Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 298 3
vondst van veel resten van eenjarige stikstofliefhebbers in archeologisch context in verband
gebracht met de mogelijke aanwezigheid van tuinen op een nederzettingsterrein. Bij een tuin
moeten we denken aan een (waarschijnlijk) omheind stuk grond waar kruiden, groenten en
andere arbeidsintensieve gewassen werden verbouwd. Vanwege het intensieve gebruik van deze
stukken grond, werden ze meestal flink bemest. Dit verklaart de aanwezigheid van eenjarige,
stikstofminnende planten. De tuinen waren beslist niet op brakke/zilte grond gelegen en
bevonden zich dus buiten het bereik van eventuele overstromingen tijdens het winterhalfjaar.
Ook tredplanten als herderstasje (Capsella bursa-pastoris), grote weegbree (Plantago
major), varkensgras (Polygonum aviculare), grove varkenskers (Coronopus squamatus) en
straatgras (Poa annua) zijn goed vertegenwoordigd. Hun aanwezigheid op een
nederzettingsterrein is uiteraard niet verbazingwekkend. Grote weegbree en varkensgras komen
echter ook in sterk begraasde (en betreden) graslanden voor. Door hun laag-bij-de-grondse vorm
hebben ze zich goed aangepast aan intensieve begrazing terwijl ze bovendien zeer goed bestand
zijn tegen betreding. Vondsten van grote varkenskers worden in archeologische context niet zo
vaak gedaan. Het is eveneens een echte tredplant die vooral op ammoniakhoudende kleibodems
voorkomt. De plant staat meestal op plaatsen die door intensieve betreding of grondbewerking
bijna kaal zijn geworden en waar 's winters water blijft staan, terwijl ze 's zomers vaak
uitdrogen. Voorbeelden van dergelijke standplaatsen zijn de ingang van weilanden,
wagensporen over klei-dijken en vaak belopen gazons. Op dezelfde plaatsen kan ook
varkensgras worden gevonden. 7
Bij de groep ‘Planten van voedselrijke ruigten’ gaat het om planten van zogenaamde ruderale
standplaatsen, dat wil zeggen plekken waar op de een of andere manier materiaal
(voedingstoffen) van elders aan de bodem is toegevoegd. Die verrijking kan door de mens
plaatsvinden (afval), maar ook door water (aanspoelsel). In het algemeen gesproken groeien de
planten in relatief stabiele milieus waar geen sprake is van intensieve bodembewerking (dus niet
op akkers). Het meest waarschijnlijke is dat zich in de nabije omgeving van de monsterlocaties
plaatsen bevonden waar de menselijke activiteit beperkt bleef tot bijvoorbeeld het storten van
afval of de opslag van bouwmateriaal of andere voorraden. Ook in of langs erfafscheidingen of
vlak langs wanden van gebouwen of andere constructies kunnen de planten gegroeid hebben. De
aanwezigheid van gevlekte scheerling (Conium maculatum) en bilzekruid (Hyoscyamus niger)
is opvallend, want beide soorten zijn voor mens en dier dodelijk giftige planten.
3.2.2 Grasland!
Het grootste aantal plantenresten in de onderzochte monsters is afkomstig van soorten die
tegenwoordig bekend staan als graslandplanten. Dit betekent zonder enige twijfel dat grasland
het dominante vegetatietype in de omgeving van de nederzetting was. Grasland is een term die
in de vegetatiekunde gebruikt wordt om een bepaalde vegetatiestructuur aan te duiden. Hoewel
in graslanden echte grassen (Poaceae) kunnen voorkomen, is de aan- of afwezigheid van grassen
geen criterium om een bepaald vegetatietype tot grasland te rekenen. In veel (natuurlijke)
graslanden komen zelfs meer soorten andere kruiden voor dan grassen. 8 Dit geldt niet voor onze
huidige intensief begraasde weiden die uit een monocultuur van grassen bestaan (voornamelijk
engels raaigras), maar wel voor ‘ouderwetse’ minder intensief gebruikte graslanden.
Graslanden zijn volgens de moderne vegetatiekundige definitie korte, tamelijk gesloten
vegetaties zonder hoog opschietende kruiden of struiken. Aan deze definitie voldoen ook de
kwelderplanten en de planten van storingsmilieus die in bijlage 1 vermeld worden.
Als we goed naar de soortensamenstelling kijken, dan kunnen we belangrijke dingen te
weten komen over de aard van het grasland, dat in de economie van de nederzetting
ongetwijfeld een belangrijke rol heeft gespeeld.
7 Weeda et al. 1987, 43.
8 Ter illustratie: van de 526 oorspronkelijk inheemse soorten die officieel als graslandplant worden getypeerd,
behoren slechts 59 tot de familie der grassen.