de mogelijke verwerking van brandstoffen van<br />
BAYER-LANXESS. Bij BAYER-LANXESS komen stoffen vrij die in de huidige situatie in de<br />
bestaande stoomketels op de BAYER-site als brandstof worden ingezet. Het betreft vloeibare<br />
koolwaterstoffen, genaamd BPA (Bisphenol-A)- brandstof en HO (Hexaanoxidatie)-brandstof.<br />
De classificatie van deze stoffen als grondstof of als afvalstof zal bepaald worden in overleg met<br />
Ovam, voorafgaandelijk aan de in te dienen milieuvergunningsaanvraag. In Tabel 20.2 wordt de<br />
samenstelling van deze brandstoffen weergegeven. De verwachte jaarlijkse doorzet voor BPAbrandstof<br />
is circa 5.000 ton en voor HO-brandstof circa 13.000 ton. In de huidige situatie<br />
worden deze brandstoffen in de bestaande stoomketels van BAYER ingezet om daarmee<br />
stoom op te wekken. Aangezien deze stoom op zijn beurt weer benut wordt als processtoom op<br />
de site, kan gesproken worden van een geïntegreerd proces. De E.ON-elektriciteitscentrale, die<br />
gesitueerd wordt op de BAYER-site, voorziet deze benutting van BPA- en HO-brandstoffen<br />
overnemen van de bestaande stoomketels op dezelfde site. Deze brandstoffen worden via een<br />
pijpleidingsysteem aangevoerd en zullen primair in de hoofdketel via oliebranders verstookt<br />
worden. Vanuit de nieuwe centrale zal processtoom geleverd worden aan de site, zodat er nog<br />
steeds sprake is van een geïntegreerd proces, analoog aan de huidige situatie. Het voordeel<br />
ten opzichte van de huidige situatie is dat er gebruik gemaakt wordt van de hoge energetische<br />
efficiëntie van de water-stoomcyclus van de elektriciteitscentrale, alsook van de aanwezigheid<br />
van de uitgebreide rookgaszuivering bij de hoofdketel. Alleen tijdens een stop van de hoofdketel<br />
zullen deze brandstoffen ingezet worden in de backup-ketel, waarmee zowel de continuïteit van<br />
de afname van de brandstoffen alsook de continuïteit van de processtoomlevering aan de site<br />
wordt zeker gesteld.<br />
Tabel 20.2: Samenstelling van de brandstoffen afkomstig van BAYER/LANXESS<br />
Calorische<br />
Onderwaarde (MJ/kg)<br />
C<br />
%<br />
BPA-brandstof 34,5 80,8 7,6 0,1 9,5
dosering van de kalkmelk (die aanleiding geeft tot de gewenste hogere pH) wordt continu<br />
opgevolgd. De waterzuiveringsinstallatie is zodanig opgebouwd dat <strong>het</strong> slib dat bij dit<br />
zuiveringsproces ontstaat, gescheiden wordt in een klein deel (circa 10%) waarin de schadelijke<br />
stoffen (zoals metalen) geconcentreerd zitten (en dat afgevoerd wordt naar een Categorie 1stortplaats)<br />
en een groot deel (circa 90%) dat zodanig gezuiverd is, dat dit samen met de kolen<br />
kan verwerkt. De classificatie van dit residu als grondstof of als afvalstof wordt bepaald in<br />
overleg met Ovam, voorafgaandelijk aan de in te dienen milieuvergunningsaanvraag. Het<br />
meegestookte slib bestaat voornamelijk uit gipsresten en zal circa 4.000 ton (droge stof basis)<br />
op jaarbasis bedragen. Een raming van de samenstelling van deze reststoffen is als volgt:<br />
CaSO4 > 90%;<br />
CaF2 < 4%;<br />
CaCl2 < 1%;<br />
Andere < 5%;<br />
+ een heel kleine hoeveelheid spoorelementen.<br />
Voor <strong>het</strong> koeltorenconcept is er behandeling van <strong>het</strong> Schelde water nodig. Dit bestaat uit een<br />
floculatie en decantatie van de aanwezige zwevende stoffen. Dit slib kan ofwel intern verwerkt<br />
worden of extern afgevoerd.<br />
20.4.1.4. Lichte olie<br />
De hulpketels worden gestookt met lichte olie. In de hoofdketel wordt lichte olie verstookt<br />
voornamelijk tijdens de opstartfase. De opslag voor lichte olie bestaat uit 1 tank van 5.000 ton.<br />
De tank wordt opgesteld in een tankput die de volledige inhoud van de opslagtank kan<br />
opvangen. Regenwater wordt afgevoerd door een ter plaatse in te schakelen pomp naar een<br />
olieafscheider. Na passage van de olieafscheider wordt <strong>het</strong> water geloosd op <strong>het</strong><br />
afwatersysteem. Ook de back-up stoomketels worden gestookt met aardgas om in stand-by te<br />
houden en met lichte olie in geval de back-up ketel moet zorgen voor de stoomlevering aan<br />
BAYER.<br />
20.4.1.5. Diesel<br />
Diesel wordt als brandstof gebruikt voor de noodstroomgeneratoren. Hiervoor wordt een tank<br />
van 10.000 liter voorzien. De noodstroomgeneratoren inclusief brandstoftank worden binnen<br />
opgesteld. De noodstroomgeneratoren worden enkel gebruikt uit veiligheid als er een volledige<br />
shut-down is van de normale elektriciteitsvoorziening van <strong>het</strong> bedrijf (zie ook de paragraaf<br />
‘overige installaties’).<br />
20.4.1.6. Aardgas<br />
Aardgas wordt gebruikt om de back-up boilers stand-by te houden. De aardgasaansluiting zal<br />
gerealiseerd worden middels een aansluiting op de nabijgelegen Fluxys-leiding of als alternatief<br />
op de bestaande aardgasleiding die op de BAYER-site voorhanden is. Voor een meer<br />
gedetailleerde beschrijving van <strong>het</strong> gebruik van aardgas wordt verwezen naar de paragraaf<br />
‘overige installaties’.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 832<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.4.1.7. Massa- en energiebalans<br />
In Tabel 20.3 en Tabel 20.4 worden respectievelijk de massa- en de energiebalans<br />
weergegeven voor de geplande elektriciteitscentrale, rekening houdende met de kenmerken<br />
van de zoals in vorige paragrafen opgelijste brandstoffen.<br />
Tabel 20.3: Massabalans van de geplande elektriciteitscentrale in geval van 100% kolenstook<br />
IN (t/h) UIT (t/h)<br />
kolen 333,5<br />
secundaire brandstoffen 0,0<br />
verbrandingslucht 3532,1<br />
krijt 5,2<br />
water naar ROI 149,0<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 833<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
rookgassen (nat) 3912,1<br />
vliegas 43,2<br />
bodemas 4,8<br />
gips 9,7<br />
effluent WZI 50,0<br />
totaal 4020,0 totaal 4020,0<br />
Tabel 20.4: Energiebalans van de geplande elektriciteitscentrale in geval van 100% kolenstook<br />
IN (PJ/jaar) UIT (PJ/jaar)<br />
kolen 66,5<br />
secundaire brandstoffen 0,0<br />
verbrandingslucht 0,1<br />
krijt, etc. 0<br />
Elektriciteit (netto) 30,4<br />
rookgassen uit schoorsteen 3,5<br />
assen, gips 0,04<br />
koelwater 31,8 (*)<br />
overige verliezen (o.a. ketel, WZI) 0,8<br />
totaal 66,6 totaal 66,6<br />
(*) Door de hoge efficiëntie van de elektriciteitsproductie wordt in <strong>het</strong> koelwater enkel restwarmte op een zeer laag<br />
temperatuurniveau (maximaal ongeveer 30°C) afgevoerd. De bovengenoemde balansen zijn gebaseerd op de<br />
referentiesituatie zonder warmtelevering. De mogelijkheden en de effecten van warmtelevering worden beschreven in<br />
paragraaf 2.5.15.<br />
Voor <strong>het</strong> scenario met de koeltoren zijn de gegevens zoals weergegeven in de tabellen<br />
nagenoeg analoog.<br />
Verhandeling brandstoffen (andere dan kolen)<br />
Hierna wordt enkel ingegaan op <strong>het</strong> transport, de opslag en de behandeling van de kolen, nu de<br />
handling van de brandstoffen van BAYER-LANXESS en de handling van de reststoffen van de<br />
waterbehandeling van de ROI zich eenvoudig laat samenvatten: de eerstgenoemde<br />
brandstoffen zijn in vloeibare vorm reeds op de BAYER-LANXESS-site aanwezig, en zullen<br />
zonder tussenopslag per pijpleiding naar de E.ON-elektriciteitscentrale worden getransporteerd;<br />
de laatstgenoemde brandstoffen zijn vaste reststoffen die bij de waterbehandeling in een bak<br />
worden opgevangen, waarbij deze bak, zodra hij vol is, geleegd wordt door deze bij de kolen te<br />
mengen.<br />
Kolen-handling<br />
Het verbruik van kolen in volle productie hangt af van de stookwaarde: bij een stookwaarde van<br />
25MJ/kg bedraagt <strong>het</strong> verbruik circa 333,5 t/h en bij stookwaarde van 22,5 MJ/kg bedraagt <strong>het</strong>
verbruik circa max. 370t/h (tijdens normaal vollastbedrijf). Het jaarverbruik, gebaseerd op de<br />
minimale stookwaarde, zal bij 8.000 vollasturen per jaar ongeveer 2.960.000 ton bedragen;<br />
gebaseerd op de gemiddelde stookwaarde zal dit neerkomen op 2.650.000 ton.<br />
Voor de kolen-handling bestaan twee mogelijke scenario’s:<br />
• Basisscenario: kolenopslag op de BAYER-site<br />
• Alternatief scenario: gebruik van de SEA-INVEST-kolenterminal (aan de overkant van<br />
<strong>het</strong> kanaaldok).<br />
20.4.1.8. Milieumaatregelen bij de kolen-handling<br />
De in <strong>het</strong> basisscenario omschreven kolen-handling (open kolenopslag en transportbanden)<br />
kan invloed hebben op <strong>het</strong> milieu indien verstuiving in grote mate plaatsvindt. Om dit te<br />
voorkomen worden maatregelen beschreven:<br />
• Windafscherming<br />
• Beperkte valhoogte<br />
• Besproeiing<br />
• Beperking relatieve bewegingen<br />
• Afzuigventilatie<br />
• Gesloten systemen<br />
Er kan echter gesteld worden dat de kolenhandling zoals E.ON die toepast wel specifiek is.<br />
Een oplijsting van de maatregelen die door E.ON voorzien worden bij de kolen op- en -overslag<br />
zijn opgenomen in hoofdstuk 2 van dit <strong>MER</strong>. De gesloten kolenopslag is beschreven als<br />
supplementaire maatregel in dit hoofdstuk onder de milderende maatregelen bij <strong>het</strong> scenario<br />
van de koeltoren. Een samenvatting van deze maatregelen is hieronder weergegeven:<br />
• Beperkte valhoogte<br />
Waar kolen gestort worden, zowel met de opwerpmachine als in trechters, zal de<br />
valhoogte beperkt worden tot 0,5 m.<br />
• Besproeiing<br />
Op verschillende plaatsen wordt een waterbesproeiingssysteem geïnstalleerd, waarmee<br />
de kolen op <strong>het</strong> minimaal benodigde vochtgehalte, ter voorkoming van ontoelaatbare<br />
verstuiving, <strong>kun</strong>nen worden gehouden.<br />
• Gesloten transportbanden en beperking relatieve bewegingen<br />
Alle transportbanden (ook deze komende van Sea-Invest) zijn volledig gesloten zodat<br />
geen stofemissies <strong>kun</strong>nen optreden. De transportbanden werken zodanig dat geen<br />
relatieve verplaatsing tussen kolen en band optreedt. Door bovendien relatief lage<br />
bandsnelheden van circa 3,5 m/s toe te passen worden luchtwervelingen gereduceerd.<br />
In combinatie met besproeiing op de transportband wordt hiermee de stofontwikkeling<br />
beperkt.<br />
• Afzuigventilatie<br />
Tijdens <strong>het</strong> vullen van de bunkers worden de lucht afgezogen, teneinde de verdrongen<br />
lucht van zwevend kolenstof te reinigen. De reiniging gebeurt met behulp van een<br />
doekfilter. Deze lucht kan om verschillende redenen niet gebruikt worden als<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 834<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
verbrandingslucht voor de brander. Enerzijds omdat <strong>het</strong> benodigde debiet van de<br />
verbrandingslucht-ventilatoren veel groter is dan <strong>het</strong> luchtdebiet van de afzuiginstallatie;<br />
anderzijds omdat deze ventilatielucht enkel ontstaat bij <strong>het</strong> vullen van de bunker en dus<br />
een discontinue activiteit is. Bovendien liggen de ventilatoren voor de branders<br />
loodrecht op de positie van de kolenbunkers.<br />
• Gesloten systemen<br />
De toevoer naar de kolenmolens en de leidingen van de kolenmolens naar de branders<br />
zijn gesloten systemen.<br />
Als milderende maatregel zal E.ON de kolen op <strong>het</strong> terrein van BAYER opslaan in een<br />
gesloten opslag, om zo de diffuse stofemissie nog méér te beperken. Om exploitatieredenen<br />
dient de totale opslagcapaciteit maximaal 90.000 ton te bedragen, met minimaal de volgende<br />
afmetingen 380.m lang, 70 m breed, 28 m hoog (in de nok van <strong>het</strong> gebouw). Om <strong>het</strong> stof in de<br />
hal eveneens tot een minimum te beperken, zijn ook de toestellen in de hal uitgerust met een<br />
aangepast sproeisysteem. De voordelen hiervan zijn:<br />
• vermijden van de stofemissies bij afworp op de open kolenhopen.<br />
• vermijden van de stofemissies bij grijpen van de kolen vanuit de kolenvoorraad.<br />
• vermijden van de stofemissies bij <strong>het</strong> afwerpen van de kolen op de transportband.<br />
20.4.2. Ketelinstallatie en branders<br />
De kolen worden verwerkt in een ketelinstallatie. In de vuurhaard wordt de brandstof verbrand.<br />
De door de verbranding opgewekte warmte wordt via straling afgegeven aan <strong>het</strong><br />
stoom/watermengsel in de verdamper en door convectie aan de, in de convectiesectie gelegen,<br />
convectiebundels.<br />
Water-stoomcyclus<br />
Door een gesloten stoom-waterkringloop zijn ketel, turbine, condensor en tussenliggende<br />
componenten met elkaar verbonden. De in de verdamper gevormde stoom wordt naar de<br />
oververhitter geleid. Vanuit de oververhitter wordt de stoom naar de turbine gevoerd. In de<br />
turbine drijft de expanderende stoom de turbine-as aan. Op deze wijze wordt de vrijkomende<br />
thermische energie omgezet in mechanische energie om vervolgens in een aan de turbine-as<br />
gekoppelde generator te worden omgezet in elektrische energie. Na doorstroming van de<br />
turbine wordt de stoom naar de condensor gevoerd. Daar condenseert de stoom en wordt als<br />
condensaat via voorwarmers weer naar de ketel gepompt.<br />
Lucht/rookgaszijde<br />
Bij de verbranding ontstaan rookgassen. Het grootste deel van de in de rookgassen aanwezige<br />
warmte wordt afgegeven aan de verdamper-, oververhitter en herverhitterpijpen waarin de<br />
stoom wordt geproduceerd respectievelijk wordt oververhit. De rookgassen worden vervolgens<br />
door de economiser geleid, waarin <strong>het</strong> voedingwater wordt voorverwarmd. Na de economiser<br />
passeren de rookgassen de DeNOx-installatie. Daarna worden de rookgassen door een<br />
luchtvoorwarmer geleid en afgekoeld tot circa 120ºC. Bij deze temperatuur is er geen gevaar<br />
voor dauwpuntcorrosie. Hier wordt de verbrandingslucht opgewarmd. Vervolgens worden de<br />
rookgassen gereinigd van vliegas in twee elektrostatische vliegasvangers. De afvoer van de<br />
rookgassen gebeurt door twee rookgasventilatoren, die na de vliegasvangers zijn opgesteld.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 835<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Vervolgens gaan de rookgassen door de wastoren van de rookgasontzwavelingsinstallatie en<br />
worden via de schoorsteen in de atmosfeer gebracht. De verbrandingslucht wordt aangevoerd<br />
door twee verbrandingsluchtventilatoren. Het grootste gedeelte van de verbrandingslucht wordt<br />
na voorwarming rechtstreeks aan de ketel toegevoerd. Het andere gedeelte van de<br />
voorgewarmde lucht wordt als primaire lucht gebruikt om de poederkool in de<br />
poederkoolmolens te drogen en naar de branders te transporteren. De ketel is voorzien van vijf<br />
branderlagen, drie aan de voorzijde van de ketel en twee aan de achterzijde van de ketel. De<br />
branderlagen zijn in hoogte versprongen ten opzichte van elkaar. Elke branderlaag bestaat uit<br />
zes branders, bijgevolg bestaat de ketel uit 30 branders. De branders zijn van <strong>het</strong> type DS<br />
(Drall-Stufen) en zijn moderne NOx-arme branders. Boven de branders bevinden zich de zes<br />
bovenluchtpoorten aan weerszijden van de ketel (totaal 12). Door een gedeelte van de<br />
verbrandingslucht als bovenlucht te hanteren wordt een bij de branders nagenoeg<br />
stochiometrische verbranding bereikt. Ter voorkoming van reducerende omstandigheden aan<br />
de ketelwand worden naast de wandbranders wandluchtnozzles aangebracht. Hiermee worden<br />
CO-concentraties aan de vuurhaardwand lager dan 0,2% gerealiseerd. De totale luchtovermaat<br />
in de ketel is 17%. Om een vuurhaardontwerp te realiseren zijn verbrandings- en<br />
stromingsberekeningen uitgevoerd via CFD (computational fluid dynamics). Vollast kan<br />
gerealiseerd worden met vier molens in bedrijf en een minimale stookwaarde van de kolen van<br />
25 MJ/kg. De laagste belasting zonder ondersteuning door middel van lichte olie is 25% met ten<br />
minste twee branderlagen in bedrijf.<br />
Kenmerken<br />
De ketelinstallatie wordt ultra-superkritisch (water wordt direct in stoom omgezet zonder<br />
tussenstap) opgebouwd. De belangrijkste gegevens voor de ketelinstallatie zijn:<br />
Tabel 20.5: Gegevens ketelinstallatie.<br />
Gegevens ketelinstallatie Waarde Eenheden<br />
bruto vermogen 1.100 MWe<br />
netto vermogen 1.055 MWe<br />
netto rendement in normaal bedrijf zonder koeltoren 45,7 %<br />
aantal vollasturen 8.000 h/j<br />
aantal draaiuren 8.760 h/j<br />
verse stoom<br />
- nominale stoomproductie: 824 kg/s<br />
- stoomdruk aan de uitlaat uitlaat van de oververhitter 285 bar<br />
- stoomtemperatuur aan de uitlaat van de oververhitter 600 °C<br />
herverhitte stoom<br />
- stoomproductie herverhitter: 692 kg/s<br />
- stoomdruk aan de uitlaat van de herverhitter 60 bar<br />
- stoomtemperatuur aan de uitlaat van de herverhitter 620 °C<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 836<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.4.3. Turbogeneratorinstallatie<br />
De in de ketel geproduceerde stoom wordt naar de stoomturbine gevoerd. De onder hoge druk<br />
staande stoom expandeert trapsgewijs in de turbine. Door middel van deze expansie wordt de<br />
energie overgedragen op de schoepenwielen die op de as zijn gemonteerd. De as gaat<br />
daardoor draaien. De stoom die de turbine doorlopen heeft, zal in de condensor gecondenseerd<br />
worden met behulp van oppervlaktewater. Het turbinegedeelte bestaat uit een hoge druk deel<br />
(HD), een midden druk deel (MD) en een lage druk deel (LD). De as van de turbine is direct<br />
gekoppeld aan de generator. De in de ketel geproduceerde stoom wordt naar <strong>het</strong> HD-deel<br />
gevoerd. Na <strong>het</strong> verrichten van arbeid in dit gedeelte wordt de stoom weer teruggevoerd naar<br />
de ketel en geleid door een herverhitter en vervolgens naar <strong>het</strong> MD-deel en LD-deel geleid. De<br />
as van de stoomturbines is gekoppeld aan een generator. Daarmee wordt de elektriciteit<br />
opgewekt. Om een effectieve koeling te verzekeren in <strong>het</strong> geheel gesloten generatorhuis<br />
worden de rotorwikkelingen van de generator met waterstof gekoeld terwijl de statorwikkelingen<br />
met water worden gekoeld. De door de generator opgewekte elektrische energie wordt<br />
afgegeven op een spanning van 27 kV. Via twee machinetransformatoren wordt dit vermogen<br />
afgegeven aan <strong>het</strong> 380 kV-station en vervolgens aan <strong>het</strong> elektriciteitsnet. Voor de smering en<br />
koeling van de lagers van de turbine en de generatoren en voor de verstelling van de regel- en<br />
stopkleppen van de turbine wordt olie toegepast. Eveneens wordt olie toegepast in diverse<br />
transformatoren voor isolatie en koeling.<br />
20.4.4. Selectieve katalytische DeNOx-installatie<br />
Om de NOx-emissie te reduceren zal een DeNOx-installatie (SCR-installatie - Selective Catalytic<br />
Reduction) worden geïnstalleerd. De katalysator van de DeNOx-installatie is uitgevoerd als<br />
honingraat- of plaatkatalysator waarbij de rookgassen door kanalen, die door de honingraat- of<br />
plaatstructuur worden gevormd, stromen. Verlaging van de NOx-emissie vindt plaats door<br />
NH3-in<strong>je</strong>ctie in de rookgassen vóór de katalysatormodules. De volgende chemische reacties<br />
geven <strong>het</strong> denitrificatieproces van de DeNOx-installatie weer:<br />
• tussen ammoniak en stikstofoxide: 4 NO + 4 NH3 + O2 → 4 N2 + 6 H2O<br />
• tussen ammoniak en stikstofdioxide: 2 NO2 + 4 NH3 + O2 → 3 N2 + 6 H2O.<br />
De stikstofoxiden worden dus met ammoniak omgezet in stikstof en water. De toepassing van een<br />
katalysator bij de reacties geeft een voldoend grote reactiesnelheid voor een goed<br />
reductierendement bij temperaturen tussen 320 C en 400 C. Het SCR-proces is bruikbaar voor<br />
efficiënte NOx-reductie bij de lagere temperaturen van de rookgassen die stroomafwaarts van de<br />
ketel worden gekoeld. De reactie vindt plaats op <strong>het</strong> oppervlak van een katalysator. De huidige<br />
generatie katalysatoren heeft TiO2 als drager en wolfraam of vanadiumoxide als de actieve<br />
componenten. De katalysatoren worden in een aantal lagen in <strong>het</strong> reactorhuis geplaatst. Voor <strong>het</strong><br />
reinigen van de katalysatorlagen worden roetblazers toegepast. De totale installatie wordt de<br />
DeNOx-installatie of de SCR-installatie (SCR= Selective Catalytic Reduction) genoemd. De NOxconcentratie<br />
in <strong>het</strong> rookgas wordt met ongeveer 90% gereduceerd. Een hoger<br />
reductiepercentage is niet mogelijk omwille van de reden die hieronder aangehaald wordt. Bij<br />
centrale ketels moeten de volgende punten in beschouwing worden genomen die <strong>het</strong><br />
verwijderingspercentage beïnvloeden:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 837<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• niet homogene snelheidsverdeling in de grote doorsnede van de uitlaat van de ketel;<br />
• niet homogeen NOx-profiel in de uitlaat van de ketel;<br />
• niet homogeen temperatuurprofiel in de uitlaat van de ketel;<br />
• niet homogene dosering van <strong>het</strong> reagens.<br />
Ammoniak wordt betrokken middels aansluiting op een ammoniakleiding van BASF die reeds<br />
aanwezig is en loopt langs de Scheldelaan. Omdat deze toevoer van ammonia niet continu is,<br />
zal tussen <strong>het</strong> aftappingspunt van de leiding en de E.ON-installaties een buffertank (95m³)<br />
opgesteld worden. Er is voor gekozen om niet alle NOx-reducerende maatregelen in de ketel te<br />
treffen, teneinde <strong>het</strong> gehalte onverbrand in de vliegas laag te houden. Het verwachte gehalte<br />
aan onverbrand bedraagt circa 1%. Vliegas van deze kwaliteit kan in zijn geheel in<br />
hoogwaardige toepassingen, zoals de cement- en de betonindustrie droog worden afgezet<br />
(conform de wettelijke bepalingen en erkenningsprocedures). Teneinde hoge<br />
reductiepercentages te bereiken moeten de inhomogene snelheidsprofielen en<br />
concentratieprofielen homogeen worden gemaakt. Tevens moet <strong>het</strong> reagens (ammoniak)<br />
zodanig worden gedoseerd dat <strong>het</strong> homogeen wordt verdeeld over de doorsnede van <strong>het</strong><br />
kanaal. Aan deze eisen kan in grote installaties alleen tot op zekere hoogte worden voldaan. Bij<br />
een overall verwijderingsrendement van circa 90% wijken de lokale verwijderingspercentages<br />
hierbij ongeveer 5-7 procentpunten af. In de gebieden met een verwijderingspercentage van<br />
circa 95% is er aan <strong>het</strong> einde van de katalysator weinig NOx beschikbaar om nog met de<br />
ammoniak te reageren. Het lokaal hoge verwijderingspercentage leidt tot een hogere<br />
ammoniakslip <strong>het</strong>geen negatieve effecten heeft op de nageschakelde apparatuur en de vliegas<br />
verontreinigt met ammoniak. Het laatste is volstrekt onacceptabel omdat de vliegas dan niet<br />
meer gebruikt kan worden in de bouwindustrie en alle vliegas naar een stortplaats moet worden<br />
afgevoerd. Bij hoge verwijderingspercentages moet de verhouding tussen NOx en ammoniak<br />
worden verbeterd, waarvoor beperkte mogelijkheden zijn in de grote rookgaskanalen van<br />
centrales. Zelfs bij de installatie van twee of meer mengers is <strong>het</strong> effect op de homogenisatie<br />
van <strong>het</strong> stromingsprofiel beperkt. Dit is gedemonstreerd bij een modelonderzoek voor de<br />
centrale in de Maasvlakte te Nederland. De inbouw van een additionele menger had geen<br />
positieve invloed op <strong>het</strong> stromingsprofiel in <strong>het</strong> rookgaskanaal. Gezien <strong>het</strong> bovenstaande is een<br />
hoger reductiepercentage dan circa 90% niet mogelijk. Er wordt tot slot niet geopteerd voor een<br />
doekenfilter omdat deze techniek (ondanks <strong>het</strong> feit dat zij in de BREF-LCP wordt weerhouden)<br />
een reeks nadelen heeft. Zo hebben doekenfilters een veel grotere drukval dan elektrofilters:<br />
daar waar bij elektrofilters een drukval van 1-2 mbar optreedt, moet voor een doekenfilter<br />
worden gerekend met een drukval van 12 -15 mbar. De veel hogere drukval leidt in combinatie<br />
met <strong>het</strong> rookgasdebiet tot een toename van <strong>het</strong> eigen elektriciteitsverbruik met 2 MW. Verder is<br />
een operationeel nadeel van de doekenfilter dat bij <strong>het</strong> optreden van lekkages in doeken <strong>het</strong><br />
verwijderingsrendement snel afneemt. In dat geval moet de installatie elke drie jaar stilgelegd<br />
worden om de doeken te vervangen, dit terwijl elektrofilters automatisch worden gewassen.<br />
Door DeNOx na een stoffilter te plaatsen is men ook niet in staat om een hoger<br />
verwijderingsrendement te bekomen. Men heeft wel een impact op de ammoniakconcentratie in<br />
de vliegas, maar men heeft geen impact op de eventuele hogere ammoniakemissie in de<br />
schouw.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 838<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.4.5. Elektrostatische vliegasvangers<br />
De rookgassen verlaten de ketelinstallatie via parallel geschakelde elektrostatische<br />
vliegasvangers (ESV’s zie Figuur 20.5), die de rookgassen van stof reinigen. De installatie is<br />
van zodanige capaciteit, dat bij <strong>het</strong> verstoken van kolen de uitlaatconcentratie aan stof na de<br />
ESV daggemiddeld maximaal 10 mg/Nm 3 rookgas zal bedragen. De sproei-elektroden staan<br />
onder een hoge negatieve gelijkspanning van circa 50-100 kV. Lawines van elektronen komen<br />
vrij en treffen gasmoleculen, waardoor negatieve ionen ontstaan. Deze verbinden zich op hun<br />
beurt met de stofdeelt<strong>je</strong>s, die hierdoor door de neerslagelektroden aangetrokken worden en<br />
zich hierop vasthechten. Verwijdering van <strong>het</strong> neergeslagen stof vindt plaats door periodiek<br />
kloppen of trillen van de elektroden, waarbij de afzetting als plakken of brokken in de onder de<br />
vliegasvanger gelegen trechters valt.<br />
Figuur 20.5: Voorbeeld van een elektrostatische vliegasvanger<br />
20.4.5.1. Stofuitlaatconcentratie<br />
De filters zijn ontworpen voor een vangstrendement van 99,95% bij een inlaatconcentratie van<br />
circa 20 g/Nm 3 . Dit leidt tot een concentratie in <strong>het</strong> rookgas na de vliegasvanger van maximaal<br />
10 mg/Nm 3 (droog bij een gehalte van 6% O2). Aangezien in de rookgasontzwavelingsinstallatie<br />
door de natte wassing ook stof wordt verwijderd zal de maximale stofconcentratie in <strong>het</strong><br />
rookgas, dat naar de schoorsteen wordt afgevoerd, lager dan 10 mg/Nm 3 bedragen. Het stof<br />
bestaat voor de helft uit vliegas en voor de helft uit gips. De betrouwbaarheid van ESV's is<br />
bijzonder hoog. Voor de elektriciteitscentrale is gekozen voor een filter met zes velden (gezien<br />
in de gasstroomrichting) en elk veld mechanisch en elektrisch in tweeën te scheiden. Ook bij<br />
storing in één elektrische sectie kan de installatie vliegas tot onder 10 mg/Nm 3 afscheiden .<br />
20.4.5.2. Stofconcentratie bij reiniging ketel en luchtvoorwarmers<br />
Ook tijdens reiniging van de ketel en luchtvoorwarmers tijdens bedrijf door stoom- of<br />
luchtblazen zal bij de kolengestookte eenheden de stofuitworpconcentratie na de vliegasvanger<br />
niet boven 10 mg/Nm 3 komen. De invloed op de uitworpconcentratie van deze reiniging bij<br />
kolengestookte ketels is zeer gering daar <strong>het</strong> blazen van de diverse oppervlakken van<br />
vuurhaard en ingebouwde pijpenbundels niet tegelijkertijd maar volgens een bepaald<br />
programma, dat geruime tijd in beslag neemt, wordt afgewerkt.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 839<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.4.6. Rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI)<br />
De rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI of FGD) is ontworpen om een verwijderingsrendement<br />
te halen van meer dan 98% SO2 met een ‘enkel-loop’ configuratie. Deze uitstekende prestaties<br />
zijn slechts mogelijk dank zij de brede ervaring van E.ON´s engineeringsafdeling en zijn<br />
leveranciers, evenals door de bedrijfsvoering met goed opgeleid personeel.<br />
De absorptiereactor is ontworpen volgens <strong>het</strong> tegenstroom principe (met open besproeiing) en<br />
met gedwongen oxydatiesysteem geïnstalleerd in de roerzone van de absorptiebezinkingsput.<br />
De lucht, nodig voor de oxidate, wordt in de te behandelen vloeistof gebracht door dispersie via<br />
de absorptieroerders van de absorptiebezinkingsput. Deze gedwongen wijze (met lucht in<strong>je</strong>ctie<br />
-<br />
in de absorber reactietank) garandeert bijna volledige oxydatie van waterstofsulfiet (HSO3 ) tot<br />
2-<br />
sulfaat (SO4 ) in de vloeistoffase. Voor deze goede absorptierendementen wordt <strong>het</strong><br />
absorptievat ontworpen voor een gassnelheid van 4,0 m/s. Het gezuiverde afgas gaat door een<br />
druppelafscheider (geïntegreerd in <strong>het</strong> absorptievat), alvorens <strong>het</strong> naar de koeltoren wordt<br />
geleid.<br />
In vergelijking met de nieuwe elektriciteitscentrale van E.ON die in Datteln (Duitsland) in<br />
aanbouw is, is een extra besproeiingsniveau voorzien om de SO2 emissies te minimaliseren.<br />
Voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in Antwerpen, wordt krijt voorzien als neutralisatiereagens voor de natte<br />
absorptie, zolang de marktsituatie dit toelaat. De toepassing van krijt in plaats van kalksteen is<br />
gunstiger door de hogere reactiesnelheid van krijt tengevolge van de fijnere korrelgrootte van<br />
<strong>het</strong> krijtpoeder en de hogere concentratie aan calciumcarbonaat en magnesiumcarbonaat.<br />
De geoptimaliseerde ‘enkel-loop’ absorber configuratie verzekert:<br />
• hoge verwijdering van zuurrijke bestanddelen in de gasfase (SO2, HCl, HF) en van<br />
de stofdeelt<strong>je</strong>s,<br />
• hoge betrouwbaarheid van de installatie,<br />
• hoge flexibiliteit bij operationele wijzigingen (zoals werkregime, wijzigingen<br />
steenkooltype).<br />
• een optimale operatie tussen efficiëntie en investerings-, onderhouds- en<br />
operationele kosten.<br />
De installatie van een ‘dubbele-loop’ scrubber is niet aanbevolen omdat <strong>het</strong> voor <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct<br />
volgende nadelen heeft:<br />
• een lagere betrouwbaarheid en bus beschikbaarheid van de ROI – installatie,<br />
• een hoger risico op verstopping in de gehele absorptiezone, bezinkingsbekken en<br />
druppelafscheider toe te schrijven aan hogere hoeveelheden suspensie van krijt of<br />
kalksteen (met frequenter onderhoud);<br />
• de interne onderdelen van <strong>het</strong> absorptievat maken intern onderhoud en inspectie<br />
meer gecompliceerd;<br />
• beduidend hogere investerings-, onderhoud- en operationele kosten;<br />
• een complexere procesbeheersing (wegens de waterbalans tussen quench en<br />
absorptiezone; de druppelafscheider is gekoppeld met overflow naar een externe<br />
oxydatietank);<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 840<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• bijgevolg is de jaarlijkse efficiëntie niet noodzakelijk hoger dan in de ‘enkel-loop’<br />
configuratie.<br />
Aangezien in de rookgasontzwavelingsinstallatie door de natte wassing ook stof wordt<br />
verwijderd, zal de maximale stofconcentratie in <strong>het</strong> rookgas, dat naar de schoorsteen wordt<br />
afgevoerd, minder dan 10 mg/Nm 3 bedragen.<br />
De ontzwaveling gebeurt volgens <strong>het</strong> natte kalksteenontzwavelingsproces met als eindproduct<br />
gips (zie Figuur 20.6). De rookgassen worden in de wastoren (absorptietoren) in contact<br />
gebracht met een suspensie van kalksteen of krijt (dit is een vorm van kalksteen) in water.<br />
Hierbij wordt <strong>het</strong> overgrote deel van de SO2 geabsorbeerd. De hierbij optredende chemische<br />
reactie is:<br />
CaCO3 + 2SO2 + H2O Ca(HSO3)2 + CO2<br />
kalksteen/krijt calciumbisulfiet<br />
De opslag van kalksteen/krijt gebeurt in een silo van ongeveer 5.000 m 3 . De silo is uitgerust met<br />
een stoffilter om stofemissies bij <strong>het</strong> vullen van de silo te voorkomen. Onder de silo bevindt zich<br />
<strong>het</strong> aanmaaksysteem voor <strong>het</strong> aanmaken van de wassuspensie. De aanvoer ervan geschiedt<br />
per silowagen. Bij een gemiddeld zwavelgehalte in de kolen van 1,2% bedraagt <strong>het</strong><br />
kalksteenverbruik 120.800 ton per jaar. Dit komt overeen met 14 silowagens per dag. De<br />
ontzwavelde rookgassen worden met druppelvangers van de meegesleurde wassuspensie<br />
ontdaan. De rookgastemperatuur na de ROI (rookgasontzwavelingsinstallatie) bedraagt 51ºC.<br />
Daarna worden de rookgassen naar de schoorsteen ( in <strong>het</strong> scenario met directe koeling) of de<br />
koeltoren (in <strong>het</strong> tweede scenario) geleid De hoogte van de schoorsteen zal ongeveer 170 m<br />
zijn. De uitlaatsnelheid van <strong>het</strong> rookgas zal ongeveer 15 m/s zijn. Deze snelheid is kleiner dan<br />
16m/s waardoor druppelvorming vermeden wordt. Er is gekozen voor een schoorsteenhoogte<br />
van 170 m in <strong>het</strong> geval ven <strong>het</strong> scenario met de directe koeling. Deze lengte werd bepaald op<br />
basis van de dispersieberekeningen en de nodige afmetingen om genormeerde<br />
emissiemetingen uit te voeren. Voor <strong>het</strong> scenario van de koeltoren worden de gassen geleid<br />
naar de koeltoren, die een hoogte heeft van 180 m. De uitlaatsnelheid is in dit geval ongeveer 5<br />
m/s. De rookgasontzwavelingsinstallatie wordt zodanig ontworpen dat jaarlijks maximaal<br />
