Musis juni/ juli 2012 nr. 6 - Gemeente Schiedam

Juni/Juli 2012, JAARGANG 18 NO. 6, CULTURELE MAANDBLAD SCHIEDAM/VLAARDINGEN
e 5,-
SAMENKLANK, SAMENKLEUR

Oude kranten. Hout. Kolen. Daarmee begint het verhaal van de
stoker en zijn vuur. Eerst smeert hij de naden van de ketel dicht
met graanbeslag. Dan gaat de vlam eronder. Behoedzaam laat
hij de kolen gloeien. Op zoek naar de volmaakte temperatuur.
Het vuur brandt. Niet alleen onder de ketel, ook in het hart van
de stoker. Dat proef je terug in de zachte zuivere graanjenever
die zich Ketel 1 mag noemen.
Geniet, maar drink met mate

3 Musis
MUSIS juni-juli 2012
jaargang 18
no 6
ISSN 1568.9751
Musis verschijnt 11 maal per jaar
en informeert en opinieert
onafhankelijk op het brede terrein
van cultuur en samenleving.
Musis is toegelaten als
Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI)
8049 60 057
Uitgever : Stichting Musis
Bestuur :
Jan Franken, Dick Jansen, Loe Koppejan – voorzitter,
Jos Poolman, Karin Visser
Redactie en administratie :
Broersvest 75-77
3111 ED Schiedam
Telefoon :010 473 55 18
E-mail : redactie@musis.info
Hoofdredacteur : Hans van der Sloot
Redactie :
Jeroen ter Brugge, Theo van Giezen,
Sjef Henderickx, Jack Tsang, Rikkert Wijk
Maarten Bijl ( voorzitter )
Tekstredactie : Laurens Priester
Eindredactie : Laurens Priester
Abonnement : minimaal e 35,jaarabonnement
2012
(een hogere bijdrage wordt zeer op prijs gesteld)
op rekeningnummer 81.33.79.555 Fortis
MUSIS ONLINE OP
http://archief.schiedam.nl/
Van januari 2009 tot de maand voorafgaand aan
het laatste nummer (mei 2012) is Musis volledig
leesbaar op de website van het Gemeentearchief
Schiedam / publicaties.
Het Musisarchief is volledig doorzoekbaar.
Het onderwijs en educatieve instellingen kunnen
op Musis een beroep doen bij het geschikt maken
van onderwerpen voor lessen en projecten
Druk : BGS Grafisch, Schiedam
Alle auteursrechten en datarecht berusten
bij Stichting Musis en de auteurs.
Omslag :
Foto Jan van der Ploeg
Inhoudsopgave
4 Waarheen, Waarvoor
9 Column Henk Slechte
10 Cultuur in een tussenstad
14 Vrije academie en OpMaat staken verzet fusie
18 Stadsgehoorzaal huis van en voor de Vlaardingers
22 Onze gelukkige jaren
26 Een visie die beter nooit geschreven kunnen worden
30 Goof en Alie Hendriks
34 Museumvondsten
36 De wereld van Cornelis Haga
42 Natuur als uitgangspunt
SAMENKLANK, SAMENKLEUR
De kogel is door de kerk, de messen geslepen,
bekend is wat de cultuursector volgend jaar moet
inleveren tengevolge van de bezuinigingen die
de steden aan de Waterweg moeten doorvoeren.
Percentueel zijn de verschillen groot. Maassluis en
Vlaardingen grijpen met overeenkomstige bedragen
harder in dan Schiedam. Dit ligt voornamelijk aan de
hoogte van de totale cultuurbegroting. Lichtpunten
zijn er ook. Van overheidswege is de lantaarn
ontstoken voor de verschillende theaters. Ook zijn de
bezuinigingen in Vlaardingen aangegrepen om de al
zo lang besproken fusie tussen de semi-regionale en
regionale cultuurvoorzieningen als Vrije Academie en
Muziekcentrum OpMaat eindelijk erdoor te drukken
Zit de cultuursector nu bij de pakken neer? Dat
allerminst. Met veel creativiteit, een soms onvermoede
wil tot samenspraak en overleg, wordt de toekomst
tegemoet getreden. Dit is de positieve kant van een
negatief besluit dat in deze Musis door vier auteurs
wordt uitgewerkt. Los van elkaar komen alle vier tot
de conclusie dat de financiële problemen ook kunnen
worden opgevat als frisse wind. Dit zet de toon voor
de muziek en dwingt de republiek der letteren tot
herbezinning op kerntaken. Deze Musis geeft een
stand van zaken. Ziet natuurlijk donkere wolken. Maar
ook licht aan de horizon. En vooral een nieuw elan bij
gevestigde instellingen. De cultuur aan de Waterweg
wordt er niet minder op. Integendeel.
Deze uitgave van Musis werd mede mogelijk gemaakt
door het Fonds Schiedam Vlaardingen en omstreken.

WAARHEEN, WAARVOOR?
GEDACHTEN OVER
DE RICHTING VAN MUSEA
tekst: Jeroen ter Brugge In de kern hebben de drie steden in de omgang met
de materiële nalatenschap (de museale objecten) een
vergelijkbare start gehad. Daar waar vanaf het midden
van de 19e eeuw in grote steden historische musea
Het rommelt rondom de historische
collecties in de drie Maassteden
Schiedam, Vlaardingen en Maassluis.
Eigenlijk al een tijd, maar de
economische tegenspoed trekt steeds
nadrukkelijker zijn wissel. Bezuinigingen
treffen de culturele sector fors en de
museumsector ontkomt daar niet aan.
Met alle gevolgen voor de ambities
en de stille verlangens van diegenen
die hun stedelijke geschiedenis
binnenkort op een hoger plan hadden
willen brengen. Kortingen gooien roet
in het eten en hebben ook gevolgen
voor de instellingen die gewoon de
tent draaiende willen houden. Een
noodgedwongen heroriëntatie op de
presentatie van het stedelijk heden
en verleden, maar er is een andere,
misschien nog veel betere, reden
om de omgang met de traditionele
collectiebeherende instellingen tegen
het licht te houden. En dat is de
veranderende maatschappij, zowel op
micro- als macroniveau. Hebben we
nog wel behoefte aan een traditioneel
historisch museum en welke boodschap
heeft zo’n instelling en voor wie doen
we dit allemaal? Een stand van zaken
en gedachten over de toekomst met
een licht filosofische inslag. Of om met
Mieke Telkamp te spreken: ‘Waarheen,
waarvoor’.
van de grond kwamen, volgden de Maassteden later.
Schiedam beet in 1899 het spits af, passend bij de meer
stedelijke allures dan het toen kleinere Vlaardingen
en Maassluis. Zoals de website van het Stedelijk
Museum vermeldt: ‘… besloot de gemeenteraad om
de privéverzameling curiositeiten van Majoor Gerrit
Visser Bastiaansz. te bestempelen tot Stedelijk Museum
Schiedam.’ Het waren echter niet alleen curiositeiten,
maar ook stukken die een duidelijke relatie met en
betekenis voor de stadsgeschiedenis hadden en die in
de Sint Joris Doelen en vanaf 1940 in het Sint Jacobs
Gasthuis getoond werden. De collectie groeide tot een
verzameling van circa 1.000 stuks nu. Los hiervan is
er de jenevercollectie die sinds 1996 als bruikleen in
het Gedistilleerd/Jenevermuseum uitgeplaatst is en de
talloze archeologische vondsten die geen Schiedammer
ooit gezien heeft. Na de Tweede Wereldoorlog
ontstond onder aanvoering van een aantal gedreven
directeuren een klimaat waarin een toonaangevende
collectie hedendaagse Nederlandse kunst kon worden
aangelegd. Na een jarenlange discussie volgde begin
21e eeuw een grootschalige verbouwing en werd
deze status eer aan gedaan met een groter en modern
museum, mogelijk gemaakt door een gemeente die
de potentie van deze collectie inzag en structureel wil
ondersteunen. De historische collectie (Musislezers zijn
op de hoogte) paste niet in dat plaatje en hoewel deze
functioneel een autonome plaats in het museum heeft,
wordt die slechts zelden in het museum aan het publiek
getoond.
Vlaardingen volgde in 1920 met de oprichting van de
Vlaardingsche Oudheidkamer en Visscherijmuseum het
voorbeeld van buurstad Schiedam. Onder bezielende
leiding van archivaris M.C. Sigal werd een zich snel
uitbreidende collectie in een fraai regentenpand aan
de Lijnstraat getoond, waarin veel aandacht voor de
visserijgeschiedenis. De Oudheidkamer verhuisde naar
het Handelsgebouw, waarna deze met de sloop van
dit imposante gebouw in 1957 na vele jaren gesloten
te zijn geweest, werd opgeheven en de collectie
aan de gemeente overgedragen. Een succesvolle
tentoonstelling van visserijgerelateerde objecten
in een tijd dat de visserij steeds nadrukkelijker uit
het stadsbeeld verdween, was aanleiding voor de
oprichting in 1962 van het Visserijmuseum. Niet alleen
de Vlaardingse visserij maar die van heel Nederland
was het leidende thema en een collectie met enkele
tienduizenden stuks werd aangelegd. Het museum
Musis 4

geldt tot op de dag van vandaag als het kenniscentrum
op visserijgebied. De Vlaardingse stadsgeschiedenis
kwam daarbij ook aan de orde, maar wel vanuit dat
ene perspectief. Rasverzamelaar Jan Anderson dook in
het gat en profileerde het door hem in 1976 geopende
Streekmuseum als het museum voor de Vlaardingse
geschiedenis. Hij slaagde er in een brede volkskundige
collectie aan te leggen, waarin zich belangrijke
Vlaardingse stukken bevinden. De verbreding van het
aandachtsgebied van het Visserijmuseum vanaf 2000
tot ook de stadsgeschiedenis, onder de naam Museum
Vlaardingen, leidde tot vergaande fusiegesprekken,
maar die strandden keer op keer. Het resultaat lijkt te
zijn dat er zich binnenkort niet één maar twee musea
zijn waar de geschiedenis van de stad te zien is.
Uiteraard elk met een eigen karakter en doelstelling,
maar nauwelijks op elkaar afgestemd. De jarenlang
voorbereide uitbreiding van het Museum Vlaardingen is
vanaf 2013 voorzien.
In 1933 volgde Maasluis. Op de zolder van het Stadhuis
werden objecten die een relatie tot de geschiedenis van
de gemeente hadden, tentoongesteld. De collectie was
eigendom van de gemeente die ook zorg droeg voor
huisvesting, sinds jaar en dag alweer aan de Zuiddijk,
en het beheer van de verzameling. Naast historische
voorwerpen werd in de naoorlogse jaren ook aandacht
besteed aan ‘moderne kunst’, wat leidde tot een
aantal schenkingen door particulieren en kunstenaars.
De nadruk kwam hierbij de liggen op de figuratieve
kunst van de ‘Generatie van 1900’, met namen als Jan
van Heel, Jeanne Bieruma Oosting, Otto B. de Kat en
Sierk Schröder. Een fraaie thematische collectie die
echter minder aandacht krijgt en aanzin geniet dan de
Cobracollectie van het Stedelijk Museum Schiedam.
Het museum, met twee parttime conservatoren, zal het
exploitatief vanaf 2013 over een andere boeg moeten
gooien. Het medio 2011 gelanceerde gemeentelijk
voornemen om de subsidie 100% te korten resulteerde
onder politieke en maatschappelijke druk in een
onderzoek naar nieuwe exploitatiemogelijkheden.
De onlangs gepresenteerde conclusies waren, kort
samengevat, weinig verrassend: de historische en
kunstcollectie vormen de kern van het museum en het
Doosje van de Cacao en Chocoladefabriek De Baronie,
Schiedam 1925-1950
5 Musis
museum moet worden verzelfstandigd, met een korting
van 50% van de subsidie. Het licht kan blijven branden,
de conservatorfunctie blijft intact, maar daar is de kous
dan mee af.
Naast de inhoudelijke verschillen houdt ieder van de
drie musea er een andere beheersituatie op na. Het
Stedelijk Museum Schiedam is een geprivatiseerd
gemeentelijk museum, met een collectie die stedelijk
eigendom is en een door de gemeente gewaarborgde
exploitatie. Het Museum Vlaardingen is sinds de
oprichting een stichting. Van de gemeente ontvangt het
Bezuinigingen dwingen de musea hun
exploitaties aan te passen en opmerkelijk
genoeg levert dat tot nog toe weinig
gekrakeel op. Iedereen moet bezuinigen
en de publieke opinie vindt al snel dat
het wel een onsje minder kan, als al
begrepen wordt waar ‘al dat geld naar
toe gaat’. Bezuinigen is van geen enkele
museumdirecteur of –bestuurder een
liefhebberij, maar heeft op zijn tijd ook iets
verfrissends. De exploitatie die vaak jaren
achterheen op eenzelfde manier voortgezet
wordt, kan weer eens worden opgeschud.
Wat blijkt, is dat een bezuiniging een goed
moment is om ingeroeste gewoonten af
te schaffen en daarmee inhoudelijk ook
ruimte te creëren voor nieuwe initiatieven
of ruimte te geven aan het ordentelijk
uitvoeren van de basistaken.
een subsidie voor de exploitatie en houdt het bruiklenen
die afkomstig zijn uit de voormalige Oudheidkamer. De
met het gemeentelijk geld aangeschafte en anderszins
verworven aanwinsten zijn, opmerkelijk, echter
eigendom van de stichting die er daarmee vrij over
kan beschikken (lees: vervreemden). Van oudsher
vormden gemeenteraadsleden een meerderheid in
het bestuur en konden dit aldus voorkomen, maar om
‘belangverstrengeling te voorkomen’ werd die band
verbroken. Het Gemeentemuseum Maasluis is nog een
gemeentelijk instituut, maar met de verzelfstandiging
zal daar op korte termijn een einde aan komen. Met de
beknotte middelen zal dit museum verder grotendeels
door vrijwilligers gerund moeten gaan worden.
Waarheen?
Bezuinigingen dwingen de musea hun exploitaties aan
te passen en opmerkelijk genoeg levert dat tot nog
toe weinig gekrakeel op. Iedereen moet bezuinigen
en de publieke opinie vindt al snel dat het wel een
onsje minder kan, als al begrepen wordt waar ‘al dat

geld naar toe gaat’. Bezuinigen is van geen enkele
museumdirecteur of –bestuurder een liefhebberij, maar
heeft op zijn tijd ook iets verfrissends. De exploitatie die
vaak jaren achterheen op eenzelfde manier voortgezet
wordt, kan weer eens worden opgeschud. Wat blijkt, is
dat een bezuiniging een goed moment is om ingeroeste
gewoonten af te schaffen en daarmee inhoudelijk ook
ruimte te creëren voor nieuwe initiatieven of ruimte te
geven aan het ordentelijk uitvoeren van de basistaken.
Tegelijk rekent het publiek en misschien de politiek
nog wel het meest zich vaak onterecht rijk. Een groot
deel van de exploitatie ligt nu eenmaal beklonken
in vaste lasten, zoals de huur van (nota bene) een
gemeentelijk pand, en de kosten aan gas, water, licht
en klimaatinstallatie. Bezuinigen op personeel dan,
die andere grote post in de exploitatie? Op lange
termijn (een aantal jaar) zeker, maar op korte termijn,
en daar hebben we het over, zullen de ‘frictiekosten’
voor iemands rekening genomen moeten worden. De
gemeente Schiedam heeft in de kakelverse Cultuurvisie
aangegeven het ambitieniveau bij de musea intact te
willen houden. Voor alle duidelijkheid: de bezuinigingen
gaan door en om het te besparen geld bijeen te harken,
moeten de getroffen instellingen (naast het Stedelijk en
Jenevermuseum ook de Stichting Schiedamse Molens)
‘toenemend gaan samenwerken’. Een toverwoord
dat in gemeentehuizen vaak gehoord wordt en waar
veel van verwacht wordt. Hoe de gemeente dat denkt
te gaan doen, blijkt niet uit de nota. Een langslepend
Intocht van StadhouderWillem IV in Maassluis,
tekening van Cornelis Pronk
onderzoek, wie weet met de nodige externe adviseurs,
ligt in het verschiet. Daarbij komt ook nog eens dat de
‘historie van de stad’ in ‘groter verband benaderd moet
gaan worden’, met aandacht voor ‘jenever, molens,
scheepsbouw, gastarbeiders en kunsthistorische
collectie’. Een overkoepelende stichting die de
stadsgeschiedenis als basis heeft, ziet de gemeente
op voorhand niet zitten. De verantwoordelijken wens
ik veel succes: ga er maar aan staan. Maar waar aan
eigenlijk? De kans dat de historische collectie, als
middel om het heden en verleden van de stad Schiedam
aan de man/vrouw te brengen, van stal komt, lijkt
hiermee nog een lange en hopelijk niet heilloze
toekomst tegemoet te gaan.
Het Museum Vlaardingen staat na ruim tien jaar
trekken en sleuren en meer ondanks dan dankzij de
gemeente aan de vooravond van ver- en nieuwbouw
en een nieuw museaal concept. De investering komt
voor het grootste deel niet van de gemeente, maar die
draait wel op voor de toekomstige exploitatie (subsidie).
Daar kon de schoen nog wel eens gaan wringen,
want ondanks de voorgenomen duurzame bouw en
energiebesparende maatregelen zal een ruim tweemaal
zo groot gebouw vermoedelijk niet met minder geld
toe kunnen. Met het niet volledig vervullen van de
functie die de vertrekkende directeur achterlaat, wordt
in ieder geval een deel van het tekort opgevangen. Het
inhoudelijk concept is fraai verwoord in de eind 2010
gelanceerde mission statement: ‘Museum Vlaardingen
is het enige museum waar je 5.000 jaar Vlaardingse
historie en visserij kunt ervaren door de lens van drie
thema’s: 1. het heden en verleden van de Nederlandse
commerciële zeevisserij; 2. Vlaardingen als historisch
belangrijke vissersplaats; 3 de unieke en oudste vormen
van archeologie in Nederland.’ Deze missie is het
resultaat en tegelijk erfenis van 50 jaar museale praktijk
en verraadt het zoeken naar identiteit.
Gaat het nu over de geschiedenis van de stad of toch
ook over de Nederlandse zeevisserij en de bijzondere
archeologische bodemschatten? Over alle drie en het
liefst in relatie tot elkaar. Van de geschetste thema’s
is nu eenmaal veel collectie bijeengebracht en het
zou kapitaalvernietiging zijn ze niet alle te gebruiken.
Dat de lading van het eerste thema de vlag van de
missiekern overstijgt (Vlaardingse historie en visserij)
is een realiteit, die inderdaad kansen biedt het tweede
thema in een bredere context te plaatsen. Mits voor de
bezoeker goed duidelijk wordt gemaakt waar die zich in
het concept bevindt. De profilering als het Nederlandse
kenniscentrum voor de visserijgeschiedenis ligt
echter gecompliceerder met de gekozen nadruk op
Vlaardingen. En dat de archeologische vondsten uniek
zijn en tot de oudste van Nederland behoren, is leuk
maar betwistbaar. Tot de oudste horen ze zeker niet en
de uniciteit dreigt te verbleken nu er elders ook steeds
meer gevonden wordt. Wat uniek is, zijn niet zozeer de
vondsten als wel dat Vlaardingen er zoveel heeft, uit
de meest uiteenlopende perioden. Ze verschillen van
de andere objecten uit de historische collectie door de
methode waarmee ze ontdekt en de wijze waarop ze
overgeleverd zijn. De vondsten moeten op hun eigen
manier geïnterpreteerd worden maar verdienen een
gelijke behandeling als de andere museale objecten.
Het Gemeentemuseum Maassluis wordt misschien
nog wel het meest deerlijk gehavend. Een subsidie die
gehalveerd is (restant net een ton) met onvermijdelijke
gevolgen voor de professionaliteit. Aan de missie
(stadshistorie en kunst) lijkt niets te worden veranderd
en een tegenbeweging om met fris elan nieuwe wegen
in te slaan, lijkt er niet van te komen. Niet zo gek
als je bedenkt dat het een haar gescheeld had of het
museum was helemaal wegbezuinigd. De Maassluisse
politiek heeft in dat kader ook het wiel uitgevonden:
samenwerken met andere culturele instellingen. We
mogen hopen dat eerst nagedacht wordt over de
potenties van de museale collectie en wat daarmee
bereikt kan worden inplaats van wegstoppen in een
verzamelgebouw, zonder uitstraling en betekenis.
Musis 6

