Het verwende kind MM en NMV in nieuwe jas - Nederlandse ...

nederlandse
montessori
vereniging
MM en NMV
in nieuwe jas
NUMMER 1 | JAARGANG 36
Het verwende kind
Werken met methodes:
wel, nét wel of
toch maar niet?

Inhoud
1 Van de redactie
2 ‘Nieuwe huisstijl NMV moet meer van deze tijd zijn’
Michael Rubinstein
3 Renilde Montessori 1929 – 2012
Fred Kelpin
4 Het verwende kind syndroom,
een gesprek met Willem de Jong
Erica Dirven en Joke Werver
6 Boekbespreking: Het verwende kind syndroom
Erica Dirven
7 Stampvoetende peuters en zich in bochten wringende
ouders en meer: de praktijk van verwennen/
verwaarlozen in verschillende secties
Erica Dirven en Joke Werver; Monique Palmen,
Noeke A. van Duijne
10 Montessori Kenniscentrum: de Montessori Academie
11 Samen verder en blijvend vernieuwend
Cor Hoffmans
12 Na de start – hoe is het om voor het tweede jaar
op een montessorischool te werken?
14 Opbrengstgericht werken vanuit positief kindgedrag
Liny Demandt
16 KOO inspiratiemiddag
18 Materiaalbespreking: Vormlinialen
20 Werken met methodes: wel, nét wel of toch maar niet?
Bas Moll
23 We zijn weer begonnen…
Jules Jansen
24 De kwestie: ‘Een verwend kind is een verwaarloosd kind.’
Erica Dirven
27 Vakantiekilo’s
B@s
28 Colofon
Van de redactie
Met veel plezier presenteren we de eerste MM van deze jaargang
in de vormgeving van de nieuwe huisstijl van de NMV. Ruimer
opgezet, met meer aandacht voor het beeld – kortom MM steekt
in een nieuw jasje. In een aantal stappen heeft het ontwerpbureau
toegewerkt naar de nieuwe huisstijl – lees het verslag
daarvan op de volgende pagina’s.
Het thema van dit nummer is of verwennen een vorm van
verwaarlozen is. Dat staat overigens helemaal los van de nieuwe
huisstijl, maar is wel heel actueel. Naast een interview met
Willem de Jong, auteur van ‘Het verwende kind syndroom’, laten
verschillende montessori leraren hun licht hierover schijnen met
soms schrijnende praktijkvoorbeelden.
Een tweetal nieuwe gezichten in deze MM. Egbert de Jong
reageert als basisschooldirecteur vanaf nu mee op ‘de kwestie’.
Jules Jansen, directeur van de IVKO, neemt het columnistenstokje
over van Hugo Dirksmeier.
Nog steeds niet gevonden: een nieuwe
redacteur voor het voortgezet montessorionderwijs.
Wie wil? Schrijf naar mm@
montessori.nl om je aan te melden.
Michael Rubinstein
Hoofdredacteur MM
MM nummer 1 | jaargang 36
1

2
Interview
n‘Nieuwe huisstijl NMV moet
meer van deze tijd zijn’
Michael Rubinstein
Hoe hebben jullie de opdracht
verworven?
‘We zijn door één van de leden van de
commissie communicatie aangedragen
en hebben een presentatie verzorgd
over hoe wij als bureau omgaan met
huisstijlontwikkeling. Het klikte meteen meteen
- belangrijk voor een goede uitkomst -
en we hebben de opdracht gekregen.’
Hoe hebben jullie jul ul u lie he het ve vervol vervolgens ol olgens
aangepakt?
‘Eerst wilden we te weten komen wat
men wilde en waarom. De belangrijkste
boodschap was: wij hebben een
stoffig imago en willen meer in in deze
tijd staan.
Voor ons was het daarna van belang
om preciezer te weten wat de montessorivereniging
is en wat montessorionderwijsonderwijs
is. Met name over montessori-onderwijs
sprak de commissie
heel gepassioneerd, dat viel op. Dat
enthousiasme namen we mee terug. terug.
In ons bureau bureau beginnen we dan gezamenlijk.
We geven door wat we bij het
introductiegesprek gehoord hebben
Deze MM en de vernieuwde website zijn naar buiten toe de meest prominente
uitingen van de nieuwe vormgeving van de NMV, ontworpen door ontwerpbureau
hAAi. We spreken met Marlyn van Erp, die binnen hAAi verantwoordelijk
was voor de ontwikkeling van de NMV huisstijl.
en daarna houden we een interne
brainstorm. We formuleren zoveel mogelijk
ideeën en maken daar minimale
schetsjes van. Die bespreken we en zo
vinden we de kanshebbers.
De huisstijl moet het verhaal van de
opdrachtgever vertalen in vorm. Hier
was dat voor ons: montessori-onderwijs
staat voorop, daar ligt de gedeelde
passie, dat is wie we zijn, daarna komt
pas de vereniging.
Dat hebben we in een stuk of vijf
verschillende concepten uitgewerkt
en die hebben we aan de commissie
gepresenteerd. Unaniem kozen ze voor
een een van van deze concepten.’
Waarom hebben hebbe ben jullie ju j llie ie juist jui u st voor deze
vormgeving gekozen? gekozen en?
‘Het ontwerp bevat een aantal elementen.
Ten eerste is het een montessorilabel,
een soort keurmerk. Echt montessori,
100% montessori. Daar vloeit
de vereniging vervolgens uit voort.
We kozen rood omdat het een knallende
signaalkleur is. Iedereen was
daar daar meteen enthousiast over.
Bij het het woordmerk hebben we een
passende letter gezocht: dynamisch,
elegant, niet star. En het weglopen van
de letters aan de randen maakt het tot
een spannende compositie.’
Een huisstijl is tegenwoordig niet alleen
op papier. Hoe is dat bij de NMV?
‘De uitingsvormen verschillen per organisatie.
Bij de NMV is het heel overzichtelijk:
een correspondentiepakket,
folders, mappen, MM en de website.
Als je wat verder bent in de ontwerp-
fase toets je ook steeds of het ontwerp
stand houdt op al deze vormen.’
Kun je iets iet et ets s vertellen ve vert rt rtel el elle le len over er de nieuwe
vormgeving vormge ge gevi vi ving ng van an MM? MM? M?
‘We vonden de verhouding tussen tekst
en beeld beeld niet goed, wilden meer beeld.
Met de redactie hebben we gekeken
hoe we de vorm van het blad meer
in in de richting van van de huisstijl konden
krijgen. Het nieuwe nieuwe MM logo hebben
we we afgeleid van van het montessorilabel.’
Wat hebben hebb bb bben en e jullie jul ullie veranderd ve vera rand nd n erd aan de
vormgeving vormge ge gevi vi ving ng van an de website? we w bs bsit i e?
‘De website was in de vorm recent
vernieuwd. Eigenlijk hebben we de
website alleen een nieuwe jas aangetrokken,
wij hebben niets veranderd veranderd
aan aan de ordening van de inhoud.’
Tot slot
‘Het is altijd ontzettend leuk als een
huisstijl in gebruik genomen wordt, dat
er brieven de deur uitgaan en de site
gelanceerd wordt. En ik verheug me op
de eerste MM!’
MM nummer 1 | jaargang 36

Aanvankelijk koos Renilde een loopbaan
buiten de Montessoriwereld. Dat
veranderde in 1968. Toen werd ze
assistent van haar vader Mario
Montessori. In 1971 volgde ze een
montessoricursus bij het Washington
Montessori Institute, dat onder leiding
stond van Betty Stephenson. Vanaf die
tijd gaf ze lezingen tijdens congressen
en werkte ze in Canada als montessoriopleider.
Renilde en ik leerden elkaar kennen
tijdens een AMI congres in Karachi
in 1985. In de jaren erna kwamen we
elkaar vaker tegen tijdens congressen,
studieconferenties en andere vergaderingen
en raakten we bevriend.
In 1995 kwam Renilde terug naar
Nederland, waar ze jaren eerder met
haar familie terecht was gekomen
nadat de Spaanse burgeroorlog hen
had verdreven uit Barcelona. Renilde
werd General Secretary van de AMI
(Association Montessori Internationale).
1 Die internationale montessorivereniging
had haar grootmoeder
gesticht in het jaar waarin Renilde werd
geboren. Uiteindelijk werd de AMI
gevestigd in Amsterdam in een huis
aan de Koninginneweg. En daar betrok
ze het appartement op de zolder van
het pand.
Renilde
Montessori
1929 – 2012 †
Renilde Montessori was het jongste
kleinkind van Maria Montessori. Zij
overleed op 14 september 2012 in
Mansilla, Spanje. Wie haar heeft gekend
zal haar missen. Ze was een hartelijke
vrouw met wie je gemakkelijk contact
kon maken.
Fred Kelpin
In 2000 werd Renilde President van de
AMI. Dat bleef ze tot 2005, waarna ze
terugkeerde naar Catalonië. Ik was in
die dagen lid van het dagelijks bestuur
van de AMI en daarom spraken we
elkaar maandelijks. Renilde pakte de
zaken in Amsterdam energiek aan.
In een tijd waarin veel mensen nog
vroegen wat een website eigenlijk was,
maakten we er een om het werk van
de AMI grotere bekendheid te geven.
En we zetten vaart achter het Blueprint
Project: al het montessorimateriaal
werd in met de computer gemaakte
tekeningen vastgelegd.
Het dagelijkse contact met haar vader
en grootmoeder had Renilde gevormd
tot een groot kenner van het montessorigedachtegoed.
Zij bracht een jaar
in India door met Maria Montessori
en haar vader, toen ze achttien was.
Mede door deze ervaring wist ze
dat haar grootmoeder grote waarde
hechtte de toepassing van haar ideeën
over opvoeding en onderwijs buiten
de omgeving van het klaslokaal. Om
montessorianen te stimuleren hun kennis
toe te passen op dit terrein, richtte
Renilde ‘Éducateurs sans Frontières’
op: bijeenkomsten voor door de AMI
getrainde montessorianen die samen
de opvoedingsprincipes grondig her-
Fred Kelpin met Renilde Montessori in het vroegere huis
van Maria Montessori in Amsterdam
beleefden en ermee aan de slag gingen
op plaatsen waar kinderen hulp nodig
hadden. De eerste bijeenkomst vond
plaats in de villa in Città di Castello
(Italië) waar Maria Montessori in 1909
De Methode schreef. 2
Daarnaast ondernam Renilde pogingen
om het Montessori archief bij de AMI,
een rijke bron van studiemateriaal, te
ordenen en openbaar te maken. Dat
duurde veel langer dan ze gedacht zal
hebben en komt pas nu goed op gang.
Maar de eerste handelingen kwamen
onder haar leiding tot stand. Van het
opnieuw oprichten van een Montessori
Studiecentrum in Spanje is het niet
meer gekomen.
Renilde was een echte polyglot.
Ze sprak vloeiend Engels, Spaans,
Nederlands, Frans en Italiaans. Die
vaardigheid benutte ze om overal ter
wereld op vele plaatsen aandacht te
vragen voor de montessoriopvoeding.
In woord en geschrift. Veel kinderen
zullen haar daarvoor dankbaar zijn.
Fred Kelpin is montessoripedagoog te
Maastricht.
1 De voertaal van de AMI is Engels.
2 Renilde schreef een boek met als titel:
‘Éducateurs sans Frontières’ dat in het Frans werd
uitgegeven in 2000 door Desclée de Brouwer en in
het Engels in 2005 door Nienhuis-Montessori.
MM nummer 1 | jaargang 36
3

