opportuun_september_2012.pdf - Openbaar Ministerie

Marnix Eysink Smeets: ‘Veiligheidsgevoel
belangrijker dan statistieken’
ZSM als EHBO
RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | NR 09 | JAARGANG 18 | SEPTEMBER 2012
Verdrinkingsdrama in de haven
van Hellevoetsluis

In de ban van computervirus Dorifel
Verschillende gemeenten, bedrijven en universiteiten zijn begin augustus geïnfecteerd door het zogeheten
Dorifelvirus. Deze schadelijke software nestelt zich in computers en versleutelt vervolgens originele bestanden. Het
Nationaal Cyber Security Centrum is ingezet bij de bestrijding van Dorifel. Het virus lijkt inmiddels onder controle.
Het team High Tech Crime van het KLPD doet strafrechtelijk onderzoek naar de virusbesmetting en het onderliggende
botnet. Dat is een netwerk van besmette computers dat wordt aangestuurd door criminelen. Het onderzoek
2 | In Beeld - Opportuun 9 - september 2012
wordt geleid door het Landelijk Parket. Lodewijk van Zwieten, landelijk officier cybercrime: ‘Dit soort onderzoeken
is complex. Cybercriminelen houden zich niet aan landsgrenzen. De aanvallen worden ook steeds
grootschaliger. Dat probleem los je niet op met uitsluitend klassieke opsporing. Daarom werken we internationaal
samen met overheden en bedrijven.’
Foto: ANP / Gaetan Bally
| 3

6
12
18
22
Gevoel
Het is de taak van het OM om te zorgen dat we
kunnen blijven geloven in een rechtvaardige
samenleving. Zegt Marnix Eysink Smeets. ‘Liever
een hoekig OM dat goed probeert, dan een glad
OM met praatjes.’
Interview met een specialist in veiligheidsgevoelens
Verdronken Sammy
Aanklager Fred Speijers heeft meer zaken gehad
waarin hij zijn gelijk niet kreeg. Da’s all in the
game. Maar bij de uitspraak in de zaak van Sammy,
die verdronk na in de haven van Hellevoetsluis te
zijn gegooid, raakte hij “echt van de leg”. ‘Ik dacht:
wat krijgen we nou, dit kan toch niet?’
Alles afwegende
Slachtofferloket
Medewerkers van OM, politie, Slachtofferhulp
Nederland en Schadefonds Geweldsmisdrijven
vormen samen het Slachtofferloket in Utrecht. ‘Zo
sluiten onze processen beter aan, hebben we meer
begrip voor elkaar, en worden slachtoffer beter en
sneller geïnformeerd.’
Een dagje loket Utrecht­Lelystad
Jeugdgroepen
Meer dan 6 op de 10 leden van criminele
jeugdgroepen stuitte de laatste jaren op het OM.
Inmiddels is er aardig wat kennis over wat werkt.
Maar er is geen reden om achterover te leunen,
stelt hoofdofficier Henk Korvinus. ‘In een aantal
wijken is een voedingsbodem waardoor nieuwe
groepen ontstaan.’
Blijvende focus op foute bendes
OPPORTUUN | RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | JAARGANG 18 | NUMMER 09 | september 2012 Opportuun wordt gratis verstrekt
aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het magazine verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de
inhoud. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.
Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adresdrager met de aangebrachte wijzigingen naar het retouradres, of e­mail de wijzigingen naar
opportuun@om.nl. Redactieadres Openbaar Ministerie, Parket­Generaal, afdeling Communicatie, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag.
Eindredacteur Pieter Vermaas, 070 ­ 3399840 of p.vermaas@om.nl. Plaatsvervangend eindredacteur Thea van der Geest, 070 ­ 3399825 of t.v.d.geest@om.nl.
Foto omslag Marijke Volkers Bladformule en vormgeving Kris Kras Design Druk Tuijtel Oplage 8800
Waar zit de buikpijn?
Inhoud
“Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht.” Zo verwoordde Paul Schnabel in
2001 al het fenomeen dat burgers hun eigen buurt als veilig kunnen beschouwen
terwijl zij de samenleving als geheel, als steeds onveiliger bestempelen. De criminaliteit
in ons land daalt, maar toch voelen veel mensen zich onveiliger dan pakweg
vijftien jaar geleden. Het veiligheidsgevoel is dus lang niet altijd gebaseerd op
de feiten.
Hoe kan dat? Door bijvoorbeeld berichtgeving in de media, waarbij alleen de ernstigste
delicten de krant halen. Daarbij heeft een bericht in de krant over een auto-inbraak
in Wassenaar weer een heel ander effect op het veiligheidsgevoel dan hetzelfde
bericht in Rotterdamse krant. Zo kan lezen over onveiligheid leiden tot een gevoel van
onveiligheid.
Aan de andere kant: als er wel een probleem is waar mensen zich grote zorgen over
maken – er buikpijn van krijgen – dan is het juist goed om te laten zien dat het probleem
serieus wordt genomen, maatregelen wordt getroffen en successen geboekt.
Om erachter te komen waarover mensen "buikpijn" hebben moeten we zo nu en dan
ons oor te luisteren leggen bij "de burger" of ons laten informeren door wijkagenten
of medewerkers van de gemeente.
Het beïnvloeden van veiligheidsbeleving is een van de doelstellingen uit het programma
High Impact Crime. Door de veiligheidsbeleving van burgers positief te beïnvloeden
versterken we het vertrouwen in het functioneren van het OM en daarmee de
rechtsstaat. Marnix Eysink Smeets legt ons in het interview op pagina 6 uit hoe we dat
het beste kunnen doen.
Bart Nieuwenhuizen
Hoofdofficier van justitie, arrondissementsparket ‘s-Hertogenbosch
En verder...
4 Vragen > 11
De zaak > 17
Column > 25
Kortom > 26
4 Vragen > 30
Stelling: 'Ik voel me veilig' > 31
Gespot: "Swing" > 32
Opportuun 9 - september 2012 - Inhoudsopgave | 5

6 | Naam artikel - Opportuun 9 - september 2012
Marnix Eysink Smeets :
‘Ik pleit voor een
mythische rol
voor het OM’
Hij vindt het de taak van het OM om te zorgen dat we kunnen blijven
geloven in een rechtvaardige samenleving. ‘Als mensen zien dat
echte slechteriken de dans ontspringen wordt hun rechtvaardigheidsgevoel
aangetast.’ Interview met Marnix Eysink Smeets.
‘RICHT JE OP WAT ER
Marnix Eysink Smeets wil een OM dat gevoel heeft voor wat er speelt
ECHT INHAKT’
‘Ik ben oprecht blij met de koers die
het OM heeft gekozen om meer
gevoeligheid te tonen voor de
omgeving.’ Marnix Eysink Smeets
zakt wat onderuit en strekt zijn
benen. Op het terras in de achtertuin
van het Haagse café
Schlemmer is het goed toeven.
Water klatert in de fontein.
Wijnglazen rinkelen om ons heen.
De lunch zit erop.
Marnix Eysink Smeets is expert
veiligheidsperceptie, lector Public
Reassurance bij InHolland en
oprichter van de Landelijke
Expertisegroep
Veiligheidspercepties. Afgelopen
mei heeft hij een lezing gehouden
tijdens een expertmeeting over
veiligheidsbeleving georganiseerd
door het OM-programma High
Impact Crime.
Voor alle zekerheid bekijkt hij zijn
aantekeningen op zijn laptop en
steekt van wal: ‘Het draait allemaal
om publiek vertrouwen.’
Hoe staat het eigenlijk met dat vertrouwen
in veiligheid?
Het interesseert mij niet hoe de
statistieken over veiligheid eruit
zien. Hoeveel turfjes er gezet zijn
vanuit een systeem. Ik vraag me
liever af hoe mensen zich voelen.
Die voelen zich in het dagelijks
leven best veilig. We zijn een van
de veiligste landen ter wereld.
Dat vergeten we overigens nog
wel eens.
Er zijn kleine groepen die de
uitzondering vormen. Mensen die
in kwetsbare buurten te leiden
hebben van intimiderende groepen
bijvoorbeeld. Ik heb verleden jaar
de knuppel in het hoederhok
gegooid door te beginnen over de
“onaantastbaren”.
Onaantastbaren?
Als in buurten bepaalde jongens en
jonge mannen overal mee
wegkomen, omdat iedereen bang
is van hun intimiderend gedrag, is
dat op zich al erg genoeg. Maar als
de overheid zich dan ook nog
onmachtig toont krijgen die
mannen pas echt een aura van
onaantastbaarheid. Dan ga je je als
buurtbewoner pas echt onveilig
voelen. Want als zelfs de overheid
deze gasten niet stopt, wie dan
nog wel?
Ik hanteer heel graag de 80 / 20
regel. Voor 80 procent is Nederland
een voortreffelijk veilig land, voor
20 procent – en dat is sterk
overdreven – zijn we dat niet. Er is
bijna geen bestuurder die dit
hardop durft te zeggen. Maar het
wordt hoog tijd dat het een keer
gezegd wordt. Want het betekent
namelijk ook dat we geen woud
van repressie hoeven uit te
rollen over het hele land, maar
dat we heel gericht op die 20
procent moeten gaan zitten. En
vergeet niet dat die groep heel
dynamisch is.
Gerichte repressie dus? Hoe ziet
dat eruit?
Grenzen stellen. Niet op een koude
manier, maar laten zien dat je
gevoel hebt voor wat er hier speelt.
Dat het ene bepaalde gedrag niet
wordt gepikt. Dat je ziet dat
mensen er problemen mee
hebben. Mensen moeten zich veilig
weten. En wanneer voelen mensen
zich veilig? Als je allereerst serieus
laat blijken oog te hebben voor hun
problemen. En daar dan op een
integere, gedegen, betrouwbare
en voorspelbare manier mee aan
de slag gaat. Dat zijn dus ook de
waarden die je moet uitdragen.
Opportuun 9 - september 2012 - Interview | 7

