Oorgat - Ooms Bouw & Ontwikkeling

Het Oorgat Tussen land, water en historie

Het Oorgat
Tussen land, water en historie

1 Het Oorgat
Tussen land, water
en historie
1

Theo Decnop
Hein Schilder
Het Oorgat:
Tussen land, water en historie
Al sinds de vroege oudheid ontstonden nederzettingen
in de directe nabijheid van water. Of
het nu ging om bebouwing op een doorwaadbare
plaats, of als bron van voedselvoorziening, de
mens en het water vormen een onlosmakelijk
verbond. Een verbond dat zelfs in onze huidi ge,
moderne tijd stand houdt. Het Oorgat in
Edam is hiervan een prachtig voorbeeld. Een
eeuwenoude locatie tussen land en water, die nu
geschikt is gemaakt voor de komende generaties.
‘In onze visie diende Het Oorgat dan ook
een compleet stedenbouwkundig concept
te worden, waarbij de elementen land en
water werden vertaald naar traditioneel
gebouwde woningen met maar liefst twee
voorkanten: aan het water én aan de
straatzijde. Een totaalconcept dat tevens
lokale aspecten omvatte, zoals kleurgebruik,
bestrating en zelfs de ka rak te ristieke
aanblik van de voordeuren.
Het Oorgat kwam tot stand door een
or ganisatie die in staat bleek een complexe
opdracht efficiënt en met een minimum
aan overlast te vervullen. Dankzij korte
lijnen en innovatieve methoden, werd een
voormalig gasfabriek terrein omgevormd
tot een aantrekkelijk woongebied. Een
kwalitatief hoogwaardige wijk met een
hoge levensverwachting.
Het Oorgat is het resultaat van eendrachtige
samenwerking tussen gemeente en
ontwikkelingsmaatschappij. Gebouwd met
liefde voor het vak en vooral duurzaam.
Een duurzaamheid die past bij een plaats
met een duurzaam karakter.’
Theo Decnop
Directeur BV Ontwikkelingsmaatschappij Oorgat
Hein Schilder
Directeur Hein Schilder Groep
Scharwoude, juni 2004
1
Voorwoord
3

2 Geschiedenis
Edam en
Het Oorgat
7

Edam
Edam en Het Oorgat
Wie het IJsselmeerstadje Edam van west naar
oost doorkruist, krijgt al snel een lesje in
geschiedenis. De luisterrijke huizen bieden een
levende herinnering aan de bloeitijd in de 16e
en 17e eeuw. Een tijd waarin Edam een
strategische rol vervulde als handelsstad. De
naam Edam is een verbastering van de
oorspronkelijke naam Yedam, dat verwijst naar
de dam in het riviertje de Ye, waaraan het
stadje haar ontstaan ontleent. De Ye stroomde
vanuit de polder de Zeevang ten noorden van
de stad, naar het zuiden, om ter hoogte van
het huidige Volendam in de Zuiderzee uit te
monden.
Oare gat
In 1357 kreeg Edam niet alleen stadsrechten,
maar ook het recht een tolvrije
haven aan te leggen, de Voorhaven, en
verder oostwaarts een alternatieve
vaarroute naar de zee, aangezien de
oorspronkelijke haven inmiddels was
dichtgeslibd. De naam van deze nieuwe,
oostelijke verbinding: het ‘oare’ gat,
oftewel: Het Oorgat. Hiermee kwam een
verbinding tot stand tussen de toenmalige
Zuiderzee en het Purmer meer.
De wisselwerking van eb en vloed
maakte dat deze vaargeul niet verzandde.
Scheepsbouw
Zo werd Edam een belangrijke schakel
als uitvoer­ en invoerhaven, met in de
zestiende eeuw maar liefst 33 werven,
onder meer gelegen aan de zuidzijde van
de stad, het Marken en aan Het Oorgat.
Scheepsbouw en handel ont­wikkelden
zich in een razend tempo en al snel
mocht Edam zich, naast Amster dam,
Hoorn en Enkhuizen, tot één van de
belangrijkste steden van Noord­Holland
rekenen. De directe verbinding met de
zee bracht echter ook nadelen met zich
mee. Grote overstromingen teisterden
2
Geschiedenis
9

10
2
Geschiedenis
het land en
vormden een
permanente bedreiging
voor de oevers
en het achter land.
Zozeer, dat Keizer
Karel V in 1544 opdracht gaf de open
verbinding af te sluiten. Een enorme
tegenslag voor de scheeps bouwers,
omdat nu het risico ontstond dat de
haven zou verzanden. Hun vrees werd al
snel bewaarheid. Na de bouw van de
Vrouwe­ of Damsluis in het hart van de
stad, slibde de haven mond snel dicht.
Het begin van het einde voor de
Edammer scheepsbouw.
Handel
De tegenvallers in de scheepsbouw werd
echter ruimschoots gecompenseerd door
de bloeiende handel. Een bloeitijd die
versterkt werd toen Edam in 1526 ook
‘Waagrechten’ kreeg en het recht een
kaasmarkt te houden. De traditionele
ronde kazen werden door de boeren per
binnenschip naar Edam gebracht om
daarna te worden verhandeld naar alle
omstreken. De
wereldberoem de
Edammer kaas kent
hier dan ook zijn
oorsprong. De
betekenis van Edam
als handelsstad nam alleen maar toe toen
de nabij gelegen Purmer meer en
Beemster meer werden ingepolderd. De
vruchtbare grond leverde tal van
landbouw producten die in Edam werden
verhandeld. Ook werd de stad een
belangrijk centrum voor de houthandel.
Een ‘gouden eeuw’, waarin tal van