1,5 kton SO2 voor de gehele installatie wordt geëmitteerd. Dit betekent dat de<br />
rookgasontzwavelingsinstallatie een ontzwavelingsrendement heeft van 98%.<br />
Ten einde dit hoge rendement te halen worden de volgende maatregelen getroffen:<br />
• toepassing van een natte schoorsteen: door <strong>het</strong> weglaten van een herverhitter van<br />
de rookgassen (de zogenaamde GAVO) wordt lekkage van ongereinigd rookgas in<br />
gereinigd rookgas vermeden;<br />
• toepassing van krijt in plaats van kalksteen als reagens: krijt heeft een hoger<br />
specifiek oppervlak dan kalksteen waardoor <strong>het</strong> rendement van de ontzwaveling hoger<br />
wordt.<br />
Andere opties die niet toegepast zullen worden:<br />
• toepassing van kalk in plaats van krijt<br />
Bij <strong>het</strong> hoge rendement van de ontzwavelingsinstallatie leidt de toepassing van kalk niet<br />
tot een hoger rendement. Bovendien is kalk uit energetisch oogpunt ongunstig omdat<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 841<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
<strong>het</strong> gebrand moet worden uit kalksteen. De hiervoor benodigde brandstof leidt tot een<br />
extra CO2 emissie. Tevens is uit oogpunt van de arbeidsomstandigheden <strong>het</strong> gebruik<br />
van kalk ongewenst;<br />
• toepassing van een tweekringsabsorptieproces<br />
Het tweekringsabsorptieproces werd in <strong>het</strong> verleden toegepast bij hoge SO2concentraties<br />
(hoge zwavelgehalten 3% tot 4% zwavel in de brandstof) en de eis van<br />
een hoge ontzwavelingsgraad (meer dan 97%). Bij de elektriciteitscentrale is geen<br />
sprake van hoge SO2-concentraties Bovendien is <strong>het</strong> ontzwavelingrendement ruim<br />
98%. Toepassing van <strong>het</strong> tweekringsproces leidt misschien tot een nog iets hoger<br />
ontzwavelingsrendement, maar is uit economisch oogpunt onaantrekkelijk omdat de<br />
investeringskosten circa 25% hoger zijn dan van <strong>het</strong> nu toegepaste éénkringsproces.<br />
Dit laatste is ook de oorzaak dat er tegenwoordig geen tweekringsprocessen meer<br />
worden gebouwd. Het laatst gebouwde tweekringsproces dateert uit 1995/1996. Dit<br />
betreft installaties achter een bruinkoolcentrale. De gebouwde absorptietorens hadden<br />
een capaciteit equivalent aan 250 MWe. De referenties van <strong>het</strong> tweekringsproces<br />
hebben vrijwel uitsluitend betrekking op bruinkoolcentrales.<br />
Figuur 20.6: Processchema rookgasontzwaveling<br />
Gipsproductie<br />
Er wordt extra lucht in de wastoren ingeblazen. Hierbij wordt <strong>het</strong> oorspronkelijk gevormde<br />
calciumbisulfiet omgezet in calciumsulfaat (gips). De hierbij optredende chemische reactie is:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 842<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
2Ca(HSO3)2<br />
+ 2H2O + O2 2CaSO4. 2H2O<br />
gips<br />
De verkregen gipssuspensie wordt op een bepaalde hoogte uit de wastoren afgevoerd naar een<br />
ontwateringsinstallatie. Deze bestaat uit hydrocyclonen en een vacuümbandfilter. Hierbij<br />
ontstaat als eindproduct gips met een maximaal vrij vochtgehalte van 10%. Naar verwachting<br />
wordt 220.000 ton per jaar gips geproduceerd. Het geproduceerde gips wordt tijdelijk<br />
opgeslagen in een silo met een opslagcapaciteit van 10.000 ton en wordt afgevoerd per schip,
met een scheepsgrootte van 2.000 ton. Dit betekent ongeveer 2 schepen per week. Het uit de<br />
ontwatering verkregen filtraat wordt via multicyclonen in <strong>het</strong> rookgasontzwavelingsproces<br />
teruggevoerd. In dit filtraat zitten nog enkele bestanddelen van de rookgassen die in de<br />
absorptietoren zijn uitgewassen. Deze bestanddelen zijn chloride, fluoride, vliegas,<br />
verontreinigingen uit <strong>het</strong> krijt (kalksteen), elementen afkomstig uit de kolen en de secundaire<br />
brandstoffen.<br />
Om de concentratie van deze verontreinigingen in de wassuspensie op een acceptabel niveau<br />
te houden is <strong>het</strong> nodig een spuistroom af te voeren. Met name <strong>het</strong> chloridegehalte in de<br />
wassuspensie moet om procestechnische en materiaal<strong>kun</strong>dige redenen beperkt worden. De<br />
grootte van de spuistroom wordt bepaald door <strong>het</strong> chloridegehalte van de kolen, <strong>het</strong><br />
chloridegehalte van de secundaire brandstoffen, <strong>het</strong> chloridegehalte van <strong>het</strong> suppletiewater en<br />
de hoeveelheid suppletiewater. Het reinigingsproces van de spuistroom wordt beschreven in<br />
<strong>het</strong> hoofdstuk Water van dit <strong>MER</strong>. Het afvalwater afkomstig van de<br />
rookgasontzwavelingsinstallatie (ROI) wordt eerst behandeld in de waterzuiveringsinstallatie<br />
(WZI) alvorens <strong>het</strong> geloosd wordt in de Schelde. De nominale capaciteit van de WZI bedraagt<br />
circa 70 m 3 /h. De werking van de WZI is gebaseerd op meervoudige precipitatie waarbij<br />
chemicaliën worden toegevoegd om stoffen die zijn opgelost in <strong>het</strong> afvalwater neer te slaan als<br />
onopgeloste stoffen waarna deze <strong>kun</strong>nen worden verwijderd. Een uitgebreidere beschrijving<br />
van de waterzuiveringsinstallatie wordt beschreven in <strong>het</strong> hoofdstuk Water van dit <strong>MER</strong>.<br />
Indampen van <strong>het</strong> afvalwater<br />
Er is niet voorzien in een indamping van de afvalwaterstroom. Een dergelijke installatie zou<br />
betekenen dat <strong>het</strong> rendement van de centrale in belangrijke mate negatief wordt beïnvloed door<br />
<strong>het</strong> hoge warmteverbruik (ca 50 MWth) ten behoeve van de verdamping van ongeveer 70 t/h<br />
afvalwater. Daarnaast is er geen betrouwbare referentie voor een dergelijke storingvrij<br />
werkende installatie. De belangrijkste te verwachten problemen zijn: verkalking, schuimvorming,<br />
zoutafzettingen, vorming van halogenen en hoge corrosie en erosie van de<br />
waterzuiveringsinstallatie.<br />
20.4.7. Afvoer en opslag van reststoffen<br />
De totale hoeveelheid as die ontstaat, bedraagt bij volledig kolenstoken 400.000 ton/jaar<br />
(droog). Dit getal is gebaseerd op een kolenverbruik van 2.650.000 ton/jaar bij 100%<br />
kolenstoken. Bij 90% vliegas en 10% bodemas is de vliegashoeveelheid circa 360 000 ton/jaar<br />
(droog) en de droge bodemashoeveelheid circa 40.000 ton/jaar (droog)/ 49.200 ton (nat). De<br />
jaarlijkse productie van gips wordt geschat op 220.000 ton per jaar. De mogelijke toepassing<br />
van bodemas, vliegas en gips als secundaire grondstof is geregeld in de Vlaamse<br />
afvalstoffenreglementering VLAREA en de mogelijke (milieuverantwoorde) overbrenging van<br />
bodemas, vliegas en gips is geregeld in de Europese EVOA-Verordening (zie hoofdstuk 1.2.<br />
‘Juridische en beleidsmatige randvoorwaarden’, partim afval). Een dochteronderneming van<br />
E.ON, de GmbH BauMineral, heeft reeds meer dan 30 jaar ervaring in <strong>het</strong> vermarkten van alle<br />
nevenproducten van koolgestookte elektriciteitscentrales, en is op dit vlak marktleider in Europa<br />
(voor meer details, zie www.baumineral.be). Al deze reststoffen <strong>kun</strong>nen nuttig aangewend<br />
worden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 843<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Bodemas<br />
Per jaar wordt circa 49.200 ton (vochtgehalte 23%) bodemas geproduceerd. De bodemas<br />
verzamelt zich onder in de ketel en valt via een trechter in een met water gevulde bak. Met een<br />
omhoog lopende kettingschraper wordt de afgekoelde bodemas uit de bak verwijderd. Bij dit<br />
proces wordt de bodemas gewassen met voorgefilterd dokwater. Dit water dient tevens als<br />
aanvulling op verliezen. Vervolgens wordt de bodemas met een gesloten band getransporteerd<br />
naar een opslaghal, waar deze wordt opgeslagen. Deze opslaghal is voorzien van een<br />
vloeistofkerende vloer. Uit de opslaghal wordt de bodemas met een afgedekte band naar de<br />
kade getransporteerd. De afvoer vindt nagenoeg geheel plaats per schip. De gemiddelde<br />
scheepsgrootte zal geschat ongeveer 2.000 ton zijn. Dit betekent ongeveer 25 schepen per<br />
jaar. Indien de bodemas wordt afgevoerd met vrachtwagens, dan worden deze in de opslaghal<br />
beladen. Voordat de vrachtwagen de bodemashal verlaat, zullen de banden worden<br />
afgespoten.<br />
Vliegas<br />
De geproduceerde hoeveelheid vliegas bedraagt per jaar circa 360.000 ton (droog). De vliegas<br />
wordt vanuit de verzamelsilo’s (capaciteit 80.000 ton) pneumatisch naar een verladingssilo<br />
getransporteerd met een inhoud van ca. 5.000 ton die gesitueerd is nabij de kade. Vanuit deze<br />
silo wordt <strong>het</strong> vliegas droog naar de schepen afgevoerd. Bij de afvoer per schip wordt <strong>het</strong><br />
vliegas voor de overzeese export afgevoerd met schepen met een laadvermogen tot 5.000 ton.<br />
Voor de interne markt gebeurt de afvoer met binnenvaartschepen met een gemiddelde grootte<br />
van 1.200 ton. Indien alles overzee wordt afgevoerd bedraagt <strong>het</strong> aantal scheepsbewegingen<br />
72 per jaar. Indien alles per binnenvaartschip wordt afgevoerd bedraagt <strong>het</strong> aantal schepen 300<br />
per jaar. In de praktijk zal <strong>het</strong> aantal scheepsbewegingen hier tussenin liggen. De afvoer van<br />
75% van de hoeveelheid per boot betekent gemiddeld elf silowagens per werkdag.<br />
Gips<br />
Het geproduceerde gips wordt opgeslagen in een gipssilo. Deze silo heeft een opslagcapaciteit<br />
van 10.000 ton. Het gips wordt door middel van een schroefworm en vervolgens via een<br />
afgedekte band naar de laadinstallatie bij de haven gevoerd. Met behulp van de laadinstallatie<br />
wordt <strong>het</strong> schip beladen. De jaarlijkse productie van gips bedraagt circa 220.000 ton (gebaseerd<br />
op 10% vocht en 1,2% S in de brandstof). Gemiddeld wordt ongeveer twee maal per week<br />
(geschat ongeveer 110 schepen per jaar) een scheepslading van circa 2 000 ton afgevoerd.<br />
Voor nood is er de mogelijkheid van afvoer per vrachtwagen. Het gips wordt volledig afgezet<br />
naar de gipsverwerkende industrie. Er is een grote markt voor dit kwaliteitsvol gips voor de<br />
gipsverwerkende industrie.<br />
Verhandeling bij transport, opslag en behandeling<br />
De toetsing van de verhandeling bij transport, opslag en behandeling van de reststoffen aan de<br />
checklijst BBT en BREF ‘Large Combustion Plants’ is gebeurd.<br />
20.4.8. Overige installaties<br />
Demin-installatie<br />
De demineralisatie-installatie verzorgt de verwijdering van opgeloste zouten uit <strong>het</strong> drinkwater<br />
om zeer zuiver ketelvoedingwater te produceren. De installatie bestaat uit vier parallelle straten,<br />
elk met een capaciteit van grootte orde 70 m 3 /h, en bestaat uit een combinatie van omgekeerde<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 844<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
osmose (of reversed osmose) en ionenwisselaars waarmee de positieve en negatieve ionen uit<br />
<strong>het</strong> drinkwater worden verwijderd. De filters worden met een verdunde oplossing van zoutzuur<br />
en natronloog geregenereerd en daarna gespoeld met demiwater. Het regeneraat wordt met <strong>het</strong><br />
spoelwater opgevangen in een neutralisatietank. Na neutralisatie wordt <strong>het</strong> afvalwater via <strong>het</strong><br />
afvalwater systeem afgevoerd.<br />
Condensaatreinigingsinstallatie<br />
In deze installatie wordt <strong>het</strong> condensaat van <strong>het</strong> stoom/watercircuit van sporen opgeloste<br />
zouten ontdaan. De installatie is opgebouwd uit twee straten elk met een capaciteit van 50%.<br />
Elke straat is opgebouwd uit een kation- en een mengbedfilter. De filters worden geregenereerd<br />
met een verdunde oplossing van zoutzuur en natronloog. Het eerste regeneraat van de<br />
kationfilter bevat ammoniak. Het afvalwater wordt via <strong>het</strong> afvalwatersysteem afgevoerd.<br />
Hulpketel<br />
Hulpketels zijn nodig ter voorziening in <strong>het</strong> stoomverbruik van de centrale gedurende de tijd dat<br />
de hoofdketel niet in bedrijf is. De volgende installatiedelen worden dan door de<br />
hulpketelinstallatie van stoom voorzien:<br />
• Verwarming van de gebouwen<br />
• Voedingwatertank hulpketelinstallatie<br />
• Pakkingbusstoom hoofdturbine (alleen bij korte stilstandstijd)<br />
• Voeding watertank hoofdketel ter bevordering van opwarmen en ontgassen van de<br />
waterinhoud (alleen bij korte stilstandstijd)<br />
Tijdens <strong>het</strong> opstarten van de hoofdketel is bovendien extra stoom nodig ten behoeve van:<br />
• Stoom luchtvoorwarmer hoofdketel<br />
• Stoom ter bevordering van verstuiven lichte olie in opstookbranders hoofdketel<br />
20.4.8.1. Back-up ketel voor stoomvoorziening<br />
Ter zekerstelling van de stoomlevering aan BAYER zullen er hulpketels worden geïnstalleerd<br />
die in voorkomende gevallen, waarbij de centrale ten gevolge van een storing of onderhoud uit<br />
bedrijf genomen moet worden, kan voorzien in de stoomlevering aan BAYER. Omdat de<br />
stoomlevering naar BAYER niet mag worden onderbroken zal de back up ketel zodanig moeten<br />
worden bedreven dat deze op ieder ogenblik onmiddellijk in staat is de stoomlevering over te<br />
nemen. Daartoe zal <strong>het</strong> nodig zijn dat de ketel in een stand by modus gehouden wordt. Dit komt<br />
erop neer dat deze in bedrijf gehouden wordt op een minimale last van waaruit deze binnen<br />
korte tijd naar de gewenste (vol)last situatie kan worden gestuurd. Deze minimale last zal naar<br />
verwachting ca 15% - 20% bedragen. De ketel zal dus, behoudens in geval van onderhoud,<br />
altijd op die minimale last in bedrijf zijn. Als brandstof voor deze ketel wordt gedacht aan een<br />
dual fuel voorziening. Daarbij wordt de minimum last gerealiseerd met aardgas. In geval van<br />
overname van de stoomlevering aan BAYER zullen de vollast branders worden bijgenomen. De<br />
brandstof voor deze branders zal lichte olie zijn, aangevuld met de brandstoffen van<br />
BAYER/LANXESS zoals beschreven in 2.4.1.3. Ook in de vollast situatie blijft de<br />
aardgasbrander normaliter gewoon in bedrijf. De back up ketel zal worden ontworpen voor de<br />
levering van 270 ton/hr stoom van 35 bar en 330°C. De back-up ketel die voorzien is, is een<br />
modernere hoogwaardige ketelinstallatie die energie-efficiënter is dan de huidige bekende<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 845<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
oudere stoomketels. De back-up ketel (aangezien hij gevoed wordt met lichte stookolie en<br />
aardgas) is in staat om flexibel bedreven te worden en enkel te leveren wat de klanten vragen.<br />
De huidige stoombehoeften van BAYER zijn 100 à 110 ton/hr (zie onder 2.1.14). De back-up<br />
ketel is nu voorzien voor een hogere capaciteit voor <strong>het</strong> opvangen van eventuele uitbreiding bij<br />
BAYER of om mogelijke andere afnemers te bedienen. Het thermische vermogen van de ketel<br />
bedraagt ongeveer 200 MWth. Als keteltype zal een waterpijpketel (mogelijk van <strong>het</strong> type<br />
hoekpijpketel) met natuurlijke circulatie worden geïnstalleerd. De ketelinstallatie wordt uitgerust<br />
met een verbrandingsluchtventilator en een aantal branders voor olie en gas. De ketel wordt<br />
voorzien van een schoorsteen met een hoogte van ca 40 m. Een rookgasreiniginginstallatie<br />
voor deze ketel wordt, gelet op de brandstofkeuze en wijze van bedrijven van deze ketel<br />
(voornamelijk in bedrijf op minimum last op aardgas), niet voorzien. De ketelinstallatie zal ook<br />
bestaan uit een ketelvoedingwatertank met ontgasser en voedingwaterpompen.<br />
Noodstroomvoorziening<br />
Voor <strong>het</strong> geval van een totale stroomuitval is ter bescherming van de installatie en <strong>het</strong><br />
bedieningspersoneel voorzien in een noodstroomaggregaat. Het vermogen bedraagt circa 3<br />
MW. De brandstof is diesel.<br />
20.4.9. Koelwaterscenario<br />
Voor <strong>het</strong> koelwaterscenario worden in dit <strong>MER</strong> twee scenario’s beschreven:<br />
• <strong>het</strong> scenario van de directe koeling gecombineerd met koelcellen<br />
• <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
20.4.9.1. Directe koeling gecombineerd met koelcellen<br />
Een ideale manier om (conform de BREF) de geplande elektriciteitscentrale te koelen is met zo<br />
koud mogelijk oppervlaktewater. De centrale zal in casu worden gekoeld met oppervlaktewater<br />
dat aan de Schelde wordt onttrokken. Hiertoe zal een bouwwerk worden opgericht om <strong>het</strong><br />
koelwater in te nemen en weer terug te voeren naar de Schelde. De innamehoeveelheid zal,<br />
afhankelijk van <strong>het</strong> seizoen, tussen 90.000 en 100.000 m 3 /h liggen. Het koelwater zal via<br />
ondergrondse kanalen naar de centrale geleid worden. Het overgrote deel zal gebruikt worden<br />
ter koeling van de hoofdcondensor. Daarnaast zullen de condensor van de<br />
voedingwaterpompturbine en de koelers van <strong>het</strong> interkoelwatersysteem met dit water worden<br />
gevoed. Na gebruik in de centrale zal <strong>het</strong> water via een ondergronds afvoerkanaal terug worden<br />
gevoerd naar een uitlaatwerk aan de Schelde. Dit uitlaatwerk is stroomafwaarts geplaatst van<br />
<strong>het</strong> inlaatwerk. De aanleg van de inlaat- en uitlaatkanalen zal plaatsvinden met behulp van<br />
boortechnieken. Hierbij zullen op de BAYER-site twee boorputten worden aangelegd van<br />
waaruit de beide inlaat- en uitlaatkanalen in de richting van de Schelde zullen worden geboord<br />
tot in <strong>het</strong> inlaatgebouw en <strong>het</strong> uitlaatgebouw. Doordat gebruik zal worden gemaakt van<br />
boortechnieken en de leidingen dus niet in een open sleuf worden aangelegd, is de impact van<br />
de aanleg van deze leidingen voor de omgeving nihil. Bovendien zullen de leidingen vanuit <strong>het</strong><br />
centrale terrein worden geboord tot in de inlaat- en uitlaatwerken in de Schelde op een zeer<br />
grote diepte, tot onder de bodem van de rivier. Daardoor zullen zowel op <strong>het</strong> land als ter hoogte<br />
van de slikken en schorren geen effecten optreden (zie in dit verband ook <strong>het</strong> hoofdstuk Fauna<br />
en Flora in dit <strong>MER</strong>). In <strong>het</strong> koelwaterafvoersysteem zal een cellenkoeltoren worden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 846<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
aangebracht, waarmee <strong>het</strong> koelwater kan worden afgekoeld, alvorens <strong>het</strong> weer in de Schelde<br />
wordt teruggevoerd. Deze koelinstallatie bestaat uit een batterij koelcellen waarin <strong>het</strong> water zijn<br />
warmte kan afgeven aan de lucht. Deze lucht wordt door ventilatoren door de cellen geblazen<br />
en komt daar in contact met <strong>het</strong> neervallende water waarbij de warmteoverdracht plaatsvindt.<br />
Het doel van deze cellenkoeltoren is om te bereiken dat gedurende <strong>het</strong> zomerseizoen, wanneer<br />
de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater hoger wordt dan 20°C, de temperatuur van <strong>het</strong> water dat<br />
weer naar de Schelde wordt teruggevoerd niet warmer zal zijn dan 30°C. Hiertoe zal de<br />
cellenkoeltoren gedurende die periode (ca. 2 maanden per jaar) geheel of gedeeltelijk naar<br />
behoefte in bedrijf worden genomen. Het water uit de koelwaterafvoerleiding wordt dan met<br />
pompen naar de cellenkoeltoren gepompt en vanuit de toren stroomafwaarts teruggeleid naar<br />
<strong>het</strong> afvoerkanaal. Verder zal <strong>het</strong> koelwatersysteem uitgerust worden met een grof- en fijnfilterinstallaties<br />
om vervuiling en verstoppingen in <strong>het</strong> systeem te voorkomen. Het inlaatwerk zal<br />
worden uitgerust met zelfreinigende spijlenroosters. Na de koelwaterpompen zullen in de<br />
persleidingen zelfreinigende fijnfilters worden geïnstalleerd en evenzo vlak voor de condensors<br />
en koelers. Om <strong>het</strong> aanzuigen van vis bij de inname van <strong>het</strong> koelwater zo veel als mogelijk te<br />
vermijden zal, naast de primaire maatregel om de instroomsnelheid zo veel mogelijk te<br />
beperken (tot max. 0,3 m/s) een systeem worden aangebracht waarmee de vis ter plaatse van<br />
de inlaat wordt afgeschrikt waardoor de vis zich niet in de omgeving van de inlaatopeningen zal<br />
ophouden en wegzwemt. Na uitgebreid vooronderzoek naar <strong>het</strong> visbestand in de Schelde, werd<br />
bij de kerncentrale van Doel al met succes een dergelijk systeem aangebracht bij de<br />
koelwaterinlaten waarbij de vis door middel van akoestische signalen onder water wordt<br />
afgeschrikt. Gelet op <strong>het</strong> feit dat de toekomstige inlaat van de E.ON-centrale niet al te ver<br />
verwijderd is van de inlaat van de kerncentrale te Doel (voor de cumulatieve effecten – zie <strong>het</strong><br />
hoofdstuk Water in dit <strong>MER</strong>) kan vooralsnog worden aangenomen dat er sprake zal zijn van<br />
eenzelfde biologische activiteit in de rivier op beide locaties. Een afschriksysteem zoals bij Doel<br />
kan dan ook effectief zijn bij de inlaat van de E.ON-centrale. Van de installatie en de ervaringen<br />
in Doel is een <strong>rapport</strong> verschenen, met name ‘Field evaluation of a sound system to reduce<br />
estuarine fish intake at a power plant cooling water inlet’, gepubliceerd in januari 2004. KEMA<br />
werkt op dit moment in opdracht van E.ON aan een uiterst performant systeem. Tijdens de<br />
detail-engineering van de koelwaterinlaat zal dit performante visafschriksysteem worden<br />
meegenomen in <strong>het</strong> ontwerp.<br />
20.4.9.2. Het scenario met de koeltoren<br />
Als alternatief voor <strong>het</strong> koelwaterscenario waarbij de volledige koelwaterstroom aan de Schelde<br />
wordt onttrokken en daarin wordt teruggevoerd, wordt hierna <strong>het</strong> koelwaterscenario<br />
beschreven, gebaseerd op de inzet van een natte koeltoren met natuurlijke trek.<br />
Vergeleken met een open koelwatersysteem, waarbij de volledige hoeveelheid koelwater wordt<br />
opgepompt vanuit oppervlaktewater en weer geloosd, is <strong>het</strong> watergebruik in <strong>het</strong> scenario van de<br />
koeltoren veel lager. Het effect op de flora en fauna bij een recirculatiesysteem is daarom veel<br />
minder uitgebreid. Om niettemin de mortaliteit van vissen zo goed als mogelijk te vermijden,<br />
wordt met enkele aspecten in <strong>het</strong> ontwerp rekening gehouden en worden de volgende<br />
maatregelen genomen:<br />
• Door de locatie van <strong>het</strong> innamegebouw op 160 m uit de dijk wordt ervoor gezorgd dat<br />
<strong>het</strong> innamepunt dicht bij de hoofdstroom van de rivier ligt. Dit gebied vormt een minder<br />
natuurlijke habitat met name voor jonge vis. Bovendien <strong>kun</strong>nen de vissen in deze<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 847<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
situatie gebruik maken van de stromingscomponent in de lengterichting van de rivier om<br />
de inlaatstroom te ontvluchten.<br />
• De inlaatopening ligt in <strong>het</strong> innamebouwwerk op redelijke diepte. Er is rekening<br />
gehouden met een verhoging (drempel) van ongeveer 3 m. Deze configuratie zal ervoor<br />
zorgen dat bodemvis minder gemakkelijk de inlaat kan bereiken.<br />
• Om <strong>het</strong> aanzuigen van vis bij de inname van <strong>het</strong> koelwater zo veel mogelijk te<br />
vermijden wordt als primaire maatregel de instroomsnelheid dicht bij de opening<br />
beperkt tot max. 0,3 m/s. Hierdoor is <strong>het</strong> niet nodig om een visretoursysteem te<br />
installeren.<br />
Indien een elektriciteitscentrale is uitgerust met een koeltoren die continu in bedrijf is, biedt zich<br />
de mogelijkheid aan om de rookgassen via de koeltoren naar de buitenlucht af te voeren in<br />
plaats via een aparte schoorsteen.<br />
Het concept om de rookgassen via de koeltoren te leiden wordt tegenwoordig in Duitsland<br />
veelvuldig toegepast bij de laatste generatie kolencentrales, omdat <strong>het</strong> een aantal voordelen<br />
heeft, zoals:<br />
• <strong>het</strong> gebruik van de aanwezigheid van de opdrijvende kracht van de koellucht in de<br />
koeltoren om de rookgassen via de koeltorenmonding in de atmosfeer te leiden;<br />
• <strong>het</strong> vermijden van de bouw van een afzonderlijke hoge schoorsteen;<br />
• een gunstig effect op de immissieverspreiding (zie ook hoofdstuk lucht).<br />
In onderstaande figuur wordt een schematisch beeld gegeven van dit koeltorenconcept.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 848<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 20.7 : : schematisch zicht van de afvoer van de gassen via de koeltoren.<br />
20.4.10. Koolstofafvang en -opslag (CCS)<br />
20.4.10.1. Inleiding<br />
Met koolstofafvang en -opslag worden verscheidene technologische processen bedoeld die<br />
resulteren in <strong>het</strong> isoleren van kooldioxide (CO2) uit door de industrie uitgestoten gassen en<br />
vervolgens <strong>het</strong> transporteren en in<strong>je</strong>cteren daarvan in geologische formaties. De voornaamste<br />
toepassing van de techniek van koolstofopvang en -opslag (CCS) is de vermindering van de<br />
CO2-emissies bij elektriciteitsproductie op basis van fossiele brandstoffen, voornamelijk kolen<br />
en gas. CCS kan echter ook worden toegepast in CO2-intensieve industrieën, zoals de<br />
cementindustrie, raffinaderi<strong>je</strong>n, de ijzer- en staalindustrie, de petrochemie, de olie- en<br />
gasbehandelingssector en andere industrietakken. Nadat <strong>het</strong> CO2 is afgevangen wordt <strong>het</strong><br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 849<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
getransporteerd naar een geschikte geologische formatie, waar <strong>het</strong> wordt geïn<strong>je</strong>cteerd met <strong>het</strong><br />
oog op isolatie van de atmosfeer voor onbeperkte duur. 62<br />
CCS is in technische zin rijp, met dien verstande dat de afzonderlijke elementen van afvang,<br />
transport en opslag van kooldioxide elk op zich zijn gedemonstreerd, maar dat <strong>het</strong> een<br />
uitdaging blijft om die elementen te verenigen in een compleet CCS-proces en de kosten<br />
daarvan te verlagen. 63<br />
Een succesvolle invoering van CCS hangt af van de koolstofprijs en van de prijs van de<br />
technologie. Vanaf <strong>het</strong> tijdstip dat de prijs per ton van dankzij CCS vermeden CO2 lager ligt dan<br />
de koolstofprijs, zal er een begin worden gemaakt met CCS. Hoewel beide prijzen momenteel<br />
nog hoogst onzeker blijven, zal <strong>het</strong> klimaat- en energiepakket bijdragen tot een zekere<br />
stabilisering ervan. In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> EU-emissiehandelssysteem zal CO2 dat wordt<br />
afgevangen, getransporteerd en op een veilige manier opgeslagen, als niet-uitgestoten worden<br />
beschouwd. De herziening van <strong>het</strong> systeem ten einde <strong>het</strong> voor de sectoren die deel uitmaken<br />
van <strong>het</strong> emissiehandelssysteem mogelijk te maken hun bijdrage tot <strong>het</strong> behalen van de 20%reductiedoelstelling<br />
van de Europese Unie te leveren, zal resulteren in een stevige koolstofprijs.<br />
In haar mededeling betreffende de ondersteuning van de vroegtijdige demonstratie van<br />
duurzame elektriciteitsproductie heeft de Commissie beklemtoond dat zij de effectieve<br />
demonstratie van CCS in een vroeg stadium wil ondersteunen en richt zij een oproep aan<br />
industrie en overheid om tijdig en met kracht initiatieven op te zetten. Het doel van demonstratie<br />
is te leren uit de praktische integratie van processtappen op commerciële schaal. Het juridische<br />
kader dat CCS mogelijk maakt, zal gelden voor alle demonstratiepro<strong>je</strong>cten en toekomstige<br />
CCS-pro<strong>je</strong>cten. Nadat er demonstratiepro<strong>je</strong>cten zijn opgestart, zal de prijs van de technologie in<br />
<strong>het</strong> komende decennium aanzienlijk teruglopen. Overeenkomstig de prognoses van de<br />
Commissie, neergelegd in de effectbeoordeling 64 van <strong>het</strong> voorstel voor een richtlijn betreffende<br />
de geologische opslag van kooldioxide 65 , wordt de tenuitvoerlegging van CCS op commerciële<br />
schaal verwacht vanaf ongeveer 2020 en zal <strong>het</strong> procédé vanaf dan steeds meer worden<br />
toegepast. 66<br />
CCS wordt in dit stadium niet verplicht. Het voorstel van de Commissie maakt koolstofafvang en<br />
koolstofopslag mogelijk door een kader in te voeren om de milieurisico’s te beheren en door<br />
belemmeringen in de bestaande wetgeving weg te werken. Of CCS in de praktijk zal worden<br />
ingevoerd hangt, zoals reeds gezegd, af van de koolstofprijs en de technologische kosten. Het<br />
62 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 1) ‘Wat is<br />
koolstofafvang en –opslag?’, te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
63 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 4) ‘Is CCS in<br />
technische zin rijp?’, te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
64 Deze effectenbeoordeling is eveneens te raadplegen op<br />
http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm.<br />
65 Voorstel voor een Richtlijn van <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad betreffende de geologische opslag van<br />
kooldioxide en tot wijziging van de Richtlijnen 85/337/EEG en 96/61/EG van de Raad, de Richtlijnen 2000/60/EG,<br />
2001/80/EG, 2004/35/EG en 2006/12/EG en Vereordening (EG) nr. 1013/2006, 23 januari 2008, COM (2008) 18<br />
definitief (eveneens te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm). Het voorstel van<br />
Richtlijn werd op 17 december 2008 geamendeerd door <strong>het</strong> Europees Parlement. Ter implementatie van de Europese<br />
CCS-Richtlijn ligt op vandaag reeds een Voorontwerp van decreet betreffende de diepe ondergrond voor, waarover de<br />
MiNa-Raad op 23 januari 2009 reeds advies heeft uitgebracht.<br />
66 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 6) ‘Wanneer kan<br />
CCS op grote schaal worden ingevoerd? ‘ , te raadplegen op<br />
http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 850<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
zal aan elke exploitant zijn om te beslissen of <strong>het</strong> in commerciële termen zinvol is om de CCStechnologie<br />
te benutten. In de effectbeoordeling met betrekking tot de voorgestelde richtlijn<br />
wordt nagegaan wat de effecten zijn van een verplichting tot CCS. Hoewel CCS dan sneller zal<br />
worden aangewend, zal dit gebeuren tegen aanzienlijke kosten, terwijl de verplichting geen<br />
duidelijke voordelen biedt, noch qua stimulansen voor de technologische ontwikkeling en<br />
verbetering van de luchtkwaliteit, noch qua snelle invoering van CCS in landen die niet tot de<br />
EU behoren. CCS verplicht maken, druist ook in tegen de marktgebaseerde aanpak van <strong>het</strong><br />
Europese emissiehandelssysteem. Bovendien brengt <strong>het</strong> verplicht stellen van een technologie<br />
die nog op commerciële schaal moet worden gedemonstreerd, risico’s mee die momenteel niet<br />
te rechtvaardigen zijn. Deze situatie kan echter evolueren. Om de doelstelling qua vermindering<br />
van broeikasgassen na 2020 te <strong>kun</strong>nen behalen, wordt <strong>het</strong> essentieel om van CCS gebruik te<br />
maken. Rond 2014 zal er bovendien meer duidelijkheid bestaan over de technologische opties.<br />
Als de invoering van CCS op commerciële basis te traag blijkt te verlopen, zullen de<br />
beleidsmakers zich tegen die tijd opnieuw moeten buigen over een eventuele verplichte<br />
invoering van de CCS-technologie. 67<br />
In <strong>het</strong> <strong>MER</strong> werd specifiek aandacht besteed aan <strong>het</strong> aspect van de vermindering van de CO2.<br />
De techniek van verwijdering wordt algemeen beschreven en er wordt ingegaan op de stand<br />
van de techniek, met specifieke aandacht voor:<br />
• Algemene aspecten<br />
• E.ON’s specifieke activiteiten op gebied van CCS<br />
• Invloed van de naverbrandignsafvang op de efficiëntie van de elektriciteitscentrale<br />
• Invloed van de naverbrandingsafvang op de emissies.<br />
Hieronder wordt <strong>het</strong> proces(gerelateerde) van de CO2-afvang en -opslag met betrekking tot de<br />
door E.ON geplande elektriciteitscentrale nader toegelicht. Waar alle elektriciteitsproducenten,<br />
waaronder ook E.ON, volop aan <strong>het</strong> onderzoeken zijn om met CCS een hogere efficiëntie te<br />
bekomen, is <strong>het</strong> op <strong>het</strong> ogenblik van <strong>het</strong> indienen van voorliggend <strong>MER</strong> evenwel nog niet<br />
mogelijk om de finale evaluatie te maken van dit systeem en zijn effecten. Niet onbelangrijk bij<br />
dit alles is dat E.ON voor de CCS met MEA (zie infra) reeds in september 2008 een TÜV–<br />
certificaat heeft bekomen. E.ON verwacht dat de efficiëntie van CCS in de toekomst veel<br />
kan/zal verbeteren, nu deze efficiëntie wordt bepaald door de verschillende installatie- en<br />
aanverwante aspecten, zoals absorptie, desorptie, compressie, opslag, en transport.<br />
20.4.10.2. CO2-afvang<br />
E.ON plant voor de CO2-verwijdering een installatie die gebaseerd is op <strong>het</strong> chemische<br />
absorptieproces. Zij maken daarbij gebruik van <strong>het</strong> regenereerbare chemische oplosmiddel<br />
mono-ethanolamine (MEA). Door <strong>het</strong> rookgas door een kolom met MEA te leiden wordt een<br />