‘Het OM mag
een beetje
conservatief
zijn’
Dat doet het OM toch al? Je zei net
zelf dat je blij was met de gekozen
koers.
Als je gevoeligheid voor de
omgeving door zichtbaarheid,
merkbaarheid en herkenbaarheid
van interventies wilt tonen dan heb
je me meteen mee. Maar als die
woorden slaan op de organisatie
zelf, dan gaat het mis. Dat is voor
burgers volkomen oninteressant.
Mensen willen dat de problemen
waar zij last van hebben, worden
aangepakt en het zal ze een rotzorg
zijn wie dat doet.
Kijk overigens uit dat zichtbaarheid,
merkbaarheid en herkenbaarheid
geen holle termen worden die in elk
beleidsstuk terugkeren maar verder
elke betekenis verloren hebben. Dat
zie ik nu al wat gebeuren. Wat mij
betreft zet je de – ambtelijke –
doodstraf op het gebruik van die
woorden. Daag mensen uit in
andere woorden aan te geven wat er
op dit vlak echt gebeuren moet.
Kijk uit dat het OM niet te glad
wordt. Liever een hoekig OM, die
goed probeert, dan een glad OM
met praatjes.
Hoe kan het OM bijdrage aan de
veiligheidsbeleving?
Je moet je afvragen waar het OM
voor staat. Wat is nou de essentiële
bijdrage van het OM? Mensen
hebben – om veilig te zijn – de
behoefte om te kunnen geloven dat
ze in een rechtvaardige wereld
leven. Een onderdeel van die
rechtvaardige wereld is te kunnen
geloven dat echte boeven er niet
mee wegkomen. Dan praten we niet
over een kind dat een kauwgompje
heeft gejat, maar over gedrag dat
echt tegen ons rechtsgevoel
indruist. Dat we zeggen: dat kan
toch niet. Het is de taak van het OM
om te zorgen dat we kunnen blijven
geloven in een rechtvaardige
samenleving.
Mensen hebben een beeld van hoe
veilig het is in hun eigen buurt, hun
werkplek, hun thuis. Voor de
meesten is dat best goed. Maar hoe
verder bij ons vandaan, hoe meer
we denken dat daar wat aan de
hand is! Ik noem dat de symbolische
werkelijkheid. Daar zien we allerlei
moeilijkheden die eigenlijk niet
bestaan. Daar projecteren we al
onze zorgen op. Dat zijn allerlei
zorgen die weinig met criminaliteit
te maken hebben – het gaat
voornamelijk over de richting van de
maatschappij: de verharding van de
samenleving, de angst voor
instroom van nieuwe groepen. Het
gekke is dat de politiek vooral
reageert op wat wij vooral de
symbolische werkelijkheid noemen.
Onder druk van new public management
moeten we presteren en
targets halen. Maar het OM heeft,
net als de politie, vooral een
symbolische functie. De samenleving
heeft een bepaald ideaalbeeld
van de politie en het OM en zolang
we dat kunnen handhaven voelen we
ons gerust. Mensen die nooit met de
politie te maken hebben gehad
hebben een groter vertrouwen in de
politie dan anderen. Kom je ermee
in aanraking dan blijken agenten
ook maar gewone mensen. Dit geldt
voor het OM evenzeer. Dus dan kan
je wel heel veel contacten willen
maken, maar dat helpt je alleen
maar verder weg!
Ik heb in dat licht ook heel hard
nagedacht of het OM bij RTL-
Boulevard nou zo verstandig is. Ik
neig naar nee.
Waarom niet?
Op het moment dat je je te populair
opstelt, verlies je uiteindelijk de
legitimiteit en het vertrouwen van
de samenleving. Ik ben eerder
iemand die pleit voor een mythische
rol voor het OM. Ik hoef niet zo
nodig de persoon achter de officier
van justitie te zien. Ik wil hun rol
zien en die rol wil ik geloven! Dat
vereist ook enige afstand. Een
moderne vorm van afstandelijkheid.
Je kan tegelijk afstandelijk zijn en
compassie tonen.
Compassie en afstand – dat klinkt
tegengesteld.
Denk maar aan Hare Majesteit de
Koningin. Zij doet het voortreffelijk.
Het koningshuis is gebaseerd op
mythificatie. Toch komt ze met veel
compassie uit de hoek. Nu wil ik het
OM niet met de majesteit vergelijken,
maar de termen staan niet op
gespannen voet met elkaar.
Nog even terug naar de onaantastbaren.
We richten ons toch ook op
High Impact Crime?
Het is een prachtig begrip, maar
loop niet in de valkuil van juridische
definities. Je moet leren zien dat
strikt genomen alleen burgers zelf
kunnen aangeven wat High Impact
Crime is. Voor de een is dat een
overval, maar voor de ander kan dat
ook een fietsdiefstal zijn. Niet de
delictsomschrijving, maar de
betekenis die mensen zelf aan een
delict geven is doorslaggevend. Om
die te kunnen zien moet je dus
omschakelen van een juridische
naar een psychologische manier
van kijken. Dat is best lastig, als het
juridische je van oudsher in de
genen zit. Maar lukt het je, dan
heeft het echt effect op de veiligheidsbeleving
van mensen, net als
op het vertrouwen in het strafrechtelijk
systeem. Dat is uit onderzoek
wel gebleken!.
Wat vind je eigenlijk van de ZSMontwikkelingen?
Ja, die ontwikkeling vind ik veel
belovend. Het is een richting die me
wel aanspreekt. Zo ben ik ook te
spreken over de Top-600 aanpak in
Amsterdam. Ze zijn er nog niet – het
moet nog maar bewezen worden dat
dit echt gaat werken – maar er
begint iets te komen. Een goed
voorbeeld is ook hoe de
Amsterdamse driehoek de zaak
Robert M. heeft aangepakt. Dat
was fantastisch. Zo wil ik mijn
bestuur zien.
Het valt me overigens op dat daar
waar je echt wat ziet veranderen
dat vooral lijkt te zitten in het
commitment en de overtuiging van
de betrokken bestuurders. In het
feit dat zij geloofwaardig uitstralen
te zien wat de lokale samenleving
dwars zit, en dat zij de vastberadenheid
hebben daar nog wat aan gaan
doen ook.
Het OM moet dus gewoon achter de
boeven aan?
Rechtvaardigheidsbeleving zit niet
alleen maar in de aanpak van
slechteriken, het betekent ook dat
mensen die iets overkomen is
rechtvaardig worden behandeld. Ik
bedoel slachtoffers. Die moeten op
een goede manier worden bejegend.
Zie je het omgaan met slachtoffers
dan fout gaan?
Nou ja, de criminologie kent het
klassieke verschijnsel van secundaire
victimisatie: slachtoffer die zo
bejegend worden dat ze zich
wederom slachtoffer voelen. Ik heb
niet het idee dat dat zo veel beter
is geworden.
Het OM maakt veel werk van
slachtofferzorg.
Ja, maar je moet wel weten wat je
rol is: je moet geen hulpverlener
worden. Dat verwachten mensen
ook niet. Slachtoffers willen
bovenal serieus genomen worden.
Mensen moeten het gevoel hebben
dat het OM ziet wat hen is overkomen.
En daar dan niet alleen
functioneel op reageert, maar ook
met enige compassie en empathie.
Mensen willen vooral zorgvuldig
behandeld worden in het normale
contact. Met een bloemetje aan het
bed van een slachtoffer staan – laat
dat maar over aan de burgemeester
of de politie over.
De omgang met slachtoffers is
wellicht belangrijk, maar ik vind het
nog veel belangrijker dat mensen
zien dat het strafrechtelijke
systeem zich richt op de problemen
waar zij mee te maken hebben.
Daar moet de compassie zitten. Dat
het OM weet waar burgers tegenaan
lopen. Het is niet zo dat alles
waar de samenleving zich druk over
maakt – het OM zich daar kritiek-
loos op richten. Dan gooi je het kind
met het badwater weg. Het OM
moet heel zorgvuldig omgaan met
zijn magistratelijke rol.
Hoe ziet die magistratelijke rol er
dan uit?
Hip, modern of innovatief hoort niet
bij het OM. Daar moet het OM ook
geen complex van krijgen als het
dat niet is. Het OM mag een beetje
conservatief zijn! Hip is grillig en
veranderlijk. Burgers willen erop
vertrouwen dat het OM een
betrouwbare organisatie is.
Burgers hebben een officier van
justitie nodig die begrijpt wat er op
straat gebeurd.
Succes zit dus in details, in de
handel van individuen. In het
handelen van parketsecretarissen,
van hulpofficieren, van politiemannen.
Zij die direct met burgers in
contact staan. Zij zijn maatgevend
en de dragers van de veiligheidsbeleving.’
Tekst: Thea van der Geest
Foto: Marijke Volkers
8 | Interview - Opportuun 9 - september 2012 | 9

