Voorlopig geen sloop Bremervleugel Provinciehuis - Historische ...

U i t g av e H i S t O R i S C H e v e R e n i g i n g H a e R l e m • d e C e m b e R 2 0 0 6 • J a a R g a n g 1 5 • n U m m e R 4 • O p l a g e 2 1 0 0
De Historische Vereniging
Haerlem is een van de
organisaties die bezwaar
hebben gemaakt tegen
een bouwvergunning voor
de restauratie van
het Paviljoen van het
Provinciehuis, met
inbegrip van de sloop
van de loopbrug en het
poortgebouw. Dit is de
zogenoemde Bremer/
Zwiersvleugel! Na een
hoorzitting heeft de
provincie besloten
de aanvraag voorlopig
in te trekken.
Het bezwaar van de vereniging richt
zich tegen ‘het terloops meenemen’
van de sloop van de A-vleugel in de
monumentenvergunning. Wethouder
Nieuwenburg wijst in een brief op
het beperkte karakter van de vergunning,
“maar wij zijn daardoor allerminst
gerustgesteld. De sloop van het
poortgebouw en de overige twintigste
Voorlopig geen
Contributie 2007
Nog even en we beginnen aan het nieuwe jaar. Daarom zit bij dit
nummer van de Nieuwsbrief de acceptgiro voor het betalen van uw
contributie.
De contributie is wederom niet gewijzigd. De minimale bijdrage is:
enkele leden : 17,50 euro
partnerleden : 25,00 euro
bedrijfsleden : 125,00 euro.
Vanzelfsprekend mag u meer overmaken op girorekening nummer
377882 ten name van de penningmeester van de Historische
Vereniging Haerlem.
De penningmeester verzoekt u vriendelijk, maar dringend om de
contributie zo spoedig mogelijk te voldoen, zodat de vereniging
voortvarend kan doorgaan met haar werk: de geweldige historische
en architectonische schoonheid van Haerlem voor ons en ons
nageslacht bewaren, en er over te publiceren.
Ook in 2007 kunt u op ons rekenen.
Kijkt u voor de zekerheid ook nog even na of u de contributie voor
2006 al betaald hebt.
sloop Bremervleugel
Provinciehuis
eeuwse bouwdelen zijn onlosmakelijk
met elkaar verbonden,” aldus de brief
van de vereniging.
De werkgroep Gebouw en Omgeving
prijst de provincie, omdat zij veel geld
beschikbaar stelt voor de restauratie
van het Paviljoen, maar heeft bezwaar
tegen de sloop van de Bremer-vleugel
en de geplande nieuwbouw. De vleu-
gel van de rijksbouwmeester Bremer
dateert uit de jaren dertig van de vorige
eeuw. Het is door prof. H.T. Zwiers
in de jaren zestig zorgvuldig uitgebreid.
Het gebouw verdient in twee opzichten
waardering: als voorbeeld van de
vroeg twintigste eeuwse bouwkunst en
voor het oeuvre van architect Bremer.
Nog veel
vraag naar
Handvest
Met het ‘Handvest voor behoud,
sloop en nieuwbouw in de historische
stad’ oogst de vereniging veel succes.
Johannes van der Weiden heeft
hierover een inleiding gehouden op
het symposium ‘De ideale stad’ van
Erfgoedhuis Zuid-Holland. Hij
heeft verder gesproken voor de zusterverenigingen
Delfia Batavorum en
Heemstede-Bennebroek. De Vlaamse
‘Koninklijke Vereniging voor Natuur-
en Stedenschoon’ publiceert ons handvest
integraal in haar blad. Het blad
Heemschut heeft het handvest met
reductie aan de lezers aangeboden.
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 1 04-12-2006 09:24:07

2
Leny Wijnands-van der Leij
Na een korte wandeling tot in het hart
van het oude stadje werden we in de
Brielse Hoofdwacht onthaald op koffie
met appelgebak. De Hoofdwacht, dat
voelt aan als ‘thuis’, en een vergelijking
dringt zich op. Een even statig gebouw
als het Haarlemse, maar van veel jonger
datum ( 877).