4
Thema
Het verwende kind
syndroom, een gesprek
met Willem de Jong
Erica Dirven en Joke Werver
Egmond aan den Hoef, 12 september. Voor ons zit een bevlogen man met
een missie: de gedragsproblemen van kinderen te definiëren en aan te
kaarten bij de opvoeders. Rustig, energiek en positief praat hij met ons
over zijn werk en zijn doelstellingen.
Directe aanleiding voor ons gesprek met Willem de Jong is een reeks
artikelen die we toevallig recent lazen in diverse dagbladen in binnen- en
buitenland. Artikelen over problematisch gedrag van kinderen, gedrag
waarbij men meteen denkt ‘wat een verwend kind’. Bij één van de artikelen
werd een boek van Willem de Jong genoemd: ‘Het verwende kind
syndroom’. Sinds het boek in december 2011 verscheen, staat de auteur
volop in de belangstelling. Na het NRC, NRC next, Het Parool en
Quest, komt MM ook langs voor een interview. In februari komt de
VPRO zelfs met een documentaire over dit onderwerp.
Willem de Jong beschouwt het
verwende kind als verwaarloosd.
‘Er is nog nauwelijks over geschreven
in het Nederlandse taalgebied. In
handboeken voor pedagogie worden
verwenning en verwaarlozing genoemd
bij de bespreking van ouderschapsstijlen.
Maar verwenning als hoofdonderwerp
is nog niet eerder zo uitgebreid
aan de orde geweest.
Ik kreeg met enige regelmaat te horen
dat leerkrachten worstelden met over-
bezorgde ouders, die meenden hun
kind in bescherming te moeten nemen
tegen de vreselijke gevaren op school.
Ik sta veel voor schoolteams te spreken
en hoor dan niet alleen over de problemen
van het kind, maar ook over
de reactie daarop van de ouders. Het
beeld spookte daardoor al een tijdje
in mijn hoofd. Op vakantie in Schotland
kwam ik een boekje tegen dat
over dit onderwerp ging. Hierin werd
ook de verwarring aangegeven tussen
In zijn boek ‘Het verwende kind syndroom’ verwijst Willem de Jong naar de
Van Dale voor de definitie van problematische verwenning: ‘door grote toegeeflijkheid
bederven’. Bij het beoordelen of er sprake is van problematische verwenning
gebruikt hij deze ‘checklist’ van Bredehoft:
• Wordt het kind gehinderd in het aanleren van taken die passend zijn bij de
leeftijd en de ontwikkeling van het kind?
• Wordt er een onevenredig beroep gedaan op de middelen die een gezin ter
beschikking staan, ten behoeve van één of meerdere kinderen (geld, ruimte, tijd,
energie, aandacht)?
• Heeft de volwassene meer voordeel van zijn handelen dan het kind?
• Is het gedrag van het kind schadelijk voor anderen of de maatschappij?
Wanneer er op één van de vier vragen bevestigend geantwoord kan worden, is er
sprake van problematische verwenning.
“Laat
kinderen maar
gefrustreerd zijn.”
problematisch gedrag veroorzaakt door
verwenning, en de gedragstoornis ODD
(oppositioneel opstandige stoornis).
In mijn boek “Gedrag is meer dan je
ziet” had ik het thema al kort aangekaart.
Hierin pakte ik alle factoren op
die te maken hebben met het ontstaan
van gedragsproblemen en gedragsstoornissen.
Het werkveld reageerde
daarop met de mededeling: “Wat jij
daar beschrijft als verwenning zien wij
als ODD”. Het is toch heel vervelend als
je als kind deze misdiagnose als label
krijgt, terwijl het ligt aan de opvoedstijl
van je ouders.
Het is als probleem weinig bespreekbaar,
want ouders gaan steigeren als
je iets over hun manier van opvoeden
zegt. Ouderschapsstijlen zijn sowieso
een moeilijk thema. Veel ouders staan
er niet open voor en de omgeving vindt
het moeilijk om het aan te kaarten,
vanwege de respons van ouders. Grootouders
en leerkrachten denken wel drie
keer na voordat ze daaraan beginnen
MM nummer 1 | jaargang 36

en in feite doen we het kind daar geen
goed mee. Het is zaak om het wel
bespreekbaar te maken.
Je moet ouders in neutrale bewoordingen
duidelijk maken dat het belangrijk
is om te weten wat de ontwikkelingsstadia
van een kind zijn. Wat kun je in
welke fase van een kind verwachten en
wat kan je als ouder doen om dat te
steunen? Wat zijn in elke fase de opvoedtaken?
Er is een balans tussen de
ontwikkelingstaken van kinderen en de
opvoedtaken van ouders. Soms vallen
die uit elkaar. Mensen bereiden zich op
van alles grondig voor. Verzekeringen
worden uitgeplozen, de buienradar
wordt geraadpleegd, maar wat je van
een kind kunt verwachten, daar verdiept
men zich onvoldoende in. Als je constant
dingen blijft overnemen omdat
je niet beseft dat het kind er al aan
toe is, geef je het kind geen kans om
frustraties te overwinnen en zelfstandig
te worden. Je moet het niet tegen jonge
ouders zeggen, maar eigenlijk is opvoeden
jezelf overbodig maken. Je bent
vanaf dag één bezig afscheid te nemen
van je kind.
De belangrijkste criteria bij het beoordelen
of er sprake is van problematische
verwenning zijn voor mij als de ontwikkeling
van het kind in gevaar komt en
als de omgeving er last van heeft.
Niets erger voor een ouder, dan wanneer
zijn kind ongelukkig is. De zorgcoördinator
op een scholengemeenschap
vertelde mij: “Na de klassenindeling
was er een probleem met één
van de kinderen. Een moeder meldde
dat haar kind doodongelukkig was en
dat ze hem van school haalde als hij
niet in een andere klas werd geplaatst.
Het kind was één dag naar school
geweest! Het had de groep aangezien
en op weg naar huis zijn moeder een
sms’je gestuurd. Zij belde direct naar
school, zelfs zonder eerst een behoorlijk
gesprek met hem hierover aan te
knopen.”
Als schooldirectie moet je met dit soort
ouders stevig in je schoenen staan. Je
moet zo’n ouder aanspreken en zeggen:
U had dit ook anders aan kunnen pakken.
Misschien moet je dat wel proactief
aanpakken en de ouders bij het inschrijven
melden: Wij gaan over de groepsindeling
en tenzij er ernstige nood is
wijken wij daar niet vanaf. Kinderen
moeten leren dat ze niet altijd hun zin
krijgen en dat je niet bij je vriendjes
in de klas hoeft te zitten om toch een
sociaal leven te hebben. Vriendjes zijn
na schooltijd ook leuk. Tegenwoordig
worden van kleine dingen zulke grote
rampen gemaakt. Wij denken dat
ouders dit wel snappen, maar blijkbaar
is dat in deze tijd niet meer het geval.
Ze zijn bezig met het managen van de
school, maar daar zijn ze niet voor
ingehuurd. De directie moet zowel
achter de leerkracht gaan staan, als
de ouders recht doen op hetgeen ze
ervaren. Dat kan wel eens conflicteren,
maar als je de ouder teveel als klant
gaat benaderen graaf je uiteindelijk je
eigen graf.
De houding van de ouder zorgt er
feitelijk voor dat het kind buiten de
groep komt te staan. Daar moet je
ouders op aanspreken. Je kunt bijvoorbeeld
in een oudergesprek heel neutrale
bewoordingen gebruiken: “Ik merk
dat uw kind geen aansluiting vindt bij
de groep, dat hij nogal veeleisend is
naar medeleerlingen. Hij spant andere
kinderen voor zijn karretje. Hij vertoont
primadonna gedrag. Andere kinderen
Thema
hebben daar een hekel aan en gaan hem
uitstoten.” Geen enkele ouder vindt
dit prettig om te horen. “Hij laat dit
eisende gedrag ook naar mij zien. Ik
ben dat niet gewend en ik accepteer dat
niet. Vertoont hij zulk gedrag ook thuis?
Daar moeten we iets mee gaan doen,
want daar gaat hij later ook tegen aan
lopen.” Dan kunnen we er een boek
bij pakken met de gevolgen op latere
leeftijd, want die zijn vervelend.
Ik pleit voor een leerkracht die durft
op te treden en durft te benoemen. De
organisatie hoort heldere lijnen uit te
zetten en voorkomt daarmee vele uren
van onnodige oudergesprekken.
Ouders mogen natuurlijk hun verwachtingen
naar de school toe uitspreken
en kunnen dan horen in hoeverre hun
verwachtingen reëel zijn. “U vindt dat
wij uw kind moeten opvoeden? Dat
vinden wij toch echt uw taak.” Als je de
auto naar de garage brengt weet je wat
je kunt verwachten, maar weten ouders
wel wat ze kunnen verwachten van de
school?
Ouders moeten erop gewezen worden
dat je maar één keer kunt opvoeden.
Doe dat dan goed door op tijd grenzen
aan te geven en structuren aan te
brengen. Laat kinderen maar gefrustreerd
zijn. Niet doelbewust, om ze
te frustreren, maar om ze te leren dat
ze overwinningen moeten boeken om
“Als een kind met
blauwe plekken
naar school komt,
doe je er ook
wat aan.”
de volgende stap te maken. Neem ze
niet alles uit handen, laat ze maar een
tijdje aanmodderen en op de blaren
zitten als het fout gaat. Los niet de
problemen met de leerkracht voor ze
op, maar laat ze het zelf oplossen. Dat
helpt ze met onderhandelingsvaardigheden,
geeft ze een gevoel van overwinning
als ze er goed uitkomen en
bevordert zelfs vaak de relatie met de
MM nummer 1 | jaargang 36
5

6
Thema
betreffende leerkracht. Dat ontneem je
ze allemaal als je ertussen gaat zitten.
De ouder die tussen dingen gaat zitten
die het kind zelf aan kan, zegt in feite
“slomo, je kunt het niet zelf.”
Ik geef workshops over het thema
problematische verwenning aan onder
andere ouders, leerkrachten, naschoolse
opvang. Als ik ouders toespreek
begin ik met het tonen van extremen,
zoals een video van Koefnoen over het
ophalen bij de crèche, waarbij kinderen
worden verwisseld op basis van de
merkkleding. Naarmate de avond vordert
en we dieper ingaan op de lange
termijn effecten van verwenning komt
de vraag: “Als ik de fout ben in gegaan,
is er nog een weg terug?” De meeste
In deel 1, ‘Verwaarloosd door verwenning’,
wordt verwenning als probleem
duidelijk op de kaart gezet. Na het
verklaren van de term verwenning legt
de Willem de Jong uit waarom ouders
en verzorgers tot verwennen overgaan.
Het leeuwendeel wordt echter besteedt
aan de gevolgen van ernstige, langdurige
verwenning. Zo beschrijft
Willem de Jong onder andere hoe
angstig gedrag en een gebrekkig
zelfvertrouwen kunnen voortkomen uit
verwenning.
In deel 2, ‘Opvoeden’, gaat de aandacht
naar de opvoeding. Er wordt
onderscheid gemaakt tussen de ontwikkelingstaken
van het kind en de
opvoedtaken van de ouder. Naast opvoedstijlen
worden ook de overbezorgde
hyperouder besproken. De auteur
ouders gaan “scherper” naar huis met
het idee: daar moeten we toch nog
eens naar kijken. Waar ik ze altijd voor
waarschuw is dat als kinderen te lang
in een problematische verwensituatie
zitten, ze worden uitgestoten. De
omgeving lust dat niet. Op de lange
termijn zie je bij jong volwassenen
vaak angst- en depressieklachten. Ze
hebben moeite met het houden van
een baan en moeite met het onderhouden
van relaties. Ze nemen het bovendien
vaak hun ouders ook ontzettend
kwalijk dat ze zo zijn opgevoed en niet
zijn voorbereid op de echte wereld.
Eigenlijk ligt mijn werkveld veel meer
op het gebied van ADHD, angsten en
depressies en stoornissen in het
Het verwende kind syndroom
Erica Dirven
Dit boek is geschreven om gebruikt te worden. Dat zie je niet alleen aan de
indeling en de schrijfstijl, maar ook aan de vormgeving. Het heeft een handzaam
formaat met voor- en achterflap die als boekenlegger te gebruiken zijn. Achterin
het boek zijn de verwijzingen naar websites, de noten en de literatuurlijst ook
helder geordend. Het boek is verdeeld in drie delen, die van elkaar gescheiden zijn
door een gekleurde pagina, waardoor ze ook weer gemakkelijk terug te vinden zijn.
bepleit de omslag van ‘buddy-ouder’
naar ‘mentor-ouder’ en is voorstander
van de ouderwetse gezond-verstandopvoeding.
In deel 3, ‘De rol van de leerkracht en
andere professionals’, bespreekt de
auteur ten slotte de schoolpraktijk. Hij
waarschuwt voor het geven van verkeerde
labels aan kinderen en geeft uitleg
over hoe verwend gedrag kan lijken op
allerlei andere soorten problematische
gedragingen. De Jong vindt dat je
uiteindelijk het oordeel aan een professional
moet overlaten. Verder roept
hij op om toch vooral het gesprek met
de ouders aan te gaan. Steun van de
schoolleiding is daarbij onontbeerlijk.
Het boek eindigt met hulp bij het daadwerkelijk
aangaan van een gesprek met
de ouders. De Jong stelt dat het vaak
autistisch spectrum, maar sinds dit
boek is uitgekomen heb ik een volle
agenda met betrekking tot het verwende
kind. Het thema leeft duidelijk flink.
Het is toch eigenlijk ook vreemd dat
we direct actie ondernemen wanneer
een kind in het spel belemmeringen
laat zien of bij het lezen moeilijkheden
krijgt, maar als we raar verwend gedrag
zien houden we ons mond. Als een
kind met blauwe plekken naar school
komt doe je er ook wat aan. Kennis
ver(p)licht! Als je weet wat er speelt en
je begrijpt wat de oorzaken zijn moet
je ook in een geval van problematische
verwenning ingrijpen.’
Zie voor meer informatie over Willem
de Jong ook: www.gedrag.nu
erg moeilijk is om erover te beginnen.
Aan een kind een plakkertje toedienen
is namelijk veel eenvoudiger (het kind
heeft een probleem), dan een gesprek
voeren over de opvoeding thuis (de
ouder heeft een probleem). Veel
leerkrachten kiezen daarom voor het
werken aan het kind en bespreken de
opvoeding thuis alleen in de teamkamer.
Dit is één van de meest heldere en
meest praktische boeken die ik in tijden
gelezen heb. Het is heel gemakkelijk te
lezen, maar geeft je toch een enorme
hoeveelheid informatie. Deze is bovendien
direct toepasbaar op de werkplek.
Ik ben vastberaden om in de toekomst
tijdens oudergesprekken duidelijker te
zijn bij een geval van problematische
verwenning. Willem de Jong heeft me
overtuigd: ingrijpen is belangrijk!
Willem de Jong: ‘Het verwende
kind syndroom, Jongens en meisjes
verwaarloosd door verwenning’,
in december 2011 uitgegeven door
uitgeverij Pica (3e druk: mei 2012),
ISBN 9789077671689
MM nummer 1 | jaargang 36