10 | Interview - Opportuun 9 - september 2012
WENS VaN DE BurGEr
Marnix Eysink Smeets begon zijn carrière in de jaren tachtig als
politieofficier.
‘Ik vroeg me af hoe je het werk op een slimmere manier kon aanpakken.
Mij interesseerde het niet hoe we het veilig konden krijgen – al moest ik
in mijn onderbroek op mijn kop op een kruising gaan staan. Ik ging er
steeds vanuit: waar zijn we ook alweer voor? Wat wil de burger? En wat
betekent dat dan zowel intern als extern voor de organisatie?
Ik werd chef van de strandpolitie en stelde twee veranderingen voor die
later zijn doorgevoerd: we konden met de helft van de agenten hetzelfde
effect bereiken door samen te werken met de reddingsbrigade. En we
gingen serieus nadenken over wat de burger nodig had. Zo kwamen er
waarschuwingsborden bij de strandopgangen en zorgden we ervoor dat
we op strategische plekken zichtbaar waren.’
Later, als plaatsvervangend hoofd voorlichting, werd Smeets de
rechterhand van persvoorlichter wijlen Nico Laterveer ‘die het vak in
belangrijke mate in Nederland heeft vormgegeven. Hij haalde in een ruk
het gordijn voor de samenleving weg om te laten zien: zó wordt er naar
ons gekeken en zo moeten we reageren.’
Die ervaring nam Smeets mee in zijn verdere werk: ‘We hadden de
Haagse Oud en Nieuw rellen. Op een gegeven moment ben ik er met
een marketingfilosofie naar gaan kijken en kwam ik tot andere oplossingen.
Heel belangrijk was: zorg dat je mensen uit de buurt erbij betrekt,
zorg dat je geen monomane cultuur van alleen jonge mannen meer op
straat hebt, maar een gemixte hoeveelheid mensen uit de bevolking.
Werk voor 90 procent op basis van preventie en 10 procent op basis van
repressie. Maar als je repressief optreedt doe het dan daadkrachtig.’
Smeets: ‘Iedereen ging er vanuit dat het volgend jaar weer een probleem
was. Toen veronderstelde ik: als we er nu tenminste van uitgaan
dat we géén probleem meer hebben. En ten tweede: onderzoek wat er
gebeurt in die buurten. Hoe komt het nou? Hoe zitten die jongens in
elkaar? Hoe zitten die buurten in elkaar? Hoe zitten (ook) dienders in
elkaar? En als je rekening houdt met de psychologie van die mensen,
wat moet je dan doen? Dat bleek te werken als een speer. Toen is voor
het eerst overigens rekening gehouden met het veiligheidsgevoel en
niet alleen met veiligheid.’
‘Omdat ik dit boeiende materie vond heb ik de politie verlaten en een
eigen bureau opgericht. Enerzijds om uit te denken en te onderzoeken
of het ook elders zou werken, en bij andere problemen.’ Smeets stond in
de jaren daarna aan de basis van veel zaken in het veiligheidsbeleid die
we inmiddels heel normaal vinden: Integraal veiligheidsbeleid,
Keurmerk Veilig Ondernemen, wijkveiligheid et cetera.’ Tegenwoordig is
Smeets lector en zelfstandig actief als onderzoeker en adviseur. ‘Ik heb
gekozen voor louter de subjectieve kant van de veiligheidszorg. Ik richt
me op de veiligheidsbeleving, maar bijvoorbeeld ook op het vraagstuk
van vertrouwen. Het interesseert mij namelijk niet zo hoe de statistieken
eruit zien, hoeveel turfjes er gezet zijn vanuit het systeem, maar hoe
mensen zich voelen!’
4Vragen Welke metafoor past het best bij ZSM en waarom?
Aan ZSM
worden veel meta­
foren gekoppeld.
Vergelijkingen met
een wasstraat,
een vliegveld of de
EHBO­afdeling van
een ziekenhuis doen
de ronde. Vier
vragen over de
beste vergelijking,
beantwoord
door Roel Dona,
plaatsvervangend
hoofdofficier regio
Utrecht­Lelystad.
De EHBO-afdeling. Bij een EHBO kan alles binnen komen, rijp en groen. Van
de sportblessure tot het slachtoffer van zinloos geweld. De aanwezige EHBOarts
beslist wat er vervolgens moet gebeuren en kijkt of dat ook direct op de
EHBO kan. Bij ons is ZSM de voordeur voor alle veel voorkomende criminaliteitszaken.
Alle aangehouden verdachten worden gemeld bij ZSM. En dan
staat er ook een officier van justitie die de beslissing neemt en probeert alles
direct af te handelen. Het is dus net als bij een EHBO erg verantwoordelijk
werk in zaken die vaak een grote impact op alle betrokkenen hebben.
Wie is de binnenkomende patiënt bij ZSM?
De aangehouden verdachte is het startpunt van ZSM. Maar naast die
verdachte neemt het slachtoffer een even belangrijke plaats in. De inspanning
is er namelijk ook op gericht te zorgen dat de door het slachtoffer
geleden schade ongedaan gemaakt wordt of vergoed.
Welke kwaliteiten hebben medici op een EHBO­afdeling
gemeen met de ZSM­professional binnen het OM?
Je moet overal verstand van hebben zonder specialist te hoeven zijn. Hoewel
het misschien tegenstrijdig klinkt is het dus ook een specialisme. Waar het
om gaat is een goede triage en brede kennis van alle mogelijke interventies.
Je moet snel een diagnose kunnen stellen en in staat zijn een (eerste)
aanpak of oplossing te bedenken. Zodra een verdachte aangehouden wordt
is het zaak te bepalen wat je met de zaak wil. Dat zal in de meeste gevallen
een strafrechtelijke afdoening zijn maar soms is een andere afdoening beter.
Omdat je er zo snel bij bent kun je soms bijvoorbeeld iemand bewegen
hulpverlening in te schakelen. In sommige zaken is het het belangrijkste dat
een verdachte zijn excuses aanbiedt aan het slachtoffer en een eventuele
schade vergoedt. Het mooie van ZSM in vergelijking met een EHBO is dat we
óók nog eens de relevante ketenpartners in het proces betrekken.
De EHBO kan niet alles oplossen, maar verwijst ernstig
zieke patiënten door. Hoe zit dit bij ZSM?
Eigenlijk op dezelfde wijze. We willen alleen die zaken afdoen in ZSM die zich
voor de snelle afdoening lenen. Als de feiten te complex liggen en op termijn
van een aantal dagen niet duidelijk te krijgen zijn, dan dragen we de zaak
over naar bijvoorbeeld onze OM-specialisten. Dat geldt ook voor die zaken
waarin de schade voor het slachtoffer moeilijker vast te stellen is of die te
zwaar zijn.
Opportuun 9 - september 2012 - 4 Vragen | 11

Verdronken in
Meningsverschil over voorwaardelijke opzet
ijskoud water
12 |
Fred Speijers :
‘De verdachte
zei: die lui
hebben een
lesje nodig’
Sam wordt in ijskoud water
geduwd en verdrinkt. De
dader krijgt vier maanden
voor eenvoudige
mishandeling. De zaak laat
advocaat­generaal Fred
Speijers niet meer los.
Hij had zes jaar geëist
voor moord.
‘Zo’n zaak als van Sammy, die hangt aan je,
hangt echt aan je. In de auto hiernaartoe ook
weer.’ Op een terras aan de haven in
Hellevoetsluis vertelt Fred Speijers, advocaatgeneraal
van het ressortsparket Den Haag,
over de zaak die nog steeds steekt.
In 2009 heeft hij drie nare zaken op z’n bureau.
De moord op een jonge Poolse vrouw boven een
Haagse kroeg. Een Turkse man heeft haar,
letterlijk, dood gedanst. De dood van een peuter
die door haar ouders is mishandeld. En de zaak
van Sam.
‘Dan krijg je zo’n stapeltje zaken waar veel
emotie in zit. Ook vanmorgen weer, dan lees ik
het door en dan komt alles weer naar boven.
Zo’n zaak als van Sammy laat je niet los, je bent
er voortdurend mee bezig. Op zich kun je er
niks aan doen, het is gelopen zoals het is
gelopen, maar érgens heb je iets laten liggen,
je hebt iets over het hoofd gezien. Ik las het
vanmorgen weer. Ik heb er echt alles bij
gehaald wat ik erbij kon halen om het Hof te
overtuigen dat die vent voor lange tijd achter de
deur moest.’
In het vestingstadje Hellevoetsluis, waar
Sammy verdronk, vertelt Fred Speijers (66) over
zijn zaak waarover de Hoge Raad in laatste
instantie heeft gesproken. Speijers heeft een
open, expressief gezicht. Soms is hij verontwaardigd
en tikt hij met zijn wijsvinger fel op
het terrastafeltje. Of slaat hij met vlakke hand
naast de theekopjes. Die springen dan uit
hun schoteltje.
Opportuun 9 - september 2012 - alles afwegende | 13

Een lesje leren
In de nacht van 8 februari 2009 komen de
vrienden Sam en Kevin terug uit de stad. Ze
hebben een biertje gedronken. Ze gaan terug
naar het huis waar ze begeleid wonen. Ze zijn
niet dronken, wel vervelend. Ze komen langs
een paar binnenvaartschepen die tot woonboot
zijn verbouwd. Sam (25) stommelt de
loopplank op van een van de afgemeerde
schepen.
Speijers: ‘Dat had hij niet moeten doen, want
die loopplanken zijn alleen voor mensen die
daar wonen. Maar hij deed het wel.’ De
eigenaar en zijn vrouw worden wakker. De
schipper windt zich op: die gaan misschien
wel inbreken. Hij staat op en jaagt de jongens
weg bij de deur. Sam en Kevin lopen door,
maken lawaai bij een boot verderop en gaan
de bocht om. Ze staan op de kade bij een boot
als ze worden ingehaald door de schipper.
Speijers: ‘Die man had zich boos gemaakt. Hij
is terug gegaan naar de slaapkamer en is zich
gaan aankleden. Zijn vrouw zei nog: “Wat ga jij
nou doen?” En hij zei: “Ik ga ze een lesje
leren.” Zijn vrouw zegt: “Bel dan de politie…”
In mijn beleving is dat het moment. Hij wist
wat hij deed. En er zat ook een opbouw in. Zo
heb ik mijn requisitoir ook opgebouwd. Elke
keer dat hij een stap maakte, had hij de
gelegenheid om na te denken over wat hij ging
doen, had gedaan en waar hij mee bezig was.
Dus hij gaat zich aankleden en zegt tegen z’n
vrouw: “Dat heeft geen zin, de politie doet toch
niks. Die lui hebben even een lesje nodig”.’
De bewoners van de schepen in de haven
hebben ‘s nachts vaker last van jongeren. De
een wat meer dan de ander. Het komt voor dat
de trossen worden losgegooid. Bewoners
worden dan de volgende dag wakker en
dobberen met hun boot midden in de haven.
Speijers: ‘Dat dat onplezierig is, dat spreekt
voor zich. Ik snap zijn boosheid. Maar op het
moment dat zijn vrouw zegt: “Bel dan de
politie”, en hij zegt: “Die doen toch niks”, is
dat in mijn beleving moment twee. Hij heeft ze
weggejaagd, dat was moment één. Hij heeft
bereikt wat hij wilde bereiken. Hij kleedt zich
aan. Het is 8 februari, het is hartstikke koud.
Dus hij moet echt aan de bak, je stapt niet
zomaar in je pyjama naar buiten, de haven in,
moment drie. Hij komt vanuit de warmte in de
kou, dat is een klap in je gezicht, dan moet hij
weer nadenken. En dan gaat hij achter ze aan.’
Steenkoud water
De schipper (45) ziet de twee jongens bij een
schip staan. Hij gooit eerst Sam in de haven,
14 | alles afwegende - Opportuun 9 - september 2012
daarna Kevin. Kevin valt in het water op een
ondiepe plek en kan er (wel onderkoeld) uit
komen. Sam ligt in het water op een plek waar je
niet kan staan. En de afstand tussen het water en
de kade is zo hoog dat hij er niet bij kan.
IJskoud water
Procureur-generaal bij de Hoge raad mr.
Machielse acht in zijn conclusie het oordeel van
het Hof Den Haag onbegrijpelijk. Hij kijkt op internet
of het ‘een feit van algemene bekendheid is dat
plotselinge onderdompeling in water de aanmerkelijke
kans op overlijden produceert.’ Hij vindt
geen algemene wetmatigheden, wel veel waarschuwingen:
- iemand die te water raakt in ijskoud water zal in
het algemeen binnen enkele minuten te koud zijn
om nog actief te kunnen zwemmen.
- personen die alcohol hebben gedronken zijn
meer vatbaar voor onderkoeling omdat alcohol
het lichaam sneller warmte doet verliezen en
verdovend werkt
- plotselinge onderdompeling in extreem koud
water kan binnen 5 tot 15 minuten tot dodelijke
onderkoeling leiden
- wanneer men in koud water terechtkomt is er
een kans op direct overlijden door
hartritmestoornissen.
- als men in koud water beweegt neemt het
warmteverlies toe. alleen zeer kleine afstandjes
kunnen nog worden gezwommen.
Speijers voelt zich gesteund door het commentaar
van Machielse: ‘Ik kan wel iets vinden, maar als
mijn collega bij de Hoge raad dat niet vindt, sta je
knap alleen.’
Speijers: ‘Dus Sammy ligt daar in steenkoud
water, in het donker, in het holst van de nacht.
De schipper en een andere gealarmeerde
woonbooteigenaar zien Kevin op het droge
klimmen en wegrennen. Ze schijnen met een
zaklamp en zien Sam ook niet meer. En dan
denken ze dat Sammy uit het water is. Dat
verifiëren ze niet, dat denken ze.’ Kevin schopt
stennis in het tehuis. Hij is Sammy kwijt, hij weet
niet waar Sammy is. De volgende ochtend vindt
de politie hem in de haven. Hij is verdronken.
De rechtbank in Rotterdam veroordeelt de
schipper, na een eis van zes jaar onvoorwaardelijk,
tot vier jaar gevangenisstraf. De advocaat
gaat namens de verdachte in hoger beroep. Bij
het Hof eist Speijers zes jaar voor moord,
subsidiair doodslag, dood door schuld, opzettelijke
mishandeling met de dood tot gevolg. Het
Hof vindt de opzet, al dan niet voorwaardelijk,
niet bewezen. En ze overweegt dat het niet algemeen
bekend is, dat als iemand in koud water
terecht komt, dit tot de dood kan leiden. De
dader wordt veroordeeld voor eenvoudige
mishandeling, vier maanden onvoorwaardelijk,
met aftrek van voorarrest. Speijers gaat in
cassatie. Hij stelt dat het wél algemeen bekend
is. Procureur-generaal bij de Hoge Raad mr.
Machielse is dat met Speijers eens. Maar de
Hoge Raad volgt het oordeel van het Hof Den
Haag: het middel faalt. Het arrest, vier maanden
straf, blijft staan.
Voorwaardelijke opzet
Speijers had in discussie met zijn juridisch
medewerker en de officier van justitie de
dagvaarding verzwaard van doodslag naar
moord. ‘De dader had drie duikdiploma’s. De
man was dus opgeleid om met een pak aan en
van die flessen op z’n rug in het water te liggen.
Daar heb je vaardigheden en kennis voor nodig,
ook over wanneer het gevaarlijk wordt. Ik heb
gezegd: Daarbij woont hij op het water. Het is
stervenskoud, letterlijk en figuurlijk. Hij is
duiker, hij weet alles van water en watertemperaturen.
Bij die temperatuur mag een duiker
niet eens onbeschermd het water in! Als zo’n
man iemand in het water gooit en de hoogte van
het water naar de kade is bijna twee meter, dan
weet hij dus dat die persoon dood gaat, punt.
Als dat zo is, dan is het dus geen doodslag. Dan
is het wat mij betreft gewoon moord. Misschien
is het niet met voorbedachten rade. En misschien
is de opzet ook niet op de dood gericht.
Maar als je onder die omstandigheden, dit laat
gebeuren, dan neem je het niet denkbeeldig
risico dat iemand komt te overlijden. Want hij
komt er sowieso niet meer uit!’
Tijdens het requisitoir gaat Speijers de reeks
van handelingen van de dader langs. ‘Hij heeft
onderweg vijf keer de gelegenheid gehad om
na te denken. Over wat hij deed, wat hij ging
doen, wat hij had gedaan, en waar hij mee
bezig was. En onder die omstandigheden met
die kou, en het risico op overlijden, heeft hij de
gevolgen voor lief genomen. Dat heet voorwaardelijke
opzet.’
Onontkoombaar
Het Hof volgt Speijers niet in z’n argumentatie.
De dader hoefde er niet vanuit te gaan dat
water van die temperatuur er toe leidt dat
iemand komt te overlijden. Bovendien was de
opzet niet gericht op de dood.
Speijers: ‘Ik heb al die beslissingsmomenten
afgepeld, tot vervelens toe.’ Hij tikt op tafel: ‘En
dit en dat, en dan ben ik er nog niet, dan ging ik
weer helemaal terug. En dan dit element. In
mijn beleving was het onontkoombaar dat je
moest concluderen dat in ieder geval het dood
door schuld was. Als het Hof dan zegt: “Het
was geen voorwaardelijke opzet. Hij hoefde het
overlijden van Sammy niet voor lief te nemen”,
dan zeg ik: dat heeft hij absoluut wel gedaan.’
Ook als je kijkt naar de situatietekening. Hij
pakt een papier en tekent: ‘Die boot ligt zo, na
de bocht, hier is het hoog, daar is het laag. Daar
is het vriendje erin gegaan. Hier is het twee
meter, daar is Sammy erin gegaan. Dus Sammy
had onder de boot door moeten zwemmen, om
weg te kunnen komen. In koud water. Dat is
onbestaanbaar, echt onbestaanbaar.’
Commotie in de zittingszaal
Speijers gaat terug naar het moment van de
uitspraak. ‘Ik ben in 1979 de zittingszaal
ingegaan en er niet meer uitgekomen. Ik heb
veel zaken aangebracht waarbij ik niet m’n
gelijk heb gekregen. Dat heet recht. Maar hier,
ik was echt, echt van de leg. Ze begonnen met
de vrijspraak op de primaire tenlastelegging,
op de subsidiaire tenlastelegging en op de
meer subsidiaire tenlastelegging. Toen dacht
ik: wat krijgen we nou, dat kan toch niet? Maar
ik dacht: oké, je hebt ruimte genoeg om tot drie
of vier jaar te komen, dan is het juridisch niet
goed, maar dan dek je het wel af. Vier maanden!
Commotie in de zittingszaal! Echt commotie
in de zittingszaal. Had ik nog nooit meegemaakt.
Rechters die voor oud vuil worden
uitgemaakt door nabestaanden: “En onze
Sammy en, en…” Ik weet me te gedragen in
zo’n zittingszaal, aan mijn lijf geen polonaise,
dan moet je in cassatie gaan. Maar Hans - de
bode - en ik moesten wel tussen de twee
families springen.’
| 15