Na tientallen jaren van emigratie en
immigratie is de band van het primaire
bezoekerspotentieel op zijn zachtst slapjes
geworden. De wereld is klein geworden en
de mobiliteit groot. Staat de Schiedamse
jeneverindustrie al ver van een naar
Schiedam verhuisde Hagenees af, laat
staan dat een Berber zich zal herkennen
in de verhalen over de branderijen en
aanverwante bedrijven. Als museum
moet je meer doen dan alleen laten zien
welke boeken Abraham Kuyper schreef
en wie schipper X was op de logger
van reder Y. Als het de bedoeling is dat
ook de Schiedammers, Vlaardingers en
Maassluissenaren die geen innige band
met hun woonplaats voelen naar het
museum komen, dan zal het getoonde
relevant voor hen gemaakt moeten
worden.
Waarvoor?
The International Council of Museums, de
wereldwijde organisatie voor musea die onder andere
verantwoordelijk is voor het ethische kader waaraan
Nederlandse musea zich hebben verbonden, verstaat
onder een museum: ‘… een permanente instelling,
niet gericht op het behalen van winst, toegankelijk
voor publiek, die ten dienste staat van de samenleving
en haar ontwikkeling. Een museum verwerft,
behoudt, onderzoekt, presenteert, documenteert en
geeft bekendheid aan de materiële en immateriële
getuigenissen van de mens en zijn omgeving, voor
doeleinden van studie, educatie en genoegen.’ Het
museum is er dus om het publiek zijn collectie te
presenteren, deze zo goed mogelijk te beheren en te
onderzoeken, zodat er van geleerd kan worden. Dit
geldt voor de grote, maar net zo goed voor de drie
Maasstedelijke musea. Deze beheren en verwerven
objecten en ‘getuigenissen’ en maken daar als het
even kan mooie tentoonstellingen mee. De musea
zorgen er in opdracht van hun gemeentebesturen voor
dat de materiële nalatenschap, collectief bezit, netjes
bewaard en overgeleverd wordt. Wat het presenteren
betreft, hebben de musea de taak te stichten en te
vermaken en daarbij is het noodzakelijk te bepalen wat
er gesticht en wie er vermaakt wordt. Welke boodschap
bereikt uiteindelijk de bezoeker en wie is die bezoeker
eigenlijk? In de vooroorlogse periode was die vraag
eenvoudiger te beantwoorden dan nu aan het begin van
de 21e eeuw. De collecties waren representanten van
een in veel gevallen nog plaatsgebonden en traditionele
maatschappij. Het publiek kwam hoofdzakelijk uit de
steden zelf en de kans was groot dat de voorouders
ook uit die plaatsen kwamen. Een stevige band dus
met de materie. Hoe anders is het in 2012 gesteld. Na
tientallen jaren van emigratie en immigratie is de band
van het primaire bezoekerspotentieel op zijn zachtst
7 Musis
slapjes geworden. De wereld is klein geworden en de
mobiliteit groot. Staat de Schiedamse jeneverindustrie
al ver van een naar Schiedam verhuisde Hagenees
af, laat staan dat een Berber zich zal herkennen in de
verhalen over de branderijen en aanverwante bedrijven.
Natuurlijk zijn er altijd de breed geïnteresseerden en
de toerist die hier nog op afkomen, maar als museum
moet je meer doen dan alleen laten zien welke boeken
Abraham Kuyper schreef en wie schipper X was op de
logger van reder Y. Als het de bedoeling is dat ook de
Schiedammers, Vlaardingers en Maassluissenaren die
geen innige band met hun woonplaats voelen naar
het museum komen, dan zal het getoonde relevant
voor hen gemaakt moeten worden. De steden zelf
spelen daarbij letterlijk een belangrijke rol. Het zijn
de stenen, het water en het groen, die als referenties
aan het verleden ter beschikking liggen. De industriële
bedrijvigheid, de kleedwijze, de gewoonten rondom
leven en dood, die een bespiegeling op de locale
geschiedenis mogelijk maken. En zo zijn er nog legio
thema’s te bedenken. De kunst om de historische
sensatie op te wekken die de plek waar je woont of
werkt betekenis geeft, of die nu gestoeld is op een
verhaal van gisteren of van 300 jaar geleden, daar gaat
het om. De (historische) karakteristieken van de steden
komen daarmee (automatisch) aan de orde en verklaren
de stad zoals die nu is. Bewegend tussen het heden en
het verleden.
Advertentie Levers Zeep Maatschappij, Vlaardingen 1928

Musis 8

Sinds het aantreden van het gedoogkabinet Rutte
lijkt het bij kunst en cultuur alleen nog maar te gaan
over bezuinigen en verzakelijken. De staatssecretaris
besloot stevig te snijden en verbond aan subsidiëring
van musea als zakelijke voorwaarde dat ze 17,5 %
van de benodigde gelden uit eigen inkomsten kunnen
verwerven. Het was duidelijk waar het kabinet stond.
Gedoogpartner PVV vond kunst en cultuur iets voor
de elite en niets voor Henk en Ingrid, en de VVDstaatssecretaris
mocht dat zakelijk vertalen, als er maar
bezuinigd werd. Woordvoerders van alle kunstsectoren
vertelden in de media waarom ze vonden dat nu
juist hun sector onevenredig werd gepakt, en in de
nationale praathuizen zoals De Wereld Draait Door,
Pauw & Witteman en de Tweede Kamer, in die volgorde
graag, kreeg de arme staatssecretaris al snel het etiket
cultuurbarbaar opgeplakt. Tot overmaat van ramp nam
ook zijn belangrijkste adviseur, de voorzitter van de
Raad voor Cultuur, de benen, omdat zij de plannen niet
‘met haar geweten kon verenigen’. Daarmee bedoelde
ze dat het culturele wereldje haar als ‘saboteur’ zou
uitkotsen als ze met deze cultuursloper compromissen
sloot
De staatssecretaris is een man van de wereld en weet
waar hij iemand kan vinden, die zijn ruwe aanpak
zakelijk overtreft, en hem daardoor alsnog in de positie
van hulpsinterklaas brengt. Natuurlijk in Schiedam,
waar alles in de overtreffende trap gebeurt en waar
ze van saneren en doorpakken weten. Daar kent men
het bijpassende jargon en daar, zal de staatssecretaris
gedacht hebben, wordt de roep om ‘cultureel
ondernemerschap’ meteen begrepen. Halbe Zijlstra
kent niet alleen de wereld, hij kent ook Joop Daalmeijer
(1946), geboren en getogen Schiedammer, groot
geworden bij de publieke omroep (VARA!) en ‘de man
van’ een oud-royaltyverslaggeefster met een passie
voor klassieke muziek. Zo iemand is van populistische
smetten vrij, en hoeft ook geen carrière meer te maken.
Daalmeijer heeft inmiddels inderdaad zoveel kunststof
doen opwaaien dat de demissionaire staatssecretaris
naar de achtergrond is verdrongen.
Het advies van de Raad voor Cultuur is sinds de
presentatie op 21 mei nog geen dag uit media
weggeweest. Eindelijk kan de pers weer ronduit
positie kiezen, een zegen in tijden van rare Kunduzakkoorden,
waarvan je als krant niet precies weet wat
je ervan moet vinden, zolang je niet weet wat je lezers
ervan vinden. Natuurlijk beschouwt Gerry van der List
in Elsevier Daalmeijer als een held van onze tijd, wat
hij tot uitdrukking brengt in de kop In Beweging, met
de niet mis te verstane ondertitel Zakelijk advies van
de Raad voor Cultuur toont heilzame effecten van het
kabinetsbeleid. En ook te verwachten was dat Marc
Chavannes in NRC Handelsblad tegengas zou geven.
Hij vindt dat getamboer op zakelijkheid maar niks, en
kopt Cultuur is geen uitgave, maar een investering in
de toekomst. Hij verduidelijkt dat met de ondertitel
9 Musis
Tekst: Henk Slechte
Schiedam schenkt met
Daalmeijer meer dan u denkt
Lastig voor een overheid die niet meer weet waar
kunst en cultuur goed voor zijn. Het is leuk om te zien
dat Daalmeijer stevig op de tenen van veel kunst- en
cultuurpausen is gaan staan, en dat er mooie ruzies
zijn opgebloeid, bijvoorbeeld tussen de directeur van
het Rijksmuseum en de voorzitter, niet vanwege de
inhoud, maar omdat de laatste de eerste in het advies
onheus zou hebben bejegend. En natuurlijk wijst de
onvermijdelijke Joop van den Ende op het grote belang
van cultuur (lees: musicals) voor ons aller intellectuele
welbevinden en verwijt hij de Raad voor Cultuur
kortzichtigheid. Tenslotte dragen ook de onvolprezen
schrijvers van ingezonden stukken hun steentje bij,
met als mijn persoonlijke kampioen Fred ter Maat, die
in de Volkskrant van maandag 4 juni de vloer aanveegt
met de boosheid van de Stichting Amstel 218 van de
familie Six, waarvan de subsidie van € 413.000 voor het
onderhoud van de familiecollectie op advies van de
Raad voor Cultuur dreigt te worden stop gezet, omdat
die, nadat de belastingbetaler al miljoenen had gepompt
in achterstallig onderhoud en verzakkingen van het
pand, waarin de collectie is gehuisvest, het bezoek van
de collectie tot 5.000 mensen per jaar beperkt. Dat vindt
de Raad geen adequaat cultureel ondernemerschap.
Ter Maat heeft zelfs uitgerekend dat iedere bezoeker de
belastingbetaler meer dan € 80 kost. Hij heeft een gratis
advies voor de verbolgen jonkheer Jan Six: breng de
collectie onder bij het Rijksmuseum.
Het lezen van adviezen als dat van de Raad voor
Cultuur is geen genoegen, zeker niet als het
profijtbeginsel je van iedere pagina tegemoet spettert,
en het afschuwelijke jargon dat daarbij hoort de
krenten toedekt, die ook in de pap zitten. Toch verdient
Daalmeijer krediet, omdat hij vingers op zere plekken
legt en de verwende kunst- en cultuur- jongens en
meisjes duidelijk maakt dat het geld dat zij vrolijk
besteden wel door anderen verdiend moet worden,
en dat het daarom geen kwaad kan als zij dat af en
toe aan de lijve ervaren. Toegegeven, hij heeft zijn
woorden niet gewogen op de goudschaaltjes waarop
de cultuursector recht meent hebben, hij glijdt soms
ook pijnlijk uit over de schillen van de bananen die hij
zelf heeft opgepeuzeld, en hij wekt terecht en wellicht
opzettelijk vrees voor het binnenrukken van managers
in kunst en cultuur, zoals dat ook in het onderwijs
en de gezondheidszorg is gebeurd, maar zijn advies
is ook een interessante aanvulling op de soms botte
plannen van de staatssecretaris. Als het resultaat van
een paar jaar kunst en cultuur plagen en afknijpen is
dat de instellingen weer tot het besef komen dat ze
het geld van de belastingbetaler uitgeven en daarvoor
wel iets terug mogen doen, zoals bijvoorbeeld beter
samenwerken en wat beter naar kosten en baten kijken,
is al veel gewonnen. Uiteraard valt bij het hakken soms
een spaander, of om het Schiedams te houden, wil bij
het drinken wel eens een glaasje breken. Na lezing van
het advies staat in ieder geval één ding vast: Schiedam
schenkt met Daalmeijer meer dan u denkt.

CULTUUR
IN EEN
TUSSENSTAD
Schiedam maakt deel uit van een culturele metropool.
Of het bestuur dit nu leuk vindt of niet. Stem daarom
het beleid af op de wisselwerking met andere partners
in een grotere omgeving, is de mening van dr. Riemer
Knoop. Pas dan zal Schiedam kans zien z’n diversiteit
en aantrekkelijkheid te behouden. Samenwerking is een
noodzaak concludeerde hij in 2008 in zijn rapportage
‘De historische collectie zichtbaar’. Met het krimpen van
de financiële marges kunnen cultuurinstellingen zich
bepalen tot hun historische beperkingen, maar in breder
verband naar synergie moeten zoeken
tekst: Riemer Knoop
foto: Jan van der Ploeg
Schiedam, ik kom er niet vaak. Met de auto rijd ik er
zo voorbij en met de trein gekomen denk ik steeds dat
ik ben uitgestapt op het verkeerde station. Voor een
stad met 75.000 bewoners, zo tussen Alphen/Almelo
en Purmerend/Hengelo, maar wel bij de eerste veertig
van het land, is de entree bepaald underwhelming. De
looproute naar het centrum drukt je met de neus op
de historie. Een rasarbeidersstad, nog half aanwezig
in onbezielde en onbeminde woonkwartieren, schaars
gelardeerd met enige chique. Knechten en heren, dat
is duidelijk. Stampend vol ook: Schiedam staat op de
achtste plaats qua bevolkingsdichtheid, na Gouda, Delft,
Haarlem en Leiden, als we Den Haag en Amsterdam
even hors concours laten.
Orgel en historische collectie
Ik ken de stad van twee dingen. Een lieve vriend
bespeelde een decennium geleden op een
zondagochtend eens het Standaartorgel in het
Theater aan de Schie. Tot onze stomme verbazing zat
het theater vrijwel geheel vol met meest zilverwitbejaarde
koppen. Uit volle borst werd alom met de
swingende liedjes meezongen. Een heimelijke vorm van
community art ver voordat de meezing-Matthaeus in
zwang raakte.
De tweede gelegenheid was in 2008, toen ik samen
met mijn collega advies uitbracht over de Schiedamse
‹historische collectie›. Die was sinds lang niet meer
te zien geweest, maar kon misschien goed bijdragen
aan revitalisering van de binnenstad. Hoe kon die
het best gepresenteerd worden, gegeven de ambitie
van wethouder Menno Siljee om het verveloze en
uitgewoonde centrum rondom
de Hoogstraat nieuw leven in te
blazen? Hij had er een pand op het
oog, aan de achterkant van het
Jenevermuseum. Door samenvoeging
zou je een prachtige meerwaarde
kunnen bereiken. Nu alleen nog
een helder combiconcept en een
slimme inrichting, tegen een billijke
investering en overzichtelijke
exploitatiekosten.
Dat liep anders dan gedacht. Een
slim plan is een ding. Daadkrachtige
gemeentelijke sturing van haar
eigen of door haar betaalde
cultuurinstellingen, is iets anders.
En aan dat laatste schortte het.
Bovendien spoorde het idee dat je er
met een mooie historische presentatie
wel komt, niet met moderne museale
opvattingen over interactiviteit,
participatie en inclusiveness.
Geschiedenis en erfgoed zijn geen
objectieve grootheden, kun je niet
zomaar ‹laten zien›, maar worden
iets en krijgen betekenis door daar
op een bepaalde manier mee om te
gaan. Wij adviseerden de gemeente
om vooral bestuurlijk in te grijpen
en de musea nauwer met elkaar te
laten samenwerken, ze minder als
bokken op hun haverkist te laten
zitten. En de stadshistorie zou pas
wat kunnen worden wanneer de hele bevolking zich
er gepresenteerd en gerepresenteerd in zou weten. Dat
vergde conceptuele vernieuwing van enige spelers,
zoals het Jenevermuseum. Die moest een grotere
rol krijgen in een nieuwe citymarketing, maar dan
wel wat minder oubollig. De gemeente was aan zet.
Eind 2009 werd ons advies in een breed overleg van
alle stakeholders besproken. Het had wat van een
jaarvergadering van The Sopranos, zo ongemakkelijk
voelde de bijeenkomst. Wel begrijpelijk want er
moesten bestuurlijke knopen worden doorgehakt.
Vervolgens raakte het college betrokken in de perikelen
rond burgemeester Wilma Verver-Aartsen met als
gevolg een definitieve breuk en benoeming van een
nieuw bestuurslichaam. Een nieuw cultuurbeleid,
waarin de visie 2006-2009 had moeten worden
uitgewerkt bleef daarmee in de ijskast. Een zoveelste
gemiste kans maar nu ook een gelegenheid om de
balans op te maken. Wat moet je als gemeente willen,
waar liggen de grenzen van wat je kunt? Dat de crisis
ons dwingt de buikriem aan te snoeren, betekent niet
dat er niet meer helder nagedacht hoeft te worden.
Wat mag je van een stad op het gebied van cultuur
verwachten? Sinds jaar en dag gebruiken gemeenten
daarvoor een handleiding van de VNG uit 2003.
Centraal staan de samenhang tussen soorten culturele
voorzieningen en de relatie tussen ambitieniveau
en omvang van een gemeente. De VNG hanteert
een mooie, ringvormige indeling in kleine (onder
30.000 inwoners), middelgrote en grote gemeenten
(boven 90.000). Vele zustersteden van Schiedam met
Musis 10

dezelfde bevolkingsomvang baseren hun cultuurbeleid
op dit ‹ringmodel›, en leiden er een prachtige
beleidssystematiek uit af, zoals twin Lelystad, ook
met 75.000 inwoners. De eerste stap in deze indeling
voorziet in het niveau van basisvoorzieningen
zoals een bibliotheek, bioscoop, museum, omroep,
kunstcentrum met uitleen en educatie, muziekschool,
podia. Deze voorzieningen, stap twee, moeten ook
duurzaam zijn. Waar nodig kies je, stap drie, voor
bijzondere accenten in bespeling en gebruik, door
middel van doelsubsidies en programma›s. De omvang
en inhoud hebben te maken met waar je met je stad
en het verzorgingsgebied heen wilt, en met wat je
mogelijkheden zijn. Festivals en andere beeldbepalende
toestanden vinden hier hun plaats. Emmen (110.000
inwoners) in het lommerrijke Drenthe met een knoeper
van een dierentuin dat het daarnaast vooral van
fietsend submodaal gezinstoerisme in de zomer moet
hebben, zal andere keuzes maken dan Roosendaal
(77.500) dat vooral grensoverschrijdende wietblowers
ontvangt. Dordrecht (119.000) mikte op historische
kleuren, muziek (Bach!) en sinds kort op een nieuwe
geschiedenissensatie in en rond Het Hof. Waar in 1572
onze republiek werd geboren investeert de gemeente
nu 16 miljoen in een historisch-toeristische trekpleister,
met een programmering die eigen burgers en toeristen
moet aanspreken. Kost iets, maar dan heb je ook wat.
Door de bank genomen zijn de standaardvoorzieningen
in Schiedam alle aanwezig. In vergelijking soms zelfs
aan de ruime kant – de gemeentelijke cultuurdienst
vindt ze althans passen bij een stad van meer
11 Musis
Zo zou het ook met Schiedam en
zijn cultuur kunnen. De wereld
klopt aan de poort. Of Schiedam
het nou leuk vindt of niet, het ís
deel van een megametropool.
De lokale kleur komt tot stralen
in contrast met een groter
geheel. Sommige dingen hoef
je niet meer te doen, op 10
minuten rijden met de tram
vind je het misschien stukken
beter. Dat geeft je de ruimte je te
concentreren op andere dingen.
De vraag is nu: Wie schrijft
dat verhaal? Wie bedenkt een
strategie om typisch Schiedamse
dingen in zo›n grotere context
verder te helpen?
dan 90.000 inwoners. Dat mag misschien zo zijn,
maar zijn ze ook duurzaam en optimaal op elkaar
afgestemd? Neen dus. Daar is nog wel wat te doen, zo
constateerden wij zelf eerder. Op het hogere niveau
van gebruik en bespeling heeft de gemeente wel enige
plannen, maar weinig geld. De basisstructuur slokt
immers al 90 procent van de middelen op, terwijl
de cultuurbezuinigingen van een kwart het beeld er
niet rooskleuriger op maken. Daarbij zijn de plannen
nog niet in een breder kader geplaatst en ligt er
evenmin een evaluatie van de vorige beleidsperiode
(2006-2009: Veel is goed maar goed is veel beter).
Wel zijn er allerhande nota›s over deelterreinen,
zoals beeldende kunst, kunsteducatie, wijkcultuur
en evenementenbeleid. Maar dat zijn toch meer
puzzelstukjes.
Het bredere kader werd door Siljee eind 2009 in een
Cultuurbrief aangekondigd. Dat zou de Cultuurvisie
2011-2021 worden. Die is er nog niet, maar er zijn wel
wat uitgangspunten bekend, of liever de verwachtingen
die de politiek koestert. Cultuur moet sociaal binden,
de economische groei bevorderen en de identiteit van
de stad en de wijken versterken. Dat is ook te lezen als
een voorwaarde om in tijden van schaarste toch nog
gemeenschapsgeld in cultuur te kunnen steken. Daar
zit de blijvende legitimatie van overheidsbemoeienis
met kunst en cultuur, ook als het even wat minder gaat:
cohesie, economie en branding. Daar kan niemand
tegen zijn, dunkt me. Beleidsambtenaar Tjitske Houkes
die ik ernaar vroeg vertaalde ze al in concretere lijnen.
Het gaat dan om cultuurparticipatie, die door de
investeringen in het Wennekerpand bevorderd moet
worden, en om een nieuw leven voor de binnenstad,
door evenementen en een mooi museumkwartier – zie
boven.
Cultuur stimulering
Een algemene vraag die opkomt is hoe je dat nou
slim doet, cultuur stimuleren. Het sleutelwoord dat ik
in Schiedam telkens tegenkom is ‹regie›. Dat klinkt
heel flink en zelfbewust, maar gezien wat er tot nog
toe gedaan is, betekent het misschien minder dan het
lijkt. Maar dan nog is het de vraag of je als overheid
wel moet willen regisseren. Natuurlijk moet je als
subsidiegever redelijk gedrag kunnen afdwingen. Niet
een oud-burgemeester accepteren als eeuwigdurend
voorzitter van van alles, om maar es wat te noemen.
Maar je zou in een wat minder optimistische
maatschappijvisie (maar ja, Schiedam heeft sinds 1964
een ononderbroken lijn van sociaaldemocratische
bestuurders gekend) ook kunnen constateren dat
de inhoud van kunst en cultuur zich maar lastig
laat sturen. Althans niet met succes. Cultuur is er
gewoon, komt voort uit onbedwingbare noodzaak,
en het beste wat je kunt doen is die rivier waar nodig
van een bedding voorzien om hem de goeie kant
uit laten stromen, en met dammen en stuwen de
snelheid beïnvloeden. Met zijkanaaltjes kun je nat land
draineren, of droge grond bevloeien. Ik weet niet of
deze discussie, die gaat over verleiden, reageren en
begeleiden, in de Schiedamse stadsburelen of überhaupt
gemeentebreed gevoerd is. Dus niet: wat gaan we doen,
maar: wat is er, wat kan er, en wat zouden we willen
bereiken? Schiedams cultuurkenner Hans van der Sloot
die ik ernaar vroeg, meende van niet.

