BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik

Schooljaar 2012 – 2013
BuitenWijzer
voor het primair onderwijs
Nieuwegein en Lopik

BuitenWijs
Sinds april 2009 werken de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en
IJsselstein samen op het gebied van natuur- en milieueducatie (NME).
Wij realiseren binnen vier jaar een nieuw NME- aanbod voor alle
scholen. Hiervoor hebben de vier gemeenten menskracht en budget
beschikbaar gesteld.
Afgelopen schooljaar zijn door vrijwel alle leerkrachten uit uw gemeente
verschillende producten geboekt. Hiermee worden veel prachtige
lessen gegeven: Wat is er nog mooier dan in april Boots en Co
(waterdiertjes) te vangen en een huis te geven, zodat deze diertjes goed
bekeken kunnen worden! Of om meer inzicht te krijgen van de kracht
van kruiden en samen met de leerlingen een kruidenmarkt met zelf
gemaakte producten voor belangstellenden te organiseren. Of onder
de indruk te raken van wat bijen in hun korte leven kunnen!
In uw gemeente is de gemiddelde aanvraag iets meer dan 1 product
per groep per jaar. Hieronder vindt u het overzicht van het aantal boekingen.
Samen met u willen we dit gemiddelde omhoog brengen, zodat
elke groep meer dan één keer per jaar een NME activiteit uitvoert.
Aantal boekingen van NME producten
2009 – 2010 2010 – 2011 2011 – 2012
Primair onderwijs Lopik 99 85 93
Primair onderwijs Nieuwegein 264 230 308
2 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
BuitenWijzer
In het overzicht per bouw kunt u zien welke producten er beschikbaar
zijn, welk type product het is, het aantal lessen en de voorbereiding.
Kies de gewenste producten uit het aanbod voor uw groep.
Op het papieren inschrijfformulier schrijft u de gekozen producten en
voorkeursdata op. Lever het inschrijfformulier in bij de NME-contactpersoon
van uw school. De NME-contactpersoon kan na het inschrijven
gelijk vertellen welke aanvragen gehonoreerd zijn.
Digitale NME gids
Op onze internetsite www.nmegids.nl/buitenwijs staat meer
inhoudelijke informatie te lezen per product. U kunt deze informatie
zonder in te loggen bekijken. Kijk bij het aanbod en klik het juiste
product aan, vervolgens kunt u bij het lesmateriaal kijken.
Hier vindt u de handleiding van BuitenWijs en de handleidingen van
Eduniek. Eduniek heeft bij de handleiding van BuitenWijs een PLUShandleiding
en een Themahandleiding gemaakt. Ook staan hier alle
links die u nodig heeft voor het geven van de lessen, bijvoorbeeld een
link die verwijst naar een spel, filmpje, informatie, site etc.
Digitaal boeken via de NME gids
Het digitaal boeken via de NME-gids (www.nmegids.nl/buitenwijs)
kan het best gedaan worden door de NME- contactpersoon van de school.
Op die manier blijft er overzicht voor de school. Mocht u de gebruikersnaam
en het wachtwoord van uw school kwijt zijn, dan kunt u deze
gegevens bij BuitenWijs altijd opvragen. Voor onze administratie is het
van groot belang dat u vóór het boeken eerst de schoolgegevens, dus alle
groepen en de naam van de leerkracht invult. Mocht dit later nog veranderen,
dan wil ik u vragen dit meteen na de zomervakantie aan te passen.

Voorkeursdata en voorkeursperioden
De leskisten kunnen geboekt worden in de onderstaande perioden. Uw
vraag om de perioden langer te maken, is gehonoreerd: er zijn nu perioden
van 3, 4 of zelfs 5 weken! Check voordat u boekt uw vakantierooster.
Periode 1: 22 augustus 2012 – 12 september 2012 = 3 weken
Periode 2: 19 september 2012 – 10 oktober 2012 = 3 weken
Periode 3: 31 oktober 2012 – 28 november 2012 = 5 weken
Periode 4: 9 januari 2013 – 13 februari 2013 = 5 weken
Periode 5: 27 februari 2013 – 27 maart 2013 = 4 weken
Periode 6: 3 april 2013 – 24 april 2013 = 3 weken
Periode 7: 22 mei 2013 – 12 juni 2013 = 3 weken
Periode 8: 19 juni 2013 – 10 juli 2013 = 3 weken
Om u minder vaak naar het MEC te laten rijden zijn de afhaaldata van
de natuur in de klas producten gekoppeld aan de afhaaldata van de
leskisten! Deze afhaaldata zijn:
19 september 2012 Op een grote paddenstoel (gr 1&2)
Pieren en pissebedden (gr 5&6)
27 februari 2013 Uit de bol gaan (gr 1&2)
Zaden om te zaaien (gr 3&4)
22 mei 2013 De oppassers van de witjes (gr 1&2)
Vlijtig liesje (gr 5&6)
De kracht van kruiden (gr 7&8)
Op deze dagen zijn wij geopend van 13.00 tot 16.00 uur. Voor het terugbrengen
van de leskisten kunt u op dezelfde tijden bij ons terecht.
Let op: de materialen van een natuur in de klas product zoals een vlinderbak
wordt weer naar de NME locatie teruggebracht. Dit kunt u het beste gelijk
met de leskisten doen.
Buitenlessen
Gemeente Nieuwegein
In het nieuwe NME aanbod van 2012 – 2013 biedt het MEC Nieuwegein
de basisscholen in Nieuwegein vier buitenlessen aan. De buitenlessen
worden begeleid door een medewerker van het MEC of de
kinderboerderij of door NME vrijwilligers. De buitenlessen zijn:
• Koning Poes voor de groepen 1 en 2
• Ribbeltje voor de groepen 3 en 4
• Robin Hood voor de groepen 5 en 6
• Slootonderzoek voor de groepen 7 en 8
Gemeente Lopik
In het nieuwe NME aanbod van 2012 – 2013 biedt de gemeente Lopik
de basisscholen in Lopik vier buitenlessen aan. Dit zijn:
• Kabouter Oer voor de groepen 1 en 2
• Ribbeltje voor de groepen 3 en 4
• Robin Hood voor de groepen 5 en 6
• De hoorn van de Vikingkoning voor de groepen 7 en 8
BuitenWijs streeft ernaar dat uw leerlingen meer kennis maken met hun eigen
omgeving. Uit onderzoek blijkt dat kinderen niet alleen graag naar buiten
gaan, maar zich deze ervaringen ook op latere leeftijd nog herinneren. Als volwassenen
leveren zij dan een positieve bijdrage aan hun eigen leefomgeving.
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 3