De Hoge Raad leest het rechtsmiddel als dat
men er “altijd” vanuit mag gaan dat een val in
koud water de aanmerkelijke kans op overlijden
oplevert.
Speijers met stemverheffing: ‘Ik sta daar niet
met alle jongens die zijn overleden omdat ze in
koud water hebben gelegen. Nee, ik sta daar met
deze ene Sammy die in koud water is gegooid en
verdronken. Dat het in 99 gevallen anders gaat,
doet me niets. Ik sta er namens de samenleving.
Wij hebben als samenleving bepaald dat je niet
iemand in het holst van de nacht, als het
stervenskoud is, in het water gooit. Terwijl je
‘Formeel ben ik
met pensioen,
maar ik doe nog
steeds zittingen.
Tot mijn grote
genoegen’
16 | alles afwegende - Opportuun 9 - september 2012
zeker weet dat hij er nooit meer uit kan komen.
En je dus op je vingers kunt natellen dat iemand
doodgaat.’
Even valt er stilte, dan zegt hij zachter: ‘We
hebben een prachtig rechtssysteem waarin je in
hoger beroep kunt. En als je het er niet mee
eens bent, teken je cassatie aan. Het hoogste
rechtscollege heeft hier gezegd: “Nee, Speijers,
je ziet het verkeerd.” Juridisch moet ik me daar
bij neerleggen.’
Tekst: Nanda Tulner
Foto: Michel de Groot
OVEr FrED SPEIJErS:
Mr. a.L. Speijers (66) is plaatsvervangend advocaatgeneraal
buiten bezwaar van ’s rijks Schatkist in Den
Haag. Na een opleiding aan de Koninklijke Militaire
academie in Breda werd Speijers luitenant en later
kapitein bij de Garde Fuseliers Prinses Irenebrigade
in Schalkhaar. Hij vervulde diverse functies bij de
Krijgsraad en later bij het Openbaar Ministerie.
Loopbaan:
1966 – 1970 Koninklijke Militaire academie
in Breda
1970 – 1979 Luitenant en kapitein bij de Garde
Fuseliers Prinses Irenebrigade in
Schalkhaar
Deeltijd studie rechten in utrecht
1979 – 1981 Griffier Krijgsraad in arnhem Plv.
auditeur militair van de Krijgsraad
Hoofd Juridische Zaken algemeen van
de Landmachtstaf
1981 - 1991 auditeur–Militair van de krijgsraad
1991 - 2001 Officier van justitie te Zwolle
Hoofd Fraude Economie en Milieu
Projectleider Financieel rechercheren
Hoofd van het Team Bovenregionale en
Bijzondere zaken Noord-Oost
Nederland
Hoofd afdeling Onderzoek en
Expertise van het Functioneel Pakket
Landelijk Coördinator
Fraudebestrijding
2008 - 2011 advocaat-generaal bij het Hof in Den
Haag
2011 Plaatsvervangend advocaat-
generaal in Den Haag
Oppas-opa
In betoverend Hoorn kreeg een knikkerdief klappen
Het is de eerste zomerse dag na een
miezerige periode, en aan de
IJsselmeerkust rekt Hoorn zich uit
in het zonlicht. De lange rij vooruit
hellende monumenten aan de Grote
Oost vormt een soort erehaag. In het
midden, eveneens licht voorovergebogen,
staat het kantongerecht,
klaar om de verdachten te ontvangen
voor de tweewekelijkse zitting
van de politierechter.
Voor rechter Iris Nusselder is het de
laatste dag voor haar vakantie. Ze
komt graag in Hoorn. Het is de
sfeer; de gebrandschilderde ramen
van de zittingszaal, de lambriseringen,
het sleetse visgraatparket, het
stucplafond, het stootkussentje dat
de voordeur op een kier houdt, en
verrek, er staat hier nog een echt
hekje voor de verdachte, geschilderd
in jaren zestig olijfgroen.
‘Zullen we vanmiddag met de
leerplichtzitting naar de voorzaal
verhuizen?’, oppert de rechter. Ze
doet dat wel vaker als ze de kans
ziet. De voorzaal is nog statiger, met
zijn wandschilderingen rondom,
maar wordt als regel niet gebruikt
voor strafzittingen. Voor het OM
moet hier een bijzettafeltje worden
geplaatst, geen erg rechtsstatelijk
gezicht, maar officier van justitie
Jan Reekers vindt het best.
De strafzitting is de gebruikelijke
parade van kruimeldieven en
vechtersbazen. Er is ook nog een
bedreiging tegen het leven – het
strafrechtelijke staartje van een
door de Rijdende Rechter beslechte
burenruzie over een schutting. Maar
de meest opvallende acteur is
meneer J., de oppas­opa van
Damian. Hij ging door het lint toen
er een vader aan de deur stond met
de mededeling dat Damian knikkers
van zijn kinderen zou hebben
afgepakt. De jonge knikkerdief zette
het op een lopen, opa J. ging er
achteraan op de fiets en zou, na een
achtervolging door de straat,
Damian een paar stevige klappen
hebben verkocht.
Nonsens, zegt de verdachte. Hij
struikelt bijna over zijn woorden,
zijn kaakspieren trekken nerveus
samen. Hij demonstreert wat er wel
is gebeurd, komt achter het hekje
vandaan zodat de rechter het goed
kan zien. ‘Kijk, ik was dus op de fiets
want ik kan niet zo goed lopen, met
één hand hield ik mijn fiets vast en
met de andere hand drukte ik
Damian op de grond, dus hoe kan ik
hem dan geslagen hebben?’
Tegen hem spreken de verhalen van
meerdere getuigen, want het tumult
trok nogal wat bekijks. Er is gezien
hoe opa J. Damian meesleurde en
klappen gaf. De verdachte schudt
het hoofd in ongeloof. ‘Die mensen
zeggen maar wat. Ze zitten daar
allemaal onder de drugs. Zo word ik
afgeschilderd als de misdadiger van
de eeuw. Door roddel en achterklap
is mijn vrouw nu ook haar baan als
oppas­oma kwijt. Heel triest, het
was haar levenswerk. We zijn
voldoende gestraft, financieel en
mentaal.’
‘Ik geloof niet dat deze mensen
zonder reden iets verzinnen om
meneer op te zadelen met een
strafzaak’, zegt officier van justitie
Reekers. ‘En ook al zou het een
vervelende jongen zijn, slaan is uit
den boze.’ Hij eist 30 uur werkstraf
en toewijzing van de 350 euro
immateriële schadevergoeding die
de moeder vraagt.
De verdachte krijgt het laatste
woord. ‘Dank u. Ik hou me in,’ zegt
hij, ‘ik zou alleen maar vreselijk
kwaad worden.’
Voor rechter Nusselder zijn de
getuigenverklaringen en de rode
plek in het gezicht van Damian meer
dan genoeg. Ze vonnist conform de
eis, en hee, opa J. doet meteen
afstand van zijn recht op hoger
beroep.
De charme van Hoorn is absoluut
besmettelijk. Sta je eenmaal weer
buiten, merk je dat je een belangrijke
afspraak in Den Haag straal
bent vergeten. Zoiets verpest de rest
van je dag, maar de betovering is er
toch maar mooi geweest.
Tekst: Lars Kuipers
Illustratie Guusje Kaayk
Opportuun Opportuun 9 - september 9 - september 2012 2012 - Naam - De artikel Zaak | 17