En zo ervaren leraren en medewerkers van een kinderdagverblijf
de problematiek van verwennen en verwaarlozen:
sStampvoetende peuters
en zich in bochten
wringende ouders
Erica Dirven en Joke Werver
Sanne van drieënhalf wordt gedragen
van de fiets naar de voordeur. Dan
draagt pappa haar naar het bankje om
de schoenen te verwisselen, onderwijl
smekend of ze zelf haar jas wil
ophangen en haar sloffen wil aandoen.
Sanne schudt het hoofd en zegt
‘Nee’. Uiteindelijk doet pappa alles,
vrolijk babbelend, terwijl Sanne steeds
verveelder kijkt en steeds minder
meewerkt. Elke dag, ’s ochtends en
’s middags herhaalt zich dit ritueel.
Pappa blijft vrolijk.
Regelmatig zie je kinderen die zich
niet zelfstandig kunnen vermaken
en geduldig wachten tot de juf een
nieuwe activiteit voor hen uitzoekt.
Het allerliefst willen ze dat je naast ze
komt zitten en het al blij babbelend
samen/vóór ze doet. Zo zette Sam
van vier jaar altijd na het pakken van
een werkje, het krukje van de juf naast
zijn tafel met de mededeling ‘Hier is
jouw kruk’. Vervolgens wachtte hij met
toenemend ongeduld, steeds snellere
klopjes op de kruk gevend.
Wat te denken van verjaardagsfeest-
Een artikel in Het Parool ‘Te veel verwennen is een vorm van verwaarlozing’ (24
juli 2012) en een artikel in The Times ‘Less fuss, more freedom. Why you should
be “underparenting”.’ (28 juli 2012) gaven ons het idee dat ernstig verwennen
eindelijk bespreekbaar wordt en gezien wordt als een obstakel voor een gezonde
ontwikkeling. Naast hilariteit, riepen de artikelen allerlei anekdotes op uit de
eigen praktijk van het kinderdagverblijf. Hier volgen dus enige schetsen van
stampvoetende peuters en zich in bochten wringende ouders.
jes die van A tot Z geregisseerd zijn,
met een clown waar de tweejarigen
doodsbenauwd voor zijn, en waarvan
de ouders eigenlijk meer plezier hebben
dan de kinderen. Er is sowieso veel
competitiegedrag van ouders te zien
rond verjaardagen en rond kinderkleding.
Triest was het kind dat altijd in het wit
het kinderdagverblijf binnenkwam.
Durfde niets te eten. Ontweek de schildersezel.
Zelfs de klei weigerde hij aan
te raken. Buiten keek hij alleen naar de
spelende kinderen. Hij ging altijd net
zo wit weer terug naar huis.
Niet zo lang geleden waren de skinny
jeans in de mode. Onmogelijk voor
kinderen om aan en uit te trekken en
onmogelijk om je er vrij in te bewegen,
maar zelfs billen met luiers werden er
in gepropt.
Over billen gesproken – er was het
mysterie van de twee verdwijnende
kleuters. Dagelijks waren twee kleine
dames opeens uit de klas verdwenen.
Thema
Enig speurwerk leverde dit tafereel
op: dame één voorover gebukt naast
de wc-pot, dame twee gecharterd om
poepbillen af te vegen. ‘Anders ben je
mijn vriendin niet meer’ woog zwaar.
Waarom zou je ook eigenlijk je eigen
billen afvegen als mamma dat altijd
doet.
Prinsesje Freya kwam zichzelf tegen.
Elke dag verscheen ze op school met
steeds uitbundiger glitterjurken met
bijpassende prinsessenschoenen.
Toen de kinderen brandweermannetje
gingen spelen mocht ze niet meedoen,
want prinsessen blussen geen brand.
Ze ging verhaal halen bij de juf, want
‘iedereen was onaardig tegen haar’.
Omkleden was de oplossing, maar
geen optie voor Freya.
Verwende kinderen zijn zielig. Ze
worden uitgesloten en in hun ontwikkeling
belemmerd, omdat de ouder
alles voor ze doet, bedenkt, gladstrijkt
en vergoelijkt. De omgeving reageert
geïrriteerd, maar durft het de ouder
niet ronduit te zeggen.
MM nummer 1 | jaargang 36
7

8
Thema
Het ‘verwende’ kind
Monique Palmen
De telefoon gaat. Het is de moeder
van F, een jongen uit de middenbouw
(groep 5). Deze jongen heeft, zoals dat
met een mooie term heet, moeite met
uitgestelde aandacht. Hij heeft weer
thuis lopen klagen dat hij niet bij de
juf mocht komen en dat hij daardoor
zijn werk niet af heeft gekregen. ‘Hij
wilde alleen maar iets vragen,’ zegt zijn
moeder.
Dat hij continu iets wil vragen of
zeggen op verkeerde momenten, ook
in relatie met klasgenootjes, is al vaker
een gesprekspunt geweest tussen
moeder en leerkracht. Als IB-er heb ik
ook bij een paar gesprekken gezeten,
waarin we hebben aangegeven dat het
Er was eens een middelbare school in
Nederland. Het voltallige docententeam
zat bijeen in de kantine ter gelegenheid
van het begin van het nieuwe
schooljaar. Een half uur daarvoor had
iedereen elkaar al kunnen begroeten in
de kantine. Men bewonderde elkaars
gezonde blossen, hoorde leuke en
minder leuke vakantieverhalen aan,
speurde de ruimte af naar nieuwe
gezichten - veel! - en besloot deze keer
maar eens op tijd in de aula te zijn
voor de toespraak van de rector. Naast
een welkom voor alle aanwezigen, het
onder de aandacht brengen van lief en
leed van personeelsleden tijdens de
zomervakantie en het verwelkomen van
nieuwe collega’s, veel inderdaad, had
hij een verhaal over een rechtszaak.
van belang is dat F vooral zelf moeilijke
situaties in het sociale verkeer gaat
oplossen in plaats van zijn moeder.
‘Maar hij weet niet hoe dit moet, hij
heeft er hulp bij nodig,’ zegt moeder
nu door de telefoon. Ik probeer haar
gerust te stellen door te zeggen dat hij
dit niet van de ene op de andere dag
hoeft te kunnen, maar dat het prettig
zou zijn als ze hem helpt door hem
handvatten te geven waarmee hij het
zelf kan oplossen.
De volgende dag zie ik moeder met F
bij de leerkracht staan. Bij toeval heb
ik haar ’s middags aan de telefoon. Ik
vraag uit belangstelling of het voorval
van gister is opgelost. ‘Ja,’ zegt ze, ‘ik
Thomas, Dieuwke en Elias
Noeke A. van Duijne
Een leerling was niet bevorderd naar
de eindexamenklas. Het docententeam
dat dit besluit had genomen, had daar
gegronde redenen voor. De leerling
in kwestie was bedroefd en de ouders
waren het met de beslissing van de
school niet eens. Zij gingen naar de
rechter om alsnog de bevordering af te
dwingen. En verloren de zaak.
Moet je als kind blij zijn met ouders
die voor jou zelfs naar de rechter
stappen als je blijft zitten? Het klinkt
wel stoer en leuk en aardig misschien,
maar de kans is erg groot dat er achter
dit verhaal een werkelijkheid schuilt
die niet zo positief is als de strijdvaardigheid
van de ouders van de leerling
suggereert. Ouders die naar de rechter
Monique Palmen werkt als Ib-er
op Montessorischool Floriande te
Hoofddorp.
heb gister met F gepraat en aan hem
gevraagd wat hij als oplossing zag. We
zijn op het volgende idee gekomen.
Hij neemt het werk wat hij zo moeilijk
vindt mee naar huis en dan maken we
het samen. Dit idee heeft hij helemaal
zelf bedacht! We hebben vanmorgen
het werk bij juf opgehaald.’
Ik beëindig het gesprek en bedenk
zuchtend dat er snel een gesprek moet
komen om moeder duidelijk te maken
dat dit niet de hulp is die haar zoon
nodig heeft. Ze bedoelt het goed, maar
blijkbaar is er een patroon ontstaan
waarin moeder té helpend is en zoonlief
daar onbewust heerlijk op leunt.
Noeke A. van Duijne is docent
Nederlands aan het Montessori
Lyceum Amsterdam.
stappen, besteden op dat moment
waarschijnlijk geld, energie en tijd
aan de gang naar de rechtbank vanuit
schuldgevoel. Het kind heeft gefaald,
want is blijven zitten, en dus hebben
zij ook gefaald, want meestal waren
ze er niet toen ze nodig waren. Als ze
al op ouderavonden komen, hebben
ze meestentijds geen antwoord op
eenvoudige vragen als: ‘Leest Thomas
thuis weleens een boek voor school?’
‘Geen idee, eigenlijk. Hij zit altijd op
zijn kamer.’ Of: ‘Controleert u weleens
of Dieuwke haar huiswerk wel maakt?’
‘Nou, nee hoor, ik heb vijftien jaar
achter haar aangerend en nou moet ze
het maar zelf doen.’
Arme Thomas en arme Dieuwke. Als
je hun mentor bent moet je ze maar af
MM nummer 1 | jaargang 36

en toe aandacht en een schouderklopje
geven. En alles wat er aan contacten
over en weer is bijzonder goed documenteren,
evenals alle besluiten die
er worden genomen. Dat alles zou de
school in de toekomst een rechtszaak
kunnen schelen.
Een mentor kan ook het volgende telefoongesprek
krijgen: ‘Ja, u spreekt met
de moeder van Elias. Ik hoop dat het
u uitkomt, want Elias kwam vanmiddag
helemaal overstuur thuis en daar
wil ik het even met u over hebben.’
‘Ik heb nu wel tijd, dus vertelt u het
maar.’ ‘Nou, Elias kreeg vanmiddag
zijn toets wiskunde terug en daar had
hij een 4,3 voor! Een 4,3! En dat kan
dus echt niet.’ ‘Waarom denkt u dat dit
echt niet kan?’ ‘Mijn man is heel goed
in wiskunde en die heeft de afgelopen
weken elke dag een uur met Elias aan
zijn wiskunde gezeten en Elias snapte
het helemaal. Echt he-le-maal. En het
bestáát dus niet dat mijn zoon daar
nu een 4,3 voor heeft gehaald.’ Het is
de mentor al snel duidelijk: aan het
thuisfront heeft het echt niet gelegen.
Elias heeft eigenlijk gewoon pech dat
zijn vader niet naast hem mocht zitten
toen hij de toets maakte.
Elke school, elke afdelingsleider, elke
mentor kan met ouders te maken
krijgen die hun kind onder het mom
van vrijheid-blijheid en je-bent-nuoud-genoeg-
om-het-zelf- allemaal-teregelen
grenzeloos verwaarlozen, door
het kind niet die hulp te bieden die het
echt nodig heeft. En met ouders die
het liefst zelf de toetsen en schoolexamens
van hun kind zouden komen
maken. En ook die ouders maken zich
schuldig aan een vorm van verwaarlozing.
Ze belemmeren hun kind in
hun ontwikkeling. Een kind moet zijn
kop kunnen stoten, moet een keer
bakzeil mogen halen om ervan te leren:
‘Hé, dit heb ik kennelijk toch niet zo
slim aangepakt. Dat moet dus anders.’
Het overkomt mentoren geregeld dat
ze op een kennismakingsavond met
de ouders van een nieuwe mentorklas
op agressieve toon gestelde vragen
moeten beantwoorden in de trant van:
‘Wat doet de school als mijn kind zijn
huiswerk niet maakt /achterstanden
oploopt /te veel onvoldoendes haalt
/dronken wordt op werkweek?’ De
mentor somt op: er zijn blokkenkaarten,
mentoruren, groepsgesprekken
en individuele gesprekken en o ja, de
werkweken zijn alcoholvrij. Sinds een
paar jaar stelt menig mentor ook maar
de tegenvraag: ‘En wat doet u?’
Maria Montessori betoogt in ‘Door het
kind naar een nieuwe wereld’ dat alle
kinderen in omstandigheden verkeren
die niet overeenstemmen met hun
levensbehoeften. En aangezien alle
volwassenen onder diezelfde omstandigheden
groot geworden zijn, is er
sprake van een universeel menselijk
‘tekort’ dat zichzelf in stand houdt.
Die lijn doortrekkend, zou je tot de
conclusie moeten komen dat ouders,
maar ook leerkrachten, zich moeten
afvragen wat zij zelf als kind tekort zijn
gekomen en op welke wijze zich dit uit
in de relatie tot hun kinderen of hun
leerlingen. De ouders van Thomas en
Dieuwke ontdekken dan misschien dat
hun kind het allemaal zelf maar moet
uitzoeken omdat zij dat vroeger ook
hebben moeten doen. Word je groot en
sterk van. De ouders van Elias willen
hun kind helpen omdat ze zelf die hulp
vroeger hebben ontbeerd. Zou zo maar
kunnen. Het zijn de keerzijden van één
medaille. En is dit nu psychologie van
de koude grond? Nee, er bestaat heel
veel literatuur over deze mechanismen.
Verwaarlozing wordt helaas vaak van
generatie op generatie doorgegeven.
Op veel scholen worden de klassen
groter, konden we recentelijk in
de kranten lezen, en wordt er alom
Thema
bezuinigd. Steeds meer leerlingen
komen binnen met aandoeningen,
gedragsstoornissen en bijbehorende
rugzakjes. Er moet ‘passend onderwijs’
komen en scholen, overal in Nederland,
moeten daarnaast ook nog de
inspectie tevreden stellen: dat alles
maakt het er niet eenvoudiger op om
leerlingen een omgeving te bieden
die ook maar een beetje in de richting
komt van ‘overeenstemmen met hun
levensbehoeften’. Wanneer is er eigenlijk
tijd om zó goed naar een leerling
te kijken dat je weet wat hij of zij nodig
heeft? En wanneer is er tijd om al die
leerlingen vervolgens te geven wat zij
nodig hebben?
Van de staat mag ook wel een inspanning
worden verlangd volgens Maria
Montessori. Zij stelt vast dat alle
moderne maatschappelijke belangen
worden vertegenwoordigd door een
eigen ministerie. En zo moet ook ‘het
grootste en meest algemene belang
van elk volk: de verzekering van het
welzijn der Jeugd, een eigen Ministerie
krijgen. Het verbazingwekkende feit,
dat dit nog niet alom bestaat, toont
zeer duidelijk aan, dat het belang en de
waardigheid van het kind nog niet naar
behoren erkend zijn.’
Zelf zou ik liever een maatschappij zien
waarin de belangen van alle Thomassen,
Dieuwkes en Eliassen worden behartigd,
dan een ministerie. Een maatschappij
waarin letterlijk en figuurlijk
plaats wordt ingeruimd voor de jeugd
van nu en die van de toekomst. En als
ik tot slot even mag dagdromen: dan
ook meteen maar wereldwijd graag. Als
ouders daar nu eens massaal voor naar
de rechter stapten…
Voor de citaten uit ‘Door het kind naar een nieuwe wereld’ is gebruik gemaakt
van de tweede druk van de uitgave van Stichting Nederlandse Montessori
Uitgeverij.
MM nummer 1 | jaargang 36
9