Een schoolvoorbeeld van NME:
Zelf experimenteren en
ervaren op het Mozaïek!
We zijn Het Mozaïek locatie Het Gilde, een PC school middenin een
woonwijk in Houten. Op dit moment hebben we 125 leerlingen en zijn
er vijf combinatiegroepen. Om de school heen is redelijk wat groen,
dat door de gemeente Houten onderhouden wordt.
Al jaren is er een NME - coördinator die de contacten onderhoud met
BuitenWijs en NME Houten.
Elk jaar worden er door de leerkrachten diverse materialen besteld
4 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
voor de lessen natuuronderwijs. We vinden het fijn om te werken met
concrete materialen uit de leskisten en de natuur in de klas producten
naast onze natuurmethode Natuurlijk. Met de materialen kunnen de
kinderen zelf experimenteren en ervaren.
Dit jaar hebben we in samenwerking met Eduniek gewerkt aan een
meerjarenplanning voor natuuronderwijs. We vinden het belangrijk

dat onze leerlingen in hun basisschoolleeftijd positieve ervaringen en
daarbij natuurlijk ook kennis opdoen op het gebied van natuur. Door
deze meerjarenplanning krijgen we meer structuur in het natuuronderwijs.
Het voordeel hiervan is dat we nu voor elke jaargroep vaste
leskisten en buitenlessen ingepland hebben.
We willen daar ook techniek in onderbrengen en zijn nog aan het
uitzoeken welke materialen we daarvoor het best zouden kunnen
aanschaffen.
In onze meerjarenplanning zijn voor iedere jaargroep buitenlessen opgenomen.
Groep 4/5 is vorig jaar op bezoek geweest bij een veehouderij
in Houten. Dit was een heel geslaagde ochtend: de kinderen zullen
zich dit nog lang herinneren! Ook gaan ieder jaar kleuters samen met
kinderen uit groep 8 op onderzoek uit bij de sloot en is groep 6 naar
het Oortjespad in Kamerik geweest. Twee jaar geleden stonden een
aantal leerlingen van groep 6 in de krant, omdat zij in hun schooltuintje
de grootste pompoen gekweekt hadden.
Ook doen we mee met projecten. Dit jaar hebben onze groepen 4/5 en
7/8 meegedaan aan het project Groene Voetstappen en daarbij heeft
groep 7/8 de beker gewonnen voor de meeste Groene Voetstappen.
Inmiddels hebben we de leskist Smaaklessen in ons bezit. Deze wordt
nog ingepland.
Onze NME coördinator bezoekt de middagen die georganiseerd worden
door NME Houten en BuitenWijs. Aan collega’s worden lestips
door gegeven, die meteen uitvoerbaar zijn. De slakkenles die daarna
gegeven werd, was een groot succes in groep 7/8.
Dit zijn een paar voorbeelden van hoe onze school de natuur dichter
bij de leerlingen wil brengen.
Er is een aantal leerlingen, die regelmatig de natuurmiddagen bij
het NME centrum bezoeken. De leerlingen worden hierop in de klas
geattendeerd en er worden hierover ook posters opgehangen op de
prikborden. We vinden het als school belangrijk dat de kinderen liefde
voor de natuur ontwikkelen.
Namens het team van het Mozaïek:
Sabine de Vroome en Jellie Dijs (NME coördinator)
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 5

