De knecht van de tante van de kanunnik - Academia Press

De knecht van de tante van de kanunnik
Marc Reynebeau 04/06/2005
Als het over het Lam Gods gaat, komt er altijd weer veel volk opdagen. Dat was ook
vrijdag zo, toen alweer een nieuw boek verscheen over het paneel dat de
rechtvaardige rechters voorstelt en dat 71 jaar geleden uit de Gentse Sint-
Baafskathedraal werd gestolen. Het was niet de eerste de beste fantast die zich
aanmeldde, maar Karel Mortier (79), gewezen hoofdcommissaris van de Gentse
politie.
VRIJDAGMIDDAG. Het weer is nog aangenaam, maar er is onweer voorspeld. Het centrum van
Gent ligt er rustig bij. Toeristen lopen de Sint-Baafskathedraal binnen. In een zijkapel, diep in de
kathedraal, rechts naast het hoofdaltaar, trekt het drieluik Het Lam Gods van Hubert en Jan Van
Eyck als vanouds het meeste volk. Een plaket dankt de firma Agfa-Gevaert voor de reproductie.
Het origineel bevindt zich namelijk elders, links achter in de kathedraal, afgeschermd in een
glazen kooi en alleen tegen betaling te bezichtigen. Maar het is dus wel het originele schilderij,
op één paneel na, dat de rechtvaardige rechters voorstelt, want dat is in de nacht van 10 op 11
april 1934 gestolen en sindsdien spoorloos.
Sinds het gerecht het dossier in 1937 zonder gevolg afsloot, werd de diefstal de inzet van een lang
aanslepend gezelschapsspel. Hoewel, zo ziet Karel Mortier dat niet. Al tientallen jaren buigt hij
zich over de zaak. Op een steenworp van de kathedraal stelde Mortier gistermiddag zijn nieuwe
boek voor, De verdwenen rechters, analyse van een kunstroof . Mortier, 79 inmiddels, is gewezen
hoofdcommissaris van politie van Gent en schreef al drie boeken over de roof van het paneel.
In september vorig jaar deed hij er nog zijn beklag over dat hij maar geen uitgever vond voor zijn
nieuwe boek. Allemaal de schuld van Gaston De Roeck, vond hij, zonder diens naam te noemen.
Die 'fantast' had in 2002 met zijn mythomanie het hele Lam-Godsgezoek in opspraak gebracht.
Aan theorieën geen gebrek. Ze gonzen ook rond bij de presentatie van het boek. Op meerdere
internetforums wordt nog altijd over de zaak gespeculeerd. De nieuwste theorie komt uit
Nederland: de rotsen op het gestolen paneel lijken toch wel heel sterk op de rotsen in Marche-les-
Dames waar koning Albert indertijd afdonderde. Is het dan toeval dat er niet eens twee maanden
liggen tussen dat ongeluk en de diefstal? In de wereld van de mythomanen is niets toeval.
Gaston De Roeck had het zorgvuldiger uitgevlooid, zo liet hij via het internet weten. Het paneel
zou te vinden zijn in de Sint-Gertrudiskerk in het Oost-Vlaamse Wetteren. Op het uur U, op 4
oktober 2002, boden de enthousiastelingen er zich aan, de televisie erbij, politie ter plekke, plus
de procureurs van Gent en Dendermonde, en ze vonden niets. Hadden ze het hem gevraagd -
maar ze hadden hem niets gevraagd - dan had Mortier kunnen vertellen dat de kerk in Wetteren
al ettelijke keren was doorzocht. Mortier, met een veelbetekenende blik: ,,Ik kende De Roeck al
van 1974."
,,Zelfs uit Australië sturen ze me brieven over de zaak," zegt Mortier. ,,Ze schrijven mij dan dat
het schilderij daar en daar opgerold ligt Pardon? Opgerold? Het gaat hier om een houten paneel,
gemaakt uit eikenhout uit Danzig, uit tien verschillende bomen die in het begin van de vijftiende
eeuw zijn geveld." Nee, hem moeten ze niets wijsmaken.