Montesssori Kenniscentrum
10
Voor de afnemers, leraren en schoolleiders
en anderen uit het veld, betekent
dit meer overzicht: er is één plek
waar-op alles te vinden is (via de
binnenkort vernieuwde NMV website)
en er is één loket waar je je kunt opgeven
voor deelname aan cursussen.
Cursussen die vanuit de Montessori
Montessori Academie
gestart
mIn de afgelopen tijd werd steeds duidelijker dat het nodig was om het
aanbod van cursussen vanuit kenniscentrum/NMV onder één noemer
te brengen. Dat is nu gebeurd en onder de naam ‘Montessori Academie’
wordt het cursusaanbod nu gebundeld.
onderwijs (CVMO) verhuisd naar de
Montessori Academie. CVMO trainster
en projectleider Truus Bakker voert nu
vanuit de Montessori Academie het
CVMO aanbod uit.
• De vernieuwde cursus voor leidinggevenden
uit alle secties en voor IB-ers
is in september van start gegaan. Deze
cursus voorziet leidinggevenden van
vernieuwingen te implementeren,
waarbij de ISB-er in de school een rol
krijgt die in een aantal opzichten
vergelijkbaar is met een IB-er.
Op dit moment zijn de cursussen van
de Montessori Academie nog niet
gecertificeerd. De NMV certificering
bevindt zich nog in het beginstadium:
Academie worden aangeboden zijn in een certificaat van deskundigheid, een er is een in juli 2012 een eerste proef-
principe cursussen waarbij de NMV van de eisen waaraan scholen/instellinronde geweest. Zodra de certificering
eigenaar is van de inhoud en het Mongen moeten voldoen bij de visitatie in echt gaat lopen, zullen de cursussen
tessori Kenniscentrum trainers inhuurt de verschillende secties van de NMV. van de Montessori Academie ter
om de programma’s uit te voeren. • Een nieuwe cursus is die van intern certificering worden voorgelegd.
Het aanbod ziet er op dit moment als
volgt uit:
• Met ingang van het schooljaar
2011-2012 is het hele aanbod van het
Centrum voor Voortgezet Montessoribegeleider
(‘ISB-er’) bij ade invoering
van het MKVS en het vernieuwd Binnen het Montessori Kenniscentrum
wiskunderekenen. Deze cursus is is Geerte van de Groep aanspreekbaar
bedoeld om ervoor te zorgen dat scho- voor alle zaken die de Montessori
len zelf beter in staat zijn om
Academie betreffen.
MM nummer 1 | jaargang 36

Samen verder en
blijvend vernieuwend
Cor Hoffmans, voorzitter NMV
De verkiezingen zijn voorbij en er gloort in elk geval meer aandacht voor onderwijs
als we af mogen gaan op wat de VVD en de PvdA in de verkiezingsprogramma’s
hebben staan. Vanzelf zijn wij benieuwd wat dit concreet in de komende maanden
gaat betekenen. Maar wij blijven wantrouwend in deze tijd, waarin de overheidsfinanciën
meer tellen dan de mens of het kind.
De NMV is en blijft vernieuwend en
vernieuwen en blijft in dit verband
strijden voor opvoeding en onderwijs
die gericht zijn op de natuurlijke en
brede ontwikkeling van kinderen. In dat
verband bent u eerder geïnformeerd
over de samenwerking die de NMV is
aangegaan met Korein Groep om de
sectie Het Jonge Kind (HJK) te
versterken op de terreinen opleidingen,
kwaliteitszorg (en visitaties) en
montessori kindcentra. De aanvankelijke
onduidelijkheid over de aard
van de samenwerking is inmiddels
weg-genomen. Het feit dat de NMV
exclusief heeft gekozen voor Korein
Groep betreft de onderlinge samenwerking
op het terrein van het
ontwikkelen, aanbieden en uitvoeren
van een opleidingsaanbod voor HJK.
Op eenzelfde wijze werkt de NMV al
samen met partijen op andere
terreinen. Dit laat vanzelf de vrijheid
van andere aanbieders en marktpartijen
onverlet.
De Commissie Communicatie heeft
het afgelopen jaar samengewerkt met
een externe partij om de vereniging
een nieuw jasje te geven. Dat is op een
haar na gelukt. Nog even en dan gaan
wij dat ook openbaar maken, samen
met nieuwe ambities voor de komende
jaren. Dat gebeurt op de algemene
ledenvergadering in november. Dan
worden ook de nieuwe naambordjes
aan de dan aanwezige leden ter plekke
uitgedeeld.
Het thema van dit nummer is 'Is
verwennen ook een vorm van verwaarlozen?'
Het thema raakt de kern van
montessori opvoeding en onderwijs.
Mooi en aantrekkelijk, kindgericht en
ontwikkkelingsgericht onderwijs is
uitdagend, veel eisend en nooit saai
en ook opbrengstgericht.
Ik wil het vertalen naar onze
vereniging. Verwennen en genoegen
nemen met wat er is en doordobberen
zijn vormen van ‘dood in de pot’ en
deze bergen impliciet het risico van
verwaarlozing in zich.
Ik denk dat alle montessorischolen en
montessorianen staan voor een uniek
en eigentijds opvoedings- en
onderwijsconcept. En niet als een
laissez-faire idee maar als een actief en
bewust gekozen ontwikkelingsconcept
dat ons verbindt. Dat moet dan ook
blijken. Niet alleen in de alledaagse
praktijk, maar ook binnen de
vereniging en naar buiten toe. Met
trots omdat wij weten hoe de
Van de voorzitter
ontwikkeling van kinderen en jongeren
in elkaar steekt. En met ambities om
het nog beter te doen.
Het bestuur van de NMV komt dit jaar
met een nieuw ambitiedocument voor
de komende jaren. Wij leggen de lat
hoog, maar dat past bij onze
vereniging en onze roots. Het is ook
nodig in deze tijd van verschraling
van het onderwijs, dat steeds meer
gekenmerkt wordt door begrippen als ‘
‘toetsen’ , ‘resultaten’ en ‘basisvaardigheden’,
alsof een kind en de
mens niet veel rijker zijn. Het vraagt
van alle leden in deze context een
maximale inzet, ook binnen de
vereniging. Want alleen samen zijn
we sterk en kunnen wij het eenzijdige
beeld bijtijds bijstellen.
MM nummer 1 | jaargang 36
11

Interview
12 Rianne Zweers
Rianne Zweers
Rianne Zweers behaalde in 2009
het pabo diploma. In aansluiting op
haar studie volgde zij de montessori
nascholing, die zij de zomer van 2011
afrondde. Rianne is 43 jaar en heeft
voor zij de pabo startte gewerkt in de
profit sector. Het fulltime werken naast
een gezin maakte dat zij deze studie
koos met op termijn als doel onderwijskunde
te gaan studeren. Rianne heeft
tijdens de pabo studie haar laatste
stage op montessorischool ‘De keizer’
in Deventer gedaan (voorheen montessorischool
Groenewold). Daar kon zij
na het behalen van haar diploma aan
de slag.
Had je al ervaring met montessorionderwijs
voor je hier kwam werken?
‘Ik had geen ervaring in het
montessori-onderwijs. Het kostte veel
Na de start
nMirjam Stefels en Michael Rubinstein
Benieuwd naar de ervaringen van startende leraren in het montessori
onderwijs legt de redactie van MM vier vragen aan hen voor. De leraren
zijn twee tot drie jaar werkzaam in het montessori-onderwijs en blikken
terug op die eerste jaren.
moeite om mijn laatste stage op een
montessorischool te mogen doen. De
opleiding was van mening dat dit niet
mogelijk was. Ik kende de school als
ouder en heb het voor elkaar gekregen
om de stage-ervaring op te doen in het
montessori-onderwijs. Ik vond dat een
verrijking en voelde mij er thuis. Ik was
gewend aan de strakke reguliere stagescholen.
Hier heb ik vrijheid ervaren bij
het invulling geven aan het onderwijs.’
Wat is je opgevallen in het eerste jaar?
‘Ik moet even goed nadenken, want
na twee jaar in een groep te hebben
gewerkt, ben ik nu directeur op deze
school. Wat ik eigenlijk ook in mijn
stage al opvallend vond, namelijk de
vrijheid om je onderwijs vorm te geven.
Voor mij gold wel dat de vrijheid ook
een risico heeft. Onderwijs houdt nooit
op en zo bleef ik op alle momenten
bezig met het werk. Ik moest leren
waar mijn grenzen lagen. Je kunt alles
doen wat je wilt, maar terugkijkend
weet ik nu meer vanuit leerdoelen te
werken. In het eerste jaar was ik bezig
om voor mijzelf de juiste route te
vinden voor het werken met de groep
kinderen. Dan voel je sterk het
spanningsveld tussen de inspectie en
de montessorivisie en je eigen zoektocht
naar de goede weg. De ruimte die
ik voelde in de school, de visie en de
manier van kijken naar kinderen is voor
mij de leidraad voor het werken in het
montessori-onderwijs. Het maximale
uit de kinderen halen door goed naar
hen te kijken en daarbij aan te sluiten.
Uitgaan van onze kracht als school
helpt ons en mij hierbij.’
Wat vond je moeilijk?
‘Ik vond het moeilijk de juiste balans te
vinden bij het verdelen van aandacht
en begeleiding van de kinderen in de
groep. Ik was veel bezig met kinderen
die de extra aandacht nodig hadden en
veel minder, of voor mijn gevoel te weinig,
met de kinderen die gewoon goed
gingen. Ik kon dan weleens minder
tevreden terugkijken op een werkdag.’
Wat ben je na het eerste jaar anders
gaan doen?
‘Tijdens het eerste jaar was ik erg ad
hoc bezig in de groep. In het tweede
jaar besloot ik meer structuur aan te
brengen, dus meer vanuit de grote lijn
te werken. Dat werkte!’
MM nummer 1 | jaargang 36