ERKENNING EN
Werken bij het slachtofferloket
GENOEGDOENING
Het mag dan nazomeren, van rust is geen sprake op het
slachtofferloket Utrecht. De ontwikkelingen rijgen zich aaneen. Van
de pilot Schadefonds Geweldsmisdrijven tot interne bewegingen:
regionaliseren, verhuizen en bezuinigen. Hoe garanderen we de
kwaliteit met minder mensen, is een vraag die velen zich stellen.
De frontoffice van het slachtofferloket bestaat uit
vier medewerkers, twee van de politie en twee
van het OM. Vandaag zit Natascha Opperhuizen
van de politie er samen met haar OM-collega
Nathalie Molenaar. Prompt als ze wat wil
vertellen, belt iemand van slachtofferhulp.
‘Dat is een bekende naam… o, een hele rij… ja,
deze zaak zit erbij… door middel van een valse
sleutel, klopt dat…’
Informatie zoeken en geven is de kern van de
werkzaamheden van het loket. Spitten in
systemen - Natascha heeft er zes – en uitleggen:
met veel geduld en zo vaak als nodig is.
Slachtoffers zijn mondiger, vindt ze. ‘Vooral als er
geld is toegewezen, willen ze dat gelijk hebben
en zijn ze soms niet netjes. Maar dat kunnen we
wel opvangen’, zegt ze. Bovendien is er ook wel
begrip voor de boosheid. ‘Mensen weten vaak
niet goed wat ze kunnen verwachten. Daar word
je onrustig van.’ Nathalie vult aan: ‘Het lange
wachten staat met stip op de eerste plaats van
het rijtje ergernissen. Aan de andere kant zijn
mensen ook vaak heel dankbaar en opgelucht
als hun zaak is afgehandeld. Je voelt dan een
last van ze afvallen.’
Wensen? Ja, die hebben ze: een goed systeem
om de vragen te registreren, een landelijke
handleiding over het verstrekken van informatie,
meer achtervang…
Slachtofferzorg OM
Ondertussen zit administratief medewerkster
'Ik kan niet merken dat slacht-
offers ontevreden zijn over
het bedrag dat hen wordt toe-
gekend', zegt Jolande de Jong
(links), namens Slachtofferhulp
Nederland werkzaam op het
slachtofferloket
slachtofferzorg Helen Razab-Sekh lekker door te
buffelen, nu bezig met het registreren van
voegingsformulieren. Dat is een van de vele
taken. ‘O, ik doe zoveel: dossiers controleren,
gegevens invoeren, berichten sturen over
schorsingen, zittingen, hoger beroep, voorgeleidingen,
schadeformulieren, contact met advocaten,
met het CJIB.’ Het werk neemt toe, stelt ze
vast. Niet zozeer het aantal strafzaken maar
slachtoffers weten beter de weg naar het loket te
vinden. ‘We werken hier vanuit een eigen
verantwoordelijkheid en we hebben goede
werkafspraken. Je weet dus precies waar je
verantwoordelijk voor bent en je zorgt dat je werk
in orde is. We werken heel secuur want we gaan
echt voor de slachtoffers.’ Maar naast een hoge
motivatie en goede werkhouding, is er ook zorg.
‘Het is geweldig werk, en ik wil het goed doen
ook in de toekomst en daar maak ik me zorgen
over.’ Helaas is het zo dat de onvermijdelijke
personele krimp voelbaar wordt op het slachtofferloket
waar relatief veel tijdelijke krachten
moeten vertrekken. ‘Slachtoffers moeten dat niet
merken, die hebben genoeg meegemaakt. Dat
merk ik de enkele keer dat ik direct met een
slachtoffer bel. Bijvoorbeeld om ze te informeren
over een schorsing. Als je hoort hoe bang ze zijn,
kun je je goed voorstellen wat een misdrijf met
mensen doet.’
Een aangifte is niet altijd
helder, weet Robin van der
Pol van het Schadefonds
Geweldsmisdrijven. 'En dan
hebben we informatie nodig
van politie en OM. Op het loket
kunnen we daar snel bij.'
Snel, goed, eenduidig
De ontwikkeling van het slachtofferloket in
Utrecht en Lelystad heeft ertoe geleid dat
slachtoffers er eenduidig, snel en goed
bediend worden. Het niveau van serviceverlening
aan slachtoffers vormt de norm
die het regioparket nu wil stellen voor alle
contacten met alle klanten. Denk bij voorbeeld
aan ketenpartners, advocaten,
verdachten, studenten die op zoek zijn naar
een stage, en werkzoekenden. Het in het
slachtofferloket behaalde succes lijkt het
fundament voor een goede klantenbejegening
in brede zin. Het parket Utrecht/
Lelystad gaat alle klantcontacten onderbrengen
bij een klantgerichte Servicedesk,
herkenbaar voor de omgeving.
De afnemer of klant van het OM komt op
deze manier nog meer centraal te staan.
Dit denken is niet nieuw: veel commerciële
en publieke organisaties zijn het OM voorgegaan.
‘De beweging naar meer klantgerichtheid
wordt positief ontvangen’, weet
beleidsadviseur Mieke Jansen. ‘Dat merken
we in de vele gesprekken die we inmiddels
binnen het OM hebben gevoerd.’
Slachtofferhulp Nederland
Dat weten ze ook bij Slachtofferhulp Nederland,
een belangrijke partner in het loket. Jolande de
Jong is dagelijks bezig met de juridische
dienstverlening vanuit haar organisatie. ‘Deze
bestaat onder andere uit zittingsbegeleiding,
voegingen en gesprekken om een schriftelijke
slachtofferverklaring op te stellen.’ Het is niet
haar ervaring dat mensen uit zijn op geld, ‘ze
willen vooral erkenning en genoegdoening op
een of andere manier. Ik kan niet merken dat
18 | De afdeling - Opportuun 9 - september 2012 | 19

slachtoffers ontevreden zijn over het bedrag dat
ze wordt toegekend. Onze medewerkers helpen
bij het bepalen van de schade en doen dat zo
reëel mogelijk. Daarbij letten ze ook op de
immateriële kant. Maar uiteindelijk is de beslissing
aan de rechter.’ Ook zij merkt dat slachtoffers
veel behoefte hebben aan informatie: hoe
loopt het proces, wat is de positie van een
slachtoffer, wat houdt het spreekrecht in. Ook zij
vindt dat het werk toeneemt. ‘Ik denk dat de
politie beter doorverwijst, dat mensen mondiger
zijn en dat er in de media meer aandacht is voor
slachtoffer is dan vroeger.’ Een goede zaak:
‘Iedereen die bij ons aanklopt heeft zijn verhaal
en het is geweldig om te helpen dat er recht
wordt gedaan.’
Schadefonds Geweldsmisdrijven
Een keer per twee weken schuift Robin van der
Pol van het Schadefonds Geweldsmisdrijven aan
bij de medewerkers van het loket. ‘Wij bieden een
vangnet’, legt hij kort en bondig uit. ‘Als de
verzekering niet uitkeert en het via het strafproces
niet lukt om de schade te verhalen, kunnen
mensen een beroep op ons fonds doen.’ Het moet
dan wel gaan om een opzettelijk gepleegd
geweldsmisdrijf waar het slachtoffer niet zelf een
aandeel in heeft. Om de aanvragen te kunnen
beoordelen moeten de medewerkers van het
fonds vaak een beroep doen op de keten. ‘Een
aangifte alleen is niet altijd helder’, legt Robin
uit, ‘en dan hebben we informatie nodig van
politie of justitie. Op het loket kunnen we daar
snel bij. Met die informatie krijgt het slachtoffer
ook sneller de beslissing op zijn of haar aanvraag.
Soms vinden we het nodig om de uitspraak van de
rechter af te wachten, maar soms kunnen we
gelijk beslissen en krijgt een slachtoffer een
tegemoetkoming voordat de zaak naar zitting
gaat. Het onrecht is dan gelijk erkend.’
20 | De afdeling - Opportuun 9 - september 2012
Er is vooral sprake van een vangnet wanneer er
geen daders zijn opgespoord, of wanneer het
bewijs niet rond te krijgen is, maar er wel degelijk
een slachtoffer is van een geweldmisdrijf. ‘Hoewel
een veroordeling er niet in zit, kan een slachtoffer
dan wel gecompenseerd worden voor schade
of letsel.’
Op de dagen dat Robin in Utrecht werkt, komt hij
niet alleen informatie halen. Hij legt de rol van het
schadefonds uit, bespreekt de haalbaarheid van
casussen en denkt mee over verbeteringen in de
processen. ‘Je opereert als een keten’, vat hij
samen. Hoewel de evaluatie van dit project deze
maand wordt verwacht, durft hij zich al wel
positief uit te laten. Processen sluiten beter aan,
informatie is sneller beschikbaar, je hebt meer
begrip voor elkaar en bij slachtoffers kun je
teleurstelling voorkomen.
Zaakscoördinator
Sinds zo’n anderhalf jaar werkt het slachtofferloket
met het Maatwerk Protocol. Een zaakscoördinator
zorgt samen met de familierechercheur van
de politie en de casemanager van Slachtofferhulp
Nederland voor optimale begeleiding van slachtoffers
van geweldsdelicten met dodelijke afloop
en ernstige zedendelicten. Na de pilot zo’n twee
jaar geleden doet Margreet Hoenson dit werk voor
Utrecht. Samen met Rob van Held uit Lelystad
werkt ze nu toe naar een regionale werkwijze. ‘De
werkdruk is hoger in Utrecht dat meer TGO’s
kent’, vertelt Margreet. Dat ze in de toekomst de
zaken kunnen verdelen, elkaar achtervangen en
kunnen sparren is iets om naar uit te kijken. Over
de zaakscoördinatie zijn ze beiden positief: ‘Je
volgt een zaak van begin tot eind en let op alle
details’, vertelt Margreet. ‘Je bent een spin in het
web tussen politie en slachtofferhulp, je organiseert
gesprekken, regelt de zittingsvoorbereiding,
de beveiliging.’ Op die manier ontlast de zaaks-
OM-zaakscoördinatoren Margreet
Hoenson en Rob van Held voelen
zich spin in het web tussen politie
en slachtofferhulp. 'Je organiseert
gesprekken, regelt de
zitttingsvoorbereiding, en ontlast
de zaaksofficier.'
coördinator, als aanspreekpunt voor het
slachtoffer en voor externe partijen, de zaaksofficier.
‘We doen ook 6WVW-zaken en servicezaken die
buiten het protocol vallen en die ik daarom
alleen doe’, vervolgt Margreet. Dat heeft ook
weer een goede kant. ‘Je hebt direct contact en
zo kun je veel voor mensen betekenen. En dat
merk je. De moeder van het slachtoffer van de
Cartesiusweg kwam naar de zitting met een
roos. Die was voor mij! En een andere nabestaande
heeft me een brief geschreven, zo
prachtig mooi. Die bewaar ik.’
Coördinator
Ten slotte blikt Eelco Knops, coördinator van het
slachtofferloket in Utrecht, kort vooruit.
‘Slachtoffers die ons bellen, worden goed
geholpen. Deze werkwijze willen we uitbreiden
voor alle klanten van het parket Midden-
Nederland’. Dit zal vorm krijgen in een servicedesk
waar alle klantcontacten worden ondergebracht
en afgehandeld. Deze dienst is nu in
ontwikkeling en de ambitie is het op 1 maart
2013 operationeel te hebben voor het nieuwe
parket. ‘De tijd is er rijp voor’, vindt Eelco Knops,
‘het OM wil de omgevingsgerichtheid verbeteren
en dit past hier precies in. We hopen dat andere
OM-onderdelen aansluiten bij deze ontwikkeling
zodat we gezamenlijk toewerken naar een
zichtbaar, merkbaar en herkenbaar OM.’
Tekst: Mary Hallebeek
Foto's: Mary Hallebeek en Robin Utrecht
'Het is geweldig
werk en ik wil het
goed doen', zegt
administratief
medewerker Helen
Razab-Sekh.
‘Slachtoffers moeten
niets merken van
de personele krimp
van het loket. Zij
hebben al genoeg
meegemaakt. Als je
hoort hoe bang ze
zijn, kun je je
voorstellen wat een
misdrijf met
mensen doet’
| 21