Nieuwe producten van BuitenWijs
Leskisten
groEp 1 EN 2
Alles voor een pannenkoek
Een pannenkoek bak je niet zomaar. Daar komt heel wat bij kijken.
Aan de hand van het boek ‘Alles voor een pannenkoek’ van Eric Carle
krijgen de leerlingen te zien waar alle ingrediënten voor het bakken
van pannenkoeken vandaan komen. Daarna gaan ze zelf aan de slag
om graan te malen en pannenkoeken te bakken.
pieter de pier
Pieter de Pier leeft van afval, daarvan maakt hij goede grond voor de
planten. In zijn rondkruiptocht komt hij op school terecht en komt
daar allerlei afval tegen; afval dat composteerbaar is en afval waarbij
dat niet kan. Pieter kan niet alles eten. Spelenderwijs leren de leerlingen
verschillende soorten afval scheiden.
6 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
Kabouters
In elk jaargetijde wijzen de kabouters de weg door de natuur in de
eigen schoolomgeving. Door allerlei opdrachten uit te voeren maken
de leerlingen kennis met planten, bloemen, bomen en kleine beestjes
om hen heen. De kabouters zijn bevriend met alle dieren en leven in en
tussen de planten. De houding van de kabouters ten opzichte van de
natuur wordt op de leerlingen overgedragen. Hierdoor voelen zij zich
(meer) betrokken bij de natuur om hen heen. De leerlingen werken er
in de klas op allerlei manieren mee verder (taal, schrijven, onderzoeken,
knutselen, bewegen).
Kriebelpoten
Poes Lika uit het prachtige prentenboek ‘Kriebelpoten’ gaat een vlieg
achterna. Zo komt zij in ruimtes in en om het huis allerlei dieren tegen.
Langpootmuggen, fruitvliegjes, maar ook koolmezen en de mol. De
leerlingen gaan naar buiten op zoek naar kleine dieren en werken er in
de klas op allerlei manieren mee verder.
Zijzoentje
Zij – Zoent - Je heet eigenlijk Liesje. Liesje is heel graag buiten en speelt
veel in de natuur. Daar ontmoet zij allerlei dieren, zoals een egel, een
eekhoorn en een vink. ‘s Avonds, in haar bed, droomt ze vaak over
de natuur en de dieren. Het verhaal begint in het huidige seizoen en
daarna tovert Zijzoentje per ongeluk elke volgende les een volgend
seizoen tevoorschijn. Dat heeft allemaal gevolgen voor haar zelf, maar
ook voor de planten en dieren om haar heen. Met behulp van spelletjes
en werkbladen verwerken de kinderen de opgedane informatie.
groEp 3 EN 4
Koos Konijn
Koos (handpop) is een wild en beetje schuw konijn. Hij komt een tijdje
in de klas logeren, omdat hij nieuwsgierig is naar het leven van een
tam konijn. De leerlingen gaan samen met handpop Koos op ontdekkingstocht
naar het leven van het tamme konijn. Zo leren de leerlingen
verschillen en overeenkomsten tussen een wild en tam konijn. Koos

ziet er anders uit dan een tam konijn, hij eet ander voedsel en heeft
een andere woning. En wat is er dan nog leuker dan dat er een levend
konijn mag komen logeren!
De Verdwaalde boom
Via de wind komt een zaadje op het schoolplein terecht. Het wordt
opgeraapt en in de grond gestopt. Dan groeit er een boom uit. Deze
boom is verdwaald. De leerlingen gaan aan de hand van het verhaal
in de schoolomgeving op zoek naar de verdwaalde boom. In de lessen
ontdekken kinderen wat ze van de bomen rond de school vinden en
leren ze deze waardering verwoorden. Ze breiden hun boomwoordenschat
uit en leren hoe een boom leeft: wat heeft hij nodig en wat geeft
een boom ons? Bij dit alles hoort een bomenlied en in een ‘bomenhoek’
in de klas kunnen de leerlingen aan de slag met creatieve opdrachten.
op avontuur met je zintuigen
Tante Door, de buurvrouw van de school, gaat op vakantie. Elke dag
stuurt ze de leerlingen een kaart met daarop een verhaal over wat ze
heeft beleefd. Tante Doors belevenissen draaien om de zintuigen. Haar
kaarten sluiten daar op aan. Tante Door moedigt de leerlingen aan ook
in hun eigen omgeving te kijken, ruiken, luisteren, voelen en proeven.
De leerlingen gaan naar buiten, gebruiken hun zintuigen en leggen de
waarnemingen vast in hun eigen buitenboek.
groEp 5 EN 6
’t Weerbericht
Als het weerbureau staakt door het voortdurende commentaar op hun
berichten, is er voor de leerlingen in de klas de uitdaging om zelf een
weerbericht te maken. Daarvoor moeten zij natuurlijk wel temperatuur,
windkracht en neerslag kunnen meten, de windrichting kunnen
bepalen, de bewolking kunnen schatten en weten op welke manier
je die gegevens op een weerkaart zet. Daarbij maken de leerlingen
gebruik van meetinstrumenten, informatiekaarten en filmpjes van internet.
Zij kunnen een weerman of weervrouw worden door de vragen
goed te beantwoorden.
oud papier, nieuw papier
Oud papier gooi je natuurlijk in de papierbak. En dan haalt de gemeente
het op of wordt het bij een sportvereniging gebracht, maar
wat gebeurt er met dit papier? Hoe ziet de papierkringloop eruit? Met
de materialen uit de leskist leren de leerlingen allerlei soorten papier
kennen en leren zij papier scheppen. Daarvoor gebruiken de leerlingen
hun eigen oud papier en sparen zij bomen.
Aquarium zoekt Boots en Co
Er hangt een advertentie in de klas: ‘Aquarium zoekt Boots en Co’.
De leerlingen richten een aquarium in voor Boots, het bootsmannetje.
In de schoolomgeving vangen de leerlingen bootsmannetjes en andere
waterdiertjes die zij op naam brengen, zodat ze een ‘smoelenboek’
van de woongroep kunnen maken. Ook onderzoeken de leerlingen de
voortbeweging, ademhaling en voedsel van deze kleine waterdiertjes.
Naast veel plezier is het natuurlijk genieten met zo’n woongroep in de
klas.
Bezige bijen
De honingbijen vormen een boeiend volkje. Het is de moeite waard om
ze eens beter te bestuderen. Wat doen de verschillende soorten bijen
allemaal? Wat heeft de bij daarvoor nodig? Hoe kunnen wij ervoor
zorgen dat de bij het buiten naar zijn zin heeft? De leerlingen volgen
de ontwikkeling van ei tot bij, ze bestuderen honingraten en zien de
verschillen tussen werkster, dar en koningin. De opdrachten volgen de
leerlingen in een circuitvorm en zij kunnen gebruik maken van prachtige
materialen. En wat is er mooier dan echt les te krijgen van een
imker in de klas. Kijk op de site of in de handleiding voor de contactgegevens.
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 7