Kristien Koning en Rick Luppes
Kristien Koning
Kristien Koning geeft Engels in de
onderbouw van het Zernike College:
klas 1 tot en met 3 mavo, havo en vwo.
Had je al ervaring met montessorionderwijs
voor je hier kwam werken?
‘Ik werd door de hogeschool voor mijn
lio-stage op deze school geplaatst, het
was geen bewuste keuze van mezelf. Ik
wist weinig van montessori-onderwijs
en dacht “ik zie wel”. Na mijn stage
kon ik op de school blijven werken. Dit
is mijn tweede jaar als docent, daarvoor
was ik dus al stagiaire.’
Wat is je het meest opgevallen in het
eerste jaar?
‘Het viel al meteen op dat je met je
voornaam werd aangesproken – geen
mevrouw Koning maar Kristien. Het
persoonlijk contact is opvallend, zowel
met leerlingen als tussen docenten
als met de schoolleiding. Open
communicatie, je bent zeer aanspreekbaar
voor leerlingen en daar maken ze
ook gebruik van. Ik heb ook op andere
scholen stage gelopen en een tijdje op
een ander school gewerkt. Daar stond
je veel meer boven de leerlingen, hier
is je rol begeleidend, coachend.’
Wat vond je moeilijk in het eerste jaar?
Ik vond het moeilijk om zelf invulling
te geven aan montessoriaans
lesgeven – daar had ik geen ervaring
mee. Vragen zoals: Hoe krijg ik de leerlingen
zelfstandig aan het werk? Hoe
help ik ze bij het reflecteren?
Ik heb veel geleerd van leerlingen van
de derde klassen die daar beter in
waren dan ik. Het begint met leerlingen
helpen kiezen en bijvoorbeeld
helpen bij het nakijken.’
Wat ga je dit jaar anders doen?
‘Ik wil er nog meer voor zorgen dat
leerlingen verantwoordelijk zijn voor
hun eigen leren en – als ze in groepjes
werken – voor elkaars leren. Ik moet
ervoor oppassen dat ik niet zelf alles
ga uitleggen als leerlingen iets vragen,
maar dat ik ze aanwijzingen geef zodat
ze zelf antwoorden kunnen vinden en
elkaar helpen.’
Rick Luppes
Rick Luppes geeft geschiedenis (klas 3)
en Mens en Maatschappij (klas 1 en 2)
in de onderbouw van het Zernike College
(mavo/havo/vwo).
Had je al ervaring met montessorionderwijs
voor je hier kwam werken?
‘Ik had mijn derdejaars stage op deze
school gedaan en dat beviel me zo
goed dat ik mijn lio-stage er ook wilde
doen. Ik had nog geen ervaring met
montessori-onderwijs. Ik zag veel over-
s
t aeenkomsten met de lerarenopleiding,
rt
Interview
bijvoorbeeld in de nadruk op groepswerk
en reflecteren. Na de lio-stage
kreeg ik een baan aangeboden.’
Wat is je het meest opgevallen in het
eerste jaar?
‘De sfeer op school tussen docenten
en leerlingen: prettig, ontspannen, op
een gelijkwaardig niveau, wat bijvoorbeeld
tot uiting komt in het tutoyeren.’
Wat vond je moeilijk in het eerste jaar?
‘De gebektheid van de gemiddelde
leerling op school. Ze zijn mondig en
ik moest daarmee leren omgaan. Er
was met name één grote klas die soms
druk was. De grens bepalen tussen docent
en leerling was soms moeilijk; nu
heb ik wel een middenweg gevonden.’
Wat ga je dit jaar anders doen?
‘Bij die ene klas was de grens enigszins
vaag. Ik wilde wat meer afstand
nemen en de grenzen beter aangeven.
Dat gaat goed en begint vruchten af te
werpen.’
MM nummer 1 | jaargang 36
13

14
Materiaal
o
Opbrengstgericht werken
vanuit positief kindgedrag
Liny Demandt
Maandag 24 september 2012 organiseerde stichting MOZON (Montessorionderwijs
Zuidoost Nederland) de jaarlijkse studiedag voor alle medewerkers.
Eén van de vier scholen van MOZON, de Venlose Montessorischool, ontving
de 65 deelnemers. Samen gingen zij aan de slag met het thema opbrengstgericht
werken vanuit positief kindgedrag. Extra uitdaging: hoe sluit dat alles
aan bij de visie van Montessori? Een verslag.
Op een studiedag over opbrengstgericht
werken kun je natuurlijk niet
voorbijgaan aan de vraag wat de studiedag
zelf moet opleveren. Lex Spee,
directeur, bestuurder van MOZON zei
het als volgt: ‘Tijdens deze studiedag
wilden we al onze medewerkers
inspireren en handvatten geven, in de
vorm van theoretische onderbouwing
en beproefde werkwijzen. Daarmee
kunnen zij – vooral door verandering
in hun eigen gedrag – het kindgedrag
ombuigen tot positief, sociaal en taakbetrokken
handelen. Door dit toe te
voegen aan ons didactisch handelen,
verbeteren we de cognitieve én sociale
opbrengsten maximaal.’
Opbrengstgericht werken
Stichting MOZON is zich goed bewust
van de opbrengsten die van het
onderwijs gevraagd worden. Sterker
nog: er is een sterke drive om meer
dan gemiddelde resultaten neer te zetten.
Maar ondanks alle positieve
intenties, zien directeuren en teams
dat het onvoldoende lukt om de intrinsieke
motivatie van leerlingen optimaal
te houden. Aan de slag dus, tijdens de
studiedag.
Externe deskundigen
Er was gekozen voor drie ingangen:
normalisatie vanuit de montessorivisie,
Kids’ Skills, en SW PBS: School
Wide Positive Behaviour Support. De
externe deskundigen – respectievelijk
Mirjam Stefels, Swaantje de Bekker en
Klaas Jan Kuper – hadden de volgende
opdracht meegekregen:
Verzorg een workshop van 1 – 1,5 uur,
geïnspireerd op het thema van onze
studiedag en gericht op het verbeteren en
optimaliseren van de attitude van onze
leerlingen in de dagelijkse praktijk.
Let hierbij op de volgende aspecten:
• De veranderende houding van leerkracht/medewerker
in de benadering van
de leerling
• Principes en gedachtegoed van Maria
Montessori als basis
• Invloed van regels en afspraken op
attitude van leerlingen
• Positieve insteek
Met die uitdaging gingen ze alle drie
graag aan de slag.
Normalisatie vanuit de montessorivisie
In de workshop van Mirjam Stefels
ging het over normalisatie. Maria
Montessori heeft dit begrip gebruikt en
gaf ermee aan dat gedrag van kinderen
‘als vanzelf’ rustig en correct wordt, als
wij maar zorgen voor de juiste
omgeving en het juiste aanbod. We
leren het kind dus geen goede houding
en attitude, die is er al. Als we het kind
dicht bij zichzelf kunnen brengen,
zullen we dit ook zien. Er is dan geen
reden meer voor het kind om afwijkend
of storend gedrag te vertonen.
Het begrip was destijds afkomstig v
anuit de psychische zorg. En de
belangrijkste boodschap is, dat we
dit effect alleen maar kunnen bewerkstelligen
door als leerkracht/leidster
ons eigen gedrag aan te passen. Dus:
ruimte geven om het zelf te doen én
goed voorbeeldgedrag.
Kids’Skills
Swaantje de Bekker merkte al in haar
eerste workshopronde op, dat Kids
‘Skills en de montessorivisie meer
overeenkomsten hebben dan ze zelf
ontdekt had. En inderdaad. Het gaat
om het denken vanuit het positieve
en wat het kind zelf kan: wat kan het
kind al, wat heb ik al bereikt, wat wil
ik graag behouden en hoe doe ik dat?
En wat kan ik het kind zelf laten doen,
MM nummer 1 | jaargang 36

om dit nog uit te breiden en verder te
groeien?
Door dit aan te pakken via een stappenplan
– uitgestippeld samen met
het kind – is de kans op succes groot.
De deelnemers reageerden alvast
enthousiast.
SW PBS
Ook Klaas Jan Kuper wist de toehoorders
te boeien. Dat was mede te
danken aan zijn bevlogen en enthousiaste
wijze van vertellen, waarbij het
vleugje Rotterdamse humor het ook
in Limburg goed deed. Zelf vertaalde
hij PBS – Positive Behaviour Support
– voor kinderen in: ‘Goed gedrag kun
je leren’. De aanwijzing dat je ook in
gewenst gedrag lesjes kunt geven, riep
meteen de gedachte op aan de wellevendheidslesjes
van Montessori.
Klaas Jan maakte de deelnemers ervan
bewust was dat 80% van de energie
gaat naar 20% van onze kinderen.
Klaas Jan: ‘Spreek die 20% apart en
specifiek aan én maak ze zelf verantwoordelijk
voor hun handelen. Laat ze
van elkaar leren.’
Japanse levenslessen
Al met al ontdekten de MOZONmedewerkers
veel overeenkomsten en
herkenningspunten in de verschillende
onderwerpen. Vooral de positieve
benadering, het geloof dat kinderen
veel kunnen en altijd het goede willen
kwam duidelijk naar voren.
Daarom paste ook de documentaire
‘Children full of life’ van de Japanse
leraar Toshiro Kanamori mooi binnen
het thema. Door tijd te nemen voor
elkaars gevoelens en gedachten, creëer
je een sfeer van veiligheid en geborgenheid,
van begrip voor elkaar, waardoor
ieder kind optimaal kan presteren. Een
van de leerkrachten noemde de reportage
een echt cadeautje.
En nu?
DE SCHOLEN VAN MOZON
Bij stichting MOZON zijn 4 scholen ondergebracht:
Montessorischool Weert
(2 vestigingen en 360 leerlingen), Montessorischool
Helmond (160 leerlingen), Montessorischool
Venray (nieuwe school met na
2 jaar 100 leerlingen, en de Venlose Montessorischool
(260 leerlingen). De stichting
staat onder leiding van directeur-bestuurder
Lex Spee.
Aan het eind van de studiedag werd de
opbrengst geïnventariseerd. Alle teams
waren het erover eens, dat er schoolbreed
verder moest worden gekeken
naar een of meer onderwerpen. Maar
ook werd opgemerkt: ‘We doen al heel
veel dingen goed vanuit onze montessorivisie.
Van die kracht moeten we
ook blijven uitgaan.’ Iedereen was het
erover eens, dat positief kindgedrag
een belangrijke factor is bij opbrengstgericht
werken. En dat is helemaal in
de geest van Maria Montessori.
MM nummer 1 | jaargang 36
Montesssori Kenniscentrum
15

Montesssori Kenniscentrum
16
Er kwam een kleine groep leraren op
deze middag af, maar gelukkig was
er ook een enthousiast team van de
school zelf aanwezig. Voordeel van
het aantal deelnemers was wel dat de
groepsgrootte in de workshops klein
bleef, waardoor er veel mogelijkheid
tot interactie voor de deelnemers
ontstond.
Wij hadden drie workshops aangeboden
met de nadruk op ‘morgen te
KOO inspiratiemiddag
Geerte van de Groep
Aanleiding voor het organiseren van deze middag was het thema van de Boekenweek
‘Hallo wereld’ en de koppeling van dit thema aan kosmisch onderwijs en opvoeding.
De middag vond op 19 september plaats op montessorischool Passe Partout in
Apeldoorn.
gebruiken op je school’. De deelnemers
konden alle workshops volgen
door de carrousel werkvorm.
Nienhuis was ook aanwezig met
materiaal voor KOO waar met veel
belangstelling (en ook hebberig) naar
gekeken werd. Het materiaal zorgde
ook voor veel gesprekken onderling
over mogelijkheden voor gebruik en
voor uitwisseling van ideeën.
Aan het einde van de middag, tijdens
de soep en de broodjes, hebben wij
deelnemers gevraagd om een korte
impressie op te schrijven. Hieronder
volgen daaruit een paar fragmenten:
‘Deze middag gaf veel ideeën om
leerlingen onderzoekend te laten leren,
zoals het leergesprek. Dat sprak mij
erg aan.’
‘Heel veel nieuwe perspectieven over
KOO. En opvallend dat de koppeling
met onderzoekend en ontdekkend
leren zo sterk aanwezig is. Goed te
integreren met wetenschap en techniek.’
‘Ordening voor kinderen
aanbrengen helpt ze bij het zich zelfstandig
verdiepen in het onderwerp.’
‘Vanuit het geheel, heel kosmisch
gedacht. Graag nog wat meer ruimte
voor vragen en discussie. Ik wil graag
meer hiervan!’
‘Elke workshop was leuk en verrassend
op een andere manier. Het gaf kriebels
om zelf ook weer verder te gaan en
dingen te bedenken.’
‘Leuke workshops met ruimte voor
persoonlijke interactie.’
Geïnspireerd door deze en andere
(mondelinge) gaat de werkgroep
verder met haar werkzaamheden en
bezint zich op het realiseren van meer
van dit soort kleine laagdrempelige
activiteiten.
Namens de werkgroep KOO
Geerte van de Groep,
Montessori Kenniscentrum
Verslag van de workshops
Hieronder volgt een kort verslag van
de drie workshops die gegeven werden.
Workshop André Gilara
Andre Gilara nam zijn deelnemers
mee op een reis door de tijd en
koppelde illustraties van bijvoorbeeld
een diersoort (mammoet) of
mineraal (zout) aan het corresponderende
geologische tijdperk. In de
MM nummer 1 | jaargang 36