Drie VVV gidsen voerden ons naar de,
in verhouding tot de stad reusachtige
Sint Catharijnekerk. Het jaartal 572
wappert als een overwinningsvaan
boven de hele stad. In deze vijftiende
eeuwse kerk trouwde Willem
van Oranje voor de derde maal, met
Charlotte de Bourbon, hoewel het
huwelijk pas geldig werd toen enkele
jaren nadien zijn tweede vrouw stierf.
Daarna wandelden we door de gezellige
oude straatjes langs het laatste overblijfsel
van het Sint Brighitte Convent,
de poort en een stukje muur (alle vijf
kloosters werden verwoest door ‘die
dappere Geuzen’) langs het Merula
Weeshuis, het fraaie Zeemansasiel en
het grote Arsenaal.
Vierhonderd schepen
Niet ver van Brielle ligt Hellevoetsluis.
Een stadje dat zijn ontwikkeling in eerste
aanleg dankt aan prins Maurits, die
de ligging zo dicht bij het Haringvliet
als een ideale plek beschouwde voor
een marinehaven. Door de snel groeiende
omvang van de haven, de werven
en toeleveringsbedrijven ontstond in
de directe omgeving een nederzetting
die uitgroeide tot een stadje. En het
was niet alleen Maurits in de tachtigjarige
oorlog die oog had voor de maritieme
mogelijkheden.
Aan het eind van de zeventiende eeuw,
toen stadhouder Willem III trouwde
met de Engelse prinses Mary en
opgeroepen werd om de (katholieke)
Engelse koning Jacobus te verjagen,
was Hellevoetsluis de uitvalsbasis.
Een bomvolle touringcar reisde op 21 oktober af naar zuidelijk Zuid-Holland.
Eerst dwars door het groene hart, en vervolgens dwars door het surrealistische
decor van Rotterdam-Rijnmond naar het natuurlijker landschap waarin
de oude vestingstad Brielle ligt.
De Jaarexcursie 2006, naar
Brielle en Hellevoetsluis
Hier voer hij het Hollandse zeegat uit,
met meer dan vierhonderd schepen,
afgeladen met soldaten. In latere tijd
werd Hellevoetsluis de officiële marinehaven
van Nederland, tot 933.
Het is dan ook niet verwonderlijk,
dat hier het eerste stenen droogdok
van Nederland ontstond. Voordien
werden de houten schepen zijdelings
op de kant getrokken om te worden
gebreeuwd. Breeuwen, ook wel ‘krengen’
genoemd, was het schoonmaken
van scheepswanden van aangegroeide
wieren, algen en zeepokken, die het
schip steeds langzamer en zwaarder
maakten. Naarmate schepen groter
werden, werd de druk op de zijwanden
van een schip zo groot dat de naden
soms barstten. Maar het duurde tot in
de negentiende eeuw, eer de uitvinding
van stoomgedreven pompen leidde tot
een hanteerbaar droogdok-principe,
waardoor een schip rechtop bleef.
Dubbel droogdok
Het was de waterbouwkundige Jan
Blanken ( 755- 838) die ook het
Noord-Hollands kanaal en de havenwerken
bij Den Helder aanlegde, die
het dubbele droogdok ontwierp. De
bouw begon in 802 en duurde tot
825. Het droogdok, dat vandaag de
dag nog altijd wordt gebruikt, kent
vele technologische bijzonderheden, en
is terecht op de Werelderfgoedlijst van
industriële monumenten geplaatst. De
watergangen onder het dok kunnen
alleen met een gids worden bezichtigd.
Donker en een beetje spookachtig,
maar boeiend door het verhaal eromheen
en door het verbluffend nauwkeurige
metselwerk. Een ongelooflijk
staaltje vakmanschap uit de voor-industriële
tijd!
Zowel het bezoek aan de oude
Geuzenstad Brielle als aan de oude
marinestad Hellevoetsluis waren zeer
de moeite waard. Voor wie er niet bij
kon zijn: zeer aan te bevelen als individuele
dagtocht. U heeft werkelijk
iets heel bijzonders gemist; het is de
moeite waard om dit gemis op eigen
initiatief in te halen.