Anneke Dunkhase,
amazone
Matras met
perfect
aansluitende
elementen
Swissfl ex en ik. Eén tijdens het slapen.
NIEUW
Een gezonde nachtrust door de synchroon-precisie tussen matras en lattenbodem. Het resultaat:
• Perfecte aanpassing aan uw bewegingen tijdens de slaap.
• In elke houding perfect in balans en een goede ondersteuning van top tot teen.
• Anatomisch correct en tegelijk ontspannen, drukvrij liggen.
Alleen Swissfl ex biedt deze unieke combinatie van matras en lattenbodem voor alle
lichaamstypen aan, in een uitgebreid assortiment.
Swissfl ex. Omdat een gezonde nachtrust het waard is.
Synchroon-precisie = precieze samenwerking tussen matras en lattenbodem
Paardrijden is mijn leven.
Een gezonde nachtrust mijn stokpaardje.
Hoogstraat 172-174 - 3111 HP Schiedam - Tel.: (010) 42 68 732
www.bednodig.nl
Orthopedische kussens thuis gratis testen.
Parkeren: ABC Parkeergarage - Kreupelstraat. Gratis uitrijkaart.
Zelfregulerende
lattenbodem
Hoogstraat 172-174 - 3111 HP Schiedam - Tel.: (010) 4
Hoogstraat 172-174 - 3111 HP Schiedam - Tel.: (010) 42 68 732
www.bednodi
www.bednodig.nl
Orthopedische kussens thuis grat
Orthopedische Parkeren: ABC kussens Parkeergarage thuis gratis - Kreupelstraat. testen. Gratis u
Parkeren: ABC Parkeergarage - Kreupelstraat. Gratis uitrijkaart.
Musis 12

Maasmetropool
Maar er is nog een kant. Schiedam is zakelijk gezien
een satellietstad van Rotterdam. De culturele praktijken
die je wilt bevorderen of ondersteunen kun je daar
niet los van zien. Als je in Schiedam zegt ‹ik ga de stad
in› dan bedoel je de Coolsingel, niet de Hoogstraat.
De rechter Maasoever is een stedelijk continuüm
waar voor een miljoen mensen complementaire
voorzieningen moeten zijn: sociaal, economisch,
recreatief, infrastructureel en… cultureel. Wonen,
werken en uitgaan, samen een wereldregio. Als Den
Haag, Delft en Rotterdam al op werkelijk alle mogelijke
gebieden samen willen en kunnen werken, waarom
zouden Vlaardingen en Schiedam dan van een andere
planeet zijn? Bureau LAGroup deed vorig jaar voor
Den Haag en Rotterdam onderzoek naar culturele
samenwerking in de Metropoolregio. Ik vond daar in
het Schiedamse denken weinig van terug, behalve dat
men met zo›n metropoolregio niet veel op heeft. In de
week voor Koninginnedag maakte de burgemeester nog
wereldkundig dat ze er weinig toegevoegde waarde in
ziet.
Je hoeft geen geleerde te zijn om te zien hoe een
gemeente, naast met culturele praktijken meebewegen
en die stimuleren, ook opportuun kan uitbuiten van wat
zich om haar heen voordoet. Wat mij betreft is dat het
soort achtergrond waartegen het Siljeese trio “cohesie,
economie en identiteit” reliëf krijgt. Je kunt dan kijken
naar wat Schiedam aan eigen waarde kan leveren,
in contrast met en aanvullend op wat er elders in de
zuidelijke Randstad te vinden is. Wellicht zelfs op een
eigen niveau – wijk, buurt, straat. Het is de context van
de stad, als halfweg tussen Westland en Rotterdam, die
Schiedam zijn betekenis geeft. In historische zin maar
ook in termen van vandaag de dag, waarin bijvoorbeeld
immigrantencultuur reliëf krijgt.
Een dergelijke manier van kijken is misschien
ongebruikelijk. De wereld houdt niet op bij de
stadspoort. Je wordt mede bepaald door je omgeving, je
bent wat je bent juist door je verhouding met anderen.
De hoekse en kabeljauwse twisten binnen je eigen
muren zijn hartstikke interessant, maar alleen voor
zover die muren er zijn. Vallen ze weg, dan heb je met
een andere wereld te maken. Dat dient zich nu aan. Je
kunt daar voor het moment weinig meerwaarde in zien
– je kunt ook denken: waar staan we over vijftig jaar?
Er dient zich dan een mooie parallel aan. Zo is het in
de monumentenzorg, om eens wat te noemen, niet een
monumentaal gebouw dat de omgeving haar betekenis
geeft, het is vaak omgekeerd. Het is vooral de context
die een object waarde verleent. De afwisseling langs
de grachtengordel, niet de eenheid, maakt het geheel
aantrekkelijk. Dat geldt zelfs voor voorwerpen. Een
museum met alleen Rembrandts is toch wat saai. Juist
in het onderscheid met tijdgenoten wordt de eigenheid
en kwaliteit gezien. Zo zou het ook met Schiedam en
zijn cultuur kunnen. De wereld klopt aan de poort. Of
Schiedam het nou leuk vindt of niet, het ís deel van een
megametropool. De lokale kleur komt tot stralen in
contrast met een groter geheel. Sommige dingen hoef
je niet meer te doen, op 10 minuten rijden met de tram
vind je het misschien stukken beter. Dat geeft je de
ruimte je te concentreren op andere dingen. De vraag is
nu: Wie schrijft dat verhaal? Wie bedenkt een strategie
om typisch Schiedamse dingen in zo›n grotere context
verder te helpen?
13 Musis
Een algemene vraag die opkomt is
hoe je dat nou slim doet, cultuur
stimuleren. Het sleutelwoord dat ik in
Schiedam telkens tegenkom is ‹regie›.
Dat klinkt heel flink en zelfbewust,
maar gezien wat er tot nog toe
gedaan is, betekent het misschien
minder dan het lijkt. Maar dan nog
is het de vraag of je als overheid wel
moet willen regisseren. Natuurlijk
moet je als subsidiegever redelijk
gedrag kunnen afdwingen. Maar je
zou in een wat minder optimistische
maatschappijvisie ook kunnen
constateren dat de inhoud van kunst
en cultuur zich maar lastig laat sturen.
Depot Jenevermuseum
Riemer Knoop is eigenaar van Gordion Cultureel
advies. In 2008 bracht Knoop, samen met zijn
college Rob van Zoest, een rapportage uit over
de manier waarop de historische collectie van
het Stedelijk Museum een permanente rol in de
culturele stadspresentatie zou kunnen krijgen en
het daarvoor samenvoegen van Stedelijk Museum
en Jenevermuseum onder één koepel, al dan niet
samen met de Nieuwe Palmboom en het Nationaal
Coöperatiemuseum.
Van 1997-2000 was Knoop projectleider van de
Archeotheek van het Rijksmuseum van Oudheden,
Leiden in aansluiting van zijn functie als hoofd
Archeologisch Informatie Centrum en directeur
Stichting voor de Nederlandse Archeologie. In 2011
werd hij benoemd tot voorzitter van de bijzondere
adviescommissie Evaluatie van de Raad voor
Cultuur, lid van de adviesraad RCE Erfgoedbalans
van het Ministerie van OCW / DG Cultuur Als
onderzoeker en consultant diende hij tal van
overheden en gemeenten van advies.

VRIJE ACADEMIE EN MUZIEKCENTRUM
OPMAAT STAKEN VERZET TEGEN FUSIE
In het voormalige postkantoor aan
de Westhavenkade in Vlaardingen
beginnen in september 2013 de
Vrije Academie en Muziekcentrum
OpMaat aan een ander leven. Om
overlast over en weer te voorkomen,
worden de lesruimten in het nieuwe
onderkomen van elkaar gescheiden
en geïsoleerd. Voor de rest vormen de
twee instellingen één onlosmakelijk
geheel. OpMaat en de Vrije Academie
houden op 1 januari 2013 op te bestaan
als zelfstandige organisatie; ze gaan
samen verder in een nieuwe stichting
die verantwoordelijk wordt voor de
kunsteducatie in Vlaardingen. Een oud
plan van de gemeente Vlaardingen
wordt werkelijkheid, mede dankzij
bezuinigingen bij het Rijk
Reeds in 2004 drong de gemeenteraad aan op een
fusie van de muziekschool en de academie voor
amateurkunst. De raad streeft al jaren naar een
meer gecoördineerd en doelgericht programma voor
kunsteducatie waar de hele stad van profiteert en niet
alleen een paar honderd cursisten die zich lessen in
trompetspelen, aquarelleren of toneelspelen kunnen
veroorloven. ,,Het zou goed zijn als kunsteducatie
een vaste plaats kreeg in het lesprogramma van de
scholen,’’ betoogt wethouder cultuur Jan Robberegt.
De schooljeugd krijgt nu ook wel les in kunstzinnige
vakken, met het Kunstenplan, maar dat gebeurt teveel
op incidentele basis. ,,Het is een beetje hapsnap tot nu
toe,’’ zegt Robberegt. ,,We willen er graag meer lijn in
brengen.’’
OpMaat en Vrije Academie leken die visie lang niet
te delen. Ondanks politieke aandrang kwamen
fusiebesprekingen nauwelijks van de grond. In de
eerste jaren was daar een goede reden voor, zegt
Robberegt. OpMaat zat financieel aan de grond. De
Vrije Academie zag een samengaan met zo’n instabiele
partner gewoon niet zitten. Maar ook toen de financiën
van OpMaat waren gesaneerd door extra bijdragen
van de drie geldschieters, de gemeenten Vlaardingen,
Schiedam en Maassluis, wilde het overleg niet
vlotten. Geen van beide instellingen leek bereid haar
zelfstandigheid op te geven. Dat de twee partners tegen
wil en dank na acht jaar hun verzet hebben gestaakt
en alsnog fusiebesprekingen voeren, is niet zozeer het
tekst: Peter de Lange
gevolg van gerijpte inzichten als wel van gewijzigde
omstandigheden. En van politieke dwang.
Om met de omstandigheden te beginnen.
Allereerst is er een acuut huisvestingsprobleem.
Het huidige onderkomen van de muziekschool
aan de Meidoornstraat gaat binnen afzienbare tijd
tegen de vlakte in verband met de grootschalige
stadsvernieuwing in de Babberspolder. Ook de
accommodatie van de Vrije Academie heeft zijn langste
tijd gehad. Het Hollandiagebouw waar de leslokalen zijn
ondergebracht, is dringend aan een renovatie toe. Om
de huisvesting te updaten is naar schatting drie miljoen
euro nodig. Die last kan de zwaar onder druk staande
gemeentebegroting onmogelijk dragen.
Een gezamenlijke huisvesting komt voor de gemeente
goedkoper uit en dat is mooi meegenomen in tijden
dat er fors in de uitgaven gesneden moet worden.
Weliswaar bedraagt de huur voor het oude postkantoor
het lieve sommetje van 220.000 euro per jaar, maar
daar staat tegenover dat eigenaar Mol zich contractueel
heeft verplicht 1,5 miljoen euro te investeren in het
gebruiksklaar maken van het pand.
Op papier is de gemeente straks jaarlijks € 143.000
meer aan huisvestingskosten kwijt dan nu. Maar
dat verschil is verklaarbaar en aanvaardbaar, meent
Robberegt. ,,We moesten hoe dan ook nieuwe
huisvesting voor OpMaat bekostigen. En vergeet niet
dat de Vrije Academie geen huur betaalt. Die heeft
het Hollandiagebouw altijd om niet gebruikt.’’ Het
monumentale Hollandiagebouw gaat na het vertrek
van de academie naar de overzijde van de haven in de
verkoop. Het college van b en w denkt goede zaken
te kunnen doen als de economie zich eenmaal heeft
hersteld. Het monumentale pand zou gewild zijn bij
ontwikkelaars die het beschouwen als ideale locatie
om kantoren dan wel appartementen in te vestigen.
Met de opbrengst zou Robberegt dan een deel van de
herhuisvestingskosten van de kunsteducatie kunnen
terugverdienen.
Een tweede omstandigheid die bijdroeg aan de
toenadering tussen muziekcentrum OpMaat en de Vrije
Academie is simpel samen te vatten met het woord
bezuinigingen. Vlaardingen moest dit jaar 17 miljoen
euro korten en ook de culturele sector ontkwam er niet
aan een bijdrage te leveren. Inmiddels hebben b en
w bekend gemaakt dat er nog eens zes miljoen moet
worden ingeleverd als gevolg van nieuwe tekorten
op de gemeentebegroting. En daar nog eens bovenop
heeft ‘’het maatschappelijk middenveld’’, een andere
aanduiding voor de gesubsidieerde instellingen, de
opdracht gekregen uit te zoeken hoe zij samen twee
miljoen euro extra kunnen besparen.
De kunsteducatie staat, na aftrek van de
bezuinigingsronde, voor 845.000 euro in Robberegts
begroting. Wat daar uiteindelijk van zal overblijven,
is koffiedik kijken. De bijdrage van de kunsteducatie
Musis 14

aan de eerder genoemde twee miljoen zal de subsidie
verder omlaag brengen met een nog onbekend, maar
ongetwijfeld niet gering bedrag. Voor OpMaat kunnen
de bezuinigingen zelfs nog nadeliger uitpakken, want
de muziekschool is afhankelijk van drie gemeenten.
Niet onwaarschijnlijk is dat na Vlaardingen, ook
Schiedam en Maassluis hun bijdrage aan OpMaat
zullen verminderen. ,,Het zou mij niets verbazen als dat
gebeurt,’’ aldus Robberegt.
Onder deze omstandigheden kreeg het woord fusie voor
OpMaat en Vrije Academie een veel dreigender klank
dan voorheen. Tegelijkertijd nam de politieke druk op
de twee instellingen om eindelijk zaken te doen toe. In
maart 2011 hakten burgemeester en wethouders, het
getreuzel zat, de knoop door. Ze riepen de directies van
OpMaat en Vrije Academie op het matje en gaven hun
te verstaan dat er spijkers met koppen geslagen dienden
te worden, en wel op zeer korte termijn. Robberegt:
,,We hadden ze heel lang gelegenheid gegeven er
samen uit te komen. Toen dat tot niets leidde, restte ons
geen andere mogelijkheid dan het initiatief naar onszelf
toe te trekken. We hebben en klip en klaar gezegd: als
jullie er nu niet serieus werk van maken, zetten we
de subsidie stop en tuigen we desnoods en op korte
Gevelontwerp voormalig Postkantoor Vlaardingen door Kanters Architecten
termijn zelf een nieuwe organisatie op.’’
Zo kwam het overleg dat moest leiden tot een nieuwe
organisatie voor kunsteducatie alsnog op gang. De
gemeente benoemde een kwartiermaker om de
nodige voorbereidingen te treffen. Sinds enige tijd is
een transitiewerkgroep actief die de fusie ‘’handen en
voeten’’ moet geven. Volgens schema zou de nieuwe
15 Musis
stichting op 1 januari 2013 op papier een feit moeten
zijn. Bij de start van het schooljaar 2013-2014 zouden
beide instellingen volgens de nieuwe opzet en op het
nieuwe adres moeten gaan werken.
Geluiden uit culturele kring dat dit schema te krap is en
dat de verbouwing van het postkantoor en het opzetten
van de nieuwe organisatie meer tijd kosten, zegt
Robberegt te horen noch te herkennen. Twijfels of het
budget voor de verbouwing wel toereikend is, zegt hij
evenmin te vernemen. ,,Ik hoor alleen maar positieve
berichten. De sfeer van het overleg is goed. Het gaat
allemaal prima lukken,’’ verzekert de wethouder.
De fusiebesprekingen mogen dan pas na zware druk
van start zijn gegaan, uitzonderlijk is het niet dat een
gemeente culturele instellingen onder één paraplu
samenbrengt. ,,Dat is in wel meer steden zo,’’ zegt
Robberegt. ,,In veel gemeenten zit de kunsteducatie
onder één dak. Waarom zou het hier niet lukken?
OpMaat en de Vrije Academie kennen elkaar, het zijn
geen twee wezensvreemde werelden.’’
Wie de nieuwe organisatie gaat leiden, staat nog niet
vast. De profielschets van de directeur is inmiddels in
roulatie gebracht, kandidaten kunnen zich melden.
Met de kwestie of ook medewerkers van de huidige
twee stichtingen mogen solliciteren, zegt Robberegt
zich niet te bemoeien. ,,Dat is een zaak van het nieuwe
bestuur. Maar als je het mij persoonlijk vraagt, zeg ik:
als je werkelijk wilt vernieuwen, lijkt het me verstandig
iemand van buiten te nemen.’’
Een naam is er ook nog niet. Centrum voor
Kunsteducatie Nieuwe Waterweg Noord lijkt in al zijn

Dagje Schiedam
Dagje Schiedam
Dagje Schiedam
Ger van Elk – ‘Portret van echtpaar Sanders’
foto: Christie’s Amsterdam B.V.
Ger van Elk – ‘Portret van echtpaar Sanders’
foto: Christie’s Amsterdam B.V.
Ger van Elk – ‘Portret van echtpaar Sanders’
foto: Christie’s Amsterdam B.V.
Aanbieding
Aanbieding
€ 36,50 p.p
€ 36,50 p.p
Romantisch varen
door de grachten
Romantisch varen
van Schiedam, heerlijk
door de grachten
lunchen in één van de
van Schiedam, heerlijk
Romantisch pittoreske restaurants varen en kennis-
lunchen in één van de
door maken de met grachten een uitzonderlijke tentoonstelling in het
pittoreske restaurants en kennis-
van Stedelijk Schiedam, Museum heerlijk Schiedam over de gepassio neerde collecmaken
met een uitzonderlijke tentoonstelling in het
lunchen tioneurs in Piet één en van Ida de Sanders. In deze collectie bevinden
Stedelijk Museum Schiedam over de gepassio neerde collec-
pittoreske zich onder restaurants andere schilderijen en kennis- van CoBrA-grootheden.
tioneurs Piet en Ida Sanders. In deze collectie bevinden
maken Dit arrangement met een uitzonderlijke ‘Dagje Schiedam’ tentoonstelling start om 12.00 in het uur met
zich onder andere schilderijen van CoBrA-grootheden.
Stedelijk een rondvaart. Museum Op de Schiedam fluister boot over vertelt de gepassio de gids neerde de verhalen collec-
Dit arrangement ‘Dagje Schiedam’ start om 12.00 uur met
tioneurs achter de Piet monumentale en Ida Sanders. pakhuizen. In deze Daarna collectie is het bevinden genieten
een rondvaart. Op de fluister boot vertelt de gids de verhalen
zich van een onder lekkere andere lunch schilderijen in een restaurant van CoBrA-grootheden.
of op het terras om
achter de monumentale pakhuizen. Daarna is het genieten
Dit vervolgens arrangement het Stedelijk ‘Dagje Schiedam’ Museum Schiedam start om 12.00 te bezoeken. uur met
van een lekkere lunch in een restaurant of op het terras om
een rondvaart. Op de fluister boot vertelt de gids de verhalen
vervolgens het Stedelijk Museum Schiedam te bezoeken.
achter de monumentale pakhuizen. Daarna is het genieten
van een lekkere lunch in een restaurant of op het terras om
VVV Schiedam
vervolgens het Stedelijk Museum Schiedam te bezoeken.
Buitenhavenweg 9, Schiedam Deze actie geldt op dinsdag
VVV Schiedam
010-4733000
tot en met zondag, tot en met
info@vvvschiedam.nl
Buitenhavenweg 9, Schiedam Deze
september
actie geldt
2012.
op dinsdag
010-4733000
tot en met zondag, tot en met
VVV
info@vvvschiedam.nl
Schiedam
september 2012.
Informatie, voorwaarden en reserveren:
Buitenhavenweg 9, Schiedam Deze actie geldt op dinsdag
010-4733000 www.ontdekschiedam.nu/dagjeschiedam
Informatie, voorwaarden tot en en met reserveren:
zondag, tot en met
info@vvvschiedam.nl
september 2012.
2 e persoon gratis
Aanbieding
2 e persoon gratis
€ 36,50 p.p
2 e persoon gratis
www.ontdekschiedam.nu/dagjeschiedam
Informatie, voorwaarden en reserveren:
www.ontdekschiedam.nu/dagjeschiedam
ALLES IN DE
BOEKHANDEL
Boekhandel J.S. van Leeuwen
Broersvest 85
3111 ED Schiedam
Boekhandel Post Scriptum
Hof van Spaland 31
3121 CA Schiedam
MAAR OOK
COMPLEET OP
INTERNET
www.boekhandelvanleeuwen.nl
www.postscriptum.nl
Schiedam
Lange Haven 54-56
Tel. 010-4732751
Rotterdam-Centrum
Delftsevaart 26
Tel. 010-2132993
Rotterdam-H'berg
Bergse Dorpsstraat 25
Tel. 010-2180067
www.debontekoe.nl
Musis Musis 16 16

In maart 2011 hakten burgemeester en
wethouders, het getreuzel zat, de knoop
door. Ze riepen de directies van OpMaat
en Vrije Academie op het matje en gaven
hun te verstaan dat er spijkers met
koppen geslagen dienden te worden, en
wel op zeer korte termijn. Robberegt:
,,We hadden ze heel lang gelegenheid
gegeven er samen uit te komen. Toen
dat tot niets leidde, restte ons geen
andere mogelijkheid dan het initiatief
naar onszelf toe te trekken. We hebben
en klip en klaar gezegd: als jullie er nu
niet serieus werk van maken, zetten we
de subsidie stop en tuigen we zelf een
nieuwe organisatie op.’’
eenvoud voor de hand te liggen. Het lijkt Robberegt
raadzaam om tenminste in het eerste jaar de namen
Vrije Academie en OpMaat te handhaven. Dat voorkomt
verwarring. Vooral voor het muziekcentrum is dat
van belang, dat heeft ook leerlingen in Maassluis en
Schiedam.
Duidelijk is op voorhand al wel dat de nieuwe man
of vrouw voor lastige keuzes zal komen te staan.
De kunsteducatie moet immers met minder geld
zien rond te komen. Dat kan consequenties hebben
voor de kwaliteit. Mogelijk moeten er als gevolg
van de bezuinigingen lessen worden geschrapt
en medewerkers worden ontslagen. Een andere
mogelijkheid is dat het lesgeld omhoog gaat. Robberegt
zoekt het antwoord in ‘’cultureel ondernemerschap’’.,,Er
zal kostendekkend moeten worden gewerkt,’’ zegt
hij. ,,Dat er meer voor de lessen zal moeten worden
betaald, lijkt me onontkoombaar.’’
Ook de overgang naar een nieuwe cao (die voor
Kunsteducatie) kan voor problemen zorgen. Deze cao
gaat niet voor het voltallige personeel gelden; een
aantal medewerkers van OpMaat heeft de B3-status
en zal die aan het ambtenarenreglement gekoppelde
positie niet graag opgeven.
Parallel aan de besprekingen over de organisatorische
invulling van de fusie, loopt het overleg over de
verbouwing van het oude postkantoor, waarvoor
Kanters Architecten het ontwerp heeft gemaakt. De
Kunsteducatie krijgt zowat het hele gebouw tot zijn
beschikking. Alleen een ruimte aan de achterzijde blijft
17 Musis
voorlopig bij KPN in gebruik als telefooncentrale.
Het gebouw uit 1939 van J.G. Robbers is vooral
functioneel van aard en kent behalve een
indrukwekkend trappenhuis weinig fraaie elementen.
Er is daarentegen volop ruimte in de kelder en de
drie daarboven gelegen etages. De lokalen voor de
muzieklessen zijn, met het oog op de geluidsproductie,
in de kelder geprojecteerd. Om overlast te voorkomen
worden vloeren en wanden geïsoleerd; op de grond
komt geen linoleum, zoals overal elders in het gebouw,
maar vloerbedekking; dat absorbeert meer decibellen.
De begane grond en hogere etages zijn bestemd
voor de lessen in beeldende kunst, vormgeving en
toneel en voor de administratie. Er komen ook een
expositieruimte en een kleine theaterzaal in het
gebouw. De laatste voorziening kan, behalve voor de
toneellessen, ook worden gebruikt voor uitvoeringen.
Na lang beraad kwam het college van burgemeester en
wethouders overeen een deel van de aan de achterzijde
gelegen binnenplaats op te offeren voor de bouw van
een extra vleugel. Deze ruimte is bestemd voor de
kunstuitleen. De beslissing had wat voeten in de aarde,
omdat de gemeente woningbouwplannen heeft in dit
deel van de Vettenoordsepolder. Maar de uitvoering
daarvan ervan kan nog wel vijftien tot twintig jaar op
zich laten wachten.
Om het gebouw aan de buitenzijde op te frissen, wordt
de gevel gezandstraald. Over die ingreep moet wel eerst
overleg worden gevoerd met de Historische Vereniging
Vlaardingen. Restauratiedeskundige Bert van Bommel is
belast met het opknappen van de twee reliëfbeelden op
de buitengevel.
Directeur Henk Horsten van de Vrije Academie
klaagde dat cursisten wegbleven sinds de invoering
van betaald parkeren aan de haven. Op het nieuwe
adres worden minder parkeerproblemen verwacht. Op
de binnenplaats van het postkantoor kunnen enkele
tientallen auto’s gratis parkeren. Met de verbouwing
van het postkantoor krijgt Vlaardingen zijn eigen
variant op het Wennekerpand in Schiedam. Door de
kunsteducatie in het postkantoor onder te brengen,
geeft de gemeente opnieuw een culturele impuls aan
de Westhavenkade, waar ook al wordt gewerkt aan
het nieuwe Museum Vlaardingen en sinds jaar en dag
Ton Stolks muziekcentrum is gevestigd. Robberegt
spreekt al enthousiast van een ‘’museumkwartier’’ aan
de haven. ,,Het wordt een bruisende plek,’’ zegt hij
verwachtingsvol.
Een belangrijk verschil met het Wennekerpand is dat het
vroegere postkantoor het straks zonder bioscoop moet
stellen. Maar daar staat tegenover dat Vlaardingen aan
het Veerplein een uitgaanscentrum met vijf fi lmzalen
krijgt. De verbouwing van het voormalige warenhuis is
inmiddels in volle gang.