groot gedeelte van <strong>het</strong> aanwezige CO2 geabsorbeerd door <strong>het</strong> solvent (gaswassen). Het CO2rijke<br />
solvent wordt vervolgens naar een stripper geleid. Door <strong>het</strong> MEA/CO2-mengsel te verhitten<br />
met (proces)stoom komt de CO2 weer vrij en kan deze na compressie tot 110 bar worden<br />
getransporteerd naar de opslag.<br />
67 Zie ‘Vragen en antwoorden in verband met <strong>het</strong> voorstel voor een Europese Richtlijn betreffende de geologische<br />
opslag van kooldioxide’ (MEMO/08/36 van 23 januari 2008), meer specifiek <strong>het</strong> antwoord op vraag 8) ‘Wordt CCS<br />
verplicht?’ , te raadplegen op http://ec.europa.eu/environment/climat/ccs/eccp1_en.htm).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 851<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
In dit <strong>MER</strong> werden alternatieven voor de MEA-techniek beoordeeld (fysische en chemische<br />
adsorptie, cryogene technieken en membranen), deze zijn duurder en minder energie-efficiënt<br />
dan chemische absorptie. Dit feit heeft vooral te maken met de lage partiële CO2-druk in de<br />
rookgassen. Een opstelling voor de verwijdering van CO2 uit de rookgassen van een<br />
poederkooleenheid is gegeven in Figuur 20.8. Alvorens de CO2 uit de rookgassen verwijderd<br />
wordt, vindt rookgasreiniging plaats, waarbij de NOx verwijderd wordt met een SCR-installatie,<br />
<strong>het</strong> stof met een E-filter en de SO2 met behulp van een rookgasontzwavelingseenheid.<br />
Figuur 20.8: Verwijdering van CO2 uit de rookgassen<br />
Met de MEA-techniek kan een verwijderingsgraad van 85-95% (VGB, 2004; IPCC, 2005)<br />
worden gerealiseerd. In de chemische industrie wordt deze techniek al meer dan 60 jaar<br />
toegepast ten behoeve van de commerciële productie van CO2. Verwijdering van CO2 uit de<br />
rookgassen van de kolengestookte eenheid heeft grote consequenties. De<br />
elektriciteitsproductiekosten zullen 50 tot 90% toenemen. Momenteel zou <strong>het</strong> rendement<br />
worden verlaagd met meer dan 10%. In de toekomst zou de efficiëntie van CCS (door een<br />
verminderd verlies van de efficiëntie van de elektriciteitscentrale) moeten verbeteren tot -6 tot -<br />
8%. Dit heeft ertoe geleid dat er momenteel veel onderzoeksinspanning wordt verricht om deze<br />
technologie verder te ontwikkelen om de kosten te reduceren en <strong>het</strong> rendementsverlies te<br />
beperken.<br />
E.ON heeft onlangs in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> CATO-subsidieprogramma bij haar bestaande<br />
kolencentrale op de Maasvlakte een proefinstallatie in gebruik genomen waarin CO2 uit de<br />
rookgassen wordt verwijderd met behulp van absorptiemiddelen. Hiermee <strong>kun</strong>nen nieuwe<br />
absorptiemiddelen en technieken onder realistische omstandigheden met echt rookgas getest<br />
worden. Zo zal in deze proefinstallatie gebruik gemaakt worden van membranen als<br />
contactoren, die <strong>het</strong> proces nog zullen verbeteren. Het pro<strong>je</strong>ct is van belang voor de<br />
ontwikkeling van betaalbare technologie benodigd voor de realisatie van CO2-afvang en -<br />
opslag. E.ON heeft zich geëngageerd om verder in deze technologie te investeren, ze te<br />
verfijnen en commercieel te implementeren, zodra de politieke, wettelijke en markteconomische<br />
voorwaarden een implementatie op grote schaal toelaten. In deze context participeert E.ON<br />
momenteel wereldwijd in meer dan 40 R&D pro<strong>je</strong>cten en werkt <strong>het</strong> mee aan een vijftal<br />
bestaande pilootinstallaties waarin CCS in de komende twee jaar in de praktijk wordt getest<br />
(installaties tussen 0,5 en 5 MW), zoals bijvoorbeeld de 0,5 MW CATO installatie op de<br />
Maasvlakte. Zo wordt ook op korte termijn bij E.ON-Nordic in Zweden een proefpro<strong>je</strong>ct geopend<br />
voor de afvang van CO2 met behulp van gekoelde ammoniak. Vanaf 2014 zal E.ON de CCS-<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 852<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
technologie ook toepassen in een grotere demonstratie-eenheid van 30 tot 60 MW. E.ON gaat<br />
er vanuit dat de technische vooruitgang zal resulteren in een aanzienlijke verbetering van <strong>het</strong><br />
rendement van de CCS waardoor <strong>het</strong> mogelijk zal zijn de technologie op grote schaal te<br />
implementeren vanaf 2020.<br />
Samengevat kan worden aangegeven dat ‘post combustion’ (CO2-afvang uit rookgas) een<br />
technologie is die technisch aanwezig is, maar nog niet beschikbaar is in de gewenste schaal<br />
en voor <strong>het</strong> doel om CO2 af te vangen bij de elektriciteitsproductie. De belangrijkste uitdaging is<br />
om de investeringskosten van een CO2-afvanginstallatie te reduceren en de warmtebehoefte<br />
voor regeneratie van de wasvloeistof (bijvoorbeeld MEA) te verlagen. Hierbij speelt <strong>het</strong><br />
onderzoek naar alternatieve wasvloeistoffen met een lagere warmtebehoefte voor regeneratie<br />
eveneens een belangrijke rol. De huidige technische status van de MEA is een<br />
demonstratiepro<strong>je</strong>ct dat momenteel in <strong>het</strong> CASTOR-pro<strong>je</strong>ct wordt uitgevoerd bij de<br />
kolengestookte Esb<strong>je</strong>rg-centrale van Elsam. De demonstratie wordt uitgevoerd in een<br />
deelstroom van 5.000 m 3 /h. Dit komt overeen met 5% van de totale rookgasstroom. Het MEAsysteem<br />
is momenteel commercieel verkrijgbaar voor (kleine) industriële installaties, maar er<br />
moet nog een significante opschaling plaatsvinden. Alvorens over te gaan tot verwijdering<br />
dienen ook de vraagstukken ten aanzien van transport en opslag opgelost te zijn.<br />
20.4.10.3. CO2-opslag<br />
Het VITO onderzocht in opdracht van E.ON de mogelijkheden om de opslag van CO2 in de<br />
ondergrond van Vlaanderen uit te voeren. Een mogelijke tweede optie voor de CO2-opslag is de<br />
bouw van een pijplijn van Antwerpen naar Rotterdam. Voor alle opties heeft Antwerpen een<br />
ideale ligging (ook in <strong>het</strong> kader van de toekomstvisie voor mogelijk CO2 transport naar de<br />
Noordzee)<br />
A. Geologische studie uitgevoerd door VITO<br />
De geologische studie uitgevoerd door VITO toont aan dat verschillende diepe watervoerende<br />
lagen aanwezig zijn in de ondergrond van de provincies Antwerpen en Limburg, in <strong>het</strong> oosten<br />
van België (<strong>het</strong> Kempisch Bassin). Berekeningen tonen aan dat de in<strong>je</strong>ctiviteit van de potentiële<br />
reservoirs voldoende hoog is om de nodige in<strong>je</strong>ctiehoeveelheid te halen. Het meeste potentieel<br />
voor opslag is terug te vinden in <strong>het</strong> Bundsandstein reservoir: slechts 7% van de totale<br />
capaciteit van dit reservoir volstaat om alle opgevangen CO2 van de geplande<br />
elektriciteitscentrale, gedurende de 40 jaar dat de centrale operationeel is, op te slaan.<br />
B. Mogelijke tweede optie: pijplijn naar Rotterdam<br />
De haven van Rotterdam ontwikkelt in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> Rotterdam Climate Initiative (RCI), een<br />
transportsysteem voor CO2, dat opslag aan wal en offshore (bijvoorbeeld in lege olie- en<br />
gasvelden, Enhanced Oil Recovery) mogelijk maakt. Het transport van CO2 over een afstand<br />
van verschillende honderden km wordt reeds toegepast in de VS en in Europa. Met betrekking<br />
tot de toepassing van CCS in de elektriciteitssector, worden afstanden van 50 tot 200 km als<br />
redelijk en haalbaar geacht. Algemeen vertegenwoordigen transportkosten slechts 5 tot 15%<br />
van de totale kosten van CCS systemen. Een mogelijke pijplijn van Antwerpen naar <strong>het</strong><br />
Kempens bekken (eerste optie) zou, afhankelijk van <strong>het</strong> in<strong>je</strong>ctiepunt, circa 40 tot 80 km lang<br />
zijn. Een pijplijn van Antwerpen naar Rotterdam (mogelijke tweede optie), zou circa 90 km lang<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 853<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
zijn. Voor <strong>het</strong> transport van CO2 naar Rotterdam, kan de route genaamd ‘de<br />
Buisleidingenstraat’ gebruikt worden. Deze route is een initiatief van de Nederlandse overheid<br />
om plaats voor te behouden voor verschillende pijpleidingen. In deze route is voldoende ruimte<br />
voor een bijkomende CO2-pijplijn. Een toelatingsprocedure is de basis voor de bouw van een<br />
pijpleiding. De formaliteiten hangen af van de geldende wetgeving. Vandaag bestaat evenwel<br />
nog geen algemeen geldende regelgeving in Europa. Op basis van de toekomstige EU-Richtlijn<br />
met betrekking tot CCS, wordt een wetgevend kader gevraagd voor pijpleidingen. In België en<br />
Nederland zijn een aantal pijpleidingspro<strong>je</strong>cten gepland, gebouwd en beheerd op basis van<br />
internationale standaarden. Op basis van de omzetting van de CCS-richtlijn in nationale<br />
wetgeving of de bepaling door de wetgever welke nationale wet van toepassing zal zijn op <strong>het</strong><br />
transport van CO2, zullen de algemene voorwaarden voor de aanvraagprocedure bepaald<br />
worden.<br />
20.4.10.4. Pro<strong>je</strong>cten rond CO2-afvang en –opslag<br />
De hedendaagse bezorgdheid rond klimaatverandering veroorzaakt door antropogene CO2emissies<br />
en E.ON’s bezorgdheid hierover resulteert in een vrijwillige belofte om de CO2emissies<br />
tot 50% te verminderen in 2030 ten opzichte van 1990. Ook om die reden zijn de R &<br />
D activiteiten van E.ON vooral gericht op CCS. Samen met andere bedrijven (fabrikanten,<br />
onderzoekscentra) neemt E.ON deel aan de verdere ontwikkeling van deze technologie, met als<br />
doel de commerciële werking van CCS in 2020.<br />
De werkingstijd van de geplande elektriciteitscentrale wordt geschat op minimum 40 jaar. Het is<br />
bijgevolg nodig dat een centrale die op vandaag wordt opgestart volledig aangepast is om later<br />
CCS te <strong>kun</strong>nen toepassen. De integratie van een post-combustion technologie voor CCS in de<br />
geplande elektriciteitscentrale te Antwerpen kan gebeuren zodra dit economisch haalbaar is.<br />
E.ON bestelde een voorontwerp van CCS voor haar nieuwe centrale in de Maasvlakte bij <strong>het</strong><br />
bedrijf Fluor Enterprise Inc. De geplande centrale in Antwerpen werd reeds in september 2008<br />
als ‘Carbon-Capture Ready’ gecertificeerd worden door TÜV-nord.<br />
De CCS-installaties die momenteel bij de (petro)chemische industrie in gebruik zijn,<br />
veroorzaken grote efficiëntieverliezen bij een kolencentrale. Bijgevolg richten de R&D<br />
activiteiten zich momenteel op een reductie van de warmtebehoefte van ‘post combustion-<br />
CCS’. In deze context participeert E.ON momenteel wereldwijd in meer dan 40 R&D pro<strong>je</strong>cten<br />
en werkt <strong>het</strong> mee aan een vijftal bestaande pilootinstallaties waarin CCS in de komende twee<br />
jaar in de praktijk wordt getest (installaties tussen 0,5 en 5 MW), zoals bijvoorbeeld de 0,5 MW<br />
CATO installatie op de Maasvlakte. Zo wordt ook op korte termijn bij E.ON-Nordic in Zweden<br />
een proefpro<strong>je</strong>ct geopend voor de afvang van CO2 met behulp van gekoelde ammoniak. Vanaf<br />
2014 zal E.ON de CCS-technologie ook toepassen in een grotere demonstratie-eenheid van 30<br />
tot 60 MW. Verder plannen E.ON Kraftwerke, ELECTRABEL en HITACHI onder meer een<br />
onderzoekspro<strong>je</strong>ct om gezamenlijk een testinstallatie te ontwerpen, te bouwen en uit te baten<br />
waarmee <strong>het</strong> gebruik van verschillende oplosmiddelen kan worden onderzocht voor de CO2afvang<br />
uit rookgassen. Het hoofddoel van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct bestaat uit <strong>het</strong> uitvoeren van een<br />
gasreinigingstest met verschillende chemische oplosmiddelen onder reële<br />
bedrijfsomstandigheden. Verder kan ook worden verwezen naar <strong>het</strong> ESBJERG-pro<strong>je</strong>ct, waar in<br />
een testinstallatie ongeveer 1 ton CO2 wordt afgevangen van <strong>het</strong> afgas. De technologie die men<br />
daar gebruikt is gelijkaardig aan deze van E.ON in de elektriciteitscentrale in Antwerpen. Het<br />
systeem is beschreven als effectief, maar economisch niet haalbaar en niet beschikbaar in de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 854<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
gewenste grootte om de afgassen van de elektriciteitscentrale te behandelen. E.ON gaat er<br />
vanuit dat de technische vooruitgang zal resulteren in een aanzienlijke verbetering van <strong>het</strong><br />
rendement van de CCS waardoor <strong>het</strong> mogelijk zal zijn de technologie op grote schaal te<br />
implementeren vanaf 2020.<br />
Conclusie:<br />
Gezien de fase van ontwikkeling van de geïmpliceerde technologieën en alle mogelijke<br />
scenario's van pijpleidingsafstanden en opslag met hoge kosteneffecten, leidt de benadering<br />
Kempen of Rotterdam tot analoge waarden. Rotterdam heeft <strong>het</strong> voordeel dat er reeds een<br />
pijpleidingennet bestaat Er kan in dit stadium nog niet beslist worden welke optie zal gekozen<br />
worden. Voor beide opties geldt ook dat alle (detail)studies, met inbegrip van studies inzak <strong>het</strong><br />
vermijden van schade aan mogelijke natuurgebieden, nog moeten worden uitgevoerd.<br />
20.4.11. Opslagtanks<br />
Een overzicht van de belangrijkste voorziene opslagtanks wordt gegeven in Tabel 20.6.<br />
.<br />
Tabel 20.6: Overzicht van de opslagtanken bij de nieuwe elektriciteitscentrale<br />
Opgeslagen product Grootte opslagvoorziening<br />
Lichte olietank t.b.v. hoofd- en hulpketels 5.000 ton<br />
Dieseltank t.b.v. noodstroomdiesel 10.000 liter<br />
Loogtank (NaOH) t.b.v. demi- en condensaatreiniging 2*30 m 3<br />
Zuurtank (HCl) t.b.v. demi- en condensaatreiniging 2*30 m 3<br />
Ammoniak t.b.v. de DeNOx reactor 95 m 3<br />
Ammoniakwater t.b.v. condensaatreiniging 20 m 3<br />
Biocide t.b.v. koelwaterbehandeling 200 m 3<br />
Natriumchloriet t.b.v. afvalwaterbehandeling 5 m 3<br />
Calciumhydroxide Ca(OH)2 t.b.v afvalwaterbehandeling 2*100 m 3<br />
IJzerchloride (FeCL3) t.b.v. afvalwaterbehandeling 30 m 3<br />
Antiscalent t.b.v demiwaterbereiding 5 m 3<br />
Vlokkinghulpmiddel t.b.v. afvalwaterbehandeling 2*5 m 3<br />
Organosulfid t.b.v. afvalwaterbehandeling 3 m 3<br />
Chloordioxide (2% oplossing) t.b.v. afvalwaterbehandeling 2*1 liter<br />
20.4.12. Efficiëntie<br />
De efficiëntie van een kolengestookte centrale is afhankelijk van meerdere factoren. In <strong>het</strong><br />
onderstaande worden de volgende parameters verder besproken:<br />
1. Keuze van de stoomcondities<br />
2. Koelwater<br />
3. Effect van CCS<br />
4. Effect van warmtelevering<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 855<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
1) Keuze van de stoomcondities<br />
Hoe hoger de stoomtemperatuur (en daarmee samenhangend ook de druk), hoe hoger de<br />
efficiëntie. Met de huidige stand der techniek zijn zogenoemde ultra-superkritische<br />
stoomcondities van 600°C bij 300 bar (voor de hoge druk stoom) mogelijk, waarmee een<br />
efficiëntie van 46% gehaald kan worden. De beschikbare hoogwaardige staalsoorten die voor<br />
deze hoge stoomcondities geschikt zijn, vormen tevens de beperking voor <strong>het</strong> kiezen van nog<br />
hogere stoomcondities. Er wordt continu onderzoeksinspanning verricht naar nog betere<br />
materialen om daarmee nog hogere stoomcondities toe te <strong>kun</strong>nen passen. Voorbeelden hiervan<br />
zijn <strong>het</strong> AD700 programma en <strong>het</strong> COMTES700 programma, waarmee materialen worden<br />
ontwikkeld die geschikt zijn voor een stoomtemperatuur van 700°C, waarmee in de toekomst<br />
een efficiëntie van meer dan 50% haalbaar is.<br />
2) Koelwater<br />
Temperatuur aan de inlaat<br />
De temperatuur van <strong>het</strong> beschikbare koelwater is sterk bepalend voor de efficiëntie. Hoe kouder<br />
<strong>het</strong> koelwater, hoe hoger de efficiëntie. Bij een lage koelwatertemperatuur kan immers een<br />
dieper vacuüm in de condensor gecreëerd worden, waardoor de stoomturbine in staat is meer<br />
energie uit de stoom te halen, waardoor de efficiëntie dienovereenkomstig toeneemt. Overigens<br />
moeten in dat geval wel de stoomturbine en condensor groter gedimensioneerd worden om de<br />
efficiëntietoename te <strong>kun</strong>nen realiseren.<br />
Temperatuur aan de uitlaat<br />
Voor wat betreft <strong>het</strong> scenario met de directe koeling kan gesteld worden dat indien de<br />
temperatuur van <strong>het</strong> opgewarmde koelwater hoger is dan de toegestane lozingstemperatuur,<br />
aparte cellenkoeltorens moeten worden ingeschakeld om <strong>het</strong> koelwater af te koelen. Door <strong>het</strong><br />
hoge elektriciteitsverbruik van de cellenkoeltorens (pompen en ventilatoren), daalt de efficiëntie<br />
ten opzichte van de situatie waarin deze koelers niet nodig zijn. De efficiëntie van de<br />
elektriciteitscentrale kan worden onderverdeeld in twee periodes:<br />
Winterperiode – zonder koelen van koelwater vóór lozen (10 maanden per jaar): 45,7%<br />
Zomerperiode – met koelen van koelwater vóór lozen: 44,8%<br />
Dit geeft een gemiddelde efficiëntie van ca 45,5%, gebaseerd op <strong>het</strong> koelwaterscenario.<br />
Voor wat betreft <strong>het</strong> scenario met de koeltoren is er de verhoging van de temperatuur aan de<br />
uitlaat eerder constant.<br />
De problematiek van rendementsverlies is niet van toepassing in <strong>het</strong> scenario met de koeltoren.<br />
3) Effect van CCS op de efficiëntie<br />
Als gevolg van CCS zal de efficiëntie afnemen .<br />
4) Effect van warmtelevering op de efficiëntie<br />
Een warmtelevering in de vorm van stoomlevering van 100t/h zorgt ervoor dat de efficiëntie met<br />
circa 2,4% toeneemt van 45,7 naar 48,1% (als de efficiëntie wordt betrokken op de som van de<br />
opgewekte elektriciteit en warmte, in relatie tot de totaal benodigde brandstofhoeveelheid).<br />
Indien de daadwerkelijke warmtelevering toeneemt, zal de efficiëntie dienovereenkomstig<br />
stijgen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 856<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De gemiddelde efficiëntie voor <strong>het</strong> koeltorenconcept is van dezelfde grootteorde (zie paragraaf<br />
20.4.9.2.).<br />
5) secundaire milieu-effecten van warmtelevering<br />
De gemiddelde enthalpie van oververhitte stoom (bij 400°C) bedraagt 775 kcal/kg. De<br />
verbrandingswarmte van zuivere olie bedraagt ongeveer 10.500 kcal/kg. Bij een gemiddelde<br />
concentratie van 0,6% zwavel in de stookolie komt er per 1.000 T olie 12 T SO2 vrij; indien deze<br />
verwerkt wordt in een stoomketel zonder zuiveringsinstallatie.<br />
Rekening houdend met deze gegevens kan gesteld worden dat elke recuperatie van 1000 T<br />
oververhitte stoom een vermindering oplevert van 775 T olie en 9,3 T SO2 emissies. In <strong>het</strong><br />
geval van gebruik van mengsel gas en olie, zal dit dus tussen 0 en 9,3 T liggen.In geval van<br />
vervanging van aardgas is er enkel effect op NOx.<br />
De hoeveelheid NOx hangt af van de technologie (low NOx of niet), maar is van dezelfde grootte<br />
orde.<br />
Door <strong>het</strong> niet gebruiken van olie of gas wordt er per kWh eveneens globaal gezien minder CO2<br />
uitgestoten. In geval van een emissiefactor van een kolencentrale van 345 g CO2/kWh en bij<br />
volledige recuperatie van de warmte voor districtverwarming wordt er 190 g CO2/kWh minder<br />
uitgestoten.<br />
20.4.13. Stoom/warmteproductie voor externe afnemers<br />
Het hoofdproces in de kolencentrale is de productie van stoom in de boiler en <strong>het</strong> afleiden van<br />
deze stoom doorheen de turbine om elektriciteit te produceren. Er kan ook stoom/warmte<br />
geleverd worden. Deze stoom/warmte wordt gehaald vanuit dit proces en wordt rechtstreeks<br />
geleverd aan de gebruikers om deze warmte/stoom te gebruiken in andere processen. De<br />
hoeveelheid stoom beschikbaar voor elektriciteitsproductie is afhankelijk van druk en<br />
temperatuur nodig voor extern gebruik.<br />
E.ON beoogt in eerste instantie een synergie te bereiken met de overige activiteiten op de<br />
BAYER-site: de warmtelevering aan BAYER maakt hiervan deel uit. Verder(reikend)e<br />
mogelijkheden voor warmteleveringen worden onderzocht; de centrale is voorbereid op een<br />
latere toepassing van additionele warmteleveringen, en E.ON zal met nog nader te identificeren<br />
partners een bredere haalbaarheidsstudie over warmwaterleveringen in <strong>het</strong> havengebied<br />
uitvoeren.<br />
Gedurende de ontwerpfase werden al een aantal potentiële warmte/stoomafnemers<br />
onderzocht: stoomlevering aan BAYER, warmtelevering aan huishoudens en andere grote<br />
gebouwen en warmtelevering aan groenteserres.<br />
Eind 2008 heeft E.ON een verkennend marktonderzoek gedaan naar de mogelijkheden om<br />
warmte te leveren aan industrien in de Antwerpse haven.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 857<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Als resultaat van dit marktonderzoek is gebleken dat er een potentiele markt voor<br />
warmtelevering is. Warmte kan zowel in de vorm van warm water als in de vorm van stoom<br />
geleverd worden. Om een dergelijk pro<strong>je</strong>ct financieel/economisch haalbaar te maken is <strong>het</strong><br />
noodzakelijk dat er meerdere warmte-afnemers zijn. Het is zeer wenselijk dat er ook meerdere<br />
warmte producenten bij zo een pro<strong>je</strong>ct betrokken zijn.<br />
Gebaseerd op de resultaten van bovengenoemd verkennend marktonderzoek zal E.ON een<br />
uitgebreidere haalbaarheidsstudie uitvoeren. Uitgangspunten voor deze studie zijn dat er<br />
meerdere warmteproducenten en meerdere warmteafnemers nodig zijn. Voor <strong>het</strong> slagen van<br />
<strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct is <strong>het</strong> verder van belang dat overheden als APA, VOKA en regionale overheden <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct ondersteunen.<br />
In <strong>het</strong> kader van de ontwikkeling van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct wordt ook <strong>het</strong> transport van warmte over lange<br />
afstand overwogen. Het gebruik van de warmte van de steenkoolcentrale draagt bij tot een<br />
algemene vermindering van emissies. De mogelijkheid voor <strong>het</strong> aanwenden van warmte van de<br />
centrale over een lange afstand in Antwerpen worden momenteel nog verder onderzocht. Hier<br />
concentreert E.ON zich eerst op <strong>het</strong> Havengebied. Het Havengebied van Antwerpen is zeer<br />
<strong>het</strong>erogeen in structuur en warmtevereisten. Na bespreking met mogelijke klanten en partners<br />
is <strong>het</strong> duidelijk dat er een behoefte bestaat. Als er zich binnen de haven significante<br />
afzetmogelijkheden voordoen, en als de investeringen over lange afstand zinvol lijken, zou <strong>het</strong><br />
ook denkbaar zijn om <strong>het</strong> gebied uit te breiden naar aangrenzende woongebieden en de stad<br />
Antwerpen.<br />
20.5. Onderhoudsfase<br />
De geplande elektriciteitscentrale zal regelmatig aan onderhoud onderworpen worden om deze<br />
in een perfecte staat van dienst te houden. Onder onderhoudswerkzaamheden wordt onder<br />
meer verstaan <strong>het</strong> uitvoeren van inspecties, reinigingsactiviteiten, herstelactiviteiten of een<br />
grote revisie. Gedurende een onderhoudsstop van de hoofdinstallatie dient de stoomlevering<br />
naar BAYER zeker gesteld te worden. Daartoe zal de back-up ketel de stoomlevering naar<br />
BAYER overnemen. Voorafgaand aan een onderhoudsstop zal de centrale op een normale<br />
wijze uit bedrijf genomen worden. De onderhoudscyclus zal naar verwachting drie jaar<br />
bedragen, waarbij één maal om de drie jaar een grote onderhoudsstop zal plaatsvinden. In de<br />
tussenliggende jaren zullen kleine onderhoudsstops worden georganiseerd:<br />
20.6. Aanleg kademuur<br />
20.6.1.1. Scenario met eigen kolenopslag<br />
Ten behoeve van de aanvoer van kolen naar de E.ON-elektriciteitscentrale zullen<br />
havenfaciliteiten moeten worden aangebracht in <strong>het</strong> Kanaaldok, om de kolenschepen te <strong>kun</strong>nen<br />
afmeren en lossen. Daartoe is een nieuwe kademuur gepland. De kade zal een lengte hebben<br />
van maximaal 500 m en bevindt zich in <strong>het</strong> kanaaldok ter hoogte van havennummer 527. Bij de<br />
werken dient geen rekening te worden gehouden met getijdenwerking, nu er in <strong>het</strong> Kanaaldok<br />
een vast peil is. De werfzone voor de aanleg van de kade situeert zich op kade zelf. Op die<br />
manier wordt geen andere ruimte ingenomen, wordt de mogelijke hinder voor woon- en<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 858<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
natuurfuncties beperkt en wordt de werfzone ingericht dichtbij de bouwlocatie. De kademuur<br />
zal bestaan uit een verankerde damwand, die op kaaihoogte voorzien wordt van een betonnen<br />
rand. Voor <strong>het</strong> aanleggen van de kademuur dienen de volgende werkzaamheden plaats te<br />
vinden:<br />
• Inslaan van damwanden tot op een diepte van 30 m onder <strong>het</strong> maaiveld (+/- 11 m onder<br />
<strong>het</strong> wateroppervlak);<br />
• Aanbrengen van een betondekkingrand op maaiveldhoogte;<br />
• Aanbrengen van verankering (ijzeren staven) vanuit de wand met ‘grout’ ankers, die<br />
worden aangespannen met moeren;<br />
• Heien van palen die nodig zijn voor <strong>het</strong> ondersteunen van de kraanbaan;<br />
• Aanbrengen van betonnen dragers voor de rails en aanbrengen van rails voor de<br />
kranen;<br />
• Aanbrengen van bestrating (volgens verkeersklasse 60) tot aan de grens van de<br />
BAYER-site;<br />
• Wegbaggeren van <strong>het</strong> talud;<br />
• Verzwaren en aanpassen van <strong>het</strong> talud met stenen alsook voor bodem;<br />
• Aanbrengen van een fendering (bvb. houten balken) vanaf een ponton (ter bescherming<br />
van <strong>het</strong> later aanmeren van schepen).<br />
Ten behoeve van de aanleg van de nieuwe kade dient naar schatting 300.000 m³ (water)bodem<br />
te worden verwijderd, deels afkomstig van de eigenlijke waterbodem en deels van oever van<br />
<strong>het</strong> Kanaaldok. Na contact met de Afdeling Maritieme Toegang en met de Dienst Afval van de<br />
OVAM, werd door deze overheden meegedeeld dat in casu een onderscheid moet worden<br />
gemaakt tussen de toplaag, waarvan de kwaliteit mogelijk alleen maar zal toelaten om deze af<br />
te voeren naar een verwerkingssite of stortplaats, en de (infrastructuur)specie daaronder (<strong>het</strong><br />
leeuwendeel van de 300.000 m³) die hoogstwaarschijnlijk in aanmerking zal komen voor<br />
hergebruik als bodem (secundaire grondstof) en dus niet gereinigd moet worden (enkel<br />
ontwaterd).<br />
20.6.1.2. Scenario met aanlevering van kolen via SEA-INVEST of via<br />
Rotterdam<br />
Een alternatief voor de hierboven beschreven kolenopslaginstallaties met bijhorende<br />
haveninstallaties en opslagcapaciteit van 240.000 ton op de BAYER-site, is <strong>het</strong> gebruik van de<br />
SEA-INVEST-kolenterminal aan kade 510 aan de overkant van <strong>het</strong> kanaaldok. In dit geval is er<br />
geen kademuur van 500 m nodig op de BAYER-site. Wel is <strong>het</strong> noodzakelijk om hiervoor<br />
(nadat de nodige stedenbouw<strong>kun</strong>dige vergunning daartoe is verleend) een tunnel onder <strong>het</strong><br />
Kanaaldok te graven. De aanlevering van de kolen gebeurt dan via een transport zoals<br />
weergegeven op Figuur 20.9. Als alternatief kan de steenkool ook via schepen vanuit<br />
Rotterdam worden aangeleverd. In dit geval is een kleinere kade nodig. In dit geval is er ook<br />
voorzien in een opslag in silo’s,die aangelegd worden op de site. Figuur 20.9 geeft de lay-out<br />
weer van de kade voor dit scenario. Beide opties samen zijn ook mogelijk.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 859<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Figuur 20.9 : lay out weer van de kade in <strong>het</strong> scenario met aanlevering van kolen via SEA-INVEST<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 860<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.7. Milieueffecten<br />
20.7.0. Leeswijzer<br />
Voor een goed begrip van de inhoud van dit hoofdstuk, wordt erop gewezen dat E.ON, op basis<br />
van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende <strong>MER</strong>, bij de<br />
vergunningsaanvraag zal kiezen voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren boven <strong>het</strong><br />
scenario van de directe koeling. Van belang is ook dat E.ON niet zal gaan voor de optie van de<br />
verbranding van biomassa. Met betrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON opteren<br />
voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde kolenopslag op<br />
<strong>het</strong> terrein van BAYER. Eén en ander neemt niet weg dat de milieu-impact van alle in dit <strong>MER</strong><br />
besproken alternatieven overeenkomstig de geldende m.e.r.-regelgeving in kaart is gebracht.<br />
Voor elke in dit <strong>MER</strong> besproken discipline, worden telkens <strong>het</strong> scenario van de directe koeling,<br />
<strong>het</strong> scenario van de koeltoren, en <strong>het</strong> scenario van de bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
conform de richtlijnen geëvalueerd. Daarna volgt een eindevaluatie per discipline.<br />
Onderstaande paragrafen geven voor elke discipline de eindresultaten weer.<br />
20.7.1. Discipline Lucht<br />
Voor beide scenario’s worden de rookgasemissies gekwantificeerd als gevolg van de geplande<br />
elektriciteitscentrale op basis van ontwerpgegevens (ingeschat jaarlijks werkingsregime,<br />
verwachte emissieconcentraties, verwacht rookgasvolume) en op basis van de huidige en/of<br />
toekomstige emissiegrenswaarden (bv. emissiegrenswaarden opgenomen in de Richtlijn<br />
2001/80/EG van <strong>het</strong> Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2001 inzake de beperking<br />
van de emissies van bepaalde verontreinigende stoffen in de lucht door grote stookinstallaties<br />
(de ‘GSI-richtlijn’) 68 en emissiegrenswaarden opgenomen in VLAREM II). De maximum<br />
ingeschatte emissies worden in onderstaande tabel weergegeven.<br />
De bronnen die aanleiding tot geleide emissies zijn de hoofdketel, hulpketels, back-up ketel en<br />
silo’s. Silo’s hebben namelijk geen diffuse emissies. Er zijn silo’s voorzien voor de opslag van<br />
krijt, vliegas en kalk.<br />
SO2 NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 861<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Totaal<br />
Stof<br />
PM2,5 PM10 CO CO2<br />
ton/j ton/j ton/j ton/j ton/j ton/j kton/j Opmerkingen:<br />
Hoofdketel 1.408 1.408 179 145 165 1.280 6.288<br />
Hulpketels 7 5 1 1 1 6<br />
Back-up ketels 56 66 5 4 5 72<br />
68 PB L 309 van 27.11.2001, blz. 1.<br />
gebaseerd op<br />
8.000 uren vollast per jaar<br />
gemiddelde emissies<br />
over een cyclus van 3 jaar<br />
gemiddelde emissies<br />
over een cyclus van 3 jaar
SO2 NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 862<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Totaal<br />
Stof<br />
silo’s - - 4,85 4 4,5<br />
PM2,5 PM10 CO CO2<br />
Totaal 1.471 1.479 189,85 155 175,5 1.358 6.288<br />
De emissies aan NOx, SO2, CO, NH3 en PM10-stof worden getoetst aan reductiedoelstellingen<br />
voor deze polluenten, die gelden als juridische en beleidsmatige randvoorwaarden. Ook de<br />
CO2-emissies zullen weergegeven worden in dit <strong>MER</strong>.<br />
De atmosferische emissies van de installaties zorgen voor een bijdrage aan de<br />
immissieconcentraties en deposities van verscheidene polluenten in de omgeving van de site.<br />
In <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> <strong>MER</strong> zijn dispersieberekeningen uitgevoerd met <strong>het</strong> IFDM-PC<br />
modeleringsmodel voor die stoffen waarvoor er als gevolg van de gekwantificeerde<br />
atmosferische emissies een relevant milieueffect mogelijk is: NOx, SO2, CO, NH3, chloriden,<br />
fluoriden, Hg, Cd+Tl (concentratie+depositie), zure en eutrofiërende depositie, depositie totaal<br />
stof, PM10- en PM2,5-stof.<br />
In <strong>het</strong> geval van eigen kolenopslag werd de diffuse stofemissies door de op- en overslag van<br />
kolen mee in rekening gebracht.<br />
20.7.1.1. Scenario met directe koeling: immissiebijdrage<br />
Als algemeen besluit voor dit scenario is genomen dat de bijdrage van de geplande<br />
elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van stikstofdioxide ter hoogte van de<br />
beschouwde woonzones (Lillo, Berendrecht, Doel Stabroek, Antwerpen, Zwijndrecht)<br />
verwaarloosbaar zijn. Ter hoogte van de pluimmaxima, gelegen op <strong>het</strong> bedrijfsterrein, zijn de<br />
bijdragen beperkt tot relevant.<br />
Voor SO2 zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones (Doel, Berendrecht, Stabroek, Putte-<br />
Vlaanderen, Putte-Nederland, Antwerpen en Zijndrecht) beperkt (P99,8) of verwaarloosbaar<br />
(Lillo).<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM10 en PM2,5<br />
zijn verwaarloosbaar in de woonzones. Ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong> bedrijfsterrein<br />
zijn de bijdragen belangrijk voor de stofdepositie en <strong>het</strong> PM10 -gehalte, en relevant voor PM2,5.<br />
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is beperkt ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op<br />
bedrijfsterrein en relevant ter hoogte van Stabroek.
