De Noordpool als energiebron, ecosysteem ... - Sen Foundation

Voor alle actoren is de Noordpool belangrijk, maar dan net om andere redenen. Hieronder valt ook de
behoefte om de afhankelijkheid van het Midden-Oosten te verminderen. Daarnaast ziet Rusland de regio ook
als mogelijkheid om haar buitenlandse invloed te behouden met energie als pressiemiddel. Hetzelfde geldt
voor de scheepvaartroute. Canada ziet het gebied vooral als één die haar ‘natuurlijk’ toebehoort, de
grondstofreserves en de Noordwestelijke Doorvaart incluis. Voor Groenland betekent de Noordpool en haar
economische potentieel een toegenomen onafhankelijkheid van Denemarken. Noorwegen ziet het hoge
noorden als een gebied dat het potentieel biedt om de stabiliteit als energieleverancier te behouden (Støre
2012). De VS hebben weinig overlappende delen – met uitzondering van een gedeeltelijke overlapping met
Canada – en zien graag dat de andere landen een zo klein mogelijk stuk van de Noordpool krijgen. De VS
nemen om deze redenen vaak het standpunt in dat de wateren en geclaimde stukken internationaal gebied
zijn.
Door deze belangen is veel van de aandacht van de Arctische landen naar het noorden verschoven. Dit
is te zien in de verplaatsing en opbouw van de strijdkrachten in die gebieden. Dit gebeurt ondanks de
herhaalde beloften tot samenwerking in het gebied.
Deze opbouw geschiedt om verschillende redenen: onzekerheid over de intenties van de andere
staten – met name van Rusland – en als reactie op de militaire opbouw van andere staten. Hiermee belandt de
militarisering van het hoge noorden in een vicieuze cirkel van toenemende militarisering. Tegelijkertijd is
sprake van een security dilemma (waarbij de militarisering van de één, daarover onzekerheid bij de ander
brengt over de intenties) – denk bijvoorbeeld aan Groenland, waar de overweging wordt gemaakt om uit te
breiden vanuit zekerheid, maar waar simultaan angst is om Rusland te provoceren.
Aan deze veiligheidscompetitie valt weinig te doen (Maerscheimer 2001, 35). Sommigen gaan zelfs zo
ver te zeggen dat een wapenwedloop ontstaat (Huebert 2010, 23). De staten zoeken een soort verzekering,
mocht het diplomatiek mislopen op de Noordpool. Hierbij dient de krijgsmacht als een stok achter de deur als
politieke besprekingen falen en spanningen toenemen. Het nadeel hiervan is dat de strategische waarde en
hiermee het nationaal belang van de regio toenemen (Huebert 2010, 23).
Bij deze militarisering rijst de vraag of een terugkeer naar de oude oost-westpatstelling mogelijk is. Het
antwoord op deze vraag is onzeker. De NAVO is de afgelopen jaren enorm uitgebreid. Dit betekent dat er een
toename is in de verscheidenheid van de belangen die binnen de organisatie spelen – de één wil dit, de andere
dat, enzovoort. Echter, veel nieuwkomers van de verdragsorganisaties zijn Oost-Europese landen die graag de
macht van Rusland ingeperkt zien. Daarnaast ligt het er ook aan hoe hoog de gemoederen oplopen bij
geschillen tussen de Arctische NAVO-landen. Dat blijft een gevoelig punt zoals bleek tijdens de militaire
oefening waarbij Rusland als enige Arctische staat niet betrokken was, wat dit land als provocerend ervoer.
Echter, ondanks de militarisering zal het niet zo gauw uitlopen tot een conflict. Wel leidt dit tot een
andere politieke en diplomatieke dynamiek in de regio. Hierbij dient de krijgsmacht vooral als stok achter de
deur en als impliciete dreiging. Hiertoe behoren ook eventuele provocerende patrouilles met
gevechtsvliegtuigen, bommenwerpers en onderzeeërs – die zullen in de toekomst vaker voor gaan komen
(Huebert et al. 2012, 31). Bij politieke en diplomatieke contacten tussen de staten, zal (gedemonstreerde)
defensiemacht daarom ook een (impliciete) rol gaan spelen.
30