De Energieke club (verhalend ontwerp)
Een clubje kinderen komt na schooltijd vaak bij elkaar en noemt zich
‘De energieke club’. Ze zien elkaar in de garage bij één van de kinderen
thuis. Ze nemen daar allemaal spulletjes mee naar toe om te
slopen. Hoe zou hun garage er uit zien? De leerlingen uit groep 5 of 6
bedenken het zelf. Als er opeens een oude fiets bij de garage ligt, worden
ze nieuwsgierig. Hoe werkt zo’n fiets eigenlijk? Tijd om te slopen
en op onderzoek uit te gaan. Zo worden de leerlingen spelenderwijs
meegenomen in de wereld van het opwekken van energie. Op 10 oktober
is er een bijeenkomst over verhalend ontwerpen die u beslist niet
mag missen!
Afhaalrestaurant Fitfood (verhalend ontwerp)
De leerkracht vertelt aan de leerlingen over een gezin dat terugkomt
van vakantie. Het gezin wil snel nog wat eten en besluit bij een afhaalrestaurant
iets op te halen. Ze hebben zin in gezond eten, maar dat is
niet zo eenvoudig. De meeste afhaalrestaurants houden niet zoveel
rekening met gezonde voeding. De leerkracht vraagt de leerlingen een
gezond afhaalrestaurant op te zetten. Het restaurant moet natuurlijk
een mooie naam krijgen, er moeten betrokken werknemers in het restaurant
werken en … er moet een gezonde menukaart komen.
De leerlingen bedenken het allemaal zelf.
(Deze beschrijving van afhaalrestaurant Fitfood is onder voorbehoud,
omdat de les nog wordt ontwikkeld). Op 10 oktober is er een bijeenkomst
over verhalend ontwerpen, die u kunt bijwonen.
8 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
groEp 7 EN 8
Waterkringloop
Water is de basis van het leven op aarde, zonder water zou er geen
leven zijn. Bijna overal is wel water te vinden: in de grond, in de lucht,
in mensen, dieren en planten. Het regent water uit de lucht, steeds
maar weer. Maar waar gaat regenwater precies heen? Raakt de grond
nooit vol? Raakt het water dan nooit op? Al deze vragen hebben o.a.
te maken met de verdamping, neerslag, drinkwater, grondwater en
rioolwater. Om deze vragen te beantwoorden voeren de leerlingen in
de eerste twee lessen allerlei proefjes uit en spelen zij in de derde les
het waterkringloopspel.
Afvalluh
Hoeveel afval produceren alle mensen in de gemeente waar ik woon? Dit
is de start vraag van deze lessenserie. En hoeveel klaslokalen kun je daarmee
vullen is een geweldige rekensom! En dan is het niet meer zo moeilijk
om te zien dat dit wel een probleem is! Daarna ontdekken de leerlingen
dat er grote verschillen bestaan in de wijze waarop producten verpakt
zijn, en dat zij dus bij hun inkopen kunnen kiezen om de afvalberg te verkleinen.
Verder wordt duidelijk hoe de leerlingen afval kunnen scheiden,
waar de verschillende soorten afval worden ingezameld en wat er daarna
mee gebeurt (recycling). Uiteindelijk vormt een estafettespel (ren je rot) de
afsluiting van het programma, waarbij de opgedane kennis wordt toegepast.
Bij deze leskist kunt u zelf een rondleiding op het afvalbrengstation
organiseren. (Dit kan alleen niet in de gemeente Lopik).
Help de kerkuilenwerkgroep
Hulp gevraagd door de regionale kerkuilenwerkgroep! De werkgroep
wil graag advies van de leerlingen over hoe ze de kerkuilen op boerderijen
het beste kunnen helpen. Door het uitpluizen van braakballen komen
leerlingen van alles te weten over de kerkuilen. Het is verbazend
wat er allemaal in een braakbal te vinden is. Tussen al dat haar zitten
er in een braakbal soms wel vijf schedeltjes van muizen! Hoe ontstaat
een braakbal en wat zit er nog meer in, zijn vragen die de leerlingen
vast willen weten. En waarbij zou de kerkuil geholpen kunnen worden?
De leerlingen zoeken antwoord op hun vragen en doen aanbevelingen
aan de kerkuilenwerkgroep.