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum en te Stabroek, en relevant te Putte. De eutrofiërende depositie wordt<br />
getoetst aan 14 kg N/ha/jaar. De bijdrage van E.ON is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong><br />
pluimmaximum en te Stabroek.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
20.7.1.2. Scenario met koeltoren<br />
Als algemeen besluit voor dit scenario met de koeltoren is genomen dat de jaargemiddelde<br />
bijdrage van de geplande elektriciteitscentrale aan de immissieconcentraties van stikstofdioxide<br />
overal verwaarloosbaar zijn, enkel <strong>het</strong> 99,8 percentiel geeft een beperkte bijdrage ter hoogte<br />
van de woonzones Berendrecht, Doel Stabroek, Antwerpen en Zwijndrecht en relevant voor<br />
Lillo, verwaarloosbaar tot relevant (P99,8). Ter hoogte van de pluimmaxima, gelegen op <strong>het</strong><br />
bedrijfsterrein, zijn de bijdragen beperkt tot relevant.(voor P99,8)<br />
Voor SO2 zijn ter hoogte van de beschouwde woonzones verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
De bijdrage van E.ON aan de depositie van stof alsook de immissiebijdragen van PM10 en PM2,5<br />
zijn verwaarloosbaar in de woonzones.<br />
De bijdrage van E.ON aan de immissieconcentratie van fluoriden is verwaarloosbaar ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum en de woonwijken Berendrecht en Stabroek.<br />
De bijdragen van CO, chloriden, kwik (Hg) en cadmium (Cd) + thallium (Tl) in zwevend stof, zijn<br />
in alle receptoren en ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum verwaarloosbaar.<br />
De bijdrage aan de depositie van Cd+Tl is belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong><br />
bedrijfsterrein en beperkt ter hoogte van Putte.<br />
De verzurende depositie wordt getoetst aan de lange termijndoelstelling (beleidsdoelstelling<br />
2030) van 1.400 Zeq/ha/jaar. De bijdrage aan de verzurende depositie is belangrijk ter hoogte<br />
van <strong>het</strong> pluimmaximum op de bedrijfsterreinen van BAYER/E.ON en beperkt te Stabroek en te<br />
Putte. De eutrofiërende depositie wordt getoetst aan 14 kg N/ha/jaar. De bijdrage van E.ON is<br />
belangrijk ter hoogte van <strong>het</strong> pluimmaximum op <strong>het</strong> terrein van BAYER/ E.ON en beperkt te<br />
Stabroek.<br />
De bijdrage van <strong>het</strong> wegverkeer gegenereerd door <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct aan de<br />
luchtverontreiniging langs de wegen is verwaarloosbaar tot beperkt.<br />
20.7.1.3. Scenario met koeltoren, met gesloten opslag van de kolen<br />
Het scenario met de koeltoren gaat gepaard met <strong>het</strong> uitwerken van een ander scenario voor de<br />
aanlevering van kolen, namelijk aanlevering via Sea-Invest of Rotterdam, waaruit blijkt dat de<br />
globale milieu-impact beter is. Als milderende maatregel om de diffuse stofemissie nog méér te<br />
beperken zal E.ON de kolen opslaan in een gesloten opslag. Om exploitatieredenen dient de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 863<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
totale opslagcapaciteit minimaal 90.000 ton te bedragen, met minimaal de volgende<br />
dimensies:380.m lang, 70 m breed, 28 m hoog (in de nok van <strong>het</strong> gebouw). Om <strong>het</strong> stof in de<br />
hal eveneens tot een minimum te beperken, zijn ook de toestellen in de hal uitgerust met een<br />
aangepast sproeisysteem. De voordelen zijn:<br />
• vermijden van de stofemissies bij afworp op de open kolenhopen.<br />
• vermijden van de stofemissies bij grijpen van de kolen vanuit de kolenvoorraad.<br />
• vermijden van de stofemissies bij <strong>het</strong> afwerpen van de kolen op de transportband.<br />
Zoals voor de berekening bij open kolenopslag met levering van cape-sizers, en met levering<br />
van barges, werd eveneens een berekening gemaakt voor de totale emissies bij opslag in<br />
magazijn. De resultaten worden hieronder weergegeven. Uit deze tabel blijkt dat bij de<br />
toepassing van deze milderende maatregel de totale diffuse stofemissies van de<br />
kolenhandeling 1/3 e zullen bedragen ten opzichte van de klassieke manier van werken. E.ON<br />
zal dan ook deze milderende maatregel toepassen.<br />
Tabel 20.7: Invloed op totaal stof bij gesloten opslag.<br />
Stofemissies kg/h<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 864<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Aantal<br />
uren per<br />
jaar<br />
TSP<br />
(kg/jaar)<br />
TSP<br />
(ton/jaar)<br />
PM10<br />
PM30<br />
(ton/jaar) (ton/jaar)<br />
PM2,5<br />
(ton/jaar)<br />
Schipsontlading 0,25 8.760,00 2.190,00 2,2 1,6 0,8 0,1<br />
trimming<br />
schipsontlading 0.238 8.760,00 2.088,00 2,1 1,5 0,8 0,1<br />
Van schip naar<br />
vultrechter 0.526 8.760,00 4.611,00 4,6 3,4 1,7 0,2<br />
TOTAAL 8.889,00 8,89 6,46 3,23 0,40<br />
Effect op de totale diffuse stofimmissies<br />
Het directe effect op de immissies volgt uit <strong>het</strong> feit dat de diffuse emissies (ten gevolge van de<br />
gesloten kolen opslag) veel lager zijn. Specifiek uit de tabellen blijkt dat de bijdrage van de<br />
E.ON centrale tot de PM10 98-Percentiel waarde van voor Lillo, Berendrecht en Stabroek nu<br />
verwaarloosbaar zijn.<br />
20.7.1.4. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
Er worden voor <strong>het</strong> alternatief met bijstook van max. 20% biomassa-afval bijkomende emissies<br />
van dioxines verwacht. Deze emissies zorgen voor belangrijke dioxinedepositiewaarden ter<br />
hoogte van Stabroek. De dioxine-imissieconcentraties worden als verwaarloosbaar beschouwd.<br />
Wat de immissies door <strong>het</strong> gegenereerde verkeer betreft in de exploitatiefase zijn deze als<br />
beperkt beschouwd in de Scheldelaan en verwaarloosbaar op de R2.<br />
20.7.1.5. Evaluatie<br />
Als gevolg van de werking van de nieuwe elektriciteitscentrale zullen atmosferische emissies<br />
optreden van NOx, NH3, SO2, CO, PM10, chloriden, fluoriden, Hg, Cd, Tl en dioxines. Alle<br />
atmosferische emissies zullen voldoen aan de geldende emissienormen.<br />
De berekende impact als gevolg van de uitstoot van deze polluenten in de omgeving van de site<br />
van de nieuwe elektriciteitscentrale bevinden zich steeds beneden de in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> gehanteerde<br />
toetsingswaarden
Algemeen kan worden besloten dat voor de discipline lucht <strong>het</strong> scenario met koeltoren de<br />
voorkeur geniet, met uitzondering van CO2. Dit is echter verwaarloosbaar, nu <strong>het</strong> rendement<br />
van een elektriciteitscentrale met een koeltoren slechts een fractie kleiner is dan in <strong>het</strong> geval<br />
van directe koeling.<br />
Onderstaande tabel geeft een vergelijkend overzicht tussen de beide scenario’s.<br />
Tabel 20.8: Overzichtstabel<br />
NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 865<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
directe<br />
koeling<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
directe koeling<br />
Impact Koeltoren<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
Koeltoren<br />
Pluimmaximum 99,8-percentiel 10,2 belangrijk
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 866<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
99,8-Percentiel ca. 9 beperkt 2,65 - 3,10 verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen 99-Percentiel
(16) Lillo jaargemiddelde ca. 0,1 verwaarloosbaar 0,11 – 0,166 verwaarloosbaar<br />
(15)Doel jaargemiddelde < 0,1 verwaarloosbaar 0,045 – 0,067 verwaarloosbaar<br />
(2) Berendrecht jaargemiddelde 0,2-0,3 verwaarloosbaar 0,074 - 0,124 verwaarloosbaar<br />
(3) Stabroek jaargemiddelde ca. 0,4 verwaarloosbaar 0,041-0,153 verwaarloosbaar<br />
(10) Antwerpen jaargemiddelde < 0,1 verwaarloosbaar ca 0,01 verwaarloosbaar<br />
(11) Zwijndrecht jaargemiddelde < 0,1 verwaarloosbaar < 0,01 verwaarloosbaar<br />
Fluoriden<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 867<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Impact<br />
directe<br />
koeling<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
directe koeling<br />
Impact<br />
Koeltoren<br />
(µg/m³)<br />
Beoordeling<br />
Koeltoren<br />
Pluimmaximum* jaargemiddelde 0,057 beperkt
(15) Doel<br />
(2) Berendrecht<br />
(3) Stabroek<br />
(4) Putte<br />
(Vlaanderen)<br />
(18) Putte<br />
(Nederland)<br />
(10) Antwerpen<br />
(11) Zwijndrecht<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
jaargemiddelde<br />
waarde<br />
Jaargemiddelde<br />
waarde<br />
Jaargemiddelde<br />
waarde<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 868<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
ca. 0,14 beperkt 0,017 verwaarloosbaar<br />
ca. 0,42 relevant 0,067 beperkt<br />
0,7-1,0 belangrijk 0,041 verwaarloosbaar<br />
0,42-0,70 relevant 0,059 beperkt<br />
0,42-0,70 relevant 0,057 beperkt<br />
< 0,14 verwaarloosbaar ca. 0,05 verwaarloosbaar<br />
< 0,14 verwaarloosbaar ca. 0,025 verwaarloosbaar<br />
Het toepassen van de gesloten kolenopslag heeft bovendien een positief effect op de diffuse<br />
stofemissies. Bij de toepassing van deze milderende maatregel zullen de totale diffuse<br />
stofemissies van de kolenhandeling 1/3 e bedragen ten opzichte van de klassieke manier van<br />
werken. E.ON zal dan ook deze milderende maatregel toepassen.<br />
20.7.2. Discipline Water<br />
In de discipline water is een beschrijving weergegeven van <strong>het</strong> watergebruik en van de<br />
wateremissies in de afbraak-, aanleg-, exploitatie- en onderhoudsfase, en specifiek wordt<br />
aandacht besteed aan:<br />
• Beschrijving van <strong>het</strong> watergebruik tijdens de diverse fasen en voorstel van maatregelen<br />
voor de behandeling van <strong>het</strong> geproduceerde afvalwater.<br />
• Beschrijving van <strong>het</strong> watergebruik in de geplande installaties.<br />
• Beschrijving van <strong>het</strong> ontstaan van diverse restwaterstromen als gevolg van de<br />
exploitatie van de nieuwe elektriciteitscentrale.<br />
• De beschrijving van de kwaliteit van <strong>het</strong> opgenomen Scheldewater zal kwantitatief<br />
gebeuren aan de hand van <strong>het</strong> meetnet van de VMM. Op basis van deze metingen zal<br />
de samenstelling van de koelwaterlozingen (spui vanuit <strong>het</strong> koelwatercircuit) naar de<br />
Schelde gekwantificeerd worden. Het gespuide koelwater is immers geconcentreerd<br />
kanaalwater, echter met een hogere temperatuur.<br />
• Berekening van de thermische vracht van <strong>het</strong> geloosde en gebruikte koelwater.<br />
• De beschrijving van de kwaliteit van <strong>het</strong> geloosde proceswater en <strong>het</strong> geloosde sanitair<br />
water in de geplande situatie zal kwantitatief gebeuren. Daarnaast zal beschreven<br />
worden welke zuiveringsmaatregelen voorzien worden (individuele<br />
behandelingsinstallaties voor sanitair water, olie/wateafscheiders voor regenwater van<br />
wegen en daken, neutralisatietank voor regeneratiewater van de demineralisatieeenheid)<br />
ter beperking van de geloosde concentraties en de geloosde vuilvrachten.<br />
Daarnaast is een impactbepaling voor <strong>het</strong> koelwater en <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater (effluent van<br />
waterzuiveringsinstallatie) uitgevoerd. Deze impactbepaling gebeurt aan de hand van enerzijds<br />
<strong>het</strong> specifieke toetsingskader voor koelwater en van anderzijds <strong>het</strong> toetsingskader voor<br />
algemeen bedrijfsafvalwater. De andere afvalwaterstromen worden naar de<br />
waterzuiveringsinstallatie van BAYER geleid, waar ze meegezuiverd worden met de<br />
afvalwaterstromen van BAYER.
20.7.2.1. Scenario met directe koeling<br />
De effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater in de Schelde <strong>kun</strong>nen als volgt worden<br />
samengevat:<br />
• De invloed van de afvalwaterlozing van E.ON is voor CZV verwaarloosbaar.<br />
• De bijdrage aan de concentraties van de andere parameters, op chroom na, is ook<br />
verwaarloosbaar.<br />
• De toename ten opzichte van de basiskwaliteit voor chroom bedraagt net 1,14%, dit is<br />
beperkt.<br />
• Er zijn geen effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater op de waterbodem, omdat<br />
er geen effecten zijn op <strong>het</strong> oppervlaktewater zelf.<br />
De effecten van de lozing van <strong>het</strong> koelwater in de Schelde <strong>kun</strong>nen als volgt worden<br />
samengevat:<br />
• Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat<br />
optie 1 (met name captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn), de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers<br />
en bodem t.h.v. de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de<br />
watertemperatuur (als voor de bodemtemperatuur). Er zijn geen grote verschillen vast<br />
te stellen tussen zomer- en winterscenario. In <strong>het</strong> scenario van de ‘gemiddelde zomer’,<br />
waarbij gerekend wordt met een delta T van 10°C, dus zonder bijkomende koeling, is<br />
de invloed op de watertemperatuur 0,1°C hoger. Bij toetsing aan <strong>het</strong> significantiekader<br />
voor koelwater geven de wijzigingen van de ‘temperatuur in de Schelde’ in <strong>het</strong> scenario<br />
voor ‘warme zomer’ (zie paragraaf 6.4.3.7) en de winter gemiddeld 0,3°C – 0,4° C wat<br />
volgens <strong>het</strong> gehanteerde significantiekader een beperkte impact op de Schelde<br />
betekent. In <strong>het</strong> scenario voor de gemiddelde zomer zijn de effecten iets groter en<br />
varieert de wijziging van 0,4°C-0,6°C, wat eveneens als een beperkte impact kan<br />
beoordeeld worden.<br />
• Tijdens kentering treden aan de bodem kortstondig (op jaarbasis minder dan 2% van de<br />
tijd) en in een zeer beperkte zone in de nabi<strong>je</strong> omgeving van de uitlaat (maximaal<br />
circa 1 à 2,5 ha) mogelijk hogere temperaturen op (verhoging mogelijk tot 1,5 à 2,5°C).<br />
• De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in<br />
de Schelde.<br />
Nu de effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater verwaarloosbaar zijn, en de effecten<br />
van de lozing van <strong>het</strong> koelwater beperkt, moeten geen milderende maatregelen worden<br />
opgelegd.<br />
Wel zal E.ON zich in dit scenario ertoe verbinden om, wanneer de temperatuur van de Schelde<br />
in de zomermaanden > 25°C bedraagt, de geloosde thermische vracht te doen dalen in<br />
overeenstemming met de in VLAREM II voorgeschreven voorwaarden. Hiertoe zal E.ON de<br />
inzet van de koelcellen volledig afstemmen op de temperatuur van <strong>het</strong> ingenomen<br />
Scheldewater. Een continue monitoring van de temperatuur van zowel <strong>het</strong> ingenomen als<br />
geloosde koelwater is daarbij essentieel.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 869<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Met betrekking tot de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater kan gesteld worden dat de impact op de<br />
kwantiteit en kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar is.<br />
Met betrekking tot de captatie en de lozing van <strong>het</strong> koelwater kan besloten worden dat de<br />
hierboven beschreven ‘optie 1’ (captatie en lozing aan de TAW-9 m dieptelijn) de minste impact<br />
heeft op zowel de watertemperatuur in de Schelde als de temperatuur aan de oevers en de<br />
bodem ter hoogte van de Schorren en Slikken en de gevolgen voor de bodemgesteldheid<br />
(erosie). De impact kan beschouwd worden als beperkt voor zowel de water- als<br />
(water)bodemtemperatuur. Optie 1 zal dan ook door E.ON worden uitgevoerd.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘gemiddelde zomer’ werd onderzocht wat de invloed zou zijn op de Schelde<br />
tijdens een gemiddelde zomer op <strong>het</strong> vlak van temperatuur en bij een delta T van 10°C, waarbij<br />
geen extra koeling zou plaatsvinden. De resultaten geven bij deze situatie toch iets hogere<br />
invloeden, zij <strong>het</strong> beperkt op Scheldewater, maar toch hogere pieken aan de bodem, zij <strong>het</strong> zeer<br />
plaatselijk en bij doodtij. Er moet evenwel gesteld worden dat dergelijke situatie zich niet zal<br />
voordoen, nu E.ON bij de warmste periode in de zomer zal bijkoelen met koelcellen met<br />
geforceerde trek.<br />
De lozing van <strong>het</strong> koelwater heeft tot slot geen negatieve impact op de zuurstofconcentratie in<br />
de Schelde.<br />
20.7.2.2. Scenario met koeltoren<br />
Wat betreft de significantie van de milieueffecten voor dit scenario met de koeltoren is <strong>het</strong><br />
besluit dat:<br />
• De effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater dezelfde zijn als deze voor <strong>het</strong><br />
eerste scenario zoals hierboven beschreven.<br />
• Uit vergelijking met <strong>het</strong> significantiekader is de impact op de Schelde van <strong>het</strong> geloosde<br />
koelwater in dit scenario ‘ te verwaarlozen’ . De ‘opwarming is namelijk < 0,2°C.<br />
• Ook aan de bodem is er enkel zeer lokaal en kortstondig een verhoging van ca. 1°C<br />
waar te nemen (beperkte impact).<br />
De effecten van de lozing van <strong>het</strong> bedrijfsafvalwater zijn verwaarloosbaar, en de effecten van<br />
de lozing van <strong>het</strong> koelwater zijn in de situatie met koeltoren eveneens verwaarloosbaar, zodat<br />
geen bijkomende milderende maatregelen moeten worden opgelegd.<br />
Wel zal E.ON zich ertoe verbinden om, wanneer de temperatuur van de Schelde in de<br />
zomermaanden > 25°C bedraagt, de geloosde thermische vracht te doen dalen in<br />
overeenstemming met de in VLAREM II voorgeschreven voorwaarden. Een continue monitoring<br />
van de temperatuur van zowel <strong>het</strong> ingenomen als geloosde koelwater is daarbij essentieel.<br />
De invloed van de lozing van spui in dit scenario heeft een verwaarloosbare invloed op de<br />
temperatuur van de Schelde.<br />
In <strong>het</strong> scenario ‘met koeltoren’ is er zelfs een gunstige invloed op de zuurstofconcentratie in de<br />
Schelde.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 870<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.7.2.3. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
Voor de discipline water worden er geen veranderingen ten opzichte van 100% kolenstook<br />
verwacht.<br />
20.7.2.4. Evaluatie<br />
Algemeen kan besloten dat voor de discipline water <strong>het</strong> scenario met koeltoren de voorkeur<br />
geniet.<br />
20.7.3. Discipline Fauna en Flora<br />
De discipline Fauna en Flora onderzoekt de effecten van <strong>het</strong> voorgenomen pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong><br />
natuurlijke biologische milieu. Om de effecten te <strong>kun</strong>nen beoordelen wordt in een eerste stap de<br />
huidige actuele situatie beschreven (referentiesituatie). De impact van de deelingrepen van <strong>het</strong><br />
pro<strong>je</strong>ct op <strong>het</strong> biologische milieu worden daarna beschreven en beoordeeld in functie van de<br />
referentiesituatie.<br />
20.7.3.1. Scenario met directe koeling<br />
Voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling geldt dat <strong>het</strong> onttrekken van koelwater uit de Schelde<br />
<strong>het</strong> ecosysteem van <strong>het</strong> estuarium van de Schelde slechts beperkt zal aantasten.<br />
Nochtans is <strong>het</strong> aantal aangezogen organismen zeer groot (150 miljoen op jaarbasis). Om <strong>het</strong><br />
aantal ingezogen vissen te beperken wordt pro<strong>je</strong>ctmatig reeds een visafweersysteemvoorzien.<br />
Hierdoor zal <strong>het</strong> aantal aangezogen vissen drastisch beperkt worden (tot 90%). Mits een<br />
efficiënt visafweersysteem en een visretoursysteem worden geïnstalleerd, zullen de effecten<br />
van E.ON op de visbestand beperkt blijven.<br />
De cumulatieve opwarming van <strong>het</strong> water in de Schelde kan een verschuiving van <strong>het</strong><br />
ecologische evenwicht veroorzaken. Het water in de Schelde zou beneden de 25°C moeten<br />
blijven. Voor verzuring en eutrofiëring zijn voor de natuurgebieden Ruige Heide, Schans van<br />
Smoutakker en de Brabantse Wal in Nederland belangrijk. De bijdrage van E.ON is t.a.v. de<br />
kritische last relevant.<br />
De verwachte effecten <strong>kun</strong>nen opgesplitst worden in (1) effecten tijdens de afbraakfase van<br />
inrichtingen van BAYER, (2) de aanlegfase voor de elektriciteitscentrale en (3) effecten tijdens<br />
de exploitatiefase. De werkzaamheden vinden na elkaar plaats, zodat ze niet met elkaar<br />
cumuleren.<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de elektriciteitscentrale slechts beperkt in werking zijn. Er zal<br />
geen Scheldewater worden aangezogen en koelwater geloosd worden. Er zullen tijdens deze<br />
fase geen effecten voorkomen. Ook de bijdrage van E.ON aan de verzuring en eutrofiëring zal<br />
tijdelijk terugvallen. De geplande kolencentrale zal voorzien worden van bodembeschermende<br />
maatregelen volgens de huidige stand van de techniek. Het risico op bodemverontreiniging<br />
wordt bijgevolg tot een minimum beperkt. Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 871<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
<strong>het</strong> grondwater ter hoogte van de site van E.ON kan gesteld worden dat binnen de<br />
bemalingsinvloed mogelijk één verontreinigingskern aanwezig is in <strong>het</strong> grondwater. Hierdoor is<br />
monitoring van <strong>het</strong> bemalingswater noodzakelijk en indien nodig dient <strong>het</strong> opgepompte<br />
bemalingswater te worden gezuiverd. Migratie van andere grondwaterverontreiniging als gevolg<br />
van de bemaling wordt echter niet verwacht.<br />
20.7.3.2. Scenario met koeltoren<br />
De effecten verwacht bij de afbraakfase van de inrichtingen van BAYER zijn in <strong>het</strong> scenario met<br />
de koeltoren gelijkaardig als deze in <strong>het</strong> scenario open koelwatersysteem.<br />
Tijdens de aanlegfase wordt de koeltoren opgetrokken. De locatie heeft de bestemming<br />
industriegebied en omvat geen waardevolle biologische biotopen. Voor de bouw van de<br />
koeltoren is er geen droogzuiging nodig, zodat ook geen verdrogingeffecten zullen optreden. De<br />
geluidshinder ter hoogte van de slikken en schorren langs de Schelde zullen beperkt blijven. De<br />
dijk langs de Schelde fungeert als een geluidswerende wand t.o.v. de slikken en schorren die<br />
lager gelegen zijn. Bij aanleg van de aan- en afvoerbuizen voor koelwater gebeurt via een<br />
ondergrondse boring, waarbij de erboven liggende ecotopen niet verstoord worden.<br />
Bij <strong>het</strong> scenario met de koeltoren zijn geen grote effecten te verwachten op <strong>het</strong> visbestand in de<br />
Schelde. Een visafschriksysteem en -retoursysteem zullen de effecten op <strong>het</strong> visbestand<br />
beperken.<br />
De temperatuurverhoging van <strong>het</strong> Scheldewater zal zeer lokaal zijn en bovendien beperkt in<br />
grootte. Vismigratie zal niet in <strong>het</strong> gedrang komen. Ook de slikken en schorren zullen geen<br />
negatieve effecten ondervinden van de locale temperatuurverhoging. De verzurende en<br />
eutrofiërende depositie zal ter hoogte van de gevoelige biotopen beperkt blijven.<br />
Bij vergelijking blijken de effecten bij <strong>het</strong> scenario met de koeltoren voor fauna en flora veel<br />
geringer dan bij <strong>het</strong> scenario met een open koelwatersysteem. Vooral de effecten op de<br />
levensgemeenschappen in de Schelde zijn bij <strong>het</strong> scenario met de koeltoren beduidend lager.<br />
Ook de verzurende en eutrofiërende depositie zal ter hoogte van de gevoelige biotopen<br />
geringer zijn. Voor de discipline fauna en flora is <strong>het</strong> scenario met de koeltoren dan ook te<br />
verkiezen boven <strong>het</strong> scenario met een open koelwatersysteem.<br />
Tijdens de onderhoudsfase zal de elektriciteitscentrale slechts beperkt in werking zijn zoals voor<br />
<strong>het</strong> scenario met de directe koeling.<br />
20.7.3.3. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
De effecten op de fauna en flora in de Schelde blijven voor <strong>het</strong> alternatief met bijstook van<br />
biomassa <strong>het</strong>zelfde. De thermische lozing alsook de luchtemissies van verzurende<br />
bestanddelen blijven immers min of meer <strong>het</strong>zelfde.<br />
20.7.3.4. Evaluatie<br />
Bij vergelijking blijken de effecten bij <strong>het</strong> concept koeltoren voor Fauna en flora veel geringer<br />
dan <strong>het</strong> concept open koelwatersysteem.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 872<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Vooral de effecten op de levensgemeenschappen in de Schelde zijn bij <strong>het</strong> concept koeltoren<br />
beduidend lager. Doch ook de verzurende en eutrofiërende depositie zal ter hoogte van de<br />
gevoelige biotopen geringer zijn.<br />
Voor de discipline fauna en flora is <strong>het</strong> concept koeltoren dan ook te verkiezen boven <strong>het</strong><br />
concept open koelwatersysteem.<br />
20.7.4. Discipline geluid en trillingen<br />
Voor de discipline ‘Geluid en Trillingen’ is de referentie en de geplande situatie onderzocht.<br />
Hierbij werd zowel aandacht besteed aan <strong>het</strong> omgevingsgeluid, afbraakfase, aanleg en<br />
exploitatie, opstartfase.<br />
20.7.4.1. Scenario met directe koeling<br />
Volgende besluiten werden in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> genomen:<br />
• Omgevingsgeluid<br />
Het huidige omgevingsgeluid rondom de geplande site kan als luidruchtig worden<br />
omschreven daar de milieukwaliteitsnormen er meestal worden overschreden. De<br />