klas kunnen kinderen volgens deze
werkwijze op een grafische -bijna tastbare-,
meer aantrekkelijke en eenvoudigere
manier een tijdvak ontdekken
en plaatsen in het grotere geheel. Door
kinderen te laten experimenteren met
combinaties tussen dieren, tijdperken,
menselijke ontwikkeling en geografische
locaties worden verbanden gelegd
en vragen opgeroepen.
Verder vertelde Andre Gilara over de
basistopografie van de wereld en hoe
deze praktisch in de klas toe te passen
is. Daarvoor gebruikte hij de wereldkaart
om met plaatsnamen verbanden
te leggen tussen de geografische
locatie en de geologische ontstaansgeschiedenis
van een plaats.
Zo worden namen van steden als
“Enschede” en namen van landen als
‘Columbia” geplaatst in tijd en ruimte.
Richtvragen die daarbij helpen zijn:
waar, wanneer en waarom daar. Alle
basistopografie is terug te vinden op
http://topo.yurls.net
Hierdoor verdiept de kennis zich tot
meer dan het alleen kunnen aanwijzen
op een kaart van de ligging.
Workshop Jos Werkhoven
Bij de workshop van Jos Werkhoven
was vragen stellen en structuren het
onderwerp. Welke soorten vragen zijn
er en hoe kun je kinderen helpen bij
het voorbereiden van een spreekbeurt
of werkstuk door ze gestructureerd
vragen te laten stellen. Hierbij kwam
de dierenbak en bijbehorende (structuur
van) vragen aan bod en werd ook
het materiaal voor zinsontleding als
manier gepresenteerd voor kinderen
om zinnen te ontleden. In de verhalenwijzer
wordt deze werkvorm ingezet
om alle aspecten waar je aan kunt
denken bij het schrijven van een
verhaal te benoemen.
Workshop Annet Kooiman
In de workshop van Annet Kooiman
over voedsel & culturen kreeg iedereen
een foto van een gezin en de voor die
week aangekochte boodschappen. De
foto's zijn afkomstig uit landen over
de hele wereld. Zowel het type voedsel
als het aantal eters is van belang bij de
opdracht. De deelnemers kleurden op
overtrekpapier de voedingswaren in
volgens de kleurcode van de Schijf van
Vijf. Uit de tekeningen kwam duidelijk
een geografisch zeer divers eetpatroon
naar voren, zowel kwalitatief als
kwantitatief. Eetgedrag verschilt
blijkbaar enorm zowel in voedselkeuze
als in hoeveelheid.
De oorzaken achter deze verscheidenheid
zijn een kapstok waaraan vele
vragen kunnen worden opgehangen.
Omdat de opdracht grafisch zo
duidelijk en bijna speels van aard is
zullen kinderen direct met vragen
komen: 'Waarom eten Engelsen zoveel
snacks?' 'Waarom eten Amerikanen
zoveel vlees?' En de achterliggende
vraag: 'Waarom verschilt die consumptie
zo, geografisch gezien?' Misschien
– hopelijk – vraagt een enkel kind zich
ook af 'Wat en hoeveel eet ikzélf
eigenlijk? En waarom?’
Het verslag van de workshops en de foto’s
zijn gemaakt door Jos Thomassen.
MM nummer 1 | jaargang 36
Montesssori Kenniscentrum
17

18
Materiaal
Naam van het materiaal
Vormlinialen.
Gemaakt door
Joeke Beenhakker, werkzaam in de
middenbouw op montessori-school
Boven ’t IJ, locatie Azalea-straat in
Amsterdam Noord.
Voor wie
Middenbouw tot bovenbouw.
Aanleiding
Het werken met de liniaal vergt een
losse pols, anders ontstaat er een
krampachtig lijnenspel. Dat impliceert
dat er enige oefening moet zijn geweest
met het schrijven, zodat de losse
pols zich heeft kunnen ontwikkelen.
Leerdoelen
v maken
Het leren beheersen van de beweging
die met potlood op papier wordt
gemaakt. (idem metalen inlegfiguren)
Het maken van patronen door het tekenen
van lijnen consequent te herhalen
met behulp van vijf verschillende
vormlinialen.
Vijf verschillende vormlinialen:
schuin, recht, zeshoek, golf en
zig zag.
Vormlinialen
Wat
Het materiaal 'vormlinialen' biedt
kinderen de mogelijkheid patronen te
maken door het tekenen van verschillende
soorten lijnen. Door het
consequent herhalen van eenzelfde
handeling ontstaat een geometrisch
patroon. Het materiaal laat de
kinderen kennis maken met de
decoratieve geometrie, onderdeel van
de leerlijn rekenen.
Beschrijving van het materiaal
Net als bij de metalen inlegfiguren
volg je de contour van een vorm. In dit
geval resulteert dat in getekende lijnen.
Voor het bepalen van de afstand tussen
twee getekende lijnen is er een keuze
uit drie A4 vellen met aan de boven- en
onderkant een maataanduiding:
• nummer 1 heeft een indeling van hele
centimeters;
• nummer 2 heeft een indeling van
halve centimeters;
• nummer 3 heeft een indeling van
millimeters.
Kinderen kunnen met een vormliniaal
naar keuze een herhaling (patroon) tekenen
met grijs potlood. De herhaling
ontstaat door de vormliniaal telkens
eenzelfde fractie op te schuiven. De
afstand tussen de getekende lijnen
is variabel. Daarbij kunnen meerdere
vormlinialen in één tekening gecombineerd
worden. Vier linialen kunnen
ook gespiegeld gebruikt worden door
de liniaal om te keren. Deze verschillende
mogelijkheden resulteren in een
eindeloze variatie van patronen.
Het resultaat kan de maker gebruiken
als raster. In het raster kan de maker
patronen definiëren door gebruik te
van kleur(potloden).
De controle van de fout is optisch
waarneembaar. De lijnen zijn niet
consequent met eenzelfde afstand herhaald
of de lijnen zijn niet evenwijdig
getekend. Doordat de linialen gemaakt
zijn van transparant kunststof kunnen
kinderen een fout snel opmerken.
Daarnaast komt de hoogte van een
vormliniaal overeen met de afstand
tussen de geprinte linialen op het A4
vel. Wanneer de vormliniaal op het A4
vel wordt geplaatst, maakt de vormliniaal
een hoek van 90º met de linialen
op het A4 vel.
Het materiaal kan op verschillende manieren
worden aangeboden. Een aantal
voorbeelden:
1. Nuance verschil: Een kind kiest
één vormliniaal uit, tekent een lijn en
herhaalt de lijn x-keer met eenzelfde
afstand. Op een volgend vel papier herhaalt
zich de handeling maar nu met
Een overzicht van het materiaal:
vijf vormlinialen, een A4 vel met
maataanduiding.
MM nummer 1 | jaargang 36

De vormlinialen in de praktijk.
een andere tussenafstand. Door de
tekening van een afstand te bekijken is
een nuance verschil duidelijk zichtbaar.
2. Kruislings en omkeringen: Een kind
gebruikt de schuine vormliniaal en
tekent lijnen met eenzelfde afstand.
Hierna wordt de liniaal omgekeerd.
Het kind tekent nogmaals lijnen met
dezelfde afstand. Er ontstaat een
ruit-patroon. Een variatie kan gemaakt
worden met de golvende, zig zag en
zeshoek liniaal. Deze linialen zijn ook
spiegelbeeldig te gebruiken. (Extra aanbieding:
namenlesje 'spiegelbeeld'.)
3. In combinatie met metalen inlegfiguren:
Op een A4 papier met
maataanduiding wordt een tekening
gemaakt met de metalen inlegfiguren
bijvoorbeeld een cirkel en een vierkant.
De afbeeldingen worden hierna
ingevuld met een lijnpatroon.
4. Kruiselings en het maken van een
tekening: De getekende lijnpatronen
kunnen worden ingevuld door vrije
tekeningen. Bijvoorbeeld bij een ruitpatroon
kan het raster met verschillende
kleuren worden ingekleurd.
5. Kruislings en het maken van een
patroon (herhaling): De getekende lijnpatronen
worden ingewikkelder door
de afstand tussen lijnen te verkleinen
Het patroon kan worden
ingekleurd met een vrije
tekening of een herhaling.
en meerdere combinaties te maken
met verschillende vormlinialen. In de
lijnpatronen zijn tal van herhalende
patronen te ontdekken en in te kleuren.
Wat heb je nodig?
Het materiaal bestaat uit vijf verschillende
vormlinialen en A4 vellen met
maataanduiding (pdf bestand).
De vijf vormlinialen:
• een rechte liniaal
• een schuine liniaal
• een zig zag liniaal
• een golvende liniaal
• een zeshoek liniaal.
De linialen zijn gemaakt van
transparante kunststof.
Bij de A4 vellen is er keuze uit: hele
centimeters, halve centimeters of
millimeters. De vellen worden geleverd
als digitaal pdf bestand.
Verder nodig: tekengereedschap:
(kleur)potloden, schrijfbord /
ondergrond .
Wat kost het?
Per set kost het materiaal € 25.
Meer informatie:
email: info@joekebeenhakker.nl
tel.: 06-20256543
Materiaal
Een drie stappen plan met
de schuine vormliniaal.
MM nummer 1 | jaargang 36
19

20
w
Dilemma?
Op die dag was namelijk de jaarlijkse
visiteursdag van de NMV. ‘s Ochtends
komen dan alle vaste visiteurs bij
elkaar, degenen die elk jaar minimaal
één school bezoeken. ’s Middags
komen de vertegenwoordigers van
alle te bezoeken scholen bij elkaar. Dit
jaar zijn dat 38 scholen, waarvan er 30
aanwezig waren in Utrecht. De bedoeling
van de visiteursdag is de scholen
die bezocht worden in te lichten over
hoe een schoolbezoek verloopt. Hoe is
de procedure, hoe werkt de kijkwijzer?
Waar kijken we eigenlijk naar in een
klas. Daarnaast kiest de Commissie
Toelating en Erkenning ieder jaar een
centraal thema voor de visiteursdag.
Dit jaar was dat het thema omgaan
met methodes. Uit een rondje langs de
scholen bleek dat alle scholen op twee
na werken met een rekenmethode.
Ook bij de andere vakken wordt er
behoorlijk veel met een methode wordt
gewerkt.
Dat dilemma kwam de hele dag
naar voren: veel scholen werken met
methodes terwijl zij horen dat werken
Werken met methodes:
wel, nét wel of
toch maar niet?
Bas Moll
Ongeveer 30 montessorischolen bij elkaar zetten en dan een
vraag stellen over het gebruik van methodes in het montessorionderwijs
lijkt vragen om een richtingenstrijd en een versplinterd
antwoord. Dat bleek woensdag 19 september mee te vallen.
met methodes niet bij een montessorischool
hoort. Methodisch werk
staat dan voor leerstofgericht en de
montessori manier van werken staat
voor kindgericht.
Dat lijkt een lastig dilemma. In de
praktijk blijkt de tegenstelling echter
minder groot. Zowel bij het werken
met montessorimateriaal als bij het
werken met methodes, worden door de
leerkracht en soms door de leerlingen
doelen gesteld. Dat doel is soms
gericht op het inwijden in het werken
met het breukenmateriaal, maar het
kan ook zijn een uitleg geven bij opgaven
uit het rekenboek. Tussen de twee
uitersten kindgericht en leerstofgericht
bevindt zich dus het midden van doelgericht,
op het kind afgestemd.
Resultaten visitaties
De opdracht van een visitatiecommissie
die een school bezoekt is om te
bepalen of er voldoende montessori
kenmerken in de school aanwezig zijn.
Het afgelopen jaar was dat op 8 van de
20 scholen niet het geval. De commissie
kijkt naar de montessori kenmerken
zoals beschreven in ‘De gulden tien’.
De Commissie Toelating en Erkenning
heeft de ‘De gulden tien’ vertaald in
een kwaliteitskader met twee domeinen
en elf standaarden voor goed
montessori onderwijs. Het schema
brengt de standaarden in beeld met
verwijzing naar ‘De gulden tien’.
Hervisitatie
Als een visitatiecommissie besloot tot
hervisitatie van een school, kwam dat
met name door het niet voldoen aan
de hieronder genoemde standaarden
en hun indicatoren1 Standaard 7 : De materialen dragen bij
aan een voorbereide en stimulerende
omgeving.
• Kinderen kunnen kiezen uit een
variatie aan materiaal voor de ontwikkeling
van de waarneming.
• Kinderen kunnen kiezen uit een
variatie aan materiaal voor de ontwikkeling
van de motoriek.
• Kinderen kunnen kiezen uit een
variatie aan materiaal voor taal.
1 Het is de bedoeling dat er binnenkort onderzoek
wordt verricht naar de uitkomsten van
de montessori visitatie, zo mogelijk gekoppeld
aan inspectie uitkomsten. Het Montessori
Kenniscentrum heeft stappen gezet om
een dergelijk onderzoek in gang te zetten.
MM nummer 1 | jaargang 36