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 2 04-12-2006 09:24:11
Vera

Veranderend Haarlem
Feest in Haarlem door de eeuwen heen.
tijdens de erfgoednacht 2006 heeft
irene van beek in de Hoofdwacht
vier keer een korte inleiding gehouden
over de grote markt als centrale
plaats voor feesten en volksvermaak.
Uit het prachtige fotoarchief van bart
Uittenhout komen deze drie beelden.
een ansichtkaart uit een niet te
traceren periode van de gedempte
Oudegracht, vanaf het verwuft gezien,
waar Haarlem het prinses Julianafeest
vierde. de twee andere foto’s dateren
beide uit 1945 en geven een beeld van
de bevrijdingsfestiviteiten, eveneens op
de gedempte Oudegracht. de tweede
foto is gemaakt tussen de Stoofsteeg
en de Jacobijnestraat. Op derde
brengen padvinders en verkenners
een serenade aan het gemeentebestuur,
met waarnemend burgemeester
Reinalda.
Reactie naar aanleiding van deze foto’s of
herinneringen aan de plek zijn van harte
welkom bij de redactie. Of op de website
van de vereniging: www.haerlem.nl.
Studenten Bouwkunde
verkennen binnenstad
Op uitnodiging van de werkgroep
Jeugd hebben drieënveertig
studenten Bouwkunde van het
Sterrencollege de binnenstad van
Haarlem verkend op sporen van de
historie. De rondgang was bedoeld
als bijdrage aan werkstuk.
De eerste groep ging met aannemer
Jaap Overdevest naar het restaurant
Luca en Lucas aan de Lange Veerstraat.
De studenten kregen uitleg over de
verbouwing en de unieke karakteristieken
van het pand. Het doel was de
fantasie van de studenten te stimuleren
en hen te laten nadenken over wat
zich hier tweehonderd of driehonderd
jaar geleden achter de gevels heeft
afgespeeld. De tweede groep ging naar
het Bouwarchief van de gemeente
Haarlem en kreeg met aansprekende
voorbeelden uit de praktijk uitleg over
het Bouwbesluit, bouwvergunningen,
welstand en de werking van het
archief. De derde groep maakte een
architectonische en bouwtechnische
rondwandeling onder leiding van een
stadsgids. Het was niet eenvoudig om
in vijfenveertig minuten zeven eeuwen
architectuur te laten zien.
Zie voor de resultaten ook de website
www.haerlem.nl.
De Nieuwsbrief zoekt een hoofdredacteur
De Historische Vereniging Haerlem zoekt journalistiek geschoolde
vrijwilligers die het leuk vinden om vier keer per jaar de Nieuwsbrief te
maken. Van het bedenken van de onderwerpen tot en met het begeleiden
van de vormgeving en het corrigeren van de opgemaakte pagina’s.
Wat wordt er van de redacteur verwacht?
Hij of zij moet het leuk vinden een blad te maken dat een verrassende
afspiegeling geeft van wat er omgaat in de vereniging. Hij hoeft geen
historicus te zijn, maar moet zich wel verwant voelen aan Haarlem als
historische stad. Hij moet zijn hand niet omdraaien voor alle vormen
van journalistiek die komen kijken bij het maken van de blad.
Hij bedenkt de onderwerpen, zoekt verrassende invalshoeken, heeft
contacten met de schrijvers van rubrieken, bedenkt illustraties en
brieft de fotograaf, hij maakt samen met de vormgever een opzet voor
de opmaak en beoordeelt de vormgeving.
Leuk om te doen als je van bladen maken houdt.
Meer weten of aanmelden? Bel of mail met bestuurslid Marly Bergman,
06 28845370, marlybergman@xs4all.nl of met de huidige redacteur,
Jaap de Jong, 06 53339052, jedeje@planet.nl
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 3 04-12-2006 09:24:17
3

4
De schrijver Johannes Acerius Frisius
( 573) vermeldt in zijn dagboek als
ooggetuige tijdens het beleg van
Haarlem: ‘Bysonder was daer een
seer manlycke vrou, die met recht een
manninne ghenoemt mocht worden,
met name kenu (Kenau), nu al een
vrou zijnde op haer daghen’. Vijftien
jaar later sloeg voor haar echter het
noodlot toe. Het met hout beladen
eigen schip werd inclusief Kenau, haar
schipper en knecht, op de terugreis
van Noorwegen naar Haarlem gekaapt.
