het rapport Prijsvorming in de varkensvleesketen.

- OECD (2006) komt tot de conclusie dat de prijstransmissie in de Nederlandse varkensvleesketen snel
en volledig plaatsvindt.
- EC (2011) concludeert dat het gat tussen de prijzen af-slachterij en af-detailhandel toegenomen is voor
spek, maar niet voor andere varkensvlees in het algemeen of voor karbonades of schnitzels. Aangezien
het alleen spek betreft is de meest waarschijnlijke verklaring dat de toename van het prijsverschil gerelateerd
is aan de toename van de kosten voor de bewerking van speklappen tot spekblokjes en –reepjes.
Dit vergt meer arbeid en eist dus een grotere marge. Deze extra marge komt met name de verwerkende
industrie ten goede.
4.3 Econometrische analyse
Econometrische analyses in het kader van deze studie leiden tot de volgende resultaten:
- Voor de periode 2003-2010 hebben wij geen klassieke varkenscyclus vast kunnen stellen. Deze bestond
wel in de periode 1977-1994 (Kuiper en Meulenberg 1997a, 1997b). Er bestaat wel een korte
termijn dynamiek in de prijzen af-boerderijniveau: de prijs in week t beïnvloedt de prijs in de daarop
volgende weken (t+1 en t+2).
- Uit econometrische analyses blijkt dat de Nederlandse varkensprijs de Duitse varkensprijs volgt in de
periode 1997-2003 en in de periode 2004-2010. Deze relatie geldt niet andersom. De Nederlandse
varkensprijs past zich dus aan de Duitse varkensprijs aan.
- Uit de analyse blijkt dat er alleen vaste opslagen tussen de af-boerderijprijs, de af-slachterijprijs en
de consumentenprijs bestaan. Het verschil tussen de af-boerderij- en de af-slachterijprijs bedraagt
0,47 euro per kg; het verschil tussen de af-slachterij en de consumentenprijs 4,70 euro per kg vlees.
Er is dus sprake van een perfecte prijstransmissie.
- In de periode 2002-2010 is geen sprake van asymmetrische prijsaanpassing. Supermarkten geven
een stijging van de kosten net zo snel door als een daling.
De resultaten van de econometrische analyse bevestigen de conclusies van de onderzoeken door OECD
in 2006 en EC in 2011 en bestrijden de conclusies uit Bunte et al. (2003) ten aanzien van de prijstransmissie
vanaf boerderij niveau tot consument. Door de uitbreiding van de EU, verdere specialisatie en
schaalvergroting van bedrijven in alle schakels van varkensvleesketen binnen de EU en door marktontwikkelingen
(aandacht voor prijstransmissie) is het mogelijk dat de conclusies tussen de verschillende
studies verschillen in de tijd.
Er bestaat geen lange termijn relatie tussen de varkensprijs af-boerderij en de prijs van veevoer. De
verhouding tussen beide prijzen was gunstig in 2005-2006 en ongunstig na 2006. Op korte termijn valt
geen prijstransmissie van voerprijzen op de varkensprijzen te verwachten. Varkenshouders hebben in
Nederland en in toenemende mate ook in de rest van Europa een gespecialiseerd bedrijf. Varkenshouders
gaan op korte termijn door met produceren zolang de variabele kosten (voer, big, dierenarts, mestafzet,
vreemde arbeid, energie, water rente omlopend vermogen etc) door de opbrengsten gedekt worden.
In deze situatie krijgen ze namelijk nog een deel van hun vaste kosten (eigen arbeid en gebouwkosten)
terug. Historisch gezien zijn de saldi, zelfs op de slecht presterende bedrijven positief (zie jaarlijkse
kengetallenspiegel van Agrovision). Een tweede aspect is dat er minimaal een pijplijn van 9 a 10 maanden
aanwezig is (vanaf het insemineren van zeugen tot het afleveren van vleesvarkens zit een periode
van 9 a 10 maanden). Het tussentijds slachten van dieren maakt het verlies alleen maar groter omdat er
nauwelijks markten zijn voor speenbiggen en vleesvarkens van 50 tot 80 kg. Indien voerprijzen nu stijgen
én er is een directe reactie van de zeugenhouders dan duurt het 9 a 10 maanden voordat het aanbod
van vleesvarkens minder wordt. Op korte termijn kan het aanbod van varkensvlees zelfs groeien als
er meer zeugen voor de slacht worden aangeboden en er minder jonge zeugen worden opgezet in de
zeugenhouderij. Het veronderstelde effect van voerprijzen op de varkensprijzen is een lange termijn effect
doordat meer varkenshouders stoppen (krijgen geen krediet meer of gebouwen zijn afgeschreven)
en minder varkenshouders investeren in uitbreiding. Ook bij uitbreiding is, zeker in Nederland anno
2011, sprake van een lange termijn effect omdat het vaak jaren duurt om de vergunningen en de financiering
te regelen voordat de bouw start. Door de beperkte geldigheid van vergunning is de optie om de
investering uit te stellen vaak maar in beperkte mate aanwezig.
10