STADSGEHOORZAAL
HUIS VAN EN VOOR
DE VLAARDINGERS
Wie stereotype verwachtingen
koestert bij een romantisch
personage als theaterdirecteur
komt bedrogen uit als hij
Sandra Bruinsma ontmoet.
Bruinsma, sinds 2005 directeur
van de Stadsgehoorzaal,
leidde de transformatie van
gemeentetheater tot culturele BV
in soepele banen. Bij zo’n klus past
een zakelijk type en dat is Sandra
Bruinsma dan ook. Een directeur
bovendien, met een duidelijke
mening over de samenwerking
met collega-theaters in de regio.
tekst: Robert van Herk
Sandra Bruinsma komt niet uit de theaterwereld. Ze
studeerde Industriëel Ontwerpen aan de TU in Delft,
werkte in de ICT voor Pink Elephant, als adviseur
en consultant voor BMC, en is gespecialiseerd in
verandermanagement. Wat dat laatste betreft zit ze
op de juiste plek bij het Vlaardingse theater. In de
afgelopen jaren heeft de Stadsgehoorzaal immers
ingrijpende veranderingen doorgemaakt. Van binnen
en van buiten. De grote verbouwing uit 2005 sprong
het meest in het oog. Het gebouw uit 1952 is misschien
geen architectonisch meesterwerk, maar werd wel
ontworpen door de vermaarde Sybold van Ravesteyn
(bekend van de Dordtse Kunstmin, Diergaarde Blijdorp
en legio treinstations) en is bovendien collectief bezit
van drie generaties Vlaardingers. Reden genoeg om
het theater grondig te renoveren, met respect voor
de oude meester en met oog voor modern comfort.
Een renovatie die wonderwel uitpakte. Zeker als je
de nieuwe glazen pui vergelijkt met de halfbakken
aannemersarchitectuur die een eerdere verbouwing in
de jaren 1990 opleverde.
Goed werk dus, maar de meest ingrijpende
verandering was de overgang van gemeentetheater
naar ondernemende BV. En uiteraard de daaruit
voortvloeiende organisatorische wijzigingen. Koren op
de molen van Sandra Bruinsma.
Core business
“Ik begon als interim-directeur aan deze klus, maar
ben uiteindelijk gebleven omdat het vak zo leuk is,
de collega’s zo fijn, maar vooral ook omdat er nog
zoveel moest gebeuren”, vertelt Bruinsma: “Eerst de
verbouwing, vervolgens de overgang naar de BV in
2008. Toen het pand in 2007 weer in gebruik genomen
werd, moest het publiek ons weer vinden, veranderende
de marktomstandigheden…” Never a dull moment, wil
Bruinsma maar zeggen. Hoe het ook zij, wie de cijfers
er op naslaat, kan niet anders dan concluderen dat het
goed gaat met de Stadsgehoorzaal. Kwamen er voor de
verbouwing zo’n 32.000 tot 35.000 bezoekers naar de
voorstellingen, in 2010 waren dat er 46.000, plus ruim
22.000 bezoekers die zijn getrokken via congressen,
feesten en evenementen. “Maar theater is nog steeds
onze core business”, verzekert Bruinsma: “De andere
activiteiten nemen we heel serieus, kunnen we ook
goed, maar moeten vooral bijdragen aan een gezonde
bedrijfsvoering.” Daarnaast begeeft de Stadgehoorzaal
zich ook actief op de sponsor- en fondsenmarkt.
Dat is niet altijd even makkelijk als BV, maar dankzij
de nieuw verkregen status als ANBI (Algemeen Nut
Beogende Instelling), waaraan fiscale voordelen voor
donerende bedrijven zijn verbonden, verloopt ook deze
activiteit naar wens. Ruim dertig bedrijven en fondsen,
waaronder twaalf grotere sponsors, steunen het theater,
vaak meerjarig, waarbij het gezamenlijke belang
centraal staat in de samenwerking.
Huiselijk geweld of theater?
Toch is het theater financieel niet uit de zorgen. “Dit
jaar moest de Stadsgehoorzaal van de Gemeente, tegen
de afspraken in, twee ton inleveren op de begroting”,
zegt Bruinsma: “Daardoor is er nu weer een tekort,
terwijl we in de voorgaande jaren steeds voor op de
begroting liepen. In principe streef ik ernaar om quitte
te draaien, bedrijfsmatig gezond. Dat wil zeggen dat
de gemeente, los van haar structurele bijdrage, niet
extra bij hoeft te springen en dat we zelf geld opzij
zetten voor onderhoud of andere investeringen. Dat
doen we door andere inkomsten te genereren, maar
ook door de organisatie lean and mean te maken;
oftewel door kennis te borgen, maar handjes zoveel
mogelijk in te huren. Die overgang heeft echter tijd
nodig en zo’n extra korting helpt dan natuurlijk niet
mee. Ik verwacht dat we nu in 2017 alsnog quitte
kunnen gaan draaien.” Maar dan is het nodig dat de
Stadsgehoorzaal geen extra kortingen wacht; want
ondanks de verzelfstandiging blijft de gemeente, als
enig aandeelhouder, de hoofdfinancier van het theater
(57% tegen 43% eigen inkomsten). Een afhankelijke
positie. Inmiddels is aangekondigd dat de gemeente
Vlaardingen nogmaals fors moet bezuinigen en in
Rotterdam zien we waar dat, onder andere, toe kan
leiden: een ware kaalslag in de culturele sector. Is
er enige aanleiding om te verwachten dat cultuur
in Vlaardingen de dans ontspringt? Of, met andere
woorden, vreest Bruinsma de komende bezuinigingen?
“Ja en nee, want ik zit er met mijn neus bovenop. Ik
praat mee over de cultuur in de gemeente, heb goede
contacten met de cultuurambtenaar, de wethouder,
de raad. Ik word en ben betrokken bij het welzijn van
Musis 18

Sandra Bruinsma, foto Gerard-Jan Vlekke
Inmiddels stemmen alle theaters in
de regio hun programmering met
elkaar af. Daarbij wordt ook gekeken
naar de samenstelling van het publiek
van de verschillende gemeenten.
“Vlaardingen telt bijvoorbeeld weinig
operaliefhebbers, dus heeft het weinig
zin om onze grote zaal met 680 stoelen
te laten bezetten door hooguit 250
mensen en een verlies te lijden van
meer dan €10.000,-. Wij verwijzen dan
door naar Rotterdam omdat daar een
grotere afzetmarkt is voor dit genre. De
Schuurkerk had een sterke klassieke
programmering, dus gingen wij daar
niet op concurreren. En het publiek in
Schiedam en Vlaardingen wil veelal
hetzelfde; daarom zorgen we dat in
ieder geval onze programmering op
elkaar is afgestemd.”
deze stad. De gemeente heeft met de verbouwing en
de verzelfstandiging een duidelijke keuze gemaakt,
een keuze voor het theater. Het theater draagt bij aan
de aantrekkelijkheid, veiligheid en welzijn van de stad,
is onderdeel van het Actieplan Wonen, zorgt voor
een vitale economie. Tegelijkertijd besef ik natuurlijk
wel dat als het straks neerkomt op een keuze tussen
19 Musis
het tegengaan van huiselijk geweld of stimuleren van
theater, wij het moeilijk krijgen.”
Overcapaciteit
Wat lastig is in tijden van economische crisis, is dat er
sprake is een grote podiumdichtheid in de regio. Er is
veel keuze voor cultuurminnend publiek en landelijk
is merkbaar dat mensen minder uitgeven aan cultuur.
In dat licht zijn de prestaties van de Stadsgehoorzaal
extra positief, want hoewel er landelijk in 2011 25%
minder bezoekers naar de reguliere voorstellingen
kwamen, scoorde het Vlaardingse theater met min 15%
aanzienlijk beter. “En de kaartverkoop voor het komend
seizoen lijkt beter dan in dezelfde periode vorig jaar”,
zegt Bruinsma hoopvol. Vraag blijft echter of er bij
overcapaciteit niet gewoon een aantal theaters zouden
moeten sluiten. Bruinsma hinkt op twee gedachten:
“Het is maar vanuit welk standpunt je dat bekijkt. Vanuit
gemeenteperspectief zijn de voorzieningen gecreëerd
om bij te dragen aan de leefbaarheid en welzijn van
de inwoners van de stad. Vanuit dat belang zijn de
voorzieningen allemaal nodig en moet je niks sluiten.
Qua afzetgebied zou je, als er nog geen theaters waren,
best met minder toekunnen.”
Een andere mogelijkheid om de regionale kosten van
theater te drukken, zou intensievere samenwerking
zijn, een van de stokpaardjes van Frank Lissenburg,
de Schiedamse theaterdirecteur die vorig jaar is
vertrokken. Bruinsma heeft daar wel oren naar: “Het
vertrek van Lissenburg was een heel natuurlijk moment
om zoiets te realiseren: een bedrijfsvoering, maar
met behoud van identiteit. Wij hebben na zijn vertrek
aangeboden om gedurende een jaar te onderzoeken of
samengaan in een organisatie met een directeur en een
backoffice, aantrekkelijk zou zijn, maar het bestuur van
Theater aan de Schie is daar toen niet op in gegaan.”
En een minder ambitieus huwelijk? Gezamenlijke
marketing, programmering, personeelsbeleid? “Daar zie
ik absoluut de bedrijfsmatige voordelen van in, en we

Zorgen voor de stad
Dat doen we graag samen met u. Op straat en
in de wijk. Wij verzorgen het onderhoud van de
openbare ruimte en halen uw huis-, tuin- en
grof afval op. Zo houden we samen onze stad
schoon en leefbaar.
Schoon
is wel zo
gezellig
Tips of vragen?
Bel 010-262 1000 of kijk op www.irado.nl
Samen houden we Schiedam schoon
ALLES IN DE
BOEKHANDEL
Boekhandel J.S. van Leeuwen
Broersvest 85
3111 ED Schiedam
Boekhandel Post Scriptum
Hof van Spaland 31
3121 CA Schiedam
MAAR OOK
COMPLEET OP
INTERNET
www.boekhandelvanleeuwen.nl
www.postscriptum.nl
Musis 20

zoeken nu in de regio naar de mogelijkheden daarvan.
Daar zit Schiedam ook bij.”
Jochem Meijer delen
Overigens wordt er al wel samengewerkt door de
theaters in de regio. Aangezien 80 procent van het
aanbod overeenkomt, is het natuurlijk wel zo handig
om onderling overeen te stemmen. Dat begon ooit
met de theaters van Vlaardingen, Schiedam, Capelle,
Spijkenisse en Barendrecht, en inmiddels zijn ook het
Nieuwe en Oude Luxor, Theater Walhalla, Zuidplein
en enkele andere Rotterdamse theaters aangehaakt.
Vlaardingen en Schiedam overleggen bovendien
extra intensief. “Grote namen als Jochem Meijer en
Bert Visscher spelen met hun nieuwe shows in alle
Nederlandse theaters. Daar doen ze twee tot tweeënhalf
jaar over”, verklaart Bruinsma: “Het zou toch van
de gekke zijn als zo’n artiest dan de ene week bij
ons en de andere week in Schiedam speelt, dan kan
hij beter het ene jaar hier en het andere jaar daar
spelen.” Inmiddels stemmen alle theaters in de regio
hun programmering met elkaar af. Daarbij wordt ook
gekeken naar de samenstelling van het publiek van de
verschillende gemeenten. “Vlaardingen telt bijvoorbeeld
weinig operaliefhebbers, dus heeft het weinig zin om
onze grote zaal met 680 stoelen te laten bezetten door
hooguit 250 mensen en een verlies te lijden van meer
dan €10.000,-. Wij verwijzen dan door naar Rotterdam
omdat daar een grotere afzetmarkt is voor dit genre. De
Schuurkerk had een sterke klassieke programmering,
dus gingen wij daar niet op concurreren. En het
publiek in Schiedam en Vlaardingen wil veelal
hetzelfde; daarom zorgen we dat in ieder geval onze
programmering op elkaar is afgestemd.”
Geen cultuurtempel
Maar zorgt deze regionale samenwerking er niet voor
dat al het moeilijke theater richting Rotterdam verhuist?
Dat er in Vlaardingen en Schiedam geen ruimte is voor
vernieuwing. Hier raak ik kennelijk een gevoelig snaar.
“Moeilijk? Ik heb zo’n hekel aan het woord moeilijk.”
Bruinsma trekt er een vies gezicht bij: “Het gaat er
meer om dat niet voor alles genoeg liefhebbers in deze
stad zijn. Rotterdam is groter en heeft een aanzuigende
werking op de regio. Daarom kunnen sommige
voorstellingen beter daar staan. Maar daar staat tegen
over dat we een kleine zaal hebben, waar juist de
aankomende talenten en nieuwe makers kunnen staan,
om vanuit daar door te groeien. Dat is juist de plek
voor vernieuwend theater voor ons. Wij zijn immers
geen cultuurtempel! Dat klinkt zo hoogdravend en
elitair, Nee, wij profi leren ons juist als het Huis van
en voor de Vlaardingers. Wij willen laagdrempelig en
toegankelijk zijn. Voor Vlaardingen is dat een prima
insteek.” Vervolgens legt Bruinsma uit hoe ze samen
met de directeur van de Kroepoekfabriek zorgt voor
theateraanbod voor alle Vlaardingse publieksgroepen,
waarbij de Kroepoekfabriek de jongeren tussen pakweg
16 en 23 jaar bedient en de Stadsgehoorzaal alle
leeftijden ervoor en erna. Die programmering doet
Bruinsma, net als de meeste theaterdirecteuren zelf,
maar daarbij heeft haar team wel inspraak. De collega’s
hebben vaak jarenlange ervaring met het Vlaardingse
publiek en de artiesten die de Stadsgehoorzaal
bezoeken. Hun reacties weegt Bruinsma mee en legt ze
naast de profi elen die van het Vlaardingse publiek zijn
21 Musis
Geen fusie
Ook de theaters in de
buurgemeentes zijn te spreken over
de samenwerking in de regio. Rob
Roos, directeur van Schiedamse
Theater aan de Schie: “Theaters
in de regio Rijnmond werken al
geruime tijd intensief samen (...).
Gezamenlijk zijn we steeds weer
op zoek om betaalbare, mooie
en aansprekende voorstellingen
naar de theaters te halen.” Henk
Kuipers, artistiek directeur van
Theater Koningshof in Maassluis,
onderschrijft dat: “Verbeteringen zie
ik even niet. Logisch dat Schiedam en
Vlaardingen hun programma goed
op elkaar afstemmen. In iets mindere
mate doen wij dat met Naaldwijk
en Vlaardingen.” Rob Roos ziet nog
wel mogelijkheden tot verbetering.
Wat hem betreft is dat een continu
proces: “Cultureel ondernemen
betekent blijvend op zoek gaan naar
effi ciëntie. Die zoektocht beperkt
zich daarbij niet alleen tot regionale
samenwerking, maar is een continu
proces voor alle bedrijfsonderdelen
en is ook nooit klaar is. Landelijke
ontwikkelingen houden wij goed in
de gaten.” Een fusie van de theaters
onder een directie wordt door geen
van beiden onderschreven. Kuipers
is daar duidelijk over: “Wij hebben
in Maassluis net een fusie achter de
rug tussen Theater Schuurkerk en
Koningshof die geresulteerd heeft
in Theater Koningshof. Ik geloof erg
in samenwerking maar aan fuseren
met partijen buiten Maassluis lijkt me
geen goed idee.”
gemaakt zodat ze kan controleren of alle leeftijds- en
publieksgroepen genoeg aan bod komen. “Dat resulteert
in een wensenlijstje dat ik vervolgens met de collega’s
in Schiedam overleg.”
Als ik na afl oop van het interview de Stadsgehoorzaal
verlaat, kijken Paul de Leeuw en Frans Bauer me na.
De portretten van beide heren sieren posters die het
aanbod van september promoten. Inderdaad artiesten
die een groot publiek aanspreken; passend bij een
Stadsgehoorzaal als Huis van en voor alle Vlaardingers.
Dat zegt echter niets over de status van de andere,
minder bekende theateracts, drukte Bruinsma me nog
op het hart: “Hun posters zijn domweg als eerste klaar
omdat ze al in september optreden. Dus die hangen we
ook als eerste op.”