Daarna werd niets meer van hen vernomen.
Kenau liet vier kinderen achter,
een aantal huizen in de stad en een
hofstede onder Overveen.
Wie was Kenau?
Kenau werd in 526 geboren en had
verscheidene broers en zusters. Haar
vader, Symon Gerritszoon Brouwer,
was burgemeester van Haarlem. Haar
moeder, Geurte Coenendochter,
behoorde tot de familie Hasselaer.
De vader van Geurte was brouwer
in de stad. Kenau zelf huwde in 554
Nanning Gerbrandtszoon Borst,
scheepsbouwer aan het Spaarne.
Uit het huwelijk van Nanning
Gerbrandtszoon Borst en Kenau
Symonsdochter Hasselaer ontsproten
vier kinderen: de dochters Geertruid
of Geurte ( 545), Margriet of Griete
( 548), Lubbrich ( 552) en zoon
Gerbrand ( 553). In 562, toen Kenau
zesendertig was, stierf haar man. Sinds
De naam Kenau is nauw aan de geschiedenis van het beleg van Haarlem
verbonden. Met grote inzet trad zij op als aanvoerster van de Haarlemse
vrouwen, die hun mannen bijstonden in de verdediging van de stad tegen de
Spanjaarden in 1572-1573. Wim Post verhaalt van haar laatste reis als schipper
en van de hofstede Dal en Berg in Overeen waarvan zij de eigenaar was.
Kenau Simonsdochter
Hasselaer (1526-1588)
dat jaar trad zij op als zelfstandig
‘sceepmaexster’ zoals uit vele scheepsbrieven
zou blijken. Haar woning
lag aan de Spaarnwouderstraat, het
tweede huis vanaf de Sleutelstraat en
de scheepswerf aan de Houtmarkt,
vroeger Korte Dijk genoemd.
De schepen die zij op haar werf liet
bouwen, waren van het type voor de
binnenvaart. Een kordate vrouw dus
als zelfstandig scheepsbouwer en ook
nog redelijk bemiddeld, want zij bezat
enige huizen in de stad en een boerenhofstede
te Overveen. Dit blijkt uit tal
van bewaard gebleven transport- en
hypotheekbrieven.
Nadat Haarlem in augustus 573 aan
de vijand was overgegaan, is Kenau
voor enkele jaren naar Zeeland gegaan
om de kost te verdienen. Haarlem was
op dat moment een ontredderde stad.
Haar zoon Gerbrandt had ondertussen
de leiding van de scheepswerf aan het
Spaarne tijdelijk overgenomen, maar
toen Kenau na vier jaar terug kwam,
nam zij zelf weer de zaken ter hand.
Langzamerhand waren de scheepsopdrachten
weer op gang gekomen en
Kenau’s schip maakte toen gemiddeld
vijf reizen per jaar naar Noorwegen
om hout te halen.
Kenau’s laatste reis
In juni van het jaar 588 stond opnieuw
een reis gepland naar Noorwegen
om hout te halen. Kenau’s schipper
probeerde in de herberg verschillende
malen om een nieuwe bemanning mee
te krijgen, maar dat wilde helaas niet
lukken. Toen nam Kenau het besluit
om dan maar zelf met de schipper en
de knecht aan de reis naar Noorwegen
te beginnen.
Eenmaal op reis schreef Kenau 2 juni
588 op de rede van Vlieland een brief
aan haar dochters in Haarlem. Deze
brief was bedoeld om in de tijd dat zij
weg was de dochters aan te sporen om
de openstaande gelden van haar schuldenaren
binnen te krijgen. Zij schreef
ook dat zij op dat moment alleen nog
maar geld had om het schip met balken
in Noorwegen te laden. Daarna
werd niets meer van haar vernomen.
Haar schip met schipper en knecht
moet op de terugreis naar Haarlem
zijn overvallen door kapers met als
resultaat een droevig einde van de
bemanning.