monumentale panden verrezen. De stad
werd beschermd door zeven poorten.
Eén van deze poorten, de Ooster poort,
bevond zich aan Het Oorgat.
Toerisme en visserij
In de loop der tijd verloor Edam als
havenplaats aan betekenis. Scheepswerven
maakten plaats voor kaaspakhuizen,
zoutketen en lijnbanen, die op hun beurt
werden vervangen door kleine
industrieën. Aan het Oorgat werd een
gemeentelijke gasfabriek gebouwd, die
in de jaren ’50 van de vorige eeuw werd
gesloopt. Oude kaaspakhuizen
verdwenen en maakten, vooral aan de
zuidkant van Edam, plaats voor
nieuwbouw. De snelgroeiende
buurgemeente Volendam breidde zich
steeds meer noordwaarts uit, met in 1975
de fusiegemeente Edam­Volendam als
gevolg. Een gemeente die anno nu
vooral bekend staat vanwege de visserij
en het toerisme. Het water is nog steeds
een belangrijke factor voor de gemeente,
zij het nu als recreatie gebied voor de
talloze watersporters.
Oude luister
Al zijn er in de loop der eeuwen veel
historische bezienswaardigheden verloren
gegaan, de binnenstad van Edam blijft
rijk aan historische architectuur. Een
rijkdom die de huidige inwoners dan
ook op waarde weten te schatten. Veel
huizen zijn inmiddels in oude luister
hersteld, mede ondersteund door
Monumentenzorg en de gemeente
Edam­Volendam. Om te zorgen dat de
huizen, straten en grachten ook voor de
toekomstige generaties bewaard blijven,
heeft men de oude kom binnen de
stadswallen tot ‘beschermd gezicht’
verklaard.
2
Geschiedenis
11

Uitgave Oud Edam
13

3 De gemeente
Een hele ‘opknapper’
voor Edam
15

Theo Nouwen
Wethouder Theo Nouwen:
Een hele ‘opknapper’ voor Edam
De gemeente Edam-Volendam had een
door slaggevende stem bij de ontwikkeling
van de nieuwbouw aan Het Oorgat. Er
volgde dan ook een intensief overleg tussen
de gemeente en de ontwikke laar, waarbij
ook de inbreng van de inwoners en de
welstands commissie van grote betekenis
was. Een belangrijk gespreks punt vormde
de verandering van het straatbeeld; een
uniforme uitstraling die recht zou doen
aan de nieuwe functie van het gebied.
Wethouder Nouwen is pas halverwege bij
het project Het Oorgat betrokken geraakt,
toen het bouwplan reeds op papier stond en
de bouw-planologische procedure al in volle
gang was. Maar vanaf dat moment was hij
de verbindende schakel tussen de gemeente
Edam-Volendam en de ontwikkelingsmaatschappij.
Een rol die hij met verve op
zich nam, al was het alleen maar om toe te
zien op een vlekkeloze aflevering.
‘Als wethouder word je geacht over
welstand geen mening te hebben’,
vertelt de heer Nouwen vanuit zijn
werkkamer op het gemeentehuis van
Volendam. ‘Daar hebben we een
adviescommissie voor; die mensen
hebben er voor doorgeleerd. Het is
mijn taak om te controleren of de juiste
wegen worden bewandeld, of alle
procedures correct zijn verlopen en of
men zich aan de afspraken houdt. Dat
klinkt heel formeel, dat geef ik toe,
maar ik vind het belangrijk te
benadrukken wat de positie is van een
wethouder wanneer het gaat over een
bouwplan; zeker als dat wordt
ontwikkeld aan de rand van een
historische omgeving. Een gegeven dat
tot discussie kan leiden en waarbij
inspraakprocedures en een
welstandscommissie een zeer belangrijke
rol spelen. Welnu, ik heb niet anders
3
De gemeente
17

18
3
De gemeente
kunnen concluderen dan dat alle
partijen ruimschoots de tijd hebben
gekregen om hun mening te geven, dat
er intensief en breed overleg is gevoerd
en dat het definitieve ontwerp
uiteindelijk de zegen had van de meeste
betrokkenen. Strikt genomen ligt daar
de grens van mijn
verantwoordelijkheid.’
Tegenstellingen
‘Maar daar houdt het natuurlijk niet
mee op. Ik ben ook een inwoner van
deze gemeente; Edam gaat mij ook aan
het hart al woon ik dan in Volendam.
Dus heb ik ook een persoonlijke
mening. Het interessante aan dit project
is de tegenstelling tussen een oude,
historische stad en het realiseren van
een nieuwbouwplan. En om het wat
specifieker te maken, een
nieuwbouwplan dat niet binnen maar
nabij de oude stadskern wordt
gerealiseerd. Volgens mij is dat een
belangrijk detail, want waar leg je de
prioriteit? Dient er historisch
verantwoord te worden gebouwd, in de