grenswaarden voor continu geluid voor de geplande installaties zijn bepaald op basis<br />
van <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid<br />
• Afbraakfase<br />
De afbraakfase van de constructies, inrichtingen van BAYER werd enkel onderzocht<br />
voor de dagperiode daar enkel tijdens de dagperiode de mobiele bronnen voor de<br />
afbraakfase in werking zullen zijn. Met een akoestisch rekenmodel werd de specifieke<br />
bijdrage van de 2 vermoedelijk meest relevante diverse afbraakfases berekend. De<br />
afbraakfase wordt beoordeeld ter hoogte van dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen<br />
(t.h.v. Lillo, BP2). En ter hoogte van de dichtstbijzijnde natuurgebieden (BP1 en BP6 in<br />
<strong>het</strong> Galgenschoor en BP5 in De Kuifeend).<br />
Het berekend specifiek geluid tijdens de afbraakfase (afbraakwerken zone NW) blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor continu geluid naar de diverse relevante<br />
beoordelingsposities.. Het berekend intermitterend geluid veroorzaakt door <strong>het</strong><br />
afbreken van betonnen constructies en funderingen met een betonpikeur blijft<br />
voldoende ruim onder de grenswaarden voor dit soort geluiden.<br />
• Aanlegfase<br />
De aanlegfase werd eveneens enkel onderzocht voor de dagperiode daar enkel tijdens<br />
de dagperiode de mobiele bronnen voor de aanlegfase in werking zullen zijn. Met<br />
<strong>het</strong>zelfde akoestisch rekenmodel als voor de afbraakfase werdt <strong>het</strong> specifiek geluid van<br />
de diverse deelfases berekend.<br />
Tijdens de grondwerken t.h.v. de centrale worden mogelijk overschrijdingen van de<br />
grenswaarden voor deze aanlegfase verwacht indien gezamenlijk gewerkt wordt met 3<br />
grondboormachines voor paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde (zijde motor, en<br />
uitlaat) gericht naar <strong>het</strong> Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden kan de<br />
overschrijding worden vermeden.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 873<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten voor de aanleg van de kade worden er geen<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht. De<br />
impuls-geluidvermogenniveaus (als LAeq,1sec.) dienen beperkt te blijven tot 138 dB(A).<br />
Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten voor de aanleg van de verschillende bouwputten<br />
voor de aanleg van de verschillende tunnels (koelwater aanvoer en afvoer en mogelijke<br />
kolentunnel) worden er in een kleine zone t.h.v. de scheldedijk mogelijk<br />
•<br />
overschrijdingen van de grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht bij de<br />
constructie van de koelwateraanzuig. De impuls-geluidvermogenniveaus (als LAeq,1sec.)<br />
dienen beperkt te blijven tot 110 dB(A). Geluidarmere methoden (trillen van damplaten)<br />
is aangewezen.<br />
Exploitatiefase<br />
Er wordt een opsplitsing gemaakt tussen de normale exploitatiefase (bij normale<br />
koeling), maximale exploitatiefase (bij maximale koeling), opstartfase en met<br />
veiligheidskleppen geopend. De verschillende fases worden beoordeeld naar 3 punten<br />
op 200m van de terreingrens (BP3, BP4 en BP6), 1 punt nabij de dichtstbijzijnde<br />
bewoonde gebouwen binnen de zone van 200 m van <strong>het</strong> industrieterrein (BP2) en 2<br />
punten op 200m van <strong>het</strong> industrieterrein in natuurgebied. Via een akoestisch<br />
rekenmodel worden m.b.v. de geluidvermogenniveaus, aangereikt door de fabrikant van<br />
de installaties, <strong>het</strong> specifiek geluid ter hoogte van de beoordelingsposities berekend.<br />
Zowel bij normale exploitatiefase als bij de maximale koeling wordt er enkel in BP4 een<br />
overschrijding van ca. 4 dB(A) van de grenswaarden verwacht. Dit is echter een<br />
beoordelingspositie gelegen centraal in <strong>het</strong> Kanaaldok waar mogelijke hinder naar<br />
mens en fauna kan worden verwaarloosd. De grenswaarden worden bij maximale<br />
koeling t.h.v. de natuurgebieden (BP1, BP5 en BP6) en de bewonerspositie (BP2)<br />
gerespecteerd.<br />
• Opstartfase<br />
Tijdens de opstartfase <strong>kun</strong>nen de grenswaarden worden overschreden in BP3 en BP4.<br />
Naar BP3 is de hulpboiler <strong>het</strong> meest relevant. Naar BP4 zijn de geluidbronnen van de<br />
steenkoolopslag en losplaats <strong>het</strong> meest relevant. Aangezien de opstartfase slechts van<br />
korte duur zal zijn en beperkt in aantal, en BP3 een weinig kritische beoordelingspositie<br />
is (gelegen in de bufferzone t.h.v. R2 deel tussen Tijsmanstunnel en<br />
•<br />
Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de nachtelijke grenswaarde tijdens<br />
opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart tijdens de dagperiode geeft<br />
geen overschrijdingen naar BP3. Bijkomende milderende maatregelen worden niet<br />
noodzakelijk geacht.<br />
Impact kolentransport vanuit kaai 510 i.p.v. eigen kolenopslag<br />
De geluidimpact (bij maximale koeling) ligt beduidend lager t.h.v. de oostelijke<br />
beoordelingsposities bij kolentransport vanuit kaai 510 idan bij. eigen<br />
•<br />
kolenopslag/lossen. De overschrijding naar BP4 (BP in <strong>het</strong> kanaaldok) van ca. 4 dB(A)<br />
wordt een onderschrijding van -16.6 dB(A).<br />
Impact incidentele geopende stoomkleppen<br />
Met geopende veiligheidskleppen worden de grenswaarden voor incidenteel geluid<br />
mogelijk ligt overschreden in BP1 en BP6. Naar beide punten is de<br />
stoomveiligheidsklep op <strong>het</strong> ketelgebouw <strong>het</strong> meest relevant (S-APP-64). Geopende<br />
veiligheidskleppen tijdens de dagperiode geven geen overschrijdingen naar BP6. Het<br />
geven van een noordoostelijke directiviteit (minst kritische richting) aan deze<br />
geluidbronnen kan mogelijk een voldoende milderende maatregel zijn om geen<br />
overschrijdingen te geven van de normen voor incidenteel geluid. De geluidimpact<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 874<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
tijdens de onderhoudsfase is gevoelig lager dan de exploitatiefase daar <strong>het</strong> overgrote<br />
deel van de onderhoudswerkzaamheden binnenin gebouwen zal plaats hebben.<br />
Nagenoeg alle bronnen zullen buiten werking worden gesteld. De geluidimpact van de<br />
backup boiler (aan maximaal regime tijdens de onderhoudfase) is beperkt.<br />
• Impact pro<strong>je</strong>ct op referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie is <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 anno 2008, in MP2 tot MP4 anno<br />
2007 en in MP5 anno 2005 aangenomen. Dit omgevingsgeluid zal slechts weinig<br />
beïnvloed worden door de specifieke bijdrage van de geplande site (exploitatie bij<br />
maximale koeling) en <strong>het</strong> wegvallen van de bestaande centrales bij BAYER/Lanxess.<br />
Maximale stijgingen van 0.6 dB(A) in MP4 tijdens de nachtperiode worden er verwacht<br />
<strong>het</strong>geen als beperkt kan worden beschouwd.<br />
De verwachte geluidsimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader, naar de relevante<br />
beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v. natuurgebieden) als beperkt worden beschouwd.<br />
Extra milderende maatregelen tijdens normale en maximale exploitatie dienen niet toegepast te<br />
worden. De veiligheidskleppen hebben bij voorkeur een NO-directiviteit (i.e. minst kritische<br />
richting).<br />
20.7.4.2. Scenario met koeltoren<br />
• Omgevingsgeluid<br />
Het huidige omgevingsgeluid rondom de geplande site kan als luidruchtig worden<br />
omschreven daar de milieukwaliteitsnormen er meestal worden overschreden. De<br />
grenswaarden voor continu geluid voor de geplande installaties zijn bepaald op basis<br />
van <strong>het</strong> oorspronkelijk omgevingsgeluid<br />
• Afbraakfase<br />
De afbraakfase van de constructies en inrichtingen van BAYER werd enkel onderzocht<br />
voor de dagperiode daar enkel tijdens de dagperiode de mobiele bronnen voor de<br />
afbraakfase in werking zullen zijn. Met een akoestisch rekenmodel werdt de specifieke<br />
bijdrage van de 2 vermoedelijk meest relevante diverse afbraakfases berekend. De<br />
afbraakfase wordt beoordeeld ter hoogte van dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen<br />
(t.h.v. Lillo, BP2). En ter hoogte van de dichtstbijzijnde natuurgebieden (BP1 en BP6 in<br />
<strong>het</strong> Galgenschoor en BP5 in De Kuifeend). Het berekend specifiek geluid tijdens de<br />
afbraakfase (afbraakwerken zone NW) blijft voldoende ruim onder de grenswaarden<br />
voor continu geluid naar de diverse relevante beoordelingsposities. Het berekend<br />
intermitterend geluid veroorzaakt door <strong>het</strong> afbreken van betonnen constructies en<br />
funderingen met een betonpikeur blijft voldoende ruim onder de grenswaarden voor dit<br />
soort geluiden.<br />
• Aanlegfase<br />
Tijdens de grondwerken t.h.v. de centrale worden mogelijk overschrijdingen van de<br />
grenswaarden voor deze aanlegfase verwacht indien gezamenlijk gewerkt wordt met 3<br />
grondboormachines voor paalfunderingen met hun luidruchtigste zijde (zijde motor, en<br />
uitlaat) gericht naar <strong>het</strong> Galgenschoor. Door een NO-directiviteit aan te houden kan de<br />
overschrijding worden vermeden. Tijdens <strong>het</strong> heien van de damplaten voor de aanleg<br />
van de verkorte kade (met overdekte opslag) of de verschillende bouwputten voor de<br />
aanleg van <strong>het</strong> koelwaterinnamegebouw of van de verschillende tunnels<br />
(koelwateraanvoer en mogelijke kolentunnel) worden er geen overschrijdingen<br />
berekend naar de beoordelingsposities. Enkel in een kleine zone t.h.v. de rietzone aan<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 875<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
•<br />
de binnenzijde van de scheldedijk worden er mogelijk overschrijdingen van de<br />
grenswaarden voor impulsachtige geluiden verwacht bij de constructie van de<br />
koelwateraanzuig. Geluidarmere methoden (trillen van damplaten) zijn aangewezen.<br />
Deze activiteiten dienen buiten <strong>het</strong> broedseizoen plaats te vinden.<br />
Exploitatiefase<br />
Er wordt een opsplitsing gemaakt tussen de normale exploitatiefase tijdens dag- en<br />
nachtperiode, opstartfase tijdens nachtperiode en met veiligheidskleppen geopend. De<br />
verschillende fases worden beoordeeld naar 3 punten op 200 m van de terreingrens<br />
(BP3, BP4 en BP6), 1 punt nabij de dichtstbijzijnde bewoonde gebouwen binnen de<br />
zone van 200 m van <strong>het</strong> industrieterrein (BP2) en 2 punten op 200 m van <strong>het</strong><br />
industrieterrein in natuurgebied (BP1 en BP5). Via een akoestisch rekenmodel worden<br />
m.b.v. de geluidvermogenniveaus, aangereikt door de fabrikant van de installaties, <strong>het</strong><br />
specifiek geluid ter hoogte van de beoordelingsposities berekend. Bij normale<br />
exploitatie en opstartfase tijdens de nacht wordt er naar BP1 een overschrijding van ca.<br />
1.5 dB(A) van de grenswaarden voor stabiel geluid verwacht. Dit is echter een<br />
beoordelingspositie gelegen op de scheldedijk waar de impact op fauna kan worden<br />
verwaarloosd. Naar de voor fauna&flora meer relevante rietzone aan de binnenzijde<br />
van de scheldedijk worden er geen overschrijdingen van de genswaarden verwacht.<br />
Tijdens de opstartfase in de nachtperiode <strong>kun</strong>nen de grenswaarden worden<br />
overschreden in BP3. Aangezien deze opstartfase slechts beperkt is in tijdsduur en in<br />
aantal, en BP3 een weinig kritische beoordelingspositie is (gelegen in de, zwaar door<br />
wegverkeer belaste, bufferzone t.h.v. R2 - deel tussen Tijsmanstunnel en<br />
•<br />
Liefkenshoektunnel), kan de overschrijding van de nachtelijke grenswaarde tijdens<br />
opstart als aanvaardbaar worden beschouwd. Een opstart tijdens de dagperiode geeft<br />
geen overschrijdingen naar BP3. Bijkomende milderende maatregelen worden niet<br />
noodzakelijk geacht.<br />
Impact kolentransport vanuit kaai 510 of eigen kolenopslag (overdekt en verkorte<br />
kade)<br />
Zowel bij kolentransport vanuit kaai 510 of vanuit de eigen overdekte kolenopslag met<br />
verkorte kade worden er geen overschrijdingen verwacht naar <strong>het</strong> dichtstbijgelegen<br />
BP4 en zeker niet naar <strong>het</strong> meer relevante BP5 (in natuurgebied ‘de Kuifeend’).<br />
• Impact incidentele stoomafblazen<br />
Met geopende veiligheidskleppen worden de grenswaarden voor incidenteel geluid<br />
mogelijk ligt overschreden in BP1 en BP6. Naar beide punten is in concept 2, S-APP-<br />
63, de stoomveiligheidsklep op <strong>het</strong> machinegebouw (door de reflectie tegen <strong>het</strong><br />
ketelgebouw) <strong>het</strong> meest relevant. Geopende veiligheidskleppen tijdens de dagperiode<br />
geven geen overschrijdingen naar BP6 en BP7. Het geven van een noordoostelijke<br />
directiviteit (minst kritische richting) aan deze geluidbronnen, met vermijding van de<br />
mogelijke reflectie tegen <strong>het</strong> ketelgebouw, zal een voldoende milderende maatregel zijn<br />
om geen overschrijding te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
• Impact onderhoudsfase<br />
De geluidimpact tijdens de onderhoudsfase is gevoelig lager dan de exploitatiefase daar<br />
<strong>het</strong> overgrote deel van de onderhoudswerkzaamheden binnenin gebouwen zal plaats<br />
hebben. Nagenoeg alle bronnen zullen buiten werking worden gesteld. De geluidimpact<br />
van de backup boiler (aan maximaal regime tijdens de onderhoudfase) is beperkt.<br />
• Impact pro<strong>je</strong>ct op referentiesituatie<br />
Als referentiesituatie is <strong>het</strong> omgevingsgeluid in MP1 anno 2008, in MP2 tot MP4 anno<br />
2007 en in MP5 anno 2005 aangenomen. In MP2 tot MP5 zal <strong>het</strong> omgevingsgeluid<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 876<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
slechts weinig worden beïnvloed door de bijkomende bijdrage van de geplande site<br />
(normale exploitatie tijdens dag-, avond- en nachtperiode) en <strong>het</strong> wegvallen van de<br />
bestaande centrales bij BAYER/Lanxess.<br />
Naar MP1 is de verwachte invloed iets relevanter. Een maximale stijging van 1.9 dB(A)<br />
in MP1 tijdens de weekend dagperiode worden er verwacht. Naar de voor fauna&flora<br />
meer relevante nabi<strong>je</strong> rietzone zal de impact gevoelig lager zijn door <strong>het</strong> lagere<br />
specifiek geluid (geluidafscherming door de Scheldedijk) en <strong>het</strong> hogere oorspronkelijke<br />
omgevingsgeluid (golfslag door wind en bootpassages)<br />
De verwachte geluidsimpact van E.ON kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader, naar de relevante<br />
beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v. de relevante zone van <strong>het</strong> nabi<strong>je</strong> natuurgebied<br />
(rietzone)) als beperkt worden beschouwd. Extra milderende maatregelen tijdens normale<br />
exploitatie en opstartfase dienen niet toegepast te worden. De veiligheidskleppen hebben bij<br />
voorkeur een NO-directiviteit (minst kritische richting) en de mogelijke reflectie tegen <strong>het</strong><br />
ketelhuis dient te worden vermeden.<br />
20.7.4.3. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
Voor de discipline geluid en trillingen worden geen veranderingen ten opzichte van 100%<br />
kolenstook verwacht.<br />
20.7.4.4. Evaluatie<br />
Algemeen wordt gesteld dat voor <strong>het</strong> deelaspect ‘geluid en trillingen’ <strong>het</strong> scenario met de<br />
koeltoren gunstiger is dan <strong>het</strong> scenario met de directe koeling.<br />
20.7.5. Discipline bodem en grondwater<br />
De discipline bodem en grondwater beschrijft de geologische en hydrogeologische situatie<br />
onder de site op basis van beschikbare gegevens en een samenvatting van de reeds<br />
uitgevoerde bodemonderzoeken. Er wordt anderzijds een overzicht gegeven van<br />
:<br />
• de potentieel bodembedreigende stoffen, aanwezig op de site,<br />
• en de genomen preventieve maatregelen om emissies naar bodem en grondwater te<br />
voorkomen.<br />
Voor de evaluatie van de immissiesituatie is gebruik gemaakt van de uitgevoerde<br />
bodemonderzoeken. Bij de evaluatie in dit <strong>MER</strong> is ingegaan op de bespreking van de<br />
bestaande toestand, de bespreking van de oorzaken van de huidige bodem- en<br />
grondwaterverontreiniging, de inschatting van de milieueffecten, de eventuele nood aan<br />
milderende maatregelen en monitoring.<br />
Voor de studie van de geplande situatie wordt bepaald hoe de in de referentiesituatie<br />
bestudeerde punten beïnvloed worden door enerzijds de afbraak van een deel van <strong>het</strong> BAYERcomplex<br />
en door anderzijds de bouw en de werking van de elektriciteitscentrale.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 877<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
20.7.5.1. Scenario met directe koeling<br />
Uit de studie blijkt dat <strong>het</strong> grondverzet in totaal op 399.000 m³ of 718.000 ton geraamd. In<br />
onderstaande tabel wordt <strong>het</strong> grondverzet gedetailleerd.<br />
Tabel 20.9: Detail van <strong>het</strong> grondverzet<br />
Actie Totale hoeveelheid<br />
Ontgravingen<br />
bouwputten (m 3 )<br />
Aantal<br />
vrachtwagenbewegingen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 878<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Hoeveelheid terug<br />
aan te vullen<br />
Grondoverschotten<br />
Grondvolume tijdelijk<br />
te stockeren<br />
320.000 110.000 210.000 110.000<br />
9.000 17.200 9.000<br />
Terreinnivellering (m 3 ) 49.000 35.000 14.000 20.000<br />
Aantal<br />
vrachtwagenbewegingen<br />
2.850 1.150 1.600<br />
Grondverzet extern (m 3 ) 30.000 30.000 0 30.000<br />
Aantal<br />
vrachtwagenbewegingen<br />
2.450 0 2.450<br />
Aannames: Volumegewicht bodem: 1,8 t/m 3 ; belading/vrachtwagen: 22 ton<br />
Voor wat betreft de afbraakfase houdt de afbraak in dat bovengrondse installaties en hun<br />
funderingen dienen verwijderd te worden alsook dat regenwaterrioleringen, stoomleidingen en<br />
bekabeling worden verwijderd en/of <strong>het</strong> verplaatst. De werken zijn beperkt en houden geen<br />
betekenisvolle effecten in voor bodem en grondwater.<br />
Er wordt een netto grondoverschot van 224.000 m 3 of 403.200 ton verwacht. Uit de beschikbare<br />
kwaliteitsgegevens kan worden opgemaakt dat deze gronden niet verontreinigd zijn. In <strong>het</strong><br />
kader van <strong>het</strong> technisch verslag zullen de juiste afvoermodaliteiten worden bepaald.<br />
Tijdens de bouwfase is bemaling nodig voor de aanleg van verschillende installatieonderdelen.<br />
Bemaling voor de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer<br />
De bemaling die dient te worden gerealiseerd is complex. Enerzijds gaat <strong>het</strong> om een grote<br />
bouwput met een diepte tussen 6 en 10 m-mv die droog dient te worden gezet. Anderzijds<br />
maakt de aanwezigheid van de weinig geconsolideerde zettinggevoelige lagen tussen 5 en 10<br />
m-mv diepte dat een vri<strong>je</strong> bemaling voor zettingsschade kan zorgen in de omgeving. Verder<br />
maakt <strong>het</strong> feit dat de stijghoogte in de diepere watervoerende lagen nauwelijks lager is dan<br />
deze van <strong>het</strong> freatische water dat de putbodem beveiligd dient te worden voor opbarsten door<br />
opwaartse waterdruk.<br />
Uitvoeringstechnisch werd gekozen voor een volledige geohydrologische isolering door middel<br />
van een bentonietwand tot in de Formatie van Boom op 40 m diepte. Aanvullend wordt in de<br />
bovenste 10 m een metalen damwand geplaatst. Beide wanden verhinderen de horizontale<br />
toestroming van grondwater. Binnen de omwalling kan de bouwput drooggemaakt en<br />
drooggehouden worden met een beperkte bemaling waarvan de invloedskegel per definitie<br />
beperkt is tot <strong>het</strong> geïsoleerde volume. Eens <strong>het</strong> geïsoleerde volume is leeggepompt is <strong>het</strong>
debiet beperkt tot evacuatie van <strong>het</strong> regenwater en tot de mogelijke lekstromen doorheen de<br />
wanden.<br />
In totaal wordt rekening gehouden met een maximaal bemalingsdebiet van 40 m 3 /h. Het<br />
bemalingswater wordt geloosd in <strong>het</strong> dok. Er wordt verwacht dat <strong>het</strong> geen micro-polluenten zal<br />
bevatten en wat betreft <strong>het</strong> zoutgehalte zal de kwaliteit aansluiten bij dit aanwezige brakwater in<br />
<strong>het</strong> dok.<br />
Bemaling voor de aanleg van <strong>het</strong> waterpompstation.<br />
In totaal wordt rekening gehouden met een maximaal bemalingsdebiet van 10 m 3 /h. Het<br />
bemalingswater wordt geloosd in <strong>het</strong> dok. Er wordt verwacht dat <strong>het</strong> geen micro-polluenten zal<br />
bevatten en wat betreft <strong>het</strong> zoutgehalte zal de kwaliteit aansluiten bij dit aanwezige brakwater in<br />
<strong>het</strong> dok.<br />
Bemaling voor de aanleg van andere gebouwen<br />
In deze zone werd (in de bodemonderzoeken uitgevoerd in opdracht van BAYER)<br />
grondwaterverontreiniging vastgesteld onder vorm van een verhoogde TOC-waarde. De<br />
verhoogde TOC-waarden wijzen op de aanwezigheid van organische stoffen in <strong>het</strong> grondwater,<br />
maar tot op heden werden deze niet gekarakteriseerd zodat de juiste samenstelling, noch de<br />
omvang gekend zijn. Uit voorzorg dient <strong>het</strong> bemalingswater dat hier wordt opgepompt te<br />
worden gemonitord op minimaal minerale olie, vluchtige aromaten en gechloreerde solventen.<br />
Indien verontreiniging wordt gedetecteerd dient <strong>het</strong> bemalingswater te worden gezuiverd.<br />
Verder valt de invloedsfeer van de te realiseren bouwputbemalingen buiten de aangetoonde<br />
grondverontreinigingen van de voormalige BSI-eenheid zelf zodat kan gesteld worden dat deze<br />
verontreinigingen zich niet gaan verplaatsen onder invloed van de te realiseren<br />
bouwputbemalingen.<br />
Voor <strong>het</strong> scenario van de eigen kolenopslag is er een aanleg nodig van kaaimuren voor <strong>het</strong><br />
lossen van steenkool. Hierbij ontstaat een hoeveelheid baggerspecie die wordt geschat op<br />
300.000 m 3 . Deze specie ontstaat door de hydraulische extractie van de aanwezige schuin<br />
oplopende oever en hiervan wordt aangenomen dat deze niet verontreinigd is. Mogelijk wordt<br />
een beperkte hoeveelheid verontreinigd bodemslib mee uitgebaggerd. Het verwerken en storten<br />
van deze baggerspecie maakt geen deel uit van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
De significantie van de milieueffecten werd geëvalueerd. De resultaten worden in onderstaande<br />
tabel weergegeven.<br />
Pedologie en geologie<br />
Ruimtebeslag / toename<br />
verhardingsgraad<br />
Vernietiging/verstoring v/d natuurlijkheid<br />
v/d bodem<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 879<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Significantie van de milieueffecten Milderende maatregelen<br />
noodzakelijk<br />
Belangrijke bijdrage Gezien de specifieke<br />
geohydrologische setting niet<br />
noodzakelijk<br />
Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Zettingseffecten / maaivelddaling Verwaarloosbaar niet noodzakelijk
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 880<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Significantie van de milieueffecten Milderende maatregelen<br />
noodzakelijk<br />
Wijziging bodemkwaliteit door depositie Relevante bijdrage niet noodzakelijk<br />
Geohydrologie<br />
Bemalingseffecten Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Wijziging lithologie tgv aanvulling /<br />
ondergrondse structuren<br />
Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwantiteit Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwaliteit Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Toegepast op <strong>het</strong> beschreven alternatief met een kolentunnel wordt de significatie van de<br />
milieueffecten als volgt geëvalueerd:<br />
Pedologie en geologie Significantie van de milieueffecten Milderende maatregelen<br />
noodzakelijk<br />
Ruimtebeslag/toename<br />
verhardingsgraad<br />
Vernietiging/verstoring v/d natuurlijkheid<br />
v/d bodem<br />
Relevante bijdrage Gezien de specifieke<br />
gehydrologische setting niet<br />
noodzakelijk<br />
Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Zettingseffecten / maaivelddaling Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Wijziging bodemkwaliteit door depositie Relevante bijdrage niet noodzakelijk<br />
Geohydrologie<br />
Bemalingseffecten Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Wijziging lithologie tgv aanvulling/<br />
ondergrondse structuren<br />
Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwaterkwetsbaarheid Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwantiteit Beperkte bijdrage niet noodzakelijk<br />
Grondwater kwaliteit Verwaarloosbaar niet noodzakelijk<br />
Voor <strong>het</strong> ruimtebeslag en de verhardingsgraad wordt een belangrijke toename verwacht,<br />
voornamelijk gerelateerd aan <strong>het</strong> kolenpark. Deze toename is inherent aan de<br />
beschermingsmaatregelen voor bodem en grondwater, en aldus niet remedieerbaar. Verder<br />
blijken er geen grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en geen<br />
brongebieden van natuurlijke waterlopen aanwezig te zijn die ongunstig <strong>kun</strong>nen worden<br />
beïnvloed door verminderde grondwatervoeding. Milderende maatregelen zijn niet vereist.<br />
Voor de andere effecten werden in de significantie-analyse bijdragen bepaald van<br />
verwaarloosbaar tot relevant. Hiervoor zijn geen aanvullende milderende maatregelen<br />
noodzakelijk.
