Download rapport - Biax Consult

BIAXiaal 298 2
zaden (het lijnzaad) bevinden. Tijdens het dorsen van het vlas worden de kapsels gescheiden
van de zaden. De vondst van het kapselfragment betekent dus dat we te maken hebben met afval
dat is vrijgekomen bij de verwerking van vlas. Het betekent ook dat het vlas door de voormalige
bewoners is verbouwd, want we nemen niet aan dat zich tussen geëxporteerde vezels of lijnzaad
nog dorsafval bevindt. Vlas kan met redelijk succes op enigszins brakke grond worden
verbouwd.
Duivenboon, ook wel paardenboon of veldboon genoemd, is landbouwhistorisch gezien de
voorloper van onze huidige tuinboon. Het is een gewas dat in de IJzertijd zijn intrede in de
Nederlandse landbouw deed. 2 Het kan met succes op hoge kweldergedeelten worden verbouwd.
Van biet (Beta vulgaris) is een vruchtje gevonden. Het kan hierbij gaan om de gecultiveerde
biet of de strandbiet die beide, in botanisch opzicht, tot de zelfde soort behoren. Vruchtjes van
deze bietenvariëteiten zijn daarom (op morfologische gronden) niet van elkaar te onderscheiden.
De wilde biet komt van nature in het kustgebied voor. Daar groeien de planten op aanspoelsel
dat vermengd is met zand en schelpen. 3 Natuurlijke groeiplaatsen van biet waren vrijwel zeker
tijdens de Romeinse tijd in de omgeving van Poeldijk aanwezig. Hiervan getuigen ook de vele
vondsten van andere kwelderplanten in de onderzochte monsters (zie hieronder). Gezien de
aanwezigheid van ander consumptieafval in de monsters zou het echter ook om vruchtjes van
een gecultiveerd bietengewas kunnen gaan. Uit archeobotanische vondsten die buiten het
kustgebied zijn gedaan, blijkt dat biet in de Romeinse tijd een gecultiveerde groente was. 4
De biet uit die tijd leek waarschijnlijk het meest op onze huidige snijbiet. Rode bieten
(kroten), suikerbieten of voederbieten bestonden destijds nog niet. Als het bietenvruchtje van
een gecultiveerd bietengewas afkomstig is, dan is dit gewas waarschijnlijk in een locale tuin
verbouwd. Als het van wilde biet afkomstig is, dan kan het uiteraard ook door de bewoners
verzameld zijn.
Van raapzaad zijn in waterput 5 enige duizenden zaden gevonden. Raapzaad staat tegenwoordig
vooral bekend vanwege haar oliehoudende zaden. Er zijn aanwijzingen dat het gewas ook in de
IJzertijd al voor dit doel werd verbouwd. 5 Het blad levert echter ook een smakelijke groente. Ook de
knollen (rapen) kunnen door mensen of dieren gegeten zijn, maar het is onbekend of dit ook al in de 2 e
3 e eeuw gebeurde.
Ook maanzaad werd vroeger (al door de eerste boeren!) voor de oliehoudende zaden
verbouwd. Plinius beschrijft ook het gebruik van het melksap van de plant als slaapmiddel,
maar het is niet bekend in hoeverre de inheemse boeren in ons land deze toepassing kenden. 6
3.2 WILDE PLANTEN
Resten van wilde planten die in archeologische context worden gevonden, kunnen veel
informatie opleveren over de milieuomstandigheden en menselijke activiteit op een
nederzettingsterrein en/of op de akkers.
3.2.1 Onkruiden
Een flinke groep onkruidsoorten is kenmerkend voor voedselrijke akkers en tuinen. Veel
soorten zijn eenjarige stikstofliefhebbers. Dat zijn bijvoorbeeld vogelmuur (Stellaria media),
melganzenvoet (Chenopodium album), stippelganzenvoet (Chenopodium ficifolium), zwarte
nachtschade (Solanum nigrum), kleine brandnetel (Urtica urens), kroontjeskruid (Euphorbia
helioscopia), gekroesde melkdistel (Sonchus asper), paarse dovenetel (Lamium purpureum) en
gewone raket (Sisymbrium officinale). Alle genoemde soorten groeien bij voorkeur op
stikstofrijke of zeer stikstofrijke plaatsen. Tegenwoordig komen ze daarom algemeen voor in
goedbemeste moestuinen en hakvruchtakkers (tussen aardappels, bieten e.d). Vaak wordt de
2 Bakels 1997, 22.
3 Weeda et al. 1985, 157.
4 Zie o.a. Knörzer 1991; Kooistra 1996, 167.
5 Brinkkemper 1993, 57.
6 Plinius, Naturalis Historia, boek 20 (vertaling van Van Gelder et al. 2004).