Natuur-in-de-klas producten
groEp 1 EN 2
Uit de bol gaan
De lente komt de klas in! Voorzien van een slaapmutsje komt er een
amaryllisbol in de klas. Met een gedicht maken de leerlingen het bolletje
wakker. De leerlingen zien de amaryllis groeien. Zelf krijgen de
leerlingen per groepje eigen bolletjes om voor te zorgen. Hoe zouden
hun bloemen eruit zien? En hoe ruiken ze? Met versjes, knutsel- en
kleurplaten beleven leerlingen het voorjaar.
op een grote paddenstoel
Dit mogen de leerlingen niet missen: Een cadeau van Koning Herfst.
Het cadeau is een bak met compost en zwamvlokken van de champignon.
Als de leerlingen het cadeau goed verzorgen, levert dat uiteindelijk
een bak vol met grote champignons op. De leerlingen worden betrokken
bij het groeiproces van de champignon door het uitvoeren van
allerlei activiteiten. En tot slot samen een soepje maken en smullen!
De oppassers van de koolwitjes
Hoe mooi de vlinders op plaatjes of foto’s ook zijn, niets kan op tegen
echte vlinders in de klas. De vlinderbak met eitjes, rupsen en poppen
geeft alle leerlingen de kans op een topervaring om de spectaculaire
ontwikkeling van ei tot vlinder van heel dichtbij te zien. Hoe verzorg
je als oppasser deze kleine vrolijke beestjes nou? Een rups krijgt ander
voedsel en vraagt meer verzorging dan een vlinder. De oppassers leren
hoe zij de eitjes, rupsen, poppen en vlinders goed kunnen verzorgen.
De momenten waarop u samen met de oppassers de vlinders loslaat,
zijn natuurlijk de hoogtepunten in uw lessen.
groEp 3 EN 4
Zaden om te zaaien
Het is stil in de klas: het verhaal ‘De tuin’ wordt voorgelezen. De
hoofdpersonen van het verhaal zijn Kikker en Pad en zij willen graag
dat hun zaadjes groeien. Pad leest de zaadjes voor, zet kaarsjes in de
tuin, maar Kikker laat de zaadjes met rust. Daarna gaan de leerlingen
net als Kikker en Pad als kleine tuinmannen aan de slag. Eerst onderzoeken
zij de zaadjes: wat is hetzelfde en wat is verschillend? Daarna
volgen de leerlingen de ontwikkeling van een bruine boon in een potje.
Binnen zaaien de leerlingen ook tuinkers en afrikaantjes. Mocht er bij
uw school buiten ruimte zijn, dan kunt u door zonnebloemen, lathyrus
en smaakvolle radijsjes te zaaien uw schoolomgeving aankleden!
groEp 5 EN 6
Vlijtig liesje
Nog even en dan is Thomas jarig. Hij krijgt van oma een stekje van het
Vlijtig Liesje, maar wat moet hij daar nu mee? Het verhaal ‘Een cadeau
om voor te zorgen’ introduceert de lessen. Daarna gaan de leerlingen
zelf aan de slag met het oppotten, water geven, toppen en stekken van
hun eigen Vlijtig Liesje. Door proefjes uit te voeren onderzoeken de
leerlingen hoe de groei van het plantje verloopt en wat een plant nodig
heeft om te groeien.
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 9

pieren en pissebedden
Pieren en pissebedden zijn leuke en gemakkelijk onderzoekbare diertjes.
Deze kleine en bijzondere dieren spelen een belangrijke rol in de
natuur. Het zijn de afvalopruimers! En wie van deze twee is de beste,
vraagt een afvalverwerkingsbedrijf zich af. De leerlingen onderzoeken
deze vraag door proefjes te doen en informatie op te zoeken en komen
met een aanbeveling voor het bedrijf dat nieuwe werknemers in dienst
kan nemen! (Deze beschrijving is onder voorbehoud, omdat de les nog
wordt ontwikkeld).
groEp 7 EN 8
De kracht van kruiden
Wat zijn kruiden? Wat zijn onkruiden? Daarover gaat het verhaal van
een keurig gazonnetje.
Om de kracht van kruiden te ervaren maken de leerlingen in groepjes
allerlei producten van de aangeleverde materialen en kruiden, zoals
kruidenboter, brandnetelsoep en tijmsiroop. Bij elk product wordt een
bijsluiter gemaakt. Ook kunnen de leerlingen kruiden in de omgeving
van de school zoeken. Ter afsluiting wordt een kruidenmarkt georganiseerd,
waarin alle gemaakte producten tentoongesteld en geproefd
worden.
vluchten.
projecten
groEp 1 t/M 8
Smaaklessen
Eten is kiezen! En we leven in een maatschappij waarin veel te kiezen
valt. Eten we vegetarisch of vlees? Halen we patat of maken we zelf
wat klaar? Neem ik een appel of een koek mee naar school? Les ik
mijn dorst met cola of met water? De makers van Smaaklessen streven
ernaar om de leerlingen meer bewust te maken van de invloed die hun
voedselkeus heeft op hun eigen gezondheid en het milieu.
10 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
Voorafgaand aan de Smaaklessen is er een bijeenkomst op 19 september
2012 in het MEC te Nieuwegein waarbij het team van de Smaaklessen
een workshop geeft aan alle deelnemende scholen.
U kunt alleen meedoen met Smaaklessen als er een of meerdere leerkrachten
aanwezig zijn bij deze bijeenkomst.
Na afloop krijgt elke school die niet eerder met Smaaklessen gewerkt
heeft, een kist met materialen mee.
groEp 1 tot EN MEt 8
groene Voetstappen
Groene Voetstappen is een prachtig project dat uw school kan uitvoeren
in week 38 om de leerlingen te stimuleren om op een gezonde en
veilige manier naar school te gaan. En nog belangrijker: de leerlingen
zorgen dat er minder CO 2 de lucht in gaat! In elke gemeente is er dan
een wedstrijd: Wie haalt de meeste groene voetstappen binnen? Elke
leerling die naar school loopt, stept of fietst, verdient er een. Zo zijn
er per leerling in die week 10 voetstappen te halen. Wie wint in 2013
de wisselbeker? De winnaar kan twee leerlingen afvaardigen naar de
Kinderklimaattop, waarbij zij de minister van tips voor het klimaat
kunnen voorzien! Elke school die mee doet, verdient € 100,00 om de
schoolomgeving te vergroenen! (lees meer op pagina 13)
groEp 7 EN 8
Nationale boomfeestdag
De Nationale Boomfeestdag wordt gehouden op woensdag 20 maart
2013. Het thema dat BuitenWijs gekozen heeft is ‛vergroening van de
schoolomgeving’. U ontvangt per school een prachtige walnotenboom
enper groep 16 vlinderstruiken.
Voorafgaand aan de Boomfeestdag 2013 is er een bijeenkomst op 6
maart 2013 in het MEC te Nieuwegein. Tijdens deze bijeenkomst krijgt
u plantinstructies, informatie over bomen en struiken en over educatieve
activiteiten.
U kunt alleen meedoen met Boomfeestdag als u aanwezig bent bij deze
bijeenkomst.

