Fiche fogging - Medisch Milieukundigen

Fogging
Wat is ‘fogging’?
‘Fogging’ is het fenomeen waarbij bepaalde materialen in
de woning op korte tijd zwart verkleuren. Dit kan heel
typisch zichtbaar zijn op verwarmingselementen,
gordijnen, kunststof oppervlakken, ruiten en op en in
elektrische apparatuur, maar ook op muren en plafonds
(vooral in hoeken, mogelijks door koudebruggen). Deze
zwartkleuring kan in alle kamers voorkomen, maar
meestal in de woonkamer.
‘Fogging’ is niet hetzelfde als de zwartverkleuring door
roetaanslag die meestal geleidelijker zichtbaar wordt en
afkomstig is van verbrandingsprocessen, zoals roken,
bakken en braden, branden van kaarsen, olielampen, open haarden, … Roetaanslag in de
woning kan ook mee veroorzaakt worden door roetdeeltjes in de buitenlucht.
Hoe word je blootgesteld aan ‘fogging’?
Wat ‘fogging’ nu precies veroorzaakt, is nog niet helemaal duidelijk. Bij onderzoek
worden op de verkleurde oppervlakken wel semi-vluchtige organische stoffen (‘SVOS’)
gevonden. Dit zijn stoffen die iets minder vluchtig zijn (verdampen bij hogere
temperatuur) dan de ‘vluchtige organische stoffen’ (zie fiche ‘Vluchtige Organische
Stoffen). Deze SVOS (waaronder weekmakers en brandvertragers) zijn dikwijls niet te
ruiken en moeten niet worden gemeld als oplosmiddel, waardoor je aan het etiket van
een product niet kan weten of er al dan niet veel in zit. SVOS worden gebruikt in
verschillende verven, lakken, vloerlijmen, kunststofmaterialen,….
Aangezien ‘fogging’ meestal voorkomt in nieuwbouwwoningen of woningen na renovatie,
lijkt het heel aannemelijk dat deze materialen verantwoordelijk kunnen zijn.
‘Fogging’ zou dan veroorzaakt worden doordat de SVOS verdampen en onder bepaalde
omstandigheden grotere deeltjes vormen met stofdeeltjes in de lucht, waarna ze
neerslaan op bepaalde oppervlakken.
Stofdeeltjes zouden ook na luchtstromingen in de woning kunnen neerslaan op SVOSbevattende
oppervlakken. Dit heet dan het kleeffilm-effect.
Hoe kan fogging je gezondheid beïnvloeden?
‘Fogging’ kan zeer hinderlijk zijn doordat het de esthetische waarde kan verminderen,
niet altijd gemakkelijk te verwijderen is, schade aan materialen kan veroorzaken en vaak
ook terugkomt. Tot nu toe zijn er echter geen aanwijzingen dat deze zwartverkleuring
leidt tot gezondheidsklachten. Onderzoek in woningen met ‘fogging’ geeft meestal geen
aanwijzingen voor specifieke luchtverontreiniging die gezondheidsrisico’s met zich
meebrengt. Zo lang de oorzaak echter niet bekend is, zijn gezondheidseffecten niet uit te
sluiten.
Hoe kan je het risico op blootstelling aan fogging beperken?
Na onderzoek van heel wat gevallen in Duitsland en Nederland, bleken enkele factoren
kenmerkend te zijn voor het ontstaan van ‘fogging’. Ze hoeven echter niet allemaal
tegelijk aanwezig te zijn om ‘fogging’ te veroorzaken:
© 2 0 1 2 M e d i s c h M i l i e u k u n d i g e n www.mmk.be

enovatiewerkzaamheden: gebruik van SVOS-bevattende producten (verven,
lakken, …),
bouwtechnische aspecten van de woning: de aanwezigheid van
temperatuurverschillen, koude oppervlakken en koudebruggen, verminderde
luchtdoorlatendheid (opgedreven isolatie zonder rekening te houden met het
behouden of creëren van voldoende ventilatie,
inrichting van de ruimte: de aanwezigheid van meubilair of producten die SVOS
bevatten (vb. sommige laminaatsoorten,…),
gebruik van de ruimte: branden van kaarsen, open haard, …: de roet- en
stofdeeltjes kunnen binden met de SVOS.
binnenklimaat en weeromstandigheden: lage luchtvochtigheid, elektrostatische
lucht.
‘Fogging’ is vaak sterker als er gerookt wordt in de woning, maar ze wordt er niet
uitsluitend door veroorzaakt. De verkleuring kan in elk type woning, bij vrijwel elk type
ventilatiesysteem, elke verwarmingsvoorziening, elk type geiser en elk fornuis
voorkomen. Niet één woningkenmerk is hiermee als enkelvoudige oorzaak aan te wijzen.
Doordat SVOS minder snel verdampen dan VOS, duurt het ook langer vooraleer ze
volledig verdwenen zijn uit de producten waarin ze verwerkt zitten (verven, vinyltapijten,
kunststoffen,…). De verdamping kan in de winter plots stijgen door het aanzetten van de
verwarming. In combinatie met het minder verluchten en ventileren (sluiten van
vensters, deuren, roosters,…) kunnen deze stoffen zich binnen opstapelen en de
verkleuring veroorzaken. Verlucht en ventileer daarom extra in het stookseizoen (zeker
na een renovatie).
Het is vaak niet zo gemakkelijk de zwartkleuring te verwijderen. Intensief reinigen met
water, allesreiniger, kunststofreiniger, … kan soms helpen. Sommige materialen kunnen
zodanig aangetast zijn, dat ze niet meer te reinigen zijn.
Zijn er normen om je gezondheid te beschermen?
Neen, momenteel zijn er geen normen of wetgevingen die expliciet over ‘fogging’ in het
binnenmilieu van private woningen handelen.
Bronnen
GGD (2007) - Handboek Binnenmilieu
LNE (2012) - Waarom krijgen we een zwarte aanslag op muren & gordijnen?
(www.lne.be/bouwgezond op 05/12/2012)
Umweltbundesamt (2004) – Attacke des schwarzen Staubes - Das Phänomen
„Schwarze Wohnungen“: Ursachen - Wirkungen - Abhilfe
© 2 0 1 2 M e d i s c h M i l i e u k u n d i g e n www.mmk.be