Kenau’s schip boven water
In 589 komen we via de dochters van
Kenau, in een processtuk tegen een
zekere schipper Lieven Hanss. van
Housem, enige bijzonderheden aan
de weet over Kenau’s laatste reis. Op
8 mei 589 verklaren de dochters van
Kenau voor het gerecht te Hoorn dat
het ‘smalcarveelschip’, door schipper
Lieven Hanss. gebracht en vertimmerd,
hetzelfde schip was, waarop haar
moeder omstreeks Sint Jansdag (24
juni) 588 vanaf de rede van Vlieland
naar Noorwegen was gevaren, en dat
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 4 04-12-2006 09:24:18

het haar eigendom was en gebouwd
was op haar eigen werf te Haarlem. De
gearresteerde schipper Hanss. zei dat
hij het schip als een zogenaamde ‘zeevond’
had gekocht en overlegde daarvan
de koopbrief van 28 oktober 588.
De dochters bestreden dit en vertelden
dat het schip blijkbaar was aangevallen
door zeerovers, die Kenau, de schipper
en zijn knecht overboord hadden
geworpen. Schepenen van het gerecht
te Hoorn stelden de dochters in het
gelijk en zij kregen het schip toegewezen
op voorwaarde dat zij de veranderingskosten
aan schipper Lieven Hanss.
zouden betalen .
Kenaus hofstede Dal en Berg te
Overveen
Kenau was niet onbemiddeld. Naast 8
haar scheepswerf met houthandel
en enkele huizen in de stad, kocht
zij op 24 juli 57 een boerenwoning
of hofstede te Overveen. Wegens
gebrek aan de nodige contanten nam
zij een som van 250 gulden op van
de Kapelmeesters van de Onze Lieve
Vrouwekapel aan de Lange brug die
zij als rentebrief tegoed had voor geleverd
scheepshout. Nu was het kopen
van een hofstede niet voor iedereen
weggelegd.
De hofstede in Overveen lag aan
de oostkant van de tegenwoordige
Duinlustweg, schuin tegenover
Kraantje Lek in de duinachtige valleien.
Men vindt er nu het bosdeel met slingerend
water van landgoed Elswout.
De hofstede droeg de toepasselijke
naam Dal en Berg, ook wel Dalenberg
genoemd. Tot haar dood in 588 heeft
zij haar Overveense hofstede in bezit
gehad, waarna deze vervolgens overging
op haar kinderen.
Of Kenau veel op Dal en Berg verbleef
is niet te zeggen, misschien verhuurde
Kenau Simonsdr.Hasselaer op
de wallen van de stad Haarlem,
1572-1573. Op de achtergrond
de grote Kerk aan de grote
markt. lithografie naar een
tekening van Johan Herman
isings. (nHa nr.53-001002 K).
zij de hofstede wel als bijverdienste.
Wel zegt een kort bericht over haar
bedrijf en haar hofstede na afl oop van
het Beleg: Zij heeft moeite met de
inning van hypotheekrenten, met de
konijnengaten, ‘daer men conijnen in
plant’, bij haar hofstede te Overveen,
omdat die door de duinmeier geboord
waren op plaatsen, waar voor de troubelen
koren gezaaid en geteeld werd.
De duinmeier was de man die in het
duin voor de eigenaar het jachtgebied
op orde hield. Waar vóór het beleg op
haar gronden te Overveen koren was
gezaaid, waren daarna konijnengaten
gemaakt voor de jacht.
Zo’n tien jaar na Kenau’s dood worden
de twee dochters Geurte en Griete in
een offi ciële akte genoemd. Griete is in
dat 9 jaar voor de tweede keer getrouwd,
met Joost Corneliszoon van Hillegom.
Op 25 september 603 komen we
de gezusters opnieuw tegen. Nu in
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 5 04-12-2006 09:24:22
5
10

6
Kaart uit 1734 van de stuivende
duinen rond de Overveense
duinlustweg. in de cirkel de
hofstede dal en berg aan de
toen geheten ‘agterweg’,
thans duinlustweg. boven de
brouwerskolk, onder landgoed
elswout en de volmeer, thans
landgoed Koningshof. (archief
Rijnland te leiden, nr.a59)
de oude rechterlijke transportakten
van Bloemendaal. De beide zussen
geven dan de van hun moeder geërfde
hofstede Dal en Berg ‘uit liefde weg’
(gratis) aan de regenten van ‘den heyligen
Geest huyse der stadt Haerlem’.