Focus op jeugd
Het probleem van criminele jeugdgroepen wordt hard
aangepakt. Anderhalf jaar na de prioritering presenteren
het OM en de politie de voorgangsrapportage aan de
minister. Hoofdofficier Henk Korvinus: ‘Het succesverhaal
vertaalt zich in cijfers.’
Hoe staat het, anderhalf jaar na de inventarisatie
van criminele jeugdgroepen, met de
aanpak daarvan? Volgens het onderzoeksbureau
Beke waren er eind 2010, bijna negentig
criminele jeugdgroepen in Nederland actief.
Naar aanleiding daarvan werd, op initiatief van
het ministerie, de afspraak met het OM en de
politie gemaakt om prioriteit te geven aan de
aanpak van die criminele jeugdgroepen.
Focus
‘Die prioritering van de minister heeft er toe
geleid dat er een focus is ontstaan. En die
focus heeft geresulteerd in succesvolle
resultaten’, zegt Henk Korvinus, hoofdofficier
van het arrondissementsparket Den Haag en
landelijk portefeuillehouder Jeugd.
‘Het succes vertaalt zich in cijfers: Minstens
63 procent van de leden van criminele
jeugdgroepen is met het OM in aanraking
gekomen.’
22 | actueel - Opportuun 9 - september 2012
Cijfers
Van de in totaal 1.888 bendeleden zijn bijna
1.200 personen ingestroomd bij het OM. Deze
groep is gezamenlijk verantwoordelijk voor
7.110 feiten en 4.917 zaken. Gewelds- en
vermogensdelicten kwamen relatief het
meest voor. 96 Procent van die groep heeft
een strafrechtelijke interventie opgelegd
gekregen. Meer dan achthonderd keer is er
een vrijheidsstraf opgelegd, meer dan
vijfhonderd keer een taakstraf en meer dan
duizend keer (ook in combinatie met) een
boetegeld.
Verdwenen
Ook op groepsniveau is het beeld van de
aanpak positief. Van de negentig criminele
jeugdgroepen – die voor een belangrijk deel
ook uit jongvolwassenen in de leeftijd van 18
tot 23 jaar bestaan – zijn een kleine zeventig
geprioriteerd. Dit houdt in dat de partners
Optreden tegen criminele jeugdgroepen
gezamenlijk extra inspanningen richten op de
betrokken groep. Voor het overgrote deel van
deze groepen is in de aanpak gekozen voor
een combinatie van straf en zorg. Een
persoonsgerichte aanpak en gezamenlijk
optrekken met gemeenten staat voorop.
Dankzij de aanpak is het grootste deel van de
geïnventariseerde groepen niet meer
crimineel of zelfs verdwenen.
Voedingsbodem
Daarmee is het probleem van criminele
jeugdgroepen natuurlijk niet opgelost.
Korvinus: ‘Je kunt niet gemakkelijk wat
knippen en scheren en zeggen dat daarmee
criminele jeugdgroepen zijn verdwenen. Ik
ben realistisch genoeg om te zeggen dat het
een maatschappelijke verschijningsvorm is
en dat er een voedingsbodem is in een aantal
wijken, waardoor nieuwe criminele jeugdgroepen
ontstaan. Die nieuwe aanwas blijkt
ook uit de laatste Beke-rapportage.’
Lokale aanpak
Criminele jeugdgroepen worden op verschillende
wijze aangepakt. De driehoek – hoofdofficier,
korpschef en burgemeester – maakt
eigen keuzes. Lokale situaties worden per
regio aangepakt. Zo kent regio Utrecht-
Lelystad bijvoorbeeld de zogenaamde
Kopstukkenaanpak. ‘Negatieve kopstukken’
hebben een dominante negatieve invloed op
‘Kunst is om te voorkomen dat nieuwe criminele
jongerengroepen ontstaan. Hoe voorkom je dat
mensen lid worden van een criminele
jeugdgroep? Als dat niet wordt meegenomen in
de aanpak is het dweilen met de kraan open.’
Henk Korvinus, hoofdofficier Den Haag
een groep. Door de leiders aan te pakken
wordt de dynamiek in de groep verstoord en
wordt er een voorbeeld gesteld. Met het
organiseren van themazittingen weet het
parket veel publiciteit te genereren.
De regio Amsterdam zet de aanpak ‘Top
600’ breed in. Het is een gezamenlijke
aanpak waarin niet alleen het OM en de
politie participeren, maar ook de stadsdelen,
het Veiligheidshuis, de directie
Openbare Orde en Veiligheid en de
gemeente Amsterdam.
In Den Haag is er sprake van een combiaanpak,
zowel overheidspartijen als burgers
zijn erbij betrokken
De hoofdofficier: ‘We bekijken wat het effect
is in de wijk. Wat zien wijkagenten, wat merken
winkeliers van de in die wijk op straat
aanwezige jeugd(groepen). Voelen burgers
zich serieus genomen als er klachten zijn
over problematisch gedrag van leden van
jeugdgroepen. We vergaren zoveel mogelijk
informatie: Welke delicten lijken gerelateerd
aan leden van een jeugdgroep? Gaat
het om geweld, drugs of vermogenscriminaliteit?
Waar vinden bijvoorbeeld inbraken
plaats en door wie worden ze gepleegd. Zo
bleek bij nadere bestudering van de
aangiftes dat vooral de eerste etages van
flatgebouwen in bepaalde wijken doelwit
waren. Daarop informeerden we burgers
wat zij daar tegen konden doen.’
| 23

Doorontwikkeling
Volgens Korvinus is een doorontwikkeling
van de aanpak mogelijk door van elkaar te
leren wat werkt en wat niet. Door dat te
analyseren bevorderen we het maken van
bewuste keuzes.
Korvinus: ‘Kunst is om te voorkomen dat
nieuwe criminele jongerengroepen ontstaan.
Hoe voorkom je dat mensen lid worden van
een criminele jeugdgroep? Als dat niet wordt
meegenomen in de aanpak is het dweilen met
de kraan open. Daarnaast moet er eenduidigheid
ontstaan van het in beeld brengen van
criminele jeugdgroepen. In bepaalde steden
zijn veel meer groepen gerapporteerd dan in
vergelijkbare grotere agglomeraties.
De aanpak volledig kantelen duurt veel langer
dan anderhalf, twee jaar. Daarom vind ik het
buitengewoon verstandig om de focus op
criminele jeugdgroepen te blijven handhaven.
De aanpak vraagt een inspanning van alle
partners. Het gaat om een combinatie van
straf, zorg, werk- en opleidingsmogelijkheden.’
Strafverzwarend
De vraag waar Henk Korvinus mee speelt is
of deelname aan een criminele jeugdgroep
geen strafverzwarend element van de straf
zou moeten zijn? Tenslotte geldt dat wel voor
het in vereniging plegen.
24 | actueel - Opportuun 9 - september 2012
‘Ik hoor in mijn omgeving en in de driehoek
de gedachte dat we deelname aan criminele
jeugdgroepen bij de rechter als een verzwarende
omstandigheid moeten aanzetten.’
Daarbij werpt hij direct zelf bezwaren op:
‘Het heeft wel haken en ogen. Het gaat erom
wat je op straat ziet en beleeft. Hoe ga je dat
in beeld brengen? Dit vergt een weergave in
bijvoorbeeld een sfeer proces-verbaal.
Overigens is dat ook nodig als we een
gebieds- of locatieverbod door de rechter
opgelegd willen zien.’
Om daarna direct te verkondigen dat de
charme van de jeugd is dat je die nog kan
beïnvloeden. ‘Elk kind heeft recht op ontplooiing
tot een gezond lid van de maatschappij’
en ‘it takes a village to raise a child.’
Tekst: Thea van der Geest
Foto: Robin Utrecht
Ik denk dat ik op bijna alle gebieden wel door kan gaan als ‘de gemiddelde OM’er’. Ja,
ik heb rechten gestudeerd, maar ben geen superjurist. Ja, ik ken inmiddels aardig wat
mensen, maar Herman Bolhaar herkent mij (nog?) niet. En ja, ook ik heb ooit in mijn
sollicitatiegesprek gezegd dat ik het heel belangrijk vind om me in te kunnen zetten
voor de maatschappij, maar eigenlijk zou ik alles gezegd hebben om een baantje te
krijgen. Een gemiddelde OM’er dus. Als ik geen ‘briljante’ columns zou schrijven, zou
je me waarschijnlijk in de gangen van het Paleis van Justitie gewoon voorbijlopen. In al
mijn gemiddelde arrogantie durf ik dan ook wel te stellen dat ik waarschijnlijk niet de
enige ben die last heeft van het volgende.
Ik lees beroepsmatig vaak over hoe kleine akkefietjes op straat uit de hand lopen. De
dames en heren in het blauw zijn voor veel akkefietjesmakers als een rode lap voor
een stier. Als ik die verhalen lees dan verbaas ik me hoe mensen kleine meningsverschilletjes
uit de hand kunnen laten lopen. Ik zou dat namelijk nóóit doen. Ik vind
mezelf redelijk verstandig, ben conflictvermijdend – een lafaard zo je wilt – en ik werk
nota bene bij het OM. Gekke dingen zal ik niet doen. Ik heb juist de neiging om bij
(dreigende) akkefietjes even met de politieagenten te gaan praten. Je weet wel, als
‘collega’s’ onder elkaar. Het vervelende alleen is dat ik die neiging vooral heb als ik bij
het uitgaan enkele drankjes op heb of op vakantie ben in het buitenland. Of een combinatie
van beide. Achteraf gezien ben ik natuurlijk ook gewoon zo’n irritant mannetje
waarover ik vaak lees, maar op het moment zelf lijkt het altijd een goed idee… Om jullie
voor te zijn, nee, ik ben er nog nooit mee in de problemen gekomen. Dan zou ik
namelijk nooit meer mijn positie als gemiddelde OM’er ontstijgen.
Joost Vliegenthart
Joost de Middelmaat
Akkefietjesmakers
Opportuun 9 - september 2012 - Column | 25