stijl van de oude
huizen, of krijgt
de architect de
vrijheid een
ontwerp te maken
op basis van zijn
inzichten? Een
discussie die
centraal stond bij de inspraak procedures
en waar we met z’n allen uit moesten
komen.
Het zijn prachtige woningen geworden,
ik kan niet anders zeggen. Op zich een
mooi ontwerp, dat deze locatie in ieder
geval een ander aanzicht heeft gegeven.
Dat zeg ik met name omdat het een
vormgeving is die juist weer niet
binnen het beschermd stadsgezicht zou
hebben gepast. Maar hier, aan Het
Oorgat, wil ik dat toch wat ruimer zien.
Men mag immers niet vergeten dat
deze huizen in de plaats zijn gekomen
van een bonte verzameling aan
bebouwing: een gasfabriek, een handel
in oud ijzer, een betonwarenfabriek en
een opslagplaats voor bouwmaterialen.
Het was lange tijd een soort
industrieterrein dat qua uitstraling niet
direct een schoonheidsprijs zou winnen.
Ik ben blij dat deze plek nu een andere
bestemming heeft gekregen; dat er
gewoond kan worden. Een
woonbestemming past veel beter bij dit
gebied. We hebben als gemeente ruimte
voor bedrijven buiten de stad; laten we
deze omgeving dan benutten voor de
inwoners.’
3
De gemeente
19

20
3 De gemeente
Vestigingsbeleid
Diezelfde inwoners waren er bijzonder
snel bij om in aanmerking te komen
voor één van de woningen. Wethouder
Nouwen: ‘De gemeente had bepaald dat
de woningen alleen mochten worden
verkocht aan personen die of
economisch gebonden zijn aan de stad,
of die minimaal tien jaar in Edam­
Volendam wonen. Ik kan me nog goed
herinneren dat de projectontwikkelaar
daar aanvankelijk nog z’n bedenkingen
bij had. Men dacht daar blijkbaar dat de
woningen daardoor moeilijker verkocht
zouden worden. Het tegendeel bleek
waar: er ontstond een ware run op Het
Oorgat. Op een bepaald moment was er
een lijst met honderden namen.
Uiteindelijk is er een loting aan te pas
gekomen, die werd uitgezonden via de
lokale televisie.’
Plezierige samenwerking
‘Als gemeente hebben we bijzonder
plezierig samengewerkt met
Ontwikkelingsmaatschappij Oorgat. Een
bedrijf dat zich altijd aan de afspraken
hield, zelfs als het
zijn bedenkingen
had, zoals bij de
vestigingseisen.
Ook op de
sanering van het
terrein, die werd
uitgevoerd onder
supervisie van de provincie, heeft het
bedrijf altijd heel alert gereageerd. Men
is altijd bereid geweest mee te denken
bij het zoeken naar de juiste
oplossingen. Bijzonder coöperatief; daar

hebben wij als gemeente veel
waardering voor. Bijvoorbeeld hun
manier om het bouwverkeer tot een
minimum te beperken, door de aanleg
van bouwstraten op het terrein, werd
zeer op prijs gesteld. Maar ook de rol
die het bouwbedrijf speelde bij de
aanpak van de infrastructuur is mijns
inziens het vermelden waard.
Al met al vind ik het Oorgat een
opknapper voor de stad. Een mooie plek
om te wonen, zeker in de wetenschap
dat er straks nog meer woningen bij
zullen komen. Als historicus – ik ben
zelf jarenlang docent geschiedenis
geweest – heb ik natuurlijk een hang
naar het verleden. Dus ik begrijp de
discussie die werd gevoerd over
historisch bouwen heel goed. Maar met
het resultaat, een fraai ontwerp op de
juiste locatie kan ik echter heel goed
leven. Het Oorgat vormt het begin van
een nieuw stukje geschiedenis.’
3
De gemeente
21

4 De architect
Specifieke ligging
vraagt om een
specifiek ontwerp
25

Edwin Smit
Architect Edwin Smit:
Specifieke ligging vraagt om een specifiek ontwerp
Lang en dwars. Van stad naar isolement. Van
water naar land. Geografische uitgangspunten
die voor architect Edwin Smit (40)
van Architectenbureau MIII als inspiratie
dienden bij het ontwerpen van het plan Het
Oorgat. Zijn ontwerp sloot perfect aan op de
wensen van de ontwikkelings maatschappij:
niet al te modern, maar ook weer geen directe
‘doorvertaling’ van de historische bouw.
De omgeving rondom Edam kwam architect
Edwin Smit overigens niet geheel onbekend
voor. Als tiener had hij immers al regelmatig
de fiets gepakt om één van de mooiste routes
in West-Friesland te rijden; door het
landbouwgebied van Oosthuizen en Beets en
via Warder en Edam het water tegemoet.
‘Wat mij het meest aansprak tijdens die
tochten waren de overgangen in het
landschap’, vertelt Edwin Smit, die een
groot deel van zijn jeugd in Hoorn
doorbracht. ‘De afwisseling tussen
bebouwing en de polder, de overgang
tussen land en het water. Toen mij
gevraagd werd een ontwerp te maken
voor een unieke locatie als Het Oorgat
kreeg ik direct een déjà vu­gevoel.’
Overgangszone
‘Het eerste wat je doet wanneer je
wordt uitgenodigd om een ontwerp te
maken is kijken. Lijkt me vrij logisch.
Maar als architect kijk je niet alleen
naar de plek zelf, het is ook een kwestie
van ervaren. Klinkt wollig en dat is niet
mijn gewoonte, maar het gaat erom dat
je een gevoel hebt welke rol een locatie
heeft binnen een landschap. Het
bijzondere aan Het Oorgat is dat het
een overgangszone vormt tussen het
landelijk gebied achter de bestaande
bebouwing en het redelijk brede
vaarwater van de Nieuwe Haven.
4
Architect
27