De gulden tien
1 De werkwijze van de schooli is gebaseerd
op de antropologie en het pedagogisch
en didactisch concept van dr. Maria
Montessori, waarin kosmisch onderwijs
en opvoeding, opvoeding tot onafhankelijkheid
en tot sociaal verantwoordelijk
gedrag een belangrijke plaats innemen.
In de schoolgids beschrijft de school hoe
deze werkwijze wordt vormgegeven.
2 De werkwijze en de uitgangspunten
van de school (zie 1) worden onderschreven
door het bevoegd gezag van de
school en alle personeelsleden die aan
de school zijn verbonden en deze worden
gerespecteerd door de ouders van
de kinderen die de school bezoeken.
3 De vastbenoemde onderwijsgevenden
hebben naast onderwijsbevoegdheid
een door de NMV erkend montessoridiploma
of zijn studerende daarvoor. De
school houdt door professionalisering
de montessoribekwaamheid op peil.
4 De functionarissen die verantwoordelijkheid
dragen voor het personeels-
• Kinderen kunnen kiezen uit een
variatie aan materiaal voor rekenen en
wiskunde.
BELEID EN ORGANISATIE
beleid of voor het onderwijsinhoudelijk
beleid hebben een door de NMV erkend
montessoridiploma of zijn studerende
daarvoor. Zij houden door professionalisering
hun Montessoribekwaamheid
op peil.
5 De school is lid of aspirant lid van
de NMV en de school werkt mee aan
de kwaliteitstoetsing die leidt tot
erkenning door de NMV. Voorafgaand
aan deze kwaliteits toetsing voert de
school een zelfevaluatie uit in het
kader van hun eigen systeem van
kwaliteitszorg.
6 Voldaan wordt aan de eisen ten aanzien
van het gebruik van ontwikkelingsmaterialen1
en de inrichting van de
klaslokalen als uitgebreide voorbereide
en uitnodigende omgeving, zodat
kinderen zich zelfstandig en zelfverantwoordelijk
kunnen ontwikkelen.
7 De kinderen van 4 t/m 12 jaar worden
ingedeeld in heterogene leeftijdsgroepen
(bij voorkeur 4-6 jr. / 6-9 jr. / 9-12 jr.).
• Kinderen kunnen kiezen uit een
variatie aan materiaal voor geometrie.
• Kinderen kunnen kiezen uit een
standaarden Voorwaarden ‘De gulden tien’
1. visie voorwaarden 1+2
2. personeelsbeleid voorwaarden 3+4
3. kwaliteitszorgbeleid voorwaarde 5
4. contacten met ouders voorwaarde 10
5. lokalen
6. schoolgebouw
7. materialen
voorwaarde 6
8. heterogeniteit voorwaarde 7
9. vrije werkkeuze
10. stimuleren zelfstandigheid
voorwaarde 8
11. kindvolgsysteem voorwaarde 9
standaarden Voorwaarden ‘De gulden tien’
ONDERWIJS
8 Er is vrije werkkeuze door vrijheid
van lesrooster, door het creëren van
een ruime vrije werkperiode en door
adequaat klassenmanagement, zodat
kinderen ruim de gelegenheid krijgen
eigen keuzes te maken in hun ontwikkeling
en hun eigen ontwikkeling kunnen
volgen.
9 De school heeft een adequaat kindvolgsysteem
en een adequate groepsadministratie
waarin de observatiegegevens
van de individuele ontwikkeling
van het kind en de groepsactiviteiten
geregistreerd staan. Per bouw
bestaat uniformiteit, tussen de bouwen
is aansluiting zichtbaar. Het kindvolgsysteem
bevat in elk geval ook pedagogische
en sociale gegevens.
10 Over de ontwikkeling van het kind
wordt, op initiatief van de school, regelmatig
overleg gevoerd tussen ouders
en de leraren. Er wordt zowel schriftelijk
als mondeling aan de ouders gerapporteerd.
De rapportage bevat in elk geval
ook pedagogische en sociale gegevens.
variatie aan materiaal voor de
kennisgebieden.
• Kinderen werken met complete en
schone materialen.
• Het materiaal is in voldoende
hoeveelheid aanwezig en wordt ook
gebruikt.
Standaard 9: Kinderen werken zelfstandig
op basis van eigen keuzes.
• Kinderen kiezen hun werk zelf, tenzij
hier beredeneerd van wordt afgeweken.
• Kinderen kiezen hun werk vanuit een
zelfgemaakte planning.
• Kinderen kiezen hoelang ze met een
werkje bezig zijn.
• Kinderen kiezen de eigen samenwerkingsvorm.
• Kinderen werken rustig.
• Kinderen werken zelfstandig
Standaard 10 : Leraren stimuleren
het kiezen en zelfstandig werken van
kinderen.
• De leraar hanteert een vrij lesrooster.
MM nummer 1 | jaargang 36
21

22
• De leraar ondersteunt het keuzeproces
bij kinderen.
• De leraar creëert werkperiodes waarin
kinderen zelfstandig kunnen werken.
• De leraar ondersteunt het zelfstandig
werken
De indicatoren uit deze drie standaarden
bleken vaak onvoldoende waarneembaar
voor een visitatiecommissie.
Om een voorbeeld te geven: In de
bovenbouw van veel scholen doet zich
het probleem voor dat er intensief met
een methode gewerkt wordt, dat er
voor de kinderen rijtjes met te maken
sommen op het bord staan, soms
zelfs met een aanduiding wanneer iets
gemaakt moet zijn.
Een van de kenmerken van ons
onderwijs is dat kinderen met vrijheid
en verantwoordelijkheid moeten leren
omgaan. Op het moment dat je al
die vrijheid weg regelt door precies te
bepalen wat en wanneer iets gemaakt
moet worden, valt er van de principes
niet veel meer terug te zien.
Hoe wel: Kan nog net: Kan echt niet:
Na instructie een verwerking op niveau Na een negatief inspectierapport
tijdelijk de keuze beperken wat betreft
tempo
Een op het kind afgestemde
gedifferentieerde verwerking
Keuze wanneer iets gemaakt kan
worden
Naar aanleiding van onderwijsbehoefte
van kind kiezen wat er geoefend moet
worden
Kinderen volgen met behulp van observatie
en toetsing om vervolgens te
bepalen hoeveel vrijheid van
werkkeuze dit kind aan kan
Wel werken met methodes?
Aan de deelnemende scholen van de
visiteursdag is gevraagd op te schrijven
hoe er wel met methodes gewerkt kan
worden: wat kan nog net en wat kan
duidelijk niet. Dat leverde het onderstaande
overzicht op.
Wat kunnen we uit dit
overzicht leren?
Het rechterrijtje is duidelijk anders dan
de andere twee. De opmerkingen bij
‘hoe wel’ en ‘kan nog net’ liggen veel
dichter bij elkaar.
Niet genoemd is de afwezigheid van
montessorimateriaal. In de bovenbouw
is vaak weinig montessorimateriaal te
vinden. Strikt genomen is er ook een
variatie in materiaal wanneer er meerdere
rekenboeken in de kast staan.
Wanneer er dan ook nog wat verdwaald
breukenmateriaal staat kun je feitelijk
dit kenmerk geen onvoldoende geven.
Wanneer er echter op het bord staat
Invullen (plan maken) begin van de
week en verwerken de rest van de week
Elk kind een weekplanning identiek
Methodeboek leidend opgelegd
In dialoog met het kind werk bepalen Allemaal hetzelfde moment dezelfde
stof
Zelf laten kiezen of je aan een
instructie meedoet
Wel instructie, geen verplichte
verwerking
wat je die week moet doen en wanneer
kinderen je tijdens een klassenbezoek
vertellen dat het materiaal voor ernaast
is en eigenlijk alleen gebruikt mag
worden wanneer de sommen uit het
boek gemaakt zijn moet dat leiden tot
een hervisitatie.
Wat is nu de conclusie van
deze boeiende dag?
Is er nu een nieuw duidelijk kijkkader
onstaan? Nee, dat kan niet op in één
dag. Duidelijk is de unanimiteit dat er
wel voor kinderen echt iets te kiezen
moet zijn. Dat het werken met methodes
niet meteen afgekeurd hoeft te
worden. Wel dat ook binnen het werken
met methodes de eigen keuze van het
kind herkenbaar moet zijn. Die keuze
moet duidelijk meer zijn dan alleen een
optiekeuze (‘wanneer maak ik het?’)
maar moet ook een actiekeuze zijn:
‘Wat maak ik? Met wie maak ik mijn
sommen? En moet ik wel alle sommen
maken?’
Niet flexibel
Geen variatie
Interesse volgend Kaft tot kaft, bak tot bak, kaart tot kaart
werken
Eigen tempo Niet afstemmen op ontwikkelingsbehoefte
van het kind
Kind is leidraad niet de methode Eén niveaugroep per leerjaar
Zelf kunnen nakijken Een vast takenbord
MM nummer 1 | jaargang 36

Op veel plaatsen in het land hangen
eind augustus, begin september spandoeken
met de tekst: ‘De scholen zijn
weer begonnen’. Tijdens de
openingsvergadering van mijn school
heb ik een cartoon laten zien die
daarop geïnspireerd was: ‘De politici
zijn weer begonnen’. We werden de
afgelopen weken overspoeld door
een tsunami aan debatten, peilingen
en analyses. En we zijn er voorlopig
nog niet klaar mee. Nederland heeft
gestemd en de partijen die elkaar op
principes bestreden moeten nu ons
land samen gaan besturen. Maar iedereen
weet: twee geloven op een kussen,
daar ligt de duivel tussen. En zo is het.
Maar goed, wat zit er voor ons
onderwijsbeesten in het vat? Wanneer
je de standpunten van alle partijen
bekijkt, en u heeft dat ongetwijfeld
gedaan, weten we ons gesteund. Echt.
Iedere partij zegt dat het onderwijs
de sleutel is voor onze toekomst. Van
onze kenniseconomie. Dat kwaliteit
belangrijk is. Dat onderwijs de motor
is van ieders ontwikkeling. Hoe kan het
dan toch dat ik geen debat gezien heb
waarbij onderwijs een thema was? Zijn,
voor wat het onderwijs betreft, politici
We zijn weer begonnen …..
dan toch de standwerkers die met hun
product aan de kost moeten komen,
maar ook weten dat product niet echt
kwaliteit heeft? Die weten dat zij
sieraden verkopen van nepgoud?
Op school vraag ik geregeld aandacht
voor onze visie op het onderwijs, op
de ontwikkeling van kinderen. De zes
karakteristieken voor het voortgezet
montessori-onderwijs. De benodigde
competenties van docenten om dat
onderwijs te realiseren. Steeds stel ik
de vraag: ‘Wanneer we dit willen, wat
betekent dat dan voor onze dagelijkse
praktijk? Kan een willekeurige bezoeker
die in de school rondloopt dat zien,
kan een leerling het aan de bezoeker
uitleggen?’
En eigenlijk is dat ook wat ik van de
politiek verwacht. Het mensbeeld, het
wereldbeeld van partijen verschilt. Op
basis van de verkiezingsprogramma’s
blijft de relatie tussen de visie in relatie
tot de onderwijspraktijk voor mij vaak
onduidelijk. Niet altijd natuurlijk.
Wanneer partijen voor prestatiebeloning
zijn, zegt dat veel over hun
kijk op de wereld en op mensen.
Daar heb ik wat aan. Al ben ik het er
hartgrondig mee oneens. De visie van
partijen zou een consistent, meerjarig,
Jule s
verhaal moeten opleveren ten aanzien
van onderwijs. Nu zijn het zeilschepen
zonder roer; die waaien mee met de
heersende winden.
Ik ben van nature een optimistisch
mens. Maar ik zie met zorg alle komende
maatregelen tegemoet.
Maatregelen die gebaseerd zijn op
wantrouwen en op een misplaats
vertrouwen in niet bestaande objectiviteit.
Als montessorischolen met een
uitgesproken visie op de groei van
kinderen boksen we weer op tegen dit
wantrouwen.
‘We zijn weer begonnen.’
Jules Jansen is directeur van de IVKO in
Amsterdam.
MM MM nummer 1 | 1 jaargang | jaargang 36 36
23