Daarna vernemen we van hen ook
niets meer.
Zo’n twintig jaar later werd Dal en
Berg door de regenten van het Armen
Kinderhuis voor achttienhonderd gulden
verkocht aan Job Cleass. Ghybland,
oud-schepen van de stad Haarlem en
Thonis Jansz. Hofland, moutmaker te
Haarlem. De hofstede had toen een
nieuw, schoon en welbetimmerd huis,
boomgaard en plantage 2 .
Stuivende duinen bij de Blinkert
In de naaste omgeving van Dal en
Berg lagen in die tijd meer van deze
boerenhofsteden. Zo vond men daar
langs de duinrand (Duinlustweg) de
naastgelegen hofsteden Marsenberg
en Stuyvesant. Hofstede Stuyvesant
werd in 634 door Carel du Molijn
gekocht, als een der eerste aankopen
voor de bouw van het huidige
landgoed Elswout. Even verderop
lag de hofstede De Volmeer, die men
nu moet zoeken op de gronden van
Koningshof. Deze vier hofsteden
bestaan al lang niet meer.Vanaf het
einde van de zeventiende eeuw kregen
deze hofsteden te maken met zandverstuivingen
zodat die begin achttiende
eeuw onbewoond werden. De
gronden van Dal en Berg, Marsenberg
en De Volmeer gingen in 7 ook
over naar de uitbreidende hofstede
Elswout 3 . In dat jaar werd ook door
het Hoogheemraadschap van Rijnland
aan de drie laatst genoemde hofsteden
‘remissie’ (korting of kwijtschelding)
van de verponding (belasting) verleend
4 .
Van de oude bebouwing in de omgeving
van de Duinlustweg bij De
Blinkert heeft alleen Kraantje Lek, het
vroegere Rockaertsduin, de tand des
tijds overleefd. Wat Kenau betreft,
haar naam leeft nog voort in ons taalgebruik
met het gezegde: die vrouw is
een echte Kenau! In Haarlem herinnert
de naam van het Kenaupark aan
haar.
Wim Post
Bron:
(1). (Men sagh Haerlem bestormen,
Veren. Haerlem/Schuyt en Co, 1973).
(2) (Archiefdienst voor N-Holland, O.R.
nr.1064, 25-9-1603)
(3) (C.W.D.Vrijland, Geschiedenis
Bloemendaal en Aerdenhout, pag.139).
(4) (C.J.Gonnet, Jaarboek Haerlem 1933,
Elswout).
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 6 04-12-2006 09:24:23

Individuele Haarlemse ondernemers koesteren het stukje Haarlemse
geschiedenis dat zij in beheer of bezit hebben. Het is niet allemaal
verloedering en verval; voor wie er oog voor heeft, is er veel positiefs
waar te nemen in de binnenstad. Een paar voorbeelden.
Met andere
ogen kijken
In het midden van de Koningstraat,
tussen Jacobijnestraat en Stoofsteeg,
is bijvoorbeeld de oude Mariaschool
mooi opgeknapt. Op de benedenverdieping
zijn winkels gekomen, en daar
boven appartementen.
Aan de overkant, waar oudere
Haarlemmers de firma Lommelaars
wisten te vinden, in huishoudelijke
artikelen, en waar later een luxe beddenzaak
kwam, is nu een speelgoedwinkel.
De bezitter heeft het pand
eerst gestript, waarbij prachtige
siertegels en glas-in-lood uit de de
jaren twintig van de twintigste eeuw
tevoorschijn zijn gekomen. Het pand
is teruggebracht in de oude stijl en
heeft nu een goede bestemming gekregen.
Zo zijn de oude deuren van de
Doopsgezinde kerk hier als decoratie
gebruikt. Een mooi voorbeeld van hoe
het verleden kan worden gekoesterd
en aangepast aan hedendaags gebruik,
zodat het behouden blijft voor de toekomst.