De geplande installaties zullen voldoen aan de hedendaagse standaard m.b.t. bescherming van<br />
bodem en grondwater, bijgevolg kan gesteld worden dat bijkomende emissies naar bodem en<br />
grondwater minimaal zullen zijn.<br />
De VLAREBO-procedures omtrent grondverzet zullen gevolgd worden zodat de milieueffecten<br />
tot een minimum beperkt zullen zijn.<br />
Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van <strong>het</strong> grondwater ter hoogte van de site van<br />
E.ON kan gesteld worden dat maar op één punt verontreinigd grondwater werd aangetroffen<br />
binnen de zones die mogelijk worden beïnvloed door de bemaling. Migratie van de andere<br />
aanwezige grondwaterverontreiniging van de vorige risico-activiteiten op de site wordt niet<br />
verwacht. Gezien mogelijk verontreinigd grondwater aanwezig is binnen de bemalingsinvloed is<br />
<strong>het</strong> aangewezen de kwaliteit van <strong>het</strong> grondwater te monitoren en, indien verontreiniging wordt<br />
gemeten, te zuiveren.<br />
De toename in verharding wordt als belangrijk beschouwd. De bodemkwaliteitsverandering door<br />
depositie wordt als relevant beschouwd terwijl de effecten door bemaling, de effecten door<br />
wijziging van lithologie en de effecten door wijziging van grondwaterkwantiteit als beperkt of<br />
verwaarloosbaar worden beoordeeld.<br />
Binnen <strong>het</strong> beschouwde alternatief met een kolentunnel vanuit Antwerp Bulk Terminal (Sea<br />
Invest) wordt de toename van de verharding als relevant beschouwd. De andere effecten<br />
krijgen een gelijkwaardige beoordeling.<br />
20.7.5.2. Scenario met koeltoren<br />
De milieueffecten voor <strong>het</strong> scenario met koeltoren wordt beschreven op basis van een aantal<br />
factoren, namelijk gesloten koelwatersysteem, kolentunnel vanuit Sea-Invest aan de overzijde<br />
van <strong>het</strong> Kanaaldok, korte lossteiger langs <strong>het</strong> Havendok en een aantal opslagsilo’s langs <strong>het</strong><br />
Havendok.<br />
De verschillen met <strong>het</strong> eerste scenario situeren zich in de aanlegfase, namelijk betreffende de<br />
bouwput voor de aanleg van <strong>het</strong> ketelhuis en de machinekamer, bouwput voor de andere<br />
gebouwen, aanleg van de aan- en afvoerleiding van de koelwaterspui naar de Schelde en bouw<br />
van de tunnel onder <strong>het</strong> Kanaaldok en aanleg van de aanlegsteigers. De locatie en oriëntatie<br />
van de bouwput en de andere gebouwen is verschillend voor dit scenario. Uitvoeringstechnisch<br />
is de methode echter vergelijkbaar. Er worden geen andere effecten verwacht als deze<br />
beschreven onder <strong>het</strong> scenario met de directe koeling.<br />
De invloedsfeer van de te realiseren bouwputbemalingen valt buiten de aangetoonde<br />
grondverontreinigingen van de voormalige BSI-eenheid zelf zodat kan gesteld worden dat deze<br />
verontreinigingen zich niet gaan verplaatsen onder invloed van de te realiseren<br />
bouwputbemalingen.<br />
De aanleg van de leidingen van grote diameter gebeurt met gerichte boringen vanuit een pers-<br />
en een ontvangstput. Pers- en/of ontvangstput langs de landzijde hebben een beperkte<br />
oppervlakte en worden geïsoleerd met damplanken zodat er niet met bemalingen gewerkt<br />
wordt. Er werden geen nader te onderzoeken effecten geïdentificeerd.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 881<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
De kolentransporttunnel bestaat uit een 720 m lange tunnel met een buitendiameter van 4,7 m<br />
breedte. Onder <strong>het</strong> kanaaldok zal de tunnel op ongeveer 40 m onder <strong>het</strong> maaiveld liggen. Aan<br />
de zijde van Antwerp Bulk Terminal (Sea Invest) wordt een kolenbunker gebouwd met een<br />
oppervlakte van 530 m 2 en een diepte van 19m. Aan de zijde van E.ON wordt een ontvangstput<br />
voorzien van 17,0 m bij 9,0 m waaruit de transportband komt.<br />
Bij de aanleg van de kolentunnel komt grond vrij bij de volgende activiteiten:<br />
• Aanleg boorput op <strong>het</strong> terrein bij Sea Invest. Deze boorput wordt na afloop van <strong>het</strong><br />
boorproces verder vergroot en in de dan ontstane ontgraving worden de<br />
overslagbunkers geplaatst. Deze bunkers staan dan gedeeltelijk verzonken in <strong>het</strong><br />
terrein. De totale hoeveelheid vrijkomende grond omvat een hoeveelheid van ca. 6.000<br />
m 3 .<br />
• Aanleg ontvangstput op <strong>het</strong> terrein van BAYER. Deze put wordt na afloop van <strong>het</strong><br />
boorproces verder uitgebreid en in de dan ontstane ontgraving wordt de overslag kelder<br />
gebouwd met de uitgangstunnel naar de bovengrondse bandbrug. De totale<br />
hoeveelheid vrijkomende grond bedraagt hiervoor ca 8.000 m 3 .<br />
• Aanleg van de tunnelbuis onder <strong>het</strong> kanaaldok. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een<br />
gestuurde boring. De grond die hierbij uiteindelijk vrijkomt bedraagt ca 17.000 m 3 .<br />
Behalve <strong>het</strong> droogmaken en drooghouden van de geïsoleerde bouwput is er geen bemaling<br />
nodig, zodat kan gesteld worden dat er geen bemalingsinvloed zal gegenereerd worden.<br />
Er dienen geen belangrijke baggerwerken te worden uitgevoerd. Dit komt omdat de bouw van<br />
de kade bij de alternatieve kolenaanvoer per tunnel is komen te vervallen. Wat blijft is de aanleg<br />
van steigers voor <strong>het</strong> beladen van de vliegas- en gipsschepen en de steiger voor <strong>het</strong><br />
aanleveren van zeer zware delen welke over <strong>het</strong> water worden aangeleverd. Voor de aanleg is<br />
hier hooguit wat profileerbaggerwerk nodig van de bodem rondom de steigers, waarna<br />
steenbestorting plaatsvindt om de bodem te stabiliseren. Er wordt geschat dat ongeveer 1000<br />
m 3 baggerslib zal vrijkomen.<br />
20.7.5.3. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
Bijstook van maximaal 20% biomassa geeft voor de discipline bodem en grondwater enkel een<br />
verandering met betrekking tot de depositie van dioxines. Uit de dispersieberekeningen<br />
uitgevoerd binnen <strong>het</strong> deel lucht (zie berekeningen hoofdstuk 5) blijkt dat de jaargemiddelde<br />
bijdrage in de depositie aan dioxines maximaal 6,0 pgTEQ/m².dag zal bedragen. Een depositie<br />
van dioxines van 6,0 pgTEQ/m².dag komt voor de vergunningsperiode van 20 jaar overeen met<br />
een depositie van 43.800 pgTEQ/m² of ca. 43,8 ngTEQ/m². Er wordt aangenomen dat de<br />
dioxines in de bovenste 5 cm van de bodem terechtkomen of voor 1 m² in 0,05 m³ grond. Er<br />
wordt uitgegaan van een dichtheid van 1,3 ton/m³ en een drogestofgehalte (DS) van ca. 85% of<br />
een dichtheid van 1.100 kg DS/m³. De ca. 43,8 ng dioxinen komen dan terecht in 55 kg DS, wat<br />
een concentratie in de bodem zou geven na 20 jaar van ca. 0,795 ngTEQ/kg DS. Over de<br />
komende vergunningsperiode (20 jaar) wordt aldus een totale bijdrage aan de depositie<br />
verwacht van maximaal 0,795 ngTEQ/kg DS. De Duitse norm voor de bodemkwaliteit voor<br />
dioxines geeft als streefwaarde 5 ngTEQ/kg DS aan. Onder deze norm is de bodem voor alle<br />
vormen van gebruik geschikt, inbegrepen <strong>het</strong> telen van voedingsgewassen en begrazing door<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 882<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
vee. De hierboven berekende depositie, door de centrale op 20 jaar veroorzaakt ter hoogte van<br />
<strong>het</strong> depositiepluimmaximum, ligt een factor 6 onder de Duitse streefwaarde. Op enige afstand<br />
(>1 km) van <strong>het</strong> bedrijf is de depositie vanuit de lucht op de bodem nog meer beperkt, zodat er<br />
van de dioxinedepositie van elektriciteitscentrale op zich geen effecten naar bodem en<br />
grondwater te verwachten zijn. Het belangrijkste gekende effect van dioxines vindt plaats door<br />
depositie op bodem en gewassen. De dioxines <strong>kun</strong>nen daarna via planteneters opgenomen<br />
worden in de voedselketen. Een gekend voorbeeld van dit effect is de opname van dioxinen<br />
door koeien, waarna de dioxinen in de koemelk teruggevonden worden. De meest nabij gelegen<br />
landbouwzones waar vee kan grazen of gewassen geteeld <strong>kun</strong>nen worden, zijn de agrarische<br />
gebieden ten noordoosten, nl. de Stabroekpolder. De berekende dioxineneerslag, veroorzaakt<br />
door de elektriciteitscentrale, bedraagt er als jaargemiddelde ca. 0,05 pgTEQ/m².dag. Volgens<br />
de bovenstaande redenering leidt dit na 20 jaar tot een concentratie in de bodem van de<br />
Stabroekpolder van respectievelijk 0,0073 ngTEQ/kg DS.<br />
Deze depositie, door <strong>het</strong> alternatief pro<strong>je</strong>ct op 20 jaar veroorzaakt in de agrarische gebieden ten<br />
noordoosten, ligt een factor 500 onder de Duitse streefwaarde. Hieruit blijkt dat de depositie van<br />
de elektriciteitscentrale op zich geen effecten op de gezondheid van de mens veroorzaakt.<br />
20.7.5.4. Evaluatie<br />
De geplande installaties zullen voldoen aan de hedendaagse standaard m.b.t. de bescherming<br />
van bodem en grondwater, bijgevolg kan gesteld worden dat bijkomende emissies naar bodem<br />
en grondwater minimaal zullen zijn.<br />
De Vlarebo-procedures omtrent grondverzet zullen gevolgd worden zodat de milieueffecten tot<br />
een minimum beperkt zullen zijn.<br />
Op basis van de beschikbare kwaliteitsgegevens van <strong>het</strong> grondwater ter hoogte van de site van<br />
E ON kan gesteld worden dat op verschillende punten verontreinigd grondwater werd<br />
aangetroffen. Voor scenario 1 wordt mogelijk verontreinigd 1 punt beïnvloed door de bemaling<br />
terwijl voor scenario 2 de bemalinginvloed buiten de aangetroffen verontreinigingen ligt. Migratie<br />
van de andere aanwezige grondwaterverontreiniging van de vorige risico-activiteiten op de site<br />
wordt niet verwacht. Gezien mogelijk verontreinigd grondwater aanwezig is binnen de<br />
bemalingsinvloed is <strong>het</strong> aangewezen de kwaliteit van <strong>het</strong> grondwater te monitoren en indien<br />
verontreiniging wordt gemeten te zuiveren.<br />
De toename in verharding wordt als belangrijk beschouwd. Deze toename is beperkt tot de<br />
pro<strong>je</strong>ctsite. De bodemkwaliteitsverandering door depositie wordt als relevant beschouwd terwijl<br />
de effecten door bemaling, de effecten door wijziging van lithologie en de effecten door wijziging<br />
van grondwaterkwantiteit als beperkt of verwaarloosbaar worden beoordeeld.<br />
20.7.6. Discipline mens<br />
Voor elk scenario werd een toxicologische evaluatie en een mobiliteitsanalyse uitgevoerd.<br />
De toxicologische evaluatie naar de mogelijke effecten op de gezondheid van omwonenden en<br />
van werknemers van naburige bedrijven werd uitgevoerd op basis van de resultaten van de<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 883<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
overige disciplines, voornamelijk wat betreft ‘lucht’ en ‘geluid’, maar ook ‘water’ en ‘bodem en<br />
grondwater’.<br />
Voor de mobiliteitsanalyse worden in <strong>het</strong> <strong>MER</strong> de verkeersstromen als gevolg van de exploitatie<br />
van E.ON gekwantificeerd. De gekwantificeerde wegverkeersstromen worden vergeleken met<br />
de capaciteit van de omliggende verkeerswegen ten einde in te schatten of de capaciteit van<br />
deze wegen voldoende is om een vlotte afwikkeling van de verkeersstromen te bewerkstelligen,<br />
en dit voor de verschillende fasen van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct.<br />
20.7.6.1. Scenario met directe koeling<br />
In <strong>het</strong> kader van dit <strong>MER</strong> worden enkel de relevante blootstellingen aan fysische en chemische<br />
agentia gekarakteriseerd. Volgens de methodologie van ToVo dient een blootstelling verder te<br />
worden onderzocht indien:<br />
• de achtergrondimmissie groter is dan 80% van de wettelijke norm of van de<br />
wetenschappelijke advieswaarde;<br />
• de bijdrage door de beschouwde activiteit groter is dan 1% van de wettelijke norm of<br />
van de wetenschappelijke advieswaarde of van de huidige toestand;<br />
• er reeds klachten geformuleerd werden;<br />
• er bij de bevolking onrust met betrekking tot de stoffen is.<br />
Op basis van de IFDM-berekeningen (uit de discipline lucht) wordt de bijdrage tot de<br />
immissieconcentraties van diverse atmosferische polluenten (NOx, SO2, totaal stof, PM10, CO,<br />
Hg, Cd+Tl en dioxines) berekend in de omgeving. Uit die berekening blijkt dat de bijdragen voor<br />
alle parameters beduidend lager liggen dan de weerhouden toetsingswaarden. Voor wat betreft<br />
de indirecte blootstelling kan de dispersie van atmosferische polluenten vanwege de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale zorgen voor relevante indirecte blootstellingsroutes via depositie van<br />
atmosferische polluenten van dioxines, Tl + Cd, Totaal stof, verzurende en eutrofiërende. Uit de<br />
berekeningen voor de woonkernen van Berendrecht, Stabroek, Putte (Vlaanderen) en Putte<br />
(Nederland) blijkt dat de bijdragen vanwege <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct beduidend lager liggen dan de<br />
toetsingswaarden. (Voor <strong>het</strong> scenario met de directe koeling bedragen de verwachte bijdragen<br />
van de atmosferische emissies maximaal 5% (voor F, voor de overige parameters is dit minder)<br />
van de gezondheidswaarden). Voor wat betreft de blootstelling aan chemische agentia via<br />
bodem en grondwater kan er gesteld worden dat de bewoners in de omgeving van de nieuwe<br />
elektriciteitscentrale niet blootgesteld zullen worden aan verontreinigingen onder de site.<br />
Met betrekking tot de discipline water kan gesteld worden dat de impact op de kwantiteit en<br />
kwaliteit van <strong>het</strong> ontvangende water, de Schelde, verwaarloosbaar zijn. Potentiële relevante<br />
gezondheidseffecten als gevolg van afvalwaterlozingen van de nieuwe elektriciteteitscentrale<br />
<strong>kun</strong>nen op basis van de voorgaande argumenten dan ook als verwaarloosbaar bestempeld<br />
worden.<br />
De verwachte geluidsimpact van de centrale kan, volgens <strong>het</strong> significantiekader van de<br />
discipline geluid en trillingen, naar de relevante beoordelingsposities (t.h.v. bewoning en t.h.v.<br />
natuurgebieden) als beperkt worden beschouwd. Extra milderende maatregelen tijdens normale<br />
en maximale exploitatie dienen niet toegepast te worden. Mogelijke gezondheidseffecten op<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 884<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
gebied van geluid en als gevolg van de werking van de geplande kolencentrale worden<br />
bijgevolg niet verwacht.<br />
Op <strong>het</strong> vlak van mobiliteit worden tijdens de aanlegfase belangrijke bijdragen verwacht qua<br />
bijkomende verkeersintensiteiten door <strong>het</strong> transport van grond en aanvoer van<br />
installatieonderdelen en <strong>het</strong> personenverkeer van de contractors en dit zowel op de R2<br />
(Tijsmans- en Liefkenshoektunnel) als op de Scheldelaan. De maximale capaciteit wordt niet<br />
overschreden. Gedurende de exploitatiefase worden beperkte bijdragen genoteerd .<br />
20.7.6.2. Scenario met koeltoren<br />
Doordat de uittredesnelheid van de gassen uit de koeltoren veel lager ligt dan bij <strong>het</strong> scenario<br />
met de directe koeling volgt uit de IFDM berekeningen dat de maximale bijdragen voor alle<br />
parameters beduidend lager liggen dan de weerhouden toetsingswaarden. De verwachte<br />
bijdragen van de E.ON atmosferische emissies, bedragen maximaal 1% (voor depositie van Tl<br />
+ Cd) de overige parameters is dit beduidend minder) van de gezondheidswaarden. Omdat<br />
deze bijdrage ver onder de gezondheidswaarde blijft, worden deze als aanvaardbaar<br />
beschouwd, en worden geen verdere milderende maatregelen voorgesteld.<br />
20.7.6.3. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
In dit hoofdstuk werd de mogelijke bijdrage bepaald van dioxines. Naast de bijdrage aan de<br />
immissieconcentratie van dioxines, veroorzaakt de emissie van dioxines ook een bijdrage in<br />
depositiewaarden. De depositie afkomstig van <strong>het</strong> alternatief pro<strong>je</strong>ct werd berekend. Deze<br />
veroorzaakt de hoogste depositie nabij de woonkernen van 0,43 pgTEQ/m².dag. Bij toetsing<br />
aan de toetsingswaarde van de VMM is deze waarde 2,7% van de toetsingswaarde. Bij toetsing<br />
aan de WHO grenswaarde geeft net 3% van de grenswaarde van 14 pgTEQ/m².dag<br />
vastgesteld door de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie). Er wordt ook voldaan aan de<br />
richtwaarde, bepaald door de CEM en de WHO van 3,4 pgTEQ/m².dag. Deze bijdrage kan als<br />
beperkt beschouwd worden. Op andere gebieden zijn geen verschillen te verwachten voor <strong>het</strong><br />
scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa.<br />
20.7.6.4. Evaluatie<br />
Algemeen wordt gesteld dat voor de discipline mens <strong>het</strong> scenario koeltoren beter is dan <strong>het</strong><br />
scenario met <strong>het</strong> open koelwatersysteem.<br />
20.7.7. Discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie<br />
20.7.7.1. Scenario met directe koeling<br />
De installaties zullen duidelijk zichtbaar zijn van op de Scheldelaan. In <strong>het</strong> algemeen zal de<br />
elektriciteitscentrale een blikvanger en herkenningspunt zijn voor passanten. De<br />
landschappelijke impact van de geplande kolencentrale wordt als landschappelijk aanvaardbaar<br />
ingeschat, om volgende redenen:<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 885<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• de site is direct omgeven door industriële activiteiten in noordelijke, zuidelijke en<br />
oostelijke richting. In westelijke richting ligt de Schelde met aan de overkant van de<br />
Schelde opnieuw industriële activiteiten.<br />
• de geplande elektriciteitscentrale zal <strong>het</strong> nu al aanwezige industriële karakter versterken<br />
en bijgevolg opgaan in <strong>het</strong> geheel. Enkel de hoge schouw en <strong>het</strong> hoge ketelhuis zullen<br />
van op afstand nog waarneembaar zijn.<br />
20.7.7.2. Scenario met koeltoren<br />
De koeltoren wordt opgericht centraal in <strong>het</strong> havengebied op de rechteroever van de Schelde.<br />
Het landschap heeft er een industrieel karakter met veel activiteiten van chemische of<br />
petrochemische aard. De landschappelijke impact van de geplande centrale met <strong>het</strong><br />
koeltorenscenario wordt als landschappelijk aanvaardbaar beoordeeld, om volgende redenen:<br />
• Zoals voor <strong>het</strong> eerste scenario, bevindt de site zich centraal in <strong>het</strong> havengebied en<br />
wordt in alle richtingen omgeven door industriële activiteiten. Aan de westzijde is de<br />
Schelde gelegen, doch aan de overkant bevinden zich eveneens industriële bedrijven.<br />
• De zichtbaarheid van de koeltoren zal als gevolg van de afstand in de omliggende<br />
woonzones reeds sterk gereduceerd zijn.<br />
• De geplande elektriciteitscentrale met koeltoren zal <strong>het</strong> nu al aanwezige industriële<br />
karakter versterken en bijgevolg opgaan in <strong>het</strong> geheel. De gaafheid van <strong>het</strong> landschap<br />
wordt niet significant gewijzigd. De koeltoren zal een landmark worden die in relatie met<br />
de koeltorens van de kerncentrale van Doel past in <strong>het</strong> omringende havenlandschap.<br />
• Negatieve effecten zullen uitgaan van waarnemers die de open ruimten in <strong>het</strong><br />
havengebied (natuurgebieden, erfgoedplaatsen) bezoeken.<br />
20.7.7.3. Scenario met bijstook met maximaal 20% biomassa<br />
Voor de discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie worden geen veranderingen<br />
ten opzichte van 100% kolenstook verwacht.<br />
20.7.7.4. Evaluatie<br />
Voor de discipline landschap, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie heeft de koeltoren een<br />
duidelijke visuele impact. Deze landschappelijke impact wordt als aanvaardbaar beoordeeld.<br />
De nieuwe elektriciteitscentrale voldoet ruim aan alle emissiegrenswaarden opgelegd in Vlarem<br />
II. Wat de immissieconcentraties betreft, worden deze als verwaarloosbaar tot relevant (SO2-<br />
N0x-stof) beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen. Wat betreft de depositiewaarde worden deze<br />
als belangrijk tot verwaarloosbaar beschouwd buiten de bedrijfsgrenzen.<br />
20.8. Milderende maatregelen<br />
Op basis van de resultaten van <strong>het</strong> onderzoek, uitgevoerd in <strong>het</strong> kader van <strong>het</strong> voorliggende<br />
<strong>MER</strong>, zal bij de vergunningsaanvraag worden geopteerd voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de<br />
koeltoren. Van belang is ook dat E.ON niet zal gaan voor een bijstook met biomassa. Met<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 886<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
etrekking tot de handling van de steenkool, zal E.ON opteren voor <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief<br />
van de volledig in gesloten ruimtes uitgevoerde kolenopslag op <strong>het</strong> terrein van BAYER.<br />
Voor de discipline lucht<br />
De gebruikte milderende maatregelen naar emissie van lucht werd besproken en getoetst aan<br />
BBT-BREF aan de hand van de checklist van <strong>het</strong> VITO. Hierbij kan besloten worden dat de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale zal voldoen aan BBT-BREF.<br />
Voor de discipline lucht zijn er minder effecten van <strong>het</strong> koeltorenconcept, vergeleken met de<br />
effecten van <strong>het</strong> open koelwatersysteem.<br />
Er worden geen bijkomende milderende maatregelen voorgesteld, behalve deze die<br />
opgenomen zijn in de pro<strong>je</strong>ctbeschrijving. De belangrijkste zijn :<br />
• Voor NOx (en ammoniak) : low NOx-branders en installatie van een DeNOx<br />
• Voor SO2: beperking en beheersing van <strong>het</strong> zwavelgehalte in de aangeleverde<br />
steenkolen en installatie van een DeSOx (ook ROI genoemd)<br />
• Voor stof: specifieke maatregelen bij de kolenbehandeling:<br />
o Windafscherming bij kolenopslag en aan transportbanden<br />
o Beperkte valhoogte bij lossen vanuit schepen<br />
o Besproeiing<br />
o Beperking relatieve bewegingen<br />
o Afzuigventilatie<br />
o Gesloten toevoersysteem van de kolen<br />
De bedrijfsvoering met volledig computergestuurde opvolging van alle parameters met inbegrip<br />
van de emissiemonitoring garanderen een stabiele werking en volledige conformiteit met de in<br />
dit <strong>MER</strong> beschreven resultaten.<br />
Voor de discipline water<br />
Voor <strong>het</strong> scenario met directe koeling werd gesteld dat om mortaliteit en stress bij een aantal<br />
vissoorten te vermijden, de temperatuur van de Schelde niet hoger mag zijn dan 25°C. Als deze<br />
temperatuur dreigt overschreden te worden, dient de hoeveelheid geloosd koelwater te worden<br />
verminderd. Bij voorkeur gebeurt deze temperatuurmeting over de volledige breedte van de<br />
Schelde. Voor <strong>het</strong> scenario met de koeltoren worden geen bijkomende milderende maatregelen<br />
voorgesteld, nu de effecten op oppervlaktewater gunstiger zijn dan in <strong>het</strong> scenario met directe<br />
koeling.<br />
Voor de discipline bodem & grondwater<br />
Voor <strong>het</strong> ruimtebeslag en de verhardingsgraad wordt een belangrijke toename verwacht,<br />
voornamelijk gerelateerd aan <strong>het</strong> kolenpark. Deze toename is inherent aan de<br />
beschermingsmaatregelen voor bodem en grondwater en aldus niet remedieerbaar. Verder<br />
blijken er geen grondwaterafhankelijke natuurwaarden, geen grondwaterwinningen en geen<br />
brongebieden van natuurlijke waterlopen aanwezig zijn die ongunstig <strong>kun</strong>nen worden beïnvloed<br />
door verminderde grondwatervoeding. Milderende maatregelen zijn niet vereist.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 887<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Voor de andere effecten werden in de significantie-analyse bijdragen bepaald van<br />
verwaarloosbaar tot relevant in <strong>het</strong> scenario met directe koeling, en verwaarloosbaar in <strong>het</strong><br />
scenario met koeltoren. Hiervoor zijn geen aanvullende milderende maatregelen noodzakelijk.<br />
Voor de discipline geluid & trillingen<br />
Afbraakfase<br />
Tijdens de afbraakfase in beide concepten zijn geen milderende maatregelen vereist wat betreft<br />
geluid. Mogelijke trillingen t.h.v. nabi<strong>je</strong> trillingskritische installaties bij BAYER <strong>kun</strong>nen worden<br />
gemonitord tijdens de afbraakfase (indien er effectief trillingskritische installaties in de nabijheid<br />
van geplande afbraakwerkzaamheden gelegen zijn).<br />
Aanlegfase<br />
Dezelfde milderende maatregelen als besproken in de aanlegfase voor <strong>het</strong> concept met directe<br />
koeling zijn van toepassing voor <strong>het</strong> concept met koeltoren.<br />
Exploitatiefase<br />
Het huidige ontwerp is voldoende voorzien van de nodige akoestische maatregelen. Het geven<br />
van een noordoostelijke directiviteit aan de afblaasleiding na de veiligheidskleppen is<br />
aangewezen om geen overschrijdingen te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
De normale exploitatie en opstartfase van <strong>het</strong> concept met kolenaanvoer vanuit kaai 510 tijdens<br />
de nachtperiode geeft overschrijdingen naar <strong>het</strong> natuurgebied tussen Scheldelaan en<br />
Scheldedijk. Naar de voor fauna & flora relevante rietzone aan de binnenkant van de<br />
Scheldedijk wordt er evenwel geen overschrijding tijdens deze fases berekend. Extra<br />
milderende maatregelen (demping van de aanzuigzijde van de grote koeltoren) wordt niet nodig<br />
geacht. Het huidige ontwerp is voldoende voorzien van de nodige akoestische maatregelen.<br />
Bij een nachtelijke opstart is er mogelijk een lichte overschrijding van de norm t.h.v. BP3. Dit is<br />
evenwel als een minder kritisch BP te beschouwen daar dit vlakbij een drukke verkeersweg is<br />
gelegen (stuk R2 tussen Tijsmanstunnel en Liefkenshoektunnel).<br />
Het geven van een noordoostelijke directiviteit aan de afblaasleiding na de veiligheidskleppen is<br />
aangewezen om geen overschrijdingen te geven van de normen voor incidenteel geluid.<br />
Voor de discipline fauna & flora<br />
Terugvoer van vis naar de Schelde<br />
Vanuit <strong>het</strong> voorzorgsprincipe dient bij beide concepten op een bindende wijze een<br />
visretoursysteem te worden voorzien. Dit visretoursysteem kan later ook gebruikt worden voor<br />
de uitvoering van wetenschappelijke studies en <strong>het</strong> opzetten van monitoringpro<strong>je</strong>cten. Op <strong>het</strong><br />
retoursysteem dienen ook staalnamepunten voor biologische organismen te worden voorzien.<br />
Bewaken van de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater<br />
De lozing van thermisch afvalwater in <strong>het</strong> concept met directe koeling zal een warmwaterpluim<br />
veroorzaken. Om mortaliteit en stress bij een aantal vissoorten te vermijden mag de<br />
temperatuur van de Schelde niet hoger zijn dan 25°C. Als deze temperatuur dreigt<br />
overschreden te worden, dient de hoeveelheid geloosde warmte te worden verminderd (inzet<br />
koelcellen). Dit is vooral belangrijk in de zomermaanden als <strong>het</strong> debiet van de Schelde laag is.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 888<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Om aan deze vereiste te voldoen, dient E.ON de temperatuur van <strong>het</strong> water in de Schelde<br />
continu en over de volledige breedte van de Schelde te meten.<br />
De bewaking van de temperatuur van <strong>het</strong> Scheldewater is in <strong>het</strong> concept met koeltoren niet<br />
noodzakelijk. De verwachte temperatuurverhoging in de Schelde zal immers zeer beperkt<br />
blijven.<br />
Verzuring en eutrofiëring<br />
In <strong>het</strong> concept met directe koeling dient, om verzuring en eutrofiëring te compenseren, de<br />
initiatiefnemer brongerichte en/of gebiedsgerichte maatregelen te nemen. De verzurende<br />
depositie is momenteel ‘relevant’ ter hoogte van de Ruige Heide, de Schans van Smoutakker<br />
en De Brabantse Wal.<br />
Brongerichte maatregelen hebben betrekking op een verdere reductie van de emissies van SOx,<br />
NOx en NH3. Hierbij kan voor een bijkomende luchtzuivering - voorzover deze <strong>het</strong> rendement<br />
van de installatie niet te sterk aantast - worden gekozen. Deze maatregel kadert vooral in een<br />
lange termijndoelstelling waar Vlaanderen tracht om de verzurende depositie tegen 2030 terug<br />
te dringen tot 1.400 Zeq/ha/jaar, en voor kwetsbare gebieden zelfs tot 300 – 700 Zeq/ha/jaar.<br />
De verzurende depositie in de omgeving van Antwerpen bedraagt momenteel circa 3.000<br />
Zeq/ha/jaar. Er moet bijgevolg in de omgeving van Antwerpen nog een grote inspanning<br />
geleverd worden.<br />
Gebiedsgerichte maatregelen hebben betrekking op plaggen en bekalken van heidegebieden.<br />
Ook de beperking van hoge beplantingen (naaldbos) ten voordele van lage vegetaties (heide)<br />
<strong>kun</strong>nen de verzuring van oligotrofe vennen verminderen. Als een gevolg van de verzuring<br />
dienen de beheerders van natuurterreinen de beheerintensiteit op te drijven. Aangezien <strong>het</strong><br />
voorgenomen pro<strong>je</strong>ct een bijdrage levert aan de verzurings- en eutrofiëringsproblematiek van<br />
de kwetsbare ecotopen, is <strong>het</strong> logisch dat <strong>het</strong> bedrijf – in de mate van de bijdrage – in overleg<br />
met de terreinbeheerder bijkomende beheersmaatregelen ondersteunt. Brongerichte<br />
maatregelen ter beperking van de emissies (NOx, NH3 en SO2) verdienen echter de voorkeur.<br />
In <strong>het</strong> concept van de koeltoren zullen de effecten van verzuring en eutrofiëring ter hoogte van<br />
de gevoelige ecotopen niet significant zijn. Enkel in de Kuifeend is de bijdrage beperkt.<br />
Maatregelen om verzuring en eutrofiëring tegen te gaan zijn dus niet noodzakelijk.<br />
Omdat de bijdrage van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct aan de verzuring relevant is voor de Ruige Heide, de Schans<br />
van Smoutakker en <strong>het</strong> habitatrichtlijngebied Brabantse Wal, is E.ON in conctact met de<br />
Nederlandse Provincie Noord-Brabant en met LNE-ANB om in de toekomst samen te werken<br />
omtrent de verzuring en (sanerings- of salderings-)maatregelen te nemen, indien nodig vanaf<br />
de opstart van de productie in 2015; op dat ogenblik zal <strong>het</strong> ook mogelijk zijn met de overheid te<br />
beslissen om een bijkomende meetpost op te richten.<br />
Onverminderd wat is bepaald inzake de leemten in de kennis (zie hoofdstuk 18), en<br />
onverminderd de resultaten van de besprekingen met de Nederlandse Provincie Noord-Brabant<br />
om tot saldering over te gaan, staat nu reeds vast dat de vergunningverlenende overheid zich<br />
concreet zal moeten uitspreken over de vraag of aan E.ON als vergunningsvoorwaarde moet<br />
worden opgelegd om, in samenspraak met <strong>het</strong> Agenschap voor Natuur en Bos en de vzw<br />
Natuurpunt, een bijdrage te leveren aan <strong>het</strong> beheer van de natuurgebieden Ruige Heide,<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 889<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Kuifeend –Grote Kreek en de Schans van Smoutakker, gericht op <strong>het</strong> tegengaan van<br />
vermesting en verzuring via plaggen, bekalken, maaien en afvoeren.<br />
Beperken geluidshinder in de aanlegfase<br />
Om de rustverstoring t.g.v. de geluidsproductie te milderen, wordt voorgesteld om <strong>het</strong> aantal<br />
