Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht
Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht
Jaarboek Thomas Instituut 2006 - Thomas Instituut te Utrecht
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
TRANSCENDENTALE NOTIES<br />
VAN WERKELIJKHEID<br />
Giovanni Crisostomo J avelli over transcendentia<br />
Pe<strong>te</strong>r R. van Veldhuijsen<br />
De mens is niet alleen een<br />
werktuig om de dingen namen <strong>te</strong><br />
geven, maar hij beschouwt ook<br />
de zin- en be<strong>te</strong>kenisstructuren<br />
van het zijn. (Jamblichus)'<br />
Historisch gezien kan transcendentale filosofie grofweg in tweeën<br />
gedeeld worden. Vóór Kant houdt zij zich voornamelijk bezig met de<br />
eers<strong>te</strong> beginselen van het reële zijnde en staat de kennisleer in dienst<br />
van metafysica en ontologie. Met en na Kant komt ech<strong>te</strong>r alle nadruk<br />
<strong>te</strong> liggen op de epis<strong>te</strong>mologische grondprincipes, en met name komt<br />
dan de vraag centraal <strong>te</strong> staan welke grenzen aan het kennen en<br />
denken ges<strong>te</strong>ld zijn om de werkelijkheid grondig <strong>te</strong> onderzoeken. In<br />
het volgende vraag ik aandacht voor een verge<strong>te</strong>n denker uit de<br />
transeendentaal-filosofische traditie vóór Kant: Giovanni Crisostomo<br />
Javelli.<br />
1. Inleiding<br />
Transcendentia of transcendentalia/ geven als de sporen van de<br />
goddelijke oorsprong in de dingen' op begripsrnatige wijze<br />
1 Protrepticus cap. 4, ed. Pis<strong>te</strong>lli (1888), Stuttgardiae 1967, 19-20.<br />
2 Roland van Cremona is waarschijnlijk de eers<strong>te</strong> geweest die de <strong>te</strong>rm<br />
'transcenden<strong>te</strong>s' gebruikt heeft om de meest algemene zijnsbepalingen <strong>te</strong><br />
benoemen. Vgl. H. Pouillon, Le premier traité des propriétés<br />
transcendentales. La Summa de bono du Chancelier Philippe, in Revue<br />
néoscolastique de philosophie 42 (1939), 44. Het is de vraag wanneer en met<br />
wie precies de <strong>te</strong>rm 'transcendens' veranderd wordt tot 'transcendentalis'.<br />
Suárez (1548-1617) gebruikt deze <strong>te</strong>rm in zijn Disputationes metaphysicae