28
4 Architect
Het
was al snel duidelijk dat dit om een
zorgvuldige vormgeving van de
bouwvolumes zou vragen, waarbij deze
twee componenten hun eigen schaal en
maat als norm zouden stellen.
De volgende stap
is een allereerste
indeling van het
plangebied. Je
moet eerst weten
wat je met de
ruimte kunt doen,
voor je daad werke
lijk in vormen
gaat denken. Wij
hebben daarbij een
werkwijze ontwikkeld
waarbij er
een ordeningsproces
in het
pakket van eisen en voorwaarden wordt
aange bracht. Puur op basis van objectieve
gegevens. Onderdeel van dit proces is
een wat meer drie dimen sio nale aanpak,
waarbij wij gebruik maken van een
aantal heel simpele blokjes, in diverse

kleuren. Door met deze blokjes te
schuiven zie je al snel de onderlinge
relatie tussen de verschillende objecten;
je krijgt een overzicht van een plan als
deel en als geheel. Misschien een wat
droge manier van werken, maar wel
heel begrijpelijk. Je ziet direct de
mogelijkheden en onmogelijkheden.’
Aanschouwelijk
‘Vervolgens het
ontwerp. Als
architect ben je
waarschijnlijk
degene die het
meest subjectieve
werk doet. Vorm is
nu eenmaal het meest aanschouwelijk
en inzichtelijk. Daar ben ik mij als
architect terdege van bewust, maar je
moet, vind ik, ook sterk genoeg zijn om
je daar niet door te laten leiden. Edam
heeft een ongelofelijk mooie stadskern,
met al zijn historische panden. Ik kan
mij voorstellen dat sommige mensen
hadden verwacht dat dit gegeven zou
worden verwerkt in het nieuwe plan.
Een soort historische verwijzing. Alleen,
Het Oorgat ligt per definitie niet in de
oude stad. Het is eerder een buitengebied,
met een eigen, specifieke
ligging. Juist dat gegeven wilde ik
verwerken in het ontwerp. De overgang
tussen land en water.’
Hommage
‘Die overgang zie je dan ook terug in
de vormgeving. De waterkant heeft een
wat meer nautisch karakter, onder meer
door de ronde vorm en het grote
glasoppervlak. De straatkant heeft juist
weer een landelijker karakter,
bijvoorbeeld door de wat lagere vorm
van de uitbouw aan de voorzijde. De
uitbouw aan de zijkant van de
woningen is de verbindende schakel
tussen de twee componenten, een soort
hommage aan de windopen boothuisjes,
die je hier in de omgeving nog wel
eens terugziet. Het donker groen van de
gevelbekleding is ook bewust gekozen,
het is een tradionele kleur, die eveneens
nog veel te zien is.’
4
Architect
29

30
4
Architect
Schaalmodellen van klei
‘Een elementaire rol in het ontwerpproces
is de proef op de som te nemen
door de driedimensionale vertaling.
Architectuur is een vak waar je urenlang
over kunt uitweiden met al het
koeterwaals dat het vak eigen is.
Gelukkig heb ik een fantastische
collega, André Kruyssen. Een man die
van huis uit beeldend kunstenaar is en
daardoor zonder overtollige technische
ballast kan kijken naar het volume van
een huis. Hoe vangt een gebouw het
licht, wat zijn de diverse functies binnen

het ontwerp? André maakt modellen
van klei die een vertaling vormen van
alle gedachten. Klei is een perfect
middel daarvoor; je krijgt echt inzicht
in het volume. Bovendien, klei is
kneedbaar, het is vrij gemakkelijk om
eventuele wijzigingen aan te brengen.
Aan het oorspronkelijke ontwerp is niet
bijzonder veel gewijzigd. Er zijn
inspraak avonden gehouden en daarbij
werden de meningen heel duidelijk
geventileerd. Natuurlijk probeer je dan
je eigen ontwerp overeind te houden,
of liever gezegd, te beschermen. Niet
via een heftige woordenstrijd, maar
door een duidelijke onder bou wing van
je motieven te geven. Door
verantwoording af te leggen. Daarbij is
de afdeling ruimtelijke ordening van de
gemeente een perfecte spil geweest
tussen de beide partijen. Deze heeft er
steeds voor gezorgd dat er een open
discussie plaatsvond tussen de betrokkenen,
waardoor wij elkaar altijd recht in
de ogen hebben kunnen kijken.’
4
Architect
31

5 De bouwdirecteur
Ambachtelijk bouwen en
modern bouwmanagement
horen bij onze cultuur
35

Marcel
Roozendaal
Directeur Ooms Bouwmaatschappij Marcel Roozendaal:
Ambachtelijk bouwen en modern bouwmanagement
horen bij onze cultuur
Het Oorgat is een integraal project,
waarbij het vervangen van de infrastuctuur
én de eigenlijke bouw op elkaar zijn
afgestemd. Het netwerk van
Ontwikkelings maatschappij Oorgat
omspant disciplines op beiderlei gebied,
wat qua planning en uitvoering
buitengewoon efficiënt werkt. Tussen het
allereerste idee voor Het Oorgat tot en met
de officiële sleuteluitreiking aan de eerste
bewoners, zit op de kop af vijf jaar. Een
half decennium, waarbij Marcel
Roozendaal als technisch directeur van
Ooms Bouwmaatschappij het hele proces
op de voet heeft gevolgd. Hij is dan ook
bij uitstek de aangewezen persoon om de
wordingsgeschiedenis van Het Oorgat nog
eens de revue te laten passeren.
‘Laat ik beginnen te zeggen dat ik maar
een heel kleine schakel ben geweest
binnen het gehele proces’ aldus Marcel
Roozendaal. Dit project is misschien
voor onze begrippen niet zo heel groot,
maar vanwege de bouwwijze en de
randvoorwaarden is het een klus
geweest waarbij uiteindelijk een flink
aantal mensen een rol heeft gespeeld.’
Stevig bouwteam
‘Zodra er een schetsontwerp op tafel
lag, werd het bouwteam samengesteld.
Een bouwteam dat in dit geval iets
uitgebreider was dan gewoonlijk, omdat
we hier te maken hadden met een
andere – traditionele – bouwwijze in
een wat hogere prijsklasse. Maar ook
vanwege de bodemsanering en een
renovatie van de infrastructuur.
Bovendien was het een ‘lastige’ locatie;
aan­ en afvoer zou dwars door de stad
moeten gebeuren, langs een smalle weg.
Genoeg redenen om een ‘stevig’ team
samen te stellen, met daarin onder meer
5
bouwdirecteur
37