Buitenlessen
groEp 5 EN 6
Koning poes op de IJsselstee (Nieuwegein);
Koning Poes is een avontuurlijke boerderijpoes en de kinderboerderij
IJsselstee is haar thuis. Samen met Koning Poes beleven de leerlingen
avonturen op de kinderboerderij en maken zij kennis met de dieren die
daar wonen. Door verschillende kleine opdrachtjes komen de leerlingen
veel te weten over boerderijdieren zoals de geiten, de schapen, de
kippen en de cavia’s. Zo krijgen de leerlingen meer waardering voor
de dieren en de eigen omgeving.
Kabouter oer (Lopik)
In het Oerlemansbosje vlakbij de rivier de Lek woont Kabouter Oer.
Het is een heel bijzonder bosje vol met planten en dieren. Kabouter
Oer neemt de leerlingen mee door het bosje en samen beleven zij de
lente.
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 11

groEp 3 EN 4
ribbeltje
Op het digibord zien de kinderen een plaat van Ribbeltje. Daaronder
staat een mail van iemand die Ribbeltje heeft gevonden. Ribbeltje
kroop door het bos en heeft een dennenappel op zijn kop gekregen.
Nou is die zijn geheugen kwijt. Hoe is het om je geheugen kwijt te
zijn? Je weet niet waar je woont, hoe je heet, wat je eet en niet hoe je je
moet beschermen. Willen de kinderen Ribbeltje helpen? Daarvoor gaan
de leerlingen naar een buitenlocatie. Daar voeren zij opdrachten uit en
in de derde les op school verwerken zij het geleerde. (Deze beschrijving
is onder voorbehoud, omdat de les nog wordt ontwikkeld).
groEp 5 EN 6
robin Hood
Robin Hood moet vluchten naar het bos, maar vooraf wil hij weten
of hij daar wel naar toe kan. Uw klas wordt een groep verkenners.
Zij onderzoeken allerlei aspecten in het bos: Is er genoeg te eten? Zijn
er gevaarlijke dieren? Is er genoeg materiaal om een hut van te bouwen?
Waar kan eten het beste bewaard worden? Uiteindelijk zullen de
leerlingen Robin Hood een advies geven om wel of niet het bos in te
vluchten.
groEp 6 EN 7
De hoorn van de Vikingkoning (Lopik)
Vikingen waren echte ontdekkingsreizigers. Zij maakten kaarten van
de nieuwe gebieden waar zij kwamen. Net als de Vikingen gaan de
leerlingen het eiland de Bol in kaart brengen. Daarnaast beleven de
leerlingen allerlei avonturen en gaan op zoek naar de hoorn van de
Vikingkoning.
12 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik

Welke BuitenWijs-gemeente haalt de
meeste groene Voetstappen op?
Wethouders Hans Reusch ( Nieuwegein), Michiel van Liere (Houten), Ina de
Korte de With (Lopik) en Thijs de Jong (IJsselstein) roepen leerlingen, ouders
en leerkrachten op om mee te doen aan het project ‘Groene Voetstappen’.
Sinds enkele jaren verzamelen basisschoolleerlingen in Nederland ‘Groene
Voetstappen’ binnen de Europese Mobiliteitsweek (jaarlijks in de derde week
van september).
De Groene Voetstappen worden verzameld door een hele week lopend en
fietsend naar school te komen. Alles mag zolang je zelf de energie maar levert!
Aan het einde van de week worden de groene voetstappen in elke gemeente
door de wethouder in ontvangst genomen en krijgt de school met de meeste
Groene Voetstappen de wisselbeker uitgereikt!
De wethouders vinden deze actie bij uitstek een mogelijkheid om:
• de uitstoot van CO 2 te verminderen door de auto te laten staan,
• de veiligheid op weg van huis naar school te verbeteren en
• te werken aan je eigen gezondheid door meer te bewegen.
Na dit project worden de Groene voetstappen landelijk aangeboden aan
de staatsecretaris en kunnen twee leerlingen tijdens de klimaattop de staats-
secretaris voorzien van goede ideeën!
Zullen de leerlingen van Nieuwegein of Lopik dit jaar de meeste groene
voetstappen ophalen? Of zijn het de leerlingen van de gemeenten IJsselstein
of Houten?
Dus leerlingen en leerkrachten van Nieuwegein, Lopik, Houten en IJsselstein:
Zet hem op!
Hans Reusch, Ina de Korte de With, Michiel van Liere, Thijs de Jong
Hans Reusch
Thijs de Jong
Ina de Korte de With
Michiel van Liere
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 13

titel type periode domein uitvoering
mede door
Op een grote paddenstoel Nieuw natuur-inde-klas
Uit de bol gaan Nieuw natuur-inde-klas
De oppassers van de koolwitjes Nieuw natuur-inde-klas
voorbereidingstijd
in uren
aantal
lessen
19 – 09 – 12 planten 0,5 3 – 5
27 – 02 – 13 planten 0,5 3 – 5
22 – 05 – 13 dieren 1 3 – 5
Alles voor een pannenkoek Nieuw leskist H W L Z wijzelf ouder 0,5 5
locatie
Buiten kijken leskist H L Z omgeving ouders 1 2 – 7 schoolomgeving
Kabouters Nieuw leskist H W L Z omgeving ouders 1 3 schoolomgeving
Kriebelpoten Nieuw leskist H W L Z dieren ouders 1 5 schoolomgeving
Lieveheersbeestjes leskist H L Z dieren 0,5 3
Pieter de Pier Nieuw leskist H L Z duurzaamheid ouders 0,5 5 schoolomgeving
Water leskist L Z elementen 0,5 3
Zijzoentje Nieuw leskist H W L Z elementen 0,5 4
Koning Poes op de IJsselstee
(alleen Nieuwegein)
Nieuw buitenles H L Z dieren KIBO med.
en ouders
Kabouter Oer (alleen Lopik) Nieuw buitenles H L Z omgeving NME vrijw.
en ouders
Groene Voetstappen Nieuw project Z duurzaamheid 0,5 2
Smaaklessen Nieuw project H W L Z wijzelf ouders 3
+ een bijeenkomst
14 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
H = herfst
W = winter
l = lente
Z = zomer
1 5 Kinderboerderij
1 3 Oerlemansbosje
op 19 september
8

titel type periode domein uitvoering
mede door
Zaden om te zaaien Nieuw natuur-inde-klas
voorbereidingstijd
in
uren
aantal
lessen
27 – 02 – 13 planten 1 3 – 5
Bodemgespuis en kriebelbeestjes leskist H L Z dieren ouders 1 3 – 6
locatie
Buiten kijken leskist H L Z omgeving ouders 1 2 – 7 schoolomgeving
De verdwaalde boom Nieuw leskist H L Z planten 0,5 dagdeel
Koos Konijn Nieuw leskist H W L Z dieren 0,5 3
Op avontuur met je zintuigen Nieuw leskist H W L Z wijzelf 0,5 7 schoolomgeving
Zwerfafval mooi niet! leskist H W L Z duurzaamheid
“Ribbeltje” Nieuw buitenles L dieren NME med. en
ouders
Groene Voetstappen Nieuw project Z duurzaamheid
Smaaklessen Nieuw project H W L Z wijzelf ouders 3
+ een bijeenkomst
H = herfst
W = winter
l = lente
Z = zomer
0,5 3 schoolomgeving
0,5 3 MEC-tuin
0,5 2
op 19 september
10
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 15

titel type periode domein uitvoering
mede door
voorbereidingstijd
in uren
aantal
lessen
lokatie
Pieren en pissebedden Nieuw natuur-in-de-klas 19 – 09 – 12 dieren 1 3 schoolomgeving
Vlijtig liesje Nieuw natuur-in-de-klas 22 – 05 – 13 planten ouder 1 3 – 5
Aquarium zoekt Boots en Co Nieuw leskist H L Z dieren ouders 1 4 schoolomgeving
Bezige bijen Nieuw leskist H L Z dieren imker is
mogelijk!
Bodemschatten en bodemmonsters
0,5 3 – 5
leskist H L Z omgeving ouders 0,5 4 – 8
De Energieke club Nieuw leskist H W L Z materialen en
verschijnselen
ouders 1 5
Afhaalrestaurant Fitfood Nieuw leskist H W L Z duurzaamheid 1 5
Oud papier, nieuw papier Nieuw leskist H W L Z duurzaamheid ouders 0,5 5
Waterwijs leskist H W L Z duurzaamheid 1 5
‛t Weerbericht Nieuw leskist H W L Z elementen 1 4 schoolomgeving
Robin Hood Nieuw buitenles H L Z omgeving NME vrijw.
en ouders
De hoorn van de Vikingkoning
(alleen voor groep 6 uit Lopik)
Nieuw buitenles H Z omgeving NME vrijw.
en ouders
Groene Voetstappen Nieuw project Z duurzaamheid 0,5 2
Smaaklessen Nieuw project H W L Z wijzelf ouders 3
+ een bijeenkomst
16 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
H = herfst
W = winter
l = lente
Z = zomer
1 3 IJsselbos/
Oerlemansbosje
1 3 Eiland De Bol
op 19 september
12