simultaan ingezette machines te beperken. De geluidsintensieve werkzaamheden rond <strong>het</strong><br />
pompstation moeten uitgevoerd worden buiten <strong>het</strong> broedseizoen (maart – juni). Ter hoogte van<br />
potentiële broedgebieden (Galgenschoor, De Kuifeend) dient <strong>het</strong> geluidsniveau onder de<br />
45 dB(A) te worden gehouden. Luidruchtige werkzaamheden worden bij voorkeur niet<br />
uitgevoerd in <strong>het</strong> broedseizoen.<br />
Voor de discipline mens<br />
Omdat de verwachte bijdragen in beide concepten ver onder de gezondheidswaarde blijven,<br />
worden deze als aanvaardbaar beschouwd en worden geen verdere milderende maatregelen<br />
voorgesteld.<br />
De bijdrages naar wegverkeer toe worden in beide concepten als belangrijk beoordeeld in de<br />
aanlegfase, vooral door <strong>het</strong> personenverkeer. Gedurende de exploitatiefase worden beperkte<br />
bijdragen berekend. Als milderende maatregel wordt voorgesteld dat de contractors<br />
aangespoord worden om te carpoolen of om te voorzien in georganiseerd gemeenschappelijk<br />
vervoer, zodat minder wagens gedurende de spits de site dienen te bereiken of van de site<br />
dienen weg te rijden.<br />
Voor de discipline landschappen, bouw<strong>kun</strong>dig erfgoed en archeologie<br />
In <strong>het</strong> concept met direct koeling kan de landschappelijke impact van de geplande kolencentrale<br />
als landschappelijk aanvaardbaar worden ingeschat, en wel omwille van de volgende redenen:<br />
• De site van E.ON is direct omgeven door industriële activiteiten in noordelijke, zuidelijke<br />
en oostelijke richting. In westelijke richting ligt de Schelde met aan de overkant van de<br />
Schelde opnieuw industriële activiteiten.<br />
• De geplande elektriciteitscentrale zal <strong>het</strong> nu al aanwezige industriële karakter<br />
versterken en bijgevolg opgaan in <strong>het</strong> geheel. Enkel de hoge schouw en <strong>het</strong> hoge<br />
ketelhuis zullen vanuit afstand nog waarneembaar zijn.<br />
In <strong>het</strong> concept met de koeltoren moet in principe gestreefd worden naar een maximale<br />
landschappelijke inpassing van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct in <strong>het</strong> landschap. Gezien de hoogte van de<br />
constructies is een landschappelijke inpassing op meso- en macroniveau echter onmogelijk. Op<br />
microniveau kan een aangepaste beplanting worden uitgevoerd, waardoor op dit niveau een<br />
natuurlijker landschap wordt gecreëerd.<br />
De kleur van de koeltoren moet zo min mogelijk contrasteren met de ruimere omgeving.<br />
Hierdoor wordt de zichtbaarheid in <strong>het</strong> landschap verkleind en worden de hoge gebouwen als<br />
minder storend ervaren.<br />
Overzichtstabel technische/milderende maatregelen<br />
Voor een goed begrip van alle technische/milderende maatregelen die door E.ON zullen<br />
worden genomen, wordt één en ander nogmaals overzichtelijk opgelijst in de onderstaande<br />
Tabel 20.8.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 890<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Tabel 20.10 Overzichtstabel technische/milderende maatregelen.<br />
Soort<br />
maatregelen<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
Maatregelen ivm Voorkomen/beperken - aanlevering van kolen met barges of via SEA-INVEST<br />
diffuse<br />
van diffuse stofemissies - opslag van de kolen in een gesloten magazijn<br />
stofemissies<br />
- bevochtiging van kolen bij ontlading van de schepen<br />
- beperking van de valhoogte tot 0,5 meter<br />
- gesloten transportsysteem van de opslag van Sea-Invest of eigen opslag<br />
naar installatie<br />
- voorzien van besproeiing op alle valpunten van kolen (zelfs in <strong>het</strong> opslag<br />
magazijn)<br />
- voorzien van stofzuigsysteem op de transportbanden<br />
- goede house-keeping<br />
- kalk en kalksteen wordt in gesloten systeem gelost naar de silo’s<br />
- opslag van vliegas en gips in silo’s ; opslag van bodemas in hal<br />
- Vraag om achter Beperken van<br />
- Het gebruik van doekenfilters is geen technologie die veel wordt<br />
de ESP een stofemissies<br />
toegepast bij elektriciteitscentrales. Het wordt enkel uitgevoerd bij<br />
doekenfilter te<br />
installaties met elektrofilter met 4 velden. E.ON voorziet de installatie van<br />
zetten of<br />
een elektrofilter met zes velden.<br />
actiefkool<br />
- Geen actiefkoolinstallatie nodig, nu gecombineerde techniek gebruikt<br />
installatie<br />
wordt bestaande uit rookgasontzwaveling en DeNOx.<br />
- Vraag om na te<br />
- Er wordt niet geopteerd voor een doekenfilter omdat deze techniek<br />
gaan waarom de<br />
(ondanks <strong>het</strong> feit dat zij in de BREF-LCP wordt weerhouden) een reeks<br />
DeNOx (SCR)<br />
nadelen heeft. Zo hebben doekenfilters een veel grotere drukval dan<br />
direct na de ketel<br />
elektrofilters: daar waar bij elektrofilters een drukval van 1 - 2 mbar<br />
staat en niet aan<br />
optreedt, moet voor een doekenfilter worden gerekend met een drukval<br />
<strong>het</strong> einde van de<br />
van 12 - 15 mbar. De veel hogere drukval leidt in combinatie met <strong>het</strong><br />
installatie<br />
rookgasdebiet tot een toename van <strong>het</strong> eigen elektriciteitsverbruik met 2<br />
MW. Verder is een operationeel nadeel van de doekenfilter dat bij <strong>het</strong><br />
optreden van lekkages in doeken <strong>het</strong> verwijderingsrendement snel<br />
afneemt. In dat geval moet de installatie elke drie jaar stilgelegd worden<br />
om de doeken te vervangen, dit terwijl elektrofilters automatisch worden<br />
gewassen. Door DeNOx na een stoffilter te plaatsen is men ook niet in<br />
staat om een hoger verwijderingsrendement te bekomen. Men heeft wel<br />
een impact op de ammoniakconcentratie in de vliegas, maar men heeft<br />
geen impact op de eventuele hogere ammoniakemissie in de schouw.<br />
De voordelen van ESP t.o.v. doekenfilters zijn :<br />
• Robuustheid<br />
• Lage operationele kosten<br />
• Hoge beschikbaarheid<br />
• Betrouwbaarheid<br />
• Weinig onderhoud<br />
De configuratie van de E.ON centrale voorziet de DeNOx na de ketel (hoge<br />
stof SCR) en niet op <strong>het</strong> einde van de installatie (lage stof SCR) omwille<br />
van volgende redenen:<br />
a) Hoge stof SCR<br />
De SCR reactor in de hoge-stof positie wordt geplaatst tussen de uitgang<br />
van de economizer en de ingang van de voorverwarmer. Deze configuratie<br />
wordt gekarakteriseerd door hoge operationele temperaturen (320 – 420<br />
°C) en hoge concentraties aan stof (5.000 – 20.000 g/Nm 3 nat). Ondanks<br />
<strong>het</strong> hogere risico voor erosie en vergiftiging van de katalysator wordt deze<br />
configuratie verkozen in geval van een ‘bodem gestookte boilers’ boven<br />
andere SCR configuraties omwille van:<br />
- hogere NOx reductie, dus hogere specifieke reductie efficiëntie (lager<br />
volume katalysator voor zelfde NOx reductie, waardoor ook kleinere<br />
reactoren <strong>kun</strong>nen gebruikt worden).<br />
- lager energieverbruik, toe te schrijven aan lage drukverliezen van <strong>het</strong><br />
rookgassysteem (er zijn geen extra warmtewisselaars vereist),<br />
- er zijn geen extra verwarmingsmiddelen vereist (zoals stoom, gas of<br />
lichte olie),<br />
- lagere stoom of perslucht verbruik (voor de roetblazers; frequent<br />
roetblazen is niet vereist),<br />
- geen ammoniak verlies naar de atmosfeer.<br />
- lagere investerings-, onderhouds- en operationele kosten.<br />
Toepassing van tegen erosie en vergiftiging bestaande katalysatoren<br />
vermindert de typische risico's van hoge stof SCR systemen tot een<br />
minimum. Om die reden is er wereldwijd een tendens voor <strong>het</strong> gebruik van<br />
‘hoge-stof’ SCR systemen voor elektrische centrales.<br />
b) Lage stof SCR<br />
De laag-stof configuratie bestaat uit twee opties die verschillen op gebied<br />
van de plaats van de elektrostatische precipitator (ESP).<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 891<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Soort<br />
maatregelen<br />
Maatregelen<br />
voorkomen/beperk<br />
en van andere<br />
emissies (o.m.<br />
verzurende<br />
depositie)<br />
Algemene<br />
kenmerken<br />
branders<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
Beperking van SO2, NOx<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 892<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
In beide opties is de SCR reactor na de ESP geplaatst. De ESP kan ofwel<br />
voor de voorverwarmer (warme zone) of na de voorverwarmer (koude<br />
zone) geplaatst worden.<br />
Opwarmen van <strong>het</strong> rookgas is bij de <strong>het</strong>e lage-stof optie niet vereist. Maar<br />
in <strong>het</strong> geval van de koude lage-stof optie dient <strong>het</strong> rookgas opgewarmd te<br />
worden tot hogere temperaturen (250-300 °C), zoals in <strong>het</strong> geval van endof<br />
pipe toepassing. Dit is nodig om de omzettingsrendementen te<br />
waarborgen, de neerslag van zouten (veroorzaakt door de aanwezigheid<br />
van SO2 en SO3) in de katalysator te minimaliseren, en om te vermijden<br />
dat de temperatuur beneden <strong>het</strong> dauwpunt zou liggen.<br />
In <strong>het</strong> algemeen, is de lage-stof SCR configuratie geschikt als er een hoog<br />
risico is op vergiftiging of erosie van de katalysator, wat niet <strong>het</strong> geval is bij<br />
conventionele met kolen gestookte elektrische centrales.<br />
Ondanks een beduidend lagere vliegas concentratie (10-100 natte<br />
mg/Nm3), neigt de SCR katalysator in de lage-stof configuratie tot een<br />
hoger risico tot verstoppingen doordat <strong>het</strong> stof dat door de ESP doorgaat<br />
fijner is. Dit stof heeft een grotere neiging tot vormen van agglomeraten<br />
dan <strong>het</strong> stof in de hoge-stof configuratie. Daarom vereist de lage-stof SCR<br />
een hogere rookgassnelheid (5-7 m/s) door de katalysator om deze<br />
zuiverder te houden. Sommige zeer belangrijke ontwerp-eigenschappen<br />
maken een toepassing van lage-stof SCR configuraties op operationeel en<br />
vanuit milieustandpunten moeilijk:<br />
-hoog energieverbruik toe te schrijven aan hogere drukverliezen (hogere<br />
rookgassnelheden; bijkomende 5 - 10 mbar drukverliezen gelijkwaardig<br />
aan ongeveer 1 MW) en/of warmtewisselaars (vermindering van <strong>het</strong><br />
rendement van de centrale);<br />
- hoger risico voor stilstanden van de installatie door verstopping;<br />
- beduidend hogere investerings-, onderhouds- en operationele kosten;<br />
- extra operationele vereisten: (‘by-pass’ operaties,<br />
‘opwarmingsprocedures’, frequent gebruik van maatregelen waarbij hoge<br />
stoom of perslucht dient gebruikt te worden (zoals roetblazen, enz.);<br />
- lagere NOx reductie in de „koude’ configuratie;<br />
- verbruik van bijkomende hoeveelheden stoom, gas of lichte olie in de<br />
„koude’ configuratie, gelijkwaardig aan ongeveer 12 MWe (door<br />
warmteverlies van 10 °C van de rookgassen bij de warmtewisselaar).<br />
c) End-of-pipe SCR<br />
Bij de ‘end-of-pipe’ configuratie wordt de SCR reactor geïnstalleerd na de<br />
rookgas (FGD) ontzwaveling. Deze configuratie vereist ook dat <strong>het</strong> rookgas<br />
opnieuw opgewarmd wordt.<br />
Deze configuratie is hoofdzakelijk geschikt voor natte bodemboilers met<br />
asrecirculatie en bij afvalverbrandingsinstallaties, waar hogere degradatie<br />
van de katalysator (bij de andere configuraties) wordt verwacht.<br />
End-of-pipe SCR heeft gelijkaardige voordelen en nadelen als lage-stof<br />
SCR configuratie, maar zelfs nog hogere drukverliezen (20 tot 25 mbar,<br />
equivalent aan ongeveer 3.5 MW) en hoger energieverbruik (stoom of olie).<br />
De end-of-pipe configuratie kan aanleiding geven tot ammoniak verliezen<br />
naar de atmosfeer.<br />
- Electrofilter met ‘6 velden’ (oudere installaties hebben er 4)<br />
- Low NOx-branders<br />
- Operationele controle op alle installatieonderdelen zoals o.m. ketel, ESP,<br />
DeSOx, DeNOx, elektriciteitsproductie,door de volledig met centrale<br />
computereenheid geëxploiteerde installatie met regeling en controle van<br />
alle gegevens<br />
- Kritische controles gebaseerd op basis van <strong>het</strong> principe ‘2 van de 3’ zodat<br />
altijd veilige en conforme werking gegarandeerd is<br />
- Alle maatregelen worden vastgelegd in procedures<br />
- Garanderen van een maximale jaargemiddelde S concentratie in de kolen<br />
van 1,2% door aangepast aankoopbeleid, uitvoeren van analyses op de<br />
kolen<br />
- Deelname aan monitoringprogramma/studies en acties van ANB ((nog te<br />
vast te leggen)<br />
- Deelname aan monitoringprogramma’s studies en acties in kader van de<br />
Brabantse Wal (nog vast te leggen)<br />
- Installatie in overleg met VMM van immissiemonitoring (deels opgelegd in<br />
VLAREM.<br />
- Monitoring van de emissies conform VLAREM<br />
De kolenstofbranders zijn spiraaltrapsbranders (DS branders). De<br />
gebruikte DS branders voldoen aan de vereisten van DIN EN 12952-9.<br />
De DS branders bestaan uit de volgende hoofdcomponenten:<br />
- De centrale oliebrander- en ontstekingslans,
Soort<br />
maatregelen<br />
Algemene<br />
kenmerken SCR<br />
(DeNOx)<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 893<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
- De buis van de kernlucht,<br />
- De primaire buis met verstelbaar spiraallichaam en aansluitend primair<br />
mondstuk met geïntegreerde stabilisatie-ring en afbuiggoten voor de<br />
secundaire lucht,<br />
- De buis van de secundaire lucht met verstelbare axiale spiraalschoepen<br />
en afbuiggoten voor de tertiaire lucht aan de uitlaat,<br />
- De buis voor de tertiaire lucht met verstelbare axiale spiraalschoepen en<br />
aansluiting aan de buizenkorf van de brander (brandergoot).<br />
De toevoer van secundaire, tertiaire, kern- en wandlucht wordt per DS<br />
brander gemeten, de lucht naar de brander wordt via een regelklep<br />
geregeld en de wandlucht via trimkleppen ingesteld. Door de secundaire,<br />
tertiaire, kern- en wandlucht wordt boven de brander een luchtvolume van<br />
meer dan 1,0 bereikt. Het resterende luchtvolume wordt via een<br />
‘bovenluchtzone’ in de verbrandingsruimte gebracht. In deze<br />
‘bovenluchtzone’ wordt <strong>het</strong> luchtvolume tot 1,15 - 1,17 verhoogd als de<br />
stoomgenerator 100% belast wordt. De onderstochiometrische atmosfeer<br />
in de primaire reactiezone van de brander blijft zo lang mogelijk behouden<br />
ook als de brander globaal boven stochiometrisch of bijna stochiometrisch<br />
werkt. Daardoor is <strong>het</strong> mogelijk, de vluchtige bestanddelen van de kolen<br />
gecontroleerd onder zuurstofarme omstandigheden te ontgassen en te<br />
laten reageren, zodat de NOx vorming al in de vlam sterk beperkt wordt,<br />
waardoor de totale emissie van de stookinstallatie beduidend vermindert.<br />
De stabiele secundaire en tertiaire spiraalluchtstromen die ontstaan dankzij<br />
de bijzondere vormgeving van de DS branders, zorgen voor een verrijking<br />
van de zuurstof in de buitenste vlammenzones en voor een positieve<br />
invloed op de wandatmosfeer van de verbrandingsruimte. De latere<br />
toevoeging van bovenlucht garandeert een volledige burn-out van CO en<br />
cokesdeelt<strong>je</strong>s voordat de rookgassen de convectieve verwarmingsvlakken<br />
binnengaan. Door deze maatregel wordt de wettelijk toegelaten CO<br />
emissie zeker nageleefd. De toegelaten NOx emissie wordt door een<br />
DeNOx installatie gewaarborgd, waarbij door de DS branders lage NOx<br />
gehaltes aangehouden worden als ingangswaarden in de katalysator.<br />
De vermenging van <strong>het</strong> ammoniak/luchtmengsel gebeurt met een statische<br />
mixer in combinatie met de noodzakelijke afstand van de mengzone. Door<br />
de adequate inrichting van <strong>het</strong> rookgaskanaal, <strong>het</strong><br />
Ammoniakdoseringssysteem en de reactor wordt een gelijkmatig<br />
stromingsprofiel gegenereerd, wat samen met de homogene vermenging<br />
van <strong>het</strong> ammoniak de basisvoorwaarde vormt voor een hoge en efficiënte<br />
NOx-reductie met een rendement van minstens 90%.<br />
De technische gegevens van de SCR zijn:<br />
- de SCR bestaat uit 1 reactor met 5 katalysator niveau’s, en 240<br />
modules per niveau.<br />
- de ontwerpdruk is +/- 70 mbar<br />
- de ontwerptemperatuur is 420°C<br />
De DeNOx-reactor is uitgevoerd als staande reactorconstructie en dient<br />
voor een veilige verankering van de katalysatormodules. De reactor heeft<br />
vijf niveaus voor de katalysatormodules. Drie katalysatorniveaus zijn met<br />
modules uitgerust. Twee niveaus blijven als reserveniveau over. Boven <strong>het</strong><br />
eerste katalysatorniveau is een gelijkrichterrooster ingebouwd om een zo<br />
lineair mogelijke toestroming naar de katalysators veilig te stellen. De<br />
stromingsgelijkrichter bestaat uit een staalplaatconstructie vergelijkbaar<br />
met lichtroosters.<br />
Als reductiemiddel voor de selectieve katalytische verwijdering van<br />
stikstofoxiden uit de rookgassen wordt ammoniakgas NH3 ingezet. De<br />
toevoer gebeurt door onttrekking van <strong>het</strong> onder druk vloeibaar gemaakt<br />
ammoniak aangeleverd via de BASF-leiding. Vooraleer in de SCR te<br />
gebruiken wordt de vloeibare ammoniak verdampt in een<br />
verdampingsinstallatie.<br />
Het ammoniak wordt in <strong>het</strong> rookgaskanaal gedoseerd met ‘1-stof –<br />
sproeiers’. Voor de dosering in de rookgasstroom is om de volgende<br />
redenen een verdunning van <strong>het</strong> NH3-gas noodzakelijk:<br />
- De hoeveelheid NH3-gas die voor <strong>het</strong> DeNOx-proces nodig is, is zeer<br />
klein in vergelijking met de hoeveelheid rookgas. Een gasdosering van ca.<br />
1% t.o.v. de hoeveelheid rookgas is <strong>het</strong> streefcijfer.<br />
- NH3 en lucht <strong>kun</strong>nen een explosief mengsel vormen. De kritische<br />
concentraties liggen bij 15-28% NH3. Om deze reden is <strong>het</strong> noodzakelijk<br />
<strong>het</strong> NH3-gas voorafgaand aan de dosering in de rookgasstroom tot minder<br />
dan 10 vol.% per volume NH3 te verdunnen. Er gebeurt een 20-voudige<br />
verdunning van <strong>het</strong> NH3-gas, zodat de concentratie uiteindelijk
Soort<br />
maatregelen<br />
Algemene<br />
kenmerken DeSOx<br />
Visafweersysteem Beheersing van<br />
vissterfte<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 894<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
overeenkomt met max. 5% volumeprocent. Voor <strong>het</strong> tot stand brengen van<br />
de verdunningslucht is een NH3-menglucht-ventilatiestation (twee<br />
redundante blazers) voorzien. De hoeveelheid lucht die tijdens de werking<br />
aan <strong>het</strong> rookgas wordt toegevoegd, is constant. De hoeveelheid ammoniak<br />
wordt in functie van de NOx-waarde bijgemengd. De vermenging van NH3<br />
en lucht gebeurt in een statisch mixersysteem.<br />
De DeSOx is een éénlijnsrookgas-ontzwavelingsinstallatie (ROI). De<br />
rookgassen worden door middel van twee ventilatoren naar de absorber<br />
geleid, en daar ontdaan van SO2,maar ook van HCl, HF, SO3 en stofresten<br />
alvorens via de koeltoren naar de atmosfeer afgeleid.te worden. Het SO2<br />
verwijderingsrendement van de installatie is minimaal 98,5%. Een<br />
rookgasontzwavelingsinstallatie kan in meerdere installatieonderdelen<br />
worden opgedeeld. De belangrijkste zijn hierbij:<br />
- rookgaskanalen<br />
- de rookgaswassing<br />
- de aanvoer van absorptiemiddel (krijt) met de eigenlijke reactie<br />
- de gipsontwatering<br />
Het rookgas wordt via een rookgaskanaal naar de inlaatmoffen van de<br />
absorber geleid. Via deze radiaal geplaatste inlaatmoffen stromen de<br />
rookgassen boven <strong>het</strong> absorberreservoir naar de absorber volgens <strong>het</strong><br />
tegenstroomprincipe (van onderen naar boven).<br />
In de absorber worden de rookgassen in contact gebracht met de krijt<br />
bevattende wassuspensie Tegelijk wordt zuurstof uit <strong>het</strong> rookgas<br />
opgenomen en in de wasvloeistof geleid voor de omzetting naar sulfaat.<br />
De als sproeitoren uitgevoerde absorber heeft hoofdzakelijk 3 zones: de<br />
vloeistofzone (absorberreservoir), de sproeizone (contactzone) en de<br />
gaszone.<br />
Absorberreservoir<br />
In <strong>het</strong> onderste deel van de absorber wordt de wassuspensie verzameld,<br />
geroerd, van vers absorptiemiddel voorzien en belucht. De grootte van <strong>het</strong><br />
absorberreservoir bedraagt ongeveer 5000 m³ en wordt hoofdzakelijk<br />
bepaald door de oplossnelheid van <strong>het</strong> absorptiemiddel en de verblijfstijd<br />
voor de gipskristallisatie. Het roeren van de reservoirinhoud helpt <strong>het</strong><br />
oplossen van <strong>het</strong> absorptiemiddel en verhindert <strong>het</strong> afzetten van de vaste<br />
stoffen. Het mengen van <strong>het</strong> reservoir gebeurt via 5 over de absorber<br />
verdeelde roerinrichtingen. De roerinrichtingen zijn ongeveer 2 m boven de<br />
bodem van de tank opgesteld. De oxidatielucht voor de oxidatie van <strong>het</strong> in<br />
de wasvloeistof geabsorbeerde SO2 tot sulfaat wordt vanuit de omgeving<br />
aangezogen, vóór de roerinrichtingen in <strong>het</strong> absorberreservoir geblazen en<br />
fijn verdeeld. Door de fijne verdeling van de luchtbellen wordt een zeer<br />
homogene verdeling van de oxidatielucht in <strong>het</strong> hele absorberreservoir<br />
gerealiseerd.<br />
Sproeizone (contactzone)<br />
De rookgassen stromen vlak boven <strong>het</strong> absorberreservoir radiaal tot in de<br />
absorber. Ze stromen doorheen de absorber naar boven toe. Bovenaan de<br />
absorber wordt de wassuspensie versproeid (in de vorm van druppels met<br />
een bepaalde diameter) over 6 vlakken voorzien van sproeikoppen. De<br />
contactzone vormt een intensief door elkaar gemengde gas/vloeistoffase<br />
Gaszone<br />
In <strong>het</strong> bovenste gedeelte van de absorber worden de rookgassen<br />
doorheen een horizontaal ingebouwd druppelafscheidingssysteem (grove<br />
en fijne afscheider) geleid en ontdaan van de meegevoerde<br />
vloeistofdruppels. De afgescheiden druppels en de spoelvloeistof vallen in<br />
<strong>het</strong> absorberreservoir en vermengen zich daar met de wassuspensie.<br />
Was voorzien in <strong>het</strong> geval van de directe koeling, maar is voor de gekozen<br />
optie van de koeltoren niet nodig (zie akkoord van ANB- INBO)<br />
E.ON gaat wel deelnemen aan <strong>het</strong> vismonitoringprogramma<br />
Gebruik van geavanceerde monitoring- en procesbeheerstechnieken, en<br />
onderhoud van <strong>het</strong> verbrandingssysteem<br />
Continue monitoring van temperatuur van opgenomen en geloosde water<br />
Beheersen CO- Minimaliseren COemissies<br />
emissies<br />
Opvolgen lozingen Vermijden van<br />
temperatuurseffecten in<br />
de Schelde<br />
Opvolgen water Opvangen hemelwater Hemelwater wordt opgevangen en zoveel als mogelijk herbruikt als<br />
proceswater<br />
Grondwater Beheersing kwaliteit Monitoring van bemalingswater tijdens de aanlegfase<br />
Opvolgen geluid Vermijden<br />
- Bij de aanlegfase voorzien dat de paalfunderingsmachines met de<br />
overschrijdingen van luidruchtigste zijde naar de minst kritische richting (richting NO) zijn<br />
geluidsniveau op de opgesteld (communicatie met de aannemer)<br />
habitatzones<br />
- Heien bij de aanlegfase zo veel als mogelijk organiseren buiten <strong>het</strong><br />
broedseizoen
Soort<br />
maatregelen<br />
Effect Opmerkingen/commentaar/reden van al of niet realisatie<br />
Mens/verkeer Vermijden van hinder<br />
tijdens de aanlegfase<br />
Algemeen<br />
doelmatig en<br />
doeltreffend<br />
milieuzorgsysteem<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 895<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
- Een monitoring van de trillingsniveaus t.h.v. de mogelijk kritische locaties<br />
(installaties BAYER) tijdens de afbraak- en aanlegfase<br />
- NO richting voorzien van de stoomafblaassystemen (in design op te<br />
nemen)<br />
- geluidscontrolemetingen (emissie- en immissiemetingen) en<br />
overdrachtsberekeningen door een erkend geluidsdes<strong>kun</strong>dige<br />
- Tijdens aanlegfase afspraken maken over ‘carpooling’ en<br />
‘gemeenschappelijk vervoer’ met de aannemers<br />
- Tijdens de aanlegfase organiseren van transport vanuit de parkings<br />
Algemene milieuzorg Zoals in alle centrales van E.ON, zal ook in de centrale in Antwerpen een<br />
milieuzorgsysteem opgestart worden.<br />
20.9. Leemten in de kennis<br />
Ongeacht of <strong>het</strong> scenario van de directe koeling, koeltoren of bijstook met 20 % biomassa wordt<br />
gevolgd, zijn een aantal leemten in de kennis aanwijsbaar. Deze leemten in de kennis zijn<br />
evenwel niet van aard om de wetenschappelijkheid van voorliggend <strong>rapport</strong> te reduceren en/of<br />
enige wetenschappelijk gefundeerde besluitvorming over dit pro<strong>je</strong>ct in de weg te staan.<br />
Kwantificatie van emissies in de lucht<br />
De emissies van de lucht werden geschat op basis van de karakteristieken van de geplande<br />
installaties. De werkelijke emissies van deze installaties <strong>kun</strong>nen afwijken van de<br />
conceptemissies. Het verschil zal echter zeer beperkt zijn, zodat de beoordeling van de effecten<br />
hierdoor wellicht niet zullen wijzigen.<br />
Gebrek aan online-temperatuursmetingen van de Schelde<br />
Voor dit <strong>MER</strong> werd gebruik gemaakt van statistische gegevensverwerking. Gelet op de<br />
warmtevrachtlozing, zullen on-line temperatuursmetingen in de toekomst noodzakelijk zijn.<br />
Gebrek aan beschrijvend bodemonderzoek<br />
In een oriënterend bodemonderzoek is gebleken dat op een bepaald punt van de toekomstige<br />
E.ON-site een verhoogd gehalte aan TOC gevonden is. Welke stoffen deze hoge waarde<br />
veroorzaken en wat de omvang van <strong>het</strong> risico is, moet in een beschrijvend bodemonderzoek<br />
verder uitgeklaard worden.<br />
Geen toetsing aan effectieve geluidsemissie<br />
Er werd gewerkt met emissies op basis van geluidsprognose. De effectieve geluidsemissie<br />
moet nog gecontroleerd worden. De geluidemissie werd berekend voor de centrale te Datteln<br />
en dit niet enkel o.b.v. metingen maar ook o.b.v. gangbare rekenformules voor geluidafstraling<br />
van boilers, zuigtrekventilatoren, ... en dit dan omgerekend voor deze installaties, opgesteld in<br />
een gebouw (dus rekening houdend met de geluidisolatie van de gebouwdelen en de<br />
geluiddrukstijging door <strong>het</strong> plaatsen in een gebouw (stijging nagalm).<br />
Mobiliteit<br />
Over de intensiteit van de Scheldelaan werden geen gegevens gevonden. Het Agentschap voor<br />
Wegen en Verkeer heeft nog geen tellingen verricht en verwees door naar de haven van<br />
Antwerpen. Na contact met de haven van Antwerpen bleek dat deze ook niet beschikt over
gegevens van de Scheldelaan. Bijgevolg kon niet getoetst worden aan de resterende capaciteit<br />
van de Scheldelaan.<br />
Discipline fauna en flora<br />
• Effecten van onttrekking van koelwater: Voor de beoordeling van de effecten van de<br />
onttrekking van koelwater werd gesteund op gegevens verzameld voor de centrale van<br />
Doel (Maes et al, 1996). Wegens de sterke gradiënt in saliniteit in dit gedeelte van de<br />
Schelde, zijn deze gegevens echter niet zonder meer overdraagbaar. Aangezien echter<br />
geen betere gegevens voor handen zijn, werd toch geopteerd om de effectberekeningen uit<br />
te voeren. Het besluit van de effectberekening geeft aan dat de impact van de<br />
elektriciteitscentrale op de levensgemeenschap van de Beneden-Schelde niet significant is.<br />
De impact is kleiner dan 1%, namelijk 0,29%, en wordt als niet significant beoordeeld. Zelfs<br />
indien er een vrij grote fout zit op impactberekening, dan blijft de impact < 1% en is dus niet<br />
significant. Aangezien de impact kleiner is dan 1% (nl 0,29%) beoordelen we <strong>het</strong> effect als<br />
niet significant. De werkelijke impact wordt later via een monitoringprogramma bepaald.<br />
• Verder ontbreken gegevens over de verticale verdeling van vissen in de waterkolom van de<br />
Schelde, alsook gegevens over de onderscheiden impact bij eb en vloed, naargelang de<br />
vispopulaties zich bewegen t.o.v. <strong>het</strong> innamepunt. Dit blijft een belangrijke onzekerheid in<br />
<strong>het</strong> onderzoek.<br />
• Effecten van verzuring en eutrofiëring: Bij de beoordeling van de effecten van verzuring en<br />
eutrofiëring werd de bijdrage van voorgenomen pro<strong>je</strong>ct geschat en getoetst aan een<br />
significantiekader. Schadelijke effecten voor eutrofiëring en verzuring treden op als de<br />
kritische waarden overschreden worden. Uit metingen van de VMM blijkt dat de kritische<br />
waarden voor verzuring en eutrofiëring in <strong>het</strong> havengebied reeds overschreden worden. De<br />
vergunningverlenende overheid zal zich concreet moeten uitspreken over de vraag of aan<br />
E.ON als vergunningsvoorwaarde moet worden opgelegd om, in samenspraak met <strong>het</strong><br />
Agenschap voor Natuur en Bos en de vzw Natuurpunt, een bijdrage te leveren aan <strong>het</strong><br />
beheer van de natuurgebieden Ruige Heide, Kuifeend –Grote Kreek en de Schans van<br />
Smoutakker, gericht op <strong>het</strong> tegengaan van vermesting en verzuring via plaggen, bekalken,<br />
maaien en afvoeren.<br />
20.10. Eindsynthese<br />
E.ON Power Plants Belgium BVBA plant op de site van BAYER Antwerpen een nieuwe<br />
poederkoolgestookte elektriciteitscentrale met een bruto elektrisch vermogen van 1.100 MWe.<br />
De centrale zal elektriciteit opwekken, die door E.ON grotendeels aan <strong>het</strong> openbare net zal<br />
worden geleverd. De centrale zal voorzien in basiselektriciteitsproductie.<br />
De brandstof zal bestaan uit steenkool, en mogelijk ook uit brandstoffen van BAYER-LANXESS<br />
en reststoffen vanuit de waterzuivering. De bijstook tot en met maximaal 20% biomassa wordt<br />
in dit <strong>MER</strong> als alternatief onderzocht, maar zal door E.ON bij de vergunningsaanvraag niet<br />
worden weerhouden.<br />
De E.ON-centrale met een elektrisch rendement van 45,6% zal een van de meest efficiënte<br />
steenkoolcentrales zijn in de wereld. (Méér dan) de beste beschikbare technieken zullen<br />
worden toegepast om de milieu-impact te beperken. Zo heeft E.ON besloten om <strong>het</strong> systeem<br />
van directe koeling te vervangen door <strong>het</strong> uitvoeringsalternatief van de koeltoren, omdat dit<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 896<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
minder impact op water heeft. Zo zal E.ON gaan voor een gesloten kolenopslag op <strong>het</strong> terrein<br />
van BAYER, dit om mogelijke stofemissies nog beter te voorkomen. Zo wordt in lay-out en<br />
proces reeds (voortijdig) voldoende ruimte gereserveerd om latere CO2-afvangst (postcombustion)<br />
te <strong>kun</strong>nen realiseren, zoals ook blijkt uit de certificatie van de eenheid in juni 2009<br />
als ‘capture ready’ door de TÜV-Nord.<br />
Waar aanvankelijk werd gedacht dat <strong>het</strong> koelwaterconcept van de directe koeling vanuit<br />
wetenschappelijk oogpunt verkieslijk zou zijn, is uit verdere exhaustieve wetenschappelijke<br />
studie naar aanleiding van de voorliggende m.e.r. gebleken dat <strong>het</strong> scenario van de koeltoren<br />
voor de verscheidene disciplines beter scoort dan <strong>het</strong> scenario met <strong>het</strong> open koelwatersysteem.<br />
Voor de discipline landschap wordt <strong>het</strong> scenario met de koeltoren als aanvaardbaar beoordeeld.<br />
De leemten in de kennis zoals onder 20.8 beschreven zijn niet van aard om de<br />