38
5 de
bouwdirecteur
projectontwikkelaar en aannemer, de
architect, de constructeur, de
ontwerpend installateur, de
civieltechnisch aannemer en ontwerper.
Een groep die elkaar qua vakmanschap
perfect aanvulde, waardoor alle aspecten
optimaal op elkaar konden worden
afgestemd.’
Continuïteit
‘Twee belangrijke componenten die
specifiek voor dit project om extra
aandacht vroegen, waren de planning en
de bouwplaats. De planning was
uitermate belangrijk, omdat terdege
rekening gehouden moest worden met
bijvoorbeeld de vakantiedrukte. Edam is
immers een populaire toeristenplaats;
niet alleen de oude binnenstad, maar
ook de haven. Je wilt de overlast tot een
minimum beperken maar ook zorgen
voor continuïteit, voor voldoende aanvoer.
Ab Negenman, de projectleider,
heeft de verantwoordelijkheid voor de
planning op zich genomen en heeft dat
op een fantastische manier gedaan. Dat
geldt ook voor de aanleg van de
bouwstraat. Het Oorgat ligt aan een vrij
smalle weg, met weinig ruimte om te
manoeuvreren. Het is bovendien de
enige weg die naar de IJsselmeerdijk
leidt, waardoor we deze weg niet
konden afsluiten. Vandaar dat wij parallel
aan de weg een eigen bouwstraat
hebben ontwikkeld, die voldoende
ruimte bood aan het bouwverkeer. We
hebben alleen echt moeten
improviseren toen de weg in de richting
van de E10 werd afgesloten wegens
nutswerkzaamheden. We waren toen
gedwongen om via de dijk te rijden
met ons groot materieel. Alleen: hoe
voorkom je dat de IJsselmeerdijk
compleet verstopt raakt door al die aan­
en afvoerende vrachtauto’s? Dat hebben

de projectleider en uitvoerder Ed Rus
echt op een heel slimme manier
opgelost. Een doordachte logistieke
oplossing, compleet met allerlei
rijschema’s, waardoor we nauwelijks tijd
hebben verloren.’
Aandacht voor voor ieder detail
‘De woningen zelf zijn echt een staaltje
van traditioneel ambachtelijk bouwen,
met veel aandacht voor het mestelwerk.
Met name het werk aan de erkers
vormde een uitdaging voor een
vakman, omdat je weet dat het
gewaardeerd wordt door de aanstaande
bewoners. Wij vinden dat je jezelf als
bouwer best mag verplaatsen in de
mensen voor wie je bouwt. Traditioneel
bouwen hoort bij de mensen in Edam
en Volendam. Ze hebben een duidelijke
hang naar degelijkheid. Vandaar
bijvoorbeeld de keuze voor
kalkzandsteen. Een ander voorbeeld is
de betimmering. Daarvoor hebben wij
houtvezelpanelen gebruikt, waarin een
soort cement is verwerkt. Het voelt en
5
bouwdirecteur
39

40
5
bouwdirecteur
ervaart hetzelfde als gewoon hout. Het
is alleen veel sterker en er is veel
minder onderhoud voor nodig. Het zijn
huizen die echt vragen om een perfecte
afwerking op ieder detail. Alles moest er
strak en netjes uitzien.
We hebben
bijvoor beeld veel
aandacht besteed
aan de dakdoorbreking,
die
werd afgewerkt
met loodloketten.
Een klus waarvoor
de timmerman
samen met de
metselaar al zijn
technisch
vermogen moest
inzetten. Er kwam
sowieso heel veel handwerk kijken bij
dit project. Voor sommigen een prettige
opfriscursus en voor bijvoorbeeld
stagiairs een perfecte leerschool.

Eigenlijk maakten wij voor maar één
onderdeel gebruik van ons specialisme
houtconstructie. Dat was voor de
kappen. Deze werden in één deel bij
onze fabriek in Purmerend gebouwd en
vervolgens naar Edam vervoerd. Daar
werden zij met goot en al via een
telekraan naar boven getakeld en
afwerkt. Uiteraard hebben wij bij die
operatie alle veiligheid in acht genomen
die nodig was. Een onderwerp waar wij
als bouwbedrijf veel waarde aan
hechten. Zeker op een plek waar zoveel
man tegelijk werkt, is een veiligheids­
en gezondheidsplan onontbeerlijk.’
Liefde voor het vak
‘Persoonlijk vind ik dat we met Het
Oorgat echt een mooi plan hebben
gerealiseerd. Duurzame huizen, die met
veel liefde voor het vak zijn gebouwd,
dat zie je eraan af. Natuurlijk lijkt het
lang, vijf jaar, van schets tot realisatie.
Maar het bouwrijp maken van de grond
nam op zich al twee en een half jaar in
beslag. De daadwerkelijke bouw, vanaf
de eerste paal, heeft iets minder dan
anderhalf jaar geduurd. En dat klopt
wel, als je kijkt naar de arbeidsintensiteit
van deze woningen. Goed management
met doordachte logistieke oplossingen is
bij dit soort inbreilokaties het
sleutelwoord. De bouw geeft natuurlijk
enige overlast, maar daar krijg je als
buurt dan wel iets moois voor terug.’
5
bouwdirecteur
41