Bakkerij Schavemaker
Verderop in de Koningstraat staat
het pand van de vroegere bakkerij
Schavemaker, die moest stoppen vanwege
meelallergie. Het is een mooi
Jugendstil pand met een beeld van een
bakker in de gevel. Nu zitten er twee
winkels in: de zus in de voormalige
bakkerswinkel, waar zij sieraden en
antiek en bijvoorbeeld oud tafellinnen
verkoopt; haar broer in de oude meelkelder,
met een wijnslijterij. De dubbele
winkel heet nog steeds “De Bakkerij”,
als een hommage aan de oude tijd. Het
pand is volledig in de oude staat gelaten.
Zo kan het dus ook.
Krijn Haasnoot heeft over deze
panden geschreven in verschillende
Jaarboeken. Dat deze drie panden in de
Koningstraat zo fraai zijn opgeknapt,
verbetert het aanzicht van de straat.
Op de hoek van Gierstraat en
Nieuwstraat was vroeger een schilderijenwinkel.
Nadat deze vertrok,
is het pand ernstig in verval geraakt.
Het is door de familie De Broek schitterend
opgeknapt en huisvest nu een
juwelierszaak; ook weer zo’n voorbeeld
van behoeden van het verleden, voor
gebruik in het heden en in de toekomst.
Oude bouwsporen
In de Breedstraat zat een garage van
een hier ter stede bekende firma in
wijnen. In die vroegere garage bevinden
zich nu twee leuke winkels. In
het voorste deel een bakkerij annex
tearoom, en achterin loop je door in
“Sjakie’s”, met allerlei grappige meubelen.
Een leuke combinatie, zeker
in combinatie met de bloemenwinkel
ernaast. Die laatste heeft een nieuwe
gevel uit ongeveer 900, met mooie
oude bouwsporen. Ook dat pand is
op creatieve wijze opgeknapt, en de
Breedstraat ziet er heel wat gezelliger
uit.
Overal in de stad zie je dit verschijnsel
op kleine schaal optreden. Het is
ook een kwestie van ‘met andere ogen
kijken’. De koestering van deze soms
kwetsbare oude panden, ze liefdevol
onderhouden en voor de toekomst
behouden, maakt dat onze binnenstad
levendiger en gezelliger wordt. We
wonen tenslotte in een levende stad en
niet in een openluchtmuseum. Ja, er is
ook verloedering en sloop. Maar voor
wie met andere ogen wil kijken, is er
veel te genieten.
Thon Fikkerman
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 7 04-12-2006 09:24:31
7

8
Agenda Punten
De excursies en lezingen zijn gratis
voor leden van de Historische Vereniging
Haerlem, tenzij anders vermeld.
Introducés zijn van harte welkom.
Zij betalen een vergoeding van € 5,-
Lezing
Ontdekkingstocht in
het eigenzinnige dorp
Vogelenzang
door Piet van der Ham
Maandag 15 januari 2007,
20.00 uur (zaal open om 19.30 uur)
ABC Architectuurcentrum,
Groot Heiligland 47, Haarlem
Piet van der Ham heeft sociografie
gestudeerd aan de Universiteit van
Amsterdam. Hij was zestien jaar
wethouder van Bloemendaal. In die
periode heeft hij grote belangstelling
gekregen voor het wel en wee
van Vogelenzang. Hij heeft een
studie verricht naar de naoorlogse
ontwikkelingen van het dorp. De
studie is bij uitgeverij Spaar en Hout
als boek uitgegeven onder de titel
‘Vogelenzang, Historische sociografie
van een eigenzinnig dorp in de
gemeente Bloemendaal’.
De eigenzinnigheid van Vogelenzang
heeft volgens Van der Ham vooral
te maken met historische gegevens
als geografisch isolement, de
Colofon: Haerlem nieuwsbrief is een uitgave van de vereniging Haerlem
verenigingszetel: de Hoofdwacht, grote markt 17 postadres: postbus 1105
2001 bC Haarlem www.haerlem.nl. Secretaris: (023) 529 39 00
gironr: 377882. Het blad verschijnt vier keer per jaar. iSSn: 1570-4785
invloed van de rooms-katholieke
kerk, de bloembollencultuur en het
grote aantal arbeiders dat vroeger in
Vogelenzang woonde. Daardoor heeft
Vogelenzang een andere ontwikkeling
doorgemaakt dan andere kernen van
Bloemendaal. Dat is nog steeds terug
te vinden in het herkenbare beeld van
een echt dorp en de eigen stijl van de
inwoners. In overleg met de aanwezigen
wordt een excursie/rondleiding
afgesproken door Vogelenzang in het
voorjaar. Deze lezing is bestemd voor
leden en donateurs van Stichting
Ons Bloemendaal en de Historische
Vereniging Haerlem. Om 9.30 uur
staan de koffie en thee voor u klaar.