wetenschappelijkheid van voorliggend <strong>rapport</strong> te reduceren en/of enige wetenschappelijk<br />
gefundeerde besluitvorming over dit pro<strong>je</strong>ct in de weg te staan. Inzake monitoring zullen in elk<br />
geval de voor elke discipline wettelijk bepaalde monitoringvereisten nauwgezet moeten worden<br />
nageleefd.<br />
De elektriciteitscentrale zal circa 100 directe en stabiele jobs opleveren voor een periode van 40<br />
jaar, en talrijke bijkomende jobs bij toeleveranciers. Tijdens de bouwfase zullen gemiddeld circa<br />
1.000 tot 1.500 personen aan de bouw meewerken. De investering wordt geraamd op méér dan<br />
1,5 miljard euro, waarvan circa 300 miljoen euro aan Vlaamse bedrijven zullen toekomen.<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Niet-technische samenvatting 897<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
21. Lijst van afkortingen<br />
ADI Aanvaardbare dagelijkse inname<br />
AMINAL Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer<br />
ANB Agentschap voor Natuur en Bos<br />
APP Antwerp Power Plant, Antwerpse elektriciteitscentrale<br />
ARAB Algemeen Reglement op de Arbeidsbescherming<br />
art. Artikel<br />
AWZ Administratie Waterwegen en Zeewezen<br />
BAT Best Available Technology (BBT)<br />
BBT Best Beschikbare Technieken<br />
BMS BAYER Material Science<br />
BP BeoordelingsPunt<br />
BPA BisPhenol-A<br />
BREF Best Available Technology REFerence document<br />
BSI BAYER-Shell Isocyanates<br />
BWK Biologische WaarderingsKaart<br />
CFD Computational fluid dynamics<br />
bv. Bijvoorbeeld<br />
B.Vl.R. Besluit Vlaamse Regering<br />
BWK Biologische WaarderingsKaart<br />
BZV Biologisch ZuurstofVerbruik<br />
°C graden Celsius (eenheid van temperatuur)<br />
ca. circa, ongeveer<br />
CAFÉ Clean air for Europe<br />
CARA Chronische Aspecifieke Respiratoire Aandoeningen<br />
CCS Carbon Capture and storage<br />
CHP Combined heat and power<br />
CO Koolstofmonoxide<br />
CO2<br />
Koolstofdioxide<br />
CREG Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en <strong>het</strong> Gas<br />
CZV Chemisch ZuurstofVerbruik<br />
d dag (eenheid van tijd)<br />
dB(A) decibel (A-gewogen geluidsdrukniveau)<br />
DeNOx<br />
stikstofverwijderingsinstallatie<br />
d.i. Dit is<br />
DS Droge Stof gehalte<br />
DS-brandertype Brandertype Duall-Stufen<br />
d.w.z. Dit wil zeggen<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van afkortingen 898<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
e.a. En andere<br />
e.d. En dergelijke<br />
ESP, ESV Electrostatic precipitator, Elektrostatische vliegasvangers<br />
etc. Et cetera<br />
ETSAP Energy Technology Systems Analysis Programme<br />
FGD Flue gas desulphurization (Rookgasontzwavelingsinstallatie)<br />
EPA Environmental Protection Agency<br />
EU Europese Unie<br />
FEBEG Beroepsfederatie van Producenten en Verdelers van Elektriciteit in België<br />
g gram (eenheid van massa)<br />
GAVO GAsVOorverwarmer<br />
gem. gemiddeld(e)<br />
GEN Grote Eenheid Natuur<br />
GIS Geografisch Informatie Systeem<br />
GJ GigaJoule (eenheid van energie)<br />
GNOP Gemeentelijk natuurontwikkelingsplan<br />
GPBV Geïntegreerde Preventie en Bestrijding van Verontreiniging<br />
GRUP Gewestelijk Ruimtelijk UitvoeringsPlan<br />
GW Grenswaarde<br />
GWL Grondwaterlichaam<br />
h uur (eenheid van tijd)<br />
ha hectare (eenheid van oppervlakte)<br />
HCOV Hydrogeologische codering van de ondergrond van Vlaanderen<br />
HD Hoge Druk<br />
HFK FluorKoolWaterstof<br />
HO-brandstof Hexaanoxide-brandstof<br />
Hz Hertz (eenheid van frequentie)<br />
IBI index voor biotische integriteit<br />
IBW Instituut voor Bos- en Wildbeheer<br />
IEA International Energy Agency<br />
IFDM Immissie Frequentie Distributie Model<br />
INBO instituut voor natuur- en bosonderzoek<br />
IPPC International Pollution Prevention and Control (GPBV)<br />
i.p.v. in plaats van<br />
i.s.m. In samenwerking met<br />
j jaar (eenheid van tijd)<br />
KB Koninklijk Besluit<br />
KCD Kerncentrale Doel<br />
kg kilogram (eenheid van massa)<br />
KMI Koninklijk Meteorologisch Instituut<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van afkortingen 899<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
Kps Kust- en poldersysteem<br />
kton kiloton (eenheid van massa)<br />
kV kilovolt (eenheid van spanning)<br />
KVNS Kon. Ver. Voor natuur & stedenschoon<br />
kW kilowatt (eenheid van vermogen)<br />
KWS KoolWaterStoffen<br />
L liter (eenheid van volume)<br />
LCP Large Combustion Plant (grote verbrandingsinstallatie)<br />
LD Lage druk<br />
LNE Administratie Leefmilieu, Natuur en Energie<br />
LTD Lange Termijn Doelstelling<br />
LUVO Luchtvoorverwarmer<br />
m meter (eenheid van afstand)<br />
m² vierkantemeter (eenheid van oppervlakte)<br />
m³ Kubiekmeter (eenheid van volume)<br />
m³(n) Kubiekketer onder normaalomstandigheden (1013,25 hPa, 273 K)<br />
m.a.w. met andere woorden<br />
max. maximum (maximaal)<br />
MBO MilieuBeleidsOvereenkomst<br />
m.b.t. met betrekking tot<br />
meq milli-equivalent<br />
<strong>MER</strong> Milieueffect<strong>rapport</strong><br />
m.e.r. Milieueffect<strong>rapport</strong>age<br />
MD Midden druk<br />
mg milligram (eenheid van massa)<br />
min. minimum (minimaal)<br />
MINA Milieubeleidsplan en Natuurontwikkelingsplan voor Vlaanderen<br />
Mio. Miljoen<br />
MJ MegaJoule (eenheid van energie)<br />
MKN Milieukwaliteitsnorm<br />
MP MeetPunt<br />
Mton Megaton (eenheid van massa)<br />
MTR Maximaal toelaatbaar risico<br />
MWe MegaWatt elektrisch vermogen<br />
MWth MegaWatt thermisch vermogen<br />
N Noord<br />
NEP Nationale EmissiePlafonds<br />
NIS Nationaal Instituut voor de Statistiek<br />
nl. Namelijk<br />
NO Noordoost<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van afkortingen 900<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
NOx<br />
Stikstofoxiden<br />
N.V. Naamloze Vennootschap<br />
n.v.t. niet van toepassing<br />
NW Noordwest<br />
NWL Natuurpunt Wase Linkerscheldeoever vzw<br />
O Oost<br />
o.a. onder andere<br />
P-50, P-95, P-98<br />
PAA Peracetic Acid<br />
50-, 95- en 98-percentiel, dit zijn de waarden waaronder respectievelijk 50, 95 en 98% van<br />
de (meet)waarden gelegen zijn<br />
p.a.e. Personen Auto-Equivalenten<br />
PAK Polyaromatische koolwaterstoffen<br />
PCB Polychloorbifenylen<br />
PFK PerFluorKoolstof<br />
pH zuurgraad in eenheden Sörensen<br />
PM10<br />
PM2,5<br />
ref. Referentie<br />
resp. Respectievelijk<br />
Particulate Matter 10 µm (fijn stof met 10 µm equivalente diameter of minder)<br />
Particulate Matter 2,5µm (fijn stof met 2,5µm equivalente diameter of minder<br />
RfC Reference concentration for chronic inhalation exposure<br />
R.O.I. Rookgasontzawavelingsinstallatie<br />
RSV Ruimtelijk structuurplan Vlaanderen<br />
RUP Ruimtelijk UitvoeringsPlan<br />
s seconde (eenheid van tijd)<br />
S Siemens (eenheid van geleidbaarheid)<br />
SBZ (-H) (-V) Speciale BeschermingsZone (Habitatrichtlijngebied) (Vogelrichtlijngebied)<br />
SCR Selectieve katalytische reductie<br />
SF6<br />
Zwavelhexafluoride<br />
SCR Selectieve katalytische reductie<br />
SNCR Selectieve niet-katalytische reductie<br />
SOx<br />
Zwaveloxiden<br />
T.A.W. Tweede Algemene Waterpassing<br />
t.b.v. Ten behoeve van<br />
TEF Toxiciteitequivalent factor<br />
Teq Toxiciteitequivalent<br />
t.h.v. ter hoogte van<br />
TLV Treshold limit value<br />
Tnb<br />
Natteboltemperatuur<br />
t.o.v. ten opzichte van<br />
ToVo Toezicht Volksgezondheid, afdeling WVG (Welzijn, Volksgezondheid,en Gezin)<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van afkortingen 901<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
UK United Kingdom (Verenigd Koninkrijk)<br />
VDI Verein deutscher Ingenieure (Duitse Ingenieursvereniging)<br />
VEN Vlaams Ecologisch Netwerk<br />
VLAREA Vlaams Reglement voor Afvalvoorkoming en –beheer<br />
VLAREBO Vlaams reglement betreffende de bodemsanering<br />
VLAREM Vlaams Reglement betreffende Milieuvergunning<br />
VMM Vlaamse MilieuMaatschappij<br />
WGO, WHO Wereldgezondheidsorganisatie, World Health Organization<br />
WHP Natuurpunt Hobokense Polder vzw<br />
WKK WarmteKrachtKoppeling<br />
WVG Administratie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin<br />
WZI Waterzuiveringsinstallatie<br />
Zeq Zuurequivalenten<br />
Z.g.n. Zo genaamde<br />
ZS Vast stofgehalte<br />
µg microgram (eenheid van massa)<br />
µm micrometer (eenheid van lengte)<br />
µS microSiemens (eenheid van geleidbaarheid)<br />
-mv Onder maaiveld<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Lijst van afkortingen 902<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
22. Verklarende woordenlijst<br />
Achtergrondconcentratie Het concentratieniveau van een stof in een gebied, zonder dat daar de<br />
voorgenomen activiteit plaatsvindt<br />
Achtergrondtemperatuur Temperatuur van <strong>het</strong> oppervlaktewater bij de inlaat (inlaattemperatuur). Deze<br />
temperatuur kan hoger zijn dan de natuurlijke temperatuur door bovenstroomse<br />
restwarmte<br />
Afgas Gasvormige verontreiniging (eventueel beladen met stofvormige verontreinigingen)<br />
van een productieproces die geëmiteerd wordt<br />
Aftapstoom Stoom die uit een stoomcircuit wordt afgetapt nadat <strong>het</strong> een deel van zijn energie<br />
aan de turbine heeft afgegeven<br />
Afvalwater Water waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is te ontdoen of zich moet<br />
ontdoen, met uizondering van niet-verontreinigd hemelwater<br />
Antropogeen Van menselijke oorsprong<br />
A-weging A-weging is een aanpassing voor de hinderlijkheid naar menselijk gehoor bij lage<br />
geluiddrukniveaus; A-curve IS gedefinieerd in de Belgische norm NBN C 97-122<br />
Belasting (van de eenheid) De belasting is gelijk aan de momentane vraag naar elektrisch vermogen voor de<br />
eenheid; de maximale belasting is dus gelijk aan <strong>het</strong> vermogen van de eenheid,<br />
meestal uitgedrukt in MWe<br />
Best Available Techniques<br />
BAT<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Verklarende woordenlijst 903<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
Best Beschikbare Technieken. Het toepassen van technieken die naar de stand van<br />
de techniek <strong>het</strong> meest doeltreffend zijn en die tegelijk uit economisch oogpunt voor<br />
de gebruiker haalbaar zijn<br />
Biomassa Organisch materiaal van dierlijke of plantaardige oorsprong<br />
BP Beoordelingspositie voor toetsing geluidnormen<br />
Cape-size schip Groot cargo-schip, origineel gemaakt om door <strong>het</strong> Suez kanaal te varen. Capesize<br />
schepen zijn groter dan Panamax<br />
Component In rookgas voorkomend bestanddeel; NOx, SO2, CO2 et cetera<br />
Condensaat Gecondenseerde stoom<br />
Condensor Apparaat dat bestaat uit een vat, met daarin een pijpenbundel waardoor koelwater<br />
stroomt. Hierdoor condenseert de stoom in <strong>het</strong> vat<br />
Continue geluid Stabiel geluid dat in totaal meer dan 10% van een beoordelingsperiode kan<br />
voorkomen<br />
dB(A) Decibel (A-gewogen), eenheid voor A-gewogen geluiddrukniveau en/of<br />
geluidvermogenniveau<br />
Debiet De hoeveelheid fluïdum (in dit <strong>MER</strong> meestal water) die per tijdseenheid wordt<br />
afgevoerd (rivier) of wordt verpompt (koelwater van een inrichting) in m 3 /s<br />
Demiwater Gedemineraliseerd water (onder andere voor stoom)<br />
Depositie Hoeveelheid van een stof die per tijds- en oppervlakte-eenheid neerkomt (droog en<br />
nat)<br />
Duurzame energiebronnen Energiebronnen die in menselijk tijdsperspectief bezien, niet-eindig zijn, bijvoorbeeld<br />
zon, wind, waterkracht<br />
Ecosysteem Een functioneel relatiestelsel dat bestaat uit zowel levende als niet-levende<br />
subsystemen, doorgaans aangeduid als organismen en hun milieu<br />
Effluent Gezuiverde lozing van een waterzuiveringsinstallatie (op <strong>het</strong> oppervlaktewater)<br />
EHS Ecologische hoofdstructuur
Emissie Hoeveelheid stof(fen) of andere agentia, zoals geluid of straling, die door bronnen in<br />
<strong>het</strong> milieu wordt gebracht<br />
Emissiegrenswaarde Concentratie en/of massa van verontreinigde stoffen, gedurende een bepaalde<br />
periode, in emissie afkomstig van inrichtingen, die in normale<br />
bedrijfsomstandigheden niet mag worden overschreden<br />
Energiebalans Overzicht van ingaande en uitgaande energiestromen<br />
Fluctuerend geluid Geluid waarvan <strong>het</strong> niveau voortdurend en in belangrijke mate varieert; de variaties<br />
<strong>kun</strong>nen zowel periodisch als niet-periodisch zijn; de niveauverhogingen worden<br />
gemeten als LAeq,1s en duren in <strong>het</strong> totaal niet langer dan 10% van de<br />
desbetreffende beoordelingsperiode (bijvoorbeeld druk verkeer)<br />
Fossiele brandstof Brandstof die in de loop van vele eeuwen is ontstaan uit organische stoffen onder<br />
druk van oude aardlagen<br />
Fugitieve emissie Emissie die plaats vindt via kleine lekken in installaties, vooral via afdichtingen zoals<br />
aan flenzen, rond draaiende assen van pompen, ventilatoren, kleppen; de fugitieve<br />
emissies maken deel uit van de niet-geleide emissies<br />
Geleide emissiebron Is een bron (uitlaat, schoorsteen) waarvoor welbepaalde fysische kenmerken<br />
bestaan (ligging, hoogte, diameter) én in principe meetbare volumestroom (debiet)<br />
Grenswaarde (geluid) Milieukwaliteitseis waaraan nieuwe inrichtingen dienen te voldoen (overschrijding is<br />
niet toegestaan). Grenswaarde is, afhankelijk van <strong>het</strong> oorspronkelijk<br />
omgevingsgeluid, gelijk aan de richtwaarden of tot 5 dB lager dan de richtwaarden<br />
HD-stoom Hogedrukstoom<br />
Hemelwater Verzamelnaam voor regen, sneeuw en hagel, met inbegrip van dooiwater<br />
Immissie Concentratie of belasting (stoffen, andere agentia) in een<br />
milieucompartiment op leefniveau<br />
Impuls geluid Geluid veroorzaakt door zeer kortstondige gebeurtenissen, korter dan 2 seconden,<br />
en waarvan <strong>het</strong> niveau meerdere keren abrupt terugvalt tot dat van <strong>het</strong> residuele<br />
geluid of <strong>het</strong> oorspronkelijke omgevingsgeluid; de niveauverhogingen worden<br />
gemeten als LAeq,1s en duren in <strong>het</strong> totaal niet langer dan 10% van de<br />
desbetreffende beoordelingsperiode (vb. heien damplaten)<br />
Incidenteel geluid Geluid waarvan <strong>het</strong> niveau weinig frequent verhoogt ingevolge gebeurtenissen die<br />
langer dan 2 seconden duren; de niveauverhogingen worden gemeten als LAeq,1s<br />
en duren in <strong>het</strong> totaal niet langer dan 10% van de duur van de desbetreffende<br />
beoordelingsperiode (vb. veiligheidskleppen)<br />
Intermitterrend geluid Geluid waarvan <strong>het</strong> niveau meerdere keren terugvalt tot dat van <strong>het</strong> residuele geluid<br />
en waarbij <strong>het</strong> geluidsniveau tijdens de verhoging aanhoudt gedurende een periode<br />
in de orde van grootte van 2 seconden; de niveauverhogingen worden gemeten als<br />
LAeq,1s en duren in <strong>het</strong> totaal niet langer dan 10% van de duur van de<br />
desbetreffende beoordelingsperiode (vb. Intrillen damplaten)<br />
Inkuiping Een kuipvormig uitgevoerde vloeistofdichte constructie uit niet-brandbare materialen,<br />
die in staat is om de lekvloeistof (uit een vat of tank) te weerhouden<br />
Koeltoren Een systeem waarmee warmte van <strong>het</strong> koelwater aan de lucht wordt afgegeven in<br />
plaats van aan <strong>het</strong> oppervlaktewater<br />
LAsp<br />
LD-stoom Lagedrukstoom<br />
Lden<br />
LwA A-gewogen geluidvermogenniveau<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Verklarende woordenlijst 904<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309<br />
A-gewogen specifiek geluid (geluid specifiek toebehorend tot de inrichting)<br />
Geluidbelastingsindicator voor de hinder tijdens de etmaalperiode, zoals nader<br />
gedefinieerd in Bijlage 2.2.4.1. van <strong>het</strong> Vlarem II<br />
MAC-waarde Maximale Aanvaarde Concentratie van een gas, damp, nevel of van stof in de lucht<br />
op de werkplek<br />
Massabalans Overzicht van ingaande en uitgaande massastromen<br />
MD-stoom Middendrukstoom
<strong>MER</strong> Milieu Effect Rapport (<strong>het</strong> <strong>rapport</strong>)<br />
m.e.r. milieu-effect<strong>rapport</strong>age (de procedure)<br />
Milieucompartimenten Verschillende onderdelen waarin <strong>het</strong> milieu verdeeld kan worden, zoals bodem,<br />
water, lucht<br />
Milieukwaliteitsdoelstelling Een norm met betrekking tot de kwaliteit van een milieucompartiment<br />
MP Meetpositie voor geluid in referentiesituatie<br />
Niet-geleide emissiebron Elke emissiebron die één van de kenmerken van een geleide emissiebron ontbreekt<br />
PAK Polycyclische aromatische koolwaterstof<br />
Panamax De Panamax is een cargo-schip, zo geconstrueerd zodat zijn maximale afmetingen<br />
nog net gebruik kan maken van <strong>het</strong> Panamakanaal<br />
Percentiel Getal, dat in een cumulatieve frequentieverdeling in procenten de kans aangeeft dat<br />
een bepaald meetresultaat niet wordt overschreden. Als <strong>het</strong> 95-<br />
(onderschrijdings)percentiel van een reeks meetresultaten (bijvoorbeeld) 5,3 is, dan<br />
ligt 95% van de meetresultaten onder 5,3<br />
ppm parts per million (1 per 10 6 )<br />
ppb parts per billion (1 per 10 9 )<br />
Receptorpunt Punt waar de concentratie van een bepaalde milieubelasting wordt berekend<br />
Restgas Gasvormige stroom (eventueel beladen met stofvormige verontreinigingen) die als<br />
restproduct van een productieproces beschouwd wordt; deze kan een nuttige<br />
toepassing krijgen, gezuiverd worden of geëmitteerd worden als afgas<br />
Restwater Water, meestal beladen met diverse stoffen (verontreinigingen), dat als restproduct<br />
van een productieproces beschouwd wordt, <strong>het</strong> kan een nuttige toepassing krijgen,<br />
gezuiverd worden of geloosd worden als afvalwater<br />
Richtwaarde Milieukwaliteitseis die – al dan niet op termijn – zoveel mogelijk moet worden bereikt<br />
en gehandhaafd (overschrijding is om bijzondere redenen mogelijk)<br />
Richtwaarde (geluid) De waarde in dB(A) waaraan <strong>het</strong> specifieke geluid van een inrichting wordt getoetst;<br />
ook de waarde in dB(A) die geldt als milieukwaliteitsnorm voor <strong>het</strong> LA95,1h van <strong>het</strong><br />
omgevingsgeluid in open lucht<br />
Risico Ongewenste gevolgen van een activiteit, verbonden met de kans dat deze zich voor<br />
zullen doen<br />
Rookgas De gasstroom in de uitlaat van een verbrandingsinstallatie<br />
STEG Stoom- en gasturbine-installatie<br />
Stookwaarde De calorische waarde van een brandstof zonder correctie voor opwarming van <strong>het</strong><br />
aanwezige water en de condensatiewarmte van <strong>het</strong> gevormde water<br />
Streefwaarde Milieukwaliteitsniveau waarbij <strong>het</strong> risico op als nadelig gewaardeerde effecten<br />
verwaarloosbaar wordt geacht<br />
Temperatuursprong (∼T) De mate van opwarming aangegeven in graden Kelvin (K) van <strong>het</strong> ingenomen<br />
koelwater. Deze temperatuursprong wordt gemeten als <strong>het</strong> verschil in temperatuur<br />
van <strong>het</strong> koelwater voor en na de condensor<br />
Toxisch Giftig; eigenschap van een chemische stof berustend op een verstoring van<br />
fysiologische functies in levende organismen<br />
Verspreidingsmodel Model waarmee de verspreiding (van luchtverontreiniging) wordt voorspeld<br />
Warmtelozing (MWth) De hoeveelheid warmte (MJ) in <strong>het</strong> koelwater die een inrichting per seconde op <strong>het</strong><br />
oppervlaktewater loost<br />
WKC Warmte-krachtcentrale<br />
WKK Warmte-krachtkoppeling<br />
Zuurequivalenten Eenheid voor zure depositie<br />
SGS Belgium NV Juni 2009 Verklarende woordenlijst 905<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
23. Literatuurlijst<br />
23.1. Algemeen<br />
• Richtlijnenboeken voor <strong>het</strong> opstellen en beoordelen van milieueffect<strong>rapport</strong>en, LNE,<br />
Dienst Mer.<br />
• www.gisvlaanderen.be<br />
• www.mervlaanderen.be<br />
• Milieueffect<strong>rapport</strong>age. Effectvoorspelling: delen 20, 21, 22, 23, 24, 25. Ministerie<br />
VROM, Staatsuitgeverij/DOP, ’’s-Gravenhage, 1989.<br />
23.2. Pro<strong>je</strong>ctomschrijving<br />
• Informatie ter beschikking gesteld door E.ON Kraftwerke GmbH.<br />
• Eind<strong>rapport</strong> Evaluatie van <strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse polluenten naar <strong>het</strong><br />
compartiment lucht voor de elektriciteitsproductie in Vlaanderen. (mei, 2002), Vito,<br />
studie in opdracht van Aminal.<br />
• Field evaluation of a sound system to reduce estuarine fish intake at a power plant cooling<br />
water inlet’ , gepubliceerd in januari 2004.<br />
• IPPC referentiedocument Beste beschikbare technieken voor industriële koelsystemen.<br />
• Civiele werkzaamheden aanlegkade t.b.v. een losplaats voor steenkolen,<br />
haalbaarheidsstudie.<br />
• <strong>MER</strong> 1.100 MWe kolengestookte centrale Maasvlakte, Nederland.<br />
• <strong>MER</strong> Spoorwegverbinding onder de Schelde (Liefkenshoekspoortunnel).<br />
• <strong>MER</strong> – kennisgevingsdocument tweede Tijsmanstunnel.<br />
• Commission Energy 2030 Renewable energies Prof. J. De Ruyck 25/10/2006<br />
• Commission ENERGY 2030, FINAL REPORT June 19, 2007<br />
• BP Statistical Review of World Energy June 2008<br />
• Devriendt N., Dooms G., Liekens J., Wouter N., Pelkmans L., Prognoses voor<br />
hernieuwbare energie en warmtekrachtkoppeling tot 2020, oktober 2005, VITO.<br />
• Palmers G., Dooms G., Shaw S. (3 E ), Scheuren C. (FUL), Neyens J. (IMEC), De Stexhe<br />
F. (UCL), Solar Roadmap, Renewable Energy Evolution in Belgium 1974-2025, i.ov.<br />
Belgian Science Policy, juni 2004, www.belspo.be<br />
• Frans Van Hulle (3 E ), Yves Cabooter (3 E ), Geert Palmers (3 E ), Vera Van Lancker<br />
(RCMG), Sophie Le Bot (RCMG), Samuel Deleu (RCMG), Joris Soens (KUL-ESAT),<br />
Johan Driesen (KUL-ESAT), Optimal offshore wind energy developments in Belgium,<br />
i.ov. Belgian Science Policy, FOD Wetenschapsbeleid, mei 2004, www.belspo.be<br />
23.3. Discipline lucht<br />
• Eind<strong>rapport</strong> Evaluatie van <strong>het</strong> reductiepotentieel voor diverse polluenten naar <strong>het</strong><br />
compartiment lucht voor de elektriciteitsproductie in Vlaanderen. (mei, 2002), Vito,<br />
studie in opdracht van Aminal;<br />
SGS Belgium NV April 2009 Literatuurlijst 906<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Luchtkwaliteit in <strong>het</strong> Vlaamse gewest, jaarverslag immissiemeetnetten, Kalenderjaar<br />
2006 en meteorologisch jaar 2006-2007, VMM-december 2007.<br />
• Lozingen in de lucht 1990-2006, CDVP emissie-inventaris lucht, afdeling Meetnetten en<br />
onderzoek, VMM, december 2007.<br />
• Proost S., Claes K., Duerinck J., Eyckmans J., Moons E., Reymen D., Saveyn B., Van<br />
Herbruggen B., Van Regemorter D.; Economische impact van de Kyoto-doelstellingen<br />
op de Vlaamse economie; ENERGY,TRANSPORT AND ENVIRONMENT, CENTER<br />
FOR ECONOMIC STUDIES.<br />
• NEC-reductieprogramma 2006, Vlaamse versie, LNE.<br />
• Emissiegegevens van ketels BAYER, via elektronisch verkeer ontvangen van de<br />
milieucoördinator van BAYER.<br />
• Emissies van de Haven van Antwerpen, Info verkregen van Het gewestelijk havenbedrijf<br />
Antwerpen.<br />
• Vlarem I en Vlarem II, Milieuwetboek Vlaanderen, 15 de uitgave 2008.<br />
• Modelleringprogramma IFDM-PC, VITO.<br />
• Modelleringprogramma CAR-model<br />
• IPPC referentiedocument Beste beschikbare Technieken ‘Emissies van opslag’<br />
• IPPC referentiedocument Beste beschikbare Technieken ‘Grote stookinstallaties’<br />
• Onderzoek naar de bronnen van PM10 in de haven van Antwerpen, Studie uitgevoerd in<br />
opdracht van <strong>het</strong> departement Leefmilieu, Natuur en Energie; uitgevoerd door Vito,<br />
maart 2007.<br />
• ‘Actieplan fijn stof en NO2 in de Antwerpse haven en de stad Antwerpen’ d.d. juli 2008<br />
opgesteld in <strong>het</strong> kader van de uitvoering van <strong>het</strong> Vlaams stofplan in opdracht van Hilde<br />
Crevits, Vlaams Minister van Openbare Werken, Energie, Leefmilieu en Natuur, Het<br />
Gemeentelijk Havenbedrijf van Antwerpen en Stad Antwerpen.<br />
23.4. Discipline water<br />
• Basiswater- en drinkwaterkwaliteit (ref. http//www.vmm.be);<br />
• Studie naar de verspreiding van <strong>het</strong> koelwater in de Schelde bij inplanting van de<br />
nieuwe elektriciteitscentrale op de site van BAYER, IMDC NV, 2008;<br />
• De watertoets voor plannen, programma’s en vergunningen. Verplichtingen en<br />
implicaties, Ann Carette, Juridische Dienst departement Leefmilieu, Natuur en Energie<br />
26 september 2006;<br />
• brochure Het decreet Integraal Waterbeleid. Mijlpaal voor <strong>het</strong> Vlaamse waterbeleid,<br />
VMM, 2004.<br />
• De watertoets voor plannen, programma’s en vergunningen. Verplichtingen en<br />
implicaties, Ann Carette, Juridische Dienst departement Leefmilieu, Natuur en Energie<br />
26 september 2006<br />
• Field evaluation of a sound system to reduce estuarine fish intake at a power plant cooling<br />
water inlet’ , gepubliceerd in januari 2004.<br />
• IMDC (2007a). Milieueffect<strong>rapport</strong> Verruiming vaargeul Beneden-Zeeschelde en<br />
Westerschelde, Basis<strong>rapport</strong> Zoutdynamiek, een uitgave van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct Verruiming<br />
vaargeul van RWS Zeeland en MOW Maritieme Toegang, september 2007<br />
SGS Belgium NV April 2009 Literatuurlijst 907<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• IMDC (2007b). Milieueffect<strong>rapport</strong> Verruiming vaargeul Beneden-Zeeschelde en<br />
Westerschelde, Basis<strong>rapport</strong> Slibdynamiek, een uitgave van <strong>het</strong> pro<strong>je</strong>ct Verruiming<br />
vaargeul van RWS Zeeland en MOW Maritieme Toegang, september 2007<br />
23.5. Discipline bodem en grondwater<br />
• Rapport Oriënterend bodemonderzoek, BAYER Antwerpen N.V. Scheldelaan 420<br />
Haven 507 2000 Antwerpen Kad. Perc. 234t, Lisec vzw, juli 2000 (SDV-2000-8354-R-<br />
SVD-BAY005).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Uitvoering van een Oriënterend Bodemonderzoek, Scheldelaan<br />
420 Haven 507 2040 Antwerpen – percelen eigendom van BAYER Antwerpen NV<br />
Eind<strong>rapport</strong> (deel 1), Ecorem november 2001 (B03/5112.010).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Uitvoering van een Controleonderzoek op perceel 234t te 2040<br />
Antwerpen Scheldelaan 420, Haven 507, Ecorem maart 2002 (B06/5112.006).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Actualisatie Oriënterend Bodemonderzoek voor<br />
onderzoekslocatie gelegen aan de Scheldelaan 420 te 2040 Antwerpen (perceel 234r),<br />
Ecorem augustus 2003 (B13/5112.003).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Actualisatie Oriënterend Bodemonderzoek voor<br />
onderzoekslocatie gelegen aan de Scheldelaan 420 te 2040 Antwerpen (percelen<br />
234b, 234c, 234p, 234v en 234w), Ecorem februari 2004 (B14/5112.003).<br />
• BAYER Antwerpen NV, Actualisatie Oriënterend Bodemonderzoek, Haven 507<br />
Scheldelaan 420 2040 Antwerpen, Arcadis Gedas maart 2004 (11/002774).<br />
• Beschrijvend Bodemonderzoek BAYER Antwerpen NV (RO), Arcadis Gedas maart<br />
2004 (11/002722).<br />
• Kaart kwetsbaarheid van de ondergrond.<br />
23.6. Discipline geluid<br />
• Akoestisch onderzoek naar de inrichting van E.ON Benelux op de Maasvlakte te<br />
Rotterdam (<strong>rapport</strong> 6061138.R01 van WNP raadgevende ingenieurs);<br />
• Milieu-effecten <strong>rapport</strong> 1.100 Mwe kolengestookte centrale Maasvlakte – E.ON Benelux<br />
N.V. (50662145-Consulting 06-1037);<br />
• Neubau Steinkohekraftwerk Datteln – E.ON Kraftwerke GmbH (M64 783/15 hkm 28.juli<br />
2006 – Müller-BBM);<br />
• Hervergunning van de energieproductie bij Lanxess/BAYER (ref. 04/08325/PV –<br />
Ecolas);<br />
23.7. Discipline mens<br />
• Air Quality Guidelines-Second Edition, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen,<br />
Denmark, 2000;<br />
• Air Quality Guidelines-Global Update, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen,<br />
Denmark, 2006;<br />
SGS Belgium NV April 2009 Literatuurlijst 908<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309
• Verkeerstellingen 2006, Vlaamse overheid, Beleidsdomein Mobiliteit en Openbare<br />
werken, Agentschap infrastructuur, afdeling verkeers<strong>kun</strong>de, Brussel, Depotnummer<br />
2007/3241/104, 2007;<br />
• Verkeerstellingen 2000, nr 18, Ministerie van Verkeer en infrastructuur, bestuur van<br />
wegverkeer en infrastructuur, Dienst infrastructuur, Directie normen en databanken,<br />
2001;<br />
• Chemiekaarten, gegevens voor veilig werken met chemicaliën, 16 e editie, 2001;<br />
23.8. Discipline fauna en flora<br />
• AMINAL cel <strong>MER</strong>, 2001; Kwetsbaarheidskaarten voor fauna en flora ten behoeve van<br />
de ondersteuning van milieueffect<strong>rapport</strong>age i.s.m. Aeolus en Lisec.<br />
• Aeolus bvba, 2006; Achtergrondnota Natuur Haven van Antwerpen.; Finale versie, 30<br />
maar 2006.<br />
• Jager, 3., 1992;Een onderzoek naar de vissterfte ten gevolge van koelwaterinname uit<br />
<strong>het</strong> Eems-estuarium door de Eemscentrale in 1981/1982.; Rapport DGW-92.026.<br />
Rijkswaterstaat, Rijksinstituut voor Kust en Zee / RIKZ.<br />
• Hadderingh, R.H. & Z. Jager, 2002; Comparison of fisch impingement by a thermal<br />
power station with fish populations in the Ems Estuary.;Journal of Fish Biology 61: 105<br />
– 124.<br />
• Hartholt J.G., Jager Z., 2004. Effecten van koelwater op <strong>het</strong> zoute aquatische milieu.<br />
• Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Rapport RIKZ/2004.043.<br />
• Maes J., Taillieu A., Van Damme P., Ollevier F., 1996. Impact van watercaptatie via <strong>het</strong><br />
waterpompsysteem van de Kerncentrale van Doel ¾ op de biota van de Beneden-<br />
Zeeschelde. Studie<strong>rapport</strong> in opdracht van Electrabel.Katholieke Universiteit Leuven,<br />
Departement Biology.<br />
• Paelinckx, D. et al., 2001; Biologische waarderingskaart van <strong>het</strong> Vlaame Gewest.<br />
Aanvullende algemene verklarende tekst. Mededelingen van <strong>het</strong> Instituut voor<br />
Natuurbehoud 17;Brussel.<br />
• Stevens M., 2008;Niet gepubliceerd. Gegevens over <strong>het</strong> visbestand op de<br />
Schelde.INBO<br />
• Beheerscommissie Natuurcompensaties Linkerscheldeoever. (2003). Stand van zaken<br />
realisatie natuurcompensaties en opstart van de monitoring in <strong>het</strong><br />
Linkerscheldeoevergebied – jaarverslag september 2002 – oktober 2003.<br />
• Instituut voor natuurbehoud (2003). Monitoring van <strong>het</strong> Linkerscheldeoevergebied in<br />
uitvoering van de resolutie van <strong>het</strong> Vlaams Parlement van 20 februari 2002; resultaten<br />
van <strong>het</strong> eerste jaar, december 2003. Resultaten van <strong>het</strong> tweede jaar, december 2004.<br />
• Instituut voor natuurbehoud (2005). Monitoring van <strong>het</strong> Linkerscheldeoevergebied in<br />
uitvoering van de resolutie van <strong>het</strong> Vlaams Parlement van 20 februari 2002: resultaten<br />
van <strong>het</strong> derde jaar, december 2005.<br />
• Spanoghe G., Gyselings R. & Van den Bergh E. 2006. Monitoring van <strong>het</strong><br />
Linkerscheldeoevergebied in uitvoering van de resolutie van <strong>het</strong> Vlaams Parlement van<br />
20 februari 2002: resultaten van <strong>het</strong> derde jaar. Bijlage 8.6 van <strong>het</strong> derde jaarverslag<br />
van de Beheercommissie Natuurcompensaties Linkerscheldeoevergebied. Verslag<br />
Instituut voor Natuurbehoud IN.O.2006.1, Brussel<br />
SGS Belgium NV April 2009 Literatuurlijst 909<br />
Pro<strong>je</strong>ctnummer: 07.0309