6 De uitvoerder
Deze klus was
een feest om
te doen
45

Ed Rus
Uitvoerder Ed Rus:
Deze klus was een feest om te doen
Een project als Het Oorgat kan alleen
naar ieders tevredenheid worden
gerealiseerd met de juiste mensen op de
juiste plek. Als daar één persoon van
uitgelicht mag worden, is het wel de
uitvoerder ter plekke, Ed Rus. Iemand die
niet alleen te maken kreeg met een
behoorlijk gedetailleerd ontwerp, maar die
ook op logistiek gebied voor een uitdaging
kwam te staan. Zeker toen halverwege de
bouw ook de hoofdleidingen van riolering
en nuts werden vernieuwd en alle aanvoer
van materiaal via de smalle IJsselmeerdijk
moest lopen. Ed Rus is niet iemand die
zich snel van de wijs laat brengen en zijn
manier van aanpakken heeft hem dan ook
alom een groot respect opgeleverd.
‘Het ziet er indrukwekkend uit’, meent
Ed Rus (47), uitvoerder van Ooms
Bouw maatschappij en in die
hoedanigheid verantwoordelijk voor de
nieuw bouw aan Het Oorgat. ‘Je kunt
zien dat tijdens de voorbereidingen
goed is nagedacht.
Uitvoerings technisch gezien was het
eigenlijk een vrij eenvoudige klus. Ik
had een stel ervaren vakmensen om me
heen, die precies wisten waar ze mee
bezig waren. De grootste uitdaging zat
‘m eigenlijk in de logistiek. Neem
alleen al de aan­ en afgevoerde grond.
Om een beeld te geven: er is alleen al
12.000 kuub grond afgevoerd. Het hele
terrein is tot enkele decimeters onder
de fundering afgegraven. Na de
fundering is er vervolgens 5000 kuub
zand aangevoerd en die werd weer
opgehoogd met 3000 kuub grond, tot
drempelhoogte.’
Minimum aan overlast
‘Met de gemeente was afgesproken dat
de bewoners zo min mogelijk last
6
Uitvoerder
47

48
6
Uitvoerder
zouden hebben van het bouwverkeer.
Vandaar dat we twee eigen bouwstraten
binnen de erfgrens hebben gemaakt
voor het laden, lossen en hijsen. Alleen
de aan­ en afvoer ging over de
dorpsstraat.
Aan het heiwerk zijn ook speciale eisen
gesteld. Het heien mocht uiteraard geen
schade veroorzaken aan de bestaande
woningen. We moesten daarom
voorzichtig slaan op de betonnen palen,
zonder veel geluid te maken. Het is
gelukt, zelfs binnen de tijd die er voor
stond.
Deze klus was gewoon een feest om te
doen. We hebben ontzettend veel geluk
gehad met het weer, eigenlijk uniek.
Daardoor hebben we het project mooi
schoon kunnen opleveren. We konden
overal mooi bij, alles was goed bereikbaar.
Bovendien was het bouwterrein
aangevuld met zand in plaats van klei,
zoals meestal gebeurt. Dat werkte een
stuk gemakkelijker. Vandaar dat we het
plan ook precies volgens schema

hebben afgerond. Als bouwer hou je
altijd rekening met tegenvallers; met
onvoorziene gebeurtenissen. Die
hebben wij hier bijna niet gehad. De
enige uitzondering vormde de juiste
deuren. Daar hebben wij nog vrij lang
op moeten wachten. Als dat niet was
gebeurd, waren we waarschijnlijk nog
eerder klaar geweest. Maar dat zijn
eigenlijk kleinigheden, erger is het
wanneer er iets tijdens de bouw misgaat.
Dat is gelukkig niet gebeurd. We
konden steeds blijven doorwerken.’
Ervaren teams
‘Dat deze klus zo
soepel verliep, is
ook te danken aan
de teams die op
dit karwei zaten.
Iets waar wij veel
waarde aan
hechten: ervaren
en betrouwbare
vaklui. Teams die
zo op elkaar zijn
ingespeeld dat er
een soort repeteer­effect ontstaat,
waarbij het ene team precies op tijd het
andere afwisselt. Voor een uitvoerder is
zoiets prachtig om mee te maken. Het
is dan ook de kunst om die mensen zo
lang mogelijk bij elkaar te houden.’
Bouwregels naleven
‘Bij een dergelijk soepel verlopen
project krijg je ook eens de kans
bepaalde dingen te toetsen. Wij hebben
bij Ooms onze eigen regels voor het
werk op de bouwplaats; ons eigen
protocol, vastgelegd in het KAMsysteem.
Regels die alles te maken
hebben met veiligheid, maar bijvoorbeeld
ook met kwaliteit en het milieu.
Vaak heb je ’t tijdens een bouwproces
te druk om erop toe te zien dat men
zich ook aan die regels houdt. Dat geldt
voor onze eigen mensen, maar
natuurlijk ook voor de onder aannemers.
Bijvoorbeeld: iedereen hoort bij ons een
bouwhelm te dragen, dat is gewoon een
voorschrift. Nu had ik ook eens de tijd
om te zorgen dat iedereen dat deed. Of
neem geluidsoverlast. Op de bouw heb
6
Uitvoerder
49

50
6
Uitvoerder
je natuurlijk altijd wel een radio aan, dat
hoort erbij. Maar er is verschil tussen
geluid en herrie. En die herrie wordt
ook gehoord door de bewoners. We
bouw den vrij dicht bij bestaande
woningen. Daar moet je dus rekening
mee houden. Niet alleen voor jezelf,
maar ook voor de toekomstige
bewoners. Het lijkt me geen pretje om
ergens te gaan wonen waar de huidige
bewoners nog zitten na te mokken van
ergernis. Maar wat dat betreft heb ik
vooral positieve ervaringen met de
bewoners gehad. Hoort ook bij het
werk, vind ik. Een
praatje maken,
uitleggen wat je
aan het doen bent.
De grootste
uitdaging was de
periode waarin alle
hoofdleidingen
werden vernieuwd: het gas, de stroom,
het riool. Daardoor moesten we van de
IJssel meer dijk gebruik maken; een
behoorlijk smalle route. Te smal om
twee vracht auto’s elkaar te laten
passeren. Om de continuïteit te
bewaren, hebben een rijschema
opgesteld dat precies aansloot op de
stand van zaken. Dat betekende in de
praktijk dat we op woensdag de auto’s
lieten komen met de breedplaat vloeren
voor de begane grond, op donderdag de
auto’s met vloeren voor de eerste
verdieping en op vrijdag de auto’s lieten
rijden met het overige beton. Zo sloot
alles perfect op elkaar aan, zonder
tijdverlies.’
Aanvaring
‘Alles bij elkaar dus een mooi project.
Een mooi staaltje van samenwerking.
Niet alleen op de bouwplaats maar over

de hele linie: de project ontwikkeling
neemt het initiatief, het ingenieursbureau
zorgt voor de infrastructurele
plannen en tekeningen, de bouw zorgt
voor de huizen en de wegenbouw voor
de sanering en al het grond­ en
straatwerk en het KAM­bureau voor de
moeilijke weg in regels rond bodemsanering
en grondvervuiling. Het is echt
een groot voordeel als je van zoveel
markten thuis bent. Dat geldt zeker
voor een project als Het Oorgat. Het
was van A tot Z een soepele operatie.
Hoewel, ik werd een keer thuis gebeld,
in het weekend. ‘Er is een zeilboot
tegen de hijskraan aangevaren’, riepen
ze. Wat bleek: de kraan was door de
wind boven de sloot komen te hangen
en de kapitein dacht dat hij deze wel
even omver kon duwen. Tsja, zo’n kraan
is toch iets steviger dan een zeilbootje.
Maar dat was dan ook meteen het
ernstigste telefoontje dat ik heb gehad
tijdens de bouw.’
6
Uitvoerder
51

7 De bewoners
Perfecte oplevering
55

Marie Hoek
De familie Hoek:
Perfecte oplevering
De woningen aan Het Oorgat zijn stuk
voor stuk fraai en duurzaam gebouwd. Een
methode die past bij de nuchtere kijk op de
wereld die Edammmers en Volendam mers
eigen is.
Neem Frans en Marie Hoek, de trotse
bewoners van Oorgat 5 J. Twee geboren en
getogen Noord-Hollanders die bin nen kort, na
een jarenlang verblijf in het mondaine
Barcelona, definitief terug keren op ’t oude
nest. Frans Hoek is oud-keeper van Volendam
en onder meer keeperstrainer van Ajax en de
af ge lopen zes jaar van het fameuze Bar ce lona.
Na al die jaren van omzwer vin gen besloot het
gezin Hoek terug te keren naar de vertrouwde
omgeving van Volen dam en Edam. Maar dan
wel naar een huis dat qua ruimte en
uitstraling zou voldoen aan hun comfortabele
levensstijl. Het werd Het Oorgat, een
vrijstaande woning van het type Magnifique.
‘We hebben echt een fantastisch leven
gehad in Spanje’, vertelt Marie Hoek,
vanuit de zonovergoten woonkamer.
‘Iedere dag prachtig weer, altijd buiten,
een schitterende stad vlakbij. Echt een
geweldige ervaring. Maar na verloop van
tijd wil je toch ook wel weer terug. Je
roots liggen hier, dit is de plek waar je
vandaan komt. En och, je bent zo weer
gewend hoor.’
Gat in de lucht
‘Toen we eenmaal besloten hadden om
weer terug te keren, wilden we wel
graag een iets grotere woning. Je bent
toch een beetje verwend geraakt door de
luxe die je had in Spanje. We wilden
daarom ons huis in Volendam gaan
verbouwen, maar daar kregen we geen
toestemming voor. Toen we een maal
hoorden dat er zou worden geloot voor
Het Oorgat, hebben wij ons dan ook
7
Bewoners
57