KORTOM
Kijk voor meer actueel nieuws op www.om.nl
uitbreiding spreekrecht
De uitbreiding van het
spreekrecht per 1
september maakt deel uit
van het beleid slachtoffers
en nabestaanden beter te
ondersteunen. Het
spreekrecht wordt erg
gewaardeerd en kan
slachtoffer en nabestaande
helpen bij de verwerking
van het misdrijf en de
dader confronteren met
de gevolgen.
Voorheen mocht één nabestaande
zijn verhaal op de terechtzitting
doen, maar dat bleek in de praktijk
te beperkt. Nu krijgen naast de
levensgezel van het overleden
slachtoffer maximaal drie nabestaanden
het recht om op zitting te
spreken. Dat kunnen behalve een
kind of ouder van het slachtoffer
ook andere familieleden zijn, zoals
grootouders, kleinkinderen, (achter)nichten
en (achter)neven, tantes
en ooms met wie het slachtoffer
een hechte band had.
Verder krijgen ouders of voogden
spreekrecht bij minderjarige
slachtoffers die vanwege hun
jeugdige leeftijd niet in staat zijn op
zitting te vertellen over de gevolgen
van het misdrijf. Minderjarige
slachtoffers die zelf op zitting
kunnen spreken, mogen dat blijven
doen. Daar komt geen verandering
in. Nieuw is ook dat het spreekrecht
uitgeoefend kan worden namens
slachtoffers, die als gevolg van het
misdrijf fysiek of geestelijk niet in
staat zijn het woord te voeren.
Slachtoffers of nabestaanden die
zelf geen gebruik van hun spreekrecht
durven of willen maken,
mogen dat straks ook hun raadsman
of medewerkers van
Slachtofferhulp Nederland laten
doen. Het slachtoffer mag op de
zitting spreken over de gevolgen die
het strafbaar feit voor hem of haar
heeft gehad.
Het spreekrecht geldt voor slachtoffers
en nabestaanden van ernstige
misdrijven waar acht jaar of
meer gevangenisstraf voor kan
worden gegeven en een aantal
andere in de wet genoemde misdrijven,
zoals bepaalde zedenmisdrijven,
stalking, bedreiging of een
verkeersongeval met dood of ernstig
lichamelijk letsel tot gevolg.
Commissie standaardtenlasteleggingen
Door het College van procureurs­generaal
is de
Commissie standaardtenlasteleggingen
ingesteld.
De afgelopen jaren zijn de standaardtenlasteleggingen
niet meer
aangepast aan nieuwe wetgeving
en jurisprudentie. De commissie
heeft tot taak de kwaliteit van
bestaande standaardtenlasteleggingen
te optimaliseren, een uniformeringsslag
te maken bij teksten
die op lokaal niveau zijn
ontwikkeld en te bekijken of er
voor nieuwe wetgeving behoefte
bestaat aan een nieuwe standaardtenlastelegging.
De Commissie standaardtenlasteleggingen
opereert onder
verantwoordelijkheid van de
hoofdadvocaat-generaal van de
Landelijk Ressortelijke Organisatie
in Den Haag, waar voorzitterschap
en secretariaat gevestigd zijn.
Kwaliteitsofficieren, een
recherche officier, advocaten-
Landelijke Beslag autoriteit
Met de komst van de
Landelijke Beslag Autoriteit
(LBA) houdt één centrale
organisatie de regierol in het
beslagproces.
Op advies van de Commissie
Beslag Openbaar Ministerie is de
Landelijke Beslag Autoriteit (LBA)
opgericht voor zowel klassiek als
conservatoir beslag. De autoriteit
ziet erop toe dat adequaat beslagbeslissingen
worden genomen,
rechterlijke beslissingen worden
uitgevoerd en dat de justitiële
ketenpartners de (OM)-beslissing
binnen de gestelde termijn uitvoeren.
Naast de komst van de LBA is het
Beslagportaal gelanceerd voor
Politie, het OM en DRZ. Deze internetapplicatie
maakt het mogelijk
om inbeslaggenomen goederen
met een, voor heel de beslagketen,
uniek nummer te registreren. In
het Beslagportaal is te zien waar
een voorwerp zich bevindt en wat
ermee gebeurt. Ook taxatiewaar-
den en opbrengsten staan geregistreerd.
Zo blijft de kans op
ontsporing van het beslagproces
minimaal.
De komst van een landelijke beslagautoriteit
betekent een grote
verandering voor het OM en de
justitiële ketenpartners.
'Naast een controlerende functie
generaal, de directeur van het
Wetenschappelijk Bureau OM en
de hoofden van het team verkeer
en de Centrale Verwerking OM
maken deel uit van de commissie.
Mocht er behoefte bestaan aan een
nieuwe standaardtenlastelegging
of verbetering van een bestaande
tekst dan kan dat gemeld worden
bij het secretariaat van de commissie.
Contact: tenlastelegging@om.nl
wordt de LBA het aanspreekpunt
voor de beslagketen en helpt waar
nodig om het beslagproces succesvol
te laten verlopen. Door een
snelle afhandeling hebben we
minimale kosten, generen we hoge
opbrengsten en daarmee een
hogere incasso zegt projectleider
Astrid Veenema van het Bureau
Ontnemingswetgeving OM.
26 | KortOM - Opportuun 9 - september 2012 | 27

Samenwerken met Kansspelautoriteit
Op 11 september 2012 ondertekent
het OM een samenwerkingsprotocol
met de Kansspelautoriteit.
Hierin is vastgelegd hoe strafrechtelijke
onderzoeksvoorstellen
worden geselecteerd en overgedragen.
Het Functioneel Parket is
namens het OM partij in het selectie-overleg.
Onlangs is de Kansspelautoriteit
opgericht om gokverslaving aan te
pakken en illegale kansspelpraktijken
te bestrijden. De autoriteit
richt zich mede op aanbieders die
kansspelen gebruiken om geld wit
te wassen of deelnemers op te
lichten.
De Kansspelautoriteit sanctioneert
bij overtredingen. De handhaving is
bestuursrechtelijk, maar de autoriteit
kan ook - als een strafrechtelijk
onderzoek noodzakelijk wordt
OM-columniste in aD
Pascale Bruinen, officier van
justitie in Maastricht, wordt
vanaf zaterdag 22 september
columniste bij het AD. Ze zal in
Nieuwe oriëntatiepunten
straftoemeting fraudezaken
De Rechtspraak heeft oriëntatiepunten
vastgesteld voor de
bestraffing van fraude, variërend
van uitkeringsfraude tot ingewikkelde
witwaspraktijken. Rechters
krijgen daarmee
een indruk van de straffen die
andere gerechten in vergelijkbare
gevallen hebben opgelegd, ter
bevordering van de rechtseenheid.
Het opleggen van richtlijnen voor
de strafmaat is geen optie, aangezien
rechters onafhankelijk oordelen.
Zij oordelen per geval en
leveren maatwerk.
geacht –buitengewone opsporingsambtenaren
inzetten als experts.
De autoriteit beschikt over een
vijftal opsporingsambtenaren.
Daarnaast behoort het verstrekken
van vergunningen en toezicht
houden op de naleving van de
wet- en regelgeving door vergunninghouders
tot de taken. Ook
‘Oriëntatiepunten zijn geen voorschriften,
ze geven alleen weer wat
collega’s doen in soortgelijke
gevallen,’ zegt voorzitter Van den
Beld van het Landelijk overleg van
voor zitters van de strafsectoren.
‘We zien steeds vaker dat rechters
in hun vonnissen naar de oriëntatiepunten
verwijzen of motiveren
waarom zij daarvan afwijken. En
hoewel ze bedoeld zijn voor intern
gebruik, kijken advocaten en officieren
van justitie er ook naar als
ze argumenten zoeken voor een
lichtere of zwaardere straf.’
De oriëntatiepunten worden jaar-
waakt de autoriteit over de afdracht
van kansspelopbrengsten.
De Kansspelautoriteit is een zelfstandig
bestuursorgaan (ZBO) die
onder de politieke verantwoordelijkheid
van de staatssecretaris van
V&J valt.
Meer informatie:
www.kansspelautoriteit.nl
een wekelijkse column een
persoonlijk kijkje bieden in de
belevingswereld van de mens
achter de officier van justitie.
lijks geëvalueerd, om ervan verzekerd
te zijn dat ze een actueel
beeld blijven geven van de strafoplegging
in Nederland.
Van den Beld: ‘Want als het
Openbaar Ministerie bijvoorbeeld
op last van de minister de strafeis
in zedenzaken verhoogt, is de kans
reëel dat rechters in reactie daarop
na verloop van tijd ook zwaarder
gaan straffen.’
Legitimatie bij contante inkoop metaal
Er komt een legitimatieplicht
bij contante inkoop van metaal.
Deze maatregel wordt
ingevoerd om heling van gestolen
koper tegen te gaan en
de verkoop moeilijker te maken
voor dieven.
De ministerraad heeft hiermee
ingestemd op voorstel van minister
Opstelten van Veiligheid en Justitie.
Het doel is om de legitimatieplicht
op 1 januari 2013 in werking te
laten treden.
OMGESLaGEN
TOEZICHT
In het begin voelen delinquenten nog de hete
adem van justitie, behandelaars en reclassering
in hun nek, maar dat vervaagd na verloop
van tijd. De omgeving vergeet het, medicijnen
worden afgebouwd… En dan vallen ze soms
terug.
Marian Hooijer, Reclassering Nederland
Blauw 7 juli 2012
KINDErPOrNO
‘Misbruik stoppen is het allerbelangrijkste. Dat
wil niet zeggen dat we virtuele kinderporno,
dus beelden die zijn gemaakt zonder kinderen,
niet meer gaan vervolgen. Ook virtuele kinderporno
is strafbaar. Maar zaken met mogelijke
slachtoffers gaan altijd voor.’
Michiel Zwinkels, officier van justitie
Landelijk Parket
Blauw, 28 juli 2012
De maatregel moet voorkomen dat
dieven gestolen koper anoniem aan
metaalhandelaren kunnen aanbieden.
Koperdiefstal heeft niet alleen
schade tot gevolg, maar kan ook
leiden tot gevaarlijke situaties.
Andere maatregelen die de afgelopen
tijd genomen zijn om koperdiefstal
aan te pakken zijn: de inzet
van flexibele politieteams, zo nodig
met ondersteuning van helikopters
om koperdieven op heterdaad te
kunnen betrappen, het gebruik van
synthetisch DNA, waarmee het
ZaT WOrDEN
mogelijk is de herkomst van koper
te achterhalen en een hogere strafeis
door het Openbaar Ministerie.
Om koperdiefstal aan te pakken,
hebben meerdere partijen de handen
ineengeslagen. ProRail, TenneT,
het ministerie van Veiligheid en
Justitie, politie, het Openbaar
Ministerie en de Metaal Recycling
Federatie werken samen aan het
voorkomen van diefstal en heling
van koper en andere metalen.
‘In zuidelijk Europa drinken jongeren als
begeleiding van de maaltijd. Hier wordt gedronken
met als doel uit je dak te gaan, zat te
worden.’
Rob Bovens, Trimbos instituut
Vrij Nederland, 25 augustus 2012
KINDErPOrNO II
‘Webcampubers, zoals ik ze noem, beseffen
niet dat de uitdagende poses die zij voor de grap
innemen en filmen, later nauwelijks meer van
het internet te halen zijn. Als een vijftienjarige
naaktopnames van zijn vriendinnetje neemt,
met haar instemming, valt dat ook onder
kinderporno en is het ook strafbaar.’
Michelle Spoormaker, officier van justitie
Landelijk Parket
Blauw, 28 juli 2012
28 | KortOM - Opportuun 9 - september 2012 Opportuun 9 - september 2012 - OMgeslagen | 29