,,Schandalig om de mensen zo te misleiden," zegt Mortier over de begin dit jaar gestorven De

Roeck, zonder diens naam te noemen. Twee keuvelende advocaten merken op dat De Roeck toch
de betrokkenheid van Henri Cooreman onthulde in de zaak, een wisselagent en zoon van een
gewezen eerste minister.
De journalist Rudi Pieters borduurde in zijn vorig jaar verschenen boek De wraak van het Lam
Gods nog even verder op het spoor van De Roeck. Het paneel zat in Wetteren niet achter het
hoofdaltaar, maar in een zijaltaar en dat is in 1971 als brandhout verkocht. Believers , vindt
Mortier. En ook wel: ,,Prietpraat."
Waarom de kerk van Wetteren? Omdat Arsène Goedertier daar koster was, de wisselagent die
net voor zijn dood op 25 november 1934, enkele maanden na de diefstal, bekende dat hij wist
waar het verdwenen paneel te vinden was. Men trof bij hem thuis kopieën aan van de brieven
waarmee de Gentse bisschop werd afgeperst: als ze het schilderij terug wilden, zou dat een
miljoen frank kosten.
,,Zoek het paneel vooral niet in de omgeving van Goedertier'', zegt Mortier, ,,hij zou ermee alleen
zichzelf verdacht hebben gemaakt.'' Niet dat hij het zelf zeker weet, maar hij acht het best mogelijk
dat het nog altijd ergens in de Sint-Baafskathedraal verborgen ligt. ,,In 1996 heb ik, dankzij een
half miljoen frank subsidie van de toenmalige minister van Cultuur, Luc Martens, de kathedraal
met speciale apparatuur afgezocht. Helaas, na een week was ons half miljoen op en we hadden
nog maar een klein deel kunnen doorzoeken.''
Geen zee gaat de gewezen commissaris te hoog. Hij liet onlangs een DNA-onderzoek uitvoeren op
de brieven. Helaas, zonder resultaat. Wat Mortier vooral intrigeert, is hoezeer er in de hele zaak
is geknoeid. Het gerechtelijk onderzoek noemt hij ,,een karikatuur'', het bisdom deed net iets te
opvallend alsof de diefstal nooit had plaatsgehad en de politieke implicaties werden nooit echt
uitgezocht.
Mortier heeft zo zijn theorie, en meer dan een theorie mag het voor hem ook niet heten. Volgens
hem had Goedertier - en dit is de belangrijkste primeur in zijn boek - geen geldzorgen en kon
winstbejag dus niet zijn motief zijn. Wat hij wel ambieerde, was een politieke carrière bij de
katholieke partij. Rond de tijd van de diefstal verkeerde een Antwerpse bank uit de katholieke
Boerenbondsfeer in zware problemen - de economische crisis had immers toegeslagen -
waardoor de vooraanstaande katholieke politicus Frans Van Cauwelaert en zijn familie in
opspraak dreigden te komen.
Kort samengevat: Goedertier kon de dief niet zijn. Maar er waren eerder al soortgelijke
kunstdiefstallen gepleegd, met de knecht van de tante van kanunnik Gabriël Vanden Gheyn, de
schatbewaarder van het Sint-Baafskapittel, als schuldige. De dief moest hoe dan ook een insider
zijn. Goedertier, die altijd graag amateur-detective speelde, kreeg op de een of andere manier
toch controle over het paneel, wilde het bisdom ermee afpersen om met dat geld de noodlijdende
bank te hulp te komen en zo in de gratie te komen van de katholieke toppolitici.
Zoals gezegd, het is maar een theorie. ,,Maar je ziet, het draait altijd om hetzelfde kringetje
mensen'', geeft Karel Mortier tot slot nog mee. Even verderop kuieren de toeristen nog altijd de
kathedraal binnen en buiten, onbewust van het grote geheim dat er sluimert. In de verte kondigt
zich onweer aan.
©Copyright De Standaard