58
7
Bewoners
onmiddellijk ingeschreven. Niet dat we
daar al te veel op rekenden. We waren al
eens eerder uitgeloot voor een ander
project, maar je kon nooit weten. We
sprongen dan ook een gat in de lucht
toen we via de regionale zender zagen
dat we waren ingeloot.’
Buurtcommissie
‘Tijdens de bouw woonden we
natuurlijk nog in Spanje, maar af en toe
wipten we even over om naar de vorderingen
te kijken. Bovendien werden we
steeds goed geïnformeerd door de
makelaar en de buurtcommissie, zodat
we steeds op de hoogte bleven van de
ontwikkelingen. Die buurtcommissie was
er al in een heel vroeg stadium. We
vonden het met z’n allen belangrijk dat
we een stem zouden krijgen in het
geheel. Temeer omdat je aanvankelijk
toch te maken had met bouwgrond die
gesaneerd moest worden. Je wilt
natuurlijk wel de garantie dat alles
zorgvuldig wordt onderzocht.
De oplevering was echt fantastisch. Zo
keurig netjes, daar stonden we echt van
te kijken. Compleet schoon, van binnen
en van buiten. Zelfs de ramen waren
gelapt. Wij hadden iemand van de
Vereniging Eigen Huis mee en hij
vertelde dat hij zo’n perfecte oplevering
nooit eerder had meegemaakt.
Het huis is af. En ook de inrichting is
compleet, op een paar laatste details na.
Alleen de tuin moet nog worden
aangepakt. Dat wordt waarschijnlijk een
combinatie van tegels, gras en planten.
Het interieur hebben wij zo licht
mogelijk gehouden. Er komt veel
daglicht binnen en dat willen wij
optimaal benutten. Nee, het is geen
Spaans interieur, maar het zonlicht geeft
natuurlijk wel een Spanje­gevoel.
Of er een groot verschil is met het
wonen in Volendam? Niet echt. Deze
buurt is iets knusser volgens mij. Het is
iets meer een buurt. Bovendien heb je
hier in Edam wat meer bezienswaardigheden,
je kunt hier echt lekker
wandelen door de oude stad, terwijl dat
in Volendam wat meer geconcentreerd is
op een paar plekken.’

Van Grandeur tot Magnifique
Aan Het Oorgat zijn in totaal 27 woningen
gerealiseerd in vijf varianten, met luisterrijke
namen als Magnifique, Grandeur, Jolie,
Coulance en Jeunesse. Het betreft elf
vrijstaande, vier twee-onder-één-kap en twaalf
geschakelde woningen. De huizen zijn
traditioneel opgetrokken uit kalkzandsteen,
met uitzondering van de prefab sporenkappen.
Deze zijn geproduceerd in de HCB-fabriek
te Purmerend.
Aan de straatzijde is het landelijke
karakter geaccentueerd door lage goothoogten,
het gebruik van natuurlijke
materialen en omvangrijke dak over strekken,
die een gevoel van geborgenheid
geven. De relatie met het water aan de
achterzijde komt tot uitdrukking door
een afwijkende, maritieme vormgeving.
Alle woningen zijn voorzien van een
ligplaats voor het aanmeren van een
eventuele zeil­ of motorboot.
7
Bewoners
59

8 Algemeen
Kerngegevens
63

Kerngegevens Het Oorgat
Ontwikkeling
BV Ontwikkelingsmaatschappij Oorgat,
Scharwoude
Architect
MIII, Rotterdam
Projectarchitect Edwin Smit
Garantie
Stichting Garantie en Waarborgfonds
Nederland, Lochem
Infrastructuur
Unihorn bv, Scharwoude
Ooms Avenhorn bv, Scharwoude
Bouwkundig aannemer
Ooms Bouwmaatschappij bv,
Scharwoude
Verkoop
de Peyler Vastgoed bv, Hoorn
Steur Makelaars o.g. BV, Volendam
Grootte
Afmetingen terrein 13.556 m 2
Uitgeefbaar (kavels) 9.721 m 2
Verharding 3.077 m 2
Openbaar groen 758 m 2
Planomvang 27 woningen
Tijdsverloop
Aankoop juli 1998
Start sloop, sanering
en bouwrijp maken december 2000
Start verkoop
woningen januari 2002
Start bouw woningen mei 2002
Oplevering
laatste woning december 2003
Oplevering
openbaar gebied mei 2004
8
Algemeen
65

66
Inhoud
1 Het Oorgat
Tussen land, water en historie
Theo Decnop, directeur BV Ontwikkelingsmaatschappij Oorgat
Hein Schilder, directeur Hein Schilder Groep ........................... 1
2 Geschiedenis
Edam en Het Oorgat. ........................................ 7
3 De gemeente
Een hele ‘opknapper’ voor Edam
Wethouder Theo Nouwen ...................................... 15
4 De architect
Specifieke ligging vraagt om een specifiek ontwerp
Architect Edwin Smit ......................................... 25
5 De bouwdirecteur
Ambachtelijk bouwen en modern bouwmanagement horen bij onze cultuur
Bouwdirecteur Marcel Roozendaal .............................. 35
6 De uitvoerder
Deze klus was een feest om te doen
Uitvoerder Ed Rus ........................................... 45
7 De bewoners
Perfecte oplevering
De familie Hoek ............................................ 55
Van Grandeur tot Magnifique. ................................. 59
8 Algemeen
Kerngegevens ............................................. 63
Co l o f o n
Uitgave:
Scharwoude 9, Scharwoude Telefoon 0229­282726
Tekst:
Paul Luiken, Hoorn
Fotografie:
Jaap Woets, Lambertschaag e.a.
Grafisch ontwerp en lay-out:
Bert Schaper, Hoorn
Druk:
Drukkerij Keizer en van Straten, Edam