4
Landelijk Parket­
officier
Eltjo Roelofs is
specialist op
het gebied
van financieel
rechercheren en
ontnemen. Sinds
1 juni is hij binnen
het LP themaver­
Vragen Wat heb je met ontnemen en afpakken?
‘Met het afpakken van crimineel vermogen wordt criminelen de meeste
schade toegebracht: je raakt hen (rechtstreeks) in de portemonnee. Je
verstoort het criminele proces. Dat maakt dat ik afpakken een onmisbaar en
interessant aandachtsgebied vind.’
antwoordelijke
ontnemen en
afpakken. Vier
vragen over
zijn ambities.
Wat is het doel van je nieuwe rol als
themaverantwoordelijke?
‘Afpakken en ontnemen bij het Landelijk Parket zo goed mogelijk laten
verlopen en dus te verbeteren. Zodat we straks beter en meer afpakken
dan we nu doen. Ik kijk ernaar uit om – samen met themaverantwoordelijke
witwassen Gert Rip – mijn kennis te delen met de collega’s en hun
expertise op afpakgebied te versterken. Ik wil de greep van het Openbaar
Ministerie op de opsporing vergroten. Het komt mijns inziens nog te vaak
voor dat in feite de opsporingsdienst bepaalt of en zo ja hoe er ontnomen/
afgepakt wordt. Het OM dient hier een duidelijke rol in te
spelen, dus ook hier zijn regierol te vervullen.’
Je bent vrijgesteld voor deze functie. Is extra aandacht
voor afpakken zo hard nodig?
‘Ontnemen is op zich niets nieuws: al in 1994 riep men dat ontnemen
belangrijk is. Nu is duidelijker geworden dat veel winst is te behalen door te
ontnemen of op andere manieren crimineel verkregen vermogen af te
pakken. En het is nu harder nodig: door de jaren heen zijn de bedragen die
omgaan in de criminele wereld aanzienlijk toegenomen. Daarnaast kom je
door financieel te rechercheren tot opsporing van witwassen en gronddelicten.
Omgekeerd rechercheren dus: via geld komen tot strafbare feiten.
Financieel rechercheren levert vaak ook bewijs op in de strafzaak.
Uiteindelijk levert afpakken een verbetering op voor de kwaliteit en effectiviteit
van opsporing en vervolging.’ Ontnemen en witwassen c.q. verbeurdverklaring
kennen elk hun eigen afpak-invalshoek. Witwassen c.q. verbeurdverklaring
is beperkt tot in beslag genomen, althans in het zicht zijnde
vermogensbestanddelen. Het wederrechtelijk verkregen voordeel dat níet in
beslag genomen is, valt op deze wijze niet te confisceren: daar is de ontnemingsprocedure
voor bedoeld. Ik bepleit dus de inzet van beide instrumenten.
Ook het beslag dient dus te worden gelegd op grond van art. 94 (ter
verbeurdverklaring) alsmede art. 94a (ter voordeelsontneming).
Hoe ga je het afpakken een impuls geven binnen het LP?
‘De eerste stap is een overzicht krijgen van de zaken die lopen bij het LP. In
welke van die zaken wordt ontnomen? En welke ontnemingszaken doet het
LP zelf en welke behandelt het BOOM? Vervolgens wil ik door middel van een
enquête te weten komen tegen welke problemen LP-collega’s aan lopen bij
afpakken en ontnemen. Die enquête is inmiddels gehouden en de resultaten
worden nu verwerkt. Daarna ga ik met het BOOM en opsporingsdiensten in
gesprek. Om te horen hoe zij tegen afpakken aankijken en te bespreken hoe
we de samenwerking kunnen versterken. Verder vind ik het heel belangrijk
om zichtbaar en benaderbaar te zijn voor de collega’s. Mijn standplaats is
Rotterdam, maar ik ben regelmatig op de andere LP-locaties aanwezig om
kennis te delen en vragen te beantwoorden.’
Tekst: Moniek Klop
DE STELLING
‘Ik voel me veilig op straat’
‘Nee, niet altijd…’
Ik ben alert gemaakt door alle berichtgeving wat je wel
en niet kan doen. Als jonge vrouw ging ik overal heen.
Dat is niet meer zo.
Ik woon in een veilige woonomgeving: Mijn flat is op de
vijfde etage. Je moet bij het portiek aanbellen. Ik heb er
een gewoonte van gemaakt om duidelijk te horen wie
er voor de deur staat. Mijn woning is veilig: Ze kunnen
nooit vijf verdiepingen omhoog klimmen. Wel is, vijf jaar
geleden, mijn mans auto van de beveiligde parkeerplaats
gestolen. Een Porsche 911 - dan vraag je natuurlijk
om ellende. Ik doe daar gekscherend over, maar
dat is eigenlijk onzin. Het geeft niemand het recht om
aan onze spullen te komen.
Hetzelfde geldt voor onze elektronica-webshop en
winkel. Na veel ramkraken en diefstallen ga je het bijna
normaal vinden dat de zaak leeggeroofd wordt. Nu is de
showroom tot de tanden toe beveiligd.
Toen op dezelfde dag ons (vorig) huis én de winkel
werden leeggeroofd ben ik er fysiek ziek van geweest.
Daarna ben ik nuchterder geworden. Dat hoort bij de
maatschappij waar we in leven.
Bertie Kuiter (56), deelneemster OM-burgerforum
Groningen
Foto’s: Henk Veenstra
‘Ja, meestal wel…’
Ik voel me veilig bij het uitgaan of als er een groep
jongeren op straat staat. Er wordt wel uitgedaagd of
soms geweld gebruikt, maar meestal niet tegen
onschuldige voorbijgangers. Bovendien hangen er
behoorlijk wat camera’s en loopt er tijdens het uitgaan
altijd veel politie.
Ik kan me voorstellen dat je je in sommige situaties
onveilig voelt: Als iemand 's nachts op je afloopt en geld
of sigaretten vraagt of een fiets wil verkopen. Als je
aardig meepraat en zegt dat je geen geld bij je hebt, niet
rookt of gewoon lachend zegt dat je al een fiets hebt,
bedanken ze meestal en lopen ze weg. Er zijn niet zoveel
plekken waar ik me onveilig voel. Ik denk dat mensen
vaak bang zijn voor situaties die weinig gebeuren. Er zijn
wel incidenten, maar die mogen geen reden zijn om niet
naar buiten te gaan.
Ik woon in een studentenhuis in de binnenstad. Ik zet
mijn fiets altijd dubbel op slot. Dat moet wel, anders is je
fiets zo weg. We zijn sowieso alert: we draaien de
buitendeuren altijd op het nachtslot en sluiten onze
kamerdeuren ook af. We weten dat er iets kan gebeuren.
Melvin Hazelhoff (19), deelnemer OM-burgerforum
Groningen
30 | 4 Vragen - Opportuun 9 - september 2012 Opportuun 9 - september 2012 - De Stelling | 31

GESPOT:
In de oefenruimte van de
band Charley Cruz and the
Lost Souls
NAAM:
Raymond van Wingerden
LEEFTIJD:
49
FUNCTIE:
administratief medewerker
Regioparket Rotterdam
The Swing rocks
Wereldberoemd
in Dordrecht
Ray van Wingerden, alias ‘Swing’, is een bekendheid in Dordrecht. ‘Het is leuker
om herkend te worden van tv, dan van justitie, toch?’ Ray is zanger in de ene
band, drummer in een andere én presentator van een televisieprogramma over
Dordtse bands.
Ray was altijd al gek op muziek. ‘Als mijn oudere broer weg was draaide ik stiekem
zijn platen. Op cassettebandjes nam ik de wekelijkse “Verrukkelijke 15” van de VARA
op en later clips van MTV.’ Zijn eerste single? De Osmond Brothers met Crazy horses.
Zijn grote held: Prince.
Acht jaar geleden richtte Ray samen met vrienden een stichting op en treedt hij op
met verschillende bands. Zo’n vijftig procent van de inkomsten gaat naar goede
doelen: het dierenasiel, extra rolstoelvervoer, een kinderboerderij die centjes nodig
heeft, maar ook grote jongens als WKF of CliniClowns.
‘De ene dag spelen we voor vijfduizend popliefhebbers in een park en de andere keer
- net zo leuk - voor een zaaltje met gehandicapten. We maken muziek die de mensen
leuk vinden. We durven muziek te laten horen die we zelf haten.’
Begin dit jaar is Ray gestart met het maandelijkse televisieprogramma Dordt Rocks
van de lokale omroep. ‘Ik vind dat ik het wel goed heb: een goede balans tussen werk,
waar veel ellende passeert, en de leuke dingen.’
Tekst: Thea van der Geest
Foto: A.C.M. Salters