Toegang gratis.
Lezing en rondleiding
Tentoonstelling
Nicolaes Berchem.
In het licht van Italië
Door Michiel Kersten
Frans Hals Museum,
Groot Heiligland 62, Haarlem
Zaterdag 10 februari 2007,
11.00 – 13.00 uur
Nicolaes Berchem ( 62 /22 – 683)
schilderde landschappen die op Italië
waren geïnspireerd: vergezichten
met heuvels, bergen en rotspartijen,
bevolkt met herders en hun kuddes
die baden in het gouden avondlicht
van het zuiden. Ook schilderde hij
mediterrane havengezichten, allegorieën,
religieuze en mythologische
voorstellingen en genreschilderingen.
Het is voor het eerst dat er een
tentoonstelling is te zien van deze
veelzijdige kunstenaar uit de Gouden
Eeuw.
Het oeuvre van Nicolaes Berchem
valt niet alleen op door de grote
verscheidenheid aan onderwerpen
en stijlen, maar ook door de
enorme omvang. Er zijn meer dan
achthonderd schilderijen aan hem
toegeschreven. Berchem was ook een
begenadigd tekenaar. Zijn figuurstudies
behoren tot de fraaiste uit de
zeventiende eeuw. Hij schilderde de
figuren in landschappen van andere
kunstenaars zoals Jacob van Ruisdael.
Bovendien vervaardigde hij meer dan
vijftig etsen, voornamelijk met voorstellingen
van dieren. Berchem heeft
talrijke leerlingen gehad die veelal
ook Italiaanse landschappen schilderden.
In de achttiende eeuw was
Berchem de bekendste Nederlandse
italianisant, hoewel er geen bewijs is
dat hij ooit zelf in Italië is geweest.
Op de tentoonstelling zijn vijfenveertig
schilderijen, vijfendertig tekeningen
en prenten te zien. Deze ochtend
verzorgt Michiel Kersten - één van
de samenstellers van de tentoonstelling
- een lezing en rondleiding over
deze overzichtstentoonstelling.
Kosten: De lezing en rondleiding
zijn voor leden van de Historische
Vereniging Haerlem gratis. Zij moeten
wel een toegangskaartje voor het
museum kopen: volwassenen € 7,75
(groepstarief ); met Museumkaart
of Haarlem Pas € 2,50; vrienden van
het Frans Hals Museum en leden
Vereniging Rembrandt gratis.
Rondleiding/excursie
Kathedraal St. Bavo
Verzamelen Hoofdingang,
Emmaplein
3 maart 2007, 14.00 – 15.30 uur
kosten O 3 per persoon
Recentelijk is de pastorie van de
kathedrale basiliek St. Bavo ingrijpend
gerestaureerd. Hierbij zijn
op de benedenverdieping zeldzame,
‘jugendstil’ muurschilderingen ontdekt.
Deze bijzondere ornamentiek
in de gerestaureerde vergaderzaal
en de andere ruimtes op de begane
grond van de pastorie, staan centraal.
Natuurlijk voert de rondleiding ook
door basiliek die Joseph Cuypers
heeft ontworpen, en krijgen wij een
toelichting in de schatkamer.
Voor alle lezingen en rondleidingen
is reserveren noodzakelijk:
Michiel Kersten (023) 525 85 77
(tussen 20.30 en 21.30 uur) of per
e-mail: mkersten@quicknet.nl
Meer informatie over de Vereniging Haerlem op onze website: www.haerlem.nl
Redactie: Jaap de Jong eindredactie: marly bergman vormgeving: Sinas, Haarlem
Foto’s: maarten van Wamel
druk: drukkerij excelsior Haarlem (sponsor)
verzending: paswerk
VH Nieuwsbrief nr 4 v2.indd 8 04-12-2006 09:24:33