ONZE
GELUKKIGE
JAREN
Irene Maarschalk (1942) en Güngör
Haleplio€lu (1933) zijn vierenveertig
jaar samen. Hun zoon heet Altan
(1974) en hun dochter Selma
(1977). Irene is gepensioneerd
fysiotherapeute en Güngör is
gepensioneerd ambtenaar.
tekst: Sevgi Gülen
foto’s: Bercis G. Metz
Ik ben in Sungurlu in de provincie Çorum geboren als
enige zoon met twee zussen. Ik was vier jaar oud toen
mijn moeder overleed. Toen ik twaalf was overleed
mijn vader waarna ik ben opgegroeid bij mijn oudere
zus. Ik heb mijn lagere school afgemaakt en heb op
jonge leeftijd de zaak van mijn vader overgenomen.
Na mijn militaire dienst ben ik begonnen met mijn
transportbedrijf. Ik had veel mensen in dienst, maar na
de staatsgreep van 1960 ging het op de een of andere
manier steeds slechter met mijn bedrijf en op een
gegeven moment ben ik failliet gegaan. Ik heb alles
verkocht en mijn schulden afbetaald. Met tweehonderd
dollar op zak kwam ik in 1965 als gastarbeider naar
Nederland. Ik ben door Wilton-Fijenoord geworven.
De werkgever had voor ons huisvesting geregeld. We
woonden in een grote barak in de Botlek. Het was heel
ver eigenlijk, vlakbij de Shellraffinaderij. Ik heb daar een
half jaar gewoond en daarna kon ik bij een familie in
Rotterdam terecht waar ik een zolderkamer huurde.
Vlak na mijn komst heb ik gezegd dat Nederland voor
mij het land van mijn toekomst was. Alle gordijnen
waren open, maar niemand keek naar binnen. Overal
waren bloemen, maar niemand plukte ze, in plaats
daarvan gingen mensen naar de bloemist om bloemen
te kopen. Ik ben eerst op Nederland verliefd geworden,
daarna ook op mijn vrouw. Twee jaar na mijn komst, in
1967 hebben we elkaar voor het eerst gezien.
Irene: Wij kwamen elkaar tegen in het uitgaansleven.
In de dancing, zo heette dat toen. Het was elke vrijdag
en zaterdag in Rotterdam. We gingen dan stijldansen.
Hij kwam met zijn vrienden en ik met mijn vriendinnen.
Toen kwamen we elkaar vervolgens de hele winter
daar tegen. We dansten maar verder was er helemaal
niets aan de hand. Wat daarna gebeurde, is zijn schuld
eigenlijk.
Güngör: Ja, altijd. Vertel maar, wat is mijn schuld?
Irene: Ik werkte als fysiotherapeute en een collega
van mij had haar examen gehaald, dus dat gingen we
met een heel stel collega’s vieren. Ik woonde ook in
Rotterdam, aan de Oostzeedijk en kwam om drie uur
‘s nachts thuis. Ik parkeerde mijn auto en ineens werd
er op mijn raampje geklopt. Het was Güngör. Hij zei
‘ik wil met je praten’ en kwam naast me zitten. Toen
we elkaar weer gedag zeiden was het inmiddels al
zaterdagochtend. Wij hebben toen gelijk weer voor
Irene en Güngör
dezelfde middag afgesproken. Zo is het gekomen
eigenlijk.
Güngör: Je hebt geen spijt gekregen toch? Ik heb er
geen spijt van dat ik urenlang op je stoep heb zitten
wachten. Wij zijn vierenveertig jaar samen, al veertig
jaar getrouwd en hebben twee kinderen. Beide kinderen
hebben gestudeerd, zijn getrouwd, hebben werk en we
hebben onze kleinkinderen en schoonkinderen. Ik ben
hier alleen gekomen en nu zijn we met negen.
Irene: Het is zeker niet verkeerd geweest. Voordat ik
Güngör leerde kennen had ik eigenlijk geen idee over
Turken. Mijn vader was ingenieur, hij had een Turkse
collega. Daar hadden we wel eens contact mee, maar
dat was de enige en verder niks. Dus wat weet je ervan,
eigenlijk niks.
Güngör: Nederlanders kenden Turken als mannen
met een fes op hun kop en met een grote snor. Eerlijk
is eerlijk, toen we hier allemaal in een keurig pak
aankwamen, keek iedereen altijd heel positief tegen
ons aan. Er waren drie cafés in Rotterdam die De Turk
heetten. Begin jaren tachtig veranderden ze allemaal
hun naam.
Irene: Turken hadden toen een hele goede naam. En ze
werden, net als hij, door de Hollandse hospita met open
armen ontvangen. Dus dat is heel anders dan dat het nu
Musis 22

is. Ik merk het niet, maar hij merkt het vaak.
Güngör: Toen ik hier kwam waren de mensen
ontzettend behulpzaam. Nederlanders zijn in eerste
instantie een beetje afstandelijk. Maar als je ze beter
kent verandert het wel. De eerste jaren was de taal een
probleem. En ik was ook bang. Bang om iets te eten
waar varkensvlees in zat. Eén ding heb ik haar wel
gezegd, “Ik heb in mijn land geleerd geen varkensvlees
te eten.’ Onze kinderen hebben hier ook geen
varkensvlees gegeten. Dat blijft nog steeds hetzelfde.
Irene: Ja, dat was het enige. Eigenlijk zijn er helemaal
niet veel verschillen. Ik heb helemaal niet gezegd van
‘goh wat is dat raar’, of zo. Helemaal niks.
Güngör: Hij reed, hij fietste, hij danste en het was een
aardige man.
Irene: Wij hadden geen problemen, maar mijn familie
wel. Mijn ouders zagen hem niet zitten.
Güngör: Mijn schoonvader was ingenieur, zijn vader
notaris en diens vader was ook notaris. De vader en opa
van mijn schoonmoeder waren beiden architect. Een
23 Musis
hele geleerde familie.
Irene: Dat was het punt. Maar wat ik het ergste vond
was dat ze hem nog niet eens hadden ontmoet. Hij
was maar een arbeider en dus per definitie niet goed
genoeg. Hoe kan je nou iemand beoordelen als je hem
helemaal nooit gezien hebt? Niet eens beoordelen maar
veroordelen. Maar goed, ik woonde op kamers en hij
ook. Ik ging iedere zondag naar mijn ouders, maar
toen ik verteld had dat ik een vriend had en wie hij was
hoefde ik niet meer thuis te komen. Het was het één
of het ander, of hij eruit of ik was niet meer welkom.
Güngör zei zelf dat ik mijn familie moest kiezen.
Güngör: Ja. “Ze zijn je familie. Ze hebben altijd alles
voor je gedaan. Je moet voor je familie kiezen”, heb ik
haar gezegd.
Irene: Ik ben in eerste instantie inderdaad weer naar
huis gegaan. Maar twee weken later dacht ik ‘ze
kunnen het dak op’. Ik ben toen weer terug naar hem
gegaan. Ik heb mijn familie toen een jaar niet gezien.
Op een dag waren we naar een concert en toen kwam
Huwelijk op 7 april 1972 Gastarbeiders hebben een gezellige avond
Güngör: Vlak na mijn komst heb
ik gezegd dat Nederland voor
mij het land van mijn toekomst
was. Alle gordijnen waren
open, maar niemand keek naar
binnen. Overal waren bloemen,
maar niemand plukte ze, in
plaats daarvan gingen mensen
naar de bloemist om bloemen
te kopen. Ik ben eerst op
Nederland verliefd geworden,
daarna ook op mijn vrouw. Twee
jaar na mijn komst, in 1967
hebben we elkaar voor het eerst
gezien
ik mijn moeder en mijn schoonzusje tegen. Ik heb ze
toen gedag gezegd en hem gelijk aan mijn moeder
voorgesteld.
Güngör: Daarna mochten wij samen langskomen.
Maar dat wilde ik niet gelijk. Haar vader is toen
naar haar kamer gekomen. Ik heb Turks eten voor
ze klaargemaakt. Je kon toen niets Turks kopen in
de winkels dus ik ben met Irene naar de markt in
Rotterdam gegaan. Ik zag een groene peper. Ik was
zo blij en dacht die ga ik gelijk kopen. Irene wilde het
proeven. Ze stak de hele peper in één keer in haar
mond. Dat was voor haar een pittige ervaring. Inmiddels
is ze gewend om pittig te eten. Toen we nog op kamers
woonden kwam Irene ‘s avonds altijd naar mij, dan aten
we samen.
Irene: Ik wilde een appartement huren, maar het lukte
niet. Ik werkte in Rotterdam in het Zuiderziekenhuis. Ik
had een collega die in Schiedam woonde en die vertelde
dat ze in een Schiedams ziekenhuis, het toenmalige
Gemeenteziekenhuis, een fysiotherapeut zochten. Bij
de baan kreeg je ook een huis. Ik heb toen gelijk de
wethouder gebeld om te vragen of het waar was en ja
hoor. Ik zei toen tegen Güngör dat ik met hem wilde
samenwonen maar wel een ring wilde hebben.
Güngör: Wij hebben ringen gekocht en zijn op 7.7.70

De nieuwste collecti es
merkbrillen zijn binnen
Prada, Trussardi, Tom Ford en
alle andere topmerken!
* Bij inruil van uw oude bril ontvangt u € 75,- korti ng bij multi focale glazen en € 35,- korti ng bij enkelvoudige glazen. Geldig bij aankoop van een bril uit de
nieuwste collecti es i.c.m. de nieuwste generati e glazen. Vraag in de winkel naar de voorwaarden. Tempel Opti ek verzorgt uw declarati e bij alle bekende
zorgverzekeraars. Deze acti e geldt tot 31 maart 2012.
Schiedam
Hoogstraat 2
3111 HH Schiedam
tel. (010) - 473 59 19
Handling | Drukwerk | Mailing | Postbezorging
| Houtindustrie | Groen- en
Milieuservices | Bedrijfsinformatie
Detachering | Enquêtes
Arbeidsintegratie
Tel. (010) 204 10 00
BERCKENRODE GROEP SCHIEDAM
www.bgs-schiedam.nl
www.tempelopti ek.nl
€ € € € € € € € € 75,- 75,- 75,- 75,- 75,75,75,- 75,- 75,-
kor ti ng * kor kor korkorkor ti ti ti ti ti ng ng ng ng ng
Bij inruil van uw
oude bril
Musis 24

GELUKKIGE JAREN
verloofd. Dat vonden we een mooie datum. We zijn op 7
April 1972 getrouwd.
Irene: Mijn ouders hebben de bruiloft betaald.
Güngör: Wij hadden allebei een baan maar we hadden
geen geld. Ik zat eerst bij Wilton-Fijenoord, heb drie en
een halfjaar bij Chrysler gewerkt. Daarna wilde Wilton
mij als tolk. Ik ben in Schiedam tien jaar betrokken
geweest bij de werving van nieuwe gastarbeiders. In
1981 werd ik door het Ministerie van Justitie gevraagd
als adviseur. Ik heb daar nog twaalf jaar gewerkt tot aan
mijn pensioen. Ik was actief in de ondernemingsraad
van Wilton-Fijenoord, lid van het CNV en ook van het
CDA in Schiedam. Omdat ik mijn werk zo goed deed
heb ik in 1991de eremedaille in goud van de orde van
Altan en Selma
Oranje-Nassau gekregen. Mijn vrouw vond het jammer
dat haar vader toen niet meer leefde. Hij zou het
geweldig gevonden hebben. Het was een slecht begin,
maar het is heel goed geëindigd.
Irene: Wij zijn ook samen met mijn ouders bij zijn
familie in Turkije geweest. De familie van Güngör was
niet op onze bruiloft. Wij waren al getrouwd toen ik
voor het eerst naar Turkije ben gegaan. Nadat we naar
Ankara vlogen zaten we in de bus naar Sungurlu. Na
tweeënhalf uur zei hij, ‘nou daar is het dan’. Je vraagt je
af hoe dat zal gaan maar je komt daar binnen en ze zijn
allemaal even hartelijk. Na een half uur voelde ik me al
helemaal onderdeel van de familie. Toen heb ik eigenlijk
het grote verschil gemerkt. Iedereen kwam onverwacht
binnen vallen en bleef mee-eten. De één na de ander
schoof aan tafel.
Wij gingen ieder jaar zes weken met de kinderen naar
zijn zus. Als we daar weggingen was het altijd tranen
met tuiten. Ja, zo was het.
Güngör: Van mijn familie krijgt zij veel waardering. Als
ik mijn familie spreek is het eerste wat ze vragen: ‘Hoe
gaat het met Irene?’ Irene spreekt heel goed Turks, veel
beter dan onze kinderen. Destijds dachten mensen
dat een tweetalige opvoeding tot problemen op school
zou leiden. Daarom hebben we met hen geen Turks
25 Musis
gesproken. Onze kinderen hebben mijn achternaam.
Irene: Mijn dochter heeft psychologie gestudeerd.
Zij had echt het idee dat haar achternaam een
belemmering was, maar hoe is dat mogelijk als ze
alleen maar Nederlands spreekt?
Op een gegeven moment is de beeldvorming over
Turken veranderd. In het eerste jaar van ons huwelijk
heeft niemand ooit gevraagd hoe het zat met dit en
dat en of ik daar problemen mee had enzovoort. Later
vroegen mensen die ik voor het eerst ontmoette dat
wel als ik vertelde dat ik met een Turk getrouwd was.
Ik zei dan dat ik nooit problemen heb gehad. Dat er
geen verschil is. Sommige mensen vinden dat vreemd,
maar je hebt moderne Turken en conservatieve. Net als
Nederlanders eigenlijk.
Güngör: Vroeger hadden ze twee benamingen voor ons.
Toen waren we Mohammedaan of Turkse gastarbeider.
Nu hebben ze wel honderd namen voor ons. Er zijn, net
als bij iedereen, ook onder Turken enkele rotte appels
die slechte dingen doen. Op TV is het dan meteen
Met kinderen, schoondochteren schoonzoon
Turken zo en zo. De laatste tijd draaien ze het om, ze
nemen één persoon als voorbeeld. Daar heb ik dus
last van, maar het is net zo goed onze schuld. Je moet
laten zien wie je bent. Turken durven geen contact met
Nederlanders te zoeken. Ze hebben alleen contact met
elkaar. Wat ik eigenlijk heel vaak hoor van mensen die
in Turkije op vakantie waren is dat het zo’n mooi land
is; lekker eten, lekker weer, prachtige zee en dan vooral
dat de Turken zulke ontzettend aardige mensen zijn.
Dan vragen ze mij waarom de Turken die hier wonen
niet zo aardig zijn. Ik zeg dan dat de Turken die hier
wonen ook aardig zijn, maar dat niet kunnen laten zien.
Turken moeten hun goede kanten laten zien. Alleen
‘dag‘ zeggen is niet genoeg.
Mijn vrouw zegt dat ik heel uitgebreid praat, maar ik
doe het graag. Als ik in de bus of de tram zit, waar
dan ook, ik begin over het weer en ik laat aan mensen
zien wie ik ben. Ik ben Nederlandser dan de doorsnee
Nederlander. Op 5 mei hang ik de Nederlandse vlag uit.
Op Koninginnedag doe ik een oranje wimpel aan de
vlag, al veertig jaar.
Irene: Wij zijn dit jaar veertig jaar getrouwd. We gingen
met ons negenen twee weken naar Side in Turkije. Daar
vierden we samen ons robijnen huwelijk.
Güngör: Onze gelukkige jaren.

EEN VISIE DIE
MAAR BETER NOOIT
GESCHREVEN HAD
MOETEN WORDEN
Life is what happens to you, while
you’re busy making other plans. Deze
ironische woorden van John Lennon
dringen zich onweerstaanbaar op bij
het lezen van het Ontwerp Cultuurvisie
2013-2016 dat kortgeleden door het
gemeentebestuur werd gepresenteerd.
Terwijl de cultuurinstellingen in
Schiedam (en Vlaardingen, hetgeen nu
even buiten dit bestek valt) gezamenlijk
en individueel alles in het werk stellen
om de huidige problemen het hoofd te
bieden, publiceert het gemeentebestuur
van Schiedam een cultuurvisie die in
nietszeggendheid alle voorgaande
beleidsstukken, nota’s en voorstellen
ruimschoots overtreft. Je kunt als
cultuurdrager plannen maken wat je
wilt, de werkelijkheid is een andere. Die
van de harde hand van Halbe Zijlstra
en een lokale overheid die voor de
toekomst het mes getrokken heeft.
tekst: Hans van der Sloot
De de Schiedamse Cultuurvisie 2013-2016 is al met
al een tot een moeilijk te verteren poging van het
gemeentebestuur om andermans kool en haar eigen
geit te sparen en waarin de ene nietszeggendheid aan
de andere wordt geregen. Het stuk staat bol van de
strategische allianties, het faciliteren van initiatieven
en participatie, zonder dat deze woorden ook maar
één keer tot een concreet voorstel leiden of zelf maar
worden toegelicht.
Het treurigst van al is om door de regels door te
kunnen lezen hoe mede uit compassie met de lokale
kunstwereld de ambtenaren zich in alle bochten
hebben gewrongen om van de aankondiging van forse
bezuinigingen toch nog iets te maken dat van eigen
opvattingen en visie getuigt. Mocht er zoiets bestaan
als een loyaliteitsprijs voor medewerkers ten stadhuize
dan heeft wethouder Johan Grijzen heel wat uit te
delen. Misschien met de woorden van Lennon mooi
gekalligrafeerd in een lijstje van de Marskramer.
Het Ontwerp Cultuurvisie 2013-2016 gaat aan alle
kanten mank. Het is allesbehalve een ontwerp zoals
de titel zegt. Wat ter tafel ligt is een dictaat. Bij de
opstelling is de cultuursector nauwelijks betrokken
geweest. Het stuk gewaagt van ‘gevoerde gesprekken’
en twee bijeenkomsten, zonder de uitkomsten hiervan
te melden.
Niet dankzij maar desondanks
Over het ontwerp valt verder niet te praten. Alleen de
gemeenteraad zou er nog iets over kunnen zeggen.
Maar de kans dat dit gebeurt, is heel klein. De relatie
tussen de Schiedamse politiek en cultuur is verre van
gepassioneerd. Slecht zelden laat een gemeenteraadslid
z’n neus zien bij evenementen van een hogere orde dan
het Maasboulevardfestival en de Brandersfeesten.
Nu heeft de cultuursector daarvan ook geprofiteerd.
Eerlijk is eerlijk. Veel kon in het verleden worden
gerealiseerd, omdat wethouders als bijvoorbeeld Luub
Hafkamp, Ton de Swart en Menno Siljee hierdoor de
ruimte kregen. Zonder hen geen Theater aan de Schie,
geen bibliotheek Stadserf, geen vernieuwd Stedelijk
Museum en geen Wennekerpand. Instellingen die niet
dankzij, maar juist ondanks de raad tot stand zijn
gebracht..
Natuurlijk is voor iedereen duidelijk dat er – gegeven
de economische en politieke situatie en het daarop
afgestemde regeringsbeleid - moet worden bezuinigd.
En ook dat de cultuursector hierin niet zal worden
gespaard. Dat is pijnlijk voor zowel het publiek als
de professionals, maar vrijwel onontkoombaar. In
2011 stonden de gezamenlijke instellingen voor ruim
zevenenhalf miljoen op de gemeentebegroting. Tel daar
nog anderhalf miljoen bij op aan projectsubsidies voor
allerhande evenementen, facilitaire dienstverlening en
indirecte bijdragen en je hebt met negen miljoen een
min of meer juiste indicatie van hetgeen de gemeente
in 2011 aan de cultuur besteedde. Dat is per hoofd van
de bevolking een cultuurcheque van ruim honderd
euro per jaar plus een tientje aan consumptiebonnen.
In 2016 moeten deze subsidies zijn teruggebracht tot
een totaalbedrag van een kleine zesenhalf miljoen.
Hierbij mag dan nog steeds die anderhalf miljoen
worden geteld. Want de ondersteuning van het
Centrum Beeldende Kunst, de Wenneker Cinema en
de Cultuurscouts blijven voor een belangrijk deel
intact. Dit maakt dat elke Schiedammer ook in 2016
nog een cultuurcheque van meer dan honderd euro
tegemoet mag zien, maar dan wel wordt verzocht de
consumpties zelf te willen afrekenen.
Regisseren door subsidiedruk
Al in de inleiding van het Ontwerp Cultuurvisie
2013-2016 gaat het mis waar de samenstellers hoog
opgeven van de ‘regiefunctie’ van de overheid. Maar
die ‘regiefunctie’ voor de gemeente bestaat helemaal
niet, behalve dan in de gedachten van de wethouder en
Musis 26

Hooguit kan de wethouder
proberen te regisseren door
subsidiedruk. Maar al heeft
GroenLinks (zijn politieke
kleur) inmiddels een aardige
traditie opgebouwd van rigide
sektarisme en hoge dunk
van overheidsbemoeienis,
zo bont zal Johan Grijzen het
in Schiedam toch niet willen
maken. Als speerpunten voor
het gemeentebeleid in de
periode 2013-2016 noemt de
Cultuurvisie cultuurparticipatie,
versterking binnenstad, cultureel
ondernemerschap, samenwerken
en good governance. Bij de open
deuren is er één waarachter de
gemeente zelf iets kan uitrichten,
namelijk versterking van de
binnenstad.
27 Musis
de paar ambtenaren die hem dienen. Alle belangrijke
paragrafen in het stuk zijn toegeschreven naar het
Jenevermuseum, Stedelijk Museum, Stichting de
Schiedamse Molens, Bibliotheek, Theater aan de
Schie en Wennekerpand. Stuk voor stuk private of
geprivatiseerde instellingen waarover de gemeente
beleidsmatig en inhoudelijk niets te zeggen heeft en al
helemaal geen regie voert. Hooguit kan de wethouder
proberen te regisseren door subsidiedruk. Maar al
heeft GroenLinks (zijn politieke kleur) inmiddels een
aardige traditie opgebouwd van rigide sektarisme en
hoge dunk van overheidsbemoeienis, zo bont zal Johan
Grijzen het in Schiedam toch niet willen maken. Als
speerpunten voor het gemeentebeleid in de periode
2013-2016 noemt de Cultuurvisie cultuurparticipatie,
versterking binnenstad, cultureel ondernemerschap,
samenwerken en good governance. Bij de open
deuren is er één waarachter de gemeente zelf iets kan
uitrichten, namelijk versterking van de binnenstad. Dat
is dringend nodig en wordt gelukkig ook voortvarend
aangepakt. Het begrip çultuurparticipatie komt voor
op vele plekken in het stuk, maar wordt nergens
verduidelijkt. Noch wie hiertoe het initiatief moet
nemen, noch waartoe dit moet leiden, noch welke
particuliere instellingen de gemeente hiermee op het
oog heeft. Op ‘good governance’ mag je hopen maar is
als richtlijn voor het beoordelen. Ook met betrekking tot
het cultureel ondernemerschap (van particulieren) heeft
het gemeentebestuur geen regiefunctie. Je mag hopen
dat culturele ondernemers in deze stad een emplooi
vinden.
En zo gaat het - gelukkig niet al te veel - pagina’s lang.
En soms in prachtige volzinnen als: ‘Wij constateren
op dit moment een situatie, waarin relatief weinig
middelen beschikbaar zijn voor cultuurparticipatie
(als middel voor sociale stijging). Door vergroting van
het aandeel voor actieve cultuurparticipatie in de voor
cultuur binnen Schiedam beschikbare budgetten zullen
wij deze activiteiten met name gericht op nieuwe
doelgroepen en cultuur in de wijk verder stimuleren’.
Wie begrijpt wat hier nu precies wordt bedoeld, mag het
zeggen.
Verrassende antwoorden
Ondertussen zijn tal van organisaties en personen
in het cultuurveld tegen de stroom in met elkaar
in gesprek en houden scherp in de gaten wat er
landelijk gebeurt. Als Halbe Zijlstra ook beoogde om
het kunstenwereldje ‘ns op te schudden is hem dat in
ieder geval gelukt. De vraag hoe met de bezuinigingen
op lokaal niveau toch kwalitatief winst kan worden
geboekt, kent gelukkig verassende antwoorden. Zie
de hoge kwaliteit van de tentoonstellingen in Stedelijk
Museum, Paulus, de Korenbeurs en Ketelfactory. Bezoek
de concerten en literaire avonden in Westvestkerk en
Huis te Poort. Bedenk dat de bibliotheek als zwaarst
getroffen instelling wel tweede is geworden in de
verkiezing van beste bibliotheek van Nederland en
onderga dat u als bezoekers van Wenneker Cinema
weer ouderwets in de rij voor de kassa moet staan om
een bioscoopkaartje te kunnen bemachtigen. Er wordt
op cultureel gebied geparticipeerd en samengewerkt
bij het leven. Bijna alsof de armoedige jaren 1950
weer terug zijn, waarin niets kon, nergens geld voor
was en de cultuur elke centimeter creatieve ruimte
moest veroveren op een behoudzuchtige overheid. Ga