24
De kwestie
k
Egbert de Jong
Directeur van de
Haarlemse Montessorischool
Els Wasmann-Peters
Montessori opleider aan de
Hogeschool van Arnhem en
Nijmegen
Een verwend kind is
een verwaarloosd kind
Sinds een paar maanden sta ik ook op het schoolplein. Druk bezig met een tas
met of zonder gymspullen, een leergierige dochter om mijn voeten en een (als
het tegenzit snotterende) zoon in mijn handen. Na wat sjorren zit de club in de
bakfiets, onderweg naar huis. Eenmaal thuis begint het verwennen. Zo verwen
ik mijn kind met een dikke knuffel, een koekje (of snoepje), een cadeau omdat
ze niet heeft geduimd, een stoeipartij op de grond, een ijsje omdat het zo warm
is, een Smartie in haar toetje, een krokodil omdat we daar zo leuk mee kunnen
zwemmen en een verhaaltje voor het slapen gaan (of twee om haar eens extra te
verwennen).
Of noemen we dat geen verwennen? Bestaat er een grens tussen verwennen en
te veel verwennen? En merk je het als ouder of opvoeder zelf als je de grens over
gaat? Ik durf te wedden dat als ik hier niet had geschreven maar een directeur
van een plattelandsschool in Malawi, dat er een hele andere interpretatie van dit
onderwerp zou zijn.
In ons land is ieder kind verwend. In ons land zijn weinig kinderen verwaarloosd.
Het is niet het verwennen dat verwaarloost, het is de opvoeder die
verwaarloost. Misschien is het wel zoals in de drank advertenties: ‘Groei, en
verwen met mate’.
Verwennen is positief als een kind geniet en blij is met een mooi
cadeautje dat hij op zijn verjaardag heeft gekregen. Verwennen is
negatief als het kind problematisch gedrag laat zien; boos reageert, niet tevreden
is en het blijft zeuren over een nieuw computerspel of iPod. Een kind
dat voortdurend eist en geen rekening houdt met gevoelens van
anderen. Wanneer ouders maar toegeven en doorgaan met problematisch
verwennen, zijn ze eigenlijk een belemmering voor het kind, zij staan hun
kind in de weg. Als zij geen grenzen aangeven en geen nee durven te
zeggen, is dat zeker een vorm van verwaarlozing. Kinderen worden dan in
de steek gelaten, zij krijgen geen duidelijk voorbeeld en worden onzeker.
Ouders kunnen juist een rolmodel zijn om het kind voor te bereiden op de
maatschappij. Het kind moet een zelfstandig mens worden die weet hoe
hij om moet gaan met het eigen gevoelsleven, hij moet overweg kunnen
met frustraties of teleurstellingen. Hij weet niet uit zichzelf hoe hij
impulsen en verlangens leert beheersen. Een kind heeft zijn omgeving
nodig om die vaardigheden te leren. Vaardigheden die het hem mogelijk
maken om te kunnen gehoorzamen, waardoor zijn zelfvertrouwen toeneemt.
Kinderen hebben er meer aan wanneer op een respectvolle manier over
die vaardigheden gesproken wordt en samen gezocht wordt naar een
oplossing. Een positieve benadering heeft meer effect dan een negatieve.
Hier ligt zeker ook een taak voor de school, daar komen kinderen in
contact met andere kinderen in heterogene groepen, zij sluiten vriendschappen
en krijgen feedback van elkaar en leren om te gaan met grenzen.
‘Een opvoeding voor het leven’. Verwende kinderen zijn verwaarloosde kinderen.
MM nummer 1 | jaargang 36

Tessa Wessels
Medeoprichter van
Casa Tweetalige Montessorischool
in Pijnacker
www.casaschool.nl
San Helfferich
Directeur van
Montessori Lyceum Flevoland
De kwestie
Allereerst zou ik graag de termen ‘verwend’ en ‘verwaarloosd’ duidelijk willen
krijgen. Verwende kinderen zijn wat mij betreft kinderen die heel snel hun zin
krijgen. Hun primaire behoeften, hetzij materieel of anders, worden zo snel
mogelijk bevredigd.
Verwaarloosde kinderen krijgen nauwelijks tot nooit aandacht, daarmee bedoel
ik kwalitatieve aandacht. Met deze uitgangspunten klopt de stelling al gauw:
verwende kinderen zijn verwaarloosde kinderen. Als zeurende kinderen snel
hun zin krijgen zijn ze dus verwend maar ze zijn ook zeker verwaarloosd omdat
zij niet gekend worden want er wordt nooit met aandacht naar hun behoeften
gekeken.
De begeleider van kinderen, de leerkracht of ouder, weet hoeveel energie het
vergt om tegen de zin van kinderen in te gaan. Iedereen met die ervaring weet
dat je jezelf meerdere malen afvraagt: ‘Is dit de moeite waard? Waarom doe ik
het mezelf aan?’ We weten dat dit allesbehalve makkelijk is.
We kunnen ons afvragen of kinderen in een montessori omgeving ook verwaarloosd
kunnen worden, en ik ben van mening dat dit heel snel kan gebeuren. Er
kan makkelijk gedacht worden dat het kind ergens niet aan toe is, waardoor de
strijd, soms ten onrechte, niet aangegaan wordt. In onze omgeving praten we
van vrijheid in gebondenheid. Maar als we niet bereid zijn om toch de grenzen,
waar nodig, aan te passen – komen we niet onze plicht als begeleider na en
verwaarlozen we onze kinderen. We krijgen vervelende, verwende kinderen, met
een arrogante uitstraling en grootheidswaan. Verwaarloosde kinderen kunnen
ook onzekere kinderen zijn die weinig durven.
Als begeleider, ouder of leerkracht heb jij je gecommitteerd tot de rol van volwassene
die zich richt op het kind en continue grenzen aanpast. Daarvoor heb
je veel tijd, goede ogen, oren en handen, een beetje hersenen, vreugde en veel
liefde nodig,
Een verwend kind is een verwaarloosd kind? Een kind dat geen grenzen krijgt is
een verwaarloosd kind. Ja dat wel! Geen grenzen krijgen heet vaak ‘verwend’.
Zónder grenzen is er leegte en mét grenzen is er ruimte. Dat zijn twee totaal
verschillende zaken. In een onderwijssetting waar leegte is (geen grenzen) kan
een kind niet groeien, heeft een kind geen houvast, leert een kind zichzelf niet
kennen want hij zal nergens tegen aan botsen. In leegte is er ook geen keuze,
want er valt niets te kiezen: alles kan/mag en er zijn geen consequenties.
In een onderwijssetting waar er wel grenzen zijn is er ruimte. Ruimte om te
kiezen, met bijbehorende consequenties van de keuzes en daarmee een
moment van leren en jezelf leren kennen. Ruimte binnen grenzen geeft daardoor
ook juist vrijheid, hoe paradoxaal ook. Want vrijheid is dat wat je ervaart als
er iets te kiezen valt. Als je niet weet waaruit je kan kiezen is er helemaal geen
vrijheid maar chaos. Kennis verwerven (over keuzes) is daarmee voorwaardelijk
voor het ervaren van vrijheid.
Dus, een kind dat geen grenzen krijgt (verwend is) leert zichzelf niet kennen,
kan geen keuzes maken doet geen kennis op en ervaart geen vrijheid.....
behoorlijk verwaarloosd lijkt mij.
MM nummer 1 | jaargang 36
25

Samen zorgen voor de natuur
De natuur staat steeds meer onder druk. Natuurmonumenten stelt de
natuur veilig. Uw steun is hard nodig. Word lid, dat kan al vanaf € 2,–
per maand. Kijk voor meer informatie op www.natuurmonumenten.nl
Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt.
www.kika.nl
Giro 8118
MM nummer 1 | jaargang 36

Thuisgekomen van vakantie kies ik
er meestal na het inruimen van de
spullen voor om met een goed glas
te mijmeren over de vakantie. Mijn
echtgenote gaat daarentegen op zoek
naar de weegschaal om te kijken of er
vakantiekilo’s bij zijn gekomen.
Ook op school merk ik dat dit onderwerp
van gesprek is naast de vakantieverhalen.
Plannen worden gesmeed
om in de sportschool de vakantiekilo’s
te lijf te gaan. Ik haak daarbij af aangezien
ik al jaren niet meer op de
weegschaal ga staan. Bij de halfjaarlijkse
controle bij de huisarts hoor ik wel
of er wat moet gebeuren en of ik mijn
eet- en drink patroon moet wijzigen.
Mijn huisarts kijkt na het aflezen van
mijn gewicht altijd op de BMI, ook wel
‘kotelet index’ genaamd. Al zit ik daarbij
op het randje, een advies om iets te
doen of te laten krijg ik na die meting
nooit van mijn verstandige huisarts.
Over meten is recentelijk een interessant
boekje verschenen, dat ik in mijn
vakantiebagage had meegenomen:
‘Goed onderwijs en de cultuur van
het meten’ van Gert Biesta. In mijn
vakantie boekentas gaan altijd een
paar werkgerelateerde titels mee naast
een flinke stapel romans. Het andere
boekje over werk was een uitgave
Vakantiekilo’s
van de Staatsdrukkerij over publieke
verantwoording. Het contrast tussen
de twee titels kon niet groter zijn. Gert
Biesta houdt een pleidooi voor een
brede kijk op onderwijs. Onderwijs
gaat immers niet alleen om kwalificering
voor de maatschappij in de zin
van leeropbrengsten. Het gaat ook om
menswording en socialisering. Een kijk
die ons als montessoribeweging moet
aanspreken.
Het boekje van de SDU richt zich
vooral op de smalle kant van opbrengsten
en hoe die te verantwoorden naar
ouders, schoolbestuur en overheid. Nu
ben ik de laatste om te stellen dat dit
niet belangrijk is. Wij doen als enige
montessorischool mee met een project
van de overheid ‘Leerwinst en toegevoegde
waarde’. Met name de toegevoegde
waarde gaf bij ons de doorslag
om hieraan mee te doen. Doet de
Column
school ertoe, doen de leerkrachten er
toe? Dragen ze bij aan de ontwikkeling
van het kind?
Lastige kwesties die vragen om
gedegen onderzoek. Het boekje van
de staatsdrukkerij kiest voor de ‘grote
stappen snel thuis’ aanpak zoals ook
gemeentes vaak doen. Zo publiceerde
de gemeente Amsterdam recentelijk
een kwaliteitswijzer voor ouders waarin
de schoolwerkelijkheid werd teruggebracht
tot een kolom uitslagen van
toetsen voor spellen, rekenen en lezen.
Gelukkig is de werkelijkheid dat ouders
kiezen op heel andere gronden. Kennelijk
vinden zij de lastiger te meten
aspecten minstens even belangrijk.
Inmiddels zijn de scholen al weer enkele
weken onderweg en zag ik onlangs
een tevreden blik bij echtgenote toen
zij van de weegschaal afstapte: haar
inspanningen hadden geleid tot het
gewenste resultaat.
BRON
Gert Biesta: ‘Goed onderwijs en de
cultuur van het meten’,
ISBN: 9059318137
‘Toezichtkader en management
rapportages in het primair onderwijs’,
ISBN 9789012576741
MM nummer 1 | jaargang 36
27

28
c
Colofon
MM is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en
verschijnt vier keer per jaar.
Redactie
Michaël Rubinstein, Erica Dirven, Mirjam Stefels, Joke Werver
Eindredactie
Michaël Rubinstein
Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen)
Entrepôtdok 139, 1018 AD Amsterdam
Telefoon: 070 – 331 52 82
E-mail: mm@montessori.nl
Grafische vormgeving en advertentieverkoop
Elma Multimedia B.V.
Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk
Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk
Telefoon (0226) 331600
Fax (0226) 331601
E-mail: info@elma.nl
Website : www.elma.nl
Abonnementen
Leden van de NMV ontvangen MM gratis. De kosten van een
gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De abonnementsprijs
voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is mogelijk voor
studenten. Aanmelding:
Per fax: 070 - 381 42 81
Per e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl
Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart.
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat.
Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen)
Bezuidenhoutseweg 251-253
2594 AM ’s Gravenhage
telefoon: 070 – 331 52 82
e-mail: nmv-secretariaat@montessori.nl
Website NMV:
www.montessori.nl
Sluitingsdatum kopij MM 36-2 (januari/februari 2013):
15 december 2012
Kopij aanleveren: mm@montessori.nl.
Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na
schriftelijke toestemming van de uitgever.
MM nummer 1 | jaargang 36

www.nienhuis.com
Onze controle
van de fout.
Al meer dan 80 jaar staat bij ons één begrip centraal: de absolute topkwaliteit van onze producten. Deze topkwaliteit
gaat altijd gepaard met educatieve inhoud, wat heeft geleid tot een samenhangend assortiment materialen dat verheven
is tot wereldwijde standaard. Naast het produceren van kwaliteitsmaterialen, streven we er ook naar Montessori’s tijdloze
visie zeer nauwlettend te volgen. Controle van de fout is een zeer belangrijk onderdeel van haar filosofie. Neem
bijvoorbeeld de cilinderblokken. Het vereist een grote precisie, vakmanschap en geavanceerde technieken om dit
materiaal te produceren. Dit is onze controle van de fout.
Nienhuis Montessori. The global standard.
Industiepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland, T +31(0) 314 62 71 10 F +31(0) 314 62 71 28 E info@nienhuis.nl

BIJ ONS
BETAALT U
ALLEEN BIJ EEN
TOP 10
POSITIE!
VRAAG NU EEN GRATIS ANALYSE AAN
taGGle.nl - 838831