titel type periode domein uitvoering
mede door
De kracht van kruiden Nieuw natuur-inde-klas
voorbereidingstijd
in uren
aantal
lessen
22 – 05 – 13 planten 1 3
locatie
Afvalluh Nieuw leskist H W L Z duurzaamheid 1 3 – 5 schoolomgeving
Energie natuurlijk
duurzaam!
leskist H W L Z duurzaamheid 1 4
Fossielen leskist H W L Z dieren 0,5 dagdeel
Help de kerkuilenwerkgroep
Nieuw leskist H W L Z dieren 0,5 5
Kleine diertjes zoeken leskist H L Z dieren 0,5 2 – 5 schoolomgeving
Waterkringloop Nieuw leskist H W L Z duurzaamheid 0,5 3 schoolomgeving
Waterwijs leskist H W L Z duurzaamheid 1 5
De hoorn van de
Vikingkoning
(alleen voor groep 7 uit Lopik)"
Slootonderzoek
(alleen voor Nieuwegein)
Nieuw buitenles H Z omgeving NME vrijw.
en ouders
buitenles H L Z dieren NME med.
en ouders
Groene Voetstappen Nieuw project Z duurzaamheid 0,5 2
1 3 Eiland De Bol
0,5 3 MEC-tuin
Smaaklessen Nieuw project H W L Z wijzelf ouders 3 10
Boomfeestdag Nieuw project 20 – 03 – 13 planten NME med. 1 dagdeel schoolomgeving
Zwerfvuiladviseurs project W L duurzaamheid ouders 1 3
+ een bijeenkomst
H = herfst
W = winter
l = lente
Z = zomer
op 19 september
schoolomgeving
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 17

18 BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik
Van links naar rechts: Jacqueline van Delden, Kees van Wegen, Jolanda Blom, Ester van Winden,
Marjolein Steller, Frouk van der Pauw, Irene van Egmond en Eelco Meijer. Afwezig: Jeanet van Kuik

BuitenWijs team
Marjolein Steller is als educatief medewerkster werkzaam bij het MEC
Nieuwegein en haar hart ligt bij het begeleiden van de buitenlessen
van BuitenWijs.
Jacqueline van Delden en Jolanda Blom zijn beiden werkzaam bij de
gemeente Lopik. Jacqueline denkt mee over het nieuwe aanbod van
BuitenWijs en Jolanda coördineert de vrijwilligers bij de buitenlessen.
Frouk van der Pauw en Jeanet van Kuik zijn de NME medewerkster
bij de gemeente Houten en zij zorgen ervoor dat zoveel mogelijk
kinderen en volwassenen enthousiast worden voor natuur en milieu.
Samen met vrijwilligers werken zij o.a. aan de aanleg van educatieve
paden.
Kees van Wegen is regionaal consulent NME en werkt voor Buiten-
Wijs. Zijn uitdaging is het samen ontwikkelen van een nieuw aanbod
van leskisten, natuur in de klas producten en buitenlessen. Lessen die
bijdragen tot goed onderwijs en leuk zijn om te doen!
Eelco Meijer is beleidsmedewerker milieu en behartigt NME in de
gemeente IJsselstein. Hij coordineert o.a. de natuurlessen en zet zich
enorm in voor de meerwaarde van de samenwerking tussen de vier
gemeenten!
Irene van Egmond houdt zich bezig met het NME-beleid en de ontwikkeling
van het Natuurkwartier in de gemeente Nieuwegein. Zij
zet zich in voor een gezamenlijke koers van BuitenWijs om een nieuw
aanbod voor het onderwijs te realiseren door slim samen te werken.
Ester van Winden is medewerkster BuitenWijs en zij vindt het belangrijk
om leerkrachten enthousiast te krijgen voor natuur en milieueducatie,
zodat de kinderen niet alleen met hun hoofd maar ook hun
handen en met het hart leren.
BuitenWijzer voor het primair onderwijs Nieuwegein en Lopik 19

Contactgegevens
Milieu Educatie Centrum Nieuwegein
Ester van Winden
Bezoekadres: Geinoord 9, 3432 PE Nieuwegein
Telefoon: (030) 605 55 14
E-mail: BuitenWijs@nieuwegein.nl
Jolanda Blom
Adres: Raadhuisplein 1, 3411 CH Lopik
Telefoon: (0348) 55 99 33
E-mail: j.blom@Lopik.nl
Colofon
Uitgave BuitenWijs, samen sterk in Natuur- en milieueducatie
maart 2012
Redactie team BuitenWijs
Lay-out Ivo de boer
Druk Zijlstra Drukwerk
Foto’s Gemeente Nieuwegein, Het Mozaïek Houten en Shutterstock
PEFC Certified
Dit product komt uit
duurzaam beheerd bos,
en gecontroleerde
bronnen.”
www.pefcnederland.nl