naar het Wennekerpand, het Museum, de bibliotheek,
het Centrum Beeldende kunst, Paulus, t Walvisch,
de Ketelfactory, de Westvestkerk, de Korenbeurs,
Galerie Emmy Miltenburg of Huis te Poort en ervaar
dat het enthousiasme eraf spat. Maar daarover rept de
Cultuurvisie niet in het verbale zwoegen om zichzelf
toch vooral als ‘regisseur’ van dit alles te willen zien.
Maar ook voor ambtenaren van de lokale overheid
geldt de olijke vaststelling van John Lennon: ‘Life is
what happens to you, while you’re busy making other
plans’. Die hele Cultuurvisie had, gezien de vitaliteit
van het Schiedamse cultuurveld, gewoon beter niet
geschreven kunnen worden. Schiedam mag blij zijn
met zoveel grote cultuurinstellingen die de opdracht
om te bezuinigen serieus nemen en beseffen dat
alleen kwaliteit en creativiteit de reddingsboei is
waarmee ze de vaste wal kunnen bereiken. Als de
cultuurambtenaren dit nu ‘ns als uitgangspunt hadden
genomen, in plaats van zich op de borst te trommelen
met hun vermeende rol als ‘regisseur’ van de lokale
cultuur, dan was in dit ontwerp een visionair en
bevlogen beleidskader geschetst met een gedreven
samenwerking tussen cultuurorganisaties en de
gemeente als uitgangspunt. De cultuursector is er klaar
voor. De gemeente gezien haar Ontwerp Cultuurvisie
2013-2016 duidelijk nog niet.
Er wordt op cultureel gebied
geparticipeerd en samengewerkt
bij het leven. Bijna alsof de
armoedige jaren ‘50 weer terug
zijn, waarin niets kon, nergens
geld voor was en de cultuur
elke centimeter creatieve
ruimte moest veroveren op
een behoudzuchtige overheid.
Ga naar het Wennekerpand,
het Museum, de bibliotheek,
het Centrum Beeldende kunst,
Paulus, Kunstwinkel ët Walvisch,
de Ketelfactory, de Westvestkerk,
de Korenbeurs, Galerie Emmy
Miltenburg of Huis te Poort en
ervaar dat het enthousiasme eraf
spat.
Zonder Schiedam nu direct te willen
kenschetsen als ‘Stad van de beeldende
kunst’ of ‘Schiedam, galeriestad’, zijn er wel
tentoonstellingen die het bezoek ten volle
waarde zijn.
Ketelfactory / Leven en dood van Marina Abramovic
Ketelfactory
Na de fenomenale performance en tentoonstelling
Leven en Dood van Marina Abramovic met het
optreden van Abramovic als een van de meest
spraakmakende kunstenaars ter wereld, opent de
Ketelfactory op 7 september de tentoonstelling
‘Over Johan’ van de in 2011 overleden Rotterdamse
kunstenaarJohan Meijerink. De keuze voor het werk
van deze kunstenaar zal niemand verbazen die het
oeuvre kent van de houdster van de Ketelfactory Winnie
Teschmacher, De sculpturen van Meijerink kenmerken
zich door een emotionele geladenheid gecombineerd
met een haast onwerkelijke esthetiek. Vanaf 7 september
Korenbeurs
Korenbeurs
In de Korenbeurs hebben vier gastcuratoren Tanya
Rumpff, Johan Deumens, Berry Koedam en Anne-
Marie Ros een aantal nationaal en internationaal
bekende kunstenaars samengebracht waaronder
de constructivistische werken van Kees Visser.
Vertegenwoordigd is ook Laurence Aërgerter die
bekend werd met haar mengeling van ernstige en
speelse performances, installaties en foto’s waar je
Musis 28

op z’n minst vrolijk van wordt. Ze verwierf onder
andere naam met een project over het Louvre. In
een overzichtscatalogus van dit beroemde museum
verving ze de afbeeldingen van de topstukken door
hiervoor ook de kijker te plaatsen en de vervreemding
die hierdoor ontstond perfectionistisch uit te werken
tot een geheel nieuw beeld. Andere kunstenaars op
deze tentoonstelling zijn de Britse Rachel Goodyear,
Shelagh Keeley uit Canada en de Nederlander Mark van
Overeem. Tot en met 9 september.
Tentoonstelling en performanceZie de Stad
Paulus
Zie de stad. Zes kunstenaars geven in een waaier van
uitingen invulling aan hun visie op de stad. Met Fenneke
Hordijk, tekeningen, Erik Sep met een registratie van
beelden en een samenvoeging van maquettes warmee
hij zijn stad bouwt, Camiela Wieringa met schilderijen
waarin de anonieme (stads)mens centraal staat in een
gelaagde voorstelling waarin zij beelden samenbrengt
met de geluiden van een stad, fotograaf Martijn de Jong
die de rommelige rafelranden van de stad onderzoekt,
Kim Bouvy met haar fotoroman Phantom City en Pim
van Halem met zijn kleurrijke tekeningen van stadse
taferelen. Tot en met 22 juli
Paardjes H.N. Werkman, collectie Piet en Ida Sanders
Stedelijk Museum Schiedam
Collectie Piet en Ida Sanders, momenten uit de
29 Musis
persoonlijke collectie van Piet en Ida Sanders en hun
schenkingen aan het Stedelijk Museum. Tot en met 21
oktober
Unisono 25, Aukje Koks, Preludes. Preludes is de eerste
museale solotentoonstelling van Aukje Koks die in haar
schilderijen en installaties werkelijkheid en illusie door
elkaar haalt en daarmee schijnbaar onopvallende zaken
van een nieuwe betekenis voorziet.
Frank van der Salm, Timeport. Frank van der Salm
fotografeert het moderne stedelijke landschap en laat
zien hoe illusies en beloften uit speelfilms, reclame en
andere media een rol spelen bij het inrichten van de
openbare en private ruimte.
Rinus van de Velde, The Lost Bishop, tekeningen
waarin een veelheid van beelden uit populair
wetenschappelijke magazines en biografieën van
kunstenaars en wetenschappers worden omgewerkt
naar een nieuwe enscenering. Tot en met 2 september
Centrum Beeldende Kunst
Centrum Beeldende Kunst
Verzamelplaats van kunst, cultuur en educatie met
werk van tientallen kunstenaars, diverse projecten en
exposities, geopend woensdag t/m zaterdag van 12.00-
17.00 uur.
Kunstwinkel ‘t Walvis,
Doorlopend werk van lokale en regionale kunstenaars,
sieraden, contemporaine Boheemse glaskunst en
keramiek, geopend woensdag tot en met zondag van
12.00 tot en met 17.30 uur.

Musis 30

GOOF EN
ALIE HENDRIKS
Peter de Lange spreekt met Schiedammers en
Vlaardingers voor wie hun liefhebberij een manier van
leven is geworden. In deze Musis Goof en Alie Hendriks in
Schiedam
31 Musis
Die rust op het
water! Heerlijk!
tekst: Peter de Lange
foto’s: Sjaak van Beek
Een uithoek van industriegebied Spaanse Polder. Een
bocht in de Overschieseweg, aan de ene kant begrensd
door een showroom voor tweedehands auto’s, aan
de andere kant uitkijkend op de kale gevel van een
fabriekshal. Geen voor de hand liggende plek voor
een watersportvereniging, zeker niet voor één met
vier sterren. Toch bevinden zich achter het hek dat de
drukke weg vol bedrijfsverkeer scheidt van een smalle
strook grond langs de Schie, al negenentwintig jaar
clubgebouw en jachthaven van wsv De Vrije Liggers.
Deze vereniging, die geldt als het buitenbeentje onder
de Schiedamse watersporters, wordt sinds de oprichting
geleid door Alie en Goof Hendriks. Dit tweetal geboren
en getogen Schiedammers vormt een kleurrijk echtpaar
dat een bijzondere band heeft met het water.
En met elkaar.
Toen Alie de Roo (72) en Goof Hendriks (79) 55 jaar
geleden in het huwelijk traden, ging dat niet zonder
moeilijkheden. Een zoon van een handelaar in lompen
en metalen, dat vonden vader en moeder De Roo, met
een aantal eerbare organisten in de familie, niet de
beste partij voor hun dochter. Ze spraken op krachtige
toon hun veto uit. Niet dat het ook maar een zier hielp.
Alie wilde geen andere man dan Goof.
Ze werkte bij De Gruyter toen ze hem voor ’t eerst
ontmoette. ,,Wie is die leuke gozer?’’ vroeg ze aan een
collega, een nichtje van de gozer in kwestie. ,,Da’s
Goof,’’ antwoordde het nichtje en ze voegde er nog wat
bijzonderheden over haar neef aan toe die Alie wel
aanspraken. ,,Die kerel wil ik hebben,’’ dacht ze. En ze
kreeg ‘m, alle bezwaren van haar ouders ten spijt.
Ze vertelt het vol vuur. Goof hoort het glunderend aan.
,,Ik vond haar ook een toffe meid hoor,’’ zegt hij. ,,Nooit
een moment spijt gehad dat ik met ‘r ben getrouwd.’’
,,Gatverdamme, slijmjurk!’’ roept Alie lachend.
Goof zat indertijd meestal op zee. Hij voer op schepen
van de Holland Amerika Lijn. Later zocht hij het wat
dichter bij huis, en monsterde aan op een Vlaardingse
logger. Een foto van dat schip, de VL 83 van Van Toor,
hangt bij wijze van aandenken in het verenigingslokaal
aan de muur.
Eenmaal met Alie getrouwd, zocht hij een inkomen aan
de wal. En werd lorrenboer, net als zijn vader. Maar
eerst werkte hij nog een tijdje bij Rynbende, waar hij
ondermeer was belast met het wassen van de auto
van de directeur. ,,Een joekel van een Amerikaan met
van die vinnen, weet je wel?’’ Als hij klaar was met
de wasbeurt, reed hij met de Chevrolet even naar het
ouderlijk huis van Alie. Dat maakte indruk.
Hij vertelt het op zijn karakteristieke manier: met
een vaag spottend glimlachje. Een kenmerk dat hij
ondanks de handicap dat hij sinds een keeloperatie met
behulp van een spraakversterker moet praten, heeft
weten te bewaren. De indruk idee dat hij zijn eigen
mededelingen soms niet al te serieus meent, kan ook
komen door de enigszins scheef op het hoofd gedragen
kapiteinspet met het gouden anker die hem – bedoeld
of onbedoeld - een komisch uiterlijk verleent. Maar
vergis je niet. Achter die opgewekte praat gaat een
taaie onverzettelijkheid schuil. Goof Hendriks heeft
een uitgesproken hekel aan willekeur en bureaucratie
en zal, als hij meent in zijn recht te staan, de eenmaal
aangegane strijd tot het einde volhouden. En die ook
winnen.
De geschiedenis van De Vrije Liggers spreekt wat dat
betreft boekdelen. De club ontstond in 1983 na een
hoog oplopend conflict tussen de gemeente Schiedam
en de watersporters die her en der in de Schie lagen
afgemeerd en daarvoor een gering bedrag per jaar als
liggeld afdroegen. De problemen begonnen toen de
gemeente vanuit de wens om de Schie beter bevaarbaar
te maken voor de beroepsvaart, de watersporters
sommeerde zich aan te sluiten bij verenigingen
met een eigen haven. Een handvol pleziervaarders
verzette zich uit financiële overwegingen tegen deze
dwangmaatregel. Ze zouden voortaan veel meer geld
aan hun hobby kwijt zijn dan de zes tientjes die ze
tot dan toe jaarlijks betaalden. Door de hogere kosten
dreigde een aantal minder bemiddelde watersporters
zelfs tussen wal en schip te raken.
Hendriks nam de rol van woord- en actievoerder
op zich. Hij bleek een geduchte tegenstander voor
wethouder Scheeres. Na een aantal op niets uitgelopen
vergaderingen ten stadhuize wist hij te bewerkstelligen
dat het ministerie van Binnenlandse Zaken een
stokje stak voor de voorgenomen tariefsverhoging.
Om het dikke dossier samen te vatten: De Vrije
Liggers kregen na een volhardende strijd hun zin en
begonnen tegen gematigd tarief een eigen vereniging,
waar waterrecreanten die zich bij de gevestigde
clubs om financiële of sociale redenen niet thuis
voelden een veilige thuishaven vonden. ,,Wij zijn
allemaal gewone mensen,’’ typeert Goof. ,,De meeste
watersportverenigingen zijn voor mensen met een
hoed. Wij zijn pettenvolk.’’ Schaamt hij zich niet voor.

Wel ergert hij zich dat andere verenigingen op De Vrije
Liggers neerkijken alsof het zoetwaterpiraten zijn.
De circa vijftig plezierschippers hebben het smalle
strookje grond dat ze op de gemeente wisten te
veroveren geheel naar eigen inzicht ingericht. Langs
de waterkant zijn bij wijze van eerbetoon aan hun
woonplaats, schaalmodellen van de Schiedamse molens
opgetrokken. Het pronkstuk is het clubhuis, dat bestaat
uit enkele bij een Capelse school op de kop getikte
noodlokalen. De portocabins werden door een aantal
handige leden verbouwd tot clubhuis. Alie betegelde
persoonlijk de keuken en Goof legde de riolering aan
– hij denkt soms nog wel eens terug aan de nekpijn
die hij bij die klus opliep. Het met comfortabele
zitjes en maritieme snuisterijen – scheepsmodellen,
geprepareerde vissen, boordlichten - volgepropte
gebouwtje doet niet alleen dienst als verenigingslokaal.
Goof en Alie hebben er hun huisadres en gebruiken
sommige delen ook als woonruimte, ter aanvulling
op hun drijvende huis, de plezierboot die direct achter
het clubhuis ligt afgemeerd. Onlangs werd naast het
clubhuis een soort prieel opgetrokken, voor de rokers.
Bij mooi weer kan op dit overdekte terras straks op tv
het EK worden gevolgd. De oranjevlaggetjes hangen
er al. ,,Hebben we allemaal zelf voor gezorgd!’’ zegt
Goof trots.Het fanatieke verzet van het echtpaar tegen
de regelzucht van de overheid had een dramatische
achtergrond. Enkele jaren eerder hadden de Hendriksen
tot hun grote verdriet op last van de gemeente hun club
voor autocrossers moeten opdoeken: het terrein in de
’s Gravelandsepolder waar de club was gevestigd was
door Coca Cola uitgekozen voor een nieuwe fabriek.
Goof en Alie wilden niet nog eens een droom opgeven.
,,De crossclub was de mooiste tijd van ons leven, ik mis
het crossen nog elke dag!’’ zegt Alie.
Ze beheerden toen een autosloperij. Maar ze hadden in
En de drukte op het water is
ook zodanig toegenomen, dat
het veel minder gezellig is. Er
ontstaan gemakkelijk irritaties.
,,Wat wil je,’’ zegt Goof, ,,alleen
al in Schiedam heb je zeven
watersportverenigingen. Dat zijn
zes- tot zevenhonderd boten. Die
willen met mooi weer allemaal naar
buiten. Een stukkie natuur opzoeken
om rustig te liggen kun je dan wel
vergeten. Dan komt er al gauw een
ander die roept dat je op zíjn plekkie
ligt en heb je bonje.‘’
die jaren ook al een bootje. Ze zijn allebei opgegroeid
met varen. In Alie’s familie komen nogal wat zeelui
voor. En voor Goof is een bootje de voortzetting
van een traditie. ,,Mijn vader bouwde bootjes van
koekblikken die aan het einde van de oorlog uit
vliegtuigen werden gedropt om de hongerige bevolking
ter voeden. Hij knipte die blikken open, sloeg ze plat
en soldeerde ze aan elkaar.’’ Goof nam niet alleen de
metaalhandel van zijn vader over, maar ook diens
handigheid om bootjes op te knappen. Hij toont een
mapje met verkleurde foto’s waarop is vastgelegd
hoe terminale roestige scheepsrompen fasegewijs
Musis 32

veranderen in blinkende plezierjachten.
,,Hij heeft hart voor het water,’’ zegt Alie. ,,Als jongen
kaapte hij regelmatig het bootje van z’n vader om met
z’n vrienden een stukje te gaan varen.’’ Dat liep een
keer fout af. ,,Hij draaide tijdens zo’n tochtje de motor
in de prak. Ze meerden het kapotte bootje stiekem af en
Goof dook drie dagen onder bij een vriend, bang voor
de woede van z’n pa.’’ Ze vertelt het schaterend. ,,Zo
was het toch, Goof?’’ Haar echtgenoot grijnst.
Toen de kinderen klein waren en ze nog niet over
zo’n leuk motorjachtje beschikten als nu, maar zich
moesten behelpen met een opgeleukt sloepje, hadden
Goof en Alie volop lol op het water. In de weekends
voeren ze dikwijls naar de Rottemeren. ,,Dat was altijd
beregezellig,’’ herinnert Alie zich. ,,Maar de laatste
jaren ga je daar echt niet meer voor je plezier heen.’’
Waarom niet? ,,Het is nu een homoplaats. Waar vroeger
scheepjes lagen, is nu een ontmoetingsplek voor
homo’s.’’
En de drukte op het water is ook zodanig toegenomen,
dat het veel minder gezellig is. Er ontstaan gemakkelijk
irritaties. ,,Wat wil je,’’ zegt Goof, ,,alleen al in Schiedam
heb je zeven watersportverenigingen. Dat zijn zes-
tot zevenhonderd boten. Die willen met mooi weer
allemaal naar buiten. Een stukkie natuur opzoeken om
rustig te liggen kun je dan wel vergeten. Dan komt er al
gauw een ander die roept dat je op zíjn plekkie ligt en
heb je bonje. ‘’
,,Er is veel haat en nijd tegenwoordig,’’ vult Alie
volmondig aan. ,,Watersporters waren altijd aardige,
behulpzame mensen. Tegenwoordig zijn ze allemaal op
zichzelf.’’
Komt door het geld, denkt Goof. ,,Vroeger deed je
alles zelf. Wij hebben ons aan dit schip de pestpokken
gewerkt. Maar wie zie je tegenwoordig nog zelf een
boot opknappen? Voor het kleinste karweitje wordt een
vakman gebeld.’’
,,Dure lui,’’ zegt Alie afkeurend. ,,Je begint al te betalen
als je de deurknop van de winkel in je hand hebt.’’
Alles wordt duurder, klaagt het echtpaar tweestemmig.
Zo duur, dat het niet leuk meer is. ,,Zopas is de prijs van
een nachtje liggen in Delft weer verhoogd. Dat kost nu
zestien euro! Dat is voor gewone mensen toch niet op
te brengen?’’ foetert Alie.
Evengoed heeft het water zijn aantrekkingskracht
behouden.
Goof: ,,Die rust!’’
Alie: ,,Heerlijk!’’
Bij het woord caravan beginnen ze te steigeren.
,,En dan zeker op de camping kijken wat een ander op
z’n bord heeft!’’ zegt Goof smalend. ,,Nee, bedankt.’’
,,Een caravan, daar moet je een ander karakter voor
hebben,’’ vindt Alie.
,,Aan een caravan kun je ook niet lekker sleutelen,’’
zegt Goof.
,,Het fijne aan een boot,’’ brengt Alie te berde, ,,is dat
je helemaal je eigen gang kunt gaan. Lig je ergens niet
naar je zin, dan start je gewoon de motor en je zoekt
een ander plekje.’’
Hun jacht is een Alu-kruiser van 12 meter lang en 3.80
meter breed. Het oorspronkelijke bouwjaar is 1978,
maar Goof gaf het complete schip een nieuw leven door
het tot op de romp te strippen en het opnieuw op te
bouwen naar hun eigen smaak.
Als ze op vakantie gaan, gaan ze met de boot. ,,Dan heb
je meteen alles bij je,’’ zegt Alie praktisch. Hun schuit
33 Musis
De circa vijftig plezierschippers
hebben het smalle strookje grond
dat ze op de gemeente wisten te
veroveren geheel naar eigen inzicht
ingericht. Langs de waterkant zijn
bij wijze van eerbetoon aan hun
woonplaats, schaalmodellen van de
Schiedamse molens opgetrokken.
Het pronkstuk is het clubhuis,
dat bestaat uit enkele bij een
Capelse school op de kop getikte
noodlokalen. De portocabins
werden door een aantal handige
leden verbouwd tot clubhuis. Alie
betegelde persoonlijk de keuken
en Goof legde de riolering aan – hij
denkt soms nog wel eens terug aan
de nekpijn die hij bij die klus opliep.
is van alle gemakken voorzien. Marifoon, tv, koelkast,
kookstel, een watertank voor duizend liter en een geiser
om het op te warmen, dieptemeter, douche, cd-speler,
gipsnavigatie. En natuurlijk ruime slaapplaatsen, een
gezellig zitje in het vooronder en tuinstoelen aan dek.
Een vliegreis voor de afwisseling? ,,Zul je mij niet zien
maken,’’ huivert Alie. ,,Mij te hoog. We hebben één
keer busreis gemaakt naar Spanje, hadden we cadeau
gekregen. Goedbedoeld, maar Ik ben er vijf dagen ziek
van geweest. Dat doen we nooit meer.’’
Goof knikt instemmend. Hij draait de contactsleutel
om. Een zwaar geronk stijgt op uit de buik van het
schip, het lijkt verrassend veel op het gedaver van een
vrachtwagenmotor. ,,Is het ook’’, grijnst Goof. ,,Heb ik
er zelf ingelegd.’’ Automotoren zijn op een boot geen
uitzondering. Hij wijst naar buiten. ,,Dat schip daar,
daar ligt een DAF-motor in.’’ Ook zijn werk.
,,Ik heb wel een beetje verstand van motoren,’’ zegt hij
trots.
,,Daar heeft-ie meer verstand van, dan van vrouwen!’’
roept Alie.
Bederft dat motorlawaai het vaargenot niet? ,,Welnee,’’
antwoordt Alie opgeruimd, ,,als je aan dek stuurt, hoor
je er niks van.’’
Nu pas valt het oog op een op de kajuit geplakt A4tje,
dat meldt dat de boot te koop is. Hoe nu? Trekt het
koningspaar van de Schiedamse watersport zich terug
op de vaste wal?
,,Ik word volgend jaar tachtig,’’ zegt Goof. Het
onderhoudswerk wordt hem langzamerhand te zwaar.
,,We varen voortaan wel met onze zoon mee.’’ Hij
wil volgend jaar ook het voorzitterschap van De Vrije
Liggers overdragen.
Maar voorlopig is de boot nog niet verkocht. Dat kan,
gezien de economische crisis, nog wel jaren duren.
Vindt Alie niet erg. En Goof, diep in zijn hart, ook niet.
,,Die boot is mijn lust en mijn leven,’’ mompelt hij.
,,Wij zijn altijd saampies,’’ zegt Alie. ,,En dan het liefst
op de boot.’’

Museumvondsten
Nogmaals de Steenenbrug
Af en toe krijgt ‘Museumvondsten’ een reactie, soms
met een aanvulling op de beschrijvingen bij één van
de getoonde objecten. Dat zie ik graag: geschiedenis
is immers nooit klaar. Op de Museumvondst ‘Uiterlijk
vertoon op de Steenenbrug’, over de wapensteen in
deze brug over de Poldervaart, kwam een (uitgelokte)
aanvulling. Misschien een voetnoot in de locale
geschiedschrijving maar toch nieuwsgierig naar de
wederwaardigheden van deze gebeeldhouwde 17e
eeuwse siersteen, vroeg ik wanneer dit prestigestuk
naar het hoofdkwartier van het Hoogheemraadschap
Delfland verhuisd was.
Schiedamkenner en (beeld-)chroniqueur Ruud Poels
was zo vriendelijk in de pen te klimmen onder het
motto ‘als ieder denkt dat een ander wel zal reageren
komt er geheel geen reactie’. En gelijk had hij. Om
aan de onzekerheid een einde te maken: de steen
werd tussen 28 juni 1972 en 15 september 1973 uit de
restanten van de Steenenbrug genomen (zie ook Musis
maart 2012). Op eerstgenoemde datum fotografeerde
Poels de steen in situ waarmee we, in combinatie met
andere foto’s, kunnen bepalen waar de steen in de
brug was ingemetseld sinds de ontmanteling van de
Steenenbrug in 1930: in het westelijk bruggenhoofd,
aan de Schiedamse kant zoals op de hier getoonde foto
te zien is. De beide bruggenhoofden waren in 1930
niet gesloopt en hebben tot 1976 naast de Blauwe Brug
verankerd in de kaden van de Polderpoort gelegen.
Hetzelfde lot was één van de brugpijlers beschoren,
die op een andere foto van de inmiddels gedempte
Poldervaart te zien is. In september 1973 nam Poels
ook die foto en constateerde toen dat de steen, met
de gebeeldhouwde wapens van de hoogheemraden
en centraal die van de stichter van het waterschap,
Albrecht van Beieren, verdwenen was. Het inmiddels
gehavende stuk natuurstenen erfgoed verdaagde
na bijna 350 jaar buiten de gemeentegrenzen en de
tekst : Jeroen ter Brugge
©Ruud Poels
achteloze omgang die de plek al 45 jaar kenmerkte,
was nog niet aan een einde gekomen. Eigenlijk
duurt die nog steeds voort, want geen enkele
landschapsarchitect, stedenbouwkundige of historischgeograaf
zal waardering kunnen opbrengen voor
de bestaande amputatie van de Poldervaart, die
begin jaren zeventig met de aanleg van rijksweg 20
geforceerd werd. Al ruim 40 jaar eerder wierp deze
zijn schaduw vooruit. Onderhoud aan de in steeds
slechtere conditie verkerende brug werd uitgesteld en
uiteindelijk onnodig geacht, vanwege de verwachte
komst van de snelweg. Naar men dacht zou deze ook
voor het reguliere verkeer gebruikt kunnen worden.
Een nieuwe brug was vanwege de hoge kosten in
1929 al helemaal uit den boze. De gemeente Kethel en
Spaland moest naast Delfland daarvoor een fors bedrag
op tafel leggen en besloot dat ‘…voorloopig naast
de steenen brug een houten hulpbrug [zal] worden
gelegd, die voor 5 jaar dienst zal doen.’ Deze noodbrug
kwam er, de ‘Blauwe Brug’, alleen zou die er langer
dan vijf jaar liggen. Net als de eerder genoemde en
naastliggende bruggenhoofden met wapensteen. De
vertraging in het uitvoeren van de plannen werd mede
veroorzaakt door onwillige grondeigenaren, die hun in
het tracé liggende eigendommen niet wilden verkopen.
Eén van de eigenaren met wie Rijkswaterstaat wel
tot overeenstemming kwam, was Hein van Dam,
eigenaar en exploitant van ‘De Halve Maan’, het naast
de Steenenbrug/Blauwe Brug gelegen café. In 1935
verkocht deze zijn complex met een ‘naar de eischen
des tijds ingerichte zaal geschikt voor bruiloften,
partijen en balavonden met eigen musicus’, draaimolen
met paarden, speeltuin, danssalon en ‘orchestrion’ (een
soort dansorgel). Pas in 1952 werden de gebouwen van
de Halve Maen (‘Wie vermoeid is van het gaan, rust wat
in de halve maan’) gesloopt. Welke (oud-) Schiedammer
heeft hier nog herinnering aan?
Musis 34

35 Musis
Iedere Musis worden twee museale objecten uit niet-Schiedamse en niet-Vlaardingse collecties
gepresenteerd, soms onbekende stukken, soms in de vergetelheid geraakte.
Helaas voor de Schapenkoppen onder ons en de lezers
die het werkgebied van Musis graag uitgebreid zien:
deze ‘Museumvondst’ gaat anders dan de titel doet
vermoeden, niet over Dordrecht. Wel over Vlaardingen
en de titel zou dan ook eigenlijk ‘De Slag bij Vlaardingen’
moeten heten, een actueel thema dat de stad de
komende jaren nog wel zal bezighouden om in 2018 tot
culminatie te komen. In dat jaar wordt namelijk herdacht
dat het 1.000 jaar geleden is dat zich bij Vlaardingen een
belangrijk wapenfeit voltrok. Het zou immers de kiem
hebben gelegd voor het graafschap Holland, blijkens het
opschrift bij Dirks standbeeld, pontificaal op de hoek van
het Vlaardingse stadshuis: ‘Grondlegger van Hollands
zelfstandigheid’
Een claim waarmee Vlaardingen graag koketteert,
ook al behoeft dat wat nuance. Maar waarom dan
toch ‘De Slag bij Dordrecht’? Aan de hand van het hier
afgebeelde schilderij gaan we terug naar de 19e eeuwse
beeldvorming, die de voorkeur gaf aan Dordrecht boven
Vlaardingen. Het door Victor de Stuers in 1873 in De
Gids gepubliceerde betoog ‘Holland op z’n smalst’,
waarmee hij de overheid verweet het cultureel erfgoed
te verwaarlozen en verkwanselen, kwam voort uit een
maatschappelijk ongenoegen dat enkele decennia eerder
zijn kop had opgestoken. Steeds vaker verdwenen
bij al dan niet openbare verkopingen belangrijke
kunstnijverheid en vooral schilderijen van bekende
meesters naar het buitenland. Bovendien werden veel
historische bouwwerken achteloos gesloopt, zonder
hun betekenis en schoonheid in oogmerk te nemen.
In Nederland heerste desinteresse, niet alleen onder
politici maar ook onder de bevolking zelf en beide
moesten wakker geschud worden. De Stuers komt de
eer toe de man te zijn geweest die hierin (gedeeltelijk)
slaagde, maar anderen droegen ook hun steentje bij.
Eén van de particulieren die trachtte de belangstelling
voor de vaderlandse geschiedenis te vergroten was de
De Slag bij Dordrecht
©Amsterdam Museum
Amsterdammer Jacob de Vos (1803-1878). Geïnspireerd
door vergelijkbare initiatieven in het buitenland
(met name Frankrijk), niet geheel vrij van een zeker
nationalistisch gevoel en ook als stimulans voor jonge
schilders, richtte hij een Historische Galerij op. In zijn
achtertuin aan de Herengracht liet hij hiertoe een
paviljoen bouwen, dat in 1854 geopend werd. Vanaf
1850 liet hij specifieke onderwerpen uit de vaderlandse
geschiedenis vereeuwigen en in het openingsjaar waren
er 105 gereed. Tot 1864 breidde dit aantal uit tot ruim
250, met onderwerpen uit de periode vanaf de komst van
de Romeinen tot en met zijn eigen tijd. De thans vrijwel
vergeten schilder Barend Wijnveld (1820-1902) schilderde
‘Anno 1018. De hertog van Lotharingen wordt door Dirk
III van Holland bij Dordrecht verslagen’. Historische
mystificaties en misinterpretatie van middeleeuwse
bronnen leidden tot de wankele conclusie dat de
beroemde slag bij Dordrecht had plaatsgevonden. Dirk III
zou zelfs Dordrecht gesticht hebben, daar waar die stad
eerst ruim 100 jaar later van de grond kwam. Overigens
niet de enige fout, want de naam ‘Holland’ werd pas
rond het jaar 1100 voor het eerst gebruikt. In 1883 viel
de collectie De Vos toe aan het kunstenaarsgenootschap
Arti et Amicitia, dat zelf een vergelijkbaar collectie had
opgebouwd. De belangstelling voor het genre en de
collectie verdampte echter snel en in 1895 werd alles
aan een kunsthandelaar in Londen verkocht. Dit schoot
twee particulieren echter in het verkeerde keelgat en
zij kochten de verzameling voor Nederland terug en
schonken die aan de stad Amsterdam. Hier wordt zij
door het Amsterdam Museum nog steeds bewaard. De
schilderijen zijn al lang niet meer alleen historieschetsen
zoals bedoeld, maar vertellen vooral iets over de tijd
waarin deze ontstonden. Een tijd waarin grootse
voorvaderlijke daden vereerd werden en historiestukken
een op zijn minst scheef beeld van de geschiedenis
gaven.

De wereld van Cornelis Haga
in twee studies / Een Schiedammer in
de stad die de verlangens
van de wereld belichaamt
Cornelis Haga is de Schiedammer van het jaar. Dat komt
omdat hij precies vier eeuwen geleden de grondslag legde
van de diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Turkije.
Daarvoor krijgt hij nu alle lof – meer misschien dan hem
destijds door zijn tijdgenoten werd toegezwaaid.
De viering van zo’n jubileum is incompleet zonder
een behoorlijk boek. In dit geval zijn zelfs twee titels
verschenen. Hans van der Sloot en Ingrid van der Vlis
publiceerden bij Boom Cornelis Haga (1578-1654),
Diplomaat & Pionier in Istanbul. Het Nederlands
Instituut voor het Nabije Oosten aan de Leidse
tekst: Han van der Horst
universiteit brengt een nieuwe editie op de markt van
The Ottoman Empire and the Dutch Republic. A History
of the earliest Diplomatic Relations 1610-1630. De
auteur van deze dissertatie, legendarisch kenner van
de Turkse taal en letterkunde dr. A.H. (Sander) de Groot
heeft de tekst verbeterd, aangevuld en herzien.
Beide studies bestrijken voor een belangrijk gedeelte
hetzelfde terrein. Toch is er ook een fundamenteel
verschil. Hans van der Sloot en Ingrid van der Vlis
schreven een biografie van Cornelis Haga. Daarin
spelen zijn belevenissen aan het hof van de sultan een
dragende rol. Toch vormen zij slechts een enkele periode
in het rijke leven van de Schiedamse diplomaat. Sander
de Groot daarentegen legt eerder de nadruk op de
betrekkingen tussen ons land en Turkije. Haga is slechts
een enkel stuk op het diplomatieke schaakspel dat hij
Ontploffing van het Spaanse admiraalsschip tijdens de aanval op Gibraltar in 1607, Cornelis Vroom 1612, Collectie Rijksmuseum
Musis 36

voor ons tot leven wekt. Het is niet zo dat je ongestraft
hoofdstukken uit het ene verhaal kunt overslaan omdat
je het andere in zijn geheel hebt gelezen. Juist in hun
onderlinge samenhang plaatsen de beide uitgaven
Cornelis Haga tegen het decor van zijn tijd.
Zieleroerselen
Leren wij hem daardoor als persoon kennen? Dat is
met zeventiende-eeuwers heel moeilijk. Regenten
en geletterden schreven zich weliswaar te pletter
maar zij hadden het zelden of nooit over hun eigen
zielenroerselen. Dat is pas sinds de negentiende
eeuw algemeen aanvaard. Daardoor wordt het voor
de hedendaagse biograaf bijna onmogelijk om een
psychologisch portret van hun onderwerp te schetsen.
De neerlandica Enny de Bruijn klaagt dan ook over dit
gebrek aan zulke gegevens in haar prachtige biografie
over de theoloog en dichter Jacobus Revius, overigens
een tijdgenoot van Haga. Hij wijdde geen woord aan
het persoonlijk leed dat hem trof, namelijk de dood
van verschillende echtgenotes en kinderen. Niet voor
niets heeft de Amerikaanse psychiater Irvin D. Yalom
ervoor gekozen om over zijn persoonlijke held Baruch
de Spinoza geen biografie te schrijven maar een roman.
Alleen zo kon hij een karakterschets geven van de
zeventiende-eeuwse filosoof.
Tegen dat probleem zijn ook de levensbeschrijvers van
Cornelis Haga aangelopen. Hun hoofdpersoon schreef
in zijn leven veel brieven en rapporten, maar die gaan
altijd over de zaken en nooit over zijn gevoelens. Wij
weten dat Wein, Weib und Gesang in Haga’s leven een
wezenlijke rol speelden maar het is onmogelijk om iets
zinnigs te zeggen over zijn dromen en zijn angsten.
Het is wel duidelijk dat hij leefde vanuit het standsbesef
dat de zeventiende-eeuwse regenten eigen was en
ook dat hij stond op de hem toekomende eerbewijzen.
Toch is het gevaarlijk om daaruit vergaande conclusies
te trekken. In de eerste decennia van de zeventiende
eeuw was de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën
een recente staat en een anomalie te midden van
traditionele en gevestigde monarchieën. Zij moest
zich binnen vechten in het diplomatieke verkeer en
landsadvocaat Oldenbarnevelt stond erop dat de
diplomaten bij de Republiek de eerbewijzen ontvingen
die bij de vertegenwoordigers van een onafhankelijke
staat hoorden. Die dienden minstens op het niveau te
staan van die voor Venetië, immers ook een republiek.
Je moest dan laten zien dat je niet uit een of andere
armzalige uithoek kwam en diplomaten van de
Hoogmogende Heren der Staten Generaal voerden
dan ook een grote staat, ook als zij het persoonlijk
liever wat minder pompeus hadden gehad. Toen Haga
benoemd werd tot orateur (ambassadeur) in Istanbul,
kreeg hij een jaarsalaris van 12.000 gulden mee, wat
hem tot de hoogst betaalde staatsdienaar maakte in de
Republiek. Dat was nodig om aan de Bosporus serieus
te worden genomen.
Sander De Groot, noch Hans van der Sloot en Ingrid van
der Vlis zijn in staat van Haga een psychologisch portret
te bieden. Maar er blijft wel degelijk genoeg over. De
handel en wandel van een internationaal opererend
Nederlands regent is zo ook de moeite waard.
Vooraanstaande families
Wie was Haga en hoe kwam hij aan zo’n goed betaalde
positie? De Republiek werd in de praktijk gedomineerd
37 Musis
door het gewest Holland omdat dit verreweg de rijkste
provincie was: wie betaalt, bepaalt. Holland zelf
werd in feite gerund door de twintig stemhebbende
steden die op hun beurt weer werden bestuurd door
vooraanstaande families. Zij behielden zich het
monopolie voor op ambtelijke benoemingen al werden
er vaker talentvolle buitenstaanders binnengehaald dan
tegenwoordig vaak wordt gedacht. Tegelijk maakten
regentenfamilies uit verschillende steden deel uit van
netwerken voor wederzijdse belangenbehartiging.
Zulke bondgenootschappen werden met politieke
huwelijken bezegeld.
Cornelis Haga is met een gouden lepel in de mond
geboren. Zijn vader Dirk was een voornaam
haringkoopman op de Hoogstraat en maakte deel uit
van de bestuurselite in de opkomende vissersstad
Schiedam. De Haga’s onderhielden goede contacten
met families in machtiger steden zoals de Brassers
in Delft en de Pauws in Amsterdam. Als tweede
zoon kon of wilde Haga de zaak van zijn vader niet
overnemen. In plaats daarvan studeerde hij rechten aan
de Universiteit van Leiden om zich voor te bereiden
op een betaalde functie bij de overheid. Om zo’n
positie te krijgen had men de steun nodig van het
familienetwerk en dan nog ging het zelden van een
leien dakje. Een poging om pensionaris van Schiedam
te worden (bezoldigd rechterhand van de bestuurders)
mislukte ondanks alle druk van verwanten. Haga zocht
het daarop buitengaats. Dankzij bondgenoten in het
bestuur van de provincie Holland kreeg hij de kans om
een diplomatieke missie naar Zweden te ondernemen
om daar te proberen twee door de koning in beslag
genomen schepen los te praten. Dat lukte hem met één
schip maar tegelijkertijd wist hij zich aan het Zweedse
koninklijk hof zeer geliefd te maken, met name bij
hofdames en prinsessen. Dit staaltje vakmanschap
hielp hem aan zijn benoeming bij het hof van de sultan
in Istanbul.
Officieel was dit het Rijk van het Kwaad
Deze positie is misschien enigszins te vergelijken met
het ambassadeurschap in het hedendaagse China. Onze
man in Beijing behartigt de belangen van Nederland
tegenover de regering van een wereldmacht met
een cultuur en een levensbeschouwing, die drastisch
verschillen van de onze. China is een belangrijke
handelspartner maar tegelijkertijd een ideologische
tegenstander. Dat vereist in het diplomatiek verkeer
veel voorzichtigheid en vakmanschap. Zo was het vier
eeuwen geleden in het Ottomaanse rijk ook.
Officieel was dit het rijk van het kwaad. De sultan
had zich de kaliefstitel aangemeten en eiste daarmee
het leiderschap over alle moslims ter wereld voor
zich op. Hij heerste over Jeruzalem. Hij had van het
oude orthodox-christelijke Byzantium zijn hoofdstad
gemaakt. De grens tussen de christelijke en de
islamitische landen bevond zich nog geen honderd
kilometer ten oosten van Wenen. Nog steeds leefde de
gedachte dat het een heilige plicht van de christenheid
was Jeruzalem te heroveren. Oproepen tot een
kruistocht figureerden vaak in maatschappijkritische
beschouwingen. Zo had Erasmus nog geschreven
hoe in de toekomst een van alle onrecht gereinigde
christenheid eindelijk de strijd tegen de Turken zou
kunnen aanbinden. Toen de watergeuzen de bekende
leuze “liever Turx dan Paeps” aanhieven en hun

piratentenue tooiden met een wassend maantje,
was dat dan ook niet om hun liefde voor de islam tot
uitdrukking te brengen maar om te laten zien dat zij
noodgedwongen desperado’s waren geworden, tot alles
in staat, zelfs een pact met de antichristelijke Turken.
Het leven was echter sterker dan de leer. Ondanks de
religieus/ideologische tegenstellingen bestond er toch
veel samenwerking. Omdat de sultan en de Habsburgse
vorsten Karel V en Filips II concurreerden om de
heerschappij over de Middellandse Zee, viste de koning
van Frankrijk graag in troebel water door met Istanboel
samen te spannen. Het Britse koningshuis deed
hetzelfde. Ook Venetië onderhield nauwe betrekkingen
met het hof van de sultan, die in het teken stonden van
goede handelsbetrekking. Deze christelijke machten
Cornelis Haga door Van Mierevelt, Stichting familie de
Kempenaer, Den Haag
hadden veel eerder dan De Republiek hun eigen
vertegenwoordigers aan de Bosporus. Toen Cornelis
Haga arriveerde, moest hij door het voeren van een
grote staat eerst laten zien dat hij er als nieuwkomer
net zo goed toe deed. Alleen zo zou hij op den duur
door het hof van de sultan serieus worden genomen.
Ook in de tijd van Haga heette het Ottomaanse Rijk
in het algemeen spraakgebruik Turkije. In de straten
van Istanboel echter was “Turk” een scheldwoord
voor achterlijke boertjes van buut’n die een ruwe en
ongepolijste taal spraken. Pas in de tijd van Kemal
Atatürk is dit dedain verdwenen.
Het machtsgebied van de sultan omvatte in Haga’s tijd
de Balkan, het huidige Turkije, het Midden-Oosten,
Egypte en officieel ook de rest van Noord-Afrika. In
Irak bevond zich een tweede ideologische grens: daar
begon het vijandige Perzië, dat niet de soennitische
maar de sjiitische variant van de islam aanhing. Dat
was aanleiding voor veel gewapende conflicten. De
regering van de sultan moest dan ook steeds vrezen
voor een tweefrontenoorlog en dat heeft de expansie
in Europa beperkt. Het Ottomaanse Rijk droeg een
zeer multi-etnisch karakter en datzelfde gold voor
Istanboel. Sultan Mehmet de Veroveraar wilde dat
zijn hoofdstad ook qua bevolkingssamenstelling een
afspiegeling was van zijn rijk. Hij haalde migranten uit
de verste uithoeken van het rijk. Dat maakte Istanboel
tot een adembenemende metropool, de stad die
de verlangens van de wereld belichaamt, zoals de
inwoners trots zeiden. In de straten hoorde men alle
talen die in het rijk gesproken werden. De verschillende
bevolkingsgroepen leefden vreedzaam naast elkaar,
maar handhaafden wel hun culturele tradities en
hun eigen kledij, Zij bleven hun eigen talen spreken.
Istanboel kende dan ook vele namen, waaronder
Tsarigrad en Constantinopolis. De officiële, alleen in
documenten gebruikte benaming luidde Konstantiyya.
Aletta Brasser door Van Miereveld, collectie Museum voor
Schone Kunsten, Antwerpen
Het rijk was in de middeleeuwen gesticht door het
kleine Turkse volk der Ottomanen. Hun taal – die
tegenwoordig net als Latijn alleen nog maar door
geleerden wordt beheerst – werd alleen nog maar
gebruikt in het grote paleis, Topkapi of de Hoge Po(o)rte.
Wie wat met de overheid te verhapstukken had, moest
dat doen in het Ottomaans. In de praktijk was daarvoor
een dragoman nodig, een tolk, die niet alleen dit
Ottomaans sprak en schreef maar ook de verhoudingen
en het protocol aan het hof kende. Ook dit hof was
uitermate multi-etnisch. De grote stichters van het rijk
hadden hun niet-islamitische onderdanen een belasting
in jongens opgelegd die – na bekering tot de islam –
opgeleid werden voor een loopbaan bij het bestuur of
het leger. In de praktijk was het een uitverkiezing als
je op deze manier de kans kreeg een prachtige carrière
te maken. En de feiten leren dat zulke weggevoerde
jongens later de familie thuis lieten meeprofiteren van
hun succes. Zo was de grootvalkenier van de sultan
Halil Pasja van oorsprong een Armeniër. Deze Halil
Pasja was tevens grootadmiraal van de vloot en in die
functie kwam hij tot de overtuiging dat formele banden
met die verre, maar rijke republiek aan de Noordzee
Musis 38

profijtelijk konden zijn voor het sultanaat. Nieuws over
de grote militaire successen van prins Maurits tegen de
Spaanse vijand waren ook tot Istanboel doorgedrongen.
Het Ottomaanse rijk stond tenslotte al een kleine eeuw
op voet van oorlog met datzelfde Spanje. De Republiek
kon niet alleen een lucratieve handelspartner zijn maar
ook een nuttige militaire bondgenoot. Nederlandse
handelsschepen verschenen al een jaar of twintig op de
kusten van het Osmaanse Rijk. Sinds het eind van de
zestiende eeuw bestond er een groeiende “straatvaart”
(die van Gibraltar) op de havens van de Levant, zoals
het oostelijk Middellandse Zeegebied werd genoemd.
Steeds vaker zag men de vlag van de Republiek
wapperen, niet alleen in Istanboel, maar ook in Izmir,
Aleppo en Alexandrië.
Het initiatief om diplomatieke betrekkingen aan te
knopen kwam dan ook uit Istanboel. Halil Pasja heeft
Haga altijd gesteund en hem wegwijs gemaakt in de
kronkelpaden van de Ottomaanse heerschappijstructuur
zodat hij de juiste stappen nam om erkend te worden
als orateur en vertegenwoordiger van de hoogmogende
heren van de Staten Generaal. Het was ook via Halil
Pasja dat Haga aan zijn eerste dragoman kwam.
Maanmeisje
Officieel was de sultan almachtig maar in de praktijk
was hij de speelbal van de hovelingen om hem heen.
Het eigenlijke bestuursorgaan was de divan, een soort
ministerraad, die dagelijks vergaderde onder leiding van
de grootvizier. Wat daar werd gezegd of verzwegen,
was gewoonlijk de vrucht van ingewikkelde intriges,
waarin ook de harem van de sultan een rol speelde.
Deze stond onder leiding van de moeder van de
sultan, de valide sultan, die vaak een der belangrijkste
machtscentra van het rijk vormde. Nieuwe leden voor
de harem werden op grond van schoonheid, charme en
talent geselecteerd op de slavenmarkten van het hele
rijk. Die taak was in handen van een machtige groep
eunuchen die tevens als harembewaker dienst deden.
Gedurende het grootste gedeelte van Haga’s verblijf
in Istanboel was de Griekse slavin Anastasia sultan
valide. Zij kreeg in de harem de Ottomaanse namen
Kösem en Mahpeyker (niet letterlijk maar gevoelsmatig
correct vertaald als “maanmeisje) en handhaafde haar
positie tot op hoge leeftijd, lang na het overlijden van
haar echtgenoot sultan Ahmed I. Kösem sultan volgde
de beraadslagingen van de divan achter een gordijn en
hakte na de vergadering zelf de belangrijkste knopen
door.
Capitulatie
In deze voor een westerling zo ongewone wereld moest
Cornelis Haga zijn weg vinden. Ingrid van der Vlis en
Hans van der Sloot leggen en detail uit hoe hij dat van
geval tot geval lapte. Zijn eerste grote succes was het
verkrijgen van een capitulatie. Dat was een groot – vier
meter lang – in hoofdstukken (kapittelen) verdeeld
document waarin de aard van de betrekkingen werden
geschetst en de positie van de Nederlanders in het rijk
nader werd geregeld. Het kwam erop neer dat Haga
rechtsmacht over hen kreeg. Hij mocht bovendien in
belangrijke steden zoals Aleppo consuls aanstellen
om namens hem op te treden en andere diensten te
verlenen.
Op het eerste gezicht lijkt het, alsof de sultan een stukje
van zijn soevereiniteit opgaf. Dat is een verkeerde
39 Musis
indruk. Het Ottomaanse rijk was een islamitische staat
die andersdenkenden ruimte gaf om te leven volgens
hun eigen wetten en regels waarbij in contacten met
moslims wel de sharia gold. In het algemeen stelde de
sultan dan hun geestelijke leiders verantwoordelijk voor
een ordelijke gang van zaken, maar hij benoemde ook
wel vazalvorsten. Tegen deze achtergrond is het niet
zo merkwaardig dat buitenlandse kooplieden onder het
gezag van een ambassadeur werden gesteld en zaken
mochten doen volgens hun eigen regels.
Alle kooplui die Turkse havens aandeden, moesten in-
en uitvoerrechten betalen. De capitulaties stelden die
voor schepen onder de vlag van de republiek lager dan
voor de concurrenten uit andere Europese landen. Dat
was een mooi resultaat.
De Staten Generaal in Den Haag verwachtten van
Haga dat hij de positie van de kooplui uit de Republiek
zou beschermen. Bovendien was het zijn taak
christenslaven te bevrijden. Christelijke zeelieden die
in handen vielen van islamitische zeerovers, kwamen
op de slavenmarkt terecht waar handige lieden ze
als investering voor later kochten. Men wist dat hele
gemeenschappen in Europa hutje bij mutje legden om
hun geliefden vrij te krijgen. Zo was de christenslaaf
niet alleen een werkkracht maar potentieel ook een
appeltje voor de dorst. Haga richtte echter weinig
uit, omdat de Staten Generaal meenden dat aan
het vrijkopen van slaven geen overheidsgeld mocht
worden besteed. Hij kon hoogstens bemiddelen, maar
het schijnt dat hij daar nooit overdreven veel tijd aan
besteedde. Toch werd juist hem harteloosheid verweten,
zoals dat tegenwoordig gebeurt met Nederlandse
diplomaten die naar het oordeel van de familie te
weinig doen voor gevangen gezette Nederlanders.
Inderdaad bestond er een schril contrast tussen het
droeve lot van de slaven en de weelderige levensstijl op
Haga’s ambassade, waar aantrekkelijke jongedames –
al dan niet op de slavenmarkt verworven – bijdroegen
tot de gezelligheid, de uitstekende stemming en
de feestelijke sfeer. De strenge dominee Antonius
Visscher, die zich verlatijnst Piscator noemde, heeft
daarover een boekje opengedaan in Den Haag.
Hij was nota bene op aandringen van Haga naar
Istanboel gekomen om daar de zielzorg van de kleine
Nederlandse gemeenschap op zich te nemen.
Toch betoonde Haga zich in de politiek een echte
protestant. Hij sluisde financiën door naar de
calvinistische vorst van Transsylvanië Gabor Behlen
die met steun van de sultan oorlog voerde tegen de
katholieke Habsburgse keizers in Wenen, die op dat
moment ook de vijanden van de Republiek waren.
Ook deed hij zijn best om de patriarch van de Grieksorthodoxe
kerk, Cyrillus Lukaris aan zich te binden.
Deze koesterde sympathie voor het calvinisme en Haga
voorzag hem daarbij van morele steun, argumenten
en literatuur. Met Lukaris is het overigens slecht
afgelopen. Het hof merkte dat het bekeringsproces van
hun patriarch tot grote onrust leidde onder de Grieksorthodoxe
onderdanen. Dat kon men niet hebben en
dus werd Lukaris geheel in overeenstemming met de
beginselen van de Ottomaanse binnenlandse politiek
vervallen en gewurgd.
Bij al dit soort intriges en activiteiten kreeg Haga van
sommige collega-ambassadeurs medewerking terwijl
anderen hem de voet dwars probeerden te zetten. Wie
dat waren verschilde van geval tot geval. De vijand

DE UITGAVE VAN MUSIS WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:
HERMAN JANSEN BEVERAGES B.V., SCHIEDAM
DE UITGAVE VAN MUSIS WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR:
BASTIAANS & VAN RIET ACCOUNTANTS, SCHIEDAM
BOKX VASTGOED BGS GRAFISCH, ONTWIKKELING SCHIEDAM B.V., ROTTERDAM
BASTIAANS & VAN RIET ACCOUNTANTS, SCHIEDAM
FACILICOM BEDRIJFSDIENSTEN, SCHIEDAM
BOKX VASTGOED ONTWIKKELING B.V., ROTTERDAM
FONTIJNE BEHEER B.V., VLAARDINGEN
FACILICOM BEDRIJFSDIENSTEN, SCHIEDAM
HATENBOER WATER FONTIJNE – DRINKWATERBEHANDELING, BEHEER B.V., VLAARDINGEN SCHIEDAM
IRADO, HATENBOER AFVAL, WATER REINIGING – DRINKWATERBEHANDELING, EN DIENSTVERLENING, SCHIEDAM
IRADO, AFVAL, NICOVERKEN REINIGING HOLLAND EN DIENSTVERLENING, B.V., SCHIEDAM SCHIEDAM
NICOVERKEN SNELWEG TRANSPORT, HOLLAND B.V., SCHIEDAM
SNELWEG TRANSPORT, SCHIEDAM
Musis 40

van vandaag was de vriend van morgen. Daarom
probeerde Haga op het persoonlijke vlak met allen
goede betrekkingen te onderhouden. Dat niet alleen.
Hij hielp zijn collega’s ook regelmatig uit de financiële
problemen, al berekende hij een forse rente. Zelfs de
vertegenwoordiger van de paus is zo eens een keer
door Haga boven water gehouden. Het had natuurlijk
ook zo zijn voordelen om medeambassadeurs financieel
aan een touwtje te hebben. Haga verdiende veel aan
zijn kredietverlening. Daarnaast bedreef hij ook nog een
lucratieve geldhandel. Dat was met name in de latere
jaren van zijn ambassadeurschap van belang, want toen
begonnen de salarisbetalingen uit Den Haag te haperen.
Toch keerde hij als een gefortuneerd man uit Istanboel
naar Den Haag terug.
Ook in het verre Istanboel verwaarloosde Haga zijn
relaties met bevriende regentenfamilies niet. Hij hield
nauw contact met de Amsterdammer Reinier Pauw,
die op een gegeven moment raadpensionaris van
Holland werd en daarmee Haga’s hoogste ambtelijke
Tegen dat probleem zijn ook
de levensbeschrijvers van
Cornelis Haga aangelopen. Hun
hoofdpersoon schreef in zijn leven
veel brieven en rapporten, maar
die gaan altijd over de zaken en
nooit over zijn gevoelens. Wij
weten dat Wein, Weib und Gesang
in Haga’s leven een wezenlijke rol
speelden maar het is onmogelijk
om iets zinnigs te zeggen over zijn
dromen en zijn angsten
baas. Ook de band met de machtige Brassers uit
Delft haalde hij aan. Dat resulteerde zelfs in een
huwelijk. In 1622 trouwde de toen 43-jarige Cornelis
Haga met de 42-jarige Aletta Brasser. Dat gebeurde
met de handschoen waarna zij de lange reis naar
Istanboel ondernam om zich bij haar echtgenoot te
voegen, die haar tot vreugde van alle westerlingen
in de haven liet ontvangen door zijn – zestienjarige -
lievelingsslavinnetjes van het moment. Dit heeft – voor
zover wij het kunnen nagaan – een stabiel huwelijk
niet in de weg gestaan. Na een samenzijn van 33 jaar
overleden Cornelis en Aletta kort na elkaar.
“Losbandige levenswijze”
Hans van der Sloot en Ingrid van der Vlis volgen
al deze gebeurtenissen van dag tot dag, zodat de
lezer precies kan volgen hoe het beroepsleven van
Cornelis Haga eruit zag. Daarbij maken zij niet alleen
gebruik van zijn uitvoerige correspondentie met het
thuisfront, maar ook van de verslagen en observaties
van zijn medeambassadeurs die ten pleziere van hun
superieuren de nodige aandacht besteedden aan faits
divers en schandaaltjes. Daarbij houden de auteurs
zich net als Sander de Groot in. Zij refereren regelmatig
aan de losbandige levenswijze van hun hoofdpersoon,
maar treden daarbij niet in detail, zodat de meer
41 Musis
sensatiebeluste lezer een zeker gevoel van teleurstelling
niet kan onderdrukken. Aan de andere kant zijn veel
smakelijke verhalen over Cornelis Haga gebaseerd op
geruchten en praatjes. Van der Sloot en Van der Vlis
zijn het aan hun vak verplicht geen lering te trekken
uit de stelling van wijlen Maarten van Amerongen,
die vond dat sommige verhalen te mooi waren om
kapot te checken. Wie weet was die Cornelis Haga een
stuk netter dan wij in onze zedeloze tijd graag willen
geloven.
Sander De Groot zwijgt over Haga na diens terugkeer
in Den Haag. Hij sluit zijn proefschrift af met een korte
samenvatting van de verdere ontwikkelingen van de
Turks-Nederlandse betrekkingen. Die kabbelden voort
en waren over het algemeen uitstekend. Er vormde
zich zelfs een minieme Nederlands-Levantijnse
gemeenschap waarin Hollandse koopliedenfamilies
en hun dragomans langzaamaan vermaagschapt
raakten. Het bekende dragomangeslacht der Testa’s is
zelfs naar Nederland overgekomen en heeft daar van
koning Willem I een adelstitel gekregen. Zo droeg ook
Nederland bij aan de vorming van een levendige en
kleurrijke Levantijnse cultuur, waarvan door etnische
zuiveringen en fundamentalisme vandaag niet veel
meer over is dan een verre echo.
Hans van der Sloot en Ingrid van der Vlis zijn na
hun relaas over de terugkeer van Haga nog lang niet
uitgepraat. Eindelijk thuis in Holland – hij had tijdens
zijn hele ambtsperiode om terugroeping gevraagd maar
daar kon in de ogen van de divan, de sultan, Kösem en
de Staten Generaal niets van inkomen – eindelijk thuis
dus begon hij een tweede carrière als opperrechter.
Hij werd voorzitter van de Hoge Raad van Holland,
Zeeland en West-Friesland. In die functie speelde hij een
belangrijke rol in de hoge politiek van die dagen.
Alles bij elkaar vormen de beide hier besproken boeken
een rijke combinatie. De lezers krijgen een goede
indruk van wat het betekende om in zo’n machtig, maar
ook zo’n ver en vreemd land de vertegenwoordiger
te zijn van de Staten Generaal. Zij ontdekken veel
over de gang van zaken aan de bestuurstafel van
vierhonderd jaar terug. Op sommige pagina’s voelt
het zelfs alsof je op de veerboot staat halverwege de
Bosporus. Dan is het grotestadsgeluid verstomd. Dan
zie je stil en zwijgend het silhouet liggen van de stad
die de verlangens van de wereld belichaamd in al zijn
Ottomaanse glorie. Zo heeft Haga het ook gezien –
behalve dan de koepel van de blauwe moskee, want die
schepping van sultan Ahmed – wie weet geïnspireerd
door zijn maanmeisje – was nog in aanbouw.
Hans van der Sloot, Ingrid van der Vlis Cornelis Haga (1578-
1654), Diplomaat & Pionier in Istanbul, Boom Amsterdam,
2012, ISBN 978 94 6105 706 8, www.uitgeverijboom.nl ; A.H.
de Groot The Ottoman Empire and the Dutch Republic. A
History of the earliest Diplomatic Relations 1610-1630, NINO
Leiden 2012, herziene uitgave, ISBN 978 90 6258 333 1,
www.nino-leiden.nl
Lees ook de magistrale roman “Ik heet Karmozijn” van de
Turkse Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk. Er is geen betere en
een zeker geen aangenamer manier om gevoel te krijgen voor
het Istanboel van rond 1600.
Cornelis Haga (1578-1654), Diplomaat & Pionier in Istanbul
kon worden gerealiseerd dankzij de steun van de gemeente
Schiedam, Fonds Schiedam Vlaardingen e.o., De Groot Fonds,
en Fonds Historische Publicaties.

DE NATUUR ALS
UITGANGSPUNT
De natuur en in het bijzonder
vogels zijn hoofdonderwerp
in de grafiek en schilderijen
van Joost Minnigh. Tot en met
31 juli is het werk van deze op
17 september 2011 overleden
Rotterdamse kunstenaar te zien
in beide vestigingen van de
Bibliotheek Schiedam. De eerste
aanleiding tot het organiseren
van deze expositie van het
werk van de internationaal
bekende kunstenaar, maar
tevens natuurliefhebber en
weidevogelwachter is de Midden-
Delflanddag. Minder bekend,
behalve dan onder kunstenaars
en kunstliefhebbers is dat Joost
Minnigh een aantal jaren in
de Zwaansteeg in Schiedam
heeft gewoond en in de lokale
kunstenaarskring een bekende en
gewaardeerde collega was.
tekst: Wim Henkes
foto’s: Jan van der Ploeg
Hij behoorde tot de slinkende groep kunstenaars
die nog lithografeerde op steen. Deze lithotechniek
berust op een bewerkelijk en intensief proces. Maar
het was Minnigh ten voeten uit dat hij juist deze
zware en ambachtelijke techniek in ere hield. Al in
zijn academiejaren deed Minnigh zich kennen als
een kunstenaar die werkte vanuit de basis van het
ambacht. Als één der laatste leerlingen bereidde hij
nog zelf zijn inkten en verf. De steendrukken die in de
bibliotheek worden geëxposeerd, zijn alleen al door
hun formaat indrukwekkend. In eerste instantie doen
de kunstwerken denken aan de steendrukken zoals
we deze ook kennen van Franse kunstenaars uit de fin
Musis 42

de siècle, zoals Toulouse Lautrec. Dezelfde krachtige
kleuren en lijnen, dezelfde perfectie in grafische
afwerking, in helderheid en toets. Inderdaad behoorde
Joost Minnigh tot de laatsten die deze kunst op dit
formaat beheersten.
Joost Minnigh putte zijn inspiratie puur uit de natuur. Hij
was kunstenaar in hart en nieren, maar hij had net zo
goed boer kunnen zijn, imker, tuinier of ‘vogelaar’. En
al deze beroepen voerde hij naast zijn kunstenaarschap
met veel liefde uit.
Minnigh werd op 29 mei 1942 geboren in Pengalengan
(Java) en bracht zijn eerste levensjaren noodgedwongen
door in een ‘Jappenkamp’. Vlak na de Tweede
Wereldoorlog vertrokken zijn ouders naar Nederland
waar hij tussen 1963 en 1967 zijn opleiding kreeg aan
de academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam.
Hier deed hij een voorliefde voor grafiek op door zijn
leraren Bouke IJlstra en Daan den Dikkenboer die gold
als één van de laatste echte lithografen van Nederland.
De lijst van exposities is lang en omvat tentoonstelling
in de Kunsthal Rotterdam, bij het Rotterdamse
Centrum Beeldende Kunst (CBK), het Natuurhistorisch
Museum Rotterdam, het Stedelijk Museum Schiedam
en het Haags Gemeentemuseum, naast tientallen
exposities in tal van galeries in de Rotterdamse regio
en verder door het hele land heen. Zijn belangrijkste
43 Musis
internationale tentoonstellingen waren te zien in onder
meer Frankrijk, Slovenië, Polen, België, Duitsland,
Finland, Spanje, Italië, Zuid-Korea, Japan, Taiwan en
Nieuw-Zeeland. Zijn wandschilderingen, in opdracht
van gemeenten en bedrijven, zijn op verschillende
locaties in Rotterdam en daarbuiten te vinden. Verder
kreeg hij in 1997 de Purmarijn Grafiekprijs, en werd hij
gastdocent voor kleurenlithografie aan de Willem de
Kooning Academie Rotterdam en commissielid voor de
Allianz 2010 Grafiekprijs.
Zijn werken bevinden zich naast particulieren onder
meer bij belangrijke bedrijfscollecties als die van de
Allianz Nederland, de ING en ABN AMRO, P & O Ferries,
Koninklijke Volker Stevin, Nedlloyd, SBK (Stichting
Beeldende Kunst) en Centrum Beeldende Kunst
Rotterdam.De overleden kunstenaar zei zelf ooit in 2007
in het magazine ‘Vruchtbare aarde’: ,,Vogels hebben me
mijn hele leven geïnteresseerd. Dat zat er al heel vroeg
in. Als klein jongetje rende ik met een veer in mijn
achterste door het bos en riep: “Ik ben een vogel, ik ben
een vogel!’ Het meest gefascineerd ben ik altijd door het
zwermen van vogels gebleven. Eigenlijk al vanaf mijn
tiende, toen we naar Texel gingen en ik daar de bonte
strandloper, de paarse strandloper, de knoet en al die
andere strandlopers zag. Zo prachtig in de lucht en die
schitterende vogelzwermen schilderde ik elke keer weer
terug in mijn schilderijen.’’

Bezoek de nieuwe website van NOTARIS
www.NOTARISjenever.nl
